Papiravisa 05 15 by Rein Design

0515 papiravisa.no

KREFTPILEGRIMMEN

SERIEGRÜNDAREN

BILMESSE

Side 6

Side 28

Side 36

Einar Lunga har prostatakreft og har fått dommen: Det er ikkje meir å gjere. Likevel er det gleda som pregar livet hans mest på siste etappe.

Gründer Frode Steen har skapt ein straumforgreinar du sjølv kan montere på veggen, den einaste i sitt slag. 15. oktober er det verdslansering av Smart Connect.

17. og 18. oktober blir det nybilmesse i Førdehuset.

Eit magasin med fokus på å leve og oppleve – og til deg som framleis likar å lese på papir.

JERNVILJE Side 18

S I S N E V NYE A

ange andre m i e d g o , n e Kom og sjå d åre på v e n a ll e d o m Toyotaoktober . 8 1 g o . 7 1 t Førdehuse Nybilmessa i

2 | papiravisa 0515

Avensis Touring Sports 1.8 automat bensin 299 999,-*

2015 SET

FØRDEHU

SSA NYBILME KT 17.-18. O

Filskiftvarsler

Skiltgjenkjenning

Automatisk fjernlys

Kollisjonsvern med autobrems

Andre spennande godbitar på Nybilmessa er Toyota Yaris Hybrid, Toyota Auris og Toyota LandCruiser. Pluss mykje meir... *Levert Førde/Nordfjordeid. Årsavgift kjem i tillegg. Forbruk blanda køyring, utslepp CO2 og NOx: Avensis 1.6 l bensin 0,61 l/mil, 142 g/km, 15 mg/km Avensis 1.6 l diesel 0,42 l/mil, 108 g/km, 18 mg/km. Avbilda modell kan ha ekstrautstyr. Vi tek atterhald om trykkfeil.

Sagt & saksa

0515 papiravisa.no

Skuldfordeling…. Ord for dagen: Det er god trøyst i andre når ein har dei å skulde på.

Livet – sett i perspektiv

Fritdov Urdal /Facebook

To ting vi alle har til felles er at vi blir fødd – og døyr. For dei fleste ligg slutten så langt der framme at vi sjeldan tenker på det. Einar Lunga er 65 år gammal, psykolog av yrke, bur i Utvik og skal snart døy. Han har prostatakreft – og ikkje lenge igjen. Likevel er det ikkje sorga han ber fram i intervjuet med han, men gleda over livet.

”

Ingen kvotering der i gården

En time dataspill per dag, gir kvinner vektøkning, men ikke menn.

Samtalen med han er på sitt vis ein meisterklasse i livet: Ta vare på dei rundt deg. Ver eit godt medmenneske, vis omsorg – og fokuser på dei viktige tinga i livet. Einar set livet i perspektiv på beste vis.

@forskningno /Twitter

Elles byr vi på eit vidt spekter av møte med menneske i denne utgåva. Som 22 år gamle Beate Kårstad Støfring. Ho trenar knallhardt for å bli verdsmeister i den russiske sporten kettlebell, der ho konkurrerer i Long cycle. Noko ho beskriv som ein ti minutt lang blackout.

Dyrkjøpt kokkekunst Jan Erik Hauge, frå Bremanger, vil bli ein av verdas beste kokkar. Det kostar, kan NRK Sogn og Fjordane melde. Men satsinga har kosta. Både tid, pengar, krefter og eit par forhold.

Og gründer Frode Steen, som 15. oktober har verdslansering i Førde av si oppfinning: Straumforgreinaren Smart Conncet. Den kan, som den einaste i verda, lovleg monterast på vegg av meg og deg.

– Eg har gitt meg sjølv ti år der eg skal vere i toppen og konkurere, seier Hauge. Årets ferie har han brukt på trening, noko i sommar, og resten no, like før konkurransen. Alle detaljar vert terpa på, om att og om att.

Elles finn du mykje anna lesestoff, både frå våre faste spaltistar og oss sjølve.

EIT PRODUKT FRÅ REIN DESIGN AS

Pulshevande fylkesordførar Dette kraftverket av en dame kan etter sigende engasjerer en stein til politisk arbeid. Med Hestetun (Ap) på toppen, vil Hordaland fylkeskommunen få lang mer oppmerksomhet enn den har fått de siste fire årene.

Postboks 353 // 6802 Førde // 95 93 99 99

BESØKADRESSE:

Kommunikasjonshuset Riksvegfem Øyrane 3a // 6800 Førde

På godt og vondt, sies det. ”På godt og vondt” er i det hele tatt et uttrykk som går igjen når Hestetun skal beskrives: hun er uredd, beinhard, et følelsesmenneske som gir folkene rundt seg høy puls. På godt og vondt.

TRYKK Schibsted Trykk Flesland DISTRIBUSJON Posten

ingvild pedersen grafisk designar

roy sunde journalist tekstforfattar

95 93 99 91

95 93 99 98

Kommentar i Bergens Tidende, om den nye fylkesordføraren i Hordaland, Anne Gine Hestetun, frå Årdal, av Frøy Gudbrandsen

tore fossen Prosjektleiar

joachim vie Daglegleiar

95 93 99 93

95 93 99 92

stine bortheim lærling mediegrafiker

kristine slettehaug tekstforfattar

95 93 99 99

95 93 99 89

renate sjåstad Grafisk DESIGNaR 95 93 99 96

heidi gloppen Grafisk designar

trude tenold AD / Grafisk designar

95 93 99 95

95 93 99 94

3 | papiravisa 0515

– Eg byrjar tidleg om morgonen og driv på til seine kvelden. Terpar, nitrenar og finsliper alle detaljar, seier Hauge til NRK Sogn og Fjordane.

God haust frå oss i Papiravisa.

Frydenbø & Volvo inviterer DEG TIL

OG PRØVEKØYRING AV: 2015 FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

FØRDE 57 83 72 00

SOGNDAL 57 67 34 00

SANDANE 57 86 84 00

XC60 T6

MINDE 55 59 97 00

ÅSANE 55 53 68 00

v60

Cross Country

BERGEN VEST 55 50 15 40

v605

D ID HYBR

MANDAL 38 26 03 22

v70D3

Cou Cross ntr y

0 XC9 D5

4 | papiravisa 0515

LIM 70 edit ITED ion

MAT

O AUT

KRISTIANSAND 38 04 90 00

Illustrasjon: Gregory Idehen

Rett & VRANG

Gode og dårlege val Karl Kristian Langeland

Valet er over for denne gong, og takk og lov for det vil nok mange seie. I månadsvis har vi høyrt politikarar meine og love i det uendelege. Slitsamt? Ja, kanskje det, men det er berre småtteri samanlikna med hylekoret som kjem seinare.

Kanskje er du ein av desse? I år gikk 59,8% av dei med stemmerett til valurnene. Det var altså fire av ti som valde å ikkje stemme no ved førre kommuneval. Eg gjentek: fire av ti! Kanskje vart nokre av desse vel 40% forhindra av sjukdom eller andre ting ein ikkje kan føresjå, og dei skal eg ikkje kritisere, men til alle de andre som rett og slett ikkje GADD å stemme: Kva tenkte du på? Har du sett korleis verda ser ut? Det at du ikkje brukte denne retten du har til å vere med på å påverke er eit hån mot alle dei millionar som hadde gjeve kva som helst for å få lov til å ytre seg, til å vere med å forme samfunnet dei lev i, og med det si eiga framtid. Så er du kanskje oppgitt, lei av at politikarar ikkje får til alt dei seier dei skal få til. Kanskje har vi det for godt i Noreg? Kanskje det er det som er grunnen til at så mange ikkje ynskjer å stemme? Det å stemme løyser sjølvsagt ikkje alle dine ynskjer og problem, men då har du i alle fall prøvd. Du har bidrege, du har tatt stilling og du har stått for noko. Synest du alle dei politiske partia er håplause og ikkje verd di stemme, ja då stemmer du blankt og sender signal på den måten. Kanskje kan du neste år engasjere deg sjølv politisk, melde deg inn i eit parti og prøve å endre politikken du er usamd eller uengasjert

Etter at ein har lagt stemmesetelen ned i urna kan ein kanskje undre seg litt over kor godt val ein tok. Stemde eg på rett parti? Kumulerte eg gode kandidatar? Men til deg som undrast over det: Ved å stemme gjorde du eit godt val. Så, til deg, kjære deg som ikkje brukte stemmeretten din i år. Du gjorde eit dårleg val. Valet i 2015 er tapt for deg, men tenk slik flaks du har! Om to år får du sjansen på nytt. Då håpar eg du vil nytte deg av den gåva du har fått. Det å kunne vere med å bestemme korleis framtida di skal sjå ut. Grip den sjansen! Fram til det kan du gje blaffen i å klage til meg når ting i samfunnet ikkje er heilt slik som du vil ha det. Den retten gav du frå deg då du PAPIRAVISA ikkje stemde. PAPIRAVISA ©

”

Til deg som undrast over det: Ved å stemme gjorde du eit godt val. Så, til deg, kjære deg som ikkje brukte stemmeretten din i år. Du gjorde eit dårleg val.

5 | papiravisa 0515

For når valurnene er tomme, vallokala stengde og dei nye kommunestyra etablerte, då kjem dei snikande fram. I by og i bygd, på sosiale media, på kafeen og ute på gata vil det formeleg gjalle frå misnøgde sjeler som ikkje er tilfredse med verken det eine eller det andre. ”Politikarane berre lovar og lyg”, ”det skjer ingenting i kommunen”, ”eg hatar eigedomsskatten” osv. Svært mange av desse har sin fulle rett til å klage og syte, men du verden så mange som ikkje har det.

i frå innsida? Ein ting er i alle fall sikkert, du løyser fint lite av problema i samfunnet ved å berre sitje på ræva og surmule etterpå.

6 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0515

Kreftpilegrimen Ved eit eldre hus i Utvik sentrum vaktar to egyptiske kattar trufast inngangsportalen til Einar Lunga sin heim. På innsida er Einar i ferd med å fullføre sitt forsvinningsnummer. Tekst og foto: Roy Sunde

GLEDE OG SORG, HAND I HAND

Einar er i ferd med å døy. Dag for dag kjem det uunngåelege nærmare. Og likevel er det ikkje døden som pregar han mest. Det er gleda over dei små og store mirakla kvardagen byr på. – Det er ei rar tosidigheit. Eg vaknar kvar dag til ei intens lukkekjensle, side om side med sorga over å vite at det snart er over, smiler Einar og byr på kaffi og smultringar. – Eg beklagar, men eg er litt sliten i dag. Eg støvsuga før du kom, det skulle eg ikkje gjort, seier han. Yrket hans har gitt klarsyn på eiga helse. – Jobben min i 40 år har handla om å bedømme svekking hos andre, av hjerneskadar, funksjonshemning og anna. Eg ser at eg svekkast veke for

veke. No har eg problem med å gå, stå og bøye meg – og mange stygge fall. Eg har måtte bestille rullator – det var nesten ei fornedring. For eitt år sidan var eg i storform – og gjekk 50 mil i spanske fjell. Så svak som eg er no, om svekkinga held fram i same tempo, kan eg døy i løpet av eit par månadar. Ein lege vil aldri fortelje meg slikt, den vurderinga gjer eg sjølv, og føler meg uavhengig av legen på det. Behandlinga handlar ikkje lenger om å kurere, men om at tilbakegangen ikkje skal gå så fort og at livskvaliteten skal vere så god som råd. Medisinen held meg i live, men det går ikkje så bra som eg kunne håpe. Siste året har eg hatt valdsame skifte i ytre framtoning: Eg har ”skifta” ansikt tre gonger, og endra meg så mykje at folk til tider ikkje har kjent meg igjen. Eg har gått frå 100 kg og ned i 70, sett ut som eit ”monster” til tider, i andre stunder som ein ung 60-åring. Det har opna auga mine for kor stor vekt vi legg på ytre framtoning. Alt for stor. Eg føler meg frigjort frå utsjåande mitt, meir enn nokon gang. Korleis eg ser ut har lite eller ingenting å gjere med kven Einar Lunga er.

”OMSKULERT” AV SJUKDOMMEN

Hagen rundt huset bær preg av eigarens sans for vakre omgjevnadar. Hageinnovatør er ein tittel han beskriv seg med på Facebook. Men hageprosjektet har no måtte vike. – Det er ei sorg i kvardagen å ikkje makte å halde det ved like lenger. Eg fungerte godt og var i arbeid til november i fjor. Så vart eg sjukare, fekk ekstreme smerter og måtte ha cellegift. Det var eit stort tap å gå ut av jobb. Eg var ein ”fagidiot” i alle år, og det har eg no skjønt at gjorde meg til ein dårleg psykolog. Eg var ikkje ein god psykolog før eg vart sjuk – og jo dårlegare eg vart, jo betre vart eg, fordi eg la meir vekt på den menneskelege komponenten enn den faglege. Eg hadde 4-5

7 | papiravisa 0515

Einar Lunga er 65 år, psykolog, spesialist i nevropsykologi og habilitering, og har uhelbredeleg prostatakreft. Han kallar seg Kreftpilegrimen: For å bevare helsa har han lagt ut på lange pilegrimsvandringar. Han fører òg ein nettbaserte ”‘egen’-syke/dødsjournal”, som har rørt mange. Då dokumentarfilmskaparen Elsa Kvamme kontakta han for tre år sidan, førte det til filmen ”Einars Forsvinningsnummer” – som går på kino og kjem på fjernsyn. – Pilegrimsvandringar haldt eg på med lenge før eg vart sjuk, både privat og i yrkeslivet. Eg byrja å kombinere behandlinga av pasientar med krevjande vanskar med lange vandringar i 2003. Første gongen gjekk eg 30 mil til fots i lag med to pasientar. Det var så vellukka at det gav meirsmak. Når eg sjølv vart pasient brukte eg pilegrimsmodellen: vekelange vandringar for å halde oppe helsa. Filmen viser to livsspor som går hand i hand: Eit er at eg er alvorleg sjuk, samtidig som eg prøvar å lage eit artig og spennande liv ved sidan av, seier Einar.

kreftpilegrummen

fantastiske år som sjuk psykolog i Helse Førde, med god tilrettelegging og gode kollegaer. Eg er særs nøgd med desse åra av arbeidslivet, der eg på spøk seier at eg var Norges flinkaste psykolog, smiler han. – Og i alle fall av eit heilt anna kaliber som sjuk psykolog. Når du er i form er du på toppen av verda. Sjukdommen tok meg ned på jorda. Eg er tilstade på eit heilt anna vis. Når ein føler ein gjer ein god jobb, og får høyre det frå kollegaer og pasientar, er det kjekt å jobbe. Eg saknar jobben meir i det perspektivet. Eg skulle ønske eg var i stand til å halde fram. Det har eg drøymt om, men innsett at ikkje går. Det har vore ein beintøff kamp frå november og fram til i sommar, og eg visste ikkje at det gjekk an å bli så sjuk. Eg hadde ofte lyst å ro ut på fjorden og hoppe over bord. Kvar dag handla om å stå opp og legge seg igjen, ekstreme smerter, med hyling og skriking, til uti juni. Då fekk dei kontroll på smertene. Sidan har livet vore leveleg.

