0115 papiravisa.no
FRÅ VONDT TIL VAKKERT
KVA ER DET MED PÅSKA?
VOLVO V60 PLUG-IN HYBRID
Side 8
Side 19
Side 50
Marita Haugen vart som lita jente utsett for overgrep. På bloggen sin har ho valt å snakke om det.
Påska har sitt utspring i religion. Men korleis fekk egg, påskehare, påskekrim og appelsiner innpass i denne høgtida?
Vi har gjort eit forsøk på å gjere Bergen til ein meir miljøvennleg by. Derfor køyrer vi hybrid i byen mellom dei sju fjell.
Eit magasin med fokus på å leve og oppleve – og til deg som framleis likar å lese på papir.
FJELDFOLK Med høner, huskyar og naturen tett på. Side 38
NYTT MAGASIN HEILT GRATIS
Måling til burettslag
Måling til forretningsbygg
Måling til kommunale bygg
Måling til private bustader
Kort fortalt, måling til alt av bygg, uansett bygg
Måle utvendig i år? Førde Fargehandel har lange tradisjonar i fylket, og er ein sikker og seriøs samarbeidspartnar til ditt utandørs måleprosjekt. Uansett storleik, ingen jobb for liten, ingen jobb for stor. Kombinasjonen lang erfaring og fagkunnskap kjem deg til gode i form av tryggheit. Vi leverer kvalitetsprodukt til konkurransedyktige prisar, og med på kjøpet får du gode råd og tips. Om ønskeleg tek vi jobben frå A til Å, frå synfaring til avslutta måleprosjekt. Vår samarbeidspartner, målarfirmaet Gunnarsson AS frå Loen, utfører jobben til avtalt tid og pris. Dei har eige stillas som sikrar rask og sikker utføring av jobben. Med over 1000 oppdrag i fylket siste 13 åra, er dei ein sikker partnar med gode referansar. Kontakt Førde Fargehandel i dag på tlf 57 82 99 50 eller Gunnarsson AS på 915 13 610/57 87 77 57 for ein uforpliktande prat om ditt prosjekt. E-post: forde.fargehandel@enivest.com eller gunnarsson52@gmail.com
Vi garanterer konkurransedyktige prisar.
Gunnarsson AS Langebruvegen 2 • tlf. 57 82 99 50 • forde.fargehandel@enivest.com Gunnarsson AS • tlf. 915 13 610 / 57 87 77 57 • gunnarsson52@gmail.com
Kvifor velje Baron Ultra? • Baron Ultra er hybrid med både olje og akryl. • Oljen trekker inn i treverket, gir god beskyttelse og hindrar at det sprekk opp. • Akrylen toler sola sine UV-strålar svært godt, og gir lange vedlikehaldsintervall. • Vernar treverket og held det tørt, fordi malingsfilmen er elastisk og pustande. • Måleverktøyet er enkelt å reingjere i vatn.
• Unik kombinasjon av akryl og olje gir “kremfløytekonsistens” som er lett å smøre ut. • Svært god dekkevne, fordi konsistensen gjer at du får på nok maling utan at den sig. • Rask tørk gjer at du kan rekke to strøk på ein dag med gode vêrforhold. • Veldig effektiv mot svertesopp og algar.
Rein Design
Vår mest selde maling er ei HiTech hybridmaling
Volvo v60 plug-in hybrid 4 | papiravisa 0115
Volvo Plug-in hybrid køyrer også på rein elektrisitet. Blanda forbruk på 0,18 l. pr. mil. Dette er bilen som kan køyre i hastigheiter opptil 230 km/t med ei rekkjevidde på inntil 900 kilometer. Terningkast fem i VGs biltest. VOLVO V60 PLUG-IN HYBRID D5 AWD 231 HK. KAMPANJEPRIS: FRÅ KR 499.000,-*
*) Pris inkl. frakt-, leverings- og adm. kostnader levert forhandlar. Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha ekstutrautstyr. Treff Volvo på facebook.com/volvocarsno
www.frydenbo-bil.no SANDANE 57 86 61 00
FØRDE 57 83 72 00
SOGNDAL 57 67 34 00
MINDE 55 59 97 00
ÅSANE 55 53 68 00
BERGEN VEST 982 05 882
VOSS 982 05 929
KRISTIANSAND 38 04 90 00
Sagt & saksa
0115 papiravisa.no
Papiravisa er her
”Papiravis, jeg savner deg sånn. Så jeg må snu. Nå. Mens det ennå er tid. Mens det ennå finnes papiraviser å abonnere på. For å sikre oppveksten til ungene mine. For å sikre vettet mitt. Det var virkelig ikke sunt, det der. Her er spådommen min til alle avishus som gir opp å satse på papiravisa. Til alle avishus som bedriver aktiv dødshjelp av den gammeldagse, superteite avisa. Til alle dere som har slutta å tro: Papiravisa kommer massivt og totalt back in style. Den blir like kul som vinylen. Kidsa kommer til å elske den.”
No held du i noko så sjeldan som eit heilt nytt gratismagasin som kjem ut i Sunnfjord, samt deler av Sogn og Nordfjord. Papiravisa tek opp arven etter Fylkesmagasinet. Det er trist å legge bak seg 14 års historie, men vi tek dei beste elementa vidare i Papiravisa – og målet er å skape eit betre magasin for lesarane.
Tore Renberg – kronikk i månadsmagasinet Aftenposten Oppvekst, om erfaringa frå å ha eksperimentert med å kutte ut å lese fysiske aviser.
”
Vi fornyar oss sjølve på kva vi skriv om og korleis vi presenterer dette. Og kva er vel betre enn å lansere noko nytt no, når våren bankar på døra?
– Slo bakhodet hardt i en bassengkant i dag, og føler meg nå som et mer harmonisk menneske. Anbefales.
Papiravisa er det samla åndsverket til 11 personar som har stått på i vekevis for å skape noko heilt nytt. Vi har skapt ein frisk og moderne layout i avisa, der våre fem dyktige grafiske designarar har fått boltre seg fram til det du no held i handa. Kvifor kalle eit magasin for papiravisa? Fordi vi trur dei beste leseopplevingane skjer på papir. Det er papiraviser, magasin og bøker du tek med deg når du verkeleg skal slappe av og nyte ei lesestund. Alle fortener ein pause for seg sjølv i blant, med godt lesestoff. Og det har vi lyst å gje deg.
Frank Rossavik @rossavik , twitter
Frå papir:
”I Ottar Wiik si statistikk-vise om Sogn og Fjordane står det: «Folket i detta fylkje er så og seia lytefritt (...) / Her er so å seia ikkje kriminalitet / og når me lyg og stel så gjer me da med vit». Ein framtidsretta berekraftig og kostnadseffektiv stat kan ikkje kosta dyre politiadministrasjonar når folk steller seg slik. Her i fjordfylket har vi rett og slett ikkje brotsverk nok til eige politidistrikt. Vi er ikkje sjølvberga med kriminalitet.”
Snart kan du og lese Papiravisa på nett. God lesnad, og god påske.
Fridtjov Urdal i ein kronikk i BT om samanslåing av politidistrikt.
Gi ungdommen arbeid
NAV-direktør i Sogn og Fjordane Tore Thorsnes etterlyser at fleire gjer som Stryn, Sogndal og Solund; kommunar som har opplegg for å få ungdom i arbeid. Fleirtalet av kommunane i fylket har ikkje det. – Å få seg ei tilknyting til arbeidslivet, og ein CV, er veldig viktig. Vi ser at ungdomar som ikkje har erfaring frå arbeidslivet i ung alder, har trøbbel med å tilpasse seg det norske arbeidslivet, seier Thorsnes til NRK Sogn og Fjordane. NAV-leiaren påpeikar at det ikkje er noko krav til kommunane å tilby jobb, men viser til at sluttsummen truleg vil gå i kommunen sin favør, om dei tenkjer langsiktig. – Det er kommunane som sit med rekninga når unge menneske vert gåande og ikkje ha arbeid, påpeikar Thorsnes.
