БИЛТЕН број 2
на Здружението на новинарите на Македонија
PRVA SREDBA NA RABOTNATA GRUPA ZA SOSTOJBATA SO MEDIUMITE Izdava: Zdru`enie na novinarite na Makedonija, Gradski yid blok 13, 1000 Skopje; Tel: (+3892) 3298-139; Faks: (+3892) 3116-447, E-mail: contact@znm.org.mk
Uredni~ki tim: Naser Selmani Sa{o Ordanovski Mi{ko Ivanov Novinari: Kristina Ma~ki} Aneta Dodevska Goce Mihajlovski Filana Koka
2
Potpi{an memorandum za dijalogot
R
Filana Koka
abotnata grupa usoglasi tekst na MEMORANDUMOT ZA RAZBIRAWE za vodewe na dijalogot za sostojbata na mediumite vo Republika Makedonija vo koj se definirani celite, na~inot na rabota i vremenskata ramka na dijalogot. Koordinator na rabotnata grupa e vicepremierot za evropski pra{awa, Teuta Arifi, a zamenik, potretsedatelkata na ZNM, Maja Jovanovska. Vrz osnova na zaklu~ocite od trkaleznata masa, odr`ana na 14 septemvri 2011 godina, rabotnata grupa gi definira{e temite i redosledot na pra{awata za koi }e se bara re{enie so cel podobruvawe na sostojbite vo mediumite i vo novinarstvoto vo Makedonija. Dogovoreno e da bidat otvoreni pra{awata za: - normativnata ramka, - vladinite kampawi, - sostojbata so javniot servis- MRTV, - dekriminalizacija na klevetata i navredata, - podigaweto na standardite vo novinarstvoto. Pritoa od strana na pretstavnicite na ZNM be{e potencirano deka Zdru`enieto ostanuva posveteno za unapreduvawe na profesionalnite standardi i etika vo mediumite preku procesot na samoregulacija, koj }e se slu~uva vo idniot period. Celta na dijalogot e da se podobri i unapredi slobodata na mediumite i pravata na novinarite i mediumskite rabotnici. Procesot e predviden da trae edna godina, a rabotnata grupa }e se sostanuva najmalku dva pati mese~no. ^lenovite na rabotnata grupa od ZNM poradi prezemenata obvrska do slednata sredba, koja }e se odr`i vo prostoriite na ZNM, da izgotvat Predlog-akciski plan, vo koj detalno }e bidat navedeni site merki i aktivnosti koi se potrebni za da se ostvarat postavenite celi, so utvrdeni rokovi, po~na konsultacii so drugi nevladini organizacii i eksperti za izgotvuvawe na Nact- akciski plan. Spored potpi{aniot Memorandum, a soglasno konsultaciite od zapo~natiot dijalog, proizlegoa definirani celi vrameni vo Nacrt -akciskiot plan, a treba da se odvivaat soodvetno na dogovorenoto preku dijalogot. Vo delot na PRAVNATA RAMKA, utvrdeno e da se postignat celite, po odnos na: 1.1.Primena na postojnite Zakoni (Zakonot za radiodifuzna dejnost, Zakonot za Rabotni odnosi i Krivi~niot Zakonik); 1.2.Izmeni i dopolnuvawa na Zakonite ( Zakon za sloboden pristap do informaciite od javen karakter, Zakon za radiodifuzna dejnost, Zakon za sledewe na elektronski komunikacii, Izborniot zakonik, Zakon za finansirawe na politi~ki partii, Zakon za spre~uvawe korupcija i sudir na interesi i Zakon za avtorski prava);
Vrz osnova na memorandumot za razbirawe vo koj e postavena ramka na dijalogot, ZNM izgotvi Nacrt-Akciski plan za procesot na razgovorite za koj }e se diskutira na vtorata sredba Vo delot na primenata na postojnite Zakoni, se potencira potrebata od dosledno sproveduvawe i primena na Zakonot za radiodifuzna dejnost pri {to se utvrduva deka Zdru`enieto na novinarite so Vladata, resornoto ministerstvo i Sovetot za radiodifuzija, vo rok od tri meseci da ja postignat celta, vo smisla na: - Sopstveni~kata struktura so silni politi~ki vrski, - Transparentnosta, - SRD i sobraniskiiot kanal, - Mediumskata koncentracija, - Izdavaweto na dozvoli – ogromen broj (ispolnuvawe na programski i tehni~ki uslovi), - Strategijata za razvoj na radiodifuznata dejnost, - Reklamite - zaedni~ko nastapuvawe na pazar, tele{oping, sponzorstva i - Uredni~kata odgovornost. Potoa, Zakonot za rabotni odnosi, kade {to e definirano vo rok od tri meseci Ministerstvo za trud i socijalna politika i SSNMR da fini{iraat so postignuvaweto na dosledna primena na ZRO, vo delot na usvojuvawe na Kolektiven dogovor za novinari i mediumski rabotnici, da se spre~i vrabotuvaweto na crno, da se sproveduva odredbata za pla}awe na priodonesi na cela plata i da se procesuiraat spogodbeni otkazi. Isto taka i Krivi~niot zakonik kade {to na MVR, na sudovite i na ZNM im se ostava rok za da bidat re{eni slu~aite na fizi~ki napadi na novinarite ( osobeno {to toa spored odredeni praktiki na nekoi zemji se tretira kako napad na slu`beno lice, pri vr{ewe slu`bena dol`nost). Vo odnos na Izmenite i dopolnuvawata na Zakonite, se poso~uvaat potrebni izmeni i dopolnuvawa na : - Zakonot za sloboden pristap do informaciite od javen karakter, vo smisla na za{tita na izvorot na informacii poradi pritisocite za otkrivawe na izvorite, potoa namaluvawe na rokovite za dobivawe informacii od javen karakter od 30 dena na 24 ~asa, odnosno 3 dena i namaluvawe
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
na brojot na islu~oci od pravilata. Za ovaa cel se predviduva period od 12 meseci vo koi }e bidat vklu~eni, Vladata, ZNM i Komisijata za za{tita na pravoto za sloboden pristap do informaciite od javen karakter; - Zakonot za radiodifuzna dejnost, da pretrpi izmeni poradi obezbeduvawe nezavisnost, transparentnost i nediskriminacija i bi se revidirale programski standardi, izborot na ~lenovi na SRD, pridr`uvawe do Preporakata br.32 od 2000 godina na Sovetot na Evropa, da se ovozmo`at dano~ni olesnuvawa – DDV od 18 % na 5 %, da se definira ste~ajnata postapka za mediumi, za{tita/razvoj na mediumskiot pazar, sopstvena produkcija na radiodifuzerite, nelojalna konkurencija, vtor kanal i sobraniski kanal, pluralizam na mediumska raznovidnost, politi~ki pluralizam von izborna kampawa i digitalizacija. Za ovie celi se projektiraat 12 meseci vo koi ZNM, Vladata i SRD }e gi ostvarat. - Zakonot za sledewe na elektronskite komunikacii, vo delot na prislu{uvaweto na novinarite vo istra`na postapka, rokot e {est meseci za dejstvuvawe na Ministerstvoto za transport i vrski i ZNM; - Izborniot zakonik, vo delot na skrienoto politi~ko reklamirawe vo MRTV. Za ovaa cel se predviduvaat tri meseci, a }e ja ostvarat, ZNM, Vladata, DIK, Ministerstvo za pravda, MOST; - Zakonot za finansirawe na politi~kite partii, sporno e toa {to mediumi se donatori ( sponzori) na politi~kite partii, za ovaa cel se proektiraat aktivnosti od Vladata na RM, ZNM i Ministerstvoto za finansii; - Zakon za spre~uvawe korupcija, mo`nosta na mediumite da bidat donatori ( sponzori) na politi~kite partii, rokot e 12 meseci, treba da se vklu~at Vladata na RM, Ministerstvoto za pravda, ZNM, DKSK; - Zakonot za avtroski prava, ovaa cel }e se postigne za eliminirawe na piraterijata, kako i za razre{uvawe na polemikite okolu opravdanosta na ZAMP. Po odnos na vtoriot korpus pra{awa okolu VLADINITE KAMPAWI, se postavuva kako cel: -Zakon za raspredelba na sredstva za kampawi od buxetski i drugi javni izvori, za {to Vladata i ZNM }e definiraat uslovi
