BRUZZ - editie 1841 (18-04-2023)

DOSSIER WONEN

06

Expert Nicolas Bernard analyseert de woningmarkt

16

‘Brussel

Woningnood scherpt creativiteit aan

26

‘Ik

10 IN BEELD Ivan Put

12 BRUSSELAAR VAN DE WEEK Het onderwijs in de Vlaamse Rand botst op Brusselse uitdagingen

13 KORT GESPREK Schepen Audrey Lhoest over de bomen op het Flageyplein

15 BEELDCOLUMN Kim Duchateau

22 BIJGEDACHTE Een openluchtzwembad op Parking C

24 BIG CITY Waarom eten ze in Argentinië Brusselse peren? 24 BEESTIG BRUSSEL De kakkerlak

Ellen De Naeyer (40) is sinds drie jaar trotse inwoner van de Veeweydewijk. “Het is hier niet zo gehypet als Jette.”

COLOFON

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 29 euro per jaar;

IBAN: BE98 3631 6044 3393

van Vlaams Brusselse Media vzw

Buiten België: 35 euro per jaar.

OPLAGE

55.000 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marlies De Deygere 02-650.10.81

marlies.dedeygere@bruzz.be

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur)

COÖRDINATOR MAGAZINE

Kris Hendrickx

CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx

ART DIRECTOR

Heleen Rodiers

VORMGEVING

Ruth Plaizier

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Bouke Schut

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMER

Eva Christiaens, Luana Difficile, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman (redacteurs); Michaël Bellon, Charlotte Deprez, Anke Dirix, Andy Furniere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden (medewerkers)

VERTALING

Frédérique Beuzon, Gregory Blauwers, Sam De Ryck, George Holmer, Laura Jones

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Ivan Put, Saskia Vanderstichele

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt bij

Printing Partners

Paal-Beringen en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via: BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.extranet.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Wonen in Brussel

Er gaat bij BRUZZ zelden een redactievergadering voorbij zonder dat het over wonen in Brussel gaat. Logisch binnen een ploeg die voor een groot deel uit jonge mensen bestaat die hun eerste stappen op de vastgoed markt zetten. Of beter gezegd: willen zetten. Want tussen de droom van een eigen stek en het uiteindelijk verwerven van een appartement of huis ligt steeds vaker de vaststelling dat eigenaar worden niet meer voor iedereen is weggelegd. Steeds meer vragen mensen – toch diegenen die het met een bescheiden budget moeten stellen – zich luidop af of je nog wel KAN kopen in Brussel. Maar we willen ons niet blindstaren op dat kopen. Brussel is en blijft toch vooral een stad van huurders. Ook die krijgen het steeds moeilijker. Is daar nog iets aan te doen? Of ligt de oplossing voor sommigen in de nieuwe woonvormen die overal opduiken in dit gewest? Het zijn onderwerpen die aan bod komen in deze speciale editie van ons magazine in het teken van wonen in Brussel. Ook op de andere BRUZZ-kanalen besteden we de volgende dagen uitgebreid aandacht aan dit thema. Omdat we weten dat iedereen die hier al een tijdje op zoek is naar een nieuwe thuis alle hulp kan gebruiken.

FR Il ne se passe pas une seule réunion éditoriale à BRUZZ sans qu’on parle de logement à Bruxelles. Plutôt logique avec une équipe de jeunes gens qui font pour la plupart leurs premiers pas sur le marché de l’immobilier. Ou plutôt qui voudraient. Car entre le rêve de s’installer et l’acquisition d’un appartement ou d’une maison, on passe souvent par le constat amer que devenir propriétaire n’est pas à la portée de tous. Et on entend souvent les gens se demander, tout du moins ceux qui disposent d’un budget modeste, si l’on peut encore acheter à Bruxelles. Si on laisse de côté l’achat immobilier, Bruxelles reste une ville de locataires et cela devient de plus en plus dur pour eux aussi. Y a-t-il encore moyen de faire quelque chose ? Les nouvelles formes d’habitat qui apparaissent dans la région sontelles la solution pour certains ?

Telles sont les questions abordées dans ce numéro spécial de notre magazine consacré au logement à Bruxelles. Sur les autres canaux de BRUZZ, on s’intéressera aussi de près à ce thème au cours des prochains jours. Car on sait que toute aide est la bienvenue pour celles et ceux qui sont à la recherche d’un nouveau logement.

EN Rarely an editorial meeting at BRUZZ passes without a conversation about living in Brussels. Which is hardly surprising, as our team is mostly made up of young people who are making their first steps on the real estate market. Or rather, would like to.

Between the dream of having your own place and finally acquiring a flat or house, there is a growing sense that becoming an owner is no longer possible for everyone.

More and more people – at least those on more modest earnings – are beginning to ask themselves whether they actually CAN still buy in Brussels.

But we don’t want to get fixated on buying, because Brussels remains a city of primarily tenants. They are also confronted with increasing difficulties.

Can something be done about it? Or are the new forms of housing that are popping up everywhere in our region the solution for some?

These are the questions addressed in this special edition of our magazine, dedicated to housing in Brussels. Over the next few days, the other BRUZZ channels will also focus extensively on this issue. Because we know that anyone who has spent some time looking for a new home could use some help

“ Wie hier een nieuwe thuis zoekt, kan alle hulp gebruiken”

Kristof Pitteurs, hoofdredacteur

‘De wet op de huurprijzen is echt revolutionair’

Een goedkoop huurappartementje vinden in Brussel? Nagenoeg onmogelijk. De Brusselse huurprijzen stegen de voorbije jaren dan ook gezwind.

Staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) wil huisbazen nu binnen een referentierooster dwingen. Een uitstekende zaak, vindt professor en expert ter zake Nicolas Bernard.

door Charlotte Deprez foto’s Bart Dewaele

Te weinig sociale woningen, gesukkel met huurtoelages en weinig keuze in energiezuinige woningen. De Brusselse huurmarkt blijft voor veel gezinnen peperduur. Jurist Nicolas Bernard (Université Saint-Louis) wikt en weegt in zijn onderzoek het recht op wonen tegenover het eigendomsrecht van huisbazen. De verdediging van het recht op wonen klinkt daarbij net iets luider

Dat de huurmarkt in beweging is, daar kan de professor van meespreken. Zelf woont hij in een statig herenhuis in de Schaarbeekse Linthoutwijk en het pand van de buren werd net verbouwd tot colivingproject. “Helaas voor het erfgoed, want zo gaan

gezinswoningen verloren. Dit soort luxe-samenhuizen is bovendien onbetaalbaar voor de doorsnee-Brusselaar. En de panden zijn we kwijt op de klassieke huurmarkt.”

De gemiddelde huurprijs voor een appartement in Brussel waarvoor nu een contract wordt afgesloten, is meer dan 1.060 euro, voor een huurhuis bijna 1.800 euro. Te veel?

NICOLAS BERNARD: De huurprijzen zijn inderdaad bezorgdheid nummer één. Ze stijgen sneller dan de inkomens. De laatste vijftien jaar zijn de prijzen met 20 procent gestegen, gecorrigeerd voor inflatie. Natuurlijk zijn de huurprijzen in Brussel nog altijd lager dan in Parijs, maar je moet kijken naar de inwoners, hun inkomensniveau en

de steun vanuit de overheid. In Frankrijk bestaat er een gepersonaliseerde huisvestingtoelage. Dat hebben we niet in Brussel.

Er is toch de huurtoelage?

BERNARD: Enkel voor aanvragers van sociale woningen. In Frankrijk is zo’n toelage niet beperkt tot aanvragers van sociale woningen. Nu, staatssecretaris Nawal Ben Hamou is wel de eerste die een beperking wil invoeren in de bepaling van de huurprijs. Tot nu toe mochten huisbazen de huur volledig vrij bepalen. De ordonnantie van 28 oktober 2021, met het ‘indicatieve’ referentierooster van de huurprijzen, is in feite niet langer louter indicatief, maar dwingend. Als huurder kan je naar de vrederechter stappen ▼

Dossier wonen. Nicolas Bernard analyseert de woningmarkt

BIO

• 52 jaar, woont in Schaarbeek

• Studeerde rechten en filosofie

• Doctoreerde in 2003 rond huisvestingsrecht

• Directeur van het Instituut voor interdisciplinair onderzoek over Brussel (IRIB)

• Werkte van 2004 tot 2014 op de kabinetten van Benoît Cerexhe (Les Engagés) en Christos Doulkeridis (Ecolo)

• Zit in veel adviesraden rond wonen

Dossier wonen. Nicolas Bernard analyseert de woningmarkt

als je huur meer dan 20 procent meer bedraagt van de referentieprijs in je wijk.

De ministerraad keurde de uitvoeringsbesluiten nog niet goed. De regering raakt het er niet over eens.

BERNARD: Het zal inderdaad pas in werking treden zodra de regering die goedkeurt.

Daardoor staat ook de paritaire huurcommissie nog on hold, waar huurders terechtkunnen met klachten over die huurprijs.

BERNARD: Ja, maar die commissie zal alleen een lagere huurprijs mogen adviseren, maar niet afdwingen. Eigenlijk hebben we die niet nodig als je als huurder rechtstreeks naar de vrederechter kan gaan. Waarom zou je dan je tijd verspillen om voor zo’n commissie te verschijnen? Ik vrees dat het een lege doos wordt.

Ik ben wel tevreden dat we een wet hebben. Dat de vrederechter de macht krijgt om verhuurders te dwingen om hun huurprijs te wijzigen, is echt revolutionair.

Hangen er geen risico’s aan een bindend kader voor de huurprijzen?

BERNARD: Het referentierooster kan zeker niet alles oplossen. Ten eerste omdat het de marktwaarde volgt. Dat betekent dat als veel verhuurders hun huur verhogen, de referentieprijs ook stijgt. Een tweede risico is dat er een pas-de-porte ontstaat, een soort toegangsprijs vooraleer je mag beginnen te huren. In Parijs gebeurt dat al. Illegaal, maar moeilijk te controleren.

Sommige verhuurders zullen hun prijzen met het referentierooster moeten verlagen. Je hoort weleens dat ze dan niet meer in de woning zullen investeren?

BERNARD: Dat geloof ik niet. Verhuurders blijven eigenaars: ze hebben er geen enkel belang bij om hun eigen pand te laten verloederen, want op een dag zullen ze het willen doorverkopen zonder verlies. Wat wel kan, is dat ze hun huurwoning verkopen en liever investeren op de beurs of elders. Dan komt er misschien een nieuwe categorie verhuurders aan: bedrijven met een groot aantal woningen.

Zo stappen we stilaan af van de typische, kleine huisbaas die verhuurt om zijn pensioen aan te vullen. Zeker als er extra renovatieverplichtingen komen voor alle eigenaars. Voorlopig werkt Brussel alleen maar stimulerend, via premies, maar de politieke wil voor zo’n verplichting is er al.

In het najaar beperkte de regering de huurindex al voor energieverslindende woningen. Moet die maatregel worden verlengd?

BERNARD: Dat is beslist in een bijzondere context van hoge energieprijzen. Nu die prijzen weer dalen, zou het in principe logisch zijn om de maatregel niet te verlengen. Anderzijds vind ik het niet slecht om van energiezuinigheid een kwaliteitseis te maken om een woning te mogen verhuren. Niet alleen door de energieprijzen, maar voor het welzijn van de huurders. Want vaak zijn er in woningen met een lage EPC-waarde ook gezondheidsrisico’s. Denk maar aan rotte muren, koude of schimmel.

Vandaag heeft meer dan de helft van de Brusselse woningen een label G of F. Als je die niet mag verhuren, zal er dan nog voldoende aanbod zijn?

BERNARD: Je hoeft het niet van de ene op de andere dag in te voeren. Tegen 2035 mogen er toch ook geen dieselwagens meer zijn?

Professor en jurist Nicolas Bernard over de woningmarkt: “Misschien is het idee van eeuwige vaste eigendom wat achterhaald.”

Daar zijn we vandaag niet klaar voor, maar het is een haalbare deadline omdat we ons erop voorbereiden.

Ben Hamou stelt ook een systeem van geconventioneerde verhuurders voor: wie zich aan de vaste huurtarieven houdt, kan aanspraak maken op premies om het pand te renoveren. Een goed idee?

BERNARD: Dat is een beetje achterhaald met die ordonnantie over buitensporige huurprijzen. Het idee is bedacht toen het nog niet verplicht was om het referentierooster na te leven. Nu is dat wel zo, waarom zouden we iemand die de wet naleeft dan een cadeautje geven? Bovendien zijn er al renovatiepremies via Renolution. Ik vraag me af welke andere voordelen ze nog kunnen geven aan verhuurders die zich conventioneren. Eigenaars houden ook niet van te veel papierwerk om al die premies aan te vragen.

Ligt een grote oorzaak van de wooncrisis niet bij de armoede in Brussel? Is daarop inzetten, bijvoorbeeld door tewerkstelling, niet dringender dan lagere woonprijzen?

BERNARD: Uiteraard, maar armoede wordt ook veroorzaakt door hoge huurprijzen. De huur is te hoog ten opzichte van de sociale uitkeringen. De leeflonen zijn gelijk voor wie in Brussel, Oostende of Aarlen woont, terwijl de huurprijzen in Brussel fors hoger zijn. Iemand in armoede heeft het in Brussel dus moeilijker dan in de andere gewesten. Het is een federale bevoegdheid, maar je zou de sociale uitkeringen kunnen aanpassen naargelang de woonplaats. Ik zou daar nooit voor pleiten zonder referentierooster voor de huurprijzen in Brussel, want anders kunnen zulke hogere uitkeringen hier net tot hogere huurprijzen leiden. Maar zodra er een huurplafond is, kan zo’n maatregel wel bekeken worden.

We praten nu over huren, maar is het niet even belangrijk om mensen te stimuleren om te kopen? Kan je wel een stad bouwen met zestig tot zeventig procent huurders?

BERNARD: Ja en nee. Ten eerste zijn al die huurders een probleem voor de financiën van Brussel omdat het Gewest een groot deel van de inkomsten haalt uit de registratierechten op de aankoop van woningen. Kopen heeft ook als voordeel dat het de eigenaar beschermt tegen inflatie – en dus tegen stijgende woonprijzen. Een vaste afbetaling blijft wat ze is, terwijl huur wordt geïndexeerd.