Postboks 353 // 6802 Førde // 95 93 99 99
BESØKADRESSE:
Kommunikasjonshuset Riksvegfem Øyrane 3a // 6800 Førde
TRYKK Schibsted Trykk Flesland DISTRIBUSJON Posten
ingvild pedersen grafisk designar
roy sunde journalist tekstforfattar
tore fossen Grafiker tekstforfattar
joachim vie byråleiar
stine bortheim lærling mediegrafiker
kristine slettehaug tekstforfattar
95 93 99 91
95 93 99 90
95 93 99 93
95 93 99 92
95 93 99 99
95 93 99 89
renate sjåstad Grafisk DESIGNaR 95 93 99 96
heidi gloppen Grafisk designar
trude tenold AD / Grafisk designar
thor-aage lillestøl Marked/salg og foto
Ole Jonny Klopstad Dagleg leiar
95 93 99 95
95 93 99 94
95 93 99 97
95 93 99 98
5 | papiravisa 0115
EIT PRODUKT FRÅ REIN DESIGN AS
Rett & VRANG
Påskemirakel
Karl Kristian Langeland
Om du seier ordet påske til meg er det tre ting eg umiddelbart tenkjer på; godteri, Poirot og lamming.
Sjølv om Poirot er spennande, og påskemarsipan herleg, så er det dei små ulldottane som sprett rundt i fjøsen som definerer påska mest. Etter ein lang, mørk og kald vinter kan ein nesten bli religiøs av å oppleve det vesle mirakelet som utspelar seg kringom på små, bratte og grisgrendte gardar på Vestlandet. For der, i tusental, kjem dei små lamma til verda. I starten er dei gule, litt slik som påska i seg sjølv, men det går ikkje lange stunda før dei er vaska reine av mor si. Kvite og litt ustø tek dei sine fyrste fomlande skritt, svakt brekande. Det er vårens vakraste eventyr, spør du meg.
6 | papiravisa 0115
Men som i alle eventyr lurer det ein skummel fare. For det vert stadig færre slike ulldottar som hoppar rundt på smågardane i vest. I bibelen snakka dei ofte om offerlam. No kan det sjå ut som om at det norske lammet er i ferd med å verte nettopp det; eit offer for stadig effektivisering og rasjonalisering. Dei mange småbruka som har klamra seg fast i bratte fjellsider på Vestlandet, er ikkje lenger effektive eller lønsame nok. Det meiner i alle fall mange økonomar og såkalla ekspertar. Vestlandsk geografi, med stupbratte bakkar og små teigar gjer at ein ikkje kan drive like stort som på Jæren eller i Trøndelag. Slik sett har mindre sauegardar vore typiske for Vestlandet. Og no bryt lovsong i frå sjela ut; Eg er så stolt av den vestlandske sauebonden! I generasjonar har han klora seg fast i den vakraste delen av verda. Eit lite bruk har han kanskje hatt,
”
Det er på tide å snakke den vestlandske sauebonden opp og fram. Det er på tide å betale for varene!
men kjærleiken til dyra har vore stor. Små gardar betyr kanskje lite for økonomane i Oslo, men dei har stor verdi for både folkehelse, kulturhistorie og natur. Den vestlandske bonden og sauene hans har sett til at vårt fantastiske kulturlandskap, som turistar i milliontal har strøyma til for å sjå, har blitt halde ved like. Attgroing gjer det snart vanskeleg å få auge på dei små kvite lamma som hoppar rundt langs vestlandske fjordar.
Men eksistensen til vårens vakraste eventyr handlar ikkje berre om partipolitikk. Det handlar like mykje om deg og meg og kva vi kan gjere. Aldri før har du og eg brukt så lite pengar på mat som no! Ifølgje tal frå SSB brukte ein vanleg nordmann kring 40 prosent av sitt forbruksbudsjett på mat i 1960. I 2011 gikk 12 prosent av ein vanleg nordmann sitt forbruksbudsjett til det same. Når du tenkjer på alt den vestlandske sauebonden står for, og at norskprodusert mat er av det reinaste og tryggaste du kan få, er det ein billig pris å betale. Tenk litt på det neste gong du set tennene dine i lammesteika. Det er på tide å snakke den vestlandske sauebonden opp og fram. Det er på tide å betale for varene! Er det verkeleg slik at det snart er snipp snapp snute for vårens vakraste eventyr? Det er kanskje ikkje slutt på desse eventyra, men det blir merkbart færre av dei. Likevel har eg bestemt meg for å vere optimist. For i likskap med gult og lilla er også grønt ein viktig farge i påska. Grønt er våren og håpet sin farge. Grønt er det også på bøen der eg skal sitje å smile medan små kvite lam leikar kring føtene på meg. Måtte eg, du PAPIRAVISA og alle andre få gleda av det same i årevis framover. PAPIRAVISA
©
©
eigaren Lurer på om over det min er klar eg får med T E M E L B O PR mover? a r f lv jø s g me
Det går mot sol og varme…
Rustangrep
Lakkangrep
Hugsar du før i tida, då du skifta dekk på bilen sjølv? Og kor mykje salt og smuss du oppdaga på understell og inne i hjulbuen? Og rusta som var byrja å ete seg inn? Sidan dei fleste av oss er glade i bilen vår, og vil den vel, så tok vi fram spyleslangen, vaska og trudde vi hadde fjerna problemet før vi sette på nye dekk. Mange nyttar seg no av dekkhotell. Der blir sjeldan spyling av understell og hjulbue. Vi går rundt i trua på at er vel og bra, til saltlaken har fått gjort sitt, og rusta har kome. I skrivande stund er understellet på bilen din dekka av eit tjukt lag med salt. Det har aldri vore salta så mykje på norske vegar som no. Om du vil gjere bilen din best mogleg i stand til å takle «saltvegane», så veljer du Tectyl. Ta turen innom og få ei vurdering. Og bestiller du Tectyl innan 10. april 2015 får du ein gratis polering på kjøpet.
Tectyl frå kr
Rein Design
Oiii! 5900,-
Den norske vinteren er lang og seig. Og du skal køyre fleire tusen kilometer gjennom snø, slaps, is og regn. Og ikkje minst den endelause mengda med salt som kvart år blir spreidd ut over norske vegar, gjerne frå oktober til april. Kvar gong du ligg bak ein bil får du ein fin sprut av salt, slaps og sand på din bil. Og berre sjå etter neste gong eit vogntog sender ein god dam opp på ruta di når de møtes: Frontruta di ligg seig og full av grå-kvit saltlake. Og den blir liggande der heilt til du vaskar bilen. Denne saltlaken tærer også på lakken. Med Ditec gjev du lakken musklar til å ta opp kampen mot salt og rust. Ta turen innom oss og få ei vurdering. Bestill Ditec lakkbehandling innan 10. april 2015 – så får du med gratis innvendig vask på kjøpet
4900,-
Ditec frå kr
(Pris gjeld småbilar)
(Pris gjeld personbilar)
Vaskepakkar
Glastec
Easy: Utvendig og innvendig vask, samt polering, kr 2390,Easy +: Utvendig og innvendig vask, lakkrens og polering, kr 3790,Premium: Utv. og innv. vask, rens av tepper/sete, lakkrens og polering, kr 5490,Exclusive: Utvendig og innvendig vask, rens av tepper/sete, lakkrens. DITEC-behandling og polering i dørkarmar, kr 7990,- .