EINARS FORSVINNINGSNUMMER

8 | papiravisa 0515

Einar valte å ”journalføre” sjukdommen på nett. – Eg vart sjukemeldt i eitt år etter strålebehandling, og opplevde å gå frå å vere synleg og etterspurt til å bli ”0” på kort tid. Ingen ringte lenger. Då byrja eg å skrive journalen ”Den Forsvinnende Lungas syndrom”. Ei digital dagbok, som er reint fagleg og ikkje ein blogg, men det er kjekt at andre les den. Skriving er eit fantastisk reiskap for innsikt og ransaking av seg sjølv– ei pågåande skrivebehandling av meg sjølv. Skriving har òg stor eigenverdi. Det gjer noko med meg. Det handlar ikkje om å utlevere, eller vise kor god ein er – eg skriv fordi det ligg ei enorm glede i det. Før var det eit arbeid å skrive nokre setningar, no er det ein fryd. Slik har eg det med gåinga også. Det har ein djup eigenverdi – som er skuven til sides i vår tid. I dag køyrer ein eller syklar – men eg vil heller gå fordi det har større verdi. Eg er fødd på ny som gåande menneske, særs oppteken av kva lange vandringar gjer med vår psykiske og fysiske helse, og drøymer om ein siste lang gåtur. Eg skal ha ei siste vandring på eigne bein på ti-tjue mil før eg døyr. Det har enorm verdi å gå langs ein landeveg, seier han. – Når ein blir sjuk og mange av tinga ein har støtta seg på i livet fell vekk, mistar ein fotfestet: Då må ein finne eit nytt haldepunkt: Mitt er kreftpilegrimen. Å være alvorleg sjuk er også ei reise: Eg veit kvar eg skal – eg er i ferd med å døy.

Škoda Superb stasjonsvogn og fleire andre Škodamodellar kan du sjå på Nybilmessa i Førdehuset!

Før kreftsjukdommen festa grep for alvor i fjor var Einar Lunga i kjempeform etter mange år med lange pilegrimsvandringar til fots. Han gjekk 50 mil til fots i spanske fjell mellom anna. Foto: privat

2015 FØRDEH

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

9 | papiravisa 0315

www.volkswagen.no

2015 FØRDEH

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

Volkswagen Touareg og fleire andre Volkswagenmodellar kan du sjå på Nybilmessa i Førdehuset!

kreftpilegrummen

”

Eg trur alle menneske har det religiøse i seg, anten det er vanlege religionar eller natur. Men eg tilhøyrer ingen religion. Dei er jambyrdige for meg. Eg er ein pilegrim av ein annan sort. Einar Lunga

Og så brukar eg alle ressursar på å fungere optimalt så lenge eg kan. Vandringa er eit flagg eg ber. – Ein forbind ofte ordet pilegrim med religion. Er du ein religiøs mann? – Det ligg noko religiøst i meg – ei tru på etiske og moralske verdiar som er større enn meg. Eg trur alle menneske har det religiøse i seg, anten det er vanlege religionar eller natur. Men eg tilhøyrer ingen religion. Dei er jambyrdige for meg. Eg er ein pilegrim av ein annan sort. Eg ryddar no opp før døden, og meldte meg ut av statskyrkja. Ei humanetisk gravferd er meir rett for meg. Men eg er verken heidning eller ateist – eg har veldig respekt for religiøsitet. Det er store krefter i det som eg treng no. Ein plattform å stå på. Det er lettare å skulle døy når ein brukar ressursane som ligg i det.

– Eg kallar meg fødd på ny som gåande, og er særs oppteken av kva lange vandringar gjer med vår psykiske og fysiske helse. Gåing har ein djup eigenverdi – som er skuven til sides i vår tid. I dag køyrer ein eller syklar – men eg vil heller gå fordi det har større verdi. Foto: Privat.

MANNESJUKDOMEN PROSTATAKREFT

10 | papiravisa 0515

Han beskriv kreft som noko individ fekk før, som har vakse til eit samfunnsproblem. – Ein av tre får kreft i Norge i løpet av livet. Det har vakse frå å vere noko individuelt til å bli eit massefenomen. 200.-300.000 menneske i Norge har, eller har hatt, kreft. 5000 menn får prostatakreft årleg, og totalt har 40.000 menn her til lands, eller har hatt, prostatakreft. Dei fleste fungerer godt, men 1000 døyr av dette årleg. Dødstala er stabile, trass all behandling og nye medisinar. Ein får høgare livskvalitet undervegs, men døyr likevel. For ein av fem spreiar prostatakreft seg i form av metastasar til mjukt vev, skjelett eller hovud. Då blir sjukdommen farleg. Vanlegast er til skjelettet, verst er til hovudet. Eg har til begge. Det gjer behandlinga krevjande. Prostatakreft råker berre menn – og sjukdommen tek vekk det som gjer deg til mann. – Behandlinga består av antimannlege hormon: Ein blir ”kastrert”, endra til meir feminin, mindre aggressiv, meir følsam. Eg fekk ei aha-oppleving då eg såg Conchita på Grand Prix – dama med skjegg – vi har mykje til felles. Ein blir verken mann eller kvinne: Ein evnukk, som misser sexlyst, ereksjonar og seksuelle reaksjonar. Den sida av sjukdommen er for mange menn det vanskelegaste. Ein får lite råd om dette frå helsevesenet, og det er mykje usikkerheit. Ein kan sette sprøyter i penis og bruke medikament, men eg har valt å godta min tilstand. Eg har ikkje hatt sex på årevis. Det lev eg fint med. Vi evnukkar er milde i veremåte og blir godt likt, seier han og fortel om gode møte med helsevesenet.

Dei siste åra har sjukdommen ført til store endringar i den ytre framtoninga til Einar. – Eg har ”bytta” fjes tre gonger, og gått frå 100 til 70 kg, blant anna. Foto: Privat.

Haustens nyheiter frå Bilhuset Førde Kjensler

Fornuft

Hjartet ditt som pumpar når du set deg inn

A 160 Style Plus 102 hk

No berre

299.900,-

inkl. lev.

Utstyr: • Style line • 16” lettmetallfelgar • Sportsseter • Sort taktrekk • Ryggekamera • LED hovudlys • Lys- og siktpakke • 8” fargedisplay • Førebudd for Garmin navi • Skinnratt • DAB-radio

Kampanjerente 1,99% Nye A-Klasse. Fornuft og dine kjensler. Frå kr 283.900,Pris lev. Sogn og Fjordane. Kampanjerente: føreset 10% forskotsleige + mva. (leasing) eller 35% eigenkapital (lån). Kampanjerenta er ﬂytande og vert tilbydd med inntil 3 års løpetid, etter dette vil renta justerast til gjeldande marknadsvilkår. Finansiering føreset Bertel O. Steen Finans AS. Forbruk blanda køyring: 0,37-0,73 l/mil. CO2-utslepp: 98-171 g/km. Avbilda modell kan avvike frå tilbod. Importør: Bertel O. Steen AS. Tilbodet gjeld fram til 25. oktober.

Det ikkje fullt så openberre

Dei lekre linjene

Ein SUV så avansert at den blant kjennarar vert kalla «den tenkjande bilen»

Heilt nye GLC. Endeleg er den komen. Frå kr 599.000,GLC 220 Bilhuset Edition kr 666.000,170 hk 9-trinns automat inkl. teknikkpakke, hengarfeste, vinterhjul m.m.

2015 FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

Pris levert Sogn og Fjordane. Drivstofforbruk blanda køyring 0,50-0,71 liter pr. mil. CO2-utslepp: 129-166 g/km. Avbilda modell kan avvike frå tilbod. Gunstig ﬁnansiering vert tilbydd gjennom Bertel O. Steen Finans AS. Importør: Bertel O. Steen AS.

Bilhuset Førde, Øyrane 6, 6800 Førde, tlf. 57 72 41 00, www.bilhusetforde.no

11 | papiravisa 0515

Det openberre

kreftpilegrummen

Kvar ledig stund, kvar einaste dag, nyttar Einar til ĂĽ reflekterer over og lese om dei tinga han syns er viktig, og ikkje minst skrive.

12 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0515

”

Livet blir skrive med tydlegare blekk. Du ser og høyrer meir – og er meir tilstade. Røynda blir så verkeleg. Einar Lunga

og fleire andre Audi-modellar kan du sjå på Nybilmessa i Førdehuset!

KREFT – EIN GOD LÆREMEISTER

Einar har blant anna kalla kreften ein god læremeister. – Den har omkalfatra synet mitt på alt. Den opnar dører, slår hol i verkelegheita du har trudd på og slepp lys inn sprekkane. Verda fortel deg at alt du har trudd og tenkt – ikkje held mål. Kreften er det som har lært meg mest om livet, meg sjølv og døden. Eg ser ting annleis – og har blitt eit betre menneske: snillare, varmare og meir omsorgsfull. Dydar ein ikkje brydde seg så mykje om før. Kreften opna for ny læring, og kjensler eg ikkje hadde tilgang til før. Eg set steikande pris på livet– og får mange opplevingar av kor flott det er. Ting ein tok for gitt før, eller ikkje la merke til. Eg sat nyleg på ein buss. Sola skein, eg var omgitt av folk og vart fylt av kjensla av å sitte midt i eit mirakel, smiler han. – Slike opplevingar har eg heile tida. Eg blir eit barn igjen, og tek inn livet som dei. Slik sett gjer det ikkje noko å døy – når kvar dag er fylt av mirakel. Så lenge smertene er under kontroll har eg flotte dagar, som eg nyttar til å studere. Noko både kvardags- og finstova i det gamle huset bær preg av. Hyllemeter på hyllemeter med bøker pregar dei. På bordet, ved ”lesesofaen”, ligg bøker i tjukke stablar. I andre enden står pc og notatblokk klar til å fyllast med refleksjonar. – Det er verre oppe, smiler han. – All ledig tid blir nytta til å lese og skrive. Eg jobbar på meg sjølv og held eit skriftleg oppgjer

2015 FØRDEH

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

over meg og kva kreften gjer med meg. Eit skriveprosjekt om kva det vil seie å vere meg, og kva eg har styrt med i livet. Det er fantastisk å ha råd til dette. Tenk å bu i eit samfunn som tek sånn vare på sjuke menneske, det er nesten rart. – Kvar gjer dommen om at det kan vere over om nokre månadar med deg? – Det er ei fæl sorg som heng over hovudet. Om dei verste månadane – der eg heller ville døy enn leve – kjem tilbake blir det fælt. Dette er ein av dei verste sjukdommane mot slutten – med smerter som er vanskelege å kontrollere. Det kvir eg meg til. Men eg ser det som ei plikt å leve, det er ei gåve, og eg tek ingen snarveg. Eg aksepterer at eg kjem til å døy som det blir – og kjempar for å få best mogleg smertebehandling. Eg skal døy som eit stolt, verdig menneske, på beste vis: med ein smil om munnen – i takksemd, seier han og fortel at sjukdommen har gjort alt meir verkeleg. – Livet blir skrive med tydlegare blekk. Du ser og høyrer meir – og er meir tilstade. Røynda blir så verkeleg. Det er synd ikkje fleire får den gåva – utan å bli sjuk. Vi skulle laga ein kreftsimulator – som berre perspektivet kreft gjev. Eg får dagleg ei oververkeleg kjensle – det er eit under. Slik sett er det synd å vere ferdig. Du får eit startnummer, og skal gjere noko artig, men blir vinka ut etter andre runde. No er du ferdig! Eg veit kva som kjem – men desse dagane har eg det så godt at eg ikkje tenker mykje på det, sjølv om det ligg ei intens sorg parallelt med lukka. Eg har fått ro: Kjensler som utålmod, sjalusi og det å hevde seg i høve andre, er vekke. Lukkenivået i dagleglivet er mykje høgare enn før eg vart sjuk. I natt vakna eg klokka fire, sto opp og laga ”Haukelandfrukosten”: Kaffi, kokte egg og rista rundstykke, og kjente på ei enorme lukke. Eg berre måtte stå opp for å skrive.

TOK EI NY RETNING

Perspektivet har blitt krystallklårt. På spørsmål om han angrar på noko kjem svaret kontant. – På alt! Eg har forsømt mykje, og ikkje vore eit godt nok menneske, ven, nabo og familiemann. Eg er litt skuffa over kva eg gjorde ut av livet. Eg spurte nyleg presten i Førde om eg skulle reise rundt og beklage til dei eg føler eg har skuffa. Det ligg ei halvvegs misnøye med meg sjølv i dette: Eg fekk så mange kort utlevert som ung – som eg ikkje spelte slik eg skulle. Eg har gjort for lite ut av livet. Sjukdommen gjorde det klårare korleis eit liv skal levast, spesielt siste

13 | papiravisa 0515

Audi A8

– Å møte det norske helsevesenet som pasient var fantastisk. Det er mange flinke folk. Eg er ekstremt nøgd med Helse Vest, og kor godt det fungerer menneskeleg, fagleg og sosialt på kreftavdelingane på Haukeland og i Førde. Eg vart godt teke i vare! Eg visste ikkje at vi hadde eit så godt helsestell. Eg sa til dei på Haukeland: ”Om Gud hadde fått oppgåva med å lage ei kreftavdeling trur eg ikkje han hadde klart det like godt” Dei er eksepsjonelle. Sjølv då eg fekk stråling i hovudet følte eg meg trygg. Han fortel at han føretrekk å dele sjukehusrom. – Eg føler meg isolert og vantrivst på einerom. Fellesrom har ulemper, og mange fordeler. Du treff andre i same situasjon. Det er godt å vere saman i sjukdom. Mitt råd til andre er å ikkje vere så oppteken av komfort. Det er mykje helbred i andre folk. Neste gang eg må på sjukehus, skal Lunga på firemannsrom igjen, smiler han.

kreftpilegrummen Kreftsjukdommen har ført til mange møter med norsk helsevesen. Det har gitt Einar godt innblikk i livet som pasient. – Eg visste ikkje at det norske helsevesenet var så godt før eg møtte det som pasient, og kort godt kreftavdelingane på Haukeland og i Førde fungerte, både menneskeleg, fagleg og sosialt. Det er mange flinke folk der. Foto: Privat.

14 | papiravisa 0515

to åra, og eg tenkjer meir over ting og handlingar no. Før tok eg ting og folk for gitt. Eg skulle vore meir bevisst på moral, etikk, vala eg tok og korleis eg forhaldt meg til andre. Og teke fleire bevisste val og standpunkt til korleis livet bør levast! Eg vart avhaldsmann for to år sidan, og vil aldri røre alkohol att. Det fører til så mykje fornedring. Det er ein dum skikk– og når vi drikk blir vi berre dummare. Eg oppsøker ikkje stader det nytast, eller gjev alkohol i gåve lenger. – Kva ville du gjort annleis, om du kunne byrja på nytt med den livsbagasjen du har no? – Eg har alt byrja på nytt! Då eg innsåg at eg skulle døy, snudde eg og fokuserte på dei viktige tinga. Om eg fekk byrje på nytt frå start ville eg haldt fram i retninga eg tok livet mitt dei siste to åra: vore eit snillare menneske og avhaldsmann, og teke fleire tydelege, moralske standpunkt, gått særs mykje, teke terapeutiske vandringar med menneske som er ute og køyrer, kanskje utdanna meg til kreftpsykolog, og jobba med menn med prostatakreft. Det er eit utruleg spennande fagfelt.