Aan de andere kant is het idee van eeuwige vaste eigendom misschien wat achterhaald. Eigendom ligt vast in ruimte en tijd. Nu wonen we in een wereld van flexibiliteit, waar we delen. We kunnen andere vormen verkennen, zoals vruchtgebruik, erfpacht, enzovoort. Het is nodig om

op juridisch niveau meer flexibele soorten van eigenaarschap te bedenken.

Woningen delen lijkt populairder te worden. Is cohousing de toekomst?

BERNARD: Het hangt ervan af wat je bedoelt met cohousen. Coliving, waarbij panden worden opgedeeld in dure luxekamers, lijkt me gevaarlijk omdat het de prijzen omhoogduwt en het patrimonium versnippert. Het veroorzaakt ook druk op de buren en levenskwaliteit in de wijk. Ik denk dat dat niet echt de manier is om de toekomst in te gaan. Het klassieke samenhuizen moedig ik wel aan. We zien dat het aantal gedeelde woningen toeneemt. Dat is nu ongeveer tien procent van alle huurwoningen, maar wellicht meer als je kijkt naar wie het niet registreert. Ik vind het een goede evolutie omdat je zo niet enkel de huurkosten verlaagt, maar ook sociale cohesie creëert. Armoede is niet alleen een kwestie van geld. Het is ook en vooral een kwestie van isolatie en gebrek aan sociale steun. Als we samenwonen, verkleint dat risico. Er zijn niet voor niets samenwoonprojecten voor daklozen, alleenstaande vrouwen ... of zelfs kraakpanden. We zoeken elkaar op.

LA RÉGION MISE SUR LES LOGEMENTS ABORDABLES

FR Avec une moyenne de 1060 € par mois, louer un appartement à Bruxelles devient pour beaucoup inabordable. La secrétaire d’État au Logement Nawal Ben Hamou (PS) est intervenue en limitant l’indexation des loyers fin 2022 pour les logements énergivores. Mais la mesure la plus révolutionnaire selon le professeur en Droit du logement Nicolas Bernard (Saint-Louis) est l’introduction d’une grille de référence permettant à un locataire de se tourner vers un juge de paix si son loyer est supérieur de plus de 20% au loyer de référence.

THE REGION FOCUSES ON AFFORDABLE RENTS

EN Finding affordable rental appartments in Brussels is becoming more and more difficult. An average new rental contract will be €1,060. Professor of housing law Nicolas Bernard (SaintLouis) calls rent “issue number one”. State Secretary for Housing Nawal Ben Hamou (PS) is trying out various solutions. The most revolutionary measure, according to Bernard, is the introduction of a binding reference for rents. Until now, landlords were free to set their own rents, but soon, tenants will be able to go to take legal action if their rent is more than twenty percent above the reference rent.

“Ik vind het niet slecht om van energiezuinigheid een kwaliteitseis te maken om te mogen verhuren”

“Het is een federale bevoegdheid, maar je zou de sociale uitkeringen kunnen aanpassen naargelang de woonplaats”

In beeld. Ivan Put

Digitale lente

Je kan er moeilijk naast kijken: de lente is in de stad. Stadsbomen tooien zich in een negligé van ontluikend groen, magnolia’s bloeien, seringen doen daar nog eens een emmer bedwelmend parfum bij. Hooikoortslijders pakken deze dagen dan weer wat extra zakdoeken in.

In het park van Laken betekent lente onder meer een bloemenpracht van gele en witte narcissen. En wat doet de stadsbewoner als hij eindelijk eens buiten komt en zo’n bloemenzee aantreft? Ja hoor: de smartphone bovenhalen en fotograferen. Genieten kan later nog, van achter het computer- of telefoonscherm. KH

In de kijker.

‘Scholen in de Rand staan voor dezelfde uitdagingen als de Brusselse’

Brussel en de Vlaamse Rand staan steeds vaker voor dezelfde

onderwijsuitdagingen. Terwijl Brussel kan rekenen op een kennisnetwerk en extra steun voor leerlingen, ontbreekt dat in de randgemeenten. door Jasmijn Post

De demografie in de Vlaamse Rand gaat Brussel achterna. Dat concluderen VUB-onderzoekers in hun onderzoek ‘Jongeren in de Rand’. Opvallend: terwijl in heel Vlaanderen het aantal jongeren al decennia vermindert, stijgt hun aantal sinds het einde van de jaren negentig in de Vlaamse Rand aanzienlijk.

De onderzoekers keken tijdens hun onderzoek naar twee demografische kenmerken: de leeftijd van de inwoners en naar de nationaliteit. In 2022 was gemiddeld ruim dertig procent van de bevolking in de randgemeenten jonger dan 24 jaar, tegenover ruim 27 procent in de rest van Vlaanderen. Meer dan de helft van de jongeren in de Vlaamse Rand is van niet-Belgische origine, het gaat om zo’n zestig procent. Conclusie: de Rand verjongt en wordt meer divers, en gaat daarmee Brussel achterna.

“We weten nog niet wat de impact daarvan is op het onderwijs,” zegt onderzoeker Dimitrios Kavadias, van het Brussels

Informatie, Documentatie en Onderzoekscentrum (BRIO) dat de studie uitvoerde en hoopt vervolgonderzoek te doen naar het thema. “Wel weten we nu al: in de Rand kijkt men naar Brussel en leert men van Brussel.”

Prangend plaatstekort

Woensdag organiseert BRIO dan ook een studiedag voor schooldirecties en leerkrachten uit de randgemeenten om kennis uit te wisselen over het thema. Want de ontwikkeling in de noordoostelijke randgemeenten lijkt op die van Brusselse gemeenten zoals Schaarbeek. Ook daar is de bevolking een stuk jonger en diverser dan het nationale gemiddelde.

Dat brengt heel wat uitdagingen met zich mee voor het onderwijs. In er de eerste plaats op het vlak van capaciteit. Hoewel er enkele nieuwe scholen werden gebouwd en gepland, blijft het plaatstekort prangend. Voor het basisonderwijs zijn de plaatstekor-

ten vooral voelbaar in de buurt van Brussel. In het secundaire onderwijs zijn er overal plaatstekorten.

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) kondigde in januari aan dat de regering 34 miljoen euro zou vrijmaken om 2.056 plaatsen te creëren in het onderwijs in de Vlaamse Rand. Maar er is niet alleen de infrastructuur, er moeten ook voldoende leerkrachten zijn. “Brussel slaagt erin om leerkrachten te houden die specifiek kiezen voor de superdiverse context,” zegt Kavadias. De vraag is of de Rand dat ook kan.

Elke leerkracht is taalleraar

Leerkrachten naar de randgemeenten halen is al een stuk lastiger, omdat ze vaak langer moeten reizen. “De meertalige context, in combinatie met de slechte verbindingen, maken de zoektocht naar personeel extra lastig,” zegt Kurt Meeus, algemeen directeur van scholengroep Scoop. Die scholengroep

In het nieuws omdat Aan de vooravond van een studiedag blijkt dat scholen in de Rand niet dezelfde steun krijgen als de Brusselse, hoewel ze voor dezelfde uitdagingen staan.

Over welk dossier gaat het?

Het onderwijs moet zich voortdurend aanpassen, omdat de bevolking diverser wordt. Intussen raakt ook het lerarentekort maar moeilijk opgelost.

© ARCHIEF SASKIA

VANDERSTICHELE

Kort gesprek. Audrey Lhoest

vertegenwoordigt negentien GO!-scholen in de Rand, van Grimbergen tot Hoeilaart.

De afgelopen jaren heeft Meeus al leerkrachten zien vertrekken door die nieuwe uitdagingen: in veel klassen geldt dat elke leerkracht een taalleerkracht is geworden. Leerkrachten moeten zo soms hun lesmethodes aanpassen. “Het vraagt een vorm van bereidwilligheid om anders te gaan lesgeven. Er zijn leerkrachten bij wie dat niet lukt, die liever ergens dichter bij huis gaan werken,” zegt Meeus.

Scholengroep Scoop werkt vandaag al nauw samen met het Brusselse gemeenschapsonderwijs GO! Dat zullen de koepels in de toekomst nog vaker doen. Ze kunnen eruit leren. De vraagstukken waar Brusselse leerkrachten decennia geleden mee om leerden gaan, komen vandaag naar voren in Vilvoorde en Zaventem. “Als ik met collega’s uit Halle spreek, stellen ze op hun beurt vragen die we in Vilvoorde en Zaventem tien jaar geleden hadden,” zegt Meeus.

Ondersteuning

Het kennisnetwerk Onderwijs Centrum Brussel of OCB zou daarom volgens Meeus een metropolitaan, grensoverschrijdend, netwerk moeten worden. De expertise van het centrum, zoals omgaan met diversiteit, kansarmoede en meertaligheid, zou meer dan welkom zijn in de randgemeenten.

Het idee is niet nieuw: al in 2017 deed een groep specialisten, verzameld in de ‘Task Force Onderwijs Vlaamse Rand’ een gelijkaardig voorstel aan toenmalig Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V). Maar een uitbreiding naar de randgemeenten is niet eenvoudig te organiseren – de budgetten vloeien via de Vlaamse Gemeenschapscommissie naar het OCB en zijn bedoeld voor Brussel.

Toch benadrukt Meeus dat randgemeenten dezelfde steun zouden moeten krijgen. Leerkrachten in de randgemeenten werken immers ook in een grootstedelijke context. Ook de middelen voor een gelijkekansenbeleid op secundaire scholen zouden gelijkgetrokken moeten worden.

Naar verhouding komen er per school meer middelen vrij voor een Brusselse leerling met GOK-statuut – vanwege de meertalige context – dan in de Vlaamse Rand. Die coëfficiënt moet volgens Meeus dringend herbekeken worden. “De scholen in Vilvoorde en Zaventem zijn vandaag precies hetzelfde als die in Brussel,” zegt hij. “Toch krijgen wij de middelen niet.”

Het grootste plein van het gewest is vandaag vooral een stenen woestijn. Maar begin volgend jaar komen er op het Flageyplein 72 bomen bij, vertelt schepen van Groene Ruimten Audrey Lhoest (Ecolo).

Er staan nu een twintigtal bomen op het plein. Waarom er nog bijplaatsen?

De uitgestrekte stenen vlakte blijft erg dominant en maakt van de plek ook een hitte-eiland. Het beleid van de gemeente is om groen en water opnieuw in de stad te brengen waar dat kan, dus ook op dit plein. In de zomer zie je er de kinderen wel in de fonteinen spelen, maar het blijft toch erg oncomfortabel. Dankzij het groen komt er ook een organischere overgang met de vijvers.

Wat zal u precies planten?

Er komt een breed palet aan vooral inheemse bomen: linden, eiken, esdoorns, berken en haagbeuk bijvoorbeeld. We willen ook met mediterrane parasoldennen experimenteren omdat die erg goed tegen droogte bestand zijn. Waar het kan planten we grotere bomen: aan de rand van het plein en op het Heilig Kruisplein, waar meer volle grond is. Elders zal het meer om struiken en lage planten gaan. We letten er daarbij op dat het interessante planten zijn, die bijvoorbeeld bijen aantrekken. Het Gewest doet het Flageyplein zelf, wij het Heilig Kruisplein, maar de planning deden we samen, ook met de bouwmeester trouwens. Er komen 72 bomen bij op het Flageyplein en nog eens 22 op het Heilig Kruisplein. Samen met de extra exemplaren aan het begin van de omliggende straten zijn dat 117 bijkomende bomen. We willen die in januari en februari planten.

Er is een wekelijkse markt op het plein, circus Bouglione komt er jaarlijks. Wordt dat geen probleem?

Evenementen op die plek horen bij het karakter van Elsene en blijven, het centrale deel blijft ook daarom vrij. We beschermen de bomen wel tegen voertuigen van bijvoorbeeld marktkramers.

Dit soort ingrepen past in het gemeentebeleid, zei u. Waar gebeurt het nog?

Op het Kasteleinsplein doen we een grote ingreep: er komt een gazon van zevenhonderd vierkante meter, we planten bomen en andere planten bij. Ook in tal van gewone straten doen we vergroeningsoperaties. Verschillende aspecten spelen daarbij mee: hoe breed de straat is, wat er onder de grond steekt, of het een hitte-eiland is en ook of de lokale bewoners vragende partij zijn. In de Raadstraat zijn we zo op een vraag van de straatbewoners ingegaan. KH

”Er komt een breed palet aan inheemse bomen: linden, eiken, esdoorns, berken”

‘Meer bomen én evenementen toch behouden, dat lukt best’

BEWEEG ONBEPERKT

MET HET MIVB-

MAANDABONNEMENT

Beeldcolumn. Kim gaat aan de haal met de actualiteit

‘Woningnood leidt tot gedwongen creativiteit’

In Brussel duiken steeds vaker nieuwe woonvormen op, meer dan in Vlaanderen en Wallonië. Vooral collectieve projecten winnen aan populariteit. “Door de hoge woonnood zijn Brusselaars genoodzaakt om andere manieren te zoeken om in de stad te kunnen blijven wonen.”

Dossier wonen. Brussel als broeihaard voor alternatieve woonvormen

door Charlotte Deprez foto’s Irene Van Impe

Katrien Van Cappellen woont met haar kinderen in een appartement van het Calico-project, waar sommige woningen zijn voorbehouden voor alleenstaande moeders. “Daardoor bedraagt mijn huur maar 600 euro.”

Dossier wonen. Brussel als broeihaard voor alternatieve woonvormen

Nu ziet het er nog wat uit als een bouwval,” zegt Eva Gutscoven (31) wanneer ze een pand in Schaarbeek binnenwandelt dat ze samen heeft aangekocht met haar broer Piet (30), haar schoonzus Margo van Wambeke (28) en vriend Bram Heylen (31).

Op de bovenste verdieping zitten de vrienden samen om verder te vergaderen over wat er nog moet gebeuren. De plannen hangen uit aan de muur. Die heeft Eva met twee collega’s van haar architectenbureau Studio Bravo gemaakt. Het viertal wil het pand omtoveren in drie volwaardige appartementen met een aantal gedeelde ruimtes. Zo staan er alvast een waskamer, een fietsenstalling en een gang naar de tuin op het plan.

Het idee om met vier een pand te kopen om op te delen, is vooral door financiële motieven ingegeven. “Het is niet meer haalbaar om in de stad alleen een huis met tuin te kopen,” zegt Bram. “Een appartement is nog mogelijk, maar nu heb ik er een tuin bij.”

