geschiedenis
Over oorlog en bevrijding van Spoolde De 10e mei 1940 staat bij Gerrie Knol, toen de zesjarige Gerrie van der Kolk, nog scherp in ’t geheugen. Haar vader was jarig die dag en al vroeg was ze met hem meegegaan naar de Spoolderenk om de kalfjes te voeren. Op dat moment zag ze druk verkeer over de IJsselbrug met niet lang daarna een enorme explosie. Het Nederlandse leger had de IJsselbrug laten springen om toch nog enigszins een hindernis op te werpen voor het kort daarna opmarcherende Duitse leger. De IJsselbrug lag geknakt in het water. De explosie bracht heel wat te weeg, veel glasschade, rondvliegende stukken teer en dakpannen die door de luchtdruk door de lucht vlogen. Diezelfde dag marcheerden de Duitsers Zwolle en omgeving binnen en de bezetting was begonnen. Aanvankelijk lijkt de bezetting nog wel mee te vallen. Voedsel en brandstofvoorziening schijnen nauwelijks problemen op te leveren, ondanks een paar strenge winters. Toch zijn er onderhand ook al wel een aantal veranderingen merkbaar. Grimmiger Zo moet iedereen boven de zestien jaar zich laten registreren en het meegekregen persoonsbewijs altijd bij zich dragen. Om voedselvoorziening op peil te houden wordt de tijdens de mobilisatie al ingevoerde voedseldistributie verder doorgevoerd en krijgt iedereen te maken met een heel strak stelsel van distributiebonnen. Het verenigingsleven in Spoolde lijkt nog weinig hinder te ondervinden, al geldt dat niet voor de Oranjevereniging. Die mag vanaf 1941 die naam niet meer dragen. Wat het overige verenigingsleven betreft zijn er volgens de jaarverslagen nog weinig belemmeringen. Alleen “IJsclub Spoolde” heeft last van beperkende maatregelen. De baan op de vijvers van
Pier Karenbeld
het Engelse Werk mag ’s avonds niet meer verlicht zijn, de schaatsliefhebbers zijn afhankelijk van een volle maan. Pas in 1943 klinkt er verontrusting door. Het jaarverslag: “Er is het afgelopen jaar veel gebeurd in de wereld, maar daar- • Gerrie Knol-van der Kolk en Henk Esselink over zullen wij maar zwijgen en ons bezig houden met naar Berlijn om daar bombardemenverenigingszaken”. Kennelijk is er ten uit te voeren. Meermalen gaat het tussentijds wel het een en ander geluchtalarm af, wat in Spoolde de nobeurd Zo is o.a. het verenigingsleven dige onrust met zich meebrengt. Zo teruggelopen. De Duitsers hebben in wordt In 1942 een Engels vliegtuig op eigen land steeds meer mensen node terug weg van Berlijn neergeschodig nu ze oorlog voeren op meerdere ten, dat brandend in de Spoolderenk fronten. Zo proberen ze arbeidsneerstort (zie Papenacker 36). krachten te werven in de bezette geIemand merkt later op: bieden. Eerst op vrijwillige basis, door “Spoolde kenden wij vroeger van mooie vooruitzichten te schetsen, het luchtafweergeschut dat daar de maar als daar weinig animo voor blijkt Amerikaanse bommenwerpers, op te zijn, stelt de bezetter zich harder weg naar Berlijn, beschoot. Mijn moeop en wordt de verplichte tewerkstelder had een nicht die met haar man ling, de “Arbeitseinsatz”, ingevoerd. tot half 1942 in het groene “schietMet onderduiken is in die beginfase huusje” op de IJsselbrug woonde, nog weinig ervaring opgedaan. Omeen voormalig onderkomen voor dat er in Nederland in die tijd ook veel kantonniers van Rijkswaterstaat. Het werkeloosheid heerst, gaan Spooldewerd daar te gevaarlijk om op de IJsnaren Wolter Groeneveld († 2013) en selbrug te blijven wonen, waarna zij Derk Nijmeyer († 2002), min of meer vertrok.” vrijwillig gedwongen, naar Duitsland om daar boerenwerk te verrichten. Geallieerden in aantocht Nijmeyer komt in de buurt van HanNa de invasie op Normandië 6 juni nover terecht, terwijl Groeneveld het 1944 rukken de geallieerden zo snel geluk heeft dat hij net over de grens op dat de bevrijding nabij lijkt. Helaas komt te werken. Hij mag ook af en stagneert de opmars in september bij toe met verlof. Tijdens zo’n verlofArnhem, waarna voor het niet bevrijperiode in 1942 ziet hij tot z’n schrik de deel van ons land nog een zware dat er achter zijn ouderlijk huis, vlak tijd wacht. De Duitsers zijn niet van bij de Katerveersluis, afweergeschut plan zich zonder meer over te geven geplaatst is, een zogenaamde FLAK en versterken o.a. de IJssellinie, ooit (Flugzeug Abwehr Kanon). in ’t leven geroepen door de Duitse Die is er niet voor niets neergezet. generaal Todt. Spoolde krijgt met die Zwolle ligt in de aanvliegroute van gete versterken linie nadrukkelijk te maallieerde vliegtuigen, die op weg zijn ken.
12
Papenacker 46
