BRUZZ - editie 1854 (23-08-2023)

‘In de godsdienstles zal het ook over de islam gaan’

Nieuwe jezuïetenschool in Molenbeek

‘Meer natuur maakt het kerkhof minder doods’

Zeldzame orchideeën tussen grafzerken

‘Ik zing luid om mijn angst te overstemmen’

Porcelain id op Boterhammen in het Park

Culinair exotisch, cloudy & complex

Cider verovert Brussel

Met Collect&Go vul je jouw online winkelmand(je) met zowel Colruytproducten tegen de welgekende laagste prijzen, alsook de bio- en ecologische producten van Bio-Planet. Een Collect&Go-medewerker zet alles zorgvuldig voor je klaar tegen een gekozen afhaalmoment. Of laat jij je boodschappen liever thuis leveren?

Dat kan ook. Tom, directeur Collect&Go, aan het woord over Collect&Go op maat van de Brusselaar.

Anno 2023 boomt het online boodschappen doen. Bij Colruyt Group zagen ze dit van mijlenver aankomen. “Collect&Go bestaat al 23 jaar. We zagen in Amerika soortgelijke concepten en onze nieuwsgierige neus nodigde ons uit om het hier ook eens te testen”, steekt Tom van wal. Vandaag zijn ze met 235 afhaalpunten zowel op het platteland als in de steden aanwezig om klanten te ontzorgen.

Winst voor de stedeling

Brusselaars kunnen bijna 7/7 terecht in een van de buurtwinkels om de hoek, maar voor een grotere supermarkt met aantrekkelijke prijzen moeten ze vaak de stad uit. Colruyt, met zijn ‘laagste prijzen’-garantie, brengt hier verandering in. De kracht van Collect&Go ligt, volgens Tom, dan ook in het ontlasten van de Brusselaar: “Wij doen boodschappen voor de drukbezette stadsmens, waardoor die z’n handen vrij heeft voor leukere activiteiten. Dit geldt niet enkel voor prijzenjagers, maar ook voor de milieubewuste Brusselse ket die er een ruime keuze van Bio-Planet vindt. We zetten daarom extra in op een breed netwerk van afhaalpunten. Sinds een jaar is ook thuislevering in de Brusselse regio mogelijk. En we breiden steeds verder uit.”

Hallo walk-in

Een Collect&Go walk-in brengt alle troeven van de online boodschappendienst naar de grootstad. “Met onze walk-ins in Elsene en Sint-Gillis creëren we afhaalpunten die aangepast zijn aan de levensstijl en winkelgewoontes van mensen die wonen in een stad zoals Brussel. Alle walk-in-afhaalpunten zijn vlot met de fiets of te voet bereikbaar. “Maar het is meer dan enkel en alleen bereikbaarheid”, zegt Tom.

Maatwerk

“We leggen ook onze oren te luisteren bij de buurtbewoners. Wat zijn de noden? Daar stemmen we dan onze diensten op af. Het afhaalpunt is zo ingericht dat je gemakkelijk je tassen kan vullen en overbodige verpakkingen kan achterlaten. Je kan er ook herbruikbare draagtassen en koeltassen kopen of zelfs een gratis trolley lenen om je boodschappen naar huis te rijden. Het is en blijft dus Collect&Go, maar volledig op maat van de stadsklant”, besluit Tom enthousiast.

Winkel jij ook bij Collect&Go?

Check onze Brusselse afhaalpunten via www.collectandgo.be

Nieuw! Collect&Go walk-in:

Collect&Go walk-in Elsene

Amerikaansestraat 110

Collect&Go walk-in Sint-Gillis

Waterloosesteenweg 87

FOTO’S Colruyt Group | TEKST Aline Peeters | VORMGEVING monoeil.be

“Collect&Go walk-in brengt Colruyt laagste prijzen en Bio-Planet in de wijk van de stadsklant.”

TOM DE PRATER directeur Collect&Go

06

Bruno Valkeneers werkt al twintig jaar met drugsverslaafden

24 Hoe Brussels is een Brusselse wafel?

Big City gaat op zoek naar de herkomst van deze typische lekkernij 05 EDITO 10 IN BEELD Saskia Vanderstichele

12 IN DE KIJKER Alweer Brusselse jongere verdronken in zee

13 KORT GESPREK Victoria Jadot van Focking Sober

15 BEELDCOLUMN Kim Duchateau

16 LEEFMILIEU Kerkhoven zijn een bron van biodiversiteit

22 BIJGEDACHTE Waar is Rudi?

24 BEESTIG BRUSSEL De terugkeer van de huiszwaluw

26 ONDERWIJS Het nieuwe jezuïetencollege in Molenbeek

30 DE SLAAPKAMER van Ida

32 COVERSTORY De eerste Brusselse appelwijn mikt op de fans van authentiek, lokaal eten

36 NICK TRACHET Mayo

37 SELECT Porcelain id smeert broze, breekbare Boterhammen in het Park

Eat & Drink Roquette

Smalltalk Lies Van Overschée

De vijf inzichten Olivier de Sagazan

‘De coronacrisis hee de drugshandel een boost gegeven’

GRATIS FESTIVAL

28 aug — 1 sep

Warandepark, Brussel

POMMELIEN THIJS • SPINVIS

JAZZ BRAK • S10

FRANK VANDER LINDEN SOLO

PORCELAIN ID

LAÏS • LEBLANC

VIEZE MEISJE • YSME

→ ABCONCERTS.BE

28 aug — 1 sep

Warandepark, Brussel

GRATIS FESTIVAL

BLCK MAMBA INVITES: LATEENA LIVE × ROKIA BAMBA hosted by MC Zelda Fitzgerald

BRÌGHDE CHAIMBEUL

BENJAMIN ABEL MEIRHAEGHE × VALGEIR SIGURÐSSON × ELISABETH KLINCK

ETRAN DE L’AÏR SAHEL SOUNDS • KHALAB LIVE BAND

MABE FRATTI • PAUL ST. HILAIRE TIKIMAN × RICHARD AKINGBEHIN

SUN RA’S ‘SPACE IS THE PLACE’ 50TH ANNIVERSARY w/ EMANATIVE • THE BUG feat. DIS FIG

→ ABCONCERTS.BE

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.  ADVERTEREN?

Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Maarten Goethals

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Emilia

De Feyter, Anke Dirix, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Michel Verlinden, Max Wyckaert (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij Printing Partners

Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Niet simpel

Het drugsprobleem in ons gewest is groter dan ooit. Als we al niet zelf over de crack-verslaafden struikelen, worden we overstelpt door noodkreten van BRUZZ-lezers, -luisteraars of -kijkers. Mensen die als ze door metrostation IJzer wandelen de neus en mond van hun kinderen afdekken omdat ze de crack-walm die er hangt vrezen, bijvoorbeeld. Er komt nu een overleg met alle betrokken actoren in ons gewest. In september al; hoogdringendheid, het is een relatief begrip in de Brusselse politiek. In afwachting wijst iedereen die ook maar enige verantwoordelijkheid zou kunnen opnemen in dit dossier vooral naar de collega’s.

In dit magazine pleit Bruno Valkeneers van Transit, een centrum dat drugsgebruikers opvangt, voor een structurele aanpak: De verslaving zien als een gezondheidsprobleem, maar ook aan armoedebestrijding doen, zorgen voor huisvesting én de ongelijkheid in onze samenleving aanpakken. De jongste twee jaar kwamen er bijna twintig procent dak- en thuislozen bij, stelt hij vast, makkelijke prooien voor crack die volop circuleert onder de daklozen. Toegegeven: dan lijkt de oorlog te verklaren aan gebruikers en dealers een iets makkelijker discours. Laten we hopen dat onze verantwoordelijken er anders over denken.

FR Les problèmes de drogue n’ont jamais été aussi graves dans notre région. On manque parfois de trébucher sur des personnes droguées et on est submergé par les cris de détresse des lecteur.rice.s, auditeur.rice.s ou téléspectateur.rice.s de BRUZZ. Des habitants qui, lorsqu’ils traversent la station de métro Yzer, couvrent le nez et la bouche de leurs enfants par crainte de la fumée de crack. Une concertation est prévue avec tous les acteurs régionaux concernés. Dès septembre : l’urgence est un terme relatif en politique bruxelloise. En attendant, tous ceux qui pourraient prendre une quelconque responsabilité dans ce dossier pointent surtout du doigt leurs collègues. Dans ce magazine, Bruno Valkeneers, de Transit, un centre d’accueil pour toxicomanes, plaide pour une approche structurelle : considérer la toxicomanie comme un problème de santé, mais aussi lutter contre la pauvreté, procurer des logements et s’attaquer aux inégalités sociales. Ces deux dernières années, le nombre de sans-abri a augmenté de près de 20 pourcents, des proies faciles pour le crack. Certes, déclarer la guerre aux usagers et aux dealers paraît plus facile comme discours. Espérons que nos responsables ne l’entendent pas ainsi.

EN The drug problem in our region is greater than ever and if we were not literally tripping over crack addicts ourselves, we would know from the cries of distress from BRUZZ readers, listeners and viewers. Such as the parents who cover their children’s noses and mouths when walking through IJzer/Yser metro station to protect them from the crack smoke hanging in the air. A consultation with all the parties concerned in our region is now planned. As early as September; urgent is always a relative term in Brussels politics. In the meantime, everyone who could assume some responsibility for this issue is instead pointing at others, mainly their colleagues. In this magazine, Bruno Valkeneers of Transit, a centre that accommodates drug users, pleads for a structural approach. See addiction as a health problem, but fight poverty too, provide housing and tackle inequalities in our society. Over the past two years, the number of homeless people has increased by almost 20 per cent, he notes. They are an easy prey for crack, which circulates widely among the homeless. Granted: declaring war on users and dealers does appear a slightly easier discourse. Let us hope that our leaders think otherwise.

“De oorlog verklaren aan gebruikers en dealers lijkt een te makkelijk discours”

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

Het gesprek. Bruno Valkeneers van opvangcentrum Transit

‘De drugsma a vormt een gevaar voor de democratie’

criminaliseren helpt niet en creëert alleen een nog veel grotere

Valkeneers weet als woordvoerder van Transit, een opvangcentrum voor drugsverslaafden, waarover hij spreekt. De recente berichten over crack in Brussel en drugsgeweld rond de stations raken hem. “De toestand is zorgwekkend. Niemand

Achter de mooie begin twintigste-eeuwse gevel van een oud schoolgebouw in de Stephensonstraat in Schaarbeek gaat Transit schuil, een opvangcentrum voor drugsverslaafden. Het centrum barst uit zijn voegen. Om meer plaats te maken voor opvang is de administratie verhuisd naar containers op de vroegere speelplaats.

Woordvoerder Bruno Valkeneers rookt nog snel een sigaret – “We zijn allemaal wel ergens aan verslaafd,” zegt hij laconiek, alvorens honderduit te vertellen over wat hem al meer dan twintig jaar bezighoudt: drugs.

“Weet je hoe ik in deze sector ben beland? Via de psychedelische muziek. Ik

ben zelf muzikant en wou begrijpen hoe geestverruimende middelen als lsd muziek beïnvloeden. Later ben ik gaan ontdekken hoeveel onrechtvaardigheid er is in de drugswereld. Ik heb gezien hoe vooral witte mensen drugs gebruikten in de VS, maar hoe overwegend mensen met kleur in de gevangenis gedraaid worden.”

“Dat onrecht is ook wat me vandaag drijft. Wat me rechthoudt, is dat we ook successen kunnen boeken. We hebben twintig jaar gestreden voor een gebruiksruimte voor drugsverslaafden. Gate is vorig jaar opengegaan, en met succes.”

“We kwamen van ver. We gaven al jaren steriele naalden aan heroïneverslaafden. Toen onze mensen hen vroegen waar ze dan

hun shot gingen zetten, antwoordden ze: hier wat verderop, tussen twee auto’s. Dat was hard om horen. Het is gevaarlijk voor overdoses, niet prettig voor de buurtbewoners, maar er was jarenlang geen alternatief. Dat is er nu wel.”

Drugsgeweld en de overlast zijn helemaal in het nieuws, hoe hee u de voorbije weken beleefd?

BRUNO VALKENEERS: We zien dat steeds meer bewoners hun stem laten horen over drugsoverlast in hun buurt. Dat is nieuw. Ze zijn bezorgd over hun veiligheid. Ze contacteren ons ook, wat een goed teken is. Want zo is er een dialoog mogelijk en kunnen we ingrijpen waar nodig. Meestal benaderen de buurtbewoners de problemen ▼

“Drugsgebruikers

crisis.” Bruno

wil dit.”

door Steven Van Garsse en Jasmijn Post foto’s Saskia Vanderstichele

BIO

• Geboren in 1972

• Studeerde bedrijfscommunicatie aan de ULB

• Sinds 2017 woordvoerder bij Transit

• Werkte voordien bij de Liaison

Antiprohibitionniste, een organisatie die wil doen nadenken over alternatieven voor een drugsverbod

Het gesprek. Bruno Valkeneers van opvangcentrum Transit

op een humane manier, met begrip voor de verslavingsproblematiek en wars van de simpele oplossingen, die we jammer genoeg ook meer en meer horen, onder meer bij bepaalde politieke partijen.

Welke simpele oplossingen bedoelt u dan?

VALKENEERS: Repressie tegen toxicomanie. Dat zal nooit werken. Het is een oud recept. Zeventig procent van ons publiek heeft geen vast adres. Leeft in kraakpan-

Er komt wel een tweede gebruiksruimte naast het al grote geplande geïntegreerde opvangcentrum op de Havenlaan.

VALKENEERS: Dat laatste gaat pas in 2027 open, met 38 bedden en 15 studio’s om drugsverslaafden op te vangen, inclusief een gebruiksruimte en een hele sociale en medische omkadering. Het is een enorm project en maakt deel uit van het Brusselse regeerakkoord, maar gezien de stijging van

den, op de sofa bij vrienden of op straat. Wat bereik je door hen gerechtelijk te viseren? In het drugsplan van de federale overheid is nu blijkbaar sprake van boetes voor cocaïnegebruikers, tot 1.000 euro. De crackgebruikers die naar Transit komen, kunnen die niet betalen. Als ze uit de metrostations worden weggejaagd, zullen ze elders opduiken. Dat is een straatje zonder eind. Als de politie hard moet optreden, moet het tegen de internationale drugstrafiek zijn. Alleen zijn drugsverslaafden een veel makkelijker doelwit.

Maar vooral: dat soort maatregelen zal ons werk enorm bemoeilijken, want we zullen de verslaafden niet meer kunnen bereiken. Ze zullen zich verstoppen. Het zal tot drama’s leiden.

Begrijpt u dat buurtbewoners de overlast spuugzat zijn?

VALKENEERS: Zeker. Hun aanklacht is volledig legitiem. Er moet iets gebeuren. De toestand is zorgwekkend. Niemand wil dit. Er moeten gebruiksruimtes komen, en ook alternatieve vormen van hulpverlening. Idealiter komen er ook woningen, met 24/7 toegang. Maar dat is allemaal erg duur. En jammer genoeg heeft het Brussels Gewest het geld er niet voor.

het crackgebruik, kunnen we daar niet op wachten.