Sikkerheit, beskyttelse og enklare reingjering. Med Glastec får du betre sikt. Rutene blir etter behandling tettare, noko som gjer det vanskelegare for smuss, trafikkfilm og insekt å feste seg. Det blir lettare for deg å reingjere vindauga, og regndråpar vil under køyring skli av ruta. I mørket vil du oppleve reduserert refleks i vinduet. Ein annan fordel er at is ikkje set seg like godt fast som på ei ubehandla rute.
Frå kr
Frå kr
(Pris gjeld personbilar)
890,(Pris gjeld personbilar)
LA TI
EN FRYD
2390,-
AU
TO K
SK
BØ BI
AR
OS SE
RIC O BY GG
L
TER
L VO
LSEN
RI
LE
TIL
Halbrendsøyra 6, 6800 Førde • Tlf. 99 30 22 20 • bilpleiehallen.no
BE
R
GR
DE
AV DA L
BIL
RG
EN
Følg oss på Facebook
FØ R
DE
SE
NT
RU
M
Frå vondt til vakkert Trass ei vond oppleving i barndommen, held stylisten Marita Haugen fram med å leite etter det vakre rundt seg. Tekst: Kristine Slettehaug Foto: Chris Norm
8 | papiravisa 0115
Marita Haugen har alltid evna å sjå det som er vakkert. Som lita jente var ho tiltrekt av det som glitra, og ho let seg fascinere av mønstra på kjolane til bestemora eller dei rette linjene på finskjorta til bestefaren. Marita vaks opp i Stardalen i Jølster, og i naturen rundt seg la ho merke til detaljar, som fargane på blomstrane, eller formasjonane i fjella. Klede var den store hobbyen, og ho var ikkje gamle jenta då ho byrja å gå i klesskapa til storesøstrene, eller prøve på kjolane til bestemor. – Eg fann noko vakkert i alt, og det var fordi eg alltid leita etter det. Anten eg fann det i naturen eller i mønsteret på ein kjole, så gav det meg ei glede. Eg var heller ikkje redd for å skilje meg ut. Eg ville helst ha på noko som ingen andre hadde. Og kanskje var det derfor ho bestemte seg for å barbere vekk håret på halve hovudet sitt nokre dagar før konfirmasjonen til storesøstera? Eller drog på seg støvlane når sola skein?
”
– Eg skulle alltid ha merksemd. Så mykje merksemd at det til tider sikkert kunne vere slitsamt for dei rundt meg. Slik er eg endå. Blir det for lite merksemd blir eg lei meg og gretten.
FRÅ VAKKERT TIL VONDT
Seks år gammal gjekk Marita rundt på tunet i Stardalen. Det var ein varm sommardag, og på hovudet hadde Marita tredd på seg ei strømpebukse. Stolt kasta ho på det ho lata som om var håret sitt, mens varme solstrålar trefte ho i panna. – Det var ein fin dag! Alt var grønt rundt meg, og eg hugsar at eg kjende meg så levande. Denne strømpebuksa på hovudet... eg drøymde om å ha like langt hår som storesøstrene mine, og eg var så kry der eg sprang. Ein framand var på garden denne dagen. I eit stole augeblikk klarte han å få merksemda til Marita. Han lokka med ein kopp kakao.
Det starta med eit kyss i panna Marita Haugen
– Smilet vart breiare og breiare jo nærare eg kom kakaokoppen. Der sat vi og drakk kakao og var glade. Tenk så snill han var, ein framand som bydde meg på både kakao og smørbukk. Eg var ikkje vandt med slikt. Etter kvart ønska mannen å ha Marita med på ein leik. Smilet til den vesle jenta med strømpebukse på hovudet vart fort bytta ut med frykt og smerte. – Det starta med eit kyss i panna. Etter det vart det svart og smertefullt. Eg hugsar eg lurte på om eg ville komme ut frå det rommet i live. Etter overgrepet fortalde mannen ho at dette skulle vere deira vesle hemmelegheit. Ho måtte ikkje seie det til nokon. Ei forvirra seks år gamal jente låste seg inne på badet, sette seg i badekaret og skreik alt ho klara. Ho pressa henda mot øyra, let att auga og såg prikkar i alle slags fargar. – Til slutt kasta eg opp. Og tankane eg satt at med var om det var eg som hadde fått han til å gjere dette vonde? Var alt mi skuld? Den uskuldige, vesle jenta som for kort tid sidan vandra bekymringslaust og glad rundt på tunet, følte eg var heilt borte.
TUNG LØYNDOM
Marita fortalde det ikkje til nokon. – Eg turte aldri å seie det til mamma og pappa. Eg var redd for at dei skulle tru at det var mi skuld, eller at dei ikkje ville ha meg lenger. At det var ulovleg det han gjorde mot meg, det skjøna eg ikkje då. Etter den vonde opplevinga, vart Marita veldig redd for å gjere feil. Til tider såg ho på seg sjølv
UT AV SKALET
I vår bestemte Marita seg for å fortelje om overgrepet på motebloggen sin. – Eg kjende meg klar til å dele kva som skjulte seg bak fasaden eg har bygd opp. Det hjelper å snakke om det, og samtidig merkar eg at eg kan hjelpe
9 | papiravisa 0115
som eit misfoster, og på skulen opplevde ho konsentrasjonsproblem. Ho var eit uvanleg følsamt barn, og det slit ho med framleis. – Eg er ekstremt følsam, og eg opplever stunder der eg trur at det var min feil, kjenner meg som eit misfoster og tenker at eg vart øydelagt for alltid den dagen. I fjor haust bestemte ho seg for å fortelje foreldra om det som skjedde med ho som barn. – Eg fortalte mamma om det i ein telefonsamtale. Eg var i Bergen, og ho i Jølster. Det var sjølvsagt tungt for ho. Både ho og pappa støtta meg, men dei var sjokkerte og leie seg. Både fordi eg ikkje hadde sagt noko før, og fordi eg kunne tru at det var min eigen feil. Dei ville at vi skulle oppsøke profesjonell hjelp, men eg ønskjer ikkje det. Eg vel å prate om det med kjærasten min, og akkurat no held det. Han er ei viktig støtte. Marita møtte aldri overgrepsmannen igjen. Ho har alltid lurt på korleis ho hadde reagert om han ein dag sto framfor ho igjen. – Hadde eg gått bort til han? Hadde eg slengt mykje drit i fjeset hans? Hadde eg slått han? Eg veit ikkje. For ei tid tilbake sidan såg eg same bilen som han hadde, og då reagerte kroppen med at eg ikkje fekk puste. Det er ikkje lett å seie korleis eg hadde reagert. Eg er nok ikkje så tøff som eg trur eg er. opna opp. Marita Haugen (23) opplevde mange tunge stunder etter at ho vart misbrukt som barn. I vår valde ho å snakke ope om det på motebloggen sin.
– Særs sjeldan at born seier ifrå om dette Mørketala er store på overgrep, incest og valdtekt, og temaet så belagt med tabu, skam og vonde kjensler at mange ikkje torer å for telje kva som har skjedd. – Ein snakkar ofte om at born som blir utsett for overgrep må seie frå. Men det er særs sjeldan at born seier frå om dette til ein vaksen. Ofte har dei ikkje eit språk for dette. Dei veit berre at det har skjedd noko vondt og vanskeleg. Vi vaksne må ta over det ansvaret, og vere trygge vaksne som ser signala. Barn viser at det har skjedd eit overgrep via åtferd: Endringar i veremåte og i leik. Vi vaksne må bli flinkare til å sjå signala. Når SMISO snakkar med lærarar og førskulelærarar seier vi at vi ikkje kan vente på at barna skal komme og fortelje. Dei vaksne må tileigne oss kunnskap, og vere trygge, gode ressursar, som oppdagar at noko er gale, og gjev barna tryggleik. Vi må lære barn om kva som er rett og gale, og tore å snakke om seksuelle overgrep og incest, så dei veit at dette skjer. Vi må snakke med dei om gode og vonde kjensler, og lære borna skilnaden på gode og vonde løyndommar, fortel Cathrine Elholm på Senter mot Incest og seksuelle overgrep i Sogn og Fjordane. (SMISO).