De vrienden schatten dat ze tussen de 850.000 en 1 miljoen euro zullen betalen voor zowel de aankoop als de renovatie van het pand. “Uiteindelijk zullen we wellicht evenveel betaald hebben als wanneer we een appartement in een bestaand complex zouden hebben gekocht, maar we zullen meer krijgen voor hetzelfde geld,” zegt Bram.

Er is niet alleen het financiële aspect, ze vinden het ook interessant om meer te delen. “Waarom moeten we allemaal apart een wasmachine kopen, bijvoorbeeld? Zeker

in zo’n dichtbevolkte stad als Brussel is het veel logischer om dingen te delen,” zegt Margo.

Omdat duidelijke cijfers ontbreken, is het moeilijk om te weten hoeveel Brusselaars ervoor kiezen om samen een huis te kopen om al dan niet op te delen. “Ik hoor wel meer en meer mensen die samen een huis kopen en het dan opdelen. De voornaamste reden is economisch. Het komt goedkoper uit dan in je eentje een appartement kopen,” zegt Céline Drieskens (VUB/KU Leuven), die onderzoek doet naar alternatieve woonvormen.

Die alternatieve woonvormen zien we sneller opduiken in Brussel dan in de andere twee gewesten, zegt Drieskens. De belangrijkste verklaring is dat er in een (hoofd)stad altijd een grotere woonnood is, waardoor mensen haast gedwongen naar creatievere oplossingen zoeken. “De prijzen in Brussel schieten de lucht in. Als inwoner moet je wel op zoek gaan naar andere manieren om in de stad te kunnen blijven wonen.”

Bram Heylen stapte met drie vrienden in een cohousingproject in Schaarbeek: “Alleen kan je geen huis met tuin meer kopen.”

De gemiddelde huur- en koopprijzen in Brussel liggen inderdaad hoger dan in Vlaanderen en Wallonië. Volgens de vastgoedbarometer van de Federatie van het Notariaat (Fednot) betaal je in Brussel gemiddeld 576.576 euro voor een huis en 281.125 euro voor een appartement. Wie in 2022 een nieuw huurcontract afsloot voor een appartement, betaalde daar gemiddeld 1.069 euro voor.

Dat er in Brussel meer wordt geëxperimenteerd met alternatieve woonvormen dan in Vlaanderen of Wallonië valt ook uit te leggen door het wettelijke kader, dat gunstiger uitvalt dan elders in België. “In Brussel gaan beleidsmakers vaker mee met woonexperimenten. In Vlaanderen wordt eerst nauwkeurig gekeken wat zulke nieuwe woonvormen precies met zich mee brengen en pas na langdurige berekening wordt het wettelijke kader mogelijk aangepast. In een hoofdstad als Brussel is alles wat dynamischer en is er meer ruimte en nood voor verandering,” zegt Drieskens.

Ontoegankelijk en ontmoedigend

Ondanks die mogelijkheid om meer te experimenteren in Brussel, is de uitwerking ervan vaak complex. Zo moesten Eva en haar vrienden zelf uitpluizen hoe het zat met de eigendomsakte en de hypotheek, al bleek het grootste obstakel de bouwvergunning. Die is nodig als je een gebouw met één eigenaar in delen wil verkopen. Vandaag zijn ze

opgelucht dat dat eindelijk allemaal achter de rug is.

Wanneer ze in hun woning kunnen intrekken, is nog niet duidelijk. Nu de vergunning in orde is, start de zoektocht naar een aannemer. “We zullen zien wanneer ze kunnen beginnen,” zegt Bram. “Ik zal blij zijn als we in 2025 kunnen verhuizen.”

Dat Eva en haar vrienden op veel problemen botsten, is geen uitzondering, zegt Drieskens. “Vaak stellen gemeenten zich terughoudend op tegenover de opdeling van panden. Toch moet er op gemeentelijk niveau ruimte worden gecreëerd voor diverse betaalbare woonalternatieven. Die ruimte bestaat juridisch en stedenbouwkundig vaak al, maar is niet altijd bekend bij gemeenten. Nu is het nog te vaak aan individuen om uit te pluizen wat al dan niet wettelijk mogelijk is.”

Onderzoeker Joren Sansen (VUB) bevestigt dat er veel kennis nodig is om met vrienden een huis te kopen en op te delen. “Het zijn vaak specifieke groepen van vrienden, dikwijls met een architect erbij, die die stap zetten. De architect doet dan het meeste werk, vaak gratis, om de kosten van

zo’n project te drukken.” Dat is ook bij Eva en haar vrienden het geval. Ze zijn het er allemaal over eens: mocht Eva geen architect zijn, hadden ze het project nooit aangedurfd.

Om cohousingprojecten in betere banen te leiden, is het volgens Sansen interessant om te kijken naar initiatiefnemers als Coarchi, dat grote cohousingprojecten begeleidt. Die organisatie zoekt panden, brengt kandidaat-bewoners samen en begeleidt vervolgens de bewoners in het samenhuizen.

Die grotere samenwoonprojecten zijn interessant, vindt Sansen. “Niet elk pand

leent zich ertoe om opgedeeld te worden in aparte woningen. Zeker bij herenhuizen duiken weleens problemen op. Grotere cohousingprojecten zijn vaak industriële panden met bijvoorbeeld een binnentuin, wat het makkelijker maakt om het om te toveren tot meerdere evenwaardige units.”

Community Land Trust

Brussel telt verschillende grotere cohousingprojecten. Een van de meest vernieuwende is Calico, een afkorting van ‘Care and Living in Community’. Dat is een samenwerking

Onderzoeker

VUB/KU Leuven

Samen met Bram Heylen en Eva Gutscoven kochten Piet Gutscoven en Margo van Wambeke hun huis in Schaarbeek. Ze mikken op 2025 om te kunnen verhuizen.

“Gemeenten zijn vaak niet op de hoogte van wat er juridisch en stedenbouwkundig kan. Mensen moeten het zelf uitpluizen”

Céline Drieskens

Dossier wonen. Brussel als broeihaard voor alternatieve woonvormen

tussen Pass’Ages, Angela.D en Community Land Trust Brussels (CLTB). Het project is gebaseerd op het Community Land Trust-model (CLT), waarbij de grond gemeenschappelijk goed blijft. De bewoner koopt enkel de woning. Dat maakt de aankoop van de woning goedkoper. Calico is slechts een van de CLT-projecten in Brussel. Het eerste project ‘L’écluse’ werd in 2013 gebouwd, vlak bij de sluis langs het kanaal in Molenbeek. Het was ook het eerste CLT-project in België en zelfs in Europa. “Nu zijn er ook in Gent en Leuven proefprojecten,” zegt Drieskens. “Maar Brussel was pionier en staat dus al een pak verder.”

Het Calico-project is gelegen in de Deltastraat in Vorst en bevat 34 nieuwbouwwoningen, verdeeld over drie clusters. De appartementen in een van de clusters zijn voorbehouden voor oudere vrouwen en

Margo van Wambeke

Stapte in een cohousingprojet

alleenstaande moeders, via het feministisch collectief Angela.D. Daar woont ook Katrien Van Cappellen, samen met haar twee kinderen.

Katrien woonde tien jaar in Frankrijk. Toen ze alleen kwam te staan en daar geen

opvangnetwerk had, keerde ze terug naar Brussel. “Het was erg moeilijk om een woning te vinden met één inkomen en twee kinderen.” Ze kon even bij haar ouders terecht, maar in feite was ze dakloos. In december 2020 leerde ze het Calico-project kennen. Ze werd geselecteerd en een klein jaar later kon ze in haar appartement intrekken.

Voor haar appartement met twee slaapkamers betaalt ze ongeveer 600 euro zonder kosten. “In Brussel zou ik hier minstens 1.200 euro voor betalen. Dat is onmogelijk met mijn loon. Zonder dit project had ik misschien een eenslaapkamerappartement kunnen huren, dat waarschijnlijk helemaal niet in orde is.”

Eva Gutscoven is co-eigenaar van het huis in Schaarbeek, maar ook architect. Dat komt wel meer voor: de architect werkt dan vaak gratis, om de kosten te drukken.

Zorg voor elkaar

Een van de belangrijke pijlers van Calico is de zorg voor elkaar, maar ook het feit dat ruimtes gedeeld worden. Op die manier leren de bewoners elkaar beter kennen. Dat bevalt Katrien wel. “Voor mijn gezin is het belangrijk. Mijn kinderen kennen iedereen, dat geeft een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Ze zijn nu 13 en 14 jaar, ze kunnen al veel zelfstandig, maar als ik niet thuis ben, kunnen ze altijd naar een buurvrouw gaan.”

Ook perspective.brussels en Kenniscentrum Welzijn, Wonen, Zorg (WWZ) willen projecten als Calico stimuleren. Uit een studie naar collectieve woonprojecten met een sociaal oogmerk in Brussel blijkt dat ze het welzijn en de gezondheid van de bewoners verhogen, sociaal isolement doorbreken, en ze zijn financieel toegankelijk.

“Calico is een mooi voorbeeld van het feit dat een alternatief beter kan zijn dan het origineel,” zegt Luc Lampaert van Kenniscentrum WWZ. “Het is een uniek model dat in collectief wonen voorziet voor

“Er is niet alleen het huis: waarom moeten we allemaal een wasmachine kopen? Het is het veel logischer om dingen te delen”

doelgroepen waar normaal niet als eerste aan gedacht wordt als het over cohousen gaat. Vaak denken we dan aan jonge mensen die studeren of een eerste job hebben, terwijl collectief wonen voor bepaalde kwetsbare doelgroepen ook heel interessant kan zijn.”

Maar ook hier duiken bij de projecten vaak moeilijkheden op. “Een vergunning krijgen is geen evidentie, en de projecten zijn dikwijls afhankelijk van subsidies, die echt een kluwen vormen. Ook gebeurt het dat individuele bewoners van collectieve woonprojecten als samenwonend worden beschouwd. Dat kan grote gevolgen hebben voor wie leeft van een uitkering,” zegt Veronica Pezzuti van perspective.brussels.

Iedereen moet mee zijn

Hoewel Brussel een relatief gunstige voedingsbodem heeft om met verschillende woonvormen te experimenteren, volgt het wettelijke kader niet altijd, al wordt daar wel werk van gemaakt. Door CLT op te nemen en te definiëren in de Brusselse wooncode wil de Brusselse overheid innovatieve woonvormen aanmoedigen. Drieskens is echter wat sceptisch, omdat de definiëring van die woonvormen in de wooncode vaak een symbolische erkenning blijkt te zijn. “Daar mag het niet bij blijven. Je moet de gemeen-

ten, banken en andere actoren meekrijgen door ze op de hoogte te brengen van de veranderingen. Als banken geen weet hebben van een bepaalde vorm van samenwonen, wordt het lastig om een lening te krijgen. Het legale kader is dus niet altijd per se het probleem, maar wel vaak de toepassing ervan.”

Bovendien blijven woonalternatieven nog altijd maar een druppel in de oceaan, die op zichzelf geen brede oplossing voor de wooncrisis bieden, benadrukt Drieskens.

L’HABITAT COLLECTIF A LA COTE

FR À Bruxelles, de nouveaux modes de logement apparaissent, plus qu’en Flandre et en Wallonie. D’après la chercheuse Céline Drieskens, cela s’explique par la pression immobilière dans la capitale et un cadre légal bruxellois plus favorable. Les projets collectifs gagnent en popularité, comme Calico à Forest qui propose un logement abordable à des groupes cible. Quant aux particuliers, ils achètent une maison à plusieurs par exemple. « Il faut continuer à construire des logements sociaux tout en encadrant le prix des loyers sur le marché privé », dit Drieskens.

“Woonalternatieven stimuleren is zeker interessant. De nadruk ligt op betaalbaarheid, maar ze brengen ook nieuwe manieren van samenleven en eigenaarschap met zich mee, maar ze moeten deel uitmaken van een waaier aan maatregelen om het hoofd te kunnen bieden aan de huidige wooncrisis. Dat betekent meer sociale woningbouw en een regulering van de huurprijzen op de privémarkt. De wooncrisis is geen bovennatuurlijk fenomeen. Het tij kan wel degelijk gekeerd worden.”

COLLECTIVE HOUSING IS POPULAR

EN New forms of housing are appearing in Brussels and they are more popular than in Flanders and Wallonia. Collective projects, such as CALICO in Forest, are gaining popularity. The project is a collaboration between three organisations that provide affordable housing for certain groups. But it also becomes more common for people to live together, for example by buying a house together. According to Drieskens, exploring alternative forms of housing should be accompanied by other initiatives. “We still need to build more social housing and regulate rental prices on the private market.”

Een openluchtzwembad op Parking C

Nu de Stad Brussel Parking C weer in eigen handen heeft, kunnen we nadenken over wat we met die lap grond willen doen. Recreatie, en niet nog eens wonen en bedrijven, moet de voorrang krijgen.

Bram Van Renterghem

Elke week neemt een

BRUZZ-redacteur het nieuws op de korrel

Wat iedereen al lang voelde aankomen, is waarheid geworden: Ghelamco heeft de rechtszaak tegen de Stad Brussel over Parking C verloren. De Ieperse bouwfirma had die reusachtige parking voor 99 jaar in erfpacht gekregen, om er een nationaal voetbalstadion te bouwen. Toen dat mislukte, wilde Ghelamco de erfpacht niet zomaar teruggeven. De zaak kwam voor de rechter en die gaf eind maart de Stad Brussel over de hele lijn gelijk, met als hoofdargument dat een vergunning voor zo’n groot stadion sowieso onmogelijk was.

Dus heeft de Stad Brussel als eigenaar nu weer het volle genot over het stuk grond van 23,4 hectare, tussen de Ring en de Heizelpaleizen. Nu wordt die gebruikt tijdens evenementen zoals Batibouw of het Autosalon, maar zoveel van die grote evenementen zijn er ook niet. Dat maakt dat hij voor tachtig tot negentig procent van de tijd leegstaat.

Een enorme verspilling, vindt iedereen. Daarom heeft de Vlaamse overheid – de parking is eigendom van de Stad Brussel, maar ligt in Grimbergen – bestudeerd wat ermee kan gebeuren.