i kriteriumi na raspredelba ( gledanost, ~itanost i dr.), potoa transparentnost , kako i za vlijanijata vrz ureduva~kata politika. Rokot e 9 meseci. - Zakon za amnestija na krivi~ni dela ( kleveta i navreda), Vladata, ZNM i Ministerstvoto za pravda, da ja postignat ovaa cel vo rok od 3 meseci, poradi golemiot broj na tu`bi za kleveta i navreda. To~kata za JAVNIOT SERVIS- MRTV postavuva za cel: - Izmeni i dopolnuvawe na Zakonot za radiodifuzijaVladata, ZNM, SRD, MRTV i Ministerstvo za transport i vrski, da utvrdat nezavisen izvor za finansirawe , na~in na upravuvawe, elimirawe na politi~ki vlijanija, regrutacija za stru~en novinarski kadar i nezavisna ureduva~ka politika. Rokot e 9 meseci. Za celniot problem, DEKRIMINALIZACIJATA NA KLEVETATA I NAVREDATA, se dava rok od tri meseci vo koj {to Vladata, Ministerstvoto za pravda i ZNM }e postignat realizacija za ukinuvawe na kaznata zatvor, soodvetna primena na Evropskata konvencija za ~ovekovi prava (~len 10), sudska praksa od Evropskiot sud za ~ovekovi prava vo Strazbur, balans me|u slobodata na izrazuvawe i ugledot i ~esta na nositelite na javni funkcii, }e se regulira problemot so neograni~eni kazni (milion i osumstotini iljadi evra e maksimalnata kazna), zloupotreba na ovoj instrument za ograni~uvawe na slobodata na izrazuvaweto, golem broj na tu`bi od politi~ari, kako i za problemot so toa {to novinari odgovaraat za tu`bite, a ne urednicite odnosno sopstvenicite, potoa selektiven pristap, sudeweto vo razumen rok, i prezumpcijata na nevinost. Inaku, temite na dijalogot }e se otvoraat edna po druga. Temata }e se smeta za zatvorena, otkako }e se postigne re{enie, prifatlivo za dvete strani. Vo slu~aj da se pojavat nepredvideni problemi koi gi zasegaat novinarite i mediumskite rabotnici, tie }e se vmetnat vo agendata na razgovorite. Za poddr{ka na rabotnata grupa }e se formira zaedni~ka tehni~ka slu`ba koja }e ima za obvrska da raboti na podgotovka na sostanocite, kako i izgotvuvawe na zapisnik po sekoja sredba, za {to javnosta }e bide informirana za tekot na pregovorite i donesenite zaklu~oci.
3
N
IZVE[TAJ NA EVROPSKATA KOMISIJA ZA MEDIUMITE
a 12 oktomvri ovaa godina, Evropskata komisija go obajavi izve{tajot za napredokot na Makedonija vo 2011 godina. „Glavnite predizvici ostanuvaat na poleto na sudstvoto, reformite vo javnata administracija i borata protiv korupcijata. Slobodata na izrazuvaweto predizvikuva seriozna zagri`enost”, izjavi evrokomesarot za pro{iruvawe, [tefan File, na denot na objavuvawe na izve{tajot. Evropskata Kkomisja gi notira{e klu~nite zabele{ki vo site segmenti na mediumskoto rabotewe, pritisocite vrz novinarite, kritikite za javniot seevis, nejasnata sosptveni~ka struktura vo mediumite, oglasuvaweto na vVladata i selektivniot odnos kon mediumite. „Sopstveni{tvoto na mediumite ostanuyva nejasno, visoko koncentrirano i so silni politi~ki vrski. Vladata e eden od najgolemite oglasuva~i vo zemjata i postoi zagri`enost deka stredstvata se nameneti kon televiziski kanali koi ja poddr`uvaat Vladata. Odredeni televiziski kanali se glavni donatori na politi~ki partii”, se veli vo izve{tajot.
Mnogu kritiki i ohrabruva
4
Najostrite zable{ki se odnesuvaat na slobodata na mediumite. Evropskata komisija go konstatira - nametnuvaweto vo slobodata na mediumite, go spre~ija neprekinatoto funkcionirawe na mediumite bez politi~ko me{ewe. So ovaa zabele{ka se potvrdi ona na {to alarmira{e novinarskata fela - deka mediumite se izlo`eni na silni politi~ki vlijanija, bez razlika dali doa|aat od centrite na vlasat ili na opzicijata, pa i od sopstvenicite na mediumite. EK vo oktomvrskiot izve{taj ne go izostavi i trendot na zgolemeniot broj na sudski procesi protiv novinarite. „Istragata za obvinuvawata vo odnos za zatajuvawe danok, kako i podocne`noto zatvorawe na televiziskiot kanal A1 i vesnicite, koi se odnesuvaa kriti~ki kon vladinata politika, dovede do zagri`enost za proporcionalnosta i selektivnosta na postapkata. Namalena e raznovidnosta na mediumskata ponuda”, se konstatira vo Izve{tajot. Vo poglavjeto za mediumite e notirano - nametnati se golemi kazni za klevetwe na javni li~nosti, {to e vo sprotivnost so evropskata sudska praksa. Golem del od zable{kite, Brisel gi isprati i na adresa na Javniot radiodifuzen servis, MRTV. Izve{tajot gi locira vo dva aspekti, finasiskoto rabotewe na MRTV i aspektot na profesionalnata pozicija na ovoj dr`aven medium. Evropskata komisija ocenuva - doprva treba da se obezbedi odr`livo finasirawe na radiodifuzniot servis, no i na
Zabele{ki
- Nametnuvaweto vo slobodata na mediumite go spre~ija neprekinatoto funkcionirawe na mediumite bez politi~ko me{awe; - Nametnati se golemi kazni za klevetewe na javni li~nosti, {to e vo sprotivnost so evropskata sudska praksa; - Regulatorot (AEK) nazna~i nov direktor, sepak procesot na nazna~uvawe pokrena gri`i za mo`na politizacija; - Zakonot za avtorski prava i za sopstvenost na mediumi kako i za koncentracija na mediumskata sopstvenost, seu{te s$ u{te ne se sproveduvaat vo celost; - Doprva treba da se obezbedi odr`livo finasirawe na radiodifuzniot servis i sovetot za radiodifuzija; - Javniot radiodifuzen servis (MRTV), momentalno ne ja ispolnuva svojata zakonska uloga na obezbeduvawe informativni, obrazovni i zabavni sodr`ini; Sovetot za radiodifuzija i pokraj toa {to se vovede zadol`itelna naplata na radiodifuznata taksa preku Upravata za javni prhodi. Sekako, ona {to e presudno za dr`avniot radiodifuzen servis e zabel{kata za profesinalnata pozicija na ovoj medium, pa taka EK notira - javniot radiodifuzen servis momentalno ne
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија @estoki kritiki za pritisocite vrz novinarite i mediumite, namaluvawe na nezavisnosta na SRD, nejasna sopstveni~ka struktura vo mediumite, vlasta najgolem oglasuva~ vo mediumite i selektirvna primena na zakonite, MRTV ne ja ispolnuva zakonskata obvrska se del od kritikite na Evropskata komisija na adresa na Vladata Napredok
- Se zapo~na procesot na za dodnesuvawe na nov zakon za elektronski mediumi (zakon za audio i audiovizuelni mediusmki uslugi), naso~en kon usoglasuvawe so direktivata audiovizuleni mediumski uslugi; - Zabele`an e napredok vo audiovizuelnata politika.