Terapi. Eg vel å prate om det med kjærasten min, og akkurat no held det. Han er ei viktig støtte, seier Marita Haugen.
10 | papiravisa 0115
andre. Mange bærer på liknande hemmelegheiter, og fleire har teke kontakt. Sjølv om det er eit tabu tema, har eg berre fått gode tilbakemeldingar på at eg torer å snakke høgt om dette. Til andre som har opplevd liknande, har ho eit klart råd: – Snakk med nokon om det! Det er i k k j e din feil. Du må ikkje stå aleine med tankane dine slik som eg gjorde. Det har vore mange tunge år, og uendeleg med tankar rundt dette om eg var god nok. Trass det vonde Marita opplevde som barn, fortsette ho å sjå etter det vakre rundt seg, og gleda i det. – Det eg opplevde då eg var lita, har gjort at eg ser ting på ein annan måte. Eg klarar å ta dei grå tankane og snu dei om til noko vakkert. I dag jobbar ho med mote. Saman med kjærasten Martin har ho starta bedrifta KALDT! Saman tek dei stylist-jobbar, og drøymer om sitt eige kledemerke. – Livet er fantastisk for tida! Det er som om sola skin igjen. Eg og Martin har nettopp flytta saman i Bergen, og bedrifta vår har inngått eit styling-samarbeid med brandingbyrået Myreze. På bloggen sin byr ho på mote og ulike tema ho er oppteken av. Som sjalusi eller kroppsfokus. – Bloggen brukar eg som ei form for terapi. Den er som ei opa dagbok: eg deler tankane mine med alle som er interessert i å lese om dei. Eg skriv det eg føler, og alt kjem frå hjartet.
©
©
BESTEVENN
– Vi fortel og born at dei aldri skal måtte bære det vonde åleine, seier ho og fortel at det er nett det mange gjer. – I snitt tek det 17,8 år frå overgrepa sluttar, til den som er utsett for det fortel om det. Mange tek overgrep med seg i grava utan å fortelje det. Når vi snakkar med born om seksuelle overgrep og incest fokuserer vi på å vere ein bestevenn. Vi veit at om born fortel om overgrep, så er det gjerne til bestevenen. Born er lojale. Det å fortelje vidare ein hemmelegheit til ein vaksen er vanskeleg. Ein er redd for å bryte venskapen. Då blir det fort to born med ein vond hemmelegheit. Vi formidlar at det å fortelje ein trygg og god vaksen om det som har skjedd er det beste ein kan gjere for bestevenen sin.
FRI
Ho angrar ikkje på at ho valde å fortelje verda om overgrepet på bloggen. – Eg kan gjere kva eg vil no, utan å kjenne meg rar. I framtida ser eg for meg at eg jobbar fullt som stylist, eller som moteredaktør. Den draumen har eg hatt sidan eg var sju år. Eg kjenner meg friare enn kva eg har gjort på lenge, mykje fordi eg har fått snakka høgt om dette eg har bært på. Det blir som ein vulkan som ligg og ulmar under jordskorpa. Eg kjem nok aldri til å klare å legge det heilt bak meg, men eg håpar at det ein dag blir eit vagt minne. Eit som berre er der, og ikkje betyr noko lenger.
unike brukarar. Det seier litt om behovet. Overgrep er ikkje noko fjernt. Det skjer dagleg, overalt, fortel Elhom. – Merkar de auka pågang når det er fokus på dette med overgrep i media? – Heilt klart. Både av slike ting som denne forferdelege saka i Drammen Tingrett, og av at personar står fram og fortel si historie. Å høyre andre si historie får mange til å tenke at no må eg gjere noko med mitt liv. Det er flott med menneske som gjev også dette tema eit ansikt. Seksuelle overgrep og incest er så tabu og vanskeleg for dei som opplever det. Då er det flott gjort at ein person som har vore gjennom dette, og bearbeida det, torer stå fram offentleg. Det hjelper andre til å ta kontakt og få hjelp til eit betre liv. Det er ikkje noko vi anbefaler folk å gjere, men vi PAPIRAVISA set stor pris på dei som tek det på seg. PAPIRAVISA
MØRKETAL
Mørketala på overgrep mot born er enorme. – Tal frå Norsk institutt for forsking om oppvekst, velferd og aldring seier at i snitt har kvar sjuande jente og kvar fjortande gut, vore utsette for fysiske overgrep. Vi opna kontor her i oktober 2012. I første årsmeldinga skreiv eg at vi hadde hatt ein ny, unik brukar i veka i snitt sidan då. Det stemmer enno: i 2014 hadde vi 58 nye, PAPIRAVISA PAPIRAVISA
©
©
Skilnad. – Vi må lære borna skilnaden på gode og vonde løyndommar, seier Cathrine Elholm frå Senter mot Incest og seksuelle overgrep i Sogn og Fjordane (SMISO). Foto: Roy Sunde
Annonse
Tectyler bilen din – jo før, jo betre Kvar dag går ein knallhard kamp mellom bilen din, norske vinter og all salting og sanding det medfører. Dine beste allierte i kampen mot rust er Bilpleiehallen og Tectyl!
Våren er høgsesong for rust – Men med vinteren på hell så er det vel slutt på rustfaren? – Mange kundar trur at bilen rustar mest om vinteren, når saltbilen går. Det er feil. Det er rett nok då saltet kjem på bilen din. Når temperaturen stig over 10 pluss, byrjar varme og salt å jobbe saman og lage rust. Derfor er våren høgsesong for rust. Skal ein stogge prosessen må alt saltet vekk: Og det let seg ikkje fjerne med ein enkel bilvask med underspyling. Mange vaskar bilen, og trur problemet er borte, men slik er det ikkje. Nye bilar i dag er heildekka av plastdeksel under. Saltet blir liggande i krinkelkrokane der underspylinga ikkje kjem til. Vi byrjar Tectyl-proses-
sen med å demontere alle plastdeksel under bilen, bytte ut alle plastklips, og fjerne all skit og salt frå kvar einaste krok.
Jo før jo betre Det aller beste utgangspunktet er å ta understellsbehandling med Tectyl før du tek bilen i bruk. Bilpleiehallen i Førde er einaste autoriserte Tectylverkstad i Sogn og Fjordane. – Mange av bilforhandlarar i Førde har tilbod frå Bilpleiehallen liggande klare til kundane når dei kjøper ny bil. Og det er fornuftig å gje seg tid og råd til å ha på Tectyl før du tek bilen i bruk, slik at den møter dagens tøffe vegklima godt beskytta. – Er løpet alt køyrt om ein har ein eldre bil, kjøper bruktbil eller det er lenge sidan ein behandla bilen? – Tectyl er eit «prevensjonsmiddel», som skal på før rusta kjem. Ein er loveleg seint ute om bilen har byrja å få rust. Kvart tilfelle må vurderast om det er forsvarleg å behandle. Våre to Tectyl-spesialistar gjer ein visuell kontroll på bilen. Dukkar det opp rust må ein vurdere om det er av eit slikt omfang at det er mogleg å føreta sandblåsing, og om det er eit poeng i å behandle med Tectyl. Får ein ikkje vekk rusten, er det heller ikkje noko poeng å rustbehandle. Har rustprosessen gått for langt, er det useriøst å legge på Tectyl. – Når er bilen for gammal for Tectyl-behandling? – I utgangspunktet aldri. Vi får inn bilar lokalt som viser teikn på rust og sinkslepp etter 2-3 år, så det kan gå utruleg fort. Samtidig kan vi få inn bilar som har gått på innlandet austafor, som ikkje er rusta i det heile som er fem gangar eldre. Det beste du kan gjere, er å la oss føreta ei vurdering, avsluttar Holvik.