Uit die studie zijn vier scenario’s gekomen: een logistieke hub waar verschillende tram- en buslijnen samenkomen; een bedrijvenzone met maakbedrijven, ten dienste van Brussels Expo; een residentiële wijk met woontorens; een stadion met maxi-

maal 8.000 toeschouwers, veel te klein voor Anderlecht of Union. Die zoutloze voorstellen liggen nu ergens stof te vergaren, want voor Vlaanderen noch Grimbergen is de invulling van Parking C prioritair. En gelukkig maar, het geeft ons de kans om zelf even na te denken over de zone. Zo blijft voor ondergetekende de nood aan recreatie het hoogst in Brussel, en kan Parking C dan ook best veranderen in een groot park met openluchtzwembad. De voordelen liggen voor de hand. Zo is deze site, in tegenstelling tot de kleine vijver van Neerpede, wél groot genoeg, is er nog geen biodiversiteit die beschadigd kan worden, zijn er nauwelijks buren die kunnen klagen en is alles relatief goed bereikbaar met metrolijn 6. Voor de last mile kan desgewenst de befaamde kabelbaan weer opgedist worden – ooit een ernstig voorstel in het kader van shoppingcenter Neo. Jonge gezinnen die ‘s zomers op de stenen pleintjes zowat levend gekookt worden, kunnen zo eindelijk verkoeling zoeken zonder een trip naar de kust of de Blaarmeersen te moeten ondernemen, waar ze sowieso niet welkom zijn. Er zijn evidente nadelen. Zo ligt de plek vlak bij de Ring rond Brussel, waar zelfs na de elektrificatie van het volledige wagenpark nog altijd fijn stof van zal opdwarrelen. Voor Grimbergs burgemeester Bart Laeremans (Vernieuwing) is Parking C daarom

niet de juiste plek om een recreatief domein in te planten. Toegegeven, de locatie is niet ideaal, al zou Parking C zeker niet het eerste recreatiedomein zijn – meestal zandwinningsputten – dat vlak naast een autosnelweg ligt. Kijk maar naar het Klein Strand in Jabbeke (E40), de Gavers in Harelbeke (E17), het Provinciedomein in Huizingen (E19) of Domein Hofstade in Zemst (E19). Zelfs de toekomstige zwemvijver in Neerpede ligt zowat onder de Ring.

“Wie moet daar de orde handhaven?” vraagt Laeremans zich ook af. De Grimbergse politie? Of de Brusselse? Dat laatste kan verkeerd vallen bij flaminganten, zoals Laeremans zelf, die er een annexatie door Brussel in lezen. Andere politiezones zoals die van Gent of Blankenberge zullen dan weer net opgelucht ademhalen als ‘recreatiedomein Parking C’ van de grond zou komen. De meerderheid van de Stad Brussel vindt het te vroeg om al over Parking C na te denken, maar minstens een deel van de oppositie lijkt alvast gewonnen voor het idee van een recreatiezone. Els Ampe (Open VLD) ziet heil in een avonturenpark, een bos, een zwemvijver of een combinatie van dat alles. Bianca Debaets (CD&V) wil er een Brussels ‘Central Park’ van maken, waar mensen van allerlei slag elkaar tegen het lijf lopen – of dat nu aan het skatepark of aan het openluchtzwembad is.

In elk geval moet de jeugd op plaats 1 komen bij de herontwikkeling van Parking C. Wonen, werken en logistiek nemen immers al genoeg plaats in in Brussel. Hoog tijd nu voor ontspanning.

“In elk geval moet de jeugd op de eerste plaats komen bij de herontwikkeling van Parking C”

Parking C aan de Heizel. De Stad Brussel is weer aan zet, nu er geen voetbalstadion komt. Wordt dit de plek voor een openluchtzwembad?

Waarom eten ze in Argentinië

Brusselse peren?

De Argentijnen zetten nog altijd hun tanden in een echt Belgische peer. Wat heeft Brussel daarmee te maken?

Max Wyckaert en Luana Difficile

zoeken elke week een antwoord op een lezersvraag, deze week van Maarten uit Sint-Gillis. Volg ook de Instagram pagina voor het Big City-verhaal op donderdag.

Ook een vraag?

Stel je vraag en stem op BRUZZ.be

Bekijk en lees antwoorden op BRUZZ.be/bigcity

Beestig Brussel.

De Belgische conferenceperen zijn een bekend exportproduct, maar over de oceaan in Argentinië eten ze nog steeds een peersoort die voor het eerst geteeld werd op Brusselse grond. Ze komen uit wat ooit grootste boomgaard van de binnenstad was: La Fidélité.

Op een grote lap grond – drie hectare – stonden op een zeker moment meer dan 80.000 bomen. De boomgaard was eind 18e eeuw te vinden in wat we nu kennen als de Fontainaswijk. Die lag toen nog binnen de stadsomwalling. Best wel bijzonder, want de landbouw voltrok zich vooral buiten de muren van de stad. Door de jaren heen groeiden er zo’n duizend verschillende soorten fruit. Het was de experimen-

De Duitse kakkerlak reist met u mee

Onlangs klaagde een ULB-student de toestand van haar campuskot aan: van schimmel op de muren tot bruin kraanwater en een kakkerlakkenplaag. Ongenode gasten voor ieder van ons.

“Zo’n twintig jaar geleden waren kakkerlakken een groot probleem in Brussel,” zegt Mr. Galhardo, teamleider van de Cel Ontsmetting bij Stad Brussel.

“Daarna bleef de plaag lange tijd onder controle, maar de afgelopen maanden zien we de overlast opnieuw toenemen.”

De Cel Ontsmetting bestrijdt

tele biologisch speeltuin van Jean-Baptiste Van Mons. De Brusselaar vond het als kind fantastisch om de pitten van zijn stukken fruit te planten en die later te zien uitgroeien tot kleine boompjes. Zijn bezigheidstherapie groeide uit tot een fascinatie en later zijn beroep. Hij plantte zoveel bomen dat alles niet meer in zijn eigen tuin paste. In 1798 palmde hij een leegstaand perceel van de stad in. Daar had hij genoeg plaats om een nieuwe kweekmethode uit te testen. Van Mons onderzocht hoe het kwam dat de kwaliteit van vruchten van fruitbomen daalde. Hij verklaarde het simpelweg door de ouderdom. Net zoals mensen zouden ook bomen zich minder goed kunnen voortplanten met het ouder worden. De natuur lost dat op door voortdurend te zaaien, dus deed Van Mons dat ook. Hij ging aan de slag met verschillende generaties van een soort en kweekte zo verschillende vruchten. Hij schreef dat nauwkeurig neer. Er

waren voor- en tegenstanders, en zelfs Charles Darwin merkte hem op. Van Mons was de enige Belg die zijn geschriften haalde.

Favoriete peren

Hoewel hij deze kweekmethode toepaste op verschillende fruitsoorten, bleef zijn favoriet de peer. Elke nieuwe peersoort kreeg een originele naam: ‘Le Double Philippe’, ‘Le Compte de Flandre’, ‘Le Nouveau Poiteau’ ...

vooral Duitse en Amerikaanse kakkerlakken. Een volwassen, Duitse kakkerlak kan tot anderhalve centimeter groot worden en is gevleugeld. Hun kleur varieert van strogeel tot lichtbruin met twee zwarte lengtestrepen op het borstschild. De Amerikaanse kakkerlak is veel groter, heeft een roodbruine kleur en een verharde plaat op zijn kop. “Kakkerlakken reizen mee met mensen en handelswaren, zo hebben ze zich verspreid over de hele wereld,” zegt Galhardo. Ze springen in de kartonnen doos

Kakkerlakken planten zich razendsnel voort.

Kies de platen in d’Office

De ideale teambuilding voor je vereniging of bedrijf: een week lang platen kiezen in d’Office bij Séverine. Kijk snel op BRUZZ.be/doffice

Op BRUZZ radio van 10 tot 12 uur

Het was onder meer de ‘Beurré d’Anjou’ die internationaal ging. Van Mons stuurde zijn soorten naar verschillende biologen wereldwijd. Naar alle waarschijnlijkheid is die soort zo in Argentinië beland en verder geplant.

Hoewel Van Mons biologische geschiedenis schreef, eiste de stad in 1819 haar stuk grond op, om het te verkavelen. Van Mons redde wat er te redden viel en plantte een deel opnieuw op een grond in Leuven, waar hij toen

doceerde. Iets later moest hij ook daar vertrekken. Behalve zijn geschriften en vele generaties ‘Beurré d’Anjou’ later, blijft er niet veel meer over van het levenswerk van Van Mons. Maar daar willen de Bûûmplanters verandering in brengen. Ze verdiepen zich in zijn werk en willen met het project ‘La Fidelité Future’, de oude variëteiten die Van Mons voor het eerst kweekte, opnieuw aanplanten in verschillende delen van de stad. LD

Ketten aan de macht Leerlingen van Carolus Magnus kropen in de huid van de minister van Leefmilieu en goten hun ideeën in een speech.

Bekijk de video op BRUZZKet.be

die je vanuit de supermarkt mee naar huis brengt of in de boekentas die van het klaslokaal naar de slaapkamer verhuist.

Zodra een kakkerlak ongezien je woning is binnengeslopen, nestelt ie zich liefst op een warme, vochtige plek: achter de koelkast, in de boiler of achter plinten en behang. “Bij mensen thuis vinden we ze vaak achter schilderijen die er al jaren hangen of in boodschappentasjes die achter de koelkast zijn beland.”

Vooral in studentenkoten en appartementsgebouwen zijn kak-

kerlakken een hardnekkig probleem, omdat ze heel mobiel zijn en zich razendsnel voortplanten.

“Als je buurman kakkerlakken heeft, is de kans groot dat je er binnen de kortste keren ook mee te maken krijgt. Ze kruipen van de ene flat naar de andere via leidingen, kiertjes ...” Wie een kakkerlak ziet kruipen, belt dus maar beter snel de ongediertebestrijding. AD

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/beestigbrussel

A la Carte

Susanne Müller-Hübsch (Groen) krijgt als schepen van Mobiliteit in Anderlecht zware kritiek van tegenstanders van de mobiliteitsplannen.

Donderdag vanaf 18.30 uur

De Bûûmplanters willen het werk van Jean-Baptiste Van Mons doen herleven en oude fruitsoorten die hij kweekte, opnieuw aanplanten.

Dossier wonen. Waar kan je nog kopen in Brussel?

‘Staar je niet blind op de locatie’

Geen half miljoen te leen? Dan zoekt u vandaag best geen huis in het centrum of zuiden van Brussel. Veel kopers gaan voor voor kleiner of wijken uit naar het noordwesten van de stad. Kersverse eigenaars delen hun recente zoektocht. “Ik zeg tegen iedereen: kom naar Anderlecht.”

door Eva Christiaens foto’s Ivan Put

Meer dan een jaar hebben ze ernaar gezocht, maar Karen* (29) en haar vriend Jef* (33) hebben net de sleutels van hun nieuwe huis. Een bel-etage in Jette met drie slaapkamers, tuin en garage. “Een verbouwproject, maar we hebben wel het gevoel dat alles van onze checklist is afgevinkt,” zegt Karen. Op dat verlanglijstje stonden minstens twee slaapkamers, een terras of tuin en op fietsafstand van het centrum. “We hadden ons eerst beperkt tot de Vijfhoek, waar we nu huren, maar we hadden al snel door dat het er heel veel kost, terwijl je amper iets krijgt.”

Appartementen in hun huidige nieuwbouwblok stonden te koop voor bijna een half miljoen. “Met maar een miniterrasje,” vertelt Karen. In de Marollen en het oosten van Brussel liep het niet beter. “We hebben één appartement bezocht in Elsene. Superchic, maar je slaapt in een kelder met een raampje langs de straatkant. Dat stond te koop voor 595.000 euro. Dan vraag je je toch af of dat ooit nog in waarde kan stijgen.”

Dus deed het koppel wat ze veel van hun vrienden zagen doen: ze weken uit naar het

westen. “Wij komen uit de Vlaamse Rand, we kennen Jette van het UZ en hadden weleens gehoord van het Spiegelplein. Ik vind het nu vooral fijn dat ik nog altijd in een kwartiertje met de fiets naar mijn werk kan,” zegt Karen. Ze betaalden uiteindelijk 363.000 euro voor hun woning die nog minstens 60.000 euro renovatiekosten vraagt. “Die kunnen we spreiden over de komende jaren. We zijn jong, flexibel en hebben nog geen kinderen. Het zal wat kamperen worden, maar zo kunnen we er onze eigen draai aan geven.”

In stapjes verhuizen

De zoektocht van Karen en Jef is herkenbaar voor best wat Brusselaars. Wie groot droomt, leert na enige tijd de verwachtingen bij te stellen door kleiner te kopen, nog wat te renoveren of verder van het centrum te zoeken, soms zelfs buiten het gewest. “De centrumwijken langs het kanaal (Kuregem, de Heyvaertwijk, Oud-Molenbeek en de Brabantwijk, red.) blijven het goedkoopst, maar zijn ook dichtbevolkt. In het westen zijn de prijzen gemiddeld, in het zuidoosten

erg hoog,” zegt geograaf Gilles Van Hamme (ULB), gespecialiseerd in verhuisbewegingen. “We zien dat mensen in stapjes verhuizen: eerst kopen ze een appartement in het westen, dan zoeken ze iets groters en uiteindelijk wijken ze vaak uit naar de stadsrand. Al blijft de meest bepalende factor op de huizenmarkt je sociale afkomst. Wie minder financiële hulp krijgt van familie, zal sneller goedkopere wijken opzoeken.”

De prijsverschillen tussen de vier windhoeken van Brussel zijn niet nieuw, zegt Van Hamme nog. Alleen zijn die prijzen tijdens de coronaperiode, zoals in de rest van het land, wel erg snel gestegen. Sinds 2019 ging de mediaanhuizenprijs in Brussel met 24 procent omhoog, voor appartementen was dat 18 procent. Dat blijkt uit de laatste gegevens van notarisfederatie Fednot. Voor een huis betaal je nu in de helft van de gevallen minstens 490.000 euro. Een appartement kost rond de 250.000 euro, met grote uitschieters naar boven. De laatste maanden stijgen die bedragen minder snel, maar een prijsdaling is nog niet in zicht, zegt Pamela Carrette van de Brusselse kamer van notarissen. “Afgewogen tegen de inflatie van ▼

Kelly Claessens kocht een duplexappartement in Jette. Haar tip?

“Laat je bijstaan door een kenner.”