EINSAM VANDRAR

– Det er ei rar kjensle å vite at ein skal døy snart – og ein vekkjar. Det er ingen nåde. Ingen kan hjelpe. Eg spøker med at eg har sendt brev til helseministeren med søknad om å utsette døden i to månadar, men eg har ikkje fått svar, ler han. – Å døy er ei einsam vandring – alle døyr åleine. Ein er mykje åleine, sjølv om eg får god

”

Eg er ikkje redd for å døy, men eg sørgjer skrekkeleg. Eg vaknar til sorga over å måtte forlate alt. Einar Lunga

støtte og terapi frå venner og familie. Det sosiale er blitt heilt avgjerdande for meg, så eg seier ikkje nei til mykje. Eg er ikkje redd for å døy, men eg sørgjer skrekkeleg. Eg vaknar til sorga over å måtte forlate alt. Ein gong gjekk eg i ti veker. Når ein dreg på pilegrimsvandring seier ein adjø til alt – og legg alt du kjenner bak deg. Døden er på sitt vis òg ei pilegrimsvandring, seier han og fortel kva som står att som viktig i livet frå hans ståstad. – Familie! Og å ha gode, anstendige forhold til sonen min, barnebarna, familien min, og kjærasten min, Herdis Seim. Eg har vore ein halvhjerta slurv i forhold før, og gift tre gonger før eg var 30, men med Herdis er eg reieleg og oppriktig. Eit forhold eg kan stå for 100 prosent. Og det å vere eit anstendig menneske. Det har eg strevd med heile livet, men no har eg fått det til. Det gjekk seg til, smiler han. – Livet er alvorleg – mykje meir alvorleg enn eg tenkte, seier han med glimt i auget og deler nokre råd om å takle sjukdom.

– Openheit er enormt viktig. Det er i alle fall folk sin reaksjon på filmen. Og at ein nyttar den sosiale støtta ein har i livet, og ikkje undervurderer kor viktige menneske er for oss menneske. Det sosiale er halve behandlinga. Støtta venner og familie gjev meg er heilt avgjerande. Ein bør, så langt som råd, ikkje sleppe kontrollen over behandlinga. Stol på deg sjølv og dine vurderingar, og ikkje for mykje på dei som skal behandle deg, slår han fast. Tida er komen for å seie adjø. Ute tek regnet ein pause. – Når Elsa, filmregissøren, kom hit for å gjere opptak første gongen, sto vi ved den siste sjøboda i Nordfjord, rett over vegen her, seier han og peikar. –Eg sa til ho då at om to-tre år er eg sånn som den. No har den rasa saman og eg fallerer fort. Det er vanskeleg å seie kvar eg er til jul. Vi går kvar til vårt. Men møtet med Einar blir værande i meg. Som eit heva perspektiv, håpar PAPIRAVISA eg. PAPIRAVISA ©

Nye Mitsubishi Outlander Ladbar hybrid med 4WD

15 | papiravisa 0515

2015

Den særs avanserte drivlinja med 2 elmotorar og ein bensinmotor kombinerer S-AWC 4WD, framkommelegheit og miljøbevisstheit på ein særs effektiv måte. Drivstofforbruk for blanda køyring med fullada batteri er så lågt som 0,18 l/10 km*. Utslepp av CO2 er på rekordlåge 42 g/km* No kjem bilen med auka komfort med full LED køyrelys, flotte skinnsete, 360-kamera, oppvarma frontrute og oppvarma ratt i tillegg til nyttig utstyr som adaptiv cruse control (radar) og fjernstart av førehandsoppvarming.

Pris er inkl. frakt og andre leveringskostnader. Utstyrsdetaljar kan avvike frå standard. *Forbruk: 1,8 l/100 km variert køyring. CO2-utslepp: 42g/km. Forbruk vil vere avhengig av temperatur, topografi, utkøyrt lengde, køyrestil og bruk av varmeapparat/klimaanlegg. Med atterhald om evt. trykkfeil.

TEST 2009 TEST 2013

I NORGE

Ladbar favoritt i ny drakt.

Outlander Plug-in Hybrid EV frå kr 407.000,-

FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

MITSU BIS

Opplev denne og fleire andre Mitsubishi-modellar på Nybilmessa i Førdehuset 17. og 18. oktober.

1 97 5-

NYBILMESSE i Førdehuset 17. og 18. oktober ar. Det er nytteverdien. Det er stoltheit. Det er praktisk er oppleving . Det er draum t e D . r e l en. Det er lu ens j k r e t kta. . De e j k y m å s m lar o d n a Bil h

16 | papiravisa 0515

Arrangør: Rein Design – i samarbeid med

AutoForum • Autoservice • Berge & Co • Biltreff • Bilhuset Førde •

Foto: Daimler-Benz.com. Bildet viser kupéen til Mercedes AMG GT som blir vist på nybilmessa

• 120 nye bilar utstilt i Førdehuset • 50 bilar ute, klare for prøvekøyring • 30 varebilar ute, klare for prøvekøyring • NAF med sin «Velte-Petter» • Stands med bilrelaterte utstillarar

Det er m

innene. D

• Laurdag 17. okt.: kl 11.00-16.00 • Søndag 18. okt.: kl 12.00-16.00 • Inngangsbillett: kr 50,- pr dag et er gle de. Det

er hat.

Det er fridom .

Det e r inn

trykk

kjær leik. Takk f or

hju let, og a

lt d et m

ed fø r te til s lutt

! 17 | papiravisa 0515

• Frydenbø • Opus • Riko Førde • Toyota Førde • Høyanger Bil

. De t er

2015 FØRDE

NYBILM SET ESSA 17.-18 . OKT

18 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0515

10 minutt lang Kva er det som får ei 22 år gamal jente til å presse kroppen sin til det yttarste? Til den går inn i ei

heilt anna mental sone, og skrik av smerte. Beate Kårstad Støfring skal bli verdsmeister i den russiske sporten kettlebell.

Tekst: Kristine Slettehaug Foto: Stine Bortheim

19 | papiravisa 0515

BLACKOUT!

10 minutt lang blackout!

– Eg likar ikkje å handhelse. Eg har fått slike stygge mannehender, seier Beate når vi møter ho på Puls treningssenter i Førde. – Desse løftar eg på i ti minutt, gliser jølstringen, og held opp to tjue-kilos tunge kuler. Vi får halde kulene, og kan knapt tru det. Kettlebell heiter treningsforma, der ein trenar styrke og uthald ved å løfte på ei eller to jernkuler. Det kan sjå lett ut, men det er det ikkje. – Du har forskjellige øvingar du konkurrerer i. Eg konkurrerer i noko som ein kallar Long Cycle. Då skal ein løfte to kuler. Først opp i hoftehøgd, deretter opp over hovudet i ei lang rørsle, seier ho og viser oss.

20 | papiravisa 0515

Blikket er stivt. Det er tydeleg at ho går inn i si eiga verd når ho står og løftar på kulene sine. – Kva tenker du på under konkurranse? – Ingenting. Absolutt ingenting. Det einaste som står i hovudet mitt er å halde ut. Eg blokkar ut alt anna enn stemma til trenaren. Etterpå hugsar eg lite frå konkurransen. Det er ti minutt blackout for min del. For det er knallhard jobbing ho driv med. Og smertefullt. Då ho i vår sette skandinavisk rekord i den raskt veksande sporten, løfta ho dei to 20-kilos kulene 68 gongar over hovudet. – Mange gir seg under konkurranse, og folk detter som fluger rundt meg av utmatting. – Men du står? – Ja, eg står uansett. Om eg så berre skal stå der og halde på kulene. Eg er sta, veit du. Har eg først bestemt meg for noko, så gjennomfører eg. I tillegg har eg ein coach som seier: ”Du slepp ikkje dei kulene. Slepp du dei, så kastar eg dei på deg”, ler ho. – Det er eit smertehelvete utan like. Viljestyrke er heilt avgjerande. – Men kvifor? – Kettlebell er ein sport eg raskt falt for. Ikkje fordi eg var spesielt god i starten, men fordi det var ei treningsform som appellerte til meg. Eg har alltid likt å bruke kroppen, alltid vore sterk og seig. Med kettlebell får eg trena heile kroppen, både styrke og uthald, samtidig som eg utfordrar meg sjølv mentalt. Eg likar å kjenne sveitten renne, og eg likar å kjenne at eg blir sterkare. Mest av alt likar eg meistringskjensla eg opplever med kulene. Nokre kallar sporten for russerkuler. Både stilen og teknikken for kettlebells-løft kjem frå den russiske kulturen. Den opphavlege hensikta var ikkje styrketrening, men som motvekter ved måling av vekta på korn. Over tid la folk merke til at dei som regelmessig handterte desse vektene utvikla ein betydeleg styrke og innsåg at vektene også kunne brukast for å komme i fysisk

”

Det einaste som står i hovudet mitt er å halde ut. Eg blokkar ut alt anna enn stemma til trenaren. Etterpå hugsar eg lite frå konkurransen. Beate Kårstad Støfring

Med to jernkuler trenar jølstringen både kraft uthaldenheit og styrke. No siktar ho seg inn på verdsrekord i kettlebell.

BMW xDrive

www.bmw.no

Ren kjøreglede

21 | papiravisa 0515

BMW xDRIVE. REIN KØYREGLEDE UANSETT FØRE. NYBILMESSE I FØRDEHUSET 17. OG 18. OKTOBER.

Uansett om du køyrer i krappe svingar, sterke stigningar, på glatt eller isete føre, gjev BMW xDrive firehjulsdrift optimalt veggrep og suveren køyreglede. xDrive fordeler opptil 100 % av drivkrafta fleksibelt, trinnlaust og lynraskt til dei hjula som har best veggrep, og sørgjer for auka sikkerheit og særs god retningsstabilitet. BMW xDrive firehjulsdrift vert levert på alt frå BMW 1-serie til BMW 7-serie og alle X-modellar, inkludert heilt nye BMW X1. Velkommen til vår stand!

Biltreff

www.bmw.biltreff.no T: 57 72 56 60 Hafstadvegen 76, 6802 Førde

10 minutt lang blackout!

form. I 1948 vart kettlebells innført som Sovjetunionens nye nasjonalsport. – Russarane bestemmer, og dei tillèt ikkje at jenter konkurrer internasjonalt med to kuler. Skikkeleg teit, spør du meg. Eg likar ikkje den typiske jenteøvinga, som blir kalla snatch og er med ein arm. Eg klarar ikkje presse meg på same måten då, og det går meir på uthald i skuldra. Eg veit ikkje kvifor dei ikkje vil sleppe meg til. Dei likar vel å vere best.

For å halde ut, går Beate Kårstad Støfring inn i ei ny, mental sone under konkurranse. Etterpå hugsar ho lite frå dei ti minutta.

Om ein månad siktar ho seg inn på verdsrekord. – I andre konkurransar, som i USA, Irland, Sverige, Danmark med fleire, er det nyleg blitt lov for jenter å køyre Long Cycle. I nokre konkurransar er dei strenge, og set 2x20 kilo eller 2x16 kilo som ei maksgrense for jenter. Det er fordi dei meiner det ikkje er realistisk for jenter å løfte 2x24kg, seier ho og himlar litt med auga. – Ei som heiter Kimberly frå USA har verdsrekorden med 2x24 kilo og 38 reps på ti minutt. Då eg skjønte at eg klarte 24-kilos kulene, tenkte eg med ein gong: Denne verdsrekorden skal eg slå. Eg har sett meg mål om femti repetisjonar. –? – Eg sa jo at eg var sta – og seig, gliser ho. – Det er ein ypparleg eigenskap i denne sporten. Uansett kor tungt det er, så veit eg at det finst nokre ekstra krefter ein stad der inne, som eg kan hente fram.

22 | papiravisa 0515

Det er knapt eitt år sidan ho byrja løfte. Progresjonen har vore enorm. – Talent? Eg veit ikkje. Det går mest på det mentale. Å halde ut. Ho skiftar fort tema. – Eg er glad for at sporten er i vekst. Før sto eg mykje åleine på treningssenteret, som ein ”loner”, med kulene mine og skreik. No er vi fleire som driv med dette. Mange synest det er rått det eg driv med. – Og om du slår verdsrekorden, kva gjer du vidare? PAPIRAVISA – Fortsetter. Blir betre. PAPIRAVISA ©

www.volkswagen.no

2015 FØRDEH

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

Varebilnyheiter Sjå og prøvekøyr nye Volkswagen Caddy og Transporter på Nybilmessa i Førdehuset.

2015

TILPASSET

DINE BEHOV 10.000

SPORTSMAN XP 1000 FOREST

inkl. mva.

SPORTSMAN 570 SP

(72.875,- inkl. mva.)

Polaris er markedslederen og har 30 års erfaring med å produsere firehjulinger. Hver eneste maskin produserer vi for at den skal være best i sin klasse. Vi har bransjens største utvalg av spesialutviklet tilbehør til våre modeller. Alt handler om at du skal få det ultimate verktøyet til ditt behov. Med vårt patenterte dempersystem og ekte firehjulsdrift får du markedets beste og mest behagelige fremkommelighet. Polaris er alltid klar for innsats. Vi måker snø, vi trekker tømmer, vi henter ut bytte etter jakta. Du bestemmer! Vi har også det beste forhandlernettverket i bransjen. Alle står klar for å hjelpe deg til å dekke ditt behov. Ta kontakt i dag!

Tilbudet gjelder frem til 30. september om du kjøper Polaris ATV, ACE eller Ranger. Ikke barnemodeller. Omkostninger tilknyttet klargjøring og registrering kan tilkomme. Kan ikke kombineres med andre tilbud.

SPORTSMAN 800 6X6 FOREST

58.300 eks. mva.

BRANSJENS BREDESTE MODELLUTVALG

KJØP EN POLARIS ATV OG FÅ BEKLEDNING & TILBEHØR VERDT KR

Polaris ATV selges fra KR

SPORTSMAN 325 ETX

SPORTSMAN ACE 570

RZR XP 1000

RANGER 325 ETX

VELG TRYGT - VELG MARKEDSLEDEREN WWW.POLARISINDUSTRIES.NO • FACEBOOK.COM//POLARISNORWAY

Ett samarbete med Santander Consumer Bank

Pb. 122 | 6781 STRYN Tlf.: 578 72 000 Telefaks: 578 72 017 jon@kveen.as | www.kveen.as

23 | papiravisa 0515

÷20% på heile sortimanget

HAUSTKAMPANJE FRÅ VEDUM KAMPANJEPRISAR PÅ ALLE BADEROMSSERIAR! GJELD 21. SEPTEMBER – 7. NOVEMBER

Opningstider: Måndag–fredag: 07.30–16.30. Laurdag: 10.00–14.00. Vi tar forbehald om fargeavvik og trykkfeil.

