MuntMonnaieMagazine 26

Page 21

verhevenheid met indecentie. Omdat het niet om gesproken taal gaat, is het gevoel van communicatie anders, minder direct misschien, maar in ieder geval doordringender. Er wordt immers genoeg tijd genomen om de luisteraar volledig van de ervaring te doordringen. Vooral op de lange termijn werkt dat als een trage, maar aangename en gezonde vorm van bedwelming. Als het goed gebeurt, blijft de intensiteit immers bij je als een doordringende geur die maar niet wil verdwijnen. Vooral in een tijd waarin we voor de dingen in het algemeen nog maar kort en weinig aandacht kunnen opbrengen, is opera een uiterst volledige vorm van balsem voor de geest. Je zou Shell Shock, die tussen het verleden en het heden in zit, zowel een herdenking van de Eerste Wereldoorlog als een universeel kunstwerk kunnen noemen, dat over elke mogelijke oorlog en de mensheid in het algemeen gaat. Hoe brengt u beide invalshoeken met elkaar in evenwicht? Nicholas Lens: Anderen zullen oordelen of de opera Shell Shock al dan niet een kunstwerk is. We hebben voor dit project onmiskenbaar gekozen voor een uiterst persoonlijke artistieke uitdrukkingsvorm. Je kunt het werk in verband brengen met de grote herdenkingsplechtigheden van dit moment, maar de inhoud van deze opera heeft geen begin- of vervaldatum. De enige directe muzikale verwijzing vind je in de orkestratie van de canto van de Onbekende Soldaat, waarin fragmenten en passages uit de Last Post verborgen zitten. Dat heb ik gedaan omdat het muzikaal klopte, maar misschien ook wel omdat ik de Last Post als kleine jongen vaak heb gespeeld tijdens ceremonies op Britse en Amerikaanse begraafplaatsen. Toen ik een jaar of tien was speelde ik het ooit eens in de restanten van de loopgraven voor een film. Nick Cave: Toen ik de canto voor de Soldaat moest schrijven, werd het me plots pijnlijk duidelijk dat ik geen enkele autoriteit had om deze opera te schrijven. Wat weet ik immers over wat het betekent om ten strijde te moeten trekken? Hoe kan ik weten hoe het voelt om opgeleid te worden om te doden? Hoe kan ik weten hoe het is om iemand om te brengen of een kameraad te zien sterven? Het duurde twee jaar voor ik wist hoe ik de canto van de Soldaat moest schrijven. Ik deed alles wat ik kon om mijn weg te vinden in dat lied. Ik las boeken over verschillende oorlogen, interviews met veteranen en soldaten die de oorlog overleefden, keek naar oorlogsfilms, verdiepte me in studies, maar uiteindelijk werd het toch gewoon een strijd tussen mezelf, mijn schrijfmachine en verbeelding. Het was het allermoeilijkste lied dat ik moest schrijven. Uiteindelijk weet ik niet zeker of iemand wel echt kan doordringen tot de kern van dergelijke 40 SHELL SHOCK

parable à toute autre forme de mise en scène. Une voix ne ment pas, peut-être ne le souhaite-t-elle pas, mais plus simplement, elle en est incapable. Toute hésitation, fut-elle techniquement dissimulée, sera entendue. L’opportunité est donc créée de combiner beauté et primitivisme, virtuosité et pondération, distinction et indécence. Puisque la langue n’est pas parlée, une autre vibration de la communication émerge, moins directe peut-être, mais certainement plus pénétrante, car le temps est mis à profit pour laisser l’expérience de l’ensemble pénétrer les os et les articulations. À long terme surtout, cette aventure serait capable de fonctionner comme une lente, mais séduisante et tonifiante intoxication. Si elle est bien menée, cette intensité reste vraiment en vous comme une flaveur entêtante qui refuserait de s’évaporer. En particulier à une époque où notre attention portée aux choses en général est devenue brève et limitée, l’opéra offre un sentiment de bienêtre spirituel complet.