Dossier wonen. Waar kan je nog kopen in Brussel?

10 procent kan je zeggen dat een woning intrinsiek al minder waard is geworden,” zegt ze, want het voorbije jaar stegen de prijzen van appartementen ‘maar’ met 4,2 procent. “We zien dat de markt stilaan stabiliseert. Ik veronderstel dat de prijzen nu rustig zullen blijven stijgen.”

Een echte afkoeling kan je dat niet noemen. Alleen bij openbare verkopen gaan de prijzen licht naar beneden, blijkt uit het laatste jaarverslag van de Brusselse landmetersvereniging (UGEB): gemiddeld 3 procent voor woonhuizen en 7 procent voor appartementen. Bij verkopen uit de hand is er nog altijd een zekere prijsstijging. Wel dagen er nu wat minder kandidaten op voor eenzelfde woning dan een jaar geleden, zeggen makelaars, en is het aantal vastgoedtransacties weer bijna gezakt tot op het niveau van voor covid. “De vertraging is in Brussel zeker nog niet zo groot als in Vlaanderen,” zegt Jean-Pierre Pesch van vastgoedgroep Dewaele, met twee kantoren

in Brussel. “Simpelweg omdat de vraag hier groter blijft dan het aanbod.”

In Brussel zijn voor elk gezin grofweg 1,06 woningen voorhanden. Van die bijna 600.000 woningen is twee derde verhuurd en heeft de helft geen energieprestatiecertificaat. Waar de energiescores bekend zijn, zijn ze vaker slecht dan goed: een derde van de huizen en flats krijgt label G, het slechtste, nog eens een derde F of E. “Bij die oudere woningen moeten we nu wat meer ons best doen,” zegt Pesch. “Nieuwbouw en energiezuinige woningen blijven in trek, onder meer bij verhuurders die eieren voor hun geld kiezen (in energiezuinige woningen mogen ze de huurprijs indexeren, in slecht geïsoleerde woningen niet of onvolledig, red.).”

“Wel zien we nu vaker transacties afspringen omdat banken minder leningen toelaten,” zegt Pesch. De rentevoeten liggen zo’n 2 procentpunt hoger dan een jaar geleden: je kan tot twintig procent minder lenen voor eenzelfde maandelijkse aflossing.

“Wie financieel weinig draagkracht heeft of niet geholpen wordt door familie, moet water bij de wijn doen. Dat betekent vaker kiezen voor woningen die minder energiezuinig zijn,” zegt Pesch.

Ook het huis van Karen en Jef heeft een EPC-score G. “Wij hopen dat we met dak- en gevelisolatie al een heel eind opschieten,” zegt Karen daarover. Niet iedereen durft zo’n project aan, ziet makelaar Wim Goderis van Capital Estates uit Laken. “Wat af is, wordt vlotter verkocht. Dat is van alle tijden en die schrik is gegroeid door de prijsstijgingen van bouwmaterialen,” zegt hij. Toch is er, sust hij, best nog veel mogelijk op de markt. “Zolang je budget het toelaat. Bezoek dus dingen die je kan betalen en waar je nog eventuele werken kan uitvoeren.”

“Ik zie nog altijd veel appartementen verkocht worden rond de 215.000 euro,” zegt ook Pamela Carrette, zelf notaris in Jette.

“Het gaat dan om tweekamerflats in grotere mede-eigendommen, waar de gedeelde kosten wel hoger kunnen uitvallen. Ook in Ganshoren is de huizenmarkt nog haalbaar voor jonge mensen.” Haar collega’s in het zuiden zien het omgekeerde. “Kopers met een gemiddeld loon van 2.000 euro per maand, die zien wij hier niet. Zelfs niet als koppel,” zegt notaris Stijn Joye, met kantoor op de Louizalaan. “Wie nu nog kan kopen in Elsene heeft een goede job, flink wat steun van thuis en is bijna altijd met twee.”

Vijftig kandidaten

Ook in (hoog-)Vorst en Sint-Gillis speelt dat, merkte Michiel Totté (31) dit najaar. Hij zocht in zijn eentje een plek in de buurt van groen, eerst rond het park van Vorst. “Ik had vrij snel door dat de competitie heel heftig was. Op kijkdagen zag je er wel meer dan vijftig kandidaten. Je weet dat mensen heel hoog boven de startprijs zullen bieden,” vertelt hij.

Zelf vond Totté na vier maanden een instapklaar appartement in Watermaal-Bosvoorde: hij betaalde net geen 240.000 euro voor 80 vierkante meter met balkon, zo’n vijfde onder de gemiddelde prijs in de wijk. “Daar heb ik veel geluk gehad. De eigenares wou snel verkopen en heeft mijn bod vrijwel meteen aanvaard.” Hij ondertekende de akte net deze week. “Ik kijk er wel naar uit. Er is veel groen en ik sta in twintig minuten met de trein op mijn werk in de Noordwijk.”

Niet iedereen begint met een zoektocht in het centrum tot die hopeloos blijkt. “Dat is niet wat ik zie in Jette,” zegt notaris Carrette. “Het zijn vaak mensen die de buurt al kennen

“We zien dat de markt stilaan stabiliseert. Ik veronderstel dat de prijzen nu rustig zullen blijven stijgen”

Pamela Carrette

Brusselse kamer van notarissen

Michiel Totté kocht net een appartement in Watermaal-Bosvoorde: “Ik heb geluk gehad. De eigenares wou vlug verkopen en heeft mijn bod snel aanvaard.”

Ellen De Naeyer zingt de lof van Anderlecht, waar ze een pand kocht. “Het Astridpark is heel aangenaam. Je kan vlot met de metro naar het centrum en fietsen langs het kanaal. En er is al één hip café.”

langs het kanaal. En er is al één hip café (lacht).”

“Er zijn blijkbaar genoeg mensen die wél nog kunnen kopen. Om te weten of kopen nu echt duurder is, zou je de betaalbaarheid moeten nagaan voor verschillende groepen,” zegt vastgoedeconoom Sven Damen (UAntwerpen). “Middenklassers die hun loon geïndexeerd zagen en extra korting genieten op de registratierechten (in april is het abattement in Brussel verhoogd tot 200.000 euro en meer voor wie energiezuinig renoveert, red.) voelen de stijgende rentevoeten minder hard. En we weten niet of de rente de komende jaren weer zal dalen.”

“Laat je bijstaan door een kenner,” geeft Kelly Claessens, interieurexpert uit het tv-programma Blind Gekocht en zaakvoerster van meubelwinkel La Fabrika in de Dansaertstraat als tip. “Het grote struikelblok bij mensen die lang zoeken is dat ze het potentieel niet zien of niet weten hoe te budgetteren. Hoe meer je bezoekt, hoe sneller je dat zelf zal kunnen inschatten. Alleen is dat natuurlijk tijdsintensief.”

of van het dorpse en Nederlandstalige karakter houden. Dat zie je ook in Neder-over-Heembeek en Anderlecht.”

Alleen: met al die ogen op het noordwesten stijgen ook de prijzen. In Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem vooral voor huizen, in Jette vooral voor flats. “Wij zoeken al meer dan een jaar een gezinswoning met kleine buitenruimte, maar dat is wat iedereen zoekt,” vertelt Milena Vleminkx (34). “De vraagprijs kunnen we betalen, maar er wordt heel hoog overboden en wij willen een buffer voor renovatiewerken. Sinds vorige zomer lijkt de markt wel wat kalmer. Wij kijken nu ook naar grotere opbrengstwoningen om onder meerdere kopers te verdelen.”

“Ik zeg tegen iedereen: kom naar Anderlecht,” zegt Ellen De Naeyer (40), nu drie jaar trotse inwoner van de Veeweydewijk. “De prijzen vallen nog mee en vooral: het is niet zo gehypet als Jette. Je maakt meer kans om de enige bieder te zijn.” In Anderlecht kost de helft van de woonhuizen nog minder dan 350.000 euro, volgens notarisgegevens. Een appartement vind je

er voor minder dan 190.000. De gemeente heeft genoeg troeven, vindt De Naeyer “Het Astridpark is aangenaam. Je kan vlot met de metro naar het centrum en fietsen

‘IL FAUT ÊTRE FLEXIBLE AU NIVEAU DE LA LOCALISATION’

Getipt door een vriendin vond Claessens (41) vorig jaar een duplexappartement met ruime tuin en oprit, zonder dringende werken. Ze betaalde minder dan 450.000 euro en jawel, woont nu ook al in place to be Jette. “Dat had ik in de Vijfhoek nooit kunnen vinden. Ik was wel bang om uit het centrum te verhuizen, maar met locatie moet je flexibel zijn. Ik zoek dan graag naar referentiepunten. Heb ik al klanten in de buurt? Ken ik er vrienden? Zo wordt het weer leuk om een nieuwe hoek te ontdekken.”

(*) Karen en Jef zijn schuilnamen.

‘YOU HAVE TO BE FLEXIBLE ABOUT THE LOCATION’

FR Vous ne pouvez pas emprunter 500 000 euros ? Alors il ne vaut mieux pas chercher de maison au centre ou au sud de Bruxelles. Partout à Bruxelles, les prix ont explosé depuis 2019. Et l’année passée, les taux d’intérêt aussi. « Pour les logements plus anciens, on doit faire un peu plus d’effort », notent les agents immobiliers, même s’il n’est pas question d’un ralentissement. « Car la demande reste plus élevée que l’offre. » Où faut-il alors commencer à chercher ?

« À Anderlecht, les prix sont abordables et c’est une commune qui n’est pas encore tendance », dit un propriétaire récent. « Il faut toujours être flexible au niveau de la localisation », selon l’experte de l’émission télé flamande Blind Gekocht, Kelly Claessens.

EN Buying a house in central- or south Brussels becomes more and more exclusive. Many buyers end up picking something smaller, or move to the north-west of the city. Since 2019, prices across Brussels have been rising sharply and, over the past year, so have interest rates, which makes renting more expensive. “For older properties, we now have to try harder,” real estate agents tell us. Prices are not dropping soon. “Simply because demand remains higher than supply.” So where do you start looking? “Anderlecht is affordable and not yet quite ‘in’,” says a recent buyer. “You always have to be flexible with the location,” says the Blind Gekocht expert Kelly Claessens.

De slaapkamer. Enzo

Enzo is dertien en woont in Anderlecht. "Ik hou van turnen, ik ben wel een beetje sportief, maar ik doe het niet in mijn vrije tijd, dan teken ik liever."

‘Ik wil later comedian worden, zoals Eddie Murphy’

Elke week gaat BRUZZ op bezoek bij een kind in Brussel in zijn of haar slaapkamer. Deze keer is dat bij Enzo (13) in Anderlecht, voor een goed gesprek over humor. “Om mensen in een andere taal te laten lachen, moet je meer gekke dingen doen.”

door Jasmijn Post foto Saskia Vanderstichele

Waar ga je naar school?

Ik ga in Anderlecht naar school, naar basisschool Sint-Martinus in de Palokestraat. Ik zit in het zesde leerjaar.

Wat vind je het leukst?

De middagpauze, dan praat ik met vrienden. We spreken over allerlei dingen, over hoe het thuis gaat bijvoorbeeld. Ik hou ook van turnen, ik ben wel een beetje sportief, maar ik doe het niet in mijn vrije tijd, dan teken ik liever. Ik doe ook aan voetbal, maar niet bij een club.

Wat vind je van Brussel?

Brussel is mooi en een beetje vies, mensen gooien overal afval, mensen kakken op plekken waar dat niet mag.

Maar Brussel is ook heel leuk: je hebt hier metro’s, treinen, vliegtuigen. Je kunt er mooie huizen kopen, wij wonen ook mooi. Brussel is rough vergeleken met Parijs, ik weet niet hoe je het zegt in het Nederlands. Parijs is meer chic.

Wat zou je willen veranderen in de stad?

Ik weet het eigenlijk niet. Meer afval in de vuilnisbakken plaatsen. Meer centra om mensen op te vangen. Het is triest om te zien hoeveel mensen op straat leven. Het is koud, hallo?

Wat zou je later willen worden?

Ik wil comedian worden als ik groot ben, zoals Eddie Murphy of

Chris Red. Comedy is mijn favoriete – hoe noem je dat? – genre, ja. Eddie Murphy maakt mensen aan het lachen met zijn stem. Hij speelde ‘Donkey’ in Shrek. Telkens als ik die ezel met zijn stem hoor, moet ik lachen.

Maak je je vrienden ook aan het lachen?

Ja, maar meer met gekke dingen doen dan met grapjes maken. Iedereen moet lachen als ik lach of dans op een gekke manier

Je spreekt zelf Frans, Engels, Nederlands. Werkt humor in meerdere talen, volgens jou? Dat kan, maar dat is moeilijk. Je moet meer gekke dingen doen, zodat iedereen erom kan lachen. De Belgische YouTuber Kastiop deed de gekste dingen om mensen aan het lachen te krijgen.

Geef eens een voorbeeld?

Hij heeft mijn childhood memories een beetje geruïneerd met zijn YouTube-commentaar op Dora the Explorer. Ik zie nu ook: het verhaal is zo simpel! Het gaat zo van: ‘We gaan naar jungle! Jihoe! Nu zijn we terug uit de jungle’. Dora heeft ook een neef, Diego. Zijn programma is veel beter, het gaat over dieren redden. Bij hem leerde ik altijd iets nieuws over dieren, zoals over het stekelvarken.

Wat zouden mensen leuk vinden aan Dora?

Kleine kinderen vinden het leuk.

Zijn sommige programma’s té simpel, volgens jou?

Ja, voilà. Peppa Pig met de biggetjes is nog zo’n voorbeeld. Dat is zo’n slecht programma. Het is zo lelijk! Ze repeteren alles de hele tijd! Het is oké om liedjes te herhalen, maar niet van die irritante liedjes.

Andere programma's zijn ook wel wat kinderachtig, maar toch leuk. De Teletubbies bijvoorbeeld.

Je ziet hoe Tinky Winky stapt en valt. En dat vinden kleine kinderen grappig. Het kwam uit in 1997 en vandaag is het nog steeds op tv. Dat programma is een legende.