Rørle g ge re n i næ rhete n

Tlf. 57 72 55 90 - Mob. tlf. 992 13 790 Flovegen 4, 6800 Førde - www.comfort.no

Haustleg bakst Har du som oss frysaren full av sjølvplukka blåbær og eple? Vi bad matbloggar Anita Stokke Blomvik om å dele sine favorittoppskrifter med haustens frukter. Tekst: Kristine Slettehaug foto: Anita Stokke Blomvik og Bård Nilsen

– Men først: Kven er Anita? – Småbarnsmor og sjølvlært på kjøkkenet. Likar å lage mat, gå turar i flotte Sunnmørsfjell og å henge med dei to kulaste kidsa. Har nett kome heim etter eit år i det store utland, der vi fekk prøve å bu og leve i ein asiatisk storby, nærare bestemt Kuala Lumpur i Malaysia. Kidsa fekk gå på engelsk skule og barnehage, far jobba og mor fekk fordjupe seg i mat, fotografi og blogging. Eit fantastisk år for alle fire, som vi enno ikkje har landa heilt i frå. – Kvifor blogging? – Eg bloggar for å dele matgleda vår, og å utvikle meg vidare både når det gjeld mat, fotografering og bruk av sosiale medium. Blogginga er allsidig, og eg lærer mykje både teknisk og på kjøkkenet. Gleda av å meistre noko nytt og å få lære noko nytt heile tida gir meg mykje.

24 | papiravisa 0515

– Kor hentar du inspirasjon? – Eg blir mest inspirert av fine bilete, og strevar etter å kunne vise gode bilete på eigen blogg. Instagram og Pinterest er fine kjelder til inspirasjon, og eg følgjer mange engelske matbloggar med fine bilete. Elles prøvar eg å ete etter sesong, og likar godt å gå i skogen og plukke bær og anna vi kan lage god mat av. Både bilete og smak må klaffe før ei oppskrift blir delt på bloggen. – Kvifor skriv du på nynorsk? – Sidan eg er oppvaksen i Ørsta, Ivar Aasen sin heimstad, blei det naturleg for meg å skrive på nynorsk. Det positive er at bloggen skil seg litt frå alle dei andre matbloggane. Det negative er at ein automatisk rankar lågare på google-søk sidan dei fleste søkjer på bokmål. Alt i alt så vel eg å tru at det ikkje spelar så stor rolle om eg skriv på nynorsk eller ikkje, og at dei fleste klarer å lese og forstå. – Kva er status på bloggen i dag? – Bloggen har i dag omlag 14k følgjarar på Instagram, 46,5k på Facebook-sida, i tillegg til lesartal på rundt 10k i veka. Planane framover er å publisere oftare, og å bli betre. Eg har nett starta Snapchat for bloggen, og synest det er knallkjekt med så direkte tilbakemeldingar frå lesarar, så her er det berre å leggje meg til om ein vil sjå ”behind the scenes” på kjøkkenet. (k bak tala er forkorting for tusen. Altså 14.000 følgjarar og så vidare.) Sjå fleire oppskrifter her: Instagram: Kvardagsmat Blogg: kvardagsmat.no PAPIRAVISA Snapchat: kvardagsmat PAPIRAVISA

Tilslørte bondepiker TIL 4-6 PERSONAR TRENG DU: • • • • • • • • •

4 eple 3 ss sukker 1 dl vatn 1/2 sitron 50 g smør 5 dl havregryn 1/2 dl sukker 1 ts kanel 3 dl kremfløyte

• 1 vaniljestang

SLIK GJER DU:

Skrell epla, del dei i terningar og ha dei i ei kasserolle. Vask sitronen godt og riv av det gule skalet med eit lite rivjarn. Ha vatn, sukker, sitronskal og sitronsaft i kasserolla og kok opp. La småkoke til epla er møre. Mos epla grovt og avkjøl. Køyr 3 dl av havregryna i ei matmølle (food prosessor) til havremjøl. Smelt smør i ei steikepanne og ha i havregryn, havremjøl, sukker, kanel. Steik på middels-høg varme til blandinga har blitt karamellisert, rør heile tida. Ha over på ein tallerken og avkjøl. Splitt vaniljestanga og skrap ut frøa. Ha frø og kremfløyte i ein bolle og visp til krem. Legg lagvis havregryn, eplemos og krem, pynt gjerne med litt ekstra kanel.

mat

Bollefocaccia INGREDIENSAR

ca 500 g kveitemjøl 3 dl H-mjølk (37 grader) 75 g sukker 1 ts salt 1 ts kardemomme 1 egg 1/2 pk tørrgjær 75 g smør i terningar Topping: ca 100 g blåbær ca 100 g melis

VANILJEKREM • • • • • •

4 eggeplommer 4 ss sukker 2 dl mjølk 0,5 dl kremfløyte 2 ss maizena 1 vaniljestong

SLIK GJER DU:

Ha alle ingrediensane, unnateke smøret, i ei kjøkkenmaskin. (Eg held alltid tilbake litt av kveitemjølet (ca. 50 g) og eltar det heller inn etter heving om deiga er klissete.) Elt på sakte-middels fart i ca. 10 min til du har ei deig som slepp bakebollen. Ha i smøret, delt i terningar, og elt vidare i ca. 10 min. Dekk bollen og la heve så lenge du har tid, gjerne to timar. (Lag vaniljekrem-oppskrift under.) Kle ei djup langpanne med bakepapir og bruk henda til å trykke deiga jamt utover. Dekk til og la etterheve i 30 min. Lag litt store groper med fingrane og fyll i vaniljekremen. Ha over blåbær. Dekk til og la etterheve medan omnen varmar seg opp. Set steikeomnen på 200 grader. Trykk blåbæra litt ned i deiga, og set langpanna midt i omnen. Steik til bolle-focacciaen er gyllen, ca. 15-20 min. Avkjøl på rist. Lag melisglasur av melis og vatn og ha over før servering.

25 | papiravisa 0515

• • • • • • • • • • •

Sko Playboy – 2000,Marcel

Klokke Les Deux – 1500,Marcel

Sko – 1299,Eurosko

Krus og asjett 99,Kremmerhuset MODELLAR: Cedrik Fonn Skåre med kle frå Marcel: Skjerf Johnny Love – 500,Caps Les Deux – 400,Genser Samsøe Samsøe – 1000,Jakke Samsøe Samsøe – 2500,Bukse Diesel – 1400,-

Ranja Grimelid Ljostveit med kle frå KappAhl Poncho – 399,Bukse – 399,Genser – 199,Veske frå Bagorama – 799,Klokke 399,Kremmerhuset

Sminke frå Skin tonic Ranels Takk til Bilhuset Førde for lån av bilar.

Stol 2499,Kremmerhuset

Vase 299,Kremmerhuset

Ananas m/lokk 299,Kremmerhuset

God mat, laga frå botnen av får du hos Spiseriet

V i girar om til vinter! Med full fart går vi inn i den kalde, fine tida. Fyll opp skåpa med varme klede, bak noko godt, tenn lys og lykter og brems heilt ned. Innetid er kosetid.

Største kjøpesenteret mellom Bergen og Ålesund 47 butikkar/restaurantar leikeland treningssenter gratis parkering KLE Bare Barn KappAhl VIC Marcel More Woman b-young Hennes & Mauritz Jack Jones Vero Moda Match MAT, DRIKKE OG KIOSK Spar Ferske Smakar Spiseriet Narvesen Peppes Pizza Vinmonopolet Bambus

SPESIALBUTIKKAR Clas Ohlson Glitter Zoo1 Bagorama Enklere Liv HUS OG HEIM Bellis Blomster Nille Kremmerhuset Norli Handelshuset Princess Tilbords Kitch’n OPTIKK, UR OG GULL Bjørklund Mestergull Brilleland

SPORT OG FRITID Din sport Sport Outlet Ringo SKO dna Eurosko SERVICE Sparebanken Vest Posten KROPP OG HELSE Nikita Apotek1 The Body Shop Sunkost Trendy frisør Skin tonic Ranels VITA Puls Førde

Kvardagar

Klokke Mango 798,Bjørklund

10–20(21) Augeskugge Chanel 595,Skin tonic Ranels

Laurdagar

10–18 Herreduft frå 575,Skin tonic Ranels

Armband Frost 298,Hjertearmband Frost 248,Bjørklund

Parfyme frå 595,Skin tonic Ranels

...vi har det!

Armband Police 498,Bjørklund

www.hhforde.no

Følg oss på Facebook og Instagram! facebook.com/handtelshusetforde instagram: Handelshuset

Foto og design: Rein Design

Produkta er leverte av:

Seriegründar

28 | papiravisa 0515 Frode Steen har i tre år jobba med utvikling og lansering av straumforgreinaren Smart Conncet. 15. oktober har produktet verdslansering i Førde.

aren

29 | papiravisa 0515

Gründer Frode Steen starta Tracksa AS i 2007, men den beste ideen hans kom i 2012: Ein straumforgreinar som løyser utfordringa med lause skøyteleidningar, og som er den einaste i sitt slag i verda. 15. oktober blir Smart Connect lansert. Tekst: Roy Sunde foto: Stine Bortheim

seriegründaren

”

Du kjem ut av prosessen klokare enn du gjekk inn, men same kor mykje erfaring ein har, og kor godt ein eliminere vekk problem, dukkar det opp nye.

Smart Connect er så enkelt at ein ikkje skjønar at det ikkje har blitt gjort før: Kontakten mangedoblar kapasiteten. Eit gode i ei tid der tal stikkontaktar sjeldan strekk til. – Smart Connect kan du montere på alle skjulte anlegg, der straumkablar ligg i vegg. Det gjeld dei fleste hus i Norge bygd siste 50 åra. Den har seks 220 V-uttak, og to USB-kontaktar, som ladar mobil, kamera og andre duppedittar, seier Steen og fortel at Smart Connect vart fødd ut av eit irritasjonsmoment. – Eg hadde for lite stikkontaktar, og for mykje skøyteledingar som laga rot. Slike leidningar er av kontrollmyndigheitene klassifiserte som mellombels løysingar, men dei har ein tendens til å bli permanente, smiler Steen. – Tusenvis av variantar er CE-merka: Ei erklæring frå produsenten om at dei har følgt direktiva som gjeld, ikkje eit kvalitetskontrollmerke, og dei er ikkje lov å montere på vegg. Alternativet er elektrikar og å montere ei ny stikkontakt. Eg tenkte det måtte vere råd å gjere dette enklare, på lovleg vis. Etter ein utfordrande prosess fann vi ei løysing, som vart NEMCO-godkjent.

Frode Steen

ENKEL, MEN TIDKREVJANDE PROSESS

30 | papiravisa 0515

Med lang gründererfaring bak seg gjekk Frode til verket. – Produktutviklinga var ”enkel”, med vårt lokale nettverk av dyktige folk. Elektroingeniør Arvid Beinnes laga prototypane. Men derifrå til eit produkt for testing var ein lang veg. Det er mange krav som må fyllast, som førte til endringar i form og funksjon undervegs. Då vi hadde teikna første utkast sende vi det til ein prototypeverkstad i Sverige, som 3D-printa ein dummy. Modellar er viktig i produktutvikling, slik at ein kan sjå, teste og føle på produktet. Men kvar endring førte til sending av nye filer og ny modell. Kvar runde tok fire-seks veker, og det gjekk tre år frå ide til salsstart og eit par millionar kroner med til utvikling. – Eg har vore gjennom dette før, og lærte av både det eg gjorde rett og feil i førre runde. Produktutvikling ufordrar deg på kompetanse du ikkje har. Det er spennande. Du kjem ut av prosessen klokare enn du gjekk inn, men same kor mykje erfaring ein har, og kor godt ein eliminere vekk problem, dukkar det opp nye.

IKKJE ROM FOR TVIL

–Var du i tvil om at du skulle lukkast undervegs? – For ein gründer er ikkje tvil eit alternativ, ler Steen. – Den må du ha lagt til side når du hentar inn pengar og folk. Då er du nøydd til å levere. Men det er krevjande stunder, ofte knytt til tida ein ventar på ein tredjepartsamarbeidspartnar du ikkje har kontroll over. Hadde ein som gründer hatt kontroll over alle ledd i utviklinga, og ikkje vore avhengig av andre, hadde livet vore enklare. Men slik er det ikkje. Difor ivrar eg for Prototype-verkstaden, som SFIINX AS bygger i verftslokala til Hellenes AS på Øyrane i Førde. Det ville korta vårt arbeid frå ide til prototype med i alle fall eitt år. Mange har gode idear dei ikkje veit korleis dei skal realiserer. Her får dei ein kanal, seier han engasjert. – Sogn og Fjordane har dårlege kår for produktutvikling. Vi må ut av fylket for å få løyst

ting, og det er ufordrande: Sending fram og tilbake tek tid, og eksponerer ideen for ein tredjepart vel tidleg. Det er ein risiko. Og det ein kan gjere lokalt blir billegare. Vi har gjort så mykje av utviklinga vi kan lokalt: Vi ”sparra” med Kunnskapsparken, fekk enormt mykje støtte frå Hellenes-systemet, og nytta Rein Design til grafisk design. Verdslansering på heimebane Lokalfilosofien tok Steen med seg også i salsleddet. – Vi snakka med butikkjedar tidleg i prosessen, for å sikre at vi ikkje hadde ”bomma”, og fekk gode skotsmål frå dei fleste, og beskjed om å komme tilbake med ferdig produkt. Men Coop Vest, ved Tore Gamborg, tente umiddelbart. Det var lett å lande ein avtale med dei, for dei er flinke til å ta vare på oppstartbedrifter. Dei løftar produktet inn i sitt enorme butikknett, og det er avgjerande for oss no, seier han og fortel om god merksemd alt. – Eg la ut ein film på Facebook om lansering. På ei veke var den delt hundrevis av gonger og hadde 11.000 visningar. Alle er positive til produktet, og utålmodige på kor tid dei kan kjøpe Smart Connect. Eg fekk òg telefonar frå tre store kjeder som ville selje produktet. Men Coop Vest har følgt oss tålmodig heile vegen, og får styre marknaden sjølv ei stund. 15.oktober blir det tre dagars verdslansering på Coop Extra i Førde. Vi har fått ein særs god distribusjonspartnar, med evne og vilje til å løfte produktet. Potensialet er stort, vi kan selje kontakten som den er i 52 land med same stikkontaktløysing som Norge, og det er mogleg å lansere modellar for resten av verda med små grep, smiler han.

FRÅ GRÜNDER TIL BEDRIFTSLEIAR?

Det naturlege steget no er å bli ”bedriftsmann”. Men Steen vil halde fram med gode idear. – No er fokus på å vidareutvikle produktet, og utvikle andre produkt, med fleire funksjonar og løysingar, seier Steen. – Men eg har gründerlivet i blodet og må halde fram med det på sikt. For min del, og mange andre gründerar, er det ikkje suksess å kvile på eit produkt som er drivkrafta, men å utvikle og skape. Når ein har lukkast ein gang, har du færre utfordringar neste gang. Eg vil nok tilsette folk til å ta den daglege drifta etterkvart. Per no er det 1,5 stillingar i bedrifta. Vi skal bli fleire, men løyse det smart. Etter mange år med dette har eg blitt særs kostnadsbevisst, seier han. – I blant tenker eg at det er galskap å halde på slik, og saknar å jobbe 8-4, ferie kvart år og at jobben ligg att når ein går heim. Men eg veit ikkje om eg er skrudd saman slik. Det å utvikle ting folk har bruk for, og meiner er gode produkt, strekke grensa for kva ein kan og ikkje, og ufordre seg sjølv dagleg, er spennande. Det er kjekt å komme ut av kvart prosjekt rikare på kunnskap og erfaring.