Daarom is een tweede gebruiksruimte als Gate hard nodig. Die zal vermoedelijk in de buurt van het Noordstation komen, maar we weten dat we hier niet over een nacht ijs moeten gaan. Zo’n ruimte moet bijvoorbeeld dicht bij de plekken liggen waar nu al drugs worden gebruikt, anders komen de drugsverslaafden niet. Er is ook overleg nodig met de buurt.

Hoe evalueren jullie Gate?

VALKENEERS: Er zijn achthonderd gebruikers ingeschreven, en het buurtprotest is grotendeels weg. Dat is het goede nieuws, en staat in schril contrast met berichten in de media over drugsverslaafden “die als zombies over straat lopen” (Valkeneers

verwijst naar de tranq-crisis in de VS, red.). De drugsverslaafden hebben ons wel degelijk gevonden, mede dankzij onze straathoekwerkers.

Paradoxaal genoeg is de drugsoverlast vandaag groter dan ooit, ondanks al die initiatieven zoals een gebruiksruimte. Is het beleid dan wel goed bezig?

VALKENEERS: Het is simpel. Zonder de gebruiksruimte was er nog veel meer drugsoverlast. Stel dat er in een buurt duizend gebruikers zijn. Met Gate kunnen we achthonderd verslaafden uit de openbare ruimte houden. Dan zijn er nog tweehonderd mensen die we niet bereiken. Maar stel dat het aantal gebruikers intussen naar vierduizend is gestegen. Dan krijg je jammer genoeg wat we vandaag zien.

“Als de politie hard moet optreden, moet het tegen de internationale drugstrafiek zijn. Alleen zijn drugsverslaafden een veel makkelijker doelwit”

“Er is een structurele oplossing nodig: een aanpak van de armoede, van de huisvestingsproblemen, van de ongelijkheid in onze samenleving”

Bruno Valkeneers: “Wat me kracht geeft in mijn baan is dat ik drugsverslaafden als mensen kan behandelen.”

aangeeft te willen stoppen, juist direct moet schakelen.

Het heeft tot slot ook met de drugsmarkt zelf te maken. Ik heb niet de volledige geopolitieke analyse klaar, maar het lijkt erop dat drugstrafikanten van Europa hun eerste cocaïnemarkt maken. De crackproblemen zijn daar een uiting van, maar net zo goed het toenemende cocaïnegebruik in de middenklasse.

Terwijl bij ons cocaïne oprukt, zien we in de VS een drugscrisis door opiaten en geneesmiddelen. Met als recentste fenomeen tranq, een blend van fentanyl en xylazine.

Kan die tranq ook in Brussel opduiken?

heeft afgeworpen. Ik denk van niet: drugs zijn vandaag overal, en in alle vormen. De drugsmaffia verdient er miljarden mee. Die vormt zo zachtjesaan een bedreiging voor onze democratie. Het is tijd voor een andere aanpak.

Welke aanpak? Bent u voor legalisering?

VALKENEERS: Ik stel alleen de vraag of drugs verbieden ons al een meter vooruit heeft geholpen.

U ziet de ellende van drugs dag in dag uit. Hoe houdt u dat vol?

Drugs moet je in een maatschappelijke context plaatsen. De crisis die we nu zien is een barometer van onze tijd. Daarom is een structurele oplossing nodig: een aanpak van de armoede, van de huisvestingsproblemen, van de ongelijkheid in onze samenleving. Anders kan je gebruiksruimtes blijven openen.

Waar komt die grote stijging in korte tijd van het aantal drugsgebruikers vandaan?

VALKENEERS: Daar zijn veel verklaringen voor. Het aantal dak- en thuislozen in Brussel is met negentien procent gestegen in twee jaar tijd. We zien hoe drugsdealers daklozen benaderen met cocaïne waar ze crack van maken.

Ook de coronacrisis mogen we niet vergeten. De grenzen gingen dicht, en de horeca viel stil. Daar werkt een aanzienlijk deel in de informele economie, in de keukens, als afwasser. Ze hebben een gezin, hun kinderen gaan hier naar school, maar plots vielen hun inkomsten weg. Ze vormden een makkelijke prooi voor drugstrafikanten. De coronacrisis heeft de drugshandel een boost gegeven.

En ook in de hulpverlening loopt het niet op wieltjes. Vroeger duurde het een week, tien dagen om een plek te vinden in een afkickcentrum, vandaag soms vier maanden. Terwijl je, als een drugsverslaafde

VALKENEERS: Ik denk dat we daar voorlopig van gespaard blijven, cynisch genoeg omdat er in ons land veel heroïne en cocaïne beschikbaar is. Maar dat kan veranderen. De taliban hebben de oorlog verklaard aan de productie van opium. Die productie kan opnieuw naar de gouden driehoek in Azië verhuizen, ofwel krijgen we hier een daling van het heroïne-aanbod. Dan kan ook tranq bij ons een probleem worden. Een drugsverslaafde stopt niet zomaar.

Wat dacht u toen nationaal drugscoördinator Ine Van Wymersch zei dat wie een joint rookt criminele organisaties financiert. VALKENEERS: (Zucht) We hebben haar uitgenodigd. Om te tonen wat we hier op het terrein doen. Kijk, al vijftig jaar bestaat het drugsbeleid in België uit drugs verbieden. Het is tijd dat dat beleid geëvalueerd wordt, en in alle openheid en wetenschappelijk bekeken wordt of prohibitie haar vruchten

VALKENEERS: Wat me kracht geeft in mijn baan is dat ik drugsverslaafden als mensen kan behandelen. En door ze met respect te behandelen te zien dat je respect terugkrijgt. Plus het besef dat hun drugsverslaving een maatschappelijke oorsprong heeft. Veel van de drugsverslaafden komen uit instellingen, of hadden zelf drugsverslaafde ouders. Ze hadden geen kader, kenden geen gezag, geen handvatten om hun leven te structureren. De kansen die ik heb gekregen en zij niet, wil ik ergens kunnen teruggeven.

Wat me wél uitput is dat de politici op een passioneel moment – de dood van een meisje in Antwerpen door drugsgeweld – plots met allerlei oplossingen komen aandraven, des vieilles recettes zoals drugsgebruikers criminaliseren, net nu we in een positieve dynamiek zitten voor een echte aanpak van de drugsproblemen, zeker hier in het Brussels gewest. Die oude recepten zullen, zoals ik al zei, het de hulpverlening alleen maar moeilijker maken. Want als de drugsgebruikers hun weg niet meer vinden naar onze centra, creëer je een nog veel grotere crisis, die op termijn gewelddadig kan worden.

‘RÉPRIMER DUREMENT LES TOXICOMANES NE FONCTIONNE PAS’

FR Ces dernières semaines, les nuisances liées à la consommation de drogues dans les rues de Bruxelles ont atteint leur paroxysme. C’est surtout autour des gares et le long du canal que la situation devient incontrôlable. La violence augmente et le désespoir des habitants aussi. Les pouvoirs publics ne réagissent que très peu. Pour Bruno Valkeneers, de Transit, il faut que les politiciens gardent la tête froide: « On n’a pas besoin de discours populistes ». Une approche trop répressive pourrait mettre en péril la politique bruxelloise en matière de drogues et aggraver la crise.

‘GOING HARD ON DRUG ADDICTS DOES NOT WORK’

EN Drug use on the streets of Brussels has in recent weeks reached new heights and things are getting out of hand, especially around railway stations and along the canal. There is more violence, and more and more residents are fed up. So far, the government is not doing much. Bruno Valkeneers of care centre for drug users Transit thinks that the most important thing now is for politicians to keep a cool head. “We don’t need populist talk and quick and easy solutions,” he says. An overly repressive approach could threaten the entire Brussels drug policy and only make matters worse.

In beeld. Saskia Vanderstichele

Bouwkundig skelet

Verdieping per verdieping wordt het Muntcentrum aan het De Brouckèreplein gestript van platen, muren en ramen. Wat stilaan overblijft, is een bouwkundig skelet. Een geraamte van steunpilaren, vloeren en lege ruimtes waar de wind vrij spel krijgt. Het heeft iets desolaats, van een afstand bekeken. Op termijn moet het gebouw een nieuwe façade krijgen in Scandinavische stijl, en 120 appartementen en 316 hotelkamers herbergen. Op het dak komen, aldus de plannen van de vastgoedontwikkelaars, behalve een aantal bars en restaurants ook tweeduizend vierkante meter aan beplanting. Het moet trouwens vooruitgaan: tegen 2024 moet het gerenoveerde Muntcentrum af zijn. MG

In de kijker.

‘Geen prioriteit maken van zwemlessen kost mensenlevens’

Zaterdag verdronk in Oostende alweer een Brusselse jongen. De kustreddingsdienst kijkt richting onderwijs, maar volgens Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) kan het onderwijs niet alles oplossen.

door Max Wyckaert

Vorig jaar pleitte Kristine De Martelaer, erkend docente hoger redden, bij BRUZZ al voor een grootschalige campagne rond zwemveiligheid. “Er volgen zeker nog ongelukken,” klonk het toen bij de experte. Woorden die deze zomer helaas profetisch bleken. Zaterdag spoelde het lichaam van een zestienjarige jongen uit Molenbeek aan op de kust van Bredene. Eerder deze zomer overleed een jongeman van 20 jaar, ook al uit Molenbeek, nadat hij in de problemen was gekomen in de Noordzee.

“Het algemene zwemniveau in België ligt te laag,” zegt An Beun, algemeen directeur van kustreddingsdienst IKWV. “Mensen zijn zich bovendien onvoldoende bewust van de gevaren van zwemmen in de openlucht.”

Dat opnieuw een jonge Brusselaar verdrinkt aan de Belgische kust is opvallend, maar Beun wijst niet specifiek het Brusselse onderwijs met de vinger. “In heel het land is

het niveau van het zwemonderwijs zeer pover.” Daar zat de coronapandemie voor iets tussen, toen heel wat zwembaden sloten en er geen lessen waren.

Tegelijk stelt Beun vast dat het niet evident is om je kind privélessen te laten volgen. “De zwemscholen zijn overbevraagd en bovendien niet goedkoop.” Ze vreest dat de mensen die er het meeste nood aan hebben, de lessen niet kunnen betalen.

Toegang tot kwalitatieve zwemlessen verleent de overheid volgens Beun daarom best via de schoolpoort. Daarbij pleit de IKWV-directeur ervoor meer aandacht te besteden aan andere vormen van zwemmen. “Nu ligt de focus op zwembadveilig zwemmen en hoe veilig de kant te bereiken. Dat is zeker belangrijk, maar in tegenstelling tot wat veel ouders denken, garandeert een zwembrevet van 100 meter in het zwembad

absoluut niet dat je kan zwemmen in de Noordzee.”

Moeten er dan zwemlessen komen in open water? Beun meent van wel. Er lopen al projecten van die aard. Zo begon VUBstudent Noah Fredericq twee zomers geleden met Swim Safe, zwemlessen om kinderen en jongeren zelfredzamer te maken in open water. Aanleiding voor het initiatief was de dood van een jonge Ukkelaar, die toen verdronk in zee. “De jongen die zaterdag om het leven kwam, komt uit dezelfde buurt,” weet Fredericq.

Momenteel is Swim Safe actief in vijf kustgemeenten, maar de 23-jarige Fredericq zoekt politieke en financiële steun om zijn project ook naar Brussel te brengen. “Het is de bedoeling om zwemlessen voor iedereen betaalbaar te maken. Alleen heb ik de indruk dat politici liever een bierfeest aankondigen dan zwemlessen. Daar geen prioriteit van

In het nieuws omdat Zaterdag viel opnieuw een overlijden te betreuren aan de Belgische kust: een zestienjarige jongen uit Molenbeek verdronk in de Noordzee. De tweede Brusselaar al deze zomer.

Over welk dossier gaat het? Redders aan de kust waarschuwen voor het gevaar van zwemmen in open water. Ze vragen betere zwemlessen in het onderwijs en een nationale campagne.

Kort gesprek. Victoria Jadot van Focking Sober

maken kost mensenlevens,” klinkt het stellig.

Er zouden niet alleen zwemlessen in het zwembad gegeven worden, kinderen en jongeren worden meegenomen naar open water. Hoe dat er concreet zal uitzien – met de bus naar zee of ander open water – “dat is een puzzel die we nog moeten leggen,” aldus Fredericq.

Intussen pleit de kustreddingsdienst

IKWV voor een nationale campagne om mensen te informeren over de gevaren van de Noordzee. “Heel veel mensen zijn zich niet eens bewust van de getijden en beseffen niet dat er stroming is in de Noordzee.”

“We zullen proberen om de bevoegde overheden daar ook van te overtuigen, zowel op Vlaams als federaal niveau,” aldus Beun.

Te weinig zwembaden in Brussel

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) betreurt de gebeurtenissen van afgelopen zaterdag, maar lijkt zich voorlopig niet aangesproken te voelen. “Bij zo een groot menselijk drama is het begrijpelijk dat mensen op zoek gaan naar een garantie dat zoiets nooit opnieuw gebeurt: een soort wonderoplossing. Heel vaak is die wonderoplossing het onderwijs. In heel veel maatschappelijke debatten, of na een tragedie, wordt er naar scholen en leerkrachten gewezen. Terwijl het onderwijs niet alles kan oplossen en niet alles kan voorkomen,” meent Weyts.

En dus blijft het spartelen om voldoende kwalitatieve zwemlessen aan te bieden in het onderwijs. Hoewel de inhoud van de zwemlessen dezelfde is als in Vlaanderen – de eindtermen verschillen niet – blijkt het in Brussel soms uitdagend om een zwembad te vinden dat niet gesloten is voor renovatiewerken, getuigt Sven Moens, directeur van de Schaarbeekse lagere school Paviljoen.

Zo is Neptunium, het zwembad van Schaarbeek al sinds midden 2017 dicht voor renovatiewerken. “Gelukkig hebben ze ons in het zwembad van Evere met open armen ontvangen. Krijgt elke leerling dan elke week 50 minuten zwemles? Neen, we proberen de lessen te groeperen, zodat elke leerling aan het einde van het zesde leerjaar kan zwemmen. Dat is voor onze school een prioriteit,” aldus directeur Moens, die zich herinnert hoe hij op zijn vorige lagere school zelfs hotels opbelde met de vraag of ze in hun zwembad terechtkonden. “Gelukkig kunnen we vanaf september weer terecht in het gerenoveerde zwembad van Schaarbeek.”

Victoria Jadot organiseert samen met haar vriendin Ethelle Gonzalez Lardueden op donderdag 14 september Focking Sober: een fuif in C12 voor mensen die de roes van drugs en alcohol afzweren, maar toch “ve ig willen feesten”.

Vanwaar het initiatief?

Ik hou van dansen, bewegen, zweten ... Kortom: van vettige feestjes en alles wat daarbij hoort. Alleen waren Ethelle en ik allebei verslaafd, en lukte het niet meer om nog zonder drugs of alcohol plezier te maken. Daarom zijn we een tijdje gestopt met uitgaan en clubs bewust gaan mijden.