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/slaapkamer Naar een idee van de Volkskrant

“I WANT TO BE A COMEDIAN”

FR Enzo, 13 ans, habite à Anderlecht. Il aime la gymnastique et le dessin, et veut devenir comédien comme Eddie Murphy. Il trouve Bruxelles belle mais sale. Plus de poubelles et plus de centres d’accueil pour sans-abris en feraient une ville meilleure. Pour faire passer l’humour dans d’autres langues, il faut faire suffisamment de choses folles. Dora l’Exploratrice et Peppa Pig sont trop simples, mais les Teletubbies continuent à plaire aux petits.

EN Enzo (13) lives in Anderlecht. He likes gymnastics and drawing and wants to be a comedian like Eddie Murphy. Enzo thinks Brussels is a beautiful but dirty city. More dustbins and homeless shelters would make Brussels a better city. To communicate humour across other languages and cultures, you need to do loads of crazy things. Dora the Explorer and Peppa Pig are too simplistic, but the Teletubbies are still fun for small children.

« JE VEUX DEVENIR COMÉDIEN »

“Brussel is mooi, een beetje vies, maar ook leuk, je kunt er mooie huizen kopen”

BIO

• Dries Douibi is curator en dramaturg. Voor hij 2018 artistiek directeur werd van het Kunstenfestivaldesarts, werkte hij voor Bâtard Festival als artistiek directeur en Beursschouwburg als podium-programmator.

Als dramaturg ondersteunde hij

kunstenaars zoals Silke Huysmans & Hannes

Dereere, Jaha Koo, Milo Rau, Kate McIntosh en Jozef Wouters.

• Daniel Blanga Gubbay is een curator en onderzoeker. Voor hij in 2018 artistiek directeur werd van het Kunstenfestivaldesarts, was hij hoofd van de afdeling ISAC (Institut Supérieur des Arts et Chorégraphies) aan de Académie royale des Beaux Arts van de stad Brussel, en werkte hij als curator van discursieve en performatieve programma’s

Festival. Daniel Blanga Gubbay en Dries Douibi over het Kunstenfestivaldesarts

‘Dit festival onderscheidt zich door de hechte band met de stad’

Het Kunstenfestivaldesarts begint pas over drie weken. Maar als u tickets wil, bestelt u ze best nu al, want met de verkoop gaat het weer ouderwets snel. De artistieke leiders Daniel Blanga Gubbay en Dries Douibi maken ons wegwijs in het programma. door Michaël Bellon foto’s Saskia Vanderstichele

Met 34 projecten van artiesten van 23 landen uit alle continenten doet het Kunstenfestivaldesarts niet alleen de belangrijkste Brusselse theaters, maar ook bijzondere locaties als het Dudenpark, nachtclub C12, het skatepark aan de Kapellekerk, Théâtre Royal des Galeries, of MAD Brussels aan. Met ‘reguliere’ dans- en theatervoorstellingen, maar ook met een overnachting in Canal-Centre Pompidou, een drie uur durende ode aan de rave-cultuur in Omnisportzaal Rad, of een Free School met Portugese, Arabische of Oekraïense taallessen.

Tijdens de coronacrisis herbronde het Kunstenfestival zich met verschillende formules, waardoor het op een bepaald

moment een van de weinige culturele initiatieven was met een niet-virtueel aanbod. Ook de karakteristieke combinatie van het internationale en het lokale resoneerde tijdens de pandemie – zelf een globale crisis die ons op het lokale terugwierp. “Zo hielden we altijd voeling met ons publiek,” zegt Dries Douibi. “Voor onze eerste editie op volle kracht trokken we daardoor meteen een groter publiek aan dan voor corona. Dit seizoen hebben we tijdens de eerste drie dagen van de ticketverkoop nog eens twintig procent meer tickets verkocht dan vorig jaar.”

Hoe ziet dat publiek eruit?

DRIES DOUIBI: We zien onder meer dat het veel jonger is geworden. Ik denk dat we daar

ook een verschil maken met cultuurhuizen met een seizoenswerking. Als dynamisch festival met verschillende formats en een belangrijk nachtprogramma, is ons publiek nog veel jonger dan voorheen. Door de pandemie heeft een fragielere, iets oudere bevolking waarschijnlijk afgehaakt, maar het is een doelstelling om ook hen weer te laten aanhaken.

Even over dat nachtprogramma. Dat bestaat dus niet uit zomaar wat feestjes?

DOUIBI: Behalve de klassieke dans- en theatervoorstellingen, zijn er meer en meer podiumkunstencreaties die de grens opzoeken tussen performance, muziek en nachtleven. Ook fuiven en party’s worden artistiek vormgegeven. Zo wordt de nacht

Festival. Daniel Blanga Gubbay en Dries Douibi over het Kunstenfestivaldesarts

een thematiek die door een aantal creaties doorschemert. We werken bijvoorbeeld voor de eerste keer samen met de Brusselse nachtclub C12 in Brussel-Centraal, waar MEXA, het Braziliaanse collectief van dakloze en thuisloze mensen, de mythe van Odysseus herwerkt in een voorstelling die bevraagt wat het is om een thuis te hebben. Ze doen dat in C12 omdat ze dat zware onderwerp op een feestelijke manier willen benaderen.

Een ander project over de nacht is Nocturnes for a Society van Myriam Van Imschoot en Lucas van Haesbroeck. Dat zal plaatsvinden in K1 van Kanal-Centre Pompidou en duurt wel elf en een half uur. Hierin wordt met het publiek een soundscore gemaakt, waarna het met die soundscore en de echo van de echte nachtgeluiden van de stad samen de nacht doorbrengt.

Zijn voorstellingen op locatie een echte troef van het festival geworden?

DOUIBI: We onderscheiden ons het meest door onze hechte relatie met de stad: de kunstenaars, de inwoners, de culturele partners, maar ook de verschillende locaties die van de stad één groot theaterspeelveld maken. Dankzij het fijne en trouwe publiek

kan het Kunstenfestival experimenteren met nieuwe namen, vormen én locaties. We merken in de ticketverkoop dat die locatievoorstellingen heel populair zijn, maar we maken er geen gimmick van. Ze vertrekken telkens vanuit een artistieke vraag. Eén van de voorstellingen van Lenio Kaklea heeft om zeven uur ’s ochtends in het Dudenpark plaats omdat zeven uur het uur van de jacht was, en het Dudenpark historisch een belangrijke plek was voor jacht in de stad –één van de onderwerpen die Kaklea in haar werk onderzoekt.

In het skatepark vlak bij festivalcentrum Les Brigittines in de Marollen doet de Indiase kunstenaar Amol K Patil, die na Documenta voor het eerst weer naar Europa komt, een interventie.

Jullie zetten als festival in op toegankelijkheid, zoals nu voor het eerst ook met een ‘relaxed performance’. Wat is dat?

DOUIBI: De Schotse Claire Cunningham, die wij voor het eerst in België verwelkomen, is een choreografe met een fysieke handicap die werkt met een ensemble van dansers met een fysieke handicap die virtuoos dansen met krukken en rolstoelen. Voor Thank You Very Much interviewde ze Elvis-imitatoren. In samenwerking met de kunstenaar presenteren we de voorstelling als een ‘relaxed performance’, met een aantal kleine aanpassingen. Zo blijft de hele voorstelling lang het licht gedimd aan, kunnen mensen blijven spreken met elkaar, en ook binnen en buiten gaan. Specifieke groepen en individuen die dat wensen kunnen eerst de zaal bezoeken. Zo wordt de voorstelling toegankelijk voor een breder spectrum aan mensen, bijvoorbeeld voor personen met neurodivergentie of ouderen met concentratieproblemen, voor ouders met jonge kinderen …

Het thema van jullie succesvolle Free School is dit jaar ‘taal’.

DANIEL BLANGA GUBBAY: Het festivalcentrum zal elke dag tussen zes en halfzeven

Dries Douibi en Daniel Blanga Gubbay: “We trekken een groter publiek aan dan voor de pandemie.”

“Onlangs stelde ik in Taiwan nog vast hoeveel mensen het festival kennen. Dat is belangrijk voor Brussel, zijn artiesten, zijn publiek”

Daniel Blanga Gubbay

’s avonds een echte taalschool worden. De Cubaanse dissidente artieste Tania Bruguera leidt het project, waarvoor ze Brusselse burgers heeft begeleid om hen te leren lesgeven in hun moedertaal: Portugees, Arabisch, Lingala, Mandarijn Chinees, Oekraïens. Talen van gemeenschappen die heel aanwezig zijn in Brussel, maar die wel heel verschillende migratiegeschiedenissen achter de rug hebben. De titel The School of Integration verwijst dan ook naar het feit dat het aanleren van de nationale talen vaak als een parameter wordt gezien voor integratie. Terwijl integratie voor Bruguera niet alleen een verticaal proces is in de richting van de dominante cultuur, maar ook een horizontaal proces dat kennis wil nemen van elkaars culturen.

Het worden niet alleen taallessen, maar ook lessen in een artistieke praktijk. Zo wordt het Portugees gegeven door tapijtwever Marco Simoes die het over fysieke weefsels én ‘het sociale weefsel’ zal hebben, en de lessen Lingala worden ook lessen in rumba. En ook de geheime taal Polari, die gebruikt werd door homoseksuelen in de achttiende en de negentiende eeuw, komt aan bod.

Kiezen jullie als programmatoren de thema’s of kiezen de thema’s jullie?

BLANGA GUBBAY: Een belangrijk deel van het budget gaat naar de twee derde (co)producties die speciaal voor het festival worden gemaakt. Dat moeten we een jaar voor het festival vastleggen. De rest van het programma met bestaande of kleinere creaties kunnen we nog tot in december verfijnen, waardoor we dicht op de actualiteit zitten.

DOUIBI: Behalve voor de Free School leggen we daarbij geen thema’s vast. Dat een thema als ‘taal’ zich aandient, is logisch, aangezien we ons duidelijk door de stad laten inspireren. Maar de oprichtster van het Kunstenfestival, Frie Leysen, zei al dat kunstenaars bijzondere antennes hebben waarmee ze vaak al in aanraking komen met een realiteit die we pas later met zijn allen duidelijk waarnemen. Zo zaten in ons vorige programma, dat samengesteld was voor de oorlog in Oekraïne, veel projecten die reflecteerden over oorlog. Door hedendaagse kunstenaars te laten reflecteren over het hier-en-nu en de toekomst, komen thema’s naar boven die je niet op voorhand kan vastleggen.

BLANGA GUBBAY: We verdedigen ook het principe dat een kunstwerk en een kunstenaar altijd over veel verschillende aspecten tegelijk praten. Er is altijd sprake van een

complexiteit die we niet willen reduceren door de blik van het publiek te veel te sturen. Wat niet wegneemt dat we ook graag aangeven welke lijnen zichtbaar worden. Zoals dit seizoen het thema van de zelfgekozen familie, dat wijst op nieuwe vormen van solidariteit die breder gaan dan de traditionele eenheden van het koppel, het gezin of de familie. De intergenerationele voorstelling Fortunes of Smiles van de Japanse theatergrootmeester Kuro Tanino gaat daarover, maar ook de dansvoorstelling waarvoor Nadia Beugré samenwerkt met kappersdansers uit de transgemeenschap van Abidjan, de voorstelling over de rave-cultuur in Omnisportzaal Rad die binnenkort wordt afgebroken, of Lake Life van Kate McIntosh. Een ander thema dat terugkeert is onze enge en dwingende blik op economische productiviteit en werk, zoals in Family Portrait van de Japanse Midori Kurata, dat wat doet denken aan de film Parasite

Blijven de Brusselse theaters nog altijd even enthousiast aan boord als partner?

DOUIBI: We voelen bij hen het bewustzijn dat een festival als het onze niet zonder hen kan

gerealiseerd worden. Die samenwerking is nog versterkt, zeker langs Franstalige kant, waar de directies bij onder meer Théâtre National, de Hallen van Schaarbeek, Théâtre Varia en Rideau de Bruxelles veranderd zijn en veel interesse hebben om dit internationale luik in hun programma te copresenteren en coproduceren. Door de zalen, de technische ploegen en de financiële tussenkomst van de partners kunnen we een ambitieus programma maken met een bescheiden budget van 3 miljoen euro.

Met de internationale uitstraling van het Kunstenfestival zit het nog altijd snor?

BLANGA GUBBAY: Absoluut. Het festival is ook nog altijd een ontmoetingsplaats voor professionals in de internationale podiumkunsten. Onlangs stelde ik bijvoorbeeld in Taiwan nog vast hoeveel mensen het kennen. Dat is belangrijk voor Brussel, voor zijn artiesten, en voor zijn publiek dat hier kunstenaars te zien krijgt uit 23 verschillende landen.

Kunstenfestivaldesarts, 11/5 > 3/6, verschillende locaties, www.kfda.be

Dries Douibi

DE NOMBREUSES PREMIÈRES MONDIALES AU KFDA

FR Le Kunstenfestivaldesarts commence en mai. L’épicentre du festival se trouve aux Brigitinnes mais le festival regroupe au total 34 projets disséminés dans la ville, dans les institutions culturelles mais aussi dans le skatepark de la place de la Chapelle, le parc Duden ou encore la salle omnisport de La Roue. La majorité des représentations sont des premières mondiales. À côté des artistes de renom international comme Kurō Tanino, Susanne Kennedy, Claire Cunningham et Amir Reza Koohestani, sont programmés des artistes belges et bruxellois comme Anne Teresa De Keersmaeker, Myriam Van Imschoot, Sarah Vanhee et Ahilan Ratnamohan.

KFDA OFFERS PLENTY OF WORLD PREMIERES

EN May will see the start of the Kunstenfestivaldesarts. The festival centre is Les Brigittines, but 34 artistic projects will tour different venues (like the skate park at Chapel Church, Duden Park, or the Salle Omnisports Roue). Most of the stage performances have been created especially for the festival and are therefore world premieres. In addition to leading international artists such as Kurō Tanino, Susanne Kennedy and Amir Reza Koohestani, Belgian and Brussels-based performing artists are also on the programme, like Anne Teresa De Keersmaeker, Myriam Van Imschoot and Ahilan Ratnamohan.

“Locatievoorstellingen zoals in het Dudenpark zijn heel populair, maar we maken er geen gimmick van”

Trachet.

Pezo

Nick Trachet

Brusselaar die de stad en de wereld culinair

“À propos,” kwam de vraag. “Hoe hoort het nu eigenlijk: zout in het vaatje met één gaatje, of in dat met drie?” Wel, daar had je mij. Ik weet het ook niet. Ik dacht dat het vaatje met één voor zout was. Tafelgenoten waren stellig dat het zout in dat met drie moest.