GRÜNDERLIV

– Korleis er det å være grunder i Norge anno 2015? – Det er nok ikkje eit godt liv for dei fleste. Myndigheitene skjønar ikkje gründeren sine utfordringar. For investorar er det meir lukrativt å investere dei i eigedom. Det finst ikkje gode

Klar på tre minutt. Smart Connect kan du sjølv montere på veggen, på tre minutt.

grunnar og skattereglar som gjer det lønnsamt å investerer i tidleg fase-gründerar. Då er det vanskeleg å nå investorar før ein har noko å vise fram. Sverige, Danmark og England har til dømes heilt andre reglar. Når det er sagt var det enkelt å finansiere Smart Connect: Dei fleste har eit for-

hold til produktet, som er enkelt å forstå, løyser eit stort behov og den potensielle kundegruppa er stor. Jo meir spesialisert produktet er, jo verre er det å hente kapital. Gründer er eit vidt omgrep. Det er skil på utfordringane i å starte ein butikk eller utvikle eit produkt. Jo meir nybrotsland ein

må bryte, jo fleire utfordringar møter du. Aktørar som Innovasjon Norge er opptekne av lean startup: Kunden er viktigast. Det er greitt, men du får sjeldan dei til å betale utviklinga di. Kundane kjem når du har noko å selje, sjeldan før, seier PAPIRAVISA han. PAPIRAVISA ©

MESTERHUS FØRDE Byggmester Stølsvik AS Tlf: 57 82 90 50

MESTERHUS FLORØ Leilegheiter frå kr. 1.690.000,- www.pinndalen.no PROSJEKTET KAN BY PÅ: • Flotte tomter og sjølveigande leilegheiter • Sørvende terrassar med ca 14 soltimar sommarstid! • Idylliske naturomgjevnader med flotte turmoglegheiter • Godt utbygd sykkelsti tar deg til sentrum på få minutt!

Fanevik Bygg AS Tlf: 57 75 79 80

MESTERHUS FJALER Byggmester Nordnes AS Tlf: 480 31 025

NORGES STØRSTE HUSBYGGJAR I 2014

- vi realiserer husdraumen din!

31 | papiravisa 0515

DIN LOKALE MESTERHUS-FORHANDLAR:

Gratulerer! Vi ønskjer lukke til med lanseringa! Rein Design har stått for logo og profil, produktemballasje, messemateriell og andre profilartiklar.

Takk for eit spennande samarbeid!

UANSETT KVA SOM MÅ TIL, VIL VI FÅ FRAM BODSKAPEN DIN!

/reindesign2013

kontakt@reindesign.no

Telefon: 95 93 99 99

Øyrane 3 A, 6800 Førde Kommunikasjonshuset Rein Design

Mediebruket

Rein Moro

33 | papiravisa 0515

KORTRETTET 14 uformelle spørsmål og 40 minutt fotografering. Her er:

JENNY FØLLING Fylkesordførar i Sogn og Fjordane Tekst: Roy Sunde foto: Stine Bortheim

Jenny Følling er den nye fylkesordføraren i Sogn og Fjordane. Vi stilte ho 14 meir eller mindre vanlege spørsmål, for å la deg bli litt betre kjent med fylkets øvste politiske leiar.

– Kva gjer ein fylkesordførar, sånn eigentleg? – Fylkesordføraren er den øvste politiske leiaren i Sogn og Fjordane, som skal representere det i alle møter som er viktig for fylket, og leie fylkestinget. Og så har fylkesordføraren ei ombodsrolle i høve innbyggarane. Fylkesordføraren må styre den politiske skuta til fylket på beste vis. Det er ei viktig rolle – som ein må fylle på ein god måte. – Om du ikkje hadde blitt politikar – kva hadde du drive med då? – Eg trur eg hadde vore byråkrat. Eg likar å jobbe med offentleg forvaltning. Før eg vart fylkespolitikar jobba eg på næringskontor, og hos Fylkesmannen. Eg hadde nok enda på den sida av bordet.

34 | papiravisa 0515

– Kva gjer du når du skal kople heilt ut? – Då søv eg! Eg er ein på- eller av-person. Eg har godt sovehjarte, og sovnar lett når eg set meg i ein god stol. – Kva forhold har du til musikk? – Musikk høyre eg mest på når eg køyrer bil, gjerne via radio. Eg er veldig glad i å få nyhende fortlaupande. Og eg er veldig glad i fylkets eigen Sigrid Moldestad. Som ung høyrte eg mykje på Suzi Quatro. Eg likar Morten Harket, og Robbie Williams, som har mykje flott musikk. – Om du brått skulle endre kurs i livet – kva yrke ville du satsa på? – Då ville eg blitt arkitekt. Eg har alltid drøymt om å bli det. Kvifor eg ikkje vart det er vel tilfeldig. Ein måtte gjennom ei opptaksprøve. Så det vart aldri noko av. Men eg har spesiell interesse for faget, og jobba ein del i tilgrensande fag hos fylkesmannen. – Kva er du mest stolt av å ha oppnådd/gjort i livet ditt til no? – Mine fire flotte, kjekke barn. Det å bli mor overgår alt. Eg er stolt over å sjå at det går godt med dei. Og det var eit privilegium å vere ordførar i Gaular i åtte år. Og stort for meg å bli fylkesordførar. Det er viktige tillitsverv, som eg prøvar å gjere på beste vis.

”

Sjølvsagt har eg gjort feil eg også, men det er ein del av livet, og eg er ikkje typen til å angre.

– Fortel noko om deg som ville overraske dei som berre kjenner deg som fylkespolitikar? – Ein ting få veit er at eg har gått på sjølvforsvarskurs, og drive med kickboksing eitt års tid. Det var det året eg var 22 år gammal, og gjekk på skule i Tønsberg. – Kva forhold har du til sosiale medium? – Eg er ganske aktiv. Mest på Facebook, som eg brukar dagleg. Eg er glad i å ta bilete og dele, og nyttar Instagram. Eg har Twitter-konto, som eg ikkje brukar så mykje, og ein Snapchat-konto til familiebruk. Eg brukar ein del tid på sosiale medium, men det er også gode kanalar for å komme i kontakt med folk, og eg er eit sosialt menneske, og gode kanalar for informasjon om kva som rører seg i samfunnet. Det likar eg å følgje med på. Som offentleg person er eg oppteken av at eg skal kunne stå for alt eg skriv på sosiale medium. – Beskriv ein typisk laurdag?  – Laurdagen er den dagen eg får sove litt lenger på morgonen, og det set eg stor pris på, og dagen då eg får gjort unna ting på heimebane, viss eg ikkje har offentlege oppgåver. Normalt brukar eg å ete ein god frukost, gjere litt husarbeid og handle. Og ikkje minst trene. Gjerne ein tur på Hafstadfjellet, eller jogge ein tur. Eg har treningskort på Spenst, men eg brukar ofte naturen til trening og likar best å jogge ute. Og så brukar eg å lage ekstra god mat på laurdagskvelden.

– Kva er livsfilosofien din?  – Det er kjekt med fest, men eg likar kvardagane best. Hardt arbeid kvar dag gjev resultat, det prøver eg å leve etter. Eg er glad i å jobbe og likar at det skjer ting. Og får energi når eg ser resultat av det eg driv med. Eg er ikkje redd for å jobbe lange dagar når det er naudsynt. – Du får brått to veker ferie. Kva fyller du dei med? – Eg ville brukt ei av vekene til å pusse opp og gjere ting eg tenkte skulle vore gjort i huset. Den andre ville eg brukt til å anten gå i fjellet, eller reise ein stad. Eg likar godt å reise på byferie. Favorittane er Roma og Paris. Eg tek gjerne ein ny tur til Roma: Ein fantastisk by, med mykje historie. Der kan eg slappe godt av. Men ofte nyttar eg ferie til å jobbe litt. Eg synest det er så kjekt. – Kva angrar du mest på her i livet? – Eg angrar sjeldan på ting. Eg er av den sorten som har alt for lett for å seie ja, men samtidig har det gitt meg mange moglegheiter. Det hender at eg er usikker på om eg kan det eg gjev meg ut på, men eg seier ja likevel. Og lærer nye ting. Sjølvsagt har eg gjort feil eg også, men det er ein del av livet, og eg er ikkje typen til å angre. – Til fjells, eller til havs? – Eg elskar å gå i fjellet, så det valet er lett for meg. – Kva motiverer deg? – Utfordringar! Eg likar at det skjer ting. Det å løyse vanskelege oppgåver og handtere utfordringar motiverer meg. Eg likar ikkje rutineoppgåver. Om eg må gjere det same kvar dag byrjar eg å kjede meg. Eg trivst med å omgåast folk, prøve å løyse problemstillingar, og finne vegen vidare i eit krunglete terreng. Eg blir veldig motivert av å finne løysingar der dei er vanskelege å finne. Politikk handlar om å finne løysingar. Eg hadde ikkje blitt i politikken lenge om eg ikkje vart motivert av det. Det krev at ein trivst i eit klima der folk er ueinige, PAPIRAVISA men klarar å skilje mellom sak og person. PAPIRAVISA

35 | papiravisa 0515

36 | papiravisa 0515 – Det blir nærare 200 bilar i og ved Førdehuset denne helga. Nytt av året er høve til å prøvekøyre bilar, og at vi no også viser fram nyttekøyretøy. Eit ypparleg høve for næringsdrivande til å studere mangfaldet av varebilar bilforhandlarane i Førde har å by på, seier Anne Råheim Tveit, frå AutoForum, og Stein Vidar Vie, frå Toyota Førde. Foto: Stine Bortheim.

37 | papiravisa 0515

Bilmesse med ny vri

17. og 18. oktober blir det nybilmesse i Førdehuset. – Vi trur det blir publikumsrekord i Førdehuset i år, seier leiar for Bilgruppa i Førde, Frank Kirkebø. Tekst: Tore Fossen

”

Til no er det meldt inn ca 30 varebilar i ulike storleikar, og dette trur vi er eit positivt bidrag for publikum. Anne Råheim Tveit, AutoForum

Han grunngjev det med dei nye grepa som er tekne for å auke interessa for bilmessa. – I år er det to ekstra gode grunnar til å ta turen til Førde og Førdehuset denne helga.

PRØVEKØYRING

For første gong kan vi tilby prøvekøyring av bilar. Halve parkeringsplassen framfor Førdehuset er avsett til dei bilar som står klare for prøvekøyring. Kvar av dei 10 forhandlarane stiller ut eit par modellar av kvart merke som blir tilgjengelege for ein prøvetur om ønskjeleg, seier Kirkebø på telefon frå USA.. – Rett nok må du inn i messehallen og gjere ein avtale med ein av representantane for det einskilde bilmerket, men då får ein jo høve til å sjå alle dei andre modellane som er på marknaden også, seier han.

VAREBILAR

38 | papiravisa 0515

Den andre nyheita i år er at det blir stilt ut varebilar. Desse vil bli plassert framfor symjehallen og i området vestover. – Til no er det meldt inn ca 30 varebilar i ulike storleikar, og dette trur vi er eit positivt bidrag for publikum, seier Anne Råheim Tveit ved AutoForum. – Dette må jo vere eit ypparleg høve for næringsdrivande til å studere kva bilforhandlarane i Førde har å tilby av varebilar, smiler ho, og legg til at det blir høve til å ta ein prøvetur med dei fleste av utstillingsmodellane.

ANNA SNACKS

Nybilmessa har som mål å presentere det meste av det som er tilgjengeleg hos nybilforhandlarane, men enkelte godbitar som ikkje kjem i kategorien ”hyllevare” vil også bli stilt ut. – Sjølv om ikkje alt er spikra i det dette magasinet blir sendt til trykk, kan vi i alle fall skilte med Mercedes AMG GT S, Ford Mustang, Volkswagen Touareg, Audi A8 og Toyota Hi Lux frå Arctic Trucks, seier Stein Vidar Vie, dagleg leiar ved Toyota Førde.

EKSTERNE UTSTILLARAR

I tillegg til nye bilar, vil også ein del eksterne utstillarar få plass i vrimlearealet utanfor utstillingshallen, og utanfor Førdehuset. NAF stiller som vanleg velviljug opp med sin ”Velte-Petter”, slik at du kan få prøvd korleis det er å rulle rundt med bil, og korleis ein skal frigjere seg dersom du skulle komme i ein slik situasjon. Kråkenesmarka Motorsportsenter vil vere til stades med gokart, og fleire andre verksemder relatert til bilbransjen vil også ha stand på Førdehuset. Kort oppsummert vil nærare 200 biler, med smått og stort, bli å sjå i og ved Førdehuset denne helga, så har du eit snev av interesse for bil, må du ta turen til Førde. Bilmessa vert arrangert av reklamebyrået Rein Design, i samarbeid med dei ni nybilforhandlarane i Førde samt PAPIRAVISA Høyanger Bil. PAPIRAVISA ©

KJEM PÅ NYBILMESSA Det blir mykje fint å kvile auga på i Førdehuset 17. og 18. oktober. Mellom anna Mercedes AMG GT, Ford Mustang, Toyota HiLux frå Arctic Trucks og VW Touareg, for å nemne litt.

Rein Design

Sjå vår flotte huskatalog og la deg bli INSPIRERT!

Flytte langt? Flytte heim? Flytte ut? Vi tar jobben. Uansett kvar du skal til eller frå.

Nyheit AUSTEVOLL

Eit hus frå oss - ein heim til deg

Over heile landet – eller ut av landet.

• • • • •

Flytting Lagring Pakking Forsikring Utleige av vare- og lastebilar

Kontakt oss i Dvergsdal & Sunde, og saman finn vi din draumebustad, uansett kor du vil bu i Sogn og Fjordane. Vi har avdeling i Førde, Sogndal og Eid.

Tlf: 57 72 65 00

39 | papiravisa 0515

på Ska 57 bi de 83 len?

dvergsdalogsunde.no | post@dsgruppen.no Avd. Førde | Avd. Eid | Avd. Sogn

Varmvoksbehandling, verdens beste antirust.

Lakkbehandling utan kostbare etterbehandlingar.

Kostnadsfri rutereperasjon og ruteskift på alle merker.

Skade, lakk og glasverkstad på Hafstadflata i Førde Tlf: 57 83 72 50 • post@bilskadesenteret.no • www.bilskadesenteret.no • Man-fre 07:30-16:30

40 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0515

Peugeot 208:

Ei lita perle Du kan fort forelske deg i denne bilen. Først og fremst fordi den er så kjekk å sjå til, men også fordi dei indre verdiane tel. Tekst: Tore Fossen Foto: Roy Sunde

Den ser tilsynelatande liten ut, men ver klar over det at det skil ikkje meir enn (3.965) 91 centimeter mellom ein Peugeot 208 (3.973 cm) og Mercedes-Benz E-klasse (4.879 cm). Startprisen på ein Peugeot 208 Allure 1,2 Blue Lion 110 hk er 232.000 kroner, og Mercedes’en startar på nærare 500.000 kroner. Det betyr at du faktisk kan kjøpe to Peugeot 208 ekstra til prisen av ein Mercedes-Benz E-klasse. Du får med andre ord nesten 8 meter Peugeot til prisen av nesten 5 meter Mercedes.