awe za dijalogot so ZNM ja ispolnuva svojata zakonska uloga na za obezbeduvawe informativni, obrazovni i zabavni sodr`ini. Briselskiot izve{taj pod lupa go stavi i raboteweto na regulatornite tela, na Agencijata za elektronski komunikacii i na Sovetot za radiodifuzija. Na adresa na dvete institucii, Brisel isprati seriozni zable{ki. Vo imenuvaweto na novoto rakovodstvo vo Agencijata za elektronski komunikacii, Evropskata unija prepoznava politizacija. „Regulatorot nazna~i nov direktor, no, sepak, procesot na nazna~uvawe pokrena gri`i za mo`na politizacija”. Vo izve{tajot se zabele`uva i na na~inot na koj regulatorot napla}a za uslugata od operatorite . Vo segmentot na za regulacija na pazarot, EK gi go registrira{e i zgolemuvaweto na brojot na ~lenovi na vo SRD. „So izmenite na Zakonot za Sovetot na radiodifuzija, se zgolemi brojot na nazna~eni lica od telata pod vladina kontrola. Izmenite se usvoeni bez konsultirawe na SRD, ili bilo kakva javna debata. Izmenite doveduvaat do zagri`enost vo odnos na namaluvawewto na nezavisnosta na teloto i zgolemenata birokratija„ stoi vo iIzve{tajot. Vo ovoj del, se zabele`uva zgolemenata aktivnost na SRD vo pogled na monitoringot na pazarot, no, sepak, tie i ponatamu ostanuvaat nedeovolni. Nezabele`ana ne ostana nitu sostojbata na koncentracija na mediumskata sopstvenost. „Sopstveni{tvoto na mediumite osta-
nuva nejasno, koncentrirano i so silni politi~ki vrski”, se podvlekuva vo i Izve{tajot. Brisel osbeno & zabele`uva na Vladata deka i ,pokraj toa {to donese akciski plan za premin na digitalna televizija, procesot e odlo`en za 2013 godina, so {to se spre~ile investicii na mediumskiot pazar vo zemjava. Vo oktomvriskiot izve{taj, napredok vo sferata na telekomunikaciite i informati~koto op{testvo, se zabele`eni vo slednive segmenti: po~etok na procesot za donesuvawe na nov zakon za elektronski mediumi (zakon za audio i audiovizuelni mediusmski uslugi), donesena zakonska regulativa {to treba da gi podobri konkurentskite odnosi vo sferata na elektronskite komunikacii i informati~kite tehnologii, pogolema za{tita na potro{uva~ite. Iako ne be{e notirano vo i izve{tajot, sepak, na denot na objavuvaweto , evropskiot komesar, File, kako ~ekor napred, go pozdravi i potegot na Vladata da sedne na ista pregovara~ka masa so pretstavanici na novinarite, ZNM, so {to se otvora prostor za debata i mo`ni re{enija za problemite. „Bevme ohrabreni po prviot sostanok so pretstavnicite na mediumite. Ne n$ ohrabri posvetenosta na vicepremierkata Tauta Arifi, ovoj proces da bide dolgoro~en, a Evropskata Kkomisija e partner {to dava golem poddr{ka”, re~e File vo zavr{nata izjava po Izve{tajot za napredokot na Makedonija
5
ZNM SO PODDR[KA OD OBSE Goce Mihajloski
M
akedonija e edna od mnogute demokratski zemji vo koi klevetata i navredata s$ u{te se smetaat za krivi~ni dela, no razlikata e {to vo Makedonija ovie zakonski instrumenti se zloupotrebuvaat za ograni~uvawe na slobodata vo izbrazuvaweto. Dokaz za toa e nepo~ituvaweto na Evropskata konvencija za ~ovekovi prava i sudskata praksa od Strazbur, vo koja, vo slu~ai koga novinari se tu`eni od politi~ari, prednost se dava na slobodata na novinarite. Minatiot mesec, Osnovniot sud oslobodi novinarka od obvinenie povikuvaj}i se na ~lenot 10 od E^KP, me|utoa Apelacioniot sud vo Skopje, mesto da ja potvrdi, go vrati na povtorno razgleduvawe. Dokaz za zloupotreba na vakviot zakonski mehanizam, se golemiot broj na tu`bi protiv novinarite. Samo za edna godina, od politi~ari se podneseni 167 tu`bi protiv novinari. Ne se po~ituva prezumpcija na nevinost, tovarot na doka`uvawe ne e na tu`itelot, tuku na novinarot. Globite se ekstremno visoki i najdobar dokaz za toa e presudata protiv novinarkata Jadranka Kostova. Sudovite mesto da insistiraat eventualnata {teta {to e predizivikana od pi{uvaweto na novinarite da se podobri preku objavuvawe na demant ili ispravka, izrekuvaat visoki kazni so cel da gi discipliniraat novinarite. Vo zemja kade prose~na plata e okolu 300 evra mese~no, da se izrekuvaat kazni protiv novinari i do 15 iljadi evra zaradi du{evna bolka na politi~ar, ne se zadovoluva pravoto tuku od novinar pravite robovi. Za tu`bite odgovaraat samo novinarite, a ne i urednicite i sopstvenicite na mediumite, a sudskata praksa poka`uva deka sudovite selektivno go primenuvaat pravoto. Za edni predmeti sudat vo ekspresen rok, drugi se vle~at so godini za da zastaruvaat. Za vakvata sostojba, podolg period alarmira Zdru`enieto na novinari. Za da se relaksira sostojbata, pokrena i akcija za povlekuvawe na tu`bi protiv novinari i dosega uspea da re{i nad 40 tu`bi, me|utoa brojot na tu`bi e s$ u{te visok, zatoa {to sekojdnevno vo sudovite se podnesuvaat novi. Zatoa, ZNM bara celosna dekriminalizacija na klevetata i navredata i nivno prefrlawe od krivi~nite vo gra|anskite sudovi, skalesta odgovornost i niski globi. Ova pra{awe e i edno od glavnite vo vospostaveniot dijalog so Vladata, {to zapo~na minatiot mesec.
OBSE nudi pomo{
6
Baraweto na ZNM e poddr`ano i od OBSE. Pretstavnikot za sloboda na mediumite, Duwa Mijatovi}, pri neodamne{nata poseta na zemjava, pora~a deka e “neprifatlivo za edno demokratsko op{testvo” da ima 165 slu~ai za kleveta protiv novinari, i da ima slu~ai vo koi novinari tu`at svoi kolegi.