Ik ben het dan maar gaan opzoeken. In mijn oude boeken over tafelmanieren vond ik niks. Tot ik besefte dat zout vroeger niet werd opgediend in strooiers, maar in een open zoutvaatje.

Iedereen neemt het zout dat hij nodig heeft met zijn mespuntje.

Wat doen die dingen daar trouwens? Zout- en peperstrooier op tafel zetten, behoort bij de kunst van het tafeldekken. Iedereen in een horecaopleiding leert erover, en in veel restaurants staan ze er ook. Maar ze worden zeldzamer. Tafels in restaurants worden steeds kleiner om er méér te kunnen zetten, en chefs hebben nu zo’n groot ego dat ze niet kunnen verdragen dat iemand hun ‘creaties’ zou bijzouten of -peperen. Zíj zullen wel bepalen hoe het eten gekruid moet zijn.

De aanwezigheid van zout op

tafel is zo oud als de Bijbel. Het komt van de gebruiken van de nomadenvolkeren, waarbij al wie samen zout had gegeten, verbonden werd door een overeenkomst, een zoutverbond. Zout is niet enkel symbool van vriendschap, het is ook nog, als bewarend principe tegen rotting en corruptie, symbool van de trouw aan vriendschappelijke gevoelens. Als teken van welkom krijgt de gast aan de poorten brood en zout aangeboden. Dat is een gebruik van Scandinavië tot het MiddenOosten. En daarom staat het op tafel, samen met het brood: ‘Welkom gast’. Zout en brood blijven bij de gast staan (en worden aangevuld) tot de tafel wordt afgeruimd, het zogenoemde ‘dessert’.

Wanneer de peper er is bij geslopen, is niet duidelijk. Peper op tafel is ook oud, al groeit de plant vanouds op het Indische subcontinent. De Romeinen gebruikten veel peper. Het zit zo ingebakken in onze cultuur dat je haast geen boek kan openslaan over kunstgeschiedenis,

zonder dat het peper- en zoutstel van Benvenuto Cellini erin staat: gemaakt uit goud met aan de zoutkant de zeegod Poseidon. Aan de andere kant waakt Cybele, de aardmoeder, over de peper.

Die gaatjes nu. Zout heeft de neiging te klonteren en gaatjes in een strooier te verstoppen. Daarom loont het dat er meerdere gaatjes zijn. Peper was dan weer duur, dus gaan de gemalen korrels door één spaarzaam gaatje. In Amerika moet het omgekeerd: zout heet ongezond en gaat dus door één klein gaatje, vooral niet te veel! Er bestaat dus niet echt een algemene regel.

Meer Trachet?

Lees de hele reeks op BRUZZ.be/trachet

ontdekt

“Zout- en peperstrooier op tafel zetten, behoort bij de kunst van het tafeldekken”

‘Paul McCartney gaf les zoals elke andere leraar’

Hij leek nog een grote onbekende toen hij begin dit jaar De Nieuwe Lichting won met zijn singer-songwriterproject Isaac Roux, maar voor Louis De Roo kwam de overwinning niet uit de lucht gevallen. “Popsongs schrijven is hard werken,” zegt hij aan de vooravond van zijn Stoemp-sessie.

door Tom Zonderman

© LUCINDE WAHLEN

Muziek. De Nieuwe Lichting-winnaar Isaac Roux serveert Stoemp in het RITCS Café

Die heb ik laten zetten op mijn 25e, toen mocht het eindelijk van mijn ouders,” zegt Louis De Roo over de tatoeage op zijn linkerarm die hij met schelmachtige trots ontbloot. Het is een tekening van een akoestische gitaar die overvloeit in een rij naaldbomen. “Ze verwijzen naar de Rocky Mountains,” glimt hij. De zanger kwam enkele jaren geleden via een studiegenoot in Canada terecht. Hij raakte er bevriend met een bluegrassband en tourde ermee door het land. Met het nummer ‘Canadian girl’ dat hij er schreef, belandde hij er zelfs op de radio.

Het is een van de vele avonturen waarin De Roo als muzikale Kuifje schijnbaar

achteloos tuimelt. Toen hij een paar jaar terug stond te busken in Frankrijk, vroegen een paar Australiërs of hij niet de openingsdans wilde spelen op het trouwfeest dat ze daar hielden. Hij bleef de hele trouwpartij, kreeg niet veel later vliegtuigtickets toegestopt voor een trip naar Australië en kon er ginds een tourneetje aan breien.

Toeval bestaat natuurlijk niet, De Roo is een harde werker die leeft voor zijn muziek. Vandaag studeert hij muziekmanagement aan de PXL-hogeschool in Hasselt. Eerder volgde hij kunsthumaniora in Muda in Evergem, nabij Gent. Toen hij op een schooltrip naar Bordeaux zijn ding mocht doen voor enkele plaatselijke toehoorders, werd hij opgemerkt

door Ian Christians, een voormalige medewerker van platenlabel EMI.

“Een paar maanden later stuurde hij me een mail met de vraag of ik nog eens wilde langskomen in zijn kasteel in Frankrijk. Ik dacht, een man van in de zestig, wat ga ik daar als zeventienjarige doen? (Lacht) Maar ik ben toch gegaan. Ik kon er voor het eerst wat dingen opnemen in een klein studiootje. Ian vond dat ik mij moest inschrijven aan het Liverpool Institute for Performing Arts, het conservatorium van Paul McCartney.”

Om de hoek bij Penny Lane

Je kan nooit hoog genoeg mikken. De Roo klopte zich op de borst, stuurde een demo in een deed een motivatiegesprek. “Van de 10.000 inschrijvingen kunnen er maar 100 studenten beginnen. Dat leek me onhaalbaar. Maar toen viel de brief in de bus, en bleek ik toegelaten te zijn.” Daarna moest hij zijn ouders overtuigen om naar ginds te gaan. Hij bracht er uiteindelijk vier jaar door, een walhalla voor een jonge gast die opgroeide op de boerenbuiten in Vlaanderen.

“Ik woonde om de hoek bij Penny Lane, Strawberry Field lag op een boogscheut. Maar eigenlijk ben ik niet zo’n grote Beatles-fan.” De Roo vertelt het met zachte stem en glimmende oogjes. Toen hij een keer les kreeg van Paul McCartney zelf, moest hij zich wel even in de arm knijpen. “Maar ik probeerde niet starstruck over te komen en professioneel te luisteren naar zijn raadgevingen. Dat waren eigenlijk gewoon tips zoals elke leraar songwriting ze zou geven.” (Lacht)

Is popsongs schrijven een ambacht? “Nee. Songs moeten uit jezelf komen, dat kan je niet aanleren. Het is vooral heel hard werken. Je moet er iedere dag mee bezig zijn. Het is niet omdat je daar afstudeert dat je ineens een Grammy Award-winnaar bent. Voor mij was Liverpool de ideale manier om mezelf te ontwikkelen als volwassene, het was vooral een levensschool. Ik had het nodig om even uit België weg te zijn. En natuurlijk heb ik mijn Engels kunnen bijspijkeren.”

Na de lessen speelde De Roo zoveel mogelijk op open mics voor een hamburger en een pint, van Liverpool tot Manchester, en trok al buskend Europa rond... “Daar heb ik veel ervaring opgedaan. De straat is het eerlijkste wat er is, als mensen je niet goed vinden, wandelen ze gewoon voorbij. Andere conservatoria richten zich meer op theorie en lesgeven, het Liverpool Institute for Performing Arts focust hard op het creëren van je eigen repertoire en van je usp’s – je unique

Louis De Roo alias Isaac Roux eist zijn plek op op het speelveld van de popmuziek: “Ik heb geleerd hoe ik mij moet tonen.”

© LUCINDE WAHLEN

selling points. Ik ben er nog altijd niet uit wat die van mij dan juist zijn (lacht), maar ik heb wel geleerd hoe je je moet tonen.”

Beladen puberteit

Die profileringsdrang zat er al vroeg in bij De Roo, ook al kreeg hij dat van thuis niet meteen mee. “Mama zegt altijd dat ik omgewisseld ben in het moederhuis. (Lacht) Al zeer vroeg stond ik op tafel te performen voor de familie.” Met zijn eerste nummer, ‘My little bird’, over de ongeneeslijke ziekte van zijn nichtje, gooide hij op z’n veertiende hoge ogen in de De Kunstbende. De Roo besefte snel dat wedstrijden een goeie manier waren om je muziek bij een publiek te krijgen.

Hij haalde de finale van het internationale popconcours Imagine en werd na zijn blind audition in The voice in 2017 meteen tot topfavoriet gebombardeerd. “Maar eigenlijk was dat programma niet echt iets voor mij. Ik heb er wel geleerd om met de media om te gaan.” Hij bracht er ‘Dew on the vine’ van zijn favoriete band Bear’s Den, een cover die tot bij de Britse folkpopband zelf raakte. “Ze hebben me toen uitgenodigd voor een concert in Manchester, ik ben de hele avond met hen op stap geweest.”

Uit hun song ‘Isaac’ putte De Roo vervolgens inspiratie voor zijn nieuwe alias Isaac Roux. “Dat nummer gaat over een tiener die niet zo goed in zijn vel zit. Ik heb zelf een moeilijke puberteit gehad. Ik had grote gezondheidsproblemen, die mij mentaal naar beneden trokken. Tegen mijn twintigste kon ik die dingen gelukkig achter mij laten.” Met zijn nieuwe alias nam de carrière van De Roo een nieuwe vlucht. Hij

TINTIN AU PAYS DE LA POP

raakte er vorig jaar mee tot in de finale van Humo’s Rock Rally, waar hij de publieksprijs won, en werd begin dit jaar met het frêle folkpopliedje ‘White rose’ een van de drie laureaten van De Nieuwe Lichting.

“Het was de vierde keer dat ik mij inschreef, het was nu of nooit. Ik had er een hele zomer dan ook hard voor gewerkt. De Nieuwe Lichting heeft veel dingen veranderd. Ik ben nog steeds dezelfde persoon, maar iedereen ziet mij anders. Die wedstrijd heeft me vooral ademruimte gegeven om te werken aan mijn debuutalbum, dat gepland is voor volgend jaar.” Tenzij hij tegen dan weer in een ander avontuur is gebuiteld.

Isaac Roux serveert Stoemp! op 24 april in het RITCS Café, meer info op www.stoemplive.be. Op 25 oktober staat hij in de Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

THE TINTIN OF POP

FR Tel Tintin, Louis De Roo enchaîne les aventures mais musicales : il a joué dans les rues d’Europe et d’Australie, est passé à la radio au Canada, a étudié au Liverpool Institute for Performing Arts avec Paul McCartney et suite à son passage dans The Voice van Vlaanderen, il a rencontré Bear’s Den. C’est de ce groupe de folk-pop britannique que lui vient son nom, Isaac Roux. L’année passée, il a remporté le prix du public au Humo’s Rock Rally, et cette année, grâce à sa chanson ‘White Rose’, il est l’un des trois lauréats de De Nieuwe Lichting, le concours de jeunes talents de Studio Brussel. « Pour faire de la pop, il faut beaucoup travailler. »

EN Like a Tintin in the world of pop, Louis De Roo went from one musical adventure to another. He toured Europe and Australia by himself, went on Canadian radio with a single, studied at the Liverpool Institute for Performing Arts under the one and only Paul McCartney and following his performance on The Voice of Flanders, he met Bear’s Den. His new alias, Isaac Roux, he took from the same popular British folk-pop band. Last year, he won the audience award at Humo’s Rock Rally, and this year, his song “White Rose” made him one of the three laureates of De Nieuwe Lichting, radio station Studio Brussel’s talent competition. “Pop music is mostly about working very hard,” he says.

WWW.STADSKRIEBELS.BE

“Songs moeten uit jezelf komen, dat kan je niet aanleren. Je moet er iedere dag mee bezig zijn”

Louis De Roo

Select. Wat te doen deze week?

POP & JAZZ EXPOFILM

Kunstenaar-verzamelaar

Hans-Peter Feldmann is kunstenaar-verzamelaar. Niet alleen verzamelt hij zelf voorwerpen en groepen objecten die iets met elkaar gemeen hebben, hij brengt ook bestaande foto’s samen in archieven en collages. La Fondation toont het werk 100 Jahre (2001), met 101 portretten van mensen van alle leeftijden, en twee kleinere werken: Legs en All the clothes of a woman.

HANS-PETER FELDMANN/100 JAHRE 20/4 > 2/7, Fondation A Stichting, www.fondationastichting.com

Alle kunst op een rij

Klaar voor wat visuele overdaad? Kunstliefhebbers, verzamelaars, galeriehouders, curatoren en andere art professionals uit de hoofdstad en van ver daarbuiten scrollen straks weer door de grote kunstbeurs Art Brussels die meer dan 150 galerieën samenbrengt en 25.000 bezoekers verwelkomt. Na enkele edities in Thurn & Taxis vindt de beurs dit jaar weer plaats in hallen 5 en 6 van Brussels Expo op de Heizel.

ART BRUSSELS 20 > 23/4, Brussels Expo, www.artbrussels.com

Geweld staat centraal

Beeldend kunstenaar Mehdi-Georges Lahlou werkt in Brussel en Parijs. In de CENTRALE presenteert hij werk over geweld en geopolitiek aan de hand van materiaal uit oorlogsarchieven en zijn eigen ervaringen, privé en fictief. Hij doet dat samen met de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Candice Breitz, in wier werk de gewelddadige geschiedenis van haar land een belangrijke rol speelt. (MB)

MEHDI-GEORGES LAHLOU – CANDICE BREITZ: EXTRA 20/4 > 17/9, CENTRALE for contemporary art, centrale.brussels

Vrij maar niet vrij

Na twee documentaires over de schandalig ongezonde gevangeniswereld schakelt de Franco-Brusselse Eve Duchemin op fictie over. Drie gevangen krijgen 48 uur penitentiair verlof. Wat doe je met die tijd? Van bil gaan? Je moeder opzoeken? Rekeningen vereffenen? Vaststellen hoe fel geliefden van je vervreemd zijn? En dan braaf terugkeren naar de cel? Een intieme film die zich werkelijk bekommert om de gevangenen.