Kva så med 1,2 liters bensinmotor, 110 hestekrefter og automatgir? I følgje Peugeot skal den 3-sylindra motoren greie seg med cirka 0,45 liter pr mil ved blanda køyring. Vi hadde bilen på tur frå Førde, via Lavik til Rysjedalsvika, over til øyriket Solund, tilbake via Dale og endestasjon Førde. Ein distanse på totalt 275 kilometer. Køyrecomputeren viste at den oransje perla hadde slurpa i seg 0,7 liter på mila. Det er mogeleg Converse-skoa mine er litt tunge, men eg trur redaktør Sunde kan stadfeste at det definitivt ikkje var noko tullekøyring. Vi hadde tross alt ein kasse med levande krabber i bagasjerommet. Men no skal det seiast at eg sjeldan eller aldri har greidd å køyre på oppgitt forbruk. Og hadde distansen vore Førde – Sogndal så hadde kanskje forbruket vore heilt annleis. Kanskje vi skulle lånt 208 dieselvarianten, og sett kor langt vi kom då…? Veldig mange brukar all energi på kor mykje drivstoff ein bil brukar, og gløymer alle andre

La oss ta det første først, for det er jo ganske logisk å starte i byrjinga. Den knappe 4 meter lange 208 er veldig morosam å køyre. Sjølv med automatgir. 6-stegs kasse gjev deg relativt rolege girskift, og kick-down ved forbikøyringar går raskt og behageleg. Det vesle rattet gjev sportslege vibbar, og bilen er litt gocart-aktig å køyre med sin direktestyrte oppførsel. Kanskje er eg litt smal over ryggtavla, for eg kunne tenkt meg litt meir sidestøtte i svingane over Espedal mot Flekke, mens redaktøren fann lite å klage på der. Når den same redaktøren fann ut at han ville høyre Elg sin versjon av ”Hjernen er alene”, kunne vi konstatere at også på høgtalarfronten har verda gått framover. God og klår lyd er ikkje alltid standardvare i bilar til under ein kvart million. Derimot fann vi ut at utbyggjarane av DAB-nettet framleis har litt arbeid att før FM-nettet blir stengt ned.

I den nesten 1500 kilo tunge bilen er det plass til fem personar, og bagasjeromsvolumet er på 1311 liter. Bakseteryggane kan leggast ned med 60/40 deling, slik at du får plass til litt større ting. Har du ekstra store ting, bør du bruke hengar, og bilen har lov å dra 1100 kilo. Har du meir enn det bør du ringe eit transportfirma. Designet på bilen er tøft og sportsleg. Nokre vil kanskje kalle den urban. Her er utstrekt bruk av LED-lys både framme og bak, og baklyktene lyser i form av tre striper. Truleg etter klørne på løva som prydar emblemet til Peugeot. Fargen Orange Power passar veldig godt til denne modellen, og gjev den eit friskt preg. Det er heller ikkje feil med flotte 16-tommars aluminiumsfelgar. Bilen blir levert med fleire ulike variantar av både bensin- og dieselmotorar. Dersom du er av dei som påstår at du kan køyre meir økonomisk enn andre, tilrår vi at du tek turen innom ein Peugeot-forhandlar og prøvar deg på å bli landets mest økonomiske sjåfør. Premien er ein splitter ny Peugeot 208! Men hugs på at du fort kan bli litt forelska i den PAPIRAVISA vesle Peugeot’en. PAPIRAVISA ©

I den oransje perla var det montert inn litt ekstrautstyr som vi sette stor pris på. Det eine var det store panoramaglastaket. Det gjev lys og luftig kupé, samstundes som vi tidvis kunne nyte blå himmel og tidvis styrtregn på turen, utan å bli verken solbrent eller søkkvåte. Ryggekamera er også greitt å ha. På ein 7 tommars touch-skjerm får du sjå kva som eventuelt er å finne bak bilen, og når du ikkje lenger er oppteken av det, men har fokus framover, brukar du fingeren på skjermen til å finne lydkjelder, telefonlista di eller legg inn informasjon om kvar du skal, slik at navigasjonssystemet kan føre deg trygt fram til endeleg destinasjon. Du kan fint trivast i det som Peugeot kallar i-Cockpit.

PEUGEOT 208 ALLURE BLUE LIONE 1,2 liter, 110 hk aut 0–100 km/t: 9,8 sek Toppfart: 194 km/t Lengde: 3965 mm Breidde: 1739 mm Høgde: 1460 mm Vekt: 1090 kg Oppgitt forbruk, blanda køyring: 0,45 l/mil Vårt forbruk: 0,70 l/mil CO2-utslepp: 104 g/km Pris frå: 232.000,Pris testbil: 247.800,Forhandlar: Bilhuset Førde

41 | papiravisa 0515

Kanskje ikkje heilt rettvis samanlikning, men det er alltid kjekt å leike med tal. Det har Peugeot gjort også. Dei er så frimodige å påstå at dette er bilar som skal vere særs drivstoffgjerrige. Dieselvarianten med 1,6 liter BlueHDI 100 hk sette ny forbruksrekord for litt sidan, med 0,2 liter på mila over ein distanse på 2150 kilometer. Imponerande.

fordelar ein bil har. Som til dømes korleis den er å køyre frå A til B, korleis den er å sitje i, korleis den er å manøvrere i trafikken, korleis lyden frå høgtalarane kan bidra til å gjere turen til ei oppleving.

É EYr\Y ;P%+ Æ Naff]jghhkcja^l]f& <]l ]j f]kl]f mljgda_ Yl fg] k� nYcc]jl cYf nμj] k� ^gjfm^la_& É :AD$ FJ . Å *()-

9MLG>AD$ FJ / % *()-

HJ=KK=F @9J K9?L KALL& Cge affge g_ ghh\Y_ Ydd] \ae]fkbgf]f] Yn `]dl fq] EYr\Y ;P%+ \m g_k�& N]dcgee]f lad hj¶n]cb¶jaf_

>jY *,) ((($% t 9O< ^j� ++/ ((($%

Sjå alle Mazda sine modellar utstilt på Jacg >¶j\] 9K nybilmessa i Førdehuset 17. og 18. oktober. Kl]afYn]_]f 0$ .0(, >¶j\]& Ld^& yhfaf_kla\]j2 Dersom du har lyst, kan du også få prøveooo&jacg&fg køyre ein NY Mazda. Vi trur du blir imponert!

2015 FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

42 | papiravisa 0515

HDMLK=DA? >yJ <M DQKL Hy =F KL¦JJ= ?9J9KB=

RENTEKAMPANJE

2,95 %*

MAZDA FINANS

EYr\Y.$ f� e]\ 9O< Hjak ^jY +** -(($% t <a]k]d 9O< ^jY +00 -(($%

EYr\Y ;P%-$ Fgj_]k e]kl kgd_l] KMN *()+ g_ *(), Hjak ^jY +,( -(($% t <a]k]d YmlgeYl 9O< ^jY ,+* -(($%

@]dl fq] EYr\Y*$ ]f klgj dal]f Zad Hjak ^jY )0+ ((($%

DAN=L :=KLyJ 9N N9D?$ E=F FG=F =J N9FKC=DA?=J= =FF 9F<J=2 KcYd \m n]d_] `]dl fq] EYr\Y*$ kge `Yj l]cfgdg_a kge a ]f klgj Zad g_ kge ]j kcYhl ^gj Zq]f$ EYr\Y. e]\ Ôj]`bmdk\ja^l kge lYj \]_ ^j]e mYfk]ll nμj g_ mf\]jdY_ ]dd]j EYr\Y ;P%- kge nYj Fgj_]k e]kl kgd_l] KMN a Z�\] *()+ g_ *(),$ kge f� `Yj Zdall ]f\Y Z]\j]7 MYfk]ll `nY \m n]d_]j$ ^�j \m EYr\Yk Z]j¶el] cb¶j]_d]\] g_ ZYf]Zjql]f\] KCQ9;LAN%l]cfgdg_a kYee]f e]\ ]f dYf_ mlklqjkdakl] g_ n�jl affgnYlan] af^glYafe]flkqkl]e& >gj � acc] kfYcc] ge ^¶jkl]cdYkk]k Yclanl kacc]j`]lkkqkl]e e]\ Zd&Y D=<%dqcl]j$ kge Za\jYj lad ghlaeYd kacc]j`]l&

Jacg >¶j\] 9K Kl]afYn]_]f 0$ .0(, >¶j\]& Ld^& -/0+/*** yhfaf_kla\]j2 (12(( ).2+( ooo&jacg&fg

EYr\Y.$ \janklg^^gjZjmc cgeZaf]jl cb¶jaf_ +$1%.$, d')(( ce$ ;G*%mlkdahh )(,%)-( _'ce$ FGp /%-- e_'ce& EYr\Y ;P%-$ \janklg^^gj%Zjmc cgeZaf]jl cb¶jaf_ ,$.%/$* d')(( ce& ;G*%mlkdahh ))1%).- _'ce$ FGp .%/* e_'ce& @]dl fq] EYr\Y*$ \janklg^^gjZjmc cgeZaf]jl cb¶jaf_ +$,%,$0 d')(( ce& ;G*%mlkdahh 01%))* _'ce$ FGp 1%,. e_'ce& 9dd] fq] EYr\Y h]jkgfZad]j k]d_]k e]\ - �j')(( ((( ce fqZad_YjYfla$ )* �jk jmkl% Z]kcqll]dk]k_YjYfla$ + �jk dYcc_YjYfla g_ afflad )( �jk EYr\Y N]aYkkaklYfk]& >jY%hjak]j afcd& ^jYcl g_ d]n&gecgklf& h�dq\]f\] cj P PPP$%$ �jkYn_a^l ladcgee]j& Mlklqj Yn`]f_]j Yn mlklqjkfan�& >gjZ]`gd\ ge ljqcc^]ad&

É =L CF9DDCB¦H E]\ cfYc]f\] _g\ hjak$ cmdl \]ka_f g_ eYkk] mlklqj cgee]j \]ll] lad � Zda ]f Yn �j]lk klgj] KMN%`alk& É

>jY%hjak afcd& ^jYcl g_ d]n&gecgklf& yjkYn_a^l ladcgee]j& <janklg^^gjZjmc cgeZ& cb¶jaf_ ,$(%.$+ d')(( ce$ ;G*%mlkdahh )(-%),. _'ce$ FGp +%.+ e_'ce& 9dd] fq] EYr\Y h]jkgfZad]j k]d_]k e]\ - �j')(( ((( ce fqZad_YjYfla$ )* �jk jmklZ]kcqll]d%k]k_YjYfla$ + �jk dYcc_YjYfla g_ afflad )( �jk EYr\Y N]aYkkaklYfk]& >gjZ]`gd\ ge ljqcc^]ad&

@=DL FQ= E9R<9 ;P%+

Den nye generasjon Hyundai i20

Den nye Hyundai i30

Inspirert av livet ditt

Overgår dine forventninger

Den nye generasjon i20 representerer det fremste av teknologi, sikkerhet og komfort i klassen. Nye i20 tilbyr klasseledende plass for fører og passasjerer, og et bagasjerom med god plass til weekendbagasjen. Det hele er kledd i et stilfullt og elegant design. Tilgjengelig med utstyr som parkeringssensor, oppvarmet ratt, panorama soltak, filskiftevarsler, bluetooth telefontilkobling og LED-kjørelys. Les mer på www.hyundai.no

Med sportslig og elegant design, innovativ teknologi og materialer i høy kvalitet gir Hyundai i30 deg glede hvor enn du ferdes. Tilgjengelig utstyr som navigasjon, bi-xenon, ryggekamera og varme i rattet fyller nye i30 med kjøreglede. Ny prisgunstig DCT 7-trinns automat gir effektive og sømløse girskift og en perfekt balanse mellom ytelse og lavt forbruk. Romslig bagasjerom og praktiske løsninger gjør bilen perfekt for den aktive familie. Les mer på www.hyundai.no

Hyundai i20 1.2 84 hk m/Komfortpakke fra kr 194 000,-

Hyundai i30 stv 1.6 Crdi 110 hk m/Plusspakke og DCT aut. fra kr 299 000,-

Prisen er veiledende pris levert Førde. Årsavgift, vinterhjul og metallic lakk kommer i tillegg. Forbruk blandet kjøring i20: fra 0,48 l pr mil. CO2-utslipp: fra 112 g/km. NOx=18 mg/km. Fem års garanti med ubegrenset kjørelengde: For vilkår og betingelser, se www.hyundai.no. Avbildet modell kan avvike fra standard utstyrsnivå. Det tas forbehold om trykkfeil.

Fem års garanti med ubegrenset kjørelengde: For vilkår og betingelser, se www.hyundai.no. Veiledende pris levert Førde. Årsavgift, vinterhjul og metallic lakk kommer i tillegg. Forbruk blandet kjøring i30: fra 0,42 l pr mil. CO2-utslipp: fra 109 g/km. NOx=36 mg/km. Motorene i nye i30 imøtekommer de strenge miljøkravene til Euro 6. Det tas forbehold om trykkfeil og endringer. Avbildet modell kan avvike fra tilbudt modell.

Sjå fleire av Hyundai sine modellar utstilt på nybilmessa i Førdehuset 17. og 18. oktober. Dersom du har lyst, kan du også få prøvekøyre ein ny Hyundai. Vi trur du blir imponert!

2015 FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT

43 | papiravisa 0515

Helt nye Hyundai Tucson

Forandring fryder Den nye Tucson er symbolet på Hyundais nye retning som en av verdens ledende og mest innovative bilprodusenter. Helt nye Tucson byr på mer plass, mer teknologi og mer sikkerhet. Tucson har fantastiske kjøreegenskaper og høy grad av komfort. Med modig og iøynefallende design setter den nye Tucson en ny standard i klassen. Les mer på www.hyundai.no Den helt nye Hyundai Tucson 2WD 1.6 GDi fra kr 307 000,-

Garanti Ubegrenset kjørelengde

4WD 2.0 CRDi fra kr 389 000,-

Veiledende pris levert Førde inkl. leveringsomkostninger og Tectylering (kr 12 950,-). Årsavgift, vinterhjul og metallic lakk kommer i tillegg. Fem års garanti med ubegrenset kjørelengde: For vilkår og betingelser, se www.hyundai.no. Forbruk blandet kjøring Tucson: fra 0,46 l pr mil. CO2-utslipp: fra 119 g/km. NOx=35 mg/km. Motorene i nye Tucson imøtekommer de strenge miljøkravene til Euro 6. Vi tar forbehold om trykkfeil og endringer. Avbildet modell kan avvike fra tilbudt modell.

Gjølmunnebrua er eit høgdepunkt i Via Ferrataen i Loen. Den heng 750 meter over havet, med 160 meter ned til botnen av det djupe gjølet og har eit strekk på 120 meter.

44 | papiravisa 0515

Himmelbrua Ikkje noko veks inn i himmelen seie dei. Men når du har bygd deg ei himmelbru, så er alt mogleg. Loen Active sine besøkstal i Via Ferrataen aukar år for år. Tekst og foto: Joachim Vie

Via Ferrata er eit italiensk ord, oversatt til engelsk med ”Iron road” og til tysk med ”Klettersteig”. På norsk blir det ofte kalla ”klatresti”, ”jernsti” og ”klatresti med wire”, men Via Ferrata er godt innarbeidd som omgrep på norsk også. Via Ferrata går ut på at eit fjell utstyrast med faste sikringsmiddel: stålwire, bøylar, stigar og bruer, som nyttast for å klatre fjellet på mest mogleg sikkert vis, utan at ein treng stor ferdigheit eller klatrekunnskap. Normalt god form og motorikk er som regel nok. Vanlege turgåarar kan følgje ein fast klatresti utan å utsette seg for risikoen som er forbunde med fjellklatring og rappelering.