Da se dekriminal klevetata i navredata
„So premierot Nikola Gruevski prvo go otvoriv pra{aweto za dekriminalizacija na klevetata. Dobiv pozitiven povraten odgovor deka }e bidat napraveni izmeni. Gledam svetlo, toa ne e na krajot od tunelot i zatoa, procesite treba da prodol`at da se odvivaat vo vistinska nasoka” izjavi Mijatovi}. Taa najavi deka kancelarijata na OBSE }e napravi analiza na Krivi~niot zakon vo delot za navredata i klevetata, koja }e bide dostavena do Vladata so konkretni preporaki za promena na kaznenata politika. - Dokolku i po nekolku meseci rabotite ne se promenat, voop{to nema da se dvoumam da & go predo~am toa na Vladata”, potencira Mijatovi}.
Zakonska ramka
Klevetata, kako pote{ko, i navredata, kako polesno krivi~no delo, se sostaven del na Krivi~niot zakonik u{te od negovoto sozdavawe. Edinstvenata poseriozna intervencija vo pravec na ubla`uvawe na sankcioniraweto se slu~i vo 2006 godina, koga se ukina mo`nosta za ovie delikti da se izrekuva kazna zatvor, osven vo slu~ai koga deloto rezultiralo so te{ki posledici po `ivotot i zdravjeto na o{teteniot ili na negov blizok. Za ova i ponatamu e predvidena zatvorska kazna do 3 godini. No, makite na novinarite i ponatamu prodol`ija. Vo zatvor ne odat, ama prodol`ija da pla}aat drakonski pari~ni globi, bez pri toa da bide utvrdena maksimalnata mo`na kazna. Nevladinata organizacija „Site za pravi~no sudewe”, sprovede istra`uvawe so koe utvrdi deka poslednite 4 godini se vodat 165 predmeti za kleveta i navreda protiv novinari i urednici, od koi 102 tu`bi se podneseni samo vo 2010.
Kakov e profilot na privatniot tu`itel?
Naj~esti tu`iteli na novinarite se javnite funkcioneri, poka`uva statistikata. - Dobivame sigurni pokazateli deka vo sekoj od monitoriranite slu~ai, ulogata na privatniot tu`itel za
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
lizira
7
ovie kazneni dela e „strogo rezervirana” za nositelite na javni funkcii. Na toj na~in, u{te edna{ se potvrduva tezata deka javnite li~nosti, ~esto pati, smetaat deka tie se naj~esto izlo`eni na kritika preku sredstvata za javno informirawe i se osobeno „ranlivi” vo odnos na toa. No, ova, od druga strana, go doveduva vo pra{awe vostanoveniot koncept, koj treba da va`i vo sekoe demokratsko op{testvo, vo ~ija osnova stoi tvrdeweto deka licata koi se vklu~eni vo politi~kiot i/ili vo javniot `ivot na zemjata se podlo`ni na edna po{iroka debata vo javnosta - velat od nevladinata “Site za pravedno sudewe”.
Praksata na Sudot vo Strazbur
Praksata na Evropskiot sud za ~ovekovi prava e takva, {to {titi duri i navredliv govor, ako e vtemelen na fakti. Novinarot bi trebalo samo da doka`e deka negovata cel ne bila li~en napad na nekogo, kako i deka imal pri~ina da veruva deka toa {to go pi{uva e vistina, {to bi bilo dovolno da bide osloboden od tu`bata. Poa|aj}i od osnovnata ideja na pravoto na sloboda na izrazuvawe, kako nose~ki stolb na procesite na demokratija, Sudot vo Strazbur ocenuva deka javnite li~nosti treba da o~ekuvaat da bidat podlo`eni i da prifatat i pojaki tonovi i posilni kritiki upateni na nivna smetka, odnosno da poka`at povisok stepen na tolerancija. Najekspliciten primer za toa ima vo presudata vo slu~ajot Lingens v. Austria, vo koja Sudot ocenil: „... Slobodata na pe~atot & ovozmo`uva na javnosta edno od najdobrite sredstva za otkrivawe i formirawe odredeno mislewe za ideite i stavovite na politi~kite lideri.... granicite na prifatliv kriticizam soodvetno se po{iroko postaveni vo odnos na nekoj politi~ar, nasproti onie koi va`at za privatnite lica....” Jadranka Kostava – Fokus
So visoki kazni sakaat da n$ zamol~at
8
U{te pred okolu pet godini, koga OBSE prepora~a dekriminalizcija na klevetata i navredata, vo toa vreme od 55 zemji ~lenki na OBSE, vo polovina klevetata i navredata ne bea dekriminalizirani, a vo 18 zemji procesot be{e vo tek. OBSE prepora~a dekriminalizacija na klevetata i navredata. Preporakata e regulirawe so precizno i kvalitetno gra|ansko zakonodavstvo koe }e se zasnova na balanas na ~esnosta i ugledot, od edna i slobodata na izrazuvawe od druga strana, no ovoj slu~aj toa ne zna~i deka sekoj mo`e da pi{uva {to saka. Sepak, smetam deka dokolku i ovde o{tetite koi se izrazeni so drakonski, astronomski pari~ni kazni, toga{ so dekriminalizicijata nema da se postigne mnogu. Vo zemja vo koja prose~na plata e okolu 300 evra, da se izrekuva kazna od nad 16 iljadi evra, kako vo mojot slu~aj, toga{ o~igledna e namerata da ve zamol~at.
ZNM bara pomo{ vo Vrhovniot sud za drakonskite kazni Zdru`enieto na novinari na Makedonija minatiot mesec vo dva navrati reagira{e za visokite pari~ni kazni izre~eni protiv novinari. Vo prviot, vo koj Jadranka Kostova od „Fokus” be{e osudena na kazna od 15.000 evra i vtoriot vo koj Slobodan ^a{ule treba da plati 1.300 evra. Nedelava ZNM dostavi pismeno barawe za sredba vo Vrhovniot sud i Sudskiot sovet i sredbata e dogovorena. Zdru`enieto smeta deka e nedozvolivo vakvite presudi da ja potkopaat slobodata na novinarskoto izrazuvawe, posebno vo vreme koga e zapo~nat dijalog so Vladata za podobruvawe na sostojbata na mediumite, preku barawe za dekriminalizacijata na kleveteta i navredata.
Iskustva od Evropa i regionot
Unificiran me|unaroden standard koj bi go definiral odnosot kon klevetata, nema. Vo mnogu razvieni zemji so demokratska tradiciija, taa postoi kako osnov za krivi~no gonewe, iako vo site niv brojot na tu`bite e mnogu mal. Dekriminalizacija nema vo Germanija, Italija, [vajcarija, Finska, Danska, [vedska. Vo regionot, nema vo Grcija, Hrvatska... Vo nekoi od zemjite, kako Albanija, Ungarija i Slovenija s$ u{te stoi duri i mo`nosta za odreduvawe na zatvorska kazna. No, tokmu vo ovie dr`avi voo~livo e deka slu~aite za kleveta ne se vodat vo krivi~na postapka, tuku dominatno vo gra|anski parnici.