De zin om te feesten bleef echter, terwijl Brussel maar weinig plekken kent waar je niet of nauwelijks met drank of drugs in aanraking komt.

Is Focking Sober specifiek een feest voor mensen die worstelen met middelengebruik?

Er is sowieso een grote groep zoals wij: mensen die willen uitgaan, maar tegelijkertijd verslaafd zijn. Maar er zijn ook Brusselaars die gewoon een manier zoeken om te feesten zonder roesmiddelen.

Voor alle duidelijkheid: het feest is absoluut geen politiek standpunt tégen drugs of alcohol. Ik hou ervan, dat is net het probleem. Het initiatief wil gewoon iets toevoegen aan de Brusselse clubscene.

Wat is het verschil tussen jullie feest en gewoon nuchter gaan raven?

Als je zelf nuchter blijft, is er maar een korte tijdspanne waarin je je echt kunt amuseren met de mensen rondom je die wel gebruiken. In het begin is iedereen nog wat verlegen en ongemakkelijk, vervolgens komt de high en wordt iedereen spraakzamer. Een paar minuten

later is iedereen al zo ver weg dat het als nuchter persoon moeilijk is om nog verbinding te maken. Alles moet dus gebeuren in die korte tussenfase. Dat zal op ons feest niet het geval zijn.

Vind je het heel anders om nuchter te feesten?

Toen ik nog gebruikte, voelde ik mij vaak heel eenzaam op feestjes. Ik had het gevoel dat ik een totaal andere ervaring had dan de mensen rondom mij, omdat ik verslaafd was en zij niet. Mijn band met die drugs was zo anders, zo complex. Ik kon ook bij niemand met mijn verhaal terecht, omdat niemand je gebruik in vraag stelt. AD

De eerste editie van Focking Sober staat gepland op donderdag 14 september vanaf 18 uur in C12.

“Toen ik nog gebruikte, voelde ik mij vaak heel eenzaam op feestjes”

‘Ik hou van alcohol, dat is het probleem’

Beeldcolumn. Kim gaat aan de haal met de actualiteit

Leven op het kerkhof

Het is een goed bewaard geheim: de Brusselse kerkhoven zijn een vrijhaven voor fauna en flora in een dichtbebouwde stad. Met een goed beheer kan er nog heel wat vooruitgang worden geboekt.

“Zeldzame akkerplanten uit Brabant overleven vandaag dankzij de begraafplaatsen in de hoofdstad,” zegt botanicus Annelies Jacobs.

door Steven Van Garsse foto’s Bart Dewaele

Leefmilieu. Schrale begraafplaatsen redden de Brusselse biodiversiteit

Botanicus Annelies Jacobs op de begraafplaats van Brussel in Evere. “Door de natuur meer een plaats te geven op het kerkhof kunnen mensen er troost vinden.”

Leefmilieu. Schrale begraafplaatsen redden de Brusselse biodiversiteit

Om 16 uur luidt de klok op de begraafplaats van Brussel in Evere. Dan sluiten de grote poorten, en is het er een en al rust tot de volgende ochtend de begraafplaats weer opengaat. Zo is het elke dag, al decennia lang.

Voor de natuur is dat een zegen. Zoogdieren en vogels kunnen er in alle kalmte hun gang gaan, terwijl rondom het verkeer verder raast. Vleermuizen kunnen er dartel rondvliegen, niet gehinderd door de lichtvervuiling. Uilen komen er jagen. En jonge vossen hebben er vrij spel.

Kerkhoven staan al langer op de radar van biologen en natuurliefhebbers. Vanwege de rust, en ook het feit dat die stukken groen niet, zoals veel andere lappen grond in de stad, bedreigd zijn door vastgoedprojecten. Het zijn plekken waar de tijd blijft stilstaan. Dat geeft een bijzondere biodiversiteit, waar de steden voor de rest vaak van verstoken blijven. Dat is in Brussel niet anders.

Alle kerkhoven samen op Brussels grondgebied nemen al gauw 130 hectare in. Van een groot alomvattend plan om ze mee in te schakelen in het stedelijke natuurbehoud is vooralsnog geen sprake, al zijn er wel steeds meer initiatieven om de Brusselse kerkhoven biodiverser te maken.

We hebben afgesproken aan het kerkhof van Brussel met Annelies Jacobs. Ze is botanicus bij Natuurpunt en gespecialiseerd in begraafplaatsen. Ze geeft tips aan lokale besturen in Vlaanderen om de natuur op de kerkhoven meer kansen te geven. “De gemeentebesturen komen vaak bij ons aankloppen. Ze willen bijvoorbeeld een bijenplan voor hun gemeente, omdat ze weten dat bestuivers belangrijk zijn in ons ecosysteem. En dan komen onze experten automatisch bij de gemeentelijke kerkhoven uit. Het zijn vaak toplocaties voor wilde bijen.”

Voor Jacobs begint het echte natuurbeheer bij de planten. “Alles start bij de vegetatie.

Dat is wat je ziet, waar je met je beheer op ingrijpt. De planten zijn de basis van het ecosysteem. Daar komen de insecten op af, die dan weer vogels met zich meebrengen, enzovoort.”

Voedselarme grasveldjes

We wandelen langs de brede boulevards van het kerkhof van Brussel, dat dateert uit 1874. Met de monumentale graven, vaak van notabelen, maar ook de eeuwenoude bomen is het een van de mooiste begraafplaatsen van ons land. De Stad Brussel heeft haar beheer al aangepast om de natuur robuuster te maken. Grote open stukken worden niet langer gemaaid en zijn bloemrijke graslanden geworden waar vlinders, libellen en andere insecten vertoeven.

Met de monumentale graven en de eeuwenoude bomen is het kerkhof van Brussel (in Evere) een van de mooiste begraafplaatsen van ons land.

Die graslanden worden omringd door talrijke haagjes die beschutting geven, en dan zijn er de gazonnetjes die geregeld gemaaid worden, en waarvan het gras vervolgens wordt afgevoerd. In tegenstelling tot wat men zou denken, vervullen die kortgemaaide gazonnetjes wel degelijk een functie in het biodiverser maken van de kerkhoven. “Zeker,” zegt Jacobs. “Maaien gebeurt al decennia op dezelfde manier. Je krijgt een rijpere bodem waar zich een schrale vegetatie ontwikkelt. Het geeft voedselarme grasveldjes, wat dan weer gelijk staat met bloemenrijk. En dat trekt veel hommels, vlinders en bijtjes aan.” De combinatie van al die verschillende soorten vegetatie vormt de voedingsbodem voor een diversere fauna.

We hurken bij een gazonnetje. Op één vierkante meter vindt Jacobs makkelijk zes, zeven plantensoorten, met tot de verbeelding sprekende namen als muizenoor, kruipende boterbloem, biggenkruid, guichelheil en brunel. De bloemetjes zijn klein, maar als er niet te vaak wordt gemaaid, kunnen ze prachtig tot bloei komen. Ze geven aan de gazonnetjes die mooie schakeringen.

Jacobs ziet hoe gemeentebesturen, vaak uit goede bedoelingen, zadenmengsels strooien met een bonte kleurenpracht aan bloemen. “Eigenlijk is dat fout,” zegt ze. “Die bloemen zijn gekweekt op eigenschappen die wenselijk zijn voor de mens. Neem nu de korenbloem. Die vinden we steeds meer in heel verschillende kleuren, terwijl de echte korenbloem meestal diep donkerblauw is. Kwekers geven de korenbloem een dubbele bloemenkroon, voor een voller uitzicht, maar de insecten kunnen dan niet meer bij de nectar.” Jacobs is daarom een groot pleitbezorger van de planten van hier.

Ook omdat de insecten van hier ze liever lusten.

Tegelijk stelt Jacobs vast dat de Brusselse kerkhoven een laatste toevluchtsoord zijn geworden van akkerplanten die vroeger royaal rond Brussel in de Brabantse akkers te vinden waren en die daar vandaag helemaal zijn weggemest. “Het zijn vaak pioniersplanten, die genoeg hebben aan een klein zanderig stukje. Het kan gaan om akkerdistels, die heel nectarrijk zijn, maar de begraafplaats van Ukkel bijvoorbeeld, in Verrewinkel, staat bekend om heelbeen, een akkerplantje dat in de rest van België bijna is uitgestorven.”

Wandelende Brusselaar

Na ons bezoek aan het royale kerkhof van Brussel willen we met Annelies Jacobs naar het ‘klein kerkhof’, er niet ver vandaan. Dat van Sint-Joost. Het lijkt ons meer het kerkhof waar Jacobs mee vertrouwd is in Vlaanderen. Het heeft niet de eeuwenoude bomen, en is zanderig en wat schraler.

Jacobs beaamt, maar ze moet ook toegeven dat beide kerkhoven die we bezoeken al belangrijke stappen hebben

gezet in het natuurbeheer ter plaatse, en dat ze al slechtere heeft gezien.

Wel is ze verbaasd dat we zo weinig mensen zien, op een arbeider na. De wandelende Brusselaar heeft duidelijk de weg nog niet gevonden naar de rustige begraafplaatsen. Ze begrijpt het wel. “Mensen gaan niet vaak naar kerkhoven. Het is er somber en donker. Maar door de natuur meer een plaats te geven kan het juist troost bieden.” Redenen genoeg om aan natuurbehoud te doen op kerkhoven, aldus Jacobs.

We vinden in een gazonnetje het zeldzame blauwe walstro en in de kier van een grafzerk muurleeuwenbek die de fascinerende eigenschap heeft te bloeien in de richting van de zon, maar zich na de bloei naar de steen keert om zo een zaadje in een kier te duwen. Jacobs wijst op de korstmossen, die waanzinnig traag groeien, maar die op de eeuwenoude graftombes volop hun kansen krijgen. “Er is zelfs een zwarte soort korstmos genoemd naar een kerkhof – grafkorst – omdat het daar goed gedijt.”

“De kerkhoven staan in die zin jammer

De militaire graven op het Vogelenzangkerkhof staan in het midden van een grasveld dat bezaaid is met kleine gele bloemetjes. Op de voorgrond een ekster.

“De begraafplaats van Ukkel, in Verrewinkel, staat bekend om heelbeen, een akkerplantje dat in de rest van België bijna is uitgestorven”

Annelies Jacobs Botanicus bij Natuurpunt

Leefmilieu. Schrale begraafplaatsen redden de Brusselse biodiversiteit

genoeg ook symbool voor een deel van de Belgische flora. Ze zijn niet alleen voor mensen, maar ook voor planten de laatste verblijfsplek.”

We willen zelf nog naar het Vogelenzangkerkhof in Anderlecht, omdat er op het vlak van natuurbeheer veel goeds over wordt verteld. We ontmoeten er Christophe Bourgois die voor de dienst Duurzame Ontwikkeling van de gemeente Anderlecht werkt. Hij toont aan de ingang een plaatje met het label Réseau Nature, uitgereikt door Natagora, de Franstalige tegenhanger van Natuurpunt. Bourgois: “In 2013 zijn we door Natagora aangezocht om ons te integreren in hun natuurnetwerk.”

De keuze van Natagora voor het Vogelenzangkerkhof is niet helemaal toevallig. Het ligt wat hoger op een plateau tegen het

Vogelenzangreservaat aan, naast Mijlemeers en niet zo ver van de Neerpedevallei. Ideaal om er een natuurgebied van te maken.

Wie voor het eerst de poort van het kerkhof binnengaat, zal versteld staan van de uitgestrektheid van het kerkhof. Met zijn achttien hectare is het in vergelijking met andere grote Brusselse gemeenten oversized. “Daar is ook wel een verklaring voor,” zegt Bourgois. “Het is in de jaren vijftig aangelegd toen het oude kerkhof, vandaag het Bospark in het centrum van Anderlecht, is gedesaffecteerd omdat het te klein was geworden.”

“Toen werd inderdaad groot gedacht, vanuit het idee dat er veel lange concessies zouden zijn, maar zonder te beseffen dat er steeds meer voor crematies zou worden gekozen, of dat moslims zich in het buitenland laten begraven.” Daarom heeft Ander-

lecht van de nood een deugd gemaakt. Er zijn maar liefst twintig grote lappen grond die tijdelijk niet als begraafplaats worden gebruikt en waar de grassen en bloemen welig kunnen tieren.

Bourgois leidt ons het kerkhof binnen. Het is een echt landschapspark en in vergelijking met dat van Brussel en Sint-Joost steken de graven nauwelijks boven de hagen uit. “Dat is bewust zo gekozen. Er is één uitzondering.” Bourgois wijst naar een inderdaad wat hoger uitstekend graf. Het is van een slachtoffer van de aanslagen Maalbeek en Zaventem, waar de gemeente de strikte regels heeft laten varen.

Bourgois beaamt dat kerkhoven een belangrijke aanvulling kunnen betekenen voor de bestaande Brusselse natuur. “Maar toch alleen als je je beheer aanpast,” zegt hij. “Anders krijg je cleane begraafplaatsen waar insecten en vogels van wegblijven.”

Orchideeën spo en

De gemeente Anderlecht stopte sinds Natagora het kerkhof heeft opgenomen in het natuurnetwerk met het gebruik van pesticiden. Geleidelijk aan werd het maaibeheer

“Bezoekers klagen soms dat het kerkhof niet proper oogt met dat hoge gras en ‘onkruid’. Ach, elke aanpassing hee tijd nodig”

Christophe Bourgois

Dienst Duurzame Ontwikkeling Anderlecht

Op één vierkante meter vindt Annelies Jacobs makkelijk zes, zeven plantensoorten.

Een heksenboleet.

aangepast, met verschillende lagen, van kort tot lang. Bomen worden vervangen door inheemse soorten. Het onkruid tussen de klinkers wordt niet meer weggehaald.

“Hoogstens komen we langs met een straatpoetsmachine die met borstels de te hoge sprietjes kleiner maakt.” De gravelpaadjes worden steeds meer ingenomen door gras.

Het was een aanpassing, voor de gemeentearbeiders in de eerste plaats, al waren die snel mee, omdat ze er het nut van inzien. Voor de bezoekers daarentegen is ook vandaag nog een woordje uitleg nodig. Sommige klagen dat het kerkhof niet proper genoeg oogt met al dat hoge gras en ‘onkruid’. “Ach, elke aanpassing heeft tijd nodig,” zegt Bourgois.

Hij troont ons mee naar een van die bloemenweides en legt uit hoe het kerkhof bij de aanleg is opgehoogd met grond afkomstig van de werken voor de Ring. Daar werd toen diep voor gegraven en dat bracht een kalkrijke grond naar boven. Vandaag groeien er niet toevallig twee orchideeënsoorten op het kerkhof van Vogelenzang.

“Dat is gevolg van onze fauchage tardif (later maaien, red.). Hier is zelfs helemaal nog niet gemaaid dit jaar. Een orchidee heeft tijd nodig om te groeien, bij regelmatig maaien lukt dat niet. En verder hebben ze kalkgrond nodig, wat we hier hebben.”