ervaringen zonder er zelf mee te zijn geconfronteerd. Nicholas Lens: Dat ik geboren ben in een stad waar je elke dag wordt geconfronteerd met de restanten van een vreselijke periode uit onze gemeenschappelijke geschiedenis, heeft me mogelijk meer beïnvloed dan ik besefte. Ja, dat blijkt wel degelijk het geval te zijn. Op dat moment speelt het geen rol meer welke nationaliteit de gesneuvelden, de slachtoffers en de overlevenden hebben. Verdriet heeft geen nationaliteit. Het velt geen vonnis, oordeelt niet. Het bestaat gewoon en geeft uitdrukking aan een diepe menselijke pijn – een pijn van honderd jaar geleden, een pijn van vandaag, een universele pijn van alle tijden. Opgetekend door ACR

Entre le passé et le présent, Shell Shock figure-t-il à la fois une commémoration de la Première Guerre mondiale et une œuvre d’art universelle qui parlerait de toutes les guerres et de la condition humaine ? Comment évaluez-vous ces perspectives ? Nicholas Lens : D’autres que nous jugerons si l’opéra Shell Shock accède au rang d’œuvre d’art. Nous avons certainement choisi de traiter le sujet dans une expression artistique très personnelle, sous la forme opératique. L’œuvre peut certes être reliée à la grande commémoration actuelle, mais eu égard à son contenu, elle s’est affranchie des dates de commencement et d’aboutissement. L’unique référence musicale directe se trouve dans le chant du Soldat inconnu où des passages et des extraits fragmentaires de la Sonnerie aux Morts apparaissent sourdement dans l’orchestration. Cette référence se justifie bien musicalement, mais peut-être l’ai-je aussi envisagée parce que, quand j’étais un très jeune enfant, j’interprétais régulièrement la Sonnerie aux Morts lors des cérémonies organisées dans les cimetières britanniques et américains. Et j’ai joué sur les vestiges des tranchées, pour un film, j’avais alors à peu près dix ans. Nick Cave : Au moment où la tâche de rédiger le chant du Soldat s’est imposée à moi, j’ai soudainement et brutalement réalisé que je n’avais aucune autorité pour écrire cet opéra, absolument aucune. Qu’est-ce que je connaissais du fait d’aller à la guerre ? Comment pouvais-je savoir à quoi ressemble un entraînement à tuer ? Comment évaluer ce que représente tuer quelqu’un ou voir succomber un camarade ? Il m’a fallu deux années pour écrire le chant du Soldat. DE MUNT

J’ai fait tout ce que j’ai pu pour trouver une voie dans ce chant particulier. J’ai lu des livres sur différentes guerres, des entretiens avec d’anciens combattants et avec des soldats qui ont survécu à la guerre, j’ai regardé des films, je me suis penché sur des études de cas, mais au bout du compte, cela revenait à une bataille entre ma machine à écrire, mon imagination et moi. Ce fut, entre tous, le chant le plus difficile à composer. En définitive, je ne suis pas sûr qu’on puisse réellement mesurer la vérité de ce genre d’expérience sans y avoir été exposé soi-même. Nicholas Lens : Né dans une ville où, chaque jour, quelqu’un se trouve confronté aux infâmes vestiges d’une période de notre histoire commune, je pourrais en avoir subi l’influence au-delà de ma conscience. L’imprégnation est sans doute bien réelle. Et puis, la nationalité des morts, des victimes et des survivants de la guerre n’a aucune importance. Parce que pour moi, l’affliction ne connaît pas de frontières. Elle ne stigmatise personne, elle ne juge pas. Elle existe simplement et reflète une profonde peine de l’homme – une peine ancestrale, une peine contemporaine, une peine universelle et de tous les temps. Propos recueillis par ACR

Rue Fossé-aux-loups 32 Wolvengracht . B-1000 Brussels T +32 2 217 21 87 . info.brussels@belgaqueen.be www.belgaqueen.be

LA MONNAIE

SHELL SHOCK 41


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.