Crna Gora svetol primer
Vo regionot, celosna dekriminalizacija na klevetata i navredata ima vo Bosna i Hercegovina, Kosovo, Romanija i najnovo od ova leto, vo Crna Gora. No, tamo{nite novinari, upala{eni od mo`nite visoki pari~ni kazni {to mo`at da gi dobijat vo gra|anskite sporovi, ja prodol`uvaat bitkata. Direktorkata na “Monitor”, Milka Tadi}-Mijovi}, smeta deka po dekriminalizacijata, treba da sleduva seriozna edukacija na nositelite na pravosudnata funkcija. „Praksata na Sudot vo Strazbur e kaznite da ne bidat povisoki od 4 do 6 plati na novinarot, bidej}i vo sprotivno, kaznite mo`at da vlijaat na ekonomskata izdr`livost na mediumite. Mislam deka izrekuvaweto na mnogukratno povisoki kazni vo na{ite sudovi e eden od na~inite da se zamol~at mediumite, koi ne se pod kontrola na vladeja~kata struktura, odnosno dopolnitelno da se optovarat so visoki kazni, pokraj ostanatite pritisoci, kako {to se pritisocite na oglasuva~ite” istaknuva Tadi}-Mijovi}. Na pat za celosna dekriminalizacija e i Srbija. Najavata za toa stigna u{te letoto {to vedna{ be{e pozdraveno od mediumskata oraganizacija na Jugoisto~na Evropa, SEEMO. „Preterano visokite kazni, koi se nametnati vo nekolku zemji, imaat represiven efekt, koi mediumite gi soo~uva so zatvorawe, a novinarite se vozdr`uvaat od pi{uvawa za ~uvstvitelni pra{awa” smeta SEEMO.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија Mijatovi} bara rezultati od dijalogot so Vladata Pretstavnikot na OBSE za slobodata na mediumite, Duwa Mijatovi}, na 27 oktomvri se sretna so pretsedetelot na ZNM, Naser Selmani i ~lenot na Upravniot odbor Biljana Arsovska. Na sredbata, pretstavnikot na OBSE za mediumite be{e informirana za sostojbata na mediumite vo Makedonija i so aktivnostite na Zdru`enieto za nadminuvawe na problemite. Selmani posebno ja zapozna Mijatovi} so tekot na dijalogot so Vladata, ~ija edinstvena cel ima da se podobri i unapredi sostojbata na mediumite. Visokiot gostin gi pozdravi razgovorite na ZNM so Vladata i izrazi nade` deka dijalogot }e donese
vidlivi rezultati. Veti deka }e ja sledi dinamikata na re{avawe na problemite i dokolku ima napredok, }e dojde povtorno da go ohrabri procesot. Taa povtori deka nejzinata kancelarija konkretno }e go poddr`i dijalogot so dve analizi, ednata za dekriminalizacijata na kleveta i navreda i, drugata, za reformata na MRTV, vo koi }e ima konkretni preporaki kako da se postignat postavenite celi. Spored nea, Zdru`enieto treba da prodol`i u{te poglasno da reagira na negativnite pojavi koi gi zasegat novinarite i da go zasili partnerstvoto so nevaldiniot sektor, osobeno so Me|unarodnata federacija na novinarite. So toa }e se zgolemi i kredibilitetot na gra|anskoto op{testvo.
Da se dekriminalizira klevetata i navredata Pretstavnikot na OBSE za slobodata na mediumite, Duwa Mijatovi}, po zavr{uvawe na posetata vo Skopje, kade se sretna so pretstavnici od vlasta i nevladiniot sektor, pobara Makedonija da ja dekriminalizira klevetata i navredata. „Ne e prifatlivo da postojat 165 slu~ai protiv novinari za kleveta i navreda. Krivi~nata postapka i opasnosta od visokite kazni pretstavuvaat seriozen zastra{uva~ki efekt vrz mediumite”, izjavi Mijatovi}. Mijatovi} konstatira deka vo zemjava ne celosno se implementira zakonskata ramka za sloboda na mediumite, deka e potrebna reforma na MRTV vo profesionalen i odr`liv javen servis, kako i za{tita na nezavisnosta na SRD. Konstatiran e i politi~ki i ekonomski pritisok vrz mediumite i novinarite, zaklu~uva Mijatovi}.
„Za da mo`e da se izleze od momentalnata seriozna kriza, site,, vklu~uvaj}i gi i politi~arite, sopstvenicite na mediumite i novinarite, mora da razberat deka mediumite treba da im slu`at na javnosta i na op{testvoto vo celost, a ne da dejstvuvaat vo interes na odredena politi~ka partija, javna li~nost ili biznis”, izjavi Mijatovi}. Taa dodade deka sozdavaweto na samo-regulatorno telo }e pomogne za podobruvawe na profesionalnite standardi. Mijatovi} gi povika vlastite da go podobrat sproveduvaweto na Zakonot za sopstvenost na mediumite za da se izbegne nelegalno vkrstuvawe na sopstvenosta i politi~ko vlijanie vrz mediumite, kako i sozdavawe odredbi za transparentnost vo vladinoto reklamirawe.
9
STRATE[KI TRIGODI[EN PLAN NA ZNM
Slobodno i profesio
Kristina Ma~ki}
Z 10
dr`enieto na novinari na Makedonija vo ramkite na proektot od aAmerikanskata ambasada, go zapo~na procesot na podgotovka na svojot strate{ki plan. Za da zdru`enieto funkcionira Zdru`enieto i tekovno dobro da gi sovladuva site prepreki i problemi vo raboteweto na novinarite, mora, kako i sekoja uspe{na kompanija i organizacija, dobro da gi utvrdi prioritetite na organizacijata i da iznajde na~ini kako da gi re{i slo`enite problemi na novinarite. Tokmu zaradi toa, vo ramkite na procesot za sozdavawe na strate{kiot plan vo septemvri se organizira i realizira organizaciska procenka na potrebi so ispopolnuvawe na prla{alnici od ~lenovite na ZNM, od organite i telata na Zdr`enieto. Vo aktivnosta bea vklu~eni i regionalnite centri i se napravi analiza so zaklu~oci koi se koristea za odreduvawe na
Od 14 do 16 oktomvri vo Ohrid se odr`a rabotilnica na tema „Strate{ko planirawe” na koja 18 pretstavnici naod organite na ZNM i na Regionalnite centri gi utvrduvaa prioritetite i baraa na~ini za nivno ostvaruvawe
strate{kite celi i nasoki. Minatiot mesec, od 14 do 16 oktomvri, se odr`a rabotilnica vo Ohrid na tema „Strate{ko planirawe”. U~estvuvaa 18 - mina ~lenovi na organite na ZNM i pretstavnici od regionalnite centri. Rabotej}i vo
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
onalno novinarstvo Prioriteti
1. Za{tita na novinarite od pritisokot na sopstvenicite na mediumite i politi~arite 2. Zgolemuvawe na nivoto na profesionalnost i doverba na javnosta vo novinararite 3. Aktivno lobirawe za podobruvawe na zakonskata regulativa vo mediumite Za da se ostvarat ovie prioriteti predvideni aktivnosti koi }e se odvivaat vo tekot na slednite tri godini. 1. Po~nat procesot na samoregulacija, otvoreni debati, izrabotka na nacrt- statut na teloto za samoregulacija 2. Dijalog so Vladata 3. Pogolema transparenstnost vo organizacijata 4. Zgolemuvawe na ~lenstvoto 5. Namaluvawe na brojot na krivi~ni prijavi protiv novinarite, odnosno medijacija 6. Dekriminalizacija na navreda i kleveta
sesii i grupi na zadadeni problemi i dilemi, se naprai analiza so zaklu~oci od koi proizleguvaat strate~{kite celi i nasoki. Vo tekot na rabotilnicata se definiraa klu~nite jaki i slabi strani, kako i povolnite i nepovolnite mnadvore{ni faktori koi vlijaat na rabotata na ZNM. Do krajot na rabotilnicata se definiraa 4 nacrt Sstrate{ki celi nasoki, za sekoja cel i detalni aktivnosti za naredniot tri godi{en period. So niv ZNM }e go redefinira svojot pristap kon adresiraweto na klu~nite predizvici vo ostvaruvaweto na slobodata na mediumite, kako i sozdavaweto poodruva~ko opkru`uvawe za rabota na novinarite i mediumskite rabotnici. Do sredinata na noemvri }e se odr`at u{te dve poludnevni rabotilnici za finalizirawe na Strate{skiot plan, po {to istiot toj }e bide za glasawe na dneven red na prvata naredna srednica na Upravniot odbor na ZNM za glasawe.