De mooie bloemen van de orchideeën krijgen we niet te zien, ze zijn al uitge-

bloeid, maar Bourgois toont ons foto’s. Natuurliefhebbers hebben de site ontdekt. Ze komen er die orchideeën spotten, of zeldzame paddenstoelen. Aan vlinders, bijtjes, mooie kevers en zweefvliegen geen gebrek op het kerkhof van Anderlecht. “Het is een beetje onze slagzin,” zegt Bourgois. “We brengen leven op het kerkhof, dat anders toch maar een doodse, trieste plek is.”

Afsluiten doen we helemaal aan het eind van het kerkhof, waar de oude grafmonumenten staan die zijn overgebracht van het voormalige kerkhof. Bourgois toont ons het

FAUNE ET FLORE DE NOS CIMETIÈRES

FR L’ensemble des cimetières du territoire bruxellois occupe facilement 130 hectares. Leur secret est qu’ils constituent un havre de paix pour la faune et la flore dans une ville densément bâtie. Il n’existe pas encore de grand projet incluant les cimetières dans la conservation de la biodiversité en ville mais les initiatives se multiplient. « Tout commence par la végétation », explique la botaniste Annelies Jacobs. « Les plantes sont la base de l’écosystème. C’est là que vivent les insectes, qui à leur tour amènent les oiseaux, et ainsi de suite. »

dennenbos op het eind, waar ransuilen en bosuilen zijn gespot.

We komen nog langs een militair perk, waar de talloze eenvormige grijze graven fotogeniek staan te wezen in het midden van een grasveld dat bezaaid is met kleine gele bloemetjes. We kijken nog eens uit over het uitgestrekte kerkhof van Vogelenzang. Enkele roeken, die gebroed hebben in de populieren, vliegen over. Ze waren in de jaren zestig uit de hoofdstad verdwenen, maar zijn nu terug. Een bewijs dat met een goed beheer de natuur in de stad weer alle kansen kan krijgen.

FAUNA AND FLORA IN CEMETERIES

EN Between them, all the cemeteries in Brussels make up 130 hectares. It is a well-kept secret that, in a densely built-up city, they are a haven for fauna and flora. But even more can be done if we look after them properly. As yet, there is no major and comprehensive plan for including cemeteries in the urban nature conservation. There are, however, more and more initiatives for making the cemeteries in Brussels more biodiverse. “Everything starts with plants,” says botanist Annelies Jacobs. “Plants are the basis of the ecosystem. That’s where the insects come in, which in turn bring birds, and so on.”

De gemeente Anderlecht stopte met het gebruik van pesticiden. Het maaibeheer werd aangepast, met verschillende lagen, van kort tot lang.

Een eekhoorn zoekt zijn weg op het Vogelenzangkerkhof.

Bijgedachte.

Waar is Rudi?

Het is een sluipend vuur gebleken. In september vorig jaar berich en we met BRUZZ uitgebreid over de explosie van het crackgebruik in de stad. Vandaag lijkt die nieuwe realiteit eindelijk tot de beleidsmakers te zijn doordrongen.

Daar was wat voor nodig. Verhalen over criminaliteit rond het Zuidstation en in de metrostations maken duidelijk dat de drugs- en daklozenproblemen nu ook een echt veiligheidsprobleem zijn geworden in de stad. Verslaafden raken steeds verslaafder en gaan altijd driester te werk om aan hun crack te raken.

Intussen is het voor heel België en in het buitenland duidelijk geworden: de buurt rond het Zuidstation riskeert een no-gozone te worden, en dat terwijl dat station een internationale toegangspoort is tot ons land. Hotels in de buurt krijgen slechte ratings, de flixbussen worden beroofd terwijl toeristen erbij staan, reizigers krijgen rake klappen. Zelfs NMBS-CEO Sophie Dutordoir trekt aan de alarmbel.

Het imago van Brussel krijgt een diepe knauw. Alweer.

De evidente vraag is nu: waar is Rudi? Minister-president Rudi Vervoort (PS) doet er het zwijgen toe.

Dat staat in schril contrast met de wandeling voor de pers die de minister-president organiseerde enkele maanden geleden in de buurt van het Zuidstation. Om de investeringsplannen uit te doeken te doen voor de buurt. Waren er ook bij tijdens die rondleiding: Jean Spinette, burgemeester van Sint-Gillis, Fabrice Cumps, burgemeester van Anderlecht en

Philippe Close, burgemeester van de stad Brussel. Allemaal PS’ers. Vandaag zijn ze in geen wegen of velden te bespeuren.

Paraplu’s open

Daar moet eerst bij gezegd worden dat de investeringsplannen van het Gewest in de Zuidwijk, ten belope van 22 miljoen euro, alle steun verdienen. De wijk is te lang aan haar lot overgelaten. En door het getalm over hoe de wijk er op termijn moet uitzien, zijn ook beslissingen achterwege gebleven. Daar komt nu hopelijk verandering in, want in dat vacuum kregen dakloosheid, armoede, drugs en onveiligheid een vruchtbare voedingsbodem.Alleen: Brussel kan niet wachten tot die mooie plannen zijn uitgevoerd. De situatie is te acuut. Er moet nu ingegrepen worden. En dan zien we wat we zo vaak al zagen in het verleden: de paraplu’s gaan open. Grosso modo ziet het er zo uit: de Brusselse politici, zoals Rudi Vervoort en Jean Spinette, zeggen dat de huidige problemen de Brusselse slagkracht overstijgen. Dit is werk voor het federaal niveau, zo klinkt het.

Federaal minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) vindt dan weer dat Vervoort, als verantwoordelijke voor de coördinatie van het veilig-

heidsbeleid een initiatief moet nemen.

En zo gebeurt er … niets

De vraag is toch vooral waarom Vervoort zo vaak uit beeld blijft als het gaat over de veiligheid van zijn stad. Hij kan zich inderdaad enigszins verstoppen achter de onduidelijkheid over de precieze veiligheidsrol van de ministerpresident van het Brussels Gewest. Maar er bestaat ook zoiets als voluntarisme. De wil om iets te doen. En als de PS een sterk Gewest wil, waarom dan op het vlak van veiligheid die hemeltergende passiviteit?

Want op andere domeinen, waar er een zekere institutionele vaagheid bestaat over wat Brussel wel of niet mag, toont Vervoort zich al heel wat vitaler. Neem bijvoorbeeld Kanal, het toekomstige museum aan het kanaal. Daar worden miljoenen in gepompt. Fijn voor Brussel, maar cultuur is geen bevoegdheid van het Gewest.

Werk van lange adem

Uiteindelijk zullen het Brussels Gewest, de lokale besturen, de politiezones en het federale niveau toch met een antwoord voor de dag moeten komen. Of dat nu bestaat uit een eenheid van commando voor de acute veiligheidsproblemen in het Zuidstation, extra manschappen voor de federale politie of een nieuw politiecommissariaat.

Pas als de rust is teruggekeerd, kan immers het echte werk beginnen: dat van het herstel van het stadsweefsel rond het Zuidstation en de strijd tegen armoede en dakloosheid. En dat is sowieso een werk van lange adem.

“Brussel kan niet wachten, de situatie is te acuut. Er moet nu ingegrepen worden”

Steven Van Garsse Elke week neemt een BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

Aan de ingang van het Zuidstation staat sinds een aantal weken een lege politiecombi geparkeerd, bij gebrek aan extra manschappen.

Hoe Brussels is een Brusselse

wafel?

Brusselse wafels hebben altijd iets feestelijks, daar kan stripfiguur Nero van meespreken. Maar hoe Brussels zijn ze?

Brusselse versie die we vandaag bestellen in tearooms aan de kust of in de zeldzame etablissementen in Brussel waar je ze nog vers kan krijgen, zoals bij Maison Dandoy, Aux Gaufres de Bruxelles, Gaufres & Waffles of Pardon (Sint-Gillis).

Max Wyckaert en Luana Difficile

zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Sara uit BrusselStad. Volg ook de Instagram pagina voor het Big City-verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be

Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

Tot in de Verenigde Staten kan je smullen van Brusselse wafels, die er ‘Belgian Waffles’ heten. Die naam is te danken aan Maurice Vermersch. Hij verkocht wafels met slagroom en aardbeien op de wereldexpo van New York in 1964. Dichter bij huis blijven we ze vernoemen naar onze hoofdstad, maar is dat terecht? Al eeuwenlang smikkelen we wafels in Europa, vermoedelijk eerst in de Nederlanden en Duitsland. Ze zijn dus geen Belgische uitvinding. Dat de vroegmoderne smulpaap er in onze streken verzot op was, bewijzen tal van schilderijen uit die periode. Op feestelijke taferelen bij Bruegel en Jordaens herkennen we rechthoekige wafels met grote gaten die doen denken aan de

De wafels daar verschillen van de slappere en zwaardere voorgangers uit de zestiende eeuw en later. Zo bevat het exemplaar op Jacob Jordaens De koning drinkt (1638) nog geen opgeklopte eieren, zoals bij de luchtige Brusselse wafel van vandaag. En hoewel ze qua vorm al aardig op Brusselse wafels leken, valt moeilijk te zeggen dat ze toen al zo heetten. Er bestaat alleszins geen geschreven bewijs voor. Wafels heetten toen nog gewoon dicke wafelen en je kon ze zowat overal in Brussel op straat kopen. Op een verwijzing naar Brussel is het wachten tot de negentiende eeuw. Het epicentrum van de wafelhuizen in Brussel lag toen in de wijk Notre-Dame-aux-Neiges in Laken, waar een zekere Flo-

De huiszwaluw komt weer thuis in Brussel

Twintig jaar geleden zag het er niet goed uit voor de huiszwaluwen in Brussel, maar dankzij kunstnesten en modderbaden zijn ze weer helemaal terug.

Op de Luttrebruglaan in Vorst wordt het gebouw van Diamant Boart momenteel grondig gerenoveerd. Onder dit dak wordt al 85 jaar gereedschap gemaakt

voor de internationale bouwindustrie. Onder datzelfde dak bevindt zich een van de grootste kolonies huiszwaluwen van het Brussels gewest.

In 2002 waren er in heel Brussel nog amper 32 nesten in gebruik. Ook de kolonie in Vorst was zo goed als volledig verdwenen. Natuurorganisaties trokken aan de alarmbel, de huiszwaluw kreeg een speciaal beschermingsstatuut en er werden kunstnesten verspreid over het hele gewest. Kunstnesten helpen de zwaluwen, omdat een nest bouwen in een verstedelijkt gebied niet gemakkelijk is. Huiszwaluwen knutselen hun bolvormige nest uitsluitend uit modder, er komt geen takje aan te pas. “De nesten

rent Dacher in de leer was als banketbakker. In 1841 trok deze Zwitserse patissier naar Gent om er met zijn echtgenote een bakkerij te openen, waar hij – volgens een visitekaartje van zijn winkel uit 1842-1843 – ‘Grosses gaufres de Bruxelles’ verkocht. Het is de eerste keer dat de naam ‘Brusselse wafel’ opduikt. In Gent beweren ze echter dat de Brusselse wafel is uitgevonden door Gentenaar Maximilien Consael, die hem in 1856 zou

De huiszwaluwen knutselen hun nest uitsluitend uit modder.

hebben geïntroduceerd op de kermis. Hij gebruikte in zijn beslag gist, in tegenstelling tot de banketbakkers die opgeklopte eiwitten gebruikten, zoals in het oudst bekende recept van Philippe Caudelier uit 1874.

Waar de Brusselse wafel nu precies is uitgevonden, op de kermis of in wafelhuizen, is moeilijk te zeggen. Volgens onderzoek van de erfgoedcel Brussel van de VGC kwam de Brusselse wafel “het meest waarschijnlijk voor het

eerst voor in de consumptiesalons van de Brusselse banketbakkers”. Waarom? Florian Dacher, de man die de Brusselse wafel zijn naam schonk, leerde ze maken bij een banketbakker in Brussel en niet op de kermis. Eigenlijk doet dat er weinig toe, want vandaag vind je zowel op de kermis als in de betere tearooms verse Brusselse wafels. Al zullen de Brusselaars liever hebben dat ze er in Gent hun wafel over houden. MW

BRUZZ-redacteurs delen hun geheime liefde voor onze bekendste toeristische trekpleisters: het Atomium, Mini-Europa of Manneken Pis.

Lees de hele reeks op BRUZZ.be

SKATEPARKEN

Skaten in Brussel: do or don’t? BRUZZKet-reporter Fritz test verschillende skateparken uit.

Check het op BRUZZKet.be of TikTok

op de Luttrebruglaan zijn dit jaar geplaatst en meteen in gebruik genomen,” zegt Francisco Perez Bustos van Leefmilieu Brussel. Behalve met nestkasten experimenteert Leefmilieu ook met modderbaden. “Op het dak van Diamant Boart hebben we zo’n bad aangelegd, zodat de zwaluwen te allen tijde toegang hebben tot modder om hun nest mee te bouwen. Spijtig genoeg hadden ze totaal geen interesse in het modderbad, maar volgend jaar proberen we opnieuw.”

Volgens de voorlopige tellingen

zouden er dit jaar meer dan vierhonderd actieve nesten zijn in Brussel. “Zo zie je maar dat een goed beleid de achteruitgang van een soort kan tegengegaan.”

Zelf een huiszwaluw spotten? Op de gebouwen van maalderij Ceres, langs het kanaal, is spontaan een topkolonie ontstaan met meer dan tweehonderd nesten.

Het is de grootste kolonie huiszwaluwen van het gewest. AD

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

Bakken vol goeie muziek en elk halfuur een update van het Brusselse nieuws. Opstaan doe je met Gunnar, van maandag tot en met vrijdag.

Elke weekdag vanaf 7u op BRUZZ radio

D E ZOMER VAN BRUZZ

GETEST

NIEUW RADIOSEIZOEN BEGINT OP 28/8

Voor een lekkere Brusselse wafel kan je ook op de kermis terecht.

Onderwijs. Nieuwe secundaire school Egied Van Broeckhoven gaat open

‘Jezuïeten houden niet van half werk’

De nieuwe jezuïetenschool Egied Van Broeckhoven in Molenbeek is volop bezig met de laatste voorbereidingen voor de komst van de eerste honderd leerlingen op 1 september. “Er is bij ons christelijke inspiratie, maar die dringen we niet op. In de godsdienstles zal het ook over de islam gaan,” zegt directeur Corine Versteylen.

door Be ina Hubo foto’s Bart Dewaele

De koffiemachine voor de leraarskamer is er nog niet.

“Het toestel is gisteren besteld en zal er zeker op tijd zijn. Ik weet hoe belangrijk de koffiemachine is op een school,” lacht Corine Versteylen. Het is een van de vele grote en kleinere dingen waarmee zij zich in de laatste vakantieweken moet bezighouden: nagaan of de levering van lessenaars en stoelen klopt, onderhandelen met de verkoper van turntruitjes, erop toezien dat er toiletpapier in de wc-ruimtes ligt. En

tussendoor overleg plegen met de werfleider en telefoontjes beantwoorden van ouders die nog een kind willen aanmelden of een inschrijving willen afzeggen. Versteylen:

“Het is stevig, maar ik kan niet wachten tot de school opengaat.”