TEMPS MORT dir.: Eve Duchemin, act.: Karim Leklou, Issaka Sawadogo

Bloederig maar groovy

De gedemoniseerde cultreeks Evil dead is verrezen. O.G.’s Sam Raimi (regie) en Bruce Campbell (hoofdrol) gaven de fakkel door aan de Ierse regisseur Lee Cronin. Hij verhuist de actie van een boshut naar een appartement in Los Angeles, waar een door een demonische entiteit ingepalmde moeder haar zus en drie kinderen terroriseert. Het resultaat is vergelijkbaar: extreem bloederige, maar inventieve horror

EVIL DEAD RISE dir.: Lee Cronin, Alyssa Sutherland, Lily Sullivan, Gabrielle Echols

Schuld in stijl

Een jongeman vlucht na een dodelijk ongeluk en begint een ambigue relatie met de weduwe van het slachtoffer. Uiteraard snakt hij, verteerd door schuldgevoelens, naar verlossing. Ondertussen onderzoekt een geobsedeerde detective de zaak, die nog veel duisterder is dan de jongeman denkt. Niet met de vrij langzame plotontwikkeling, maar met een imposante visuele stijl maakt deze Chinese film noir het verschil. (NR)

ARE YOU LONESOME TONIGHT? dir.: Shipei Wen, act.: Eddie Peng, Sylvia Chang

Een duik in de nacht

Les Nuits ontvlamt dit jaar in Bozar met de Brusselse violiste Catherine Graindorge, die er zich door Allen Ginsberg laat inspireren voor een ‘gesprek’ met de doden. Het Belgisch-Litouwse trio Merope nodigt daarna het Jauna Muzika-koor uit Vilnius uit voor een duik in zijn nieuwe album Salos. Een gedroomde start van een drie weken durend festival dat verder uitpakt met onder meer Lucrecia Dalt, Flavien Berger en Arooj Aftab.

LES NUITS 23/4 > 12/5, verschillende locaties, www.botanique.be

Rave in the cage

Technobaken Fuse belandde de voorbije maanden in woelige wateren na klachten over geluidshinder, het verjaardagsfeestje voor zijn 29e verjaardag mag daarom dubbel en dik gevierd worden. Dat doet de iconische Brusselse club dan ook met een ‘weekender’. Niet op zijn geplaagde locatie in de Marollen, maar in de Quadrilatères, het ‘paleis’ onder het Zuidstation. Daar zijn alvast geen buren die stokken in de wielen kunnen steken.

FUSE 29Y BIRTHDAY WEEKENDER 22 & 23/4, Quadrilatères/Brussel Zuid, www.fuse.be

De taal van de diaspora

Ze wonen elk aan verschillende kanten van de oceaan, maar de Braziliaanse mandolinespeler Hamilton de Holanda en de Zuid-Afrikaanse pianist Nduduzo Makhathini zijn verbonden door de muzikale diaspora die ontstond door de slavernij. De taal van de muziek bracht hen samen in Routes of discovery, een suite met Braziliaanse en Afrikaanse roots, beïnvloed door klassieke muziek, jazz en hiphop. (TZ)

HAMILTON DE HOLANDA + NDUDUZO MAKHATHINI 21/4, 20.15, Flagey, www.flagey.be

HANDS-PETER FELDMANN

LES NUITS: LUCRECIA DALT

TEMPS MORT

Stuur het trefwoord, samen met je adres en telefoonnummer, naar win@bruzz.be

Diane von Furstenberg. Woman Before Fashion

5X2 TICKETS, MODE & KANT MUSEUM

Badi

5X2 TICKETS, ANCIENNE BELGIQUE, 29/4

Eat & Drink. Wantany

Een Aziatisch eethuis gewijd aan huisgemaakte wantans: het is iets unieks in Brussel. Wantany geeft de Zavelwijk een heel eigen toets van talent en eerlijkheid.

De Rollebeekstraat, een populaire doorgangsweg tussen de boven- en benedenstad, profiteert mee van de toeristische uitstraling van de Zavel. De komst van Crème of Vertigo betekende niet alleen een kwalitatieve sprong voorwaarts, ook lokale klanten voelen zich aangetrokken. En nu draagt Wantany zijn steentje bij.

euro). Op ons bord een soep met vier stuks ravioli, tarwenoedels en drie gebakken wantans. Ook de vegetarische versie (met een vulling op basis van taro, shiitakes, wortelen, Aziatische knoflookscheuten en zwarte champignons) is zeer aantrekkelijk.

Zijn album Trouble fête zette hem internationaal op de kaart, en die hoopt de Brusselse rapper en creatieve duizendpoot Badi te bestendigen met zijn nieuwe plaat Moyi. Mail ‘Badi’

Film naar keuze

5X2 VOUCHERS, UGC-CINEMA’S

De zaak is een familiebedrijf, met een trio vrouwen aan het hoofd én in de keuken: twee zussen en een moeder, met elk een heel eigen geschiedenis. Ze leggen zich toe op een specialiteit die in de hoofdstad veeleer onopvallend aanwezig is: wantan. Deze specialiteit uit het zuiden en zuidoosten van China is vergelijkbaar met de Japanse gyoza of de Italiaanse ravioli, een gevuld deegballetje.

In België worden de meeste wantans in bevroren vorm opgewarmd en gegeten. Hier is op zich niets mis mee, maar een deel van de smaak en textuur gaat wel verloren.

Het goede nieuws is dat de wantans bij Wantany elke dag met de hand worden gemaakt, een meditatieve activiteit, die “een beetje op breien lijkt,” zoals Nadège Witkowski, die achter het concept zit, het verwoordt. Wij probeerden deze plek uit tijdens de lunch en kozen voor de lunchformule (15

Wantany

•••••

We proeven eerst de gebakken wantans, een klein pleziertje dat je in de zoetzure saus doopt en je eetlust nog eens extra opwekt. De soep kan ons zelfs nog meer bekoren. De intense smaak is verrassend, we gingen uit van de veronderstelling dat zo’n diepe smaak was voorbehouden aan Japanse misosoepen. De soep geeft een warm, troostrijk gevoel in de mond, nog versterkt door de plantaardige smaken (bok choy, lotus, wortelen …) die de ravioli helemaal tot zijn recht doen komen.

Rollebeekstraat 23, Brussel, 0474-34.69.07, www.wantany.be, di > do 11.30 > 15 en 18 > 22, vr > za 11.30 > 23, zo 11.30 > 20

Als fan van udon, de grote Japanse tarwenoedels, is het wel even wennen aan de Chinese vermicelli, waarvan de smaak iets moeilijker te doorgronden is.

We drinken er eenvoudige Tsingtao (4,3 %) bij, die ons nog even in deze andere wereld houdt. MICHEL VERLINDEN

Wikkel je in de wrap dress van Diane von Furstenberg, de in Brussel geboren Belgisch-Amerikaanse fashion designer wier befaamde ontwerp dit jaar zijn vijftigste verjaardag viert. Mail ‘Diane’

Met onze vouchers kan je een film kiezen uit het aanbod bij UGC De Brouckère of Gulden Vlies zoals The super Mario Bros. movie, Emily of The whale. Mail ‘ugc’

Smalltalk. Met feministische kunstenares Laurie Charles in Belga & Co

‘Ik zie la vie en violet’

Ze gaat niet vaak meer op café, maar kunstenares Laurie Charles maakt graag een uitzondering. In koffiebar Belga & Co vertelt ze hoe een auto-immuunziekte haar aanzette om de discriminatie van vrouwen in de geschiedenis van de geneeskunde aan de kaak te stellen.

We spreken af met Laurie Charles (35) in café Belga & Co in de Elsense Baljuwstraat, om de hoek van waar ze woont. Handig, want veel tijd heeft ze niet: ze heeft nog een to-dolijstje af te werken vooraleer ze op vakantie vertrekt. “Naar Martinique, waar mijn zus woont. Een reis die al gepland stond voordat ik geselecteerd werd voor Art Brussels.” Enkele dagen na haar terugkeer staat ze met een installatie op die beurs voor hedendaagse kunst, dus het is volop voorbereiden geblazen.

Charles’ wieg stond in Elsene, al groeide ze niet op in de grote stad. Eerst trok haar gezin naar het Waals-Brabantse platteland en daarna naar een dorp in Zuid-Frankrijk. Ze ging ook naar de universiteit in Frankrijk, maar keerde een tiental jaar geleden terug naar haar geboortestad. “Omwille van de interessante artistieke scene,” zegt ze. “Het was hier toen ook financieel toegankelijker om als kunstenaar te starten. In Parijs leek me dat onmogelijk.”

Belga & Co is een van de weinige cafés waar ze nog over de vloer komt. “Ik ga al jaren niet zoveel op café meer, maar hier kom ik nog wel eens werken of om op mijn eentje een goeie koffie te drinken.” De covid-lockdowns deden haar appetijt voor cafés nog verder afnemen, maar haar gewoontes veranderden al jaren voordien. Charles gooide haar hele levensstijl om nadat ze rond haar 28e gediagnosticeerd werd met de auto-immuunziekte polyartritis, die gewrichtsontstekingen veroorzaakt. Haar ziekte zorgde ook voor een duidelijke focus

in haar werk. Charles herschrijft al jaren vanuit een feministisch oogpunt de vaak seksistische geschiedenis van de geneeskunde. “Vrouwen werden uit dat historische narratief gewist, behalve vrouwen die ziek waren, of gebrandmerkt als heksen.”

Ze behandelt dit thema op een schijnbaar lichtvoetige manier, met een voorliefde voor violetkleurige creaties. “Ik zie la vie en violet,” lacht ze. Voor haar installatie op Art Brussels, Het violet behang, liet ze zich inspireren door het kortverhaal Het gele

behang van de Amerikaanse feministische schrijfster Charlotte Perkins Gilman.

Het violet behang is van 20 tot 23 april te bezichtigen op Art Brussels. Voor tickets: www.artbrussels.com

Meer weten over Laurie Charles? Smalltalk wordt Longread op bruzz.be/smalltalk

door Andy Furniere foto Ivan Put

De vijf inzichten. Bas Smets

‘Elk blad telt’

De Brusselse landschapsarchitect Bas Smets, die het park voor Thurn & Taxis creëerde, biedt enkele inzichten die ook aan bod kunnen komen tijdens zijn Climate Talk in Bozar. door Michaël

Bellon foto Ivan Put

Een stad is een labo voor experimenten

De mens heeft stedelijke vormen, urbane landschappen en verschillende typologieën van gebouwen als het ware ‘uitgevonden’ om te voldoen aan wisselende behoeften, zoals die aan sanering, verfraaiing, of recenter aan stadsuitbreiding.

Een stad is een levend organisme

Een stad is geen vaste structuur, maar een voortdurend transformerende collectieve intelligentie. Vandaag moet de stad dringend worden voorbereid op de klimaatcrisis, die vooral sterk voelbaar zal zijn in steden, die in essentie ‘minerale woestijnen’ zijn.

Een stad situeert zich op het raakvlak tussen een onvoorspelbare meteorologie en een genegeerde geologie

Gebouwen veranderen de blootstelling aan wind en zon, terwijl straten en stoepen de afvoer van regenwater veranderen. We moeten tot een ‘biosferische’ stedenbouw komen waarin regenwater ter plaatse geabsorbeerd wordt, in plaats van afgevoerd. De bodem moet worden onthard en de ondergrondse infrastructuur beter georganiseerd om de vruchtbare bodem te herstellen.

Een stad is een aaneenschakeling van microklimaten waarmee we klimaatverandering kunnen tegengaan Voor elk artificieel microklimaat kan een vergelijkbare toestand in de natuur worden bestudeerd. Die natuurlijke vegetatie kan vervolgens worden geïntroduceerd in de urbane context, om gunstigere microklimaten te produceren. Regenwater kan worden opgeslagen in een watervoerende laag onder een nieuwe vruchtbare bodem onder de stoepen, waarop de vegetatie dat water terug in de atmosfeer brengt.

Elk blad telt

We hebben geen tijd om te wachten op het ‘grote project’. Dat zal sowieso te laat komen. Overal moet vegetatie worden geïntroduceerd, vertrouwend op de opportunistische kracht van de natuur om overal waar zij kan wortel te schieten. Elk blad zet koolstofgas om in organisch materiaal, terwijl het de lucht ververst en verkoelt.

Op 20 april om 18.00 uur gaat Bas Smets met Valerie Trouet in gesprek in Bozar. Voor tickets: www.bozar.be

LECTURE PERFORMANCE

DINA MIMI Grinding the wind

KAAISTUDIO’S

WO 26 + DO 27 APRIL

Dina Mimi duikt in archieven, boeken en dromen om zich de omstandigheden te herinneren waarin haar Palestijnse overgrootvader stierf.

DANS

JOLIE NGEMI NKISI

PRESENTED BY LA RAFFINERIE – CHARLEROI DANSE & KAAITHEATER

DE KRIEKELAAR

ZA 29 + ZO 30 APRIL

Deze solo performance neemt je mee op een trance-achtige trip en onderzoekt de magische krachten tussen hekserij en sciencefiction.

+ IT’S EXTRA: OP 29/04 KAN JE GENIETEN VAN ETEN EN EEN FEEST VOOR EN NA DE VOORSTELLING!

GET YOUR TICKETS & PAY WHAT YOU CAN VIA

ZONDAG 23 APRIL

Benieuwd naar wat dieren met erfgoed te maken hebben?

Ontdek het op Erfgoeddag!

VRIJHAVENVOOR KRITISCHEDENKERS

VRIJHAVENVOOR KRITISCHEDENKERS

CHIBIICHIGO ROLAND & FRIENDS met BJ SCOTT, ADCOMINOTTO, PJ DESMET

DJLALLA UNICORN AKAZOHRA JR. ELVIS COVERBAND met FRANKVANDER LINDEN HOUNDDOG

LEBLANC

ONLINE MAGAZINE

VAN DWAALZIN

VOOR EN DOOR BRUSSELAARS

FESTIVAL

27TH –30TH APRIL 2023

ROCK ELECTRO .

BALKAN BEAT BOX DUBIOZA

SUBCARPAȚIKOLEKTIV & MANY MORE

Maandag Lundi · 1/5/23 · 14:30

Varkensmarkt Rue du Marché aux Porcs

www.one.brussels/onemay

BOBAN I MARKO ORKESTARMARKOVIC ·

FOLK · JAZZ FUSION HIPHOP·

MUSIC WINE DEBATES FOOD

DANCE EXHIBITIONS STREET ART & MORE

PLACE DE BROUCKÈRE & GRAND PLACE