Vo procesot na sozdavawe na Strate{kiot plan, ednakvo so svoe aktivno u~estvo, predlozi i sugestii, u~estvuvaat i pretstavnici naod reginalnite centri. Na sesijata vo Ohrid be{e posveteno posebno vnimanie na potrebite i problemite na reginalnite centri, odnosno na novinarite-dopisnici i onie koi rabotat vo lokalnite mediumi. Nivni pretstavnici, kako del od Strate{kiot plan, }ke treba da organiziraat sredbi so podra~nite ministerstva, direktori na javni pretprijatija i gradona~alnici za podobruvawe na uslovite za rabota na lokalnite mediumi. Na 8- mi noemvri vo Skopje se od`a prvata od poludnevnite sredbi koi, vsu{nost, se prodol`enie na rabotata vo Ohrid. Bea u{te podetalno definirani u{te podetalno celite i potrebite na ZNM. Strate{kiot plan e dokument vo koj se definiraat celite na Zdru`enieto, kako i nasokite kako tie da se postignat. tie. Toj }e se podnese na usvojuvawe na pretstojnoto Sobranie, na 10 dekemvri.
11
DIJALOG VO MAVROVO ZA PROBLEMITE VO MEDIUMITE
Đšohezija vo mediu
I 12
staknati mediumski rabotnici – novinari, urednici, sopstvenici i mediumski eksperti, razgovaraa za problemite vo mediumskata sfera vo Makedonija, na rabotnata sredba {to se odr`a od 27 do 29 oktomvri 2011 vo Mavrovo, vo organizacija na Makedonskiot institut za mediumi i Zdru`enieto na novinarite na Makedonija, a so poddr{ka od Ambasadata na Kralstvoto Holandija vo Makedonija. Bez ogled na me|usebnite razliki, po dolgo vreme novinarite zaedni~ki ja reafirmiraa svojata podgotvenost da se zdru`at vo re{avawe na sostojbite vo mediumite i da rabotat aktivno so site relevantni institucii i poedinci za iznao|awe na na~ini za nadminuvawe na sostojbite. Re~isi, site u~esnici ja ocenija sredbata kako uspe{na i kako pozitiven znak za sozdavawe kohezija vo mediumskata zaednica. Na sredbata, koja se odviva{e vo vistinska rabotna atmosfera, u~esnicite uspeaja da se soglasat deka
vo najkus mo`en rok treba da iznajdat funkcionalni re{enija, koi }e obezbedat pogolema demokrati~nost i za{tita na javniot interes, pogolema sloboda vo izrazuvaweto na novinarite i podobra za{tita na nivnite
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
umskata zaednica
prava, poodr`liv mediumski biznis i podobri mediumski proizvodi. Prisutnite se soglasija deka sostojbite se zagri`uva~ki od pove}e aspekti, no i deka pri~inite za niv se pove}eslojni, i se rezultat na pove}egodi{na negri`a i haos, za koj pomalku ili pove}e pridonesoa site - od mediumskite sopstvenici i novinarite, preku site dosega{ni vlasti, nadle`ni institucii i tela. Problemite bea locirani vo pove}e oblasti: dolgogodi{noto nedosledno, selektivno i nesoodvetno sproveduvawe i donesuvawe na mediumskata regulativa i drugite zakoni koi se odnesuvaat na mediumite; sega{nite zakonski instrumenti, kako onoj za sankconirawe na klevetata i navredata; naru{eniot i preoptovaren mediumski pazar; mediumskata koncentracija, vrzanite reklami i drugite formi na nedozvoleno dominirawe na pazarot; sostojbata vo javniot servis; netransparentnosta i nedostatokot na validni kriteriumi za raspredelba na buxetskite sredstva
za kampawi vo mediumite; nepostoeweto na kolektivni dogovori koi bi gi regulirale odnosite pome|u sopstvenicite, urednicite i sozdava~ite na mediumskata sodr`ina, i bi garantirale pristojna minimalna plata i jasno definirawe na pravata i obvrskite na novinarite i drugite mediumski profesionalci; potreba od efikasni samoregulatorni mehanizmi, koi bi ovozmo`ile za{tita na sproveduvaweto na profesionalnite i eti~kite standardi, i op{toto opa|awe na kvalitetot na novinarskiot proizvod. Sostojbite koi gi konstatiraa rabotnite grupi na ovaa sredba se popodrobno notirani vo rabotniot dokument, koj nabrzo }e se najde na javna rasprava pred mediumskata zaednica. ZNM i MIM gi ohrabruvaat site kolegi, novinari i mediumski rabotnici, da u~estvuvaat aktivno vo ovoj proces, so svoi idei i re{enija, i da demonstriraat solidarnost vo re{avaweto na ovie pra{awa, koi gi zasegaat site mediumski rabotnici.