Ruim zes jaar geleden besliste de vzw Ignatius Scholen in Beweging, de groep van jezuïetenscholen in Brussel en de Rand, om in de armere sikkel van Brussel een secundaire school te openen en op die manier bij te dragen aan de oplossing van het scholentekort. Het zou geen klassiek col-

lege worden, kondigden voorzitter Joris Tiebout en directeur Eddy Van de Velde aan, maar een school met behalve aso, ook technisch en beroepsonderwijs, een primeur voor de jezuïeten. Ook zou er geen Latijn of Grieks gegeven worden, het moest een domeinschool worden met enerzijds een focus op STEM, de technisch-wetenschappelijke richtingen, en anderzijds op Maatschappij en Welzijn, de zorgrichtingen. Naam van de school: Egied Van Broeckhoven, een eerbetoon aan de jonggestorven priester-arbeider uit Anderlecht.

Een geschikte schoolsite vinden was niet eenvoudig. Uiteindelijk kon de vzw een stuk van de voormalige brouwerij Vandenheuvel aan het Weststation kopen. De oude gebouwen moesten compleet gerenoveerd worden en er zou een nieuwbouw komen.

Die nieuwbouw, bedoeld voor de leerlingen van de eerste graad, is ondertussen zo goed als klaar en over een jaar zal ook de renovatie van het brouwerijgebouw afgerond zijn. Egied, zoals de roepnaam van de school luidt, start volgende week met het eerste jaar en zal elk jaar groeien.

Over vijf jaar zullen er 860 leerlingen les volgen.

Corine Versteylen trad in de herfst van vorig jaar in dienst als directeur. Voor haar was het een flinke carrièreswitch. Versteylen, die in Laken woont, werkte 25 jaar voor de Vlerick Business School, de laatste jaren als marketingdirecteur. Ze had altijd al een grote belangstelling voor onderwijs en toen ze in BRUZZ magazine de vacature zag, was ze in eerste instantie geïntrigeerd door het plan van de jezuïeten om in Brussel een domeinschool met verschillende types van onderwijs

te openen. “Maar voor ik het wist had ik een sollicitatiemail verstuurd.”

Het schoolbestuur boezemde haar groot vertrouwen in. “Ik hou niet van half werk en weet dat de jezuïeten daar ook niet van houden,” zegt Versteylen, die zelf op een jezuïetencollege gezeten heeft.

Dat ze heel beperkte pedagogische ervaring had, hoefde geen probleem te zijn. “Ik denk dat je als directeur de context moet scheppen waarin leraren en leerlingen succesvol zijn. Als teamleider heb ik natuurlijk wel veel ervaring.” Ze ging ook ▼

De nieuwbouw is klaar. Volgende week start de jezuïetenschool Egied Van Broeckhoven in Molenbeek met het eerste jaar.

Onderwijs. Nieuwe secundaire school Egied Van Broeckhoven gaat open

opnieuw studeren: in juni behaalde ze haar pedagogisch bekwaamheidsattest en ze volgt ook een postgraduaat schoolbeleid.

Versteylen geeft een rondleiding in het nieuwe gebouw met de goudkleurige ingangspoort. Ook de ramen en de buitentrappen zijn uitgevoerd in goudkleurig metaal. De speelplaats strekt zich uit over twee verdiepingen. Beneden zullen de leerlingen kunnen hangen en chillen op de grote vierkante houten bank die getimmerd werd rondom een plataan. Boven staan er twee pingpongtafels en nog een pannakooi voor de voetballers.

De grote sporthal ligt dan weer half verzonken in de grond. De basketbalringen hangen al, maar de sportvloer moet nog uitgerold worden. Ook zijn de werklui nog druk in de weer met de inrichting van de kleedkamers en douches. Volgend jaar komt er ook een fitness met een boksring. De Brussels Boxing Academy krijgt hier dan zijn stek. “Ook andere sportorganisaties zullen hier terechtkunnen. Het is de bedoeling dat onze infrastructuur buiten de schooluren ook door anderen wordt gebruikt,” legt Versteylen uit.

Weg krijtbord

De projectruimtes en klaslokalen liggen verspreid over de drie verdiepingen van het gebouw. Vorige week werd het klasmeubilair geleverd, witte eenpersoonstafeltjes en donkergrijze stoelen. Leerkracht Nederlands Frederieke Duchateau, die vlakbij woont en even binnenwipt, is enthousiast als ze ziet hoe de klassen er zullen uitzien. “Goed dat elke leerling zijn eigen tafeltje heeft, dat is beter voor de concentratie,” zegt ze. Ook de akoestiek valt mee. “De ruimte is leeg en toch klinkt het geluid redelijk warm.” Met dank aan de akoestische panelen tegen het plafond. Een krijtbord is er niet in de klas. Dat is vervangen door een groot digibord

vooraan en een prikbord aan de zijkant.

Voor Duchateau wordt het op 1 september haar doop als leerkracht. Zij voltooide in juni de driejarige lerarenopleiding nadat ze eerder bij de VRT en bij een ngo in Leuven had gewerkt. Ze vindt het fijn dat ze in deze school haar nieuwe loopbaan kan beginnen. “Tijdens mijn stages heb ik gemerkt dat in sommige lerarenkamers wat verzuring hangt. Hier niet, we kwamen begin juli al enkele dagen samen en je voelt dat hier allemaal mensen met dezelfde drive bijeenzijn.”

Ondanks het grote lerarentekort in de meeste Brusselse scholen wist directeur Versteylen een ‘steengoed’ team samen te stellen. “We zijn met vijftien, daar zijn instromers bij zoals Frederieke, maar ook mensen die net van de schoolbanken komen en mensen met twee of twintig jaar ervaring. Dat mijn team eind juni al compleet was, is echt een cadeau. Fijn is ook dat de leerkrachten allemaal uit Brussel en omstreken komen.”

Het enige wat ze betreurt, is dat haar team niet wat diverser is. “Dat stond hoog op mijn wensenlijstje. Ik heb het geprobeerd, maar het is niet gelukt. Het moet groeien, denk ik.”

Versteylen moest de afgelopen maanden ook op zoek naar leerlingen. “En een opendeurdag kon niet.” Dus trok ze er zoveel mogelijk op uit om het nieuwe schoolproject bekendheid te geven. Volgende week beginnen er honderd leerlingen, verdeeld over een viertal 1A-klassen en één 1B-klasje.

De B-stroom, vooral bedoeld voor leerlingen die hun certificaat van lager onderwijs niet hebben, zat meteen vol en er is een flinke wachtlijst. “Daar is echt een tekort aan in Brussel,” zegt Versteylen. Waarom dan niet meer B-klasjes? Versteylen: “Voor de jezuïetenkoepel is de B-stroom een primeur. We willen dat stap voor stap opbouwen, niet te ambitieus van start gaan. Het zijn kleine klasjes, negen tot twaalf leerlingen, die veel omkadering vragen.”

Pas in het derde jaar zullen de leerlingen moeten kiezen tussen de twee aangeboden domeinen. STEM zal variëren van de aso-richting wiskunde-wetenschappen tot elektrotechniek (tso) en de beroepsrichting elektriciteit. In het domein Maatschappij gaat het van humane wetenschappen over de technische richting opvoeding tot basiszorg (beroeps). “Het is onze bedoeling om ook in de voor ons nieuwe arbeidsmarktgeoriënteerde richtingen hoogstaand kwalitatief onderwijs aan te bieden.”

De meeste leerlingen komen uit Molenbeek en de omliggende Brusselse gemeenten. Een groot aantal is moslim, vertelt Ver-

steylen. Maar zoals het gaat in een katholieke school, krijgen alle leerlingen katholieke godsdienst. “Het pedagogische project van de jezuïeten is niet neutraal. Er is de christelijke inspiratie, maar die gaan we niet opdringen. In de godsdienstles zal het ook over de islam gaan.”

Kruisbeelden komen er niet, wel zal er in elk klaslokaal een portret van inspirator Egied Van Broeckhoven hangen. De school liet hiervoor een oude zwart-wit pasfoto van de priester-arbeider via AI omzetten tot een kleurrijk schilderijtje.

Laatste getuige

Versteylen heeft de proefdruk net binnengekregen en is blij dat Hugo Carmeliet even langskomt om het portret te bekijken. Carmeliet, 85 ondertussen en priester-arbeider op rust, is een van de laatste getuigen van het leven van Van Broeckhoven. Het schoolbestuur betrok hem dan ook van meet af aan bij het schoolproject.

Als jonge jezuïeten beslisten Carmeliet en Van Broeckhoven in het midden van de jaren 1960 om zich in hartje Kuregem te vestigen. “Egied en ik deelden een kamertje achter een vroegere winkel in de Onderwijsstraat, heel primitief,” vertelt Carmeliet die nog steeds in die buurt woont.

Ze leefden er te midden van de eerste Marokkanen die in Kuregem neerstreken.

“Het motto ‘En todo amar y servir’ – in alles liefhebben en dienen – vat de boodschap van Egied goed samen,” zegt Hugo Carmeliet, priester-arbeider op rust.

Het portret van de jong gestorven Egied Van Broeckhoven zal in alle klassen hangen.

Corine Versteylen

Directeur Egied Van Broeckhoven-school

“We sloten vriendschap met hen. Op een dag zijn we zelfs samen een schaap gaan zoeken voor het offerfeest.”

Terwijl Carmeliet bij jeansfabrikant Salik ging werken, trok Van Broeckhoven eerst naar de Michelin-fabriek en daarna naar enkele metaalfabrieken. “Hygiëne en veiligheid in bedrijven waren onbestaande in die tijd. Op 28 december 1967 raakte Egied in de metaalfabriek in Vorst geplet tussen twee machines. Hij stierf, amper 34 jaar oud.”

Het was Carmeliet die het overlijden moest gaan melden bij de gemeente. “Het was een zware klap.”

26 schri jes

Egied Van Broeckhoven had de gewoonte om ’savonds zijn gedachten over het werk in de fabriek maar ook over de mystieke diepte van vriendschap neer te pennen. Na zijn dood werden 26 schriftjes gevonden, die later uitgegeven werden onder

de titel Dagboek van de Vriendschap. Het boekje is in verschillende talen vertaald. Tot op de dag van vandaag is er vanuit het buitenland vraag naar en er verschijnt

LE NOUVEAU COLLÈGE EGIED

VAN BROECKHOVEN OUVRE SES PORTES

eerstdaags ook een nieuwe Nederlandstalige uitgave.

Carmeliet houdt het digitaal vervaardigde schilderijtje voor zich en kijkt aandachtig naar het portret van zijn oude vriend. “Mooi, zo in kleur.” Alleen het kruisje op de revers dat met Photoshop werd toegevoegd is volgens hem geen goed idee. “In een dialoogschool zou ik dat niet doen. Bovendien, wij waren priester-arbeiders tussen het volk, wij droegen geen kruisje.”

Te mooi voor Egied

Hugo Carmeliet, die mee het sponsoringfonds Vrienden van Egied bestuurt, vindt het nieuwe gebouw met de goudkleurige accenten ‘magnifiek’. “Misschien is het zelfs iets te mooi voor Egied, die totaal niet uit was op status. Voor hem was het slechtste krot nog te goed. Hij was meer het type van de ongeschoren non-conformist, die basketbalde, piano en gitaar speelde en veel rookte.”

Carmeliet vindt het ook wel grappig dat er nu een jezuïetenschool naar zijn vroegere kompaan vernoemd is. “Het is vandaag helemaal anders, maar in die tijd kregen wij van onze overste te horen dat fabrieksarbeid geen jezuïetenwerk was. Wij waren echte buitenbeentjes.”

Maar de oude jezuïet is vooral gelukkig met het eerbetoon en het feit dat Egieds boodschap via de school levend zal worden gehouden. “Egied pleitte voor vriendschap over de religies heen. Het motto van de school dat in de buitengevel is gegrift, En todo amar y servir (in alles liefhebben en dienen, red.), is hiervan een mooie samenvatting.”

THE NEW SECONDARY SCHOOL EGIED VAN BROECKHOVEN OPENS ITS DOORS

FR À la nouvelle école jésuite Egied Van Broeckhoven, logée dans l’ancienne brasserie Vandenheuvel à la gare de l’Ouest à Molenbeek, on se prépare pour la rentrée. « Une nouvelle école, c’est comme une start-up », dit la directrice Corine Versteylen. « On part de zéro et on construit. » Il y a six ans, l’asbl Ignatius Scholen in Beweging, qui regroupe les écoles jésuites de Bruxelles et de la périphérie, décidait d’ouvrir une école secondaire dans le « croissant pauvre » de Bruxelles, avec un enseignement technique et professionnel en plus du général ; une première pour les Jésuites.

EN The new Jesuit school Egied Van Broeckhoven in Molenbeek is sorting out the last few bits for the arrival of its first 100 pupils on 1 September. “A new school is like a start-up,” says director Corine Versteylen. “You start from scratch and grow from there.” Six years ago, the non-profit Ignatius Scholen in Beweging, the group of Jesuit schools in Brussels and the periphery, decided to open a school in the more deprived parts of Brussels. It found a home in the former Vandenheuvel brewery and is offering technical and vocational education as well as general secondary education, a first for the Jesuits.

“Diversiteit in het lerarenkorps stond hoog op mijn wensenlijstje. Ik heb het geprobeerd, maar het is niet gelukt. Het moet groeien, denk ik”

De slaapkamer. Ida

Ida is dertien en woont in Vorst. Ze houdt van de stad: "Ik heb het gevoel dat Brussel heel veel te bieden heeft. Alles is hier, alles is bereikbaar."

‘Ik ben veel liever in Brussel dan op vakantie’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een tiener in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Ida (13) uit Vorst. In Ida’s cohousing is iedereen altijd welkom. Migratie, oorlog en het klimaat houden Ida bezig: “Je hoe niet in de meerderheid te zijn om een verschil te maken.”

door Emilia De Feyter foto Saskia Vanderstichele

Je hebt jezelf ingeschreven voor De Slaapkamer. Waarom?

Omdat ik het een heel mooie slaapkamer vind. Binnenkort wordt de kamer verbouwd en opgedeeld in twee delen. Mijn zusje slaapt hier nu ook. We houden heel veel van elkaar, maar ik denk dat het deugd zal doen om onze eigen plaats te hebben. Als onze kamer verbouwd wordt, zal ze op deze manier toch voor altijd een beetje blijven bestaan.

Woon je hier graag?

Heel graag. We wonen in een cohousing. Tussen de twee gebouwen is er een gemeenschappelijke tuin. Als je je verveelt, ga je naar de tuin of bij iemand aankloppen. Iedereen is altijd bij iedereen welkom.

Wat vind je van de buurt?

Ik vind het een heel leuke buurt. Ik ben veel liever thuis dan op vakantie. Door de straten rijden, de tram nemen ... Al die dingen in Brussel vind ik superfijn. Aan de overkant is er ook een moeras (moeras van Wiels, red.). Ik ben gewoon veel liever in Brussel dan ergens anders. Ik heb het gevoel dat Brussel heel veel te bieden heeft. Alles is hier, alles is bereikbaar. De inwoners zijn heel divers en multicultureel.