VIA FERRATA LOEN Via Ferrata til Hoven i Loen er ei luftig oppleving. Oppturen går frå fjorden i Loen, på skogsveg og sti til 440 meter over havet, så via Via Ferrata, over ”Gjølmunnebrua” og opp til 900 meter over havet, med framhald til Hoven, på 1011 meter over havet, før ein går ned til Oppheim, 280 meter over havet. Det er ein krevjande tur, på seks-sju timar. Du klatrar høgt over fjorden, omgitt av spektakulære fjell og Jostedalsbreen Nasjonalpark. Eit høgdepunkt på veg opp er ”Gjølmunnebrua”. 750 meter over havet. Hengebrua, som opna i 2013, går over det 160 meter djupe gjølet, og er 120 meter lang, den lengste Via Ferrata-brua i Europa. Turen over kjem med garanti om sommarfuglar i magen.

Då Loen Active byrja å bygge Via Ferrata i Loen i 2011 var det berre to slike ”jernvegar” i Norge, i Odda og Hemsedal. Dei opna første kommersielle sesong året etter, og sidan har besøkstala peika oppover. I 2012 hadde dei 200 gjestar med guide, og 600 totalt. Rune Holen i Naturservice, som var med å bygge Via Ferrataen, sa at dei måtte rekne med ei tredobling kvart år – og han fekk rett. – I 2013 hadde vi 600 guida gjester, og 1500 totalt. Og i 2014 smalt det til med ein kjempesommar. Vi tenkte at det blei ein sesong som vi aldri ville oppleve att og var blide og nøgde. 1930 guida gjester, og om lag 5000 totalt, seier Erik Brendfur i Loen Active. Så kom 2015 med ein lang vinter og dårleg vår- og sommarvær. – Vi måtte måke fram Via Ferrataen med spade, og hadde første tur 9.mai, mot 26.april året før. Og sjølv om nokre har klaga på været, så har vi hatt 3200 gjestar med guide, og om lag 8000 som har gått turen sjølv i år. Totalbesøket har auka over 50 prosent frå året før!

HELST GUIDA TURAR

Loen Active anbefalar folk å bruke guide, i alle fall på første tur. – Mange har vore her med guide før og går neste tur åleine, gjerne saman med venner. Så er det andre som har høyrt at turen er enkel å gå sjølv, og som kanskje endar med å trenge hjelp av førarane våre. Slike ting må vi berre regne med.

45 | papiravisa 0515

FAKTA

himmelbrua

46 | papiravisa 0515 Det vil før eller seinare skje noko, så vi er veldig fokusert på tryggleik, seier han og held fram. – Vi arrangerte det første tryggleikskurset i Via Ferrata i Norge i 2015, for 15 personar. Vi snakka med Nordtind, og sa vi ville ha eit skreddarsydd Via Ferrata -kurs. Det fekk vi til etterkvart, og no har vi dei ti einaste Via Ferrata-sertifiserte førarane i Norge. Det kostar, men det er verdt det, slår han fast.

FLASKEKORK

Ein laurdag i september var det totalt 230-40 mennesker i Via Ferratane på same tid. – Byrjar det å bli trongt i Via Ferrataen no? – Vi såg det alt i fjor. Med 50-80 personar som starta på same tid, så blei det ”kork” i det partiet vi kallar Ormen Lange – som er siste lengda før Gjølmunnebrua. Difor laga vi ei parallell rute, i kategori E (skilta ekstremt vanskeleg), på 110 lengdemeter og litt overheng. 20-40 prosent av alle prøver den nye ruta, og det løyste flaskehalsen noko.Gjølmunnestrengen kom også opp på

same tid som den nye ruta. Det er ein 36 meter lang wire som ein skal balansere på, heldigvis festa i to wirerar over. Men den var mest for moro i følgje Brendefur. For nokre helger sida var det 230-240 personar i Via Ferrataen på same dag. Loen Active har utstyr til 250, så den dagen var kapasiteten på bristepunktet. – Det gjekk bra likevel. Vi delte gruppene i puljer med forskjellige starttidspunkt. Folk var nøgde når dei kom ned att, fortel han.

PLANAR

Via Ferrataen blei til etter ein studietur til Europa i 2007. Richard Grov, hotelldirektøren på Alexandra Hotell, ville ha ein sånn. Fem år etter kunne dei opne jernstigen for dei første gjestane. – Skåla Opp og Via Ferrataen skapar synergiar i Loen. Dei som kjem hit skal ha mat, overnatting og gjerne andre aktivitetar. Heile bygda tener på det som har skjedd no, men dei kviler ikkje på suksessen.

– I 2017 kjem det restaurant og pendelbane til toppen av Hoven. Dette er berre enda eit tiltak som vil trekkje fleire folk til Loen. Vi i Loen Active vil utvide med ein barnevennleg Via Ferrata for barnefamiliar og dei som vil trene til den lange turen. Erik Brendefur fortel at dei har bygd ut annakvart år. – Vi har forskjellige planar, men vi skal ikkje seie for mykje no. Når ting går bra, så går overskotet til nye spennande investeringar, seier han lurt. – Kven høver Via Ferrataen for? – Dei mellom 12-80 år som er vand til å ferdast i naturen og greier å gå opp 1 000 høgdemeter og som ønskjer ei utfordring. – Men eg må legge til at det er ein guida tur på 7-8 timer, så ein viss fysisk form bør ein vere i. Det er ikkje mange som snur før dei kjem til innsteget – men det er betre å gjere det der, enn oppe PAPIRAVISA i fjellsida. PAPIRAVISA ©

1) Erik Brendefur er dagleg leiar i Loen Active og kan glede seg over stadig aukande tal gjester. 2) Den nye alternative ruta før Gjølmunnebrua er krevjande og luftig, der den snik seg langs ryggen på gjølet. Her kjenner du høgda. 3) Om lag sånn ser det ut når du stig ut på Gjølmunnebrua. Det er berre å gå. 4) Denne dagen var det omlag 230 personar som gjekk Via Ferraten. 5 og 6) 900 meter opp i fjellet heng Gjølmunnestrengen. Om ikkje Gjølmunnebrua var nok, så heng det ein 36 meter lang wire som ein skal balansere på, heldigvis festa i to wirerar over.

Glas – og mykje, mykje meir • Vi tek på oss små og store oppdrag med glas- og monteringsarbeid, i alt frå privathus til store forretnings- og industribygg. • Vi leverer alt av dører og vinduer, tilpassa kunden sine ønskjer.

• Vi leverer og monterer ulike typar solskjerming til både privathus og foretningsbygg. • Alle typar gitterportar til vindu-og butikkinngangar.

GLASMEISTER

KVARDAG

”

Det er ein guida tur på 7-8 timer, så ein viss fysisk form bør ein vere i. Det er ikkje mange som snur før dei kjem til innsteget – men det er betre å gjere det der, enn oppe i fjellsida.

Vi har brei erfaring innan synskirurgi. Ei forundersøking vil gje deg ei grundig undersøking av auga dine, og på bakgrunn av den kan vi rettleie deg vidare. Vår laserkirurg er den fremste på sitt felt i Norden. Vi opererer nærsynte, langsynte, skeive hornhinner, alderslangsyn og grå stær. Ta kontakt i dag for ein prat om syn - vi har kort ventetid på forundersøking og grå stær-behandling.

Rentefri delbetaling Vi tilbyr rentefri delbetaling i 12 mnd. eller rentefri betalingsutsetjing i inntil 9 mnd.

Erik Brendefur

Tilknytta kirurgar: dr.Thilesen, dr.Plesner, dr. Meberg

Sogn og Fjordane Synskirurgi, Sørstrandsvegen 9, 6823 Sandane Tlf.57 86 74 00 • www.synskirurgen.no

47 | papiravisa 0515

EIN ENKLARE

Rein Design

Halbrendsøyra 7 • 6800 Førde • Tlf. 57 83 08 50 • www.holvikglas.no

Med kamera utanfor allfarveg Måndag 19.oktober blir det arrangert eit spennande fotoseminar på Skei, med dokumentarfotograf og Olympus-ambassadør Morten Hvaal. Tekst: Roy Sunde Foto: Privat

Morten Hvaal er ein internasjonalt anerkjent fotograf, som har vunne fleire prisar både i Norge og utlandet, og jobba i over 100 land. Han fekk eit tidleg og krunglete møte med fotografiverda, då han 13 år gamal øydela bileta i farens Olympus Om-2 kamera, som han hadde teke med frå Japan. – Eg var ung og nysgjerrig, fikla med kameraet, opna det ved eit uhell og øydela dei uerstattelege bileta i det. Merkeleg nok vart ”katastrofen” drivstoff for foto-lidenskapen. Eg har vore så heldig å kunne leve av den sidan eg var 19 år, seier Morten Hvaal.

forteljingar frå den lange karrieren, og eit grundig innsyn i moderne fotografisk teknikk.

GRATIS SEMINAR FOR ALLE

48 | papiravisa 0515

Han byrja karrieren som fotograf i ei lita avis, og seinare vart han dokumentarfotograf. – Eg spesialiserte meg på konfliktar og humanitære kriser, og har tilbrakt det meste av mitt vaksne liv i nokre av verdas mest interessante stader, seier Morten, som i snart 30 år har dekka slike konfliktar og kriser for leiande internasjonale medium. – Ironisk nok er vakre Norge for fredfullt for meg til å tilbringe mykje tid i, men eg har alltid hatt lyst å utforske heimlandet, seier Morten, som no gjer nett det. Han har lagt ut på ei formidabel reise hausten 2015: Åleine på ein motorsykkel reiser han frå Tromsø til Kristiansand,

med 50 seminarstopp langs vegen. Prosjektet har fått hashtag #OlympusBackroads: Morten køyrer bakvegane, på jakt etter fotografi og opplevingar utanfor allfarveg. Foredraget han har med seg på turen i Norge inneheld fotografi og

SER DU ETTER NY BUSTAD I FØRDE? På vår heimeside gravdal.no finn du til ei kvar tid oppdatert informasjon om våre bustadprosjekt. Både dei vi held på med, og dei som er under planlegging. Akkurat no har vi tomannsbustader, rekkehus og leilegheiter for sal. Vi har realisert bustaddraumar i meir enn 50 år. Skal vi realisere din også?

www.gravdal.no | Tlf. 47 87 40 00

Rein Design

DOKUMENTARFOTOGRAFEN

Arrangør av seminaret er fotobutikken Alf Helgheim & Co. – Det er tredje haust på rad vi arrangerer fotoseminar. Det set både kundane, fotointeresserte og fotoklubbar stor pris på, så vi er glade for å få til ein slik kveld i år også, og håpar mange møter opp. Det er kjekt å gje noko tilbake til både mange gode kundar og andre, seier Reidar Helgheim. – Seminaret er gratis, men vi er avhengig av at alle som ønskjer å delta, melder seg på i løpet av helga 17.-18. oktober, seinast måndag føremiddag 19. oktober, slik at vi får tilpasse talet deltakarar til eit høveleg lokale. I utgangspunktet tenker vi ha seminaret her i butikken, men om det blir fleire enn vi har plass til flyttar vi oss over i eit større lokale. Alle må møte opp klokka 17.30, og så startar seminaret klokka 18. Vi reknar med å bruke to-tre timar ut over kvelden. Morten er Olympus-ambassadør, men alle er velkomne, same kva kameramerke dei nyttar, seier Reidar. – Og alle som deltek er med i trekkinga av eit Olympus Stylus 1 superzoom-kamera til ein PAPIRAVISA verdi av kr 5.000 kroner. PAPIRAVISA

UANSETT KVA SOM MÅ TIL, SÅ SKAL VI FÅ FRAM BODSKAPEN DIN!

Les meir om oss og arbeid vi har gjort på reindesign.no

kontakt@reindesign.no • 95 93 99 99 /reindesign2013 Kommunikasjonshuset

rein_design

r all bilen følge rvice på se

Trygghet hele veien

MECA Veihjelp er alltid inkludert når du tar service hos oss. Det innebærer at hvis du skulle få startproblemer, teknisk feil, gå tom for drivstoff, punkterer, mister nøkkelen eller låser nøkkelen inne i bilen, så kan du bare ringe. Uansett hvor du befinner deg - døgnet rundt. Med MECA Veihjelp i hanskerommet er du litt tryggere på reisen. Vi tilbyr også: – Reparasjon av alle bilmerke – Service – AC/klima-service – Hjulstillingskontroll

Fortun: Hafslo: Hornindal: Leikanger: Sandane: Førde:

Fortun Bensinstasjon, Gt Bil, Haugen Motor, Leikanger Auto, Leiv Austrheim, Riko Førde,

– EU-kontroll (PKK) – Bremsetest – Kjølevæskekontroll

57 68 61 57 57 68 16 88 57 87 95 00 57 65 31 00 57 86 58 60 57 83 72 22

– Bilglass/ruteskift – Diagnose-test – Dekkskift/dekkhotell

Bremanger: Svelgen: Vik i Sogn: Hellevik i Fjaler: Stryn: Øvre Årdal:

Rutebilane i Bremanger, Svelgen Motorsenter, Tistels Auto, Fure Mekaniske, Stryn Bilverksted, Vee Bensin og Bilrekvisita,

94 03 20 00 57 79 36 11 57 69 77 99 57 73 75 42 48 19 55 55 57 66 30 40

49 | papiravisa 0515

JELrPdu tar å VEItH ed n din! id m

Adresse: Øyrane 3 A, 6802 Førde

Betal når det passer for deg!

Rein Design

DRIVSTOFF - SMØREMIDDEL BRENSEL - KJEMIPRODUKTER Ta kontakt for eit tilbod og avtale om utkøyring

3D/4D ultralyd for gravide Med topp moderne utstyr tilbyr Austad Diagnostikk både 3D/4D undersøkelse og tidlig ultralyd av gravide i Førde. Vi tilbyr muligheten til å bekrefte graviditet tidlig, se hvor mange foster det er og vurdere svangerskapslengde. I tillegg gjøres organgjennomgang svarende til fosterets alder. Om du ønsker kan du også få med bilder og video på minnepinne!

Ved 3D undersøkelse får man samtidig en medisinsk undersøkelse og vurdert fosterets vekst og utvikling. Du finner oss i Førdetunet, Hafstadvegen 23/25 i Førde.

Undersøkelsene utføres av jordmor Karen Elisabet Hagerup Larsen.

Øyrane 6, 6800 FØRDE Tlf. 57 82 16 88 - www.farsundnaustheller.no

TLF: 70 01 16 72 – www.austaddiagnostikk.no austaddiagnostikk@gmail.com

50 | papiravisa 0515

HAUSTTILBOD PÅ

Canon systemkamera og Canon optikk! EOS 750D Hus

Canon EOS 750D/ EOS 760D objektivkampanje

6699,EOS 760D Hus

7299,-

(t.o.m. 26.01.16)

Kjøp eit Canon EOS 750D eller EOS 760D og få Cashback på eitt av følgjande 4 Canon objektiv ved samtidig kjøp: CANON OBJEKTIV EF-S 18-135 STM

– inkl. Canon solblendar og fiberklut – inkl. Canon solblendar og fiberklut

EF-S 10-18 STM – inkl. Canon solblendar og fiberklut

EF 40/2,8 STM

Canon EOS 7D MARK II objektivkampanje

2.599,-

300,-

Objektiv-Cashback-kampanje!