Halbrendsøyra 6, 6800 Førde Tlf. 99 30 22 20 • bilpleiehallen.no
Her ser ein tydeleg rustangrep på ein 4-5 år gammal bil som ikkje var behandla med Tectyl då den var ny. Noko den burde ha blitt.
11 | papiravisa 0115
Bilpleiehallen starta som enkeltmannsføretak i 1986, og har sidan vakse til sju tilsette. I dag er Bilpleiehallen Førde sin einaste spesialverkstad som tilbyr ei komplett pakke innan bilvern. – Brikkene fall på plass då vi bygde dagens moderne anlegg, som sto klart i 2006. Det gav oss også eigen sandblåsehall. I dag er vi det einaste Tectyl-firmaet som tilbyr profesjonell sandblåsing. Bilpleiehallen har to spesialistar på sandblåsing og Tectyl, fortel Stein Kjetil Holvik, som er dagleg leiar i Bilpleiehallen. – Men kvifor skal ein ha Tectyl på den heilt nye bilen sin då? Kjem den ikkje ferdig beskytta frå fabrikken? – Det er ein veldig liten del av verdas bilpark som endar i Norge. Alle bilar er likt produserte, men det er stor skilnad på vinteren sør i Europa og her i Norge. Vi har ein beinhard lang og hard vinter, og mellom anna blir det salta enormt mykje her. Derfor er det langt viktigare å få bilen beskytta mot rust med Tectyl her enn i andre land, seier Holvik.
Dette er samme innerskjermen på bilen, etter at den er blitt sandblåst og grunna.
Her er det tectylert etter ML-metoden. Først med tynnstoff og deretter med slitestoff. No skal rusten få slite med å etablere seg.
Dunicel duk Mjuk fin kvalitet. 25 mtr kvit.
389,-
pr rull
TID FOR
50 stk kvite
VÅRFEST
99,-
Våren er tida for å dekke eit vakkert festbord. Vi har stort utval i dukar, serviettar og cateringutstyr for deg som vil gjere det lettvindt.
Dunilin restaurantserviett Spesielt godt eigna til bretting, fleire fargar.
Vinglass
38 cm ovalt
i plast med sølvkant. Rødvin eller champagne.
39,-
pk a 12 glas
12 | papiravisa 0115
49,-
69,-
Stort utval av eingongs serveringsfat i ulik størrelse.
pk a 10 stk 3,6ltr
Gastronom aluminiumsform
46 cm, rundt
Serveringsfat i sølv
69,-
Plastbestikk i «sølv»
Aluminiumsformer til matlaging. Tåler kulde og varme. Med eller utan lokk. Fleire størrelsar.
Gaffel, skei eller kniv. 40 stk i pakken. God kvalitet.
79,-
pr pk.
35,-
199,-
pr.stk
Refill Kubbelys matte
3 stk film til Wrapmaster a 150mtr
Flotte og lengebrennande kubbelys frå Duni. Matt overflate. 10 flotte fargar.
Kontorspar Førde, Øyrane 3
Tlf. 57 82 74 10
129,pr pk.
Wrapmaster Dispenser for clingfilm. Uunnværleg på kjøkkenet.
Vårstempel Saman med den yrande, gode vårkjensla kjem behovet for forandring – både inne og ute. Marthe Holien Bø skildrar kva som skjer med ho når bakken blir bar og menneska rundt ho kler av seg. Tekst og foto: Marthe Holien Bø
MARTHE HOLIEN BØ
14 | papiravisa 0115
Bur saman med Rasmus, Mathea og Anna i eit hus frå 1880 i Stryn. Ho har flytta frå storby til bygd, og er lidenskapeleg oppteken av interiør med sjel. Bloggen hennar marthebo.no er ein av Norges mest leste interiørbloggar. I Papiravisa deler ho både bilete og tankar.
Hadde eg hatt eit stempel å trykke på tida vi er inne i, skulle det ha vore eit gigantisk, raudt stempel med VÅR skrive i heile si lengde og breidde. Om det var blomsterjorda, frøa og spaden eg kjøpte i dag, som plutseleg gav meg denne kjensla, eller perleblomstrane som okkuperte halve handlevogna, veit eg ikkje. Men noko måtte det vere. Noko som gjorde at denne våryre, energiske kjensla plutseleg var så sterk. Eg fekk ei intens lyst til å male noko, rydde ut av kjellaren (ei særs uvanleg kjensle hos meg) og ommøblere stova. Eg kunne nesten lukte den sterke ramslauken, som om nokon veker vil ligge utover heile kjøkenøya vår, klar til å klippast opp, blandast i smør, dynkast med olje, knusast med salt. Eg kunne sjå for meg plommetrea i hagen, med ivrige knoppar, like ivrige som i fjor, umettelege på kraft og ambisjonar; ”Vi vil bli like vakre og raude og innbydande i år som i fjor!” Eg kunne lukte den våte jorda, åh, den våte jorda! Og var det ikkje ein hestehov eg såg der i grøftekanten? Eg kunne nesten kjenne ganggolvet vårt, oversvømt med sand, den reinaste peelingen for
fotsolane, fordi vi er ut og inn med sko, ut og inn for å plante i hagen, for å ete middag på trappa, for å riste tepper og puter, ut og inn berre fordi det er vår, og fordi vi kan. Eller kanskje var det trongen til å forandre som gjorde at våren plutseleg var her. Denne trongen til å flytte på bord, ta bort saueskinn, leite i kjellaren etter nok eit noregsglas til å huse kvistane eg tok med inn. Denne trongen til forandring slår som regel ut i full blom når bakken blir bar og teikna til vår viser på grasplenar og mengde klede menneska rundt meg tar på (eventuelt av). Samtidig som plussgradene kjempar seg oppover gradestokken, millimeter for millimeter, kjenner eg det. Huset vårt førebur seg på lysare tider, på vidopne dører, på meir liv, fleire blomar, meir grønt, meir energi. Og ofte er det ikkje så mykje som skal til for å skape den friske vårkjensla i heimen. Berre prøv sjølv. Knip av ei grein frå epletreet og lat den få springe ut i ein vase på kjøkenbordet. Legg ei fargerik pute i sofaen. Ta ned gardinene og lat lyset flomme inn. Sett vind-
auga på vidt gap i ti minutt og kjenn den friske vårlufta legge seg i kvar ein krik og krok. Vips, no har du vår i heimen din! Tilbake til denne vårkjensla eg kjenner slik på kroppen for tida. Det må vere lyset! Dette lyset som får samlinga mi med kvite opalinglas til å reflektere alt rundt seg, som får vatnet i ein vase med ranunklar til å likne diamantar. Som får vindauga mine til å… Ja, ja, kanskje ikkje alt med våren er like vakkert. Vindaugsvasken tek vi seinare, lat oss gå ut, snuse inn den friske vårlufta, plukke med oss nokre greiner, myse mot sola og nyte forventningane til tida vi går inn i. PAPIRAVISA PAPIRAVISA
©
No er den her, VÅREN!
©
Det er v책r! Opp med vindauget og inn med den friske v책rlufta! Rist tepper og puter, og ta med ein kvast fr책 hagen inn.
Oppdal flis 30 x fallande kr 1575,- per m2 Oppdal trinn 30 x fallande kr 769,- per meter
Norsk skiferflis/ belegg frå kr
1459,-
per m2
Vi ryddar lageret – Gjer gode kupp!