Heb je het gevoel dat mensen vooroordelen hebben over Brussel?

Mensen vragen soms: “Brussel, is dat niet gevaarlijk?” Ik voel me weleens niet op mijn gemak in de tram, als er iemand dronken

is, maar ik weet dat die mij niets zal doen. Mensen zeggen snel dat Brussel gevaarlijk is, maar dat is het niet. Als je hier eens komt, dan zie je dat wel.

Waar lig je wakker van?

Ik vind de oorlog heel erg. Ik ben bang dat het hier ook kan gebeuren. Wat er in Afghanistan of Oekraïne gebeurt … Migratie houdt mij ook bezig. Mijn vaders doctoraat ging erover. Migranten die oversteken op bootjes in de Middellandse Zee. Hun eigen land is er niet mee bezig en de landen waar ze naartoe willen, zijn er niet mee bezig. Dat vind ik zo erg. Ze hebben geen thuis meer, en het lijkt normaal geworden voor ons.

Wat zou jij willen dat er gebeurt?

Ik heb geen oplossing. Ik weet niet hoe het exact zit, daarom zou ik wel advocaat willen worden. Wat we kunnen doen, is de mensen een thuis geven en niet zeggen: “Je komt niet van hier, dus je mag hier niet blijven.” Migratie is het gevolg van oorlog. Mensen doden, pijn doen, voor land, macht of geld, als dat hetgeen is waar onze samenleving mee bezig, dan voel ik me als mens heel slecht.

Geloof je dat mensen eerder goed zijn of slecht?

Ik geloof dat we een verschil kunnen maken. Je hoeft niet in de meerderheid te zijn om een verschil te maken. Dat gaat ook over het milieu. Ik vind dat we het meer kunnen proberen. Ik spreek

ook over mezelf. Ik kom er wel voor op, maar ik heb zelf nog geen actie ondernomen.

Ben je op school mee bezig met de actualiteit?

We schrijven brieven voor Amnesty International. Ik volg de actualiteit op sociale media. Dat is het goede aan sociale media. Maar ik bekijk ook constant filmpjes die totaal niet interessant zijn.

Zou je graag minder op sociale media zi en?

Ik probeer dat wel, maar als mijn ouders een tijdslimiet voorstellen, wil ik dat niet. Ik wil zelf kunnen inzien hoe saai het is. Ik ben al blij dat ik het besef. Hoeveel uren ik mijn leven al verspild heb aan filmpjes bekijken, ik zou het niet willen weten.

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer

‘TOUT LE MONDE PEUT CHANGER LES CHOSES’

FR Cette semaine, BRUZZ s’invite dans la chambre d’Ida (13 ans) de Forest. Dans l’habitat groupé d’Ida, les voisins sont toujours les bienvenus. Elle aime donc être chez elle et dans sa ville, Bruxelles, qui a tant à offrir. Par ailleurs, la migration, la guerre et le climat la préoccupent : « Il n’est pas nécessaire de faire partie de la majorité pour changer les choses ».

EN Every week, BRUZZ chats to a Brussels teenager in their bedroom. This week, it is Ida (13) from Vorst/Forest. Neighbours are always welcome in Ida’s co-housing which is why she loves being at home and she loves Brussels, a city that has a lot to offer. Migration, war and the climate are on her mind: “You don’t have to be in the majority to make a difference.”

“Mensen zeggen snel dat Brussel gevaarlijk is, maar dat is het niet. Als je hier eens komt, dan zie je dat wel”

‘EVERYONE CAN MAKE A DIFFERENCE’

Jérémie Larrive richtte in januari Yes Cider op, een Brusselse start-up om cider bij een breder cafépubliek te brengen.

Horeca. Natuurwijnen van appels zijn een nieuwe culinaire trend

Bruisend appeltje voor de dorst: cider is plots overal

Cider meet zich een steeds hipper imago aan en steelt nu ook de harten van de Brusselaars. Een ciderfestival, ciderbars en binnenkort een eerste Brusselse appelwijn, samen mikken ze op de fans van authentiek, lokaal eten. “Een restaurant zonder cider op de kaart wordt een rariteit.”

Ciders proeven bij livemuziek en een barbecue: het festival Pompompom maakt het niet moeilijker dan dat. De organisatoren mikken voor hun tweede editie op minstens 1.500 bezoekers in de Vaux Hall in het Warandepark. “We ontvangen meer dan twintig producenten, vooral uit Frankrijk en België. Zij laten bezoekers hun verschillende ciders proeven,” vertelt organisator Gary Schwarts. “Er zijn zoveel verschillende ciders, afhankelijk van de appelsoort, dat de smaken nooit dezelfde zijn. Het is zoals wijn: je moet het degusteren. En je kan het bij heel uiteenlopende gelegenheden drinken.”

Die veelzijdigheid heeft ook de Brusselse horeca begrepen. Zomers tafelen bij Smala Farming in Anderlecht? Cider erbij. Aperitief in een guinguette in het park? Cider lest de

dorst. Vijfgangenmenu bij Màloma in Schaarbeek? Aangepaste ciders zijn een optie. “Ik vind een cider zelfs heel goed passen bij vettig eten, zoals frieten of kebab,” zegt Jens Crabbé van wijnbar Nightshop in de Vlaamsesteenweg, met een veertigtal ciders op de kaart. “De frisheid en aciditeit van cider snijden goed bij zwaarder eten, zoals bijvoorbeeld ook bij champagne.”

Jawel, de drank die tot voor kort vooral als zoete Somersby in Ierse pubs aan het Schumanplein vloeide, wordt plots de nieuwe champagne genoemd. Vorig jaar opende restaurant Nightshop al met een flinke ciderselectie op de kaart, dit jaar volgde ciderbar Badi in Sint-Gillis met wel honderd keuzes. Brusselse brouwerijen zoals Brussels Beer Project en L’Ermitage experimenteren met hybride ciderbieren en wijnbars als Tortue in Ukkel en biercafé

Barbotèque in Schaarbeek zetten de appeldrank mee op de kaart. De prijzen per fles variëren van 15 tot boven de 40 euro, afhankelijk van het etablissement.

“Dit is nog maar het begin,” voorspelt Joran Le Stradic van Joran in Schaarbeek, een cidrotheek met maar liefst 150 smaken en merken. “Toen ik vier jaar geleden mijn bar opende, telde België vier ciderproducenten. Vandaag zijn ze al met dertig. Vaak nog klein, maar zij planten nu de appelbomen die over twintig jaar zullen opleveren. Ik zie de trend dus oprukken.”

Le Stradic komt zelf uit Bretagne, een bekende ciderstreek, maar vond in Brussel lang geen ambachtelijke ciders op café. “Toegegeven, dat was tot vijf jaar geleden ook zo in Parijs. Cider leek altijd een product van het platteland, uit de volkscultuur. Maar net zoals bij microbrouwerijen begint de golf

door Eva Christiaens foto’s Saskia Vanderstichele

Horeca. Natuurwijnen van appels zijn een nieuwe culinaire trend

van vernieuwing in de steden. Bars bieden al vaker één of twee ciders aan en binnenkort wordt dat in elke horecazaak nodig. Net zoals je minstens één rode en witte wijn moet hebben, zal een kaart zonder cider zeldzaam worden.”

Terug naar de natuur

Het gaat, voor alle duidelijkheid, bij de fans in de eerste plaats om artisanale ciders, niet de industriële variant. Die kunnen donker of licht zijn, fruitig of zuurder, zoet of bitter en worden gemaakt volgens een natuurlijk fermentatieproces. “Eigenlijk zijn het natuurwijnen van appel,” zegt Le Stradic. “Cider spreekt dus ook dat publiek aan.”

“Ik denk dat mensen in het algemeen op zoek gaan naar betere, meer natuurlijke producten om te eten en drinken. Je merkt dat ook aan de vergeten geuzebieren die weer opkomen,” zegt Jens Crabbé van Nightshop. “Wij selecteren dranken waar nog levende organismen in zitten, of dat nu wijnen, bieren of ciders zijn. De smaak wordt niet vastgehouden met behulp van sulfiden en is dus minder monotoon. Natuurwijnen en ciders zijn meer cloudy, meer complex en minder braaf.”

Behalve dit verlangen naar complexiteit speelt een hang naar het verleden, zeggen de

fans. “Honderd jaar geleden gebeurde het heel regelmatig dat mensen thuis cider maakten met appelen uit de tuin,” vertelt Gary Schwarts van Pompompom. “Er hangt een echte geschiedenis rond het product.”

“En die is zeker niet alleen Brits of Frans, zoals veel mensen denken,” zegt Joran Le Stradic. “Er zijn cidertradities in Noord-Spanje, in Polen, Duitsland en het Britse platteland. Al die gemeenschappen leven samen in Brussel. Zij kunnen hier ciders uit hun eigen regio herontdekken.” Tegelijkertijd trekken producenten en verkopers de lokale kaart. “Veel mensen zoeken meer lokaal en minder bewerkt eten. Cider is wellicht populair omdat er zoveel appelbomen zijn in onze regio,” zegt Jens Crabbé. “Het komt ook deels door de klimaatverandering. In Frankrijk doen

wijnmakers nu vaker ciders on the side, of ze maken er hybride wijnen mee, voor als de druivenoogst minder is.”

De vrienden achter Pompompom willen volgend jaar dan ook de eerste 100-procent Brusselse cider op de markt brengen, Cidre Pomé. “Er staan genoeg appelbomen aan Vogelenzang in Anderlecht, maar ook in het noorden van Molenbeek, in Ukkel en de Woluwes,” zegt Schwarts. Voorlopig experimenteren ze met appelen uit het Pajottenland. “We hopen volgend jaar op te schalen naar de grootte van een microbrouwerij. Die komt in een pand in Laag-Vorst. Het gebouw is er al, we moeten alleen nog persen en tanks installeren.”

Authentiek of niet

Of Pompompom daarmee echt teruggrijpt op een vergeten verleden in of rond Brussel, betwijfelen historici. “Ik heb ooit beloofd dat ik het woord authentiek nooit meer zou gebruiken, want wat is authentiek?” vraagt professor voedingsgeschiedenis Yves Segers (KU Leuven). “Appel- en perenbomen komen oorspronkelijk uit Azië. Maar goed, we weten dat boeren op het platteland al in de middeleeuwen boomgaarden hadden. Wellicht maakten ze ook ciderwijn om te drinken en om hun fruit te bewaren. Alleen: wat thuis op kleine schaal gebeurt, is doorgaans niet goed gedocumenteerd en dus moeilijk te achterhalen.”

Op Brusselse menukaarten uit de achttiende en negentiende eeuw zijn in elk geval geen ciders te bespeuren. In de Vijfhoek stonden amper fruitbomen in die tijd. Vanaf de late negentiende eeuw werd de appelwijn wel stilaan op grotere schaal gemaakt, onder meer in het Pajottenland.

“Vanaf dan zie je ook dat kranten tips beginnen te geven over het maken van cider, altijd met verwijzingen naar Bretagne of Normandië. Het was de tijd waarin de landbouw zich meer begon te richten op fruit, maar ook een tijd waarin mensen

“Mensen gaan op zoek gaan naar betere, meer natuurlijke producten om te eten en drinken”

Jens Crabbé Nightshop

Arthur Tixhon, Gary Schwarts en Pablo Crutzen Diaz zijn de initiatiefnemers van het festival Pompompom, vol cider en muziek.

makkelijker konden reizen. De elite kwam Franse wijnen tegen in de Loirestreek, maar ook ciders. ‘Wij kunnen dat ook,’ zei men daarover.”

In de jaren daarna beleefde de appelwijn een wisselende populariteit. “Na de Eerste Wereldoorlog werd het vooral gepromoot als alternatief voor jenever. Er was toen een echte plaag van alcoholisme en er golden hoge accijnzen. Dus kregen boeren allerlei adviezen om cider te maken onder de belastbare alcoholgrens.”

Vanaf de jaren 1940 was het dan weer een goed aperitiefdrankje. “Vergelijk het gerust met cava of prosecco vandaag: een toegankelijke schuimwijn voor wie geen champagne kon betalen. Het is nog tot de jaren 1980 op die manier geschonken,” zegt Segers.

Nu ziet de historicus een nieuwe groep geïnteresseerden. “Als consument zijn we altijd op zoek naar iets nieuws om ons te onderscheiden. Dikwijls begint dat met meer bemiddelde mensen uit de stad,” zegt Segers. “Het heeft met culinair exotisme te maken. En daarvoor hoef je niet per se naar een verder land, het kan ook verder terug in de tijd gaan zijn. We zitten met een groep mensen die kiest voor meer natuurlijke producten. Cider surft mee op dat gevoel.”

Tapcider

Is cider dan vooral voorbehouden voor hippe wijnbars en gastronomische restaurants?

Jérémie Larrive gelooft van niet. De Fransman richtte in januari Yes Cider op, een Brusselse start-up om cider bij een breder cafépubliek te brengen. “Ik heb jaren in de horeca gewerkt, maar vond in geen enkele Brusselse bar een goede, ambachtelijke cider,” vertelt de ingeweken Normandiër. “Dus besloot ik om dan maar zelf ciders te leveren. Ik stel Brusselse cafés en restaurants een selectie Franse ciders voor en stem die telkens af op de setting en het cliënteel.”

Een droge cider past bijvoorbeeld goed bij oesters, zegt hij. Ook biedt hij een cider met noten aan voor kaaswinkels. “Ondertussen overtuig ik de producenten in Normandië om hun ciders niet alleen in flesjes, maar ook in vaten te verkopen. Zo krijg ik de drank makkelijker aan de man in Brusselse cafés. Een cider van de tap voelt gezelliger voor de Belgen.”

Onder meer de Woodpecker in het Warandepark serveert nu cider via die weg. “Ik ben pas zes maanden bezig en het gaat zeer snel. Onlangs kreeg ik de vraag om een

tap te installeren op een trouwfeest,” vertelt Larrive. “Volgens mij komt dat vooral voort uit een vraag naar meer keuze. Cafés variëren natuurlijk wel met mojito’s en gin-tonics, maar dat is niet eindeloos.”

Yes Cider zoekt buiten de horeca ook biowinkels op. “Dat is een beetje hetzelfde publiek, alleen koop je dan een fles om thuis te drinken. Cider blijft een lokaal, duurzaam product met een eenvoudig productieproces. En het is van nature glutenvrij. Ik denk dat veel klanten vandaag nog uit nieuwsgierigheid beginnen te proeven, maar er is niet één type liefhebber.”

Volgens Joran Le Stradic helpt de nieuwe interesse om kennis uit te wisselen en bij te leren. “Wij zijn de eerste generatie die

LE CIDRE COULE À FLOTS

ciderrecepten actief onderzoekt en documenteert. Ik ben cidroloog of pommelier geworden door eigen ervaring, want een opleiding bestaat er nog niet voor in ons land.”