300,-

EOS 7D Mark II hus

15999,-

(t.o.m. 31.01.16)

Før Cashback 4.099,-

– inkl. Canon solblendar og fiberklut

EF-S 15-85 IS USM EF-S 17-55 IS USM EF-S 10-22 USM EF 70-200/2,8L IS II EF 100-400/4,5-5,6L IS II USM EF 70-300/4-5,6L IS USM EF 70-200/4L IS USM EF 100/2,8L Macro IS USM

6.999,6.899,5.299,18.799,19.499,11.999,9.899,7.599,-

Cashback 700,900,900,900,2.700,2.700,1.800,1.800,900,-

(t.o.m. 31.10.15)

Kjøp eit Canon EOS M3 og få Cashback på eitt av følgjande 3 Canon objektiv ved samtidig kjøp:

450,-

1.999,-

INNBYTTEKAMPANJE!

6999,-

(t.o.m. 31.10.15)

2.999,-

Cashback 450,-

Kjøp eit Canon EOS 7D MARK II hus og få Cashback på eitt av følgjande 9 Canon objektiv ved samtidig kjøp: CANON OBJEKTIV EF-S 18-135 STM

EOS M3 m/EF-M 18-55 IS STM

CANON OBJEKTIV EF-M 55-200 STM EF-M 11-22 IS STM EF-M 22/2,0 STM

Før Cashback 4.099,-

EF-S 55-250 STM

Canon EOS M3 objektivkampanje

Før Cashback 2.799,3.099,1.899,-

Eks.:

Cashback 300,400,300,-

EOS 5D Mark III hus

24299,v/innbytte

(t.o.m. 26.10.15)

Kjøp eitt eller fleire av dei 12 Canon-objektiva nedanfor og få inntil kr 1.750,- i Cashback på kvart av objektiva. CANON OBJEKTIV Før Cashback EF 24/1,4 L II USM 13.699,EF 24/2,8 IS USM 5.499,EF 35/1,4 L USM 13.199,EF 35/2,0 IS USM 5.499,EF 50/1,2 L USM 13.399,EF 50/1,4 USM 3.199,EF 85/1,2 L II USM 17.999,EF 85/1,8 USM 3.499,EF 100/2,8L Macro IS USM 7.599,EF 100/2,8 Macro USM 5.299,EF 24-105/4L IS USM 9.999,EF 24-105 IS STM 4.299,-

Atterhald om utselde varer og eventuelle prisendringar / trykkfeil

Kjøp eit Canon EOS 5D Mark III hus, EOS 6D hus, EOS 7D Mark II hus eller EOS 70D HUS og få inntil kr 1.700,- i innbytte for ditt gamle digitale kamera* Cashback 1.750,540,1.750,540,1.300,450,1.750,450,900,540,900,540,-

Pris før innbytte EOS 5D Mark III hus 25.999,EOS 6D Hus 13.999,EOS 7D Mark II 15.999,EOS 70D Hus 7.999,*) Krav til innbyte; Eit digitalt kamera som fungerer – inkl. ladar og batteri.

Avslag v/ innbytte:* 1.700,1.100,1.100,550,-

interiør

Flyt! «Flow» er ikkje det beste nynorskordet eg veit om, men å oppleve ei kjensle av flow, eller kanskje eg heretter skal kalla det flyt, er noko eg prøver å oppnå så ofte eg kan. Tekst og foto: Marthe Holien Bø

51 | papiravisa 0515

”

Eg kjente ikkje at skoa var klissvåte av morgonfuktig gras, eller at svolten rumla i magen. Eg forsvann, ikkje noko anna enn meg og skodda eksisterte. marthe holien bø

MARTHE HOLIEN BØ

52 | papiravisa 0515

Bur saman med Rasmus, Mathea og Anna i eit hus frå 1880 i Stryn. Ho har flytta frå storby til bygd, og er lidenskapeleg oppteken av interiør med sjel. Bloggen hennar marthebo.no er ein av Norges mest leste interiørbloggar. I Papiravisa deler ho både bilete og tankar.

Flyt-kjensla kjem som regel når eg går heilt inn i noko, ofte ubevisst, og tida ikkje går, men dansar av garde. Dei fleste haustmorgonane vaknar eg til eit hus som er varsamt pakka inn i bomull. Mjukt landskap rundt meg, eg kan så vidt skimte konturane av det som er under og over meg. Det er doggdråpar på rekkverket, flortynt spindelvev i graset. Her om dagen gjekk eg gjennom eit hav av skodde, ned til elva, fordi eg hadde lagt merke til at skodda lagar så vakre silhuettar av trea som omkransar elvebreidda der nede. Det einaste eg kjente var kameraet som dunka mot magen, ivrig etter å fange magien som oppstår i den augneblinken sola trengjer gjennom skoddedyna og krev sin plass. Eg kjente ikkje at skoa var klissvåte av morgonfuktig gras, eller at svolten rumla i magen. Eg forsvann, ikkje noko anna enn meg og skodda eksisterte. Og der kom den kjensla eg er så ivrig etter å oppleve, når eg ikkje tenkjer, når eg let mobilen ligge og ikkje enser at den pip og vibrerer og krev merksemd. Eg veit om ein annan ting eg kan gjere for å tvinge fram flyt-kjensla, og nok ein gong må eg fram med eit engelsk ord: DIY, ei forkorting av orda «do it yourself». Lat oss heller kalle det gjer-

det-sjølv, forkorta GDS. I et forbrukssamfunn kor det aldri har vore lettare å kjøpe det ein treng, ser vi no ei bølgje av GDS-entusiastar som omfamnar gamle handverkstradisjonar, som heller kjøper brukt enn nytt (og pussar opp) og som med enkle eller vanskelegare grep lagar unike ting å omgje seg med. Eg rir på denne bølgja sjølv, men eg må dessverre innrømme at eg aldri kjem til å klare å strikke min eigen genser eller handknyte mitt eige golvteppe. Men det som er så fint med GDS er at det ikkje treng å vere vanskeleg. Her legg du lista sjølv, og eg har lagt mi eiga list heilt nede på golvnivå. Her kjem nokre av mine beste GDS-tips: • «Å veve er å leve» vart det sagt på 70-talet, og no er veving trendy som aldri før. Dei skal helst vere store, men om du har fått utdelt same dose tålmod som meg går det heilt fint med små prosjekt også. Kjøp ein enkel bordvev og leik deg med ulike garn, teksturar, kontrastar og materialar. Ull, silke, ståltråd, perler – du kan veve med det meste. Vil du gjere det på det enklaste viset lagar du hemstitch av rein ull på ei grein du finn i skogen. Enklare blir det ikkje, men eg lovar deg at det blir eit blikkfang på veggen.

• Leit på loftet, hos bestemor eller på bruktbutikken etter gamle lampekuplar. Spray med spraymåling eller mål med pensel. Vips, du er no eigar av ein unik og fin blomstervase! Det er trendy med hengevasar, og dette får du enkelt til ved å surre ståltråd rundt toppen av vasen og lage eit enkelt oppheng. • Verdas kjappaste, enklaste og mest effektive GDS er å måle ei MDF-plate med tavlemåling eller fargen ”Dempa Sort” i matt glansgrad (den har dei same eigenskapane som tavlemåling). Kva du heng på tavla kan variere etter årstid, humør eller kva som inspirerer deg. På biletet har eg samla det som er igjen av grøne vekstar før hausten slår inn for fullt med dei vakre fargane sine. Du kan også måle eit par strøk med magnetmåling under sjølve målinga, då blir det endå enklare å få inspirasjonen til å sitte. No er det berre å rydde kjøkenbordet, finne fram saks, papir, teiknesaker, måling, strikketøyet eller noko anna å henge fingrane i, så skal du sjå at den gode flyt-kjensla kjem snikande. PAPIRAVISA PAPIRAVISA

Lykke til med haustprosjekta dine!

53 | papiravisa 0515

Gadgets BB-8 – LEIKEN FOR DEG PÅ RUNDT 40 Vaks du opp på 70- og 80-talet. Fekk du Star Wars prenta inn i kropp og sjel? Frykt ikkje, ventetida er no over. Den nye filmen kjem til jul – men lenge før det kjem det ein leike ditt indre barn har venta på i over 30 år: Ein app-styrt droide med avanserte rørsler og personlegdom. Herlegdommen kostar 1699 kroner. Ei formue på 80-talet, men no er du vaksen, tener dine egne pengar, kan vere oppe så lenge du vil – og bestemmer sjølv kva du vil bruke pengane dine på. (Og om du har fått barn vil nok dei vite å sette pris på denne også)

Pris: 1.699,www.coolstuff.no

LITEN, DYR OG KNALLGOD Det kryr av Bluetooth-høgtalarar i alle prisklassar, og det skal mykje til for å skilje seg ut. Bose SoundLink Mini2 er ikkje spesielt billeg med sine 1890 kroner i utsalspris, og den er mindre enn ein ølboks, men Teknisk Ukeblad anbefaler den varmt. Dei dreg fram fabelaktig lyd, stort lydbilete og fråvær av den litt kasse-prega lyden som mange høgtalarar i segmentet byr på.

Pris: kr 1.890,www.bose.no

54 | papiravisa 0515

DU KAN BLI SJØLVIE-SJEFEN! (ELLER SELFI OM DU FØRETREKK LÅNEORD)

EIT SMIL TIL FRUKOST Det er ikkje alltid det skal mykje til for å heve ein grå dag. Tenk deg at du står opp, det regnar ute, og du har ein travel dag føre deg. Men så kokar du eit egg, og plasserer det opp i eit WMF McEgg eggeglas, og har denne vesle krabaten til selskap på frukostbordet. Det burde heve ein kvar dag eit par knepp opp, og legge eit lite smil i munnviken.

Pris: 139,www.bakerenogkokken.no

Det er ikkje så heilt uvanleg i desse sosiale medium-tider med ein såkalla selfie (Eit bilete av deg sjølv, teke av deg sjølv, gjerne med mobil.) Og då vil ein gjerne ta seg best mogleg ut. Det har opna for ein vrimmel av app-ar som let deg redigere bilete før du legg dei ut. Appen B612 har vunne Red Dot “Best of the Best” 2015 Award!, ein internasjonal designpris som har blitt delt ut årleg i ulike kategoriar sidan 1954. Den har masse funksjonar og redigeringsmoglegheiter, som gjev deg vakre sjølviar som resultat. Appen er tilgjengeleg for både Android, iOS og Windows Phone, og er gratis. play.google.com/store/ itunes.apple.com/us/app/ microsoft.com/nb-no/store/apps/

2015 Ford Mustang 2.3 EcoBoost 779.000,inkl. reg.

2015 FØRDE

NYBILM SET E 17.-18 SSA . OKT Utstyr: Aluminiumsfelgar Aut. klimaanlegg Regnsensor Xenonlys ABS-bremser Antispinn Beltevarslar Elektriske speglar Elektriske vindaugsheisar El fabrikkmontert alarm Høgdejusterbare frontlys 9x19” leggmetallfelgar med 255/40 R19

Ryggekamera Premium (Mustang) Ford navigasjonssystem inkl. Ford SYNC 2 med touchskjerm, premium lydanlegg med 12 høgtalarar Premium skinninteriør (setemidtparti i Leather, sidevangar i vinyl) i svart Aircondition (varme og ventilasjon)

Heilt nye Ford Mustang EcoBoost! Vi har leveringsklar drøymebil på lager! Denne bilen MÅ du oppleve! AutoForum AS er autorisert Ford-forhandlar i Sogn og Fjordane. Hos AutoForum får du alltid eit godt utval av brukte bilar, og vi garanterer deg ein trygg handel. Du får bilen ferdig registrert. Ei «alt i eitt»-løysing med leveringsgaranti: I avtalt tilstand til avtalt tid og avtalt pris. Trygge transaksjonar og dokumenterte eigarforhold til bilen garanterer deg trygg handel og sikkert økonomisk oppgjer. Vi er lokalisert på Sanderplassen 2 i Førde, og på Evja i Florø, kort veg frå flyplassen, med fleire direkteruter til Oslo og Bergen kvar dag. Vi hentar deg på flyplassen ved behov. Salssjef: Geir Thomas Espe – tlf. 908 98 805 Seljar: Jarle Undeland – tlf. 970 77 183 Seljar: Hans Erik Nødset – tlf. 995 55 535

www.autoforum.sf.no

AutoForum AS Sanderplassen 2 6800 Førde Telefon: 57 83 09 60

AutoForum AS Leirvåggata 1 6900 Florø Telefon: 57 75 29 30

55 | papiravisa 0515

Spesifikasjonar: Kmstand: 1900 km Årsmodell: 2015 Motorvolum: 2,3 l Motoreffekt: 317 hk Drivstoff: Bensin Drivhjul: Bakhjulsdrift Farge: Guard Interiørfarge: Svart skinn Tal sete: 4

Heilt vanlege folk klare til å hjelpe deg

Enivest kundeservice Prøv vår nettprat på enivest.no

Frå: Svanøy Favoritt dialektord: Haude

st Frå: Flor : Sytalau rd to k le ia d Favoritt jerrig ne: Nysg a v u te s r Ve ne: g Fjorda o n g o S d Best me

arlotte

i Florø

lir stor: når du b

du bli det! Kva skal il du klarar t m o s t a Motto: L

Best med Sogn og Fjordane:

Solhaugbua Hippie

Kva skal du bli når du blir stor:

Leni

Forhåpentlegvis litt mindre

Motto: Nett no!

Frå: Bulandet rd: Dère Favoritt dialekto Verste uvane:

… må nett stoppe og Best med Sogn og

Hildur

Frå: Sunnfjo

Favoritt dia

lektord: An dlet Verste uvan e: Ser posit ivt på alt Best med S ogn og Fjo rdane: Folk o

ta eit bilete…

Fjordane:

g uvêr

entet og viljen i Lyset, og engasjem bygder enkelte menneske og r du blir Kva skal du bli nå

Kva skal du

Chriss Are

stor:

Astronaut

Motto: Det

Min eigen superhelt enn kjedeleg! Motto: Heller rar

du ikkje gjer

Jubileumstilbod! R

Vinn!

Alle kundar pr. 31.12.15 kan vinne 15 mnd. kostnadsfritt breiband!

ÅR

NIVEST F

Din lokale breibandsleverandør | 57 00 91 00 | enivest.no

YLL E

garanti. Pris pr. mnd. frå kr 174,-. Minste totalpris med 12 mnd. avtaletid kr 3.426,-.

•E

*Abonnement til nye DSL kundar. Gjeld ikkje ADSL Enkel Pluss. Halv pris på modem-

ÅR

Lokalt breiband – Lokale verdiar

enivest.no/kampanjer

B y tt ti l o s s i d a g !

LE R

LES MEIR PÅ

ei tinga

NIVEST FYL

N I VE S T F YLL E

handlar om d

•E

I VEST FYL L

lir stor:

ÅR

PÅ BREIBAND I 6 MND + FRI ETABLERING*

ÅR

• EN

bli når du b

50%

Rein Design

en Skjergard

Verste uvane: Mas