FAGMILJØ
- den nye steinbutikken i Førde
Vi forhandlar skifer for: Alta skifer AS Minera Oppdal sten Dovre skifer -Norsk kvalitetsskifer-
Gjer utestaden klar til sommaren! Vi ryddar lageret, og har stort utval av skifer, kantstein, betongstein, gatestein, granittflis, naturstein med meir.
Labyrint antikk gråmiks kr 189,- per m2
Bruddskifer frå kr
299,-
per m2
Metro betongstein frå kr
179,-
per m2
Oppdal mellomstor 10/20 kr 579,- per m2
Kantstein i granitt er ei praktisk, dekorativ og varig løysing. Den markerer plengrenser og beplantning, forsterkar kantar og leiar trafikk.
Handmurstein frå Førde granitt kr 1890,- per m2
Priseksempel: 8/20 Kina 149,- per meter 7/15 Kina 59,- per 0,5 meter 12x12 Kina 59,- per 0,5 meter
Fagmiljø har tatt over Førde Granitt sitt steinutsal med ny butikk etablert i Firdavegen 20
Handstein 5/12 kr 2490,- per m2
Førdes største innan omn og peis. Vi er totalleverandør på pipe, peis og montering
Fagmiljø arbeiderr heile tida med sortiment på gravminner. Vi prøver til ei kvar tid å ha ei variert utstilling der vi viser ulike fasongar, fargar og overflater, i alle prisklasser
MILJØ FM FAG Førde Varme og Interiør 30 steinar skal ut av lageret. Kom og sjå vår utstilling!
tlf. 57 72 10 60 www.fagmiljo.no Firdavegen 20 • 09-16.30 -Torsdag (18), Lørdag 10-15
R A S I R P E K
PÅS
S R A M . 8 2 – 26. å
p d o b
o n et. l
ti e r up
Sjå
s e r vå
g r to
e v l e
! n vin
d me e t l fyl i er vinn! e g .D ane Finn o k k ti r. i bu rone g k g ee 00 åsk å3 p p t om t5 kor ns m e e y v ø D å le. ar g gg Nil å Vi h nop o rp t! s stå egge m o n et s en vin g g i kee erd pås ast v å n p nærm die r m e kje pv p i T
g o nn
Fi
n e i rd
e v pp
18 | papiravisa 0115
Ti
Gratis
!
da
en
od nk
og
sjå
o tilb
Sca
Opningstider i påska: Onsdag 1. april 10-16 Skjærtorsdag og langfredag STENGT Påskeaftan 10-15 1. og 2. påskedag STENGT
kaffi
til våre kundar laurdag fram til kl. 12. (Abas, Olefine og Spisekroken).
Nokre butikkar har eigne opningstider - sjå elvetorget.no
35 butikkar
550 parkeringsplassar
Parkering/ladestasjon for elbil
19 | papiravisa 0115
PÅSKE
Jul år 0: Eit barn er født i Betlehem. 3. april år 33: Ein mann blir avretta av romerske soldatar, og står opp igjen på dag 3. Kristendommen og påska etablerer seg. Påska 2015: Vi pakkar sekken med krim og Kvikk Lunsj og stryk til fjells. TEKST: ROY SUNDE FOTO: THOR-AAGE LILLESTØL ILLUSTRASJON: RENATE SJÅSTAD
Kva er det med den der påska? Kriminell påske
– Lanseringstida før påske blir stadig viktigare. Folk vil ha gode bøker då, og krim dominerer, men vi smuglar inn andre godbitar. Alle må få gode bøker! Også dei lettskremde, smiler ho.
PÅSKESNOP
20 | papiravisa 0115
Ein mann forfølgt for si tru, svikta, torturert og avretta blir opphav til ein religion, og påska. Det høyrest ut som krim, men vi snakkar om Jesus. Ikkje rart påske er høgsesong for krim? – Påskekrim er eit norsk fenomen, og brukar du ordet lade påskekrim i jeSverige sjoko anar dei ikkje kva du snakkar om. Det K ks starta 1. april 1923: Eit forlag lanserte krimboka ”Bergenstoget ranet i natt” med annonse i Aftenposten. Mange trudde r. det var eit nyhendeoppslag, og47 gforlaget utnytta oppstyret til å introdusere påskekrim som omgrep. Og det balla på seg, seier 55% krimforfattar Rune Timberlid og fortel kvifor.6% – Påska er ”den stille veka”. Vi har fri og tid til å lese, seier 15% Rune, som nett lanserte krimboka ”Satans Mor”. – Mi første påskelansering: Krim og påske høyrer saman, 43% så 1,900 eg håpar 35% at det går bra. Eg sender Rolf Randen til indre Sogn. TONN 23% Eg har lenge hatt lyst til å ha Luster som arena. Bakteppet i boka er krangel om cruisetrafikk i Sognefjorden. Eg smilte då 27% det oppstod ein slik undervegs. Så kan folk lure på om det er flaks, eller om eg er framsynt, ler han. – Er det ei myte at vi les mykje krim i påska? – Det blir ikkje påske utan appelsin, Kvikk Lunsj og krimbøskeipler anReidun bibliotek. til privathytter i Norge 82%Koksvik på Førde43% Påker, rs a M – Og det er ikkje ei myte. Folk hamstrar krimbøker til 27%òg til utlandet påske, oganei ha krimlydbøker i bilen, er”god” bok utom. Dei vil pøls rsip Ma og stressar innom oss på veg til reisemålet. 23% var heime – Nordmenn elskar krim! Sjangeren står for ein stor del av boksalet i Norge. Å lese krim i påska er ein del av norsk kultur, 6% var på hotell/camping og forlaga lanserer nesten all krimlitteratur før påske. NordFannrem,Orkdal menn flest forbind hytteliv, påskefjell og solvegg med skumle vitjaAnne familie og og spennande lesaropplevingar,15% seier Livvener Hovda Tresselt, marknadssjef i Samlaget.
K PÅSKEFERIE K I V K J S N LU
Først og fremst Jesus
PÅSKESNOP
”
Det blir ikkje påske utan appelsin, Kvikk Lunsj og krimbøker Reidun Koksvik, førde bibliotek
k 5 st
8 KG
8 KG Lindesnes
• I førkristen tid var egget
• I kristen tradisjonen vart
symbol for livskraft og
egget symbol på Jesu
nytt liv. Folk grov ned egg
oppstand.
i åkeren ved vårjamdøgn, for god avling.
3000 TONN
K K I V K J S N LU
rsip Ma
k 5 st
40%
850,7 km
påskefacts
For første gang gjekk tal deltakarar i gudstenester under 6 millionar i fjor, og færre døyper og konfirmerer seg i følgje SSB. Påske er ei religiøs høgtid. Men held det religiøse stand? I påska i fjor deltok nær 200.000 i gudstenester. Langt færre enn i jula. lade jokofleste sdei – Før kunne identifisere seg meir med den kristne Kjeks kyrkja, og fleire deltok i gudstenester av vane. I dag er det for fleire utenkeleg. Ikkje fordi dei har noko i mot den kristne tru, 47 gr. men dei prioriterer ikkje gudstenestedeltaking, seier Kåre K. Bratten, sokneprest i Førde. 55% har – Sekulariseringa i samfunnet har auka, men religion enno stor betyding. Mange trudde religion skulle døy ut, fordi folk vart meir opplyste, men religion betyr meir på verdsbasis enn på lenge. Kyrkja ønskjer at flest mogleg deltek i gudstenes1,900 tene, så nedgang TONNuroar oss, men vi har fokus på å nå ut til unge med bodskapen. Truopplæringsreform er eit viktig tiltak, som gjev born og unge kunnskap og erfaring i den kristne tru. Den vil bety mykje for kyrkja framover, seier han og fortel at den store høgtida for kyrkja ventar. – Påska er den første høgtida kyrkja feira og den viktigaste. Påska er kjernen i den kristne tru: Jesu død og oppstandelse. ke an tek forteljinga om det som skjedde i påska opp det PåIsrevangelia sip a M meste av plassen. Og påskedag er den store festdagen i kyrkjer året. ølse anp
8 KG Fannrem,Orkdal
• Norge har «verdas lengste» påskeferie. • Datoane for påskedagar
døgn og månen. Påskedag
• Sola vart feira på denne
vert feira første søndag
tida av året frå lenge før
etter første fullmåne etter
kristen tid. Påske blir òg
vårjamdøgn. Offisielt
feira av jødar, til minne
40%
flyttar seg frå år til år, fordi 850,7 km vårjamdøgn er 21. mars. 1.