Met de komst van Cidre Pomé moet Brussel volgend jaar alvast extra plaats krijgen voor zo’n experiment. De vier vrienden oefenen voorlopig in een kleine boerderij buiten de Ring, in afwachting van subsidies voor hun eigen cidrérie in Vorst. “We hebben dit jaar al 1.500 liter cider gemaakt, maar die mogen we nog niet verkopen,” zegt Gary Schwarts. “Dus ja, we hebben voorlopig veel te drinken.”

Pompompom vindt plaats op 26 en 27 augustus in de Vaux Hall.

CIDER EVERYWHERE YOU LOOK

FR Le cidre est en train de conquérir le secteur horeca bruxellois. On trouve désormais ce mousseux à base de pomme dans les bars à vin, les restaurants gastronomiques et en terrasse. « Il y en a pour toutes les occasions », dit Gary Schwarts de Pompompom, un festival consacré au cidre. La boisson plaît aux amateurs de produits locaux et naturels et renvoie à un passé lointain. Même si ce passé n’a jamais été très prégnant à Bruxelles. « Le cidre était surtout une alternative au genièvre très alcoolisé ou au champagne coûteux », dit l’historien Yves Segers. Aujourd’hui, la boisson est à la mode. Un cidre bruxellois est même en préparation. « On vise une sorte de microbrasserie », dit Gary Schwarts.

EN Cider is taking over Brussels. The frothy apple wine is now in wine bars, gourmet restaurants and on summer terraces. “There is a cider for every occasion,” says Gary Schwarts of Pompompom, a festival entirely dedicated to cider happening this weekend. Cider is perfect for those who enjoy local, natural food and takes you back to a distant past, albeit one never very big in Brussels. “Cider was mainly an alternative to alcohol-rich gin or expensive champagne,” historian Yves Segers says. Now, city dwellers in wine bars and organic shops see it as hip. There is even a pure Brussels cider coming soon. “We are aiming for something like a microbrewery,” says Schwarts.

“We hebben dit jaar al 1.500 liter cider gemaakt, maar die mogen we nog niet verkopen,” zegt Gary Schwarts. “Dus ja, we hebben voorlopig veel te drinken.”

Trachet.

Zomer doet aan mayonaise denken. En die mayo aan België, als ik het mag geloven.

Nick Trachet

We zitten in een eethuisje langs de baan in Frankrijk en krijgen frieten bij onze lunch. “O, vous êtes belge? Je vous apporte la mayonnaise immédiatement!” Identieke scène in Nederland bij het begin van het mosselseizoen: “Jullie komen uit België? Ik haal de mayonaise!”

De zeldzame keren dat mijn ouders ons trakteerden op een pak friet, ergens in de late jaren zestig, moesten er pickles over (piccalilly voor de meelezende niet-Belgen). Zo hoorde dat, zei mijn vader. Mosterd was ook gebruikelijk, de opkomst van de obligate mayo is dus blijkbaar van later. Meteen is er een explosie van frietsauzen gevolgd: tartare, bijvoorbeeld, ketchup of américaine (in versies ‘voor kinderen’ en ‘serieus’), dan kreeg je andalouse, samurai, curryketchup ... er zouden meer dan honderd soorten sauzen circuleren onder de Belgische frituristen. De meeste van die kledders bovenop zijn ontsproten uit het marketingbrein van

sausbedrijven in ons land en nu staan Andalusiërs, samoerai en andere Amerikanen verbaasd te kijken wanneer ze ontdekken dat zo’n saus aan hen wordt toegeschreven. De Tartaren zijn het ondertussen al gewoon, hun saus bestaat al enkele eeuwen in de Franse keuken. Er is één gemeenschappelijke deler: die sausen zijn allemaal op basis van mayonaise.

Zijn wij nu zo een mayonaiseslurpend volkje? Ik wou het vragen aan de heren Devos en Lemmens, maar besefte dat ze dan misschien wel marktleider zijn in voorverpakte eieremulsies, maar héél wat landgenoten draaien hun mayonaise nog altijd zelf! Dus uit de verkochte potten valt dat niet meteen af te leiden.

Volgens een bron geciteerd door de website Gezond eet de gemiddelde Belg 1,275 kg mayonaise per jaar. Dat komt overeen met 3,5 gram per dag. Een andere bron komt uit op 1,75 kg per persoon per jaar of 4,8 gram per dag. De werkelijkheid zal mogelijk daartussenin

liggen. Goede, klassieke mayonaise bevat 82 procent vet. Vroeger was dat zelfs wettelijk verplicht, maar onlangs hebben ze die norm laten zakken tot 70 procent. Allicht om de industriële producenten de kans te geven om die tien procent op te vullen met goedkopere rommel?

Niet alle mayonaise gaat over frieten. Er hoort wat in de tomaat-garnaal en zelfs in het oorspronkelijke recept van de americain. Dat zijn twee erg Belgische tradities. In latuwsla gaat er ook als ik mijn zoon bekijk, zelf zou ik dat niet doen. Maar in aardappelsla en andere gemengde bereidingen waar de mayonaise de boel aaneen doet plakken, graag. Het koude Franse sausje is daarmee toch al behoorlijk ‘nationaal erfgoed’.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

“De zeldzame keren dat mijn ouders ons trakteerden op een pak friet moesten er pickles over”

‘Ik ben heel veel mensen heel veel verschuldigd’

Mooi, maar broos en breekbaar: de Antwerpse singer-songwriter Hubert

Tuyishime kon hun artiestennaam niet beter kiezen. Als Porcelain id belegt die de Boterhammen van de AB met plakjes rauwe emotie.

door Tom Zonderman

Festival. Porcelain id belegt Boterhammen in het Park met rauwe emotie

Hubert Tuyishime, die de voornaamwoorden die en hen/ hun verkiest, is niet vies van krachtige beelden, zoals die toonde in de clip van hun recente single ‘Rhythm machine’, een duet met de Brusselse zangeres Martha Da’ro. In ruwe nachtelijke opnames zie je hen in een wit kleed over het plaveisel van de Antwerpse Keyserlei kruipen. “Op een bepaald moment kwamen er een paar agenten rond mij staan, wat je ook ziet in de clip,” vertelt de songschrijver in de schaduw van het station Antwerpen-Berchem. “Toen ik vertelde wat ik aan het doen was, vonden ze dat tot mijn eigen verbazing prima. Ik kreeg ook veel bezorgde reacties van omstanders. Dat heeft me bemoedigd. Het had net zo goed de andere kant op kunnen gaan.” Hun ervaring staat in schril contrast met wat Tuyishime uitdrukt met hun video. “Ik wilde lichamelijk tonen wat voor een struggle het is om een beginnende artiest te zijn, zowel financieel als emotioneel.” Tuyishime werkte een tijdlang bij Zeeman, nu voorziet hun partner in hun levensonderhoud. “‘Doe ik genoeg?’ is een vraag die ik me heel vaak stel.”

Een nieuw volkslied

Tuyishime woont sinds een paar jaar in Antwerpen, nadat die illustratie studeerde aan Sint-Lucas, maar groeide op in Heistop-den-Berg. Die werd geboren in Kigali, Rwanda, en kwam in 2007 als negenjarige in België terecht. “Ik had een probleem met mijn nieren, en onze dokter in Rwanda kende hier een specialist. Mijn ouders hebben toen beslist om alles achter te laten en naar hier te verhuizen. Drie jaar later had ik een nieuwe nier. Ik ben heel veel mensen heel veel verschuldigd.”

Die spendeerde heel veel tijd in het UZ Leuven, en dat is ook de plek waar hun

liefde voor muziek ontlook. “Op de kinderafdeling kon je muziektherapie volgen, ik had er toegang tot alle instrumenten die ik maar kon dromen. Ik heb er zelfs mijn eerste demo opgenomen.” Tuyishime speelde aanvankelijk in een band, maar sinds een paar jaar doet die het solo. “Ik droom ervan om ooit eens heel extravagant à la Bowie te gaan, maar daar heb ik voorlopig het budget niet voor. Dus doe ik het nu alleen. Dat vond ik in het begin confronterend en eenzaam, maar ik heb er wel veel zelfvertrouwen door gekregen. Ik vind de directe band die je solo hebt met je publiek heel fijn, maar ondertussen heb ik het gevoel dat ik iets mis.”

Voor de clip van hun nieuwe single ‘Rhythm machine’, een duet met de Brusselse zangeres Martha Da’ro, kroop Hubert Tuyishime alias Porcelain id in een wit kleed over de Antwerpse Keyserlei.

Tuyishime kan nochtans een hele ruimte vullen met hun stem. “Ik zing altijd heel luid, ja. (Lacht) Soms is dat overcompensatie, om mijn angst te overwinnen. Door luider te zingen, maak ik mezelf groter, zoals een vogel indruk wil maken op zijn vijand door zijn pluimen uit te steken. Ik zing met heel veel emotie, af en toe moet ik die nog leren scheiden van de performance.”

Op hun ep Reprise klonk Tuyishime als een ruwe diamant. Hun album, dat begin 2024 moet verschijnen, wordt minder lofi. “Ik vergelijk mijn pad graag met dat van Bon Iver, hoe die van rauwe folk naar elektronica evolueerde. Op mijn plaat zal ik voor het eerst ook wat elektronische toetsen toevoegen. Het wordt iets heel ambitieus.” Hun debuut wordt een volledig Engelstalige plaat, terwijl Tuyishime nu ook soms in het Nederlands zingt. “Dat is geen bewuste keuze, ik ga gewoon voor de beste nummers.” Schrijven is voor hen “stuntelen met taal,” zoals die het zelf omschrijft op zijn Vi.be-pagina. “Ik maak het mezelf soms moeilijk, door te beginnen vanuit een gedicht, of door een tekst te vertalen. Voor mij is dat stuntelen iets positiefs. Ik beleef er veel plezier aan.” Tuyishime sprak als kind Kinyarwanda en Frans, maar dat laatste is die helemaal verleerd. “Kinyarwanda kan ik nog wel, maar ik klink als een toerist.”

“Ik maak eindelijk tijd om te onderzoeken hoe ik me voel, wat het betekent om migrant te zijn, om nierpatiënt te zijn, om queer te zijn”

Dat laveren tussen talen krijgt een diepere betekenis bij het Engelstalige ‘Montana’ en het Nederlandstalige ‘Vlaanderen’, dat die zelf “een nieuw volkslied” noemt. “Montana is geen plaatsaanduiding,” vertelt Tuyishime. “Het is de naam van een gokmachine in De Zuuten Inval, een café in Herentals waar ik veel schoolmiddagen heb gespendeerd. Zo’n ding waar je muntjes in stopt. Weinig gewonnen, veel geleerd.” (Lacht)

De Vlaamse cultuur was voor Tuyishime ook geen American dream. “Vooral de donkerte en de koude vond ik aanvankelijk moeilijk. Dat gevoel is nooit weggegaan.” “Je hield van Vlaanderen, maar Vlaanderen hield niet van jou,” zingt die in ‘Vlaanderen’. “Met dat nummer wilde ik mijn kwaadheid articuleren naar een maatschappij waar ik tegelijk ook deel van was. Een plek waar je je niet thuis voelt, maar waar je wel een leven hebt opgebouwd.” De vonk voor het nummer was de nachtelijke geboorte van hun zoon. “Ik heb mijn hele leven al een ‘Vlaanderen’ willen schrijven, en plots kreeg ik toegang tot al die emoties. Zijn geboorte was een soort oerknal, ik vond eindelijk de juiste woorden.”

Durf te twijfelen

Hoe gaat hun zoon hier opgroeien? “Ik zal hem het verdriet dat ik heb gevoeld niet kunnen besparen. Elke ouder van kleur weet dat hij op een dag met zijn kind verschrikkelijke gesprekken zal moeten hebben die niet elke ouder moet voeren. De toekomst ziet er niet denderend uit. Op de dag van de uitspraak in de zaak-Sanda Dia moest ik optreden voor een prominent wit publiek.

Normaal heb ik er geen probleem mee om een show alleen te dragen, maar toen wel. Ik vond het bijna belachelijk dat ik daar stond.”

Tuyishime is zwart en queer in een Vlaanderen dat daar niet per se zijn deuren voor openzwaait. Je zou je voor minder achter een breekbare alias verschuilen. “De naam Porcelain id voelt als een te groot pak waar ik me steeds beter in voel. In je leven trappel je maar door, maar nu heb ik het gevoel dat ik eindelijk wat tijd maak om te onderzoeken hoe ik me voel, wat het betekent om migrant te zijn, nierpatiënt, queer. Identiteit betekent voor mij ruimte.” Muziek biedt ruimte, maar niet genoeg. “Sinds kort ga ik opnieuw naar een psycholoog. Zelfexpressie is heel belangrijk voor mij, maar het is geen therapie.” Het zinnetje

IDENTITÉ EN PORCELAINE

FR L’auteur-compositeur-interprète anversois Hubert Tuyishime aka Porcelain id, qui utilise le pronom iel, est né au Rwanda, mais a atterri en Belgique à l’âge de neuf ans suite à des problèmes de santé. Pendant ses longs séjours dans les hôpitaux belges, iel a commencé à jouer de la musique et à écrire des chansons. L’année dernière, Tuyishime a fait ses débuts avec l’album Reprise, sur lequel iel s’exprime avec des chansons folk brutes et sans fioritures.

“Maar ook ik schiet tekort” in de song ‘Vlaanderen’ is veelbetekenend. “Dat verwijst naar mijn onkunde om om te gaan met mijn gevoelens. Het zegt iets over mij, maar ik wil ook iets in het publiek teweegbrengen: durf te twijfelen. Ik heb het altijd verbazend gevonden dat mensen zo zeker zijn van zichzelf. Hoe kan je zo koppig zijn? Hoe overtuigd kan je zijn van je ideologie? Ik verander ook nog steeds elke dag. Als je een maatschappij wilt waar mensen zich thuis voelen, moet je voortdurend uitgedaagd worden om uit je harnas te breken.”

Porcelain id opent samen met Spinvis Boterhammen in het Park op maandag 28/8, meer info: www.abconcerts.be

PORCELAIN IDENTITY

« Tu aimais la Flandre, mais la Flandre ne t’aimait pas », chante Porcelain id dans ‘Vlaanderen’, un « nouveau chant populaire » qu’iel a écrit après la naissance de son fils. « J’ai toujours voulu écrire cette chanson, et cette nuit-là, j’ai enfin trouvé les mots. »

EN The Antwerp-based singer-songwriter Hubert Tuyishime aka Porcelain id, who uses the pronouns they and them, was born in Rwanda but ended up in Belgium when they were nine after suffering some health issues. During their long stays in Belgian hospitals, they began playing music and writing songs. Last year, Tuyishime debuted with the ep Reprise, on which they express themselves with raw, unpolished folk songs. “You loved Flanders, but Flanders didn’t love you back,” they sing in “Flanders”, a “new anthem” that they wrote after the birth of their son. “I had been wanting to write that song ever since I came here,” Tuyisihime says, “and that night, I finally found the right words.”

Select. Wat te doen deze week?