13
ZNM NA SREDBA SO OPOZICISKITE PARTI
Se bara poddr{ka za dijalogot so Vladata
Z
14
dru`enieto na novinari na Makedonija otpo~na ciklus na sredbi so opoziciskite partii vo zemjava. Ostvareni se sredbi so liderite na VMRO NP, NSDP i LP, Marjan Dodovski, Tito Petkovski i Ivon Veli~kovski. Na site sredbi, pretstavnicite na ZNM gi informira sogovornicte za dosega{niot tek od razgovorite so Vladata. Zaedni~ka e ocenkata deka sostojbata so slobodata na mediumite vo zemjatava e zagri`uva~ka, za {to svedo~i i Izve{tajot na EK za napredokot na Makedonija vo 2011 godina. ZNM od opoziciskite partii bara poddr{ka vo Sobranieto za zakonite {to }e prozilezat od razgovorite so Vladata. Podobruvaweto na sostojbata na mediumite e mnogu bitnova`no za razvojot na makedonskata demokratija i za evroatlanskite integracii. ZNM smeta deka za poradi fokusot na interesot na me|unarodnata i doma{nata javnost za slobodata na mediumite, politi~kite subjekti od vlasta i opozicijata treba da postignanat konsenzus za re{avawe na problemite. Trite partii se protiv nosewe na Zakon za mediumi, bidej}i so toa Pretsedatelot na }e se zajakne kontrolata vrz me- ZNM, Naser Selmani, diumite. Na sredbata so liderot na od liderite na NSDP, NSDP, Tito Petkovski be{e iska`a LP i VMRO-NP pobara poddr{ka za naporite na ZNM za podobruvawe na sosotojbata so poddr{ka vo Parlaslobodata na izrazuvawe. Toj veti mentot za zakonskite deka, koga vo Sobranieto }e prisre{enija {to }e proitigne Predlogot za izmena i dopolnuvawe na Krivi~niot zakonik zlezat od razgovorite za celosna dekriminalizacija na so Vladata. klevetata i navredata, pratenicite na NSDP }e gi glasaat izmenite, a }e poddr`at i reformirawe i zajaknuvawe na MRTV, kako vistinski javen servis, osloboden od partiski vlijanija. Liderot na LP, Ivon Veli~kovski, izrazi zagri`enost za ocenkite zna sostojbata so mediumite vo Izve{tajot na EK za napredokot na RM vo 2011 godina i se zalo`i za itna akcija. Toj smeta dadeka zalo`bite na ZNM za za{tita na pravata na novinarite se legitimni i veti deka kako pratenik }e gi poddr`i rezultatite od dijalogot. Spored nego, opozicijata mora da poka`e dovolno razbirawe za sostojbata i op{testvenata odgovornost niz poddr{kata na zalo`bite naod novinarite, osobeno vo delot na dekrminilaizacijata na klevetata i navredata. Veli~kovski re~e deka negovata Partija nema da bide pasiven nabqluduva~ na procesot, tuku vo Sobranieto }e pokrene konkretni zakonski inicijativi, posebno za vladinite reklami i za zajaknuvawewto na MRTV, so cel da go stimulira dijalogot. Liderot na VMRO NP, Marjan Dodovski, dade svoi konkretni zabele{ki po odnos na to~kite za koi ZNM pregovara so Vladata. Toj smeta deka vo dijalogot prednost treba da se dade na sporoeveduvaweto na ve}e donesenite zakoni i dekriminalizacijata na klevetata i navredata, a potoa da se razgovara za vladinite kampawi i zajaknuvaweto na MRTV, kako vistinski javen servis. Spored nego, partiite od vlasta i opozicijata treba da usvojat deklaracija so kojoa }e se zalo`at da ne tu`at novinari, dodeka traat razgovorite na ZNM so Vladata.
Z
dru`enieto na novinari na Makedonija zapo~na serija poseti niz lokalnite mediumi. Pretstavnici na ZNM gi informiraat kolegite od Regionalnite cengtri za tekot na razgovorite so Vladata, kako i za planiranite aktivnosti. Dosega bea poseteni pove}e mediumi vo Bitola, Ohrid, Strumica, Radovi{ i Tetovo. Pretstavnicite na ZNM vo Ohrid ja posetija lokalnata televizija TVM, kade {to be{e odr`ana sredbata so novinarite i dopisnicite od ovoj grad. Na sredbata kolegite bea informirani za celta, tekot, temite i vremenskata ramka na dijalogot so Vladata i gi povika kolegite da dadat pridones so svoi sugestii. Osven toa, kolegite bea zapoznati i so zaklu~ocite koi {to proizlegoa od rabotilnicata vo Mavrovo, organizirana od ZNM i MIM, kako i za rabotilnicata na ZNM za Nacrt- akciskiot plan na Zdru`enieto. Vo vrska so idejata za donesuvawe na Zakon za mediumi {to odredeni urednici ja promoviraa na rabotilnicata vo Mavrovo, rakovodstvoto na ZNM e so stav deka prednost treba da se dade na primenata na postojnite zakoni, a duri potoa mo`e da se otvori debata za donesuvawe na nova regulativa. Vo diskusijata, kolegite od Ohird pobaraa dr`avna revizija za mediumite so cel da se spre~i korupcijata. Kolegite se po`alija i za nepo~ituvawe na avtorskite prava na novinarite od mnogute veb portali. Vo Regionalniot centar vo Bitola, delegacijata na ZNM gi poseti lokalnite televizii TV „Tera” i TV „Orbis”, a be{e organizirana i posebna sredba so dopisnicite. Na site sostanoci kolegite bea informirani za razgovorite so Vladata, za rabotilnicata vo Mavrovo i za izgotvuvaweto na strate{kiot plan na ZNM za narednite tri godini.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
Poseta na Regionalnite centri vo Strumica, Ohrid i Bitola Na sredbata vo TV „Tera” kolegite predupredija na telo na ZNM seriozno }e ja razgleda taa opcija. Na opasnosta- marketing angenciite da diktiraat ureduva~ka novinarite od Regionalniot centar na ZNM vo Strupolitika po mediumite, a na sredbata vo TV „Orbis” se mica im bile poso~eni nekolku detali za razgovorite po`alija na nelojalnata konkurencija na pazarot. {to Zdru`enieto goi zapo~na so Vladata. Novinarite od Dopisnicite od Bitola pobara poddr{ka od ZNM za Radovi{ i Strumica, generalno, gi poddr`uvaat razgoda se spravat so s$ poizrazenite pritisoci od lokal- vorite so Vladata. Kolegite od Radovi{ i Strumica nite mo}nici, bilo da se toa biznismeni, sopstvenici se po`alija na golema netransparentnost od strana na mediumi, ili, pak ,politi~ari. Tie pritisoci odat na lokalnite institucii, kako {to se medicinskite dotamu {to na udar se i ~lenovite na ustanovi, policijata, podra~nite bliskoto semejstvo na dopisnicite. edinici na ministerstvata. Tie se Pretstavnicite Tie pobara za ovie problemi da se po`alija i na sudovite, za koi vealarmiraat vladnite pretstavnici. lat deka nemaat nikakov kontakt i na ZNM vo Pretstavnicite na ZNM gi posetija i deka sudovite pretstavuvaat najzasredbite so kolegite novinarite od Prilep, koi. Tie pobatvoreni institucii. Novinarite od ra Zdru`enieto da posveti pogolemo ovoj region imaa i pove}e zabele{ki od vnatre{nosta vnimanie na problemite na novipra{awa za kolegite od Skopje, informiraa za tekot ime|u narite od vnatre{nosta. drugoto i za beneficiite od na razgovorite Na site sostanoci bea prisutni i ~lenuvaweto vo ZNM. Tie pobaraa koordinatorite na Regionalnite censo ~lenska kni{ka od Zdru`enieto so Vladata tri na Ohrid i Bitola, Goran Moda mo`at bez dopolnitelna legitimirovski i @aneta Zdravkovska. macija i propusnici da vleguvaat vo Pretstavnici na UO na Zdru`enieto na novinarite dr`avnite i javnite institucii, na sportski natprevari, na Makedonija na 5 noemvri gi posetija Radovi{ i Stru- kulturni nastani, manifestacii. Na novinarite od Remica, vo ramkite na redovnite aktivnosti za poseta na gionalniot centar vo Strumica im bilo poso~eno deka Rregionalnite centri na ZNM. Bea poseteni TV „Kobra” kako ~lenovi na ZNM, mo`e da gi koristat beneficiite od Radovi{, TV „Vis” i TV „Intel” od Strumica, kako koi {to dosega se dogovoreni od strana na ZNM, no i i „Radio ekspres” od Strumica pri {to razgovaraa so deka se vo tek aktivnosti i za dopolnitelni benificii. kolegite koi rabotat vo tie mediumi. Pretstavnicite Tie bile informirani za objavuvaweto na Biltenot na od Skopje gi informirale kolegite za tekot na pregovor- ZNM i vo toj kontekst im bilo poso~eno deka dokolku ite so Vladata, za toa deka se zagovara nosewe na Zakon imaat nekakva informacija povrzana so rabotata na za mediumi, no im go prenele i stavot deka UO na ZNM novinarite od nivniot region da go ispratat za objavue protiv takov Zakon. Sepak, na kolegite od Radovi{ i vawe. Novinarite od strumi~ko-radovi{kiot region poStrumica im bilo preneseno deka dokolku ~lenstvoto tenciraa deka imaat potreba od dopolnitelna obuka ili re{i deka e potreben takov Zakon, toga{ rakovodnoto seminari za novinari od lokalni mediumi.