om hendingar i det gamle
for kyrkja, og i mange
datoen for 1. påskedag
påskedag kan falle mellom
testamentet. Dagens
land viktigare enn jul.
vert påverka av vårjam-
22. mars og 25. april.
påskefeiring bygger
• Påske er ei viktig høgtid
Lindesnes
”
– Men når det er den viktigaste høgtida for kyrkja, kvifor går folk meir i kyrkja i jula? – Det er ”trivelegare” å høyre om eit barn som blir født i ein stall, enn om ein mann på 33 år som blir pint og avretta. Jula er meir ”familievennleg”, og folk meir fortrulege med bodskapen. Fleire veit kvifor vi feirar jul enn kva som skjedde på skjærtorsdag. Og det er ikkje dramatisk nedgang i tal deltakarar i påskegudstenestene. Truleg er dei som går i kyrkja i påska dei som ser seg sjølv som del av det kristne fellesskap og praktiserande kristne. Samfunnet har òg gått gjennom ei individualisering: Kvar enkelt gjer det vi har lyst til. Det er ikkje lenger ”forplikting” til å høyre til eit fellesskap. Velstandsauken har også gitt fleire høve til å reise, ha hytte og nyte fritida. Det er ein del av heilskapsbiletet. Astrid Kalstveit SOGN OG FJORDANE – Er påska blitt for sekulær, kommersiell og prega av fri TURLAG dagane? – Jula er blitt ein gedigen kjøpefest, men påskefeiringa speglar meir kva mange prioriterer: påska som fritid til skiturar, hagearbeid og samvær med familie. Sverige kutta skjærtorsdag og 2. påskedag som fridagar. Det handlar både om å 6% effektivisere arbeidslivet og generelt om økonomi i samfune 15% kolad net. I Norge har vi god råd, og sterke fagforeiningar som vil ha har fri søkjer ein seg ut. Påska kjem ofte med våren, som vil kssjo Kjevi 6% fridagane. Eg synest det er kjekt av vi får ha dei dagane, det er nyte ute. Og43% det er noko med hyttekosen. Er det fint vêr kan ein 35% bra for kyrkja, seier Bratten. og høyre på vêret. 23% nyte naturen, men det er òg kos å sitte inne15% 47 gr. Har ein ikkje hytte sjølv, er betjente hytter ein kjekk måte å feire27% påske på. Er påska sein vil mange oppleve vår, men i år43% 35% er det rikeleg med snø. Vi har hatt mykje dårleg vêr i vinter, 6% så finvêr sender nok mange til fjells. Då23% vil eg åtvare. Det er I 2013 tok cirka 82 prosent sa mykje snø, men det var lite kfrost de i marka då den kom. Det blir 15% la o 35 prosent av samvær med 1,900 kssjo Kjeein 43% til privathytter blautti Norge når den tinar, og må vere var på at elvar og vatn kan 82% TONN alle nordmenn 27% 43%nære er hovudvere eit problem i år, seier ho. påskeferie. mål for ferien. 35%
For mange er påske syno nymt med hytteliv, fjell og tid med familie
PÅSKEFERIE
K K I V K SJ N U PÅSKESNOP L
PÅSKEFERIE
PÅSKEFERIE 23% var heime
Til fjells 43% til privathytter i Norge
3000 TONN 23% på både jødiske, kristne og
førkristne tradisjonar.27% e
k Påsrsipan a M
82% 8 KG
43%
• Skjærtorsdag er ikkje heilag-
Fannrem,Orkdal
23% var heime 6% var på hotell/camping
15% vitja familie 15% vitja familie og vener og vener
r ølse anp 5 stk rsip Ma
27% til utlandet
Bypåske
850,7 km
23% var heime
PÅSKESNOP
Fannrem,Orkdal
Lindesnes
8 KG
40%
8 KG
Den stille veka er ikkje så stille som den var. I ”hine hårde estengt i dage” stengde det meste. Mange butikkar er framleis åsksipan P r påska, men i byar er det meir enn nok å finne på i påska. 15% vitja familie og vener Ma – Det er ikkje sånn eat alle reiser til fjells no. Mange er 40% 850,7dkm 6% var på hotell/camping
K K I V K SJ N 3000 U LTONN 8 KG
dagen: latter og høglydt prat
8 KG 47 gr.
Fannrem,Orkdal
• Påskesøndag/1. påskedag:
feirar kyrkja stiftinga av
like lang lenger.
dei døde, og ein dag for glede og feiring. I Norge feirar vi
• Påskeaftan er ikkje heilagdag.
over ein god påskefrukost
Ofte dagen borna får påskeTONN
der egg er en viktig del av
1,900
egg fylt med godteri.
Fannre
r ølse anp 5 stk rsip Ma
la sjoko
Dagen då Jesus stod opp55% frå
3000 TONN • Langfredag er den lange
ke Påsrs Ma
55%
1,900 TONN
8 KG
var forbode. Dagen er ikkje
Jesus åt i lag med disiplane.
skuleferien. 27% til utlandet
ke Påsrsipan Ma
dag i Sverige. Skjærtorsdag
startar påskefeiringa og er
47 gr.
på hotell/camping 6%6% varvar påFannrem,Orkdal hotell/camping
27%
Lindesnes
nattverden og påskemåltidet
ei stor utfartshelg, grunna 43% til privathytter i Norge
8 KG
8 KG
lade sjoko
K K I V K SJ N U L
Kjeks
• Palmehelga, helga før påska, r ølse anp 5 stk rsip Ma
23var % var heime 23% heime
23%
43% til privathytter i Norge
PÅSKESNOP
Kjeks
r ølse anp 5 stk rsip Ma
43%
PÅSKESNOP
15%
1,900 TONN
15%
27% til utlandet
K K I V K J S N LU PÅSKEFERIE
55%
Påsrsipan a M 27% til utlandet 27% til utlandet
6% 15% vitja familie og vener
35% I fjor kunne ein i BA lese at cirka 35 prosent av nordmenn 23%til varprivathytter heime tok påskeferie: 43 prosent i Norge, 27 prosent til utlandet, 23 prosent var heime, 15 prosent vitja familie og 6% var på hotell/camping vener, og 6 prosent var på hotell/camping. 82 prosent sa at olade k jo s s samvær med nære er hovudmålet. k je K 15% vitja familie og vener – For mange er påske synonymt med hytteliv, fjell og tid 82% med familie. Det er bygd mange hytter i fjellet i Norge dei siste r. 47 g tiåra, og påska er ferien då flest av dei med hytte vel å bruke 3000Norge i Virke, til BA. den, sa Hilde Solheim, direktør for Reiser 55% Frå TONN 8 KG – Vi har 11-12 arrangement i påska i Sogn og Fjordane. Basecamp vinter for ungdommar på Fivla til ope fyr på Skongenes. Påske er høgsesong, smiler Astrid Kalstveit i Sogn og Fjordane 1,900 Turlag. –6% Nordmenn er glade i å vere i naturen året rundt, og TONN i påska har vi masse fri. Mange jobbar inne, når ein
47 gr.