EXPOFILMMUSIC

Dagen in aardetinten

Met het Brussels Gallery Weekend (7 > 10/9) wordt het nieuwe galerieseizoen pas echt afgetrapt, maar Xavier Hufkens zalft de al te popelende medemens nu al met een solo van de Israëlisch-Franse schilder Nathanaëlle Herbelin. Ga haar delicate, intieme, soms haast stiekeme taferelen in zachte aardetinten bewonderen voor ze in 2024 in dialoog gaan met werken uit het Musée d’Orsay.

NATHANAËLLE HERBELIN: UNDIVIDED ATTENTION 25/8 > 21/10, Xavier Hufkens, www.xavierhufkens.com

Rariteitenkabinet

Afgelopen lente zag de Fondation Blan het levenslicht. Geen galerie of museum, naar eigen zeggen, maar “een plaats van ontmoeting en creatie” in een op verbluffende wijze gerenoveerd herenhuis in Elsene. Brusselaar Stephan Balleux mocht met zijn even opzienbarende praktijk, hier in de vorm van een rariteitenkabinet gestoken, de werking openen. Wie zijn expo miste, krijgt nu, na de zomerbreak, een herkansing.

STEPHAN BALLEUX: ARTIFICIALIA > 30/9, Fondation Blan, www.fondationblan.org

Tussen waken en slapen

De Brusselse fotografe Beata Szparagowska is een uiterst sensitieve inwoner van het land dat zich schemerig uitstrekt tussen waken en slapen. Een slapeloze nacht en een hernieuwde focus op enkele verloren gelegde filmrolletjes leidde tot dromerige beelden die als geesten over het netvlies dwarrelen én tot een nieuwe tentoonstelling bij kunstige kapper Le Salon d’Art. (KS)

BEATA SZPARAGOWSKA: FANTÔMES

RETINIENS 22/8 > 30/9, Le Salon d’Art, www.lesalondart.be

Het is een nacht ...

Op een overvolle metro in Parijs escaleert een verbale ruzie tussen twee onbekenden. Eindigen doet ze met een vrijpartij in een fotohok, waarna vrouw en man één nacht met elkaar doorbrengen en door Parijs slenteren. Op twee weken tijd blikte Alex Lutz deze romantische praatfilm in. Het geeft de typisch Franse variant op Linklaters Before-trilogie een drive, al wisselen mooie scènes af met scènes die alle kanten opgaan.

UNE NUIT dir.: Alex Lutz, act.: Alex Lutz, Karin Viard

Verteerbare rampspoed

In deze verfilming van Sandro Veronesi’s bestseller De kolibrie speelt Pierfrancesco Favino ene Marco die de ene na de andere tegenslag te verwerken krijgt. Zijn ouders zijn ongelukkig en terminaal ziek, zijn huwelijk is een slechte grap en de liefde van zijn leven blijft buiten bereik. En toch slaagt hij erin om overeind te blijven. Net als het boek maakt de film de rampspoed verteerbaar.

IL COLIBRÌ dir.: Francesca Archibugi, act.: Pierfrancesco Favino, Bérénice Bejo, Nanni Moretti, Kasia Smutniak

Suggestief

Ooit was Robert Rodriguez (El mariachi, Sin City) hot. De voorbije jaren deemsterde de Texaan weg, maar een selectie voor Cannes deed de hoop weer oplaaien. Helaas, deze actiethriller is niet indrukwekkend, de twist komt uit de schuif met slechte ideeën van M. Night Shyamalan, en Ben Affleck speelde al betere rollen dan die van een rouwende politieman die te maken krijgt met een mysterieuze figuur en een waarzegster. (NR)

HYPNOTIC dir.: Robert Rodriguez, act.: Ben Affleck, Alice Braga

Kogels versus beats

In hun land weerklinkt al anderhalf jaar lang het gekletter van kogels, elders kunnen Oekraïners zich gelukkig concentreren op minder omineuze geluiden. In LaVallée zijn dat de ‘hyper-folk-noir’ van Balaklava Blues en de ‘dub-industrial-house’ van Bryozone. De opbrengsten van deze showcase gaan deels naar Promote Ukraine, een Oekraïense liefdadigheidsinstelling gevestigd in Brussel.

UKRAINIAN ELECTRONIC MUSIC SHOWCASE

27/8, 18.00, LaVallée, Facebook: Ukrainian Electronic Music Showcase

Muzikaal verstoppertje

Tijdens zijn festival Hide & Seek zoekt concerthuis Muziekpublique elke zomer ongewone, verrassende locaties op. Zo loodst onder meer Las Lloronas wat oestrogeen de Blauwe Vrijmetselaarstempel binnen, brengt het Azerbeidzjaanse Parviz Gasimov Mugham-ensemble een voormalige kousenfabriek weer tot leven en laten de broers Ward en Hartwin Dhoore mandoline en accordeon weerklinken in Hertoginnedal.

HIDE & SEEK FESTIVAL > 26/8, verschillende locaties, www.muziekpublique.be

Zomerse happening

Midis-Minimes loopt op zijn laatste benen, maar ook in de staart van de zomerse happening voor klassieke muziek zitten parels. Zo eren de jonge pianisten Tom De Beuckelaer en Manuel Sanguino Guzman de Russische componist en pianist Sergej Rachmaninov en doet mezzosopraan Coline Dutilleul de concerten die keizerin Joséphine (mevrouw Bonaparte) organiseerde in het kasteel van Malmaison herleven. (TZ)

MIDIS-MINIMES > 31/8, Koninklijk Conservatorium, www.midis-minimes.be

NATHANAËLLE HERBELIN BALAKLAVA BLUES UNE NUIT

BRUSSEL

BLIKKEN WERPERS 20-24 SEPT

Eat & Drink. Roquette

Roque e, een nieuw adresje in een mooi hoekhuis in Molenbeek, hee wat weg van een theesalon. Toch staat er iets anders op het menu. Wat dan? Heerlijke, hartige wafels.

Arthur Fonteyne houdt heel wat bordjes tegelijk in de lucht. Ook bijna letterlijk, want op deze vrijdag in augustus stromen de bestellingen binnen. De jongeman lijkt wat overdonderd door al die drukte.

Na een blijkbaar inspirerende reis naar de Verenigde Staten rijpte bij Fonteyne het idee om een restaurantconcept rond hartige wafels uit te bouwen, een niche die eerder ook al sterrenchefs zoals Yves Mattagne inspireerde. Na lang wikken en wegen waagde Fonteyne de sprong. Dat zijn zus een prachtig huis in Molenbeek had gekocht, was een meevaller voor hem. Hij investeerde in de zaak samen met zijn moeder, die door haar Angelsaksische roots kan bogen op flink wat expertise op het vlak van nagerechten – haar heerlijke brownies (3 euro) met een intense chocoladesmaak bewijzen die vakkundigheid.

Een van de pluspunten van deze nieuwe plek is ongetwijfeld de inrichting en het interieur. Het doet denken aan een theesalon 2.0 met mooie details: een nougat terrazzovloer, mooie zeefdrukken van Alechinsky, verfijnde lichtarmaturen, geschilderde leisteen of een poster die hulde brengt aan de schilder Marcel-Louis

Baugniet. Dit is zonder enige twijfel het huis van een estheet. En van een fijnproever, dat bewijzen de wafels, gemaakt met een vegan deeg, verbeterd met extra ingrediënten, zoals gedroogde tomaten of broccoli.

Wij kozen voor de versie met guacamole (6,50 euro), geserveerd met geplette avocado, zure room en gebakken ui. Die kon ons zeker bekoren, maar het is de ‘Italiaanse’ wafel (6,50 euro) die het meest in de smaak valt. Met prima ingredienten, te weten een zachte en heerlijke Spaanse ham – hoewel je veeleer parmaham zou verwachten – balsamicocrème, raketsla en artisjokcrème (toen wij er waren werd die vervangen door burrata).

ROQUETTE •••

Rotterdamstraat 37, Molenbeek di > zo 11 > 16.00

Hoe lekker het allemaal ook is, Arthur Fonteyne mist duidelijk nog wat ervaring met de bediening in het restaurant – de horeca is een pragmatische sector waar onhandigheid niet gewaardeerd wordt. Hopelijk legt zijn weinig commerciële verlegenheid geen hypotheek op de toekomst van zijn zaak. MICHEL VERLINDEN

Smalltalk. Met Lies Van Overschée van Plazey in Au Duc de Brabant

‘Wat voor ons normaal is, is dat misschien niet voor onze buur’

Lies Van Overschée is centrumverantwoordelijke van GC De Platoo, dat samen met GC De Zeyp festival Plazey organiseert. In buurtcafé Au Duc de Brabant droomt ze van een festival dat ontspannend, radicaal toegankelijk, inclusief en transparant is.

door Tom Peeters foto Ivan Put

Au Duc de Brabant ligt precies tussen de woon- en werkplek van Lies Van Overschée. Aan de overkant van de straat in Las Olas gaat ze weleens koffie drinken en Marokkaans ontbijten, hier spreekt ze na de werkuren af met buren voor een glas. “Vroeger bestond zoiets hier niet en moest je daarvoor naar het centrum,” zegt ze over de kroeg die is uitgegroeid tot een ontmoetingsplek waar generaties en culturen blenden en waar Ribaucourt al even naar snakte. “Dat was ook de reden van het succes van Bar Eliza, dat een tuin voor de buurt wilde zijn.”

Het programma van Plazey verraadt dat het ook zo’n ontmoetingsplek wil zijn. Het zomerfestival dat GC De Platoo en GC De Zeyp sinds 1992 organiseren in het Elisabethpark is allang afgestapt van zijn focus op Nederlandstalige artiesten ten gunste van een diverser, grootstedelijk palet, met veel nadruk op lokale groepen. Tegelijk wil het pleiten voor een ware openbare ruimte. “Ook vroeger stond die al onder druk,” zegt Van Overschée, “maar toen werd de koloniseringsdrang van organisatoren belangrijker gevonden. Wij mógen het park gebruiken. Het zou maar gek zijn om dan hekken te plaatsen en entreegeld te vragen.”

De organisatie geeft zichzelf drie jaar om uit te zoeken wat een radicaal toegankelijk festival precies inhoudt. “Dit jaar zullen er vooral quick wins zijn. Zo organiseren we een pendeldienst vanuit station Simonis, een ware beproeving voor rolstoelgebruikers. Er zijn wandelende infopunten, doventolken, en programma’s en prijslijsten in braille. We proberen uit ons referentiekader te stappen,

de doorsneemens bestaat immers niet.”

“Op termijn willen we dat iedere artiest op ons podium rekening houdt met ons radicaal toegankelijke karakter. We willen zelf ook meer moeite doen voor mensen die de drukte van een festival niet aankunnen, maar toch zin hebben om eens langs te komen. Er is aandacht voor de bekommernissen van mensen zonder papieren, de drankprijs wordt laag gehouden en onze boekhouding kan je raadplegen op onze website. De tandartsentechniek, kortom: uitleggen wat we doen, wanneer en waarom.

Zeker als het even pijn doet. (Lacht) Want wat voor ons normaal is, is dat misschien niet voor onze buur.”

Plazey vult van 25 tot en met 27/8 het Elisabethpark met concerten, dans- en circusvoorstellingen en workshops, plazey.be

Longread?

Meer weten over Lies Van Overschée?

Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

De vijf inzichten. Olivier de Sagazan

‘Twijfel niet om te genieten’

Met Il nous est arrivé quelque chose hielp Olivier de Sagazan zopas het Brigi ines International Festival a rappen. Ook in zijn vijf inzichten stelt de Franse artiest scherp op de mens en zijn omgeving.

door Michaël Bellon

We leven in een collectieve hallucinatie!

We zijn geconditioneerd door onze genetica die ten dienste staat van wat ons organisme wil: groeien en zich reproduceren. Naast die biologische conditionering is er ook een culturele. Een film als The Matrix drukt goed uit hoe tussen onze zintuigen en de wereld zoals we die ervaren nog een hele wereld zit. De rol van kunst en filosofie is om ons daar bewuster van te maken.

Onze ademhaling benadrukt de band tussen onszelf en de zon Onze ademhaling heeft een kosmische dimensie. De zuursof die we inademen maakt in ons bloed de glucosemoleculen vrij die dankzij fotosynthese, en dus dankzij de zon, in ons voedsel terechtkomen. Als ik adem, loop, praat of droom, gebruik ik de energie van de zon en ben ik getransformeerd zonlicht.

“Waar nu? Wanneer nu? Wie nu?” (Samuel Becke ) Deze eerste zinnen van Becketts bijzondere boek L’innommable, dat zich buigt over de oorsprong van woorden, zouden we permanent moeten herhalen. Het personage vraagt zich af waar woorden vandaan komen, en wie er spreekt als hij spreekt. Is hij dat of een ander? Wordt hij gepraat?

Mijn broers de boom, de vlinder, de welriekende pronkerwt We zijn opgebouwd uit cellen van onze ouders, die op hun beurt voortkomen uit cellen van hun ouders. Zo kan je miljarden jaren teruggaan en vaststellen dat we allemaal deel zijn van eenzelfde organisme in de tijdruimte. Alle mensen, maar ook de boom en de libel zijn broers en zusters van elkaar.

“Het leven is een vluchtige flits waarvan de schi ering nauwelijks de tijd duurt die nodig is om gezien te worden. Waar hemel en aarde onveranderlijk zijn, voltrekt de verandering op het gezicht van ieder van jullie zich snel. O, jullie die naar het glas wijn kijken en aarzelen om te drinken, vertel me waar jullie op wachten!” (Li Bai)

Wees je bewust van de schoonheid die ons omringt en de tijd die voorbijgaat. Twijfel niet om te genieten als de gelegenheid zich voordoet.

Het Brigi ines International Festival loopt nog tot 2/9, www.brigi ines.be

DE CULTUURTIPS VAN BRUZZ

BRUZZ SELECT Elke maand bij BRUZZ magazine DRIETALIG NL~FR~EN

NEEM NU EEN ABONNEMENT OP BRUZZ MAGAZINE EN ONTVANG BRUZZ SELECT BIJ JE THUIS

BRUZZ SELECT is het cultuurlabel van BRUZZ over alle BRUZZ media heen. BRUZZ SELECT staat voor een schat aan cultuurtips op BRUZZ radio, televisie, social media, online en in onze magazines.

ROULARTA

Save the date! Vink 25 november alvast aan in je agenda. Dat is de dag waarop we samen Brussel veranderen in één groot spaghettifeest, en dat ten voordele van vzw Straatverplegers

Maak spaghetti met je organisatie, school of bedrijf, of gewoon bij je thuis. Zet zo mee je schouders onder Brussel Helpt.

Vragen? Stuur een mailtje naar marketing@bruzz.be

bruzz.be/brusselhelpt

Bozar all over the P(a)lace

©Bozar.

photo: Marin Driguez

Brussel kweekt

unieke talenten, non peut-être !

En Actiris laat ze groeien

Brusselaars hebben iets extra. Onze stad leert ons doorzetten, geduld hebben, onderhandelen… In verschillende talen zelfs! Maar hoe maak je daar het meeste van? Van een nieuw cv tot een job die bij je past… Bij Actiris krijg je een persoonlijke begeleiding bij elke stap op je weg naar werk.