15
Promovirana publikacijata „Novinarski prira~nik” Publikacijata „Novinarski prira~nik” ja podgotvi redakcijata na „Civil medija”, vo sorabotka so Zdru`enieto na novinari na Makedonija, kako i so novinarski asocijacii i mediumski ku}i od Norve{ka, Germanija i Velika Britanija. Cel na publikacijata e novinarite, urednicite i site vraboteni vo sferata na mediumite da gi potsetuva na osnovnite profesionalni pravila, ulogata i vrednostite na profesijata - eti~kite principi, integritetot na novinarot, Kodeksot na novinarite i na praktikite na dobro odnesuvawe. Proektot „Novinarski prira~nik” finansiski go poddr`a Ambasadata na Kralstvoto Norve{ka.
Promovirana prvata pesna na novinarite „Sloboda” e naslovot na prviot singl na „The Reporters”. Bendot koj e sostaven od nekolku novinarski imiwa, na 25-ti oktomvri, ovaa godina go odr`a koncertot pred spomen- ku}ata na Majka Tereza, nasloven kako „Svetski muzi~ki denovi - Daniel Perl”. Na koncertot be{e promovirana i pesnata „Sloboda”. Bendot nastapi vo sostav: Mile Bo{wakovski (bas), @arko Dimitrioski (gitara), Borjan Jovanovski (tapani), Petrit Sara~ini (vokal), Stojan Trp~evski (vokal) i ,kako specijalen gostin, - Pedo. Temata ja producira{e Valentino Skenderovski, vo ~ie studio e i snimena numerata, muzikata e na bendot, a tekstot e na novinarkata Sa{ka Cvetkovska.
Dva meseca rok za lustracija na novinarite Od 01 dekemvri, 2011 godina zapo~nuva rokot vo koj novinarite imaat zakonska obvrska da podnesat izjava do Komisijata za verifikacija na faktite, za nesorabotka so tajnite slu`bi. Obvrskata proizleguva od ~lenot 30 od Zakonot za opredeluvawe na dopolnitelen uslov za izvr{uvawe na javna funkcija i }e trae do krajot na januari, 2012 godina. ZNM go poddr`uva procesot na lustracija i vo redovite na novinarskata fela i gi povikuva site novinari da ja isopolnat ovaa zakonska obvrska. Vo znak na poddr{ka, ~lenovite na UO na ZNM, vedna{ po zapo~nuvaweto na zakonskiot rok }e gi dostavat svoite izjavi do Komisijata.
Nova pridobivka za ~lenovite na ZNM
16
ZNM obezbedi u{te edna benificija za ~lenstvoto. Vo oktomvri ovaa godina, Zdru`enieto potpi{a dogovor so transportnata kompanija „Strumica ekspres”. ^lenovite na ZNM imaat popust od 20% od cenata na biletite za avtobuski prevoz. Paten bilet mo`e da se izvadi na blagajnata na avtobuskata stanica na DOO „Strumica ekspres” vo Strumica, ili vo avtobus na „Strumica ekspres” kaj voza~ot na avtobusot. ^lenovite na ZNM mo`e da go ostvarat pravoto na spomenatiot popust poka`uvaj}i ja ~lenskata kni{ka na ZNM, na koja ima slika i mati~en broj na ~lenstvoto – zaverena za tekovnata godina.
БИЛТЕН на Здружението на новинарите на Македонија
Visok pretstavnik na Stejt departmentot go poseti ZNM Na 4 oktomvri pretsedatelot na ZNM, Naser Selmani, vo Klubot na novinarite go pre~eka visokiot pretstavnik na amerikanskiot Stejt department, gdinot Filip Linderman. Pretsedatelot Selmani go informira{e viskiot gostin od SAD za nepovolnata sostojba so mediumite, pri~inite koi dovedoa do vakvata sostojba i za naporite na Zdru`enieto vo iznoa|awe na re{enija za problemite. Toj posebno se osvrna na zapo~natiot dijalog so vladinite instititucii. G-dinot Linderman gi pozdravi naporite na mediumskite organizacii, preku razgovor so vladinite institucii i so sopstvenicite na mediumite da gi podobrat uslovite za rabota na novinarite. Spored
nego, ZNM zaedno so drugite organizacii treba da ja konsolidiraat nivnata aktivnost za ostvaruvawe na zaedni~kite celi, kako {to se: za{tita na slobodata na izrazuvaweto, pravata na novinarite i podobruvaweto na kvalitetot na sodr`inite kako vo makedonskite mediumi. Pretsedatelot Selmani od gospodinot Linderman pobara poddr{ka za ZNM vo dijalogot so Vladata preku obezbeduvawe na tehni~ka i ekspertska pomo{. Linderman veti deka }e se razgledaat site mo`nosti za da se izleze vo presret na toa barawe. Amerikanskata ambasada ve}e go pomaga ZNM preku Proekt za institucionalno zajaknuvawe na kapacitetite.
Sredba so ambasadorot na OBSE Pretsedatelot na ZNM, Naser Selmani, na 11 noemvri vo Misijata na OBSE vo Skopje ima{e sredba so ambasadorot Ralf Bret, na koja ja prenese zagri`enosta na ZNM za s$ po~estite {pekulacii vo javnosta deka vo Ministerstvoto za trasnport i vrski postoi draft na Zakon za mediumi, za koj novinarite nemaat oficijalana informacija za toa koja e celta na donesuvawe na takov Zakon i koj del od rabotata na mediumite }e go ureduva. Vakviot odnos na instituciite vnesuvaat nedoverba i zabuna vo javnosta. Selmani go prenese stavot na ZNM deka zakonite {to ja reguliraat rabotata na mediumite treba da se donesat na transparenten na~in,
preku javna debata i konsultacii so site mediumski organizacii. Ova e i zaklu~ot i na trkaleznata masa od 14 septemvri, so koj bea soglasni i vladinite pretstavnici i koj treba da go po~ituvaat. Ambasadorot Bret re~e deka nema informacii od makedonskite vlasti deka se izgotvuva Zzakon za mediumi. Spred nego, ako Vvladata ima namera da donese takov Zakon, vo procesot treba da go vklu~i ZNM i drugite mediusmski organizacii so cel da se slu{nat i nivnite stavovi. Toj veti deka }e ja sledi sostojbata i }e pomogne za problemite vo mediumite, da se iznajdat re{enija soglasno standardite na OBSE.
17
Ovoj proekt e delumno poddr`an od Ambasadata na SAD. Mislewata, otkritijata, i zaklu~ocite, ili preporakite izneseni ovde se na avtorot(ite), i ne gi odrazuvaat onie na Stejt Departmentot na SAD.