43% til privathytter 43% til privathytter i Norge i Norge ske
82%
6% var på hotell/camping
55%
21 | papiravisa 0115
27%
35%
K K I V K SJ N U L
27% til utlandet
23%
82%
PÅSKESNOP
PÅSKEFERIE
måltidet.
• Ein meinte at Kristi kors vart skore skjærtorsdag. Ein skulle ikkje bruke øks eller kniv den
850,7 kmdagen. Kvinner skulle ikkje
strikke, fordi pinnane minna om lansene dei stakk Jesus med og Lindesnes
tornekrona han måtte bære.
40%
ÅSKEFERIE
PÅSKESNOP
6% 15%
K K I V K J S N LU FANNREM, ORKDAL
PÅSKEFERIE
27% til utlandet
lade
sjoko
Kjeks
heime, eller tek langhelg i ein by. Dei fleste ser på bypåske som 43% ein miniferie, der ein vil oppleve, kose seg med mat og ha det bra. Og får ein fjellabstinens har Bergen fleire tilbod: Fløiba23%nen tek deg til Fløyen, og Ulriksbanen til Ulriken. Der kan ein ta det med ro og nyte utsikt eller gå på turstiar. Det skjer mykje i Bergen i påska, spesielt for barnefamiliar, og både VilVite, 27% Fløibanen, Akvariet og Vannkanten planlegg aktivitetar. Bergen har noko for ”alle”, frå museum og historiske bygg til uteliv og mat. Påska har siste åra gitt vårkjensle her. Vi håpar på fint vêr og yrande folkeliv, seier Linn Kjos Falkenberg i Visit Ber6% gen. Ho håpar bergensarane blir i byn også. 43% til privathytter i Norge – Nokre vil ha fjellpåske, men i år er den i april, så mange 15% lei av snøen og vil heller nytte høve til å vere turist i er kanskje eigen by?
47 gr.
PÅSKESNOP
1,900 850,7 km TONN
ade jokol
s Kjeks
43%
OP K N K S I KV PÅSSKJE LUN
LINDESNES
23% 23% var heime
47 gr.
6% var på hotell/camping
27%
15% vitja familie og vener
Påskesnop
ke Påsrsipan Ma
ERIE
EF
PÅSKESNOP
ola ok
tk 5s
22 | papiravisa 0115
K K I V K J S N LU
K K I SJ V K UN LPÅSKESNOP
K K I KV SJ LUN
5
55%
k st
Lindesnes
ke Påsrsipan Ma
Lindesnes
• 2. påskedag er det knytt få tradisjonar til. • I katolsk tid skulle det vere helgedagsfred
8 KG langfredag. Då skulle alle slite og sørgje. Nokre la 0 300 N TON
småstein i skoa for å minnast Jesu lidingar. Born
40% To av tre nordmenn et marsipan i påska.
7 km
850,
40%
15% vitja familie og vener
påskefacts
40 prosent seier dei ikkje kan sjå for seg påske utan marsipan.
1,900 TONN
850,7 km 6% var på hotell/camping
Cirka 55 prosent% av salet skjer 55 i tilknytning til påske. Rundt 22 millionar Kvikk Lunsj.
40%
tk 5s
k 5 st
55%
de
ssj – Kva er det med Kvikk Lunsj og påske? jek K Kva snop er mest ”påske”? Eg spør, men du veit: Vi et enormt r gr. ølse 47 anp rsip 1,900 Ma med marsipan. ”Alle” et ei sjokoladedekka marsipanpølse eller 43% tilpåskekylling. privathytter i Norge TONN ein To av tre av oss et marsipan i påska. 40 prolade sjå for seg påske utan. Nidar åleine sel okan sent seier dei kikkje k jo s 6% Kje s KG marsipan23tilmillionar 27% utlandet påskefigurar, og 850 kilometer 8med KG pølse. Men Freia har8påskesnop nr 1: Kvikk Lunsj! (fans av Fannrem,Orkdal 43% 15% påskeegg frå same produsent får 47 gr. ha meg unnskyldt.) 23% var heime – Vi sel omtrent 1.900 tonn Kvikk Lunsj i løpet av eit år. 6% 55% Kvar veg 47 gram, så det blir 40 millionar Kvikk Lunsj, fortel 00 1,9tonn 6%Kvikk var påLunsjhotell/camping ansvarleg Fredrik Gjersøe, frå Mondelēz InternaTotalt 1.900 N Lunsj e d 15% a 23% l TONKvikk e n kssjoblirkoseld k pr. år. s tional som eig Freia. På rsipa Kje 7% i samband med påske? vitja – Og kor mange av desse blir 2 selde % 15% familie og vener 43% Ein Kvikk Lunsj veg 47 gr., det Ma850,7 km 35 1,900 – Cirka 55 prosent av salet skjer i vekene rundt påske, med blir cirka 40 millionar. TONN r e 6-pakningen som den store varianten, så rundt 22 millionar pøls ipan s 23% r Ma 47 gr. Kvikk Lunsj då. e – Og korleis enda det som tursjokolade ein? orgnummer er i N Lindesnes yi tt1937 h t – Kvikk Lunsj vart lansert med turprofil, og har a v il pri t 8 KG 27% % 43 behalde den posisjonen. Freia knytte kjekssjokoladen opp til 8 KGt ke ipan s e gode, norske verdiar, som tur,tfriluft, langrenn og påske. I snitt d Fannrem,Orkdal å n a P ars il u l skekvar r 7% t Lunsj i året, og dei fleste kjenner ået an nordmann ni 2Kvikk lse p i pø M s 82P% an r sip e ar Masmaken. m M ei var hmerkar dei at søtsuget er stort Også i daglegvarebutikkane 23% er g n i pøls n p a ip am i påska.Mars tell/c 43% til privathytter i Norge å ho p r a v – Det går mykje snop,6%seier Ørjan Alme, butikksjef hos er g ven o l Coop Extra Førde. 850,7 km e i l i rkda 8 KG fam rem,O vitja og smågodt i lausvekt. 27% til utlandetFannrem,Orkdal – Både av reine påskegodtprodukt Fann G % K 5 1 8 Folk skal fylle påskeegget, og smågodt er den store vara der. Snopsalet aukar kvart år, så det ser ikkje ut som vi er metta på 23% var heime påskesnop. 8 KG
SK Å P KEFERIE
55%
Nidar sel 23 millionar påskefigurar, og 850 kilometer med marsipanpølse.
s
esne
Lind
r ølsestk anpframleis 5 det rsip Ma
var skikk
• 1. påskedag skal alteret
fjelltopp tidleg påske
å heise flagget på halv
vere pynta med kvite
morgon. Ein trudde sola
skulle vere stille og fekk
stang langfredag, og til
blomstrar, som er gledas
dansa på himmelen
ikkje leike, og alle skulle
topps på påskemorgon. I
farge.
denne dagen, i glede over
8 KGgå i gamle, slitte klede.
kyrkja står alteret upynta
frå langfredag til om Fannrem,Orkdal • Det er ikkje lenge sidan morgonen påskedag.
Jesu oppstandelse. • Mange stader var det vanleg å dra opp på ein
40
Rein Design
Dekk-dagar Det er på tide å tenke dekkskift. Torsdag 9. april har vi langope til kl 18.00. Laurdag 11. april har vi utvida opningstida til kl 15.00. Opningstidene gjeld ved våre avdelingar i Førde, Stryn og Sogndal.
Hjulskift kr 400,(Gjeld personbil og varebil inntil 3,5T)
NB! HUGS Å BESTILLE TIME. Ring oss på tlf. 24 03 18 00 (Førde), 57 87 26 00 (Stryn) eller 57 67 57 00 (Sogndal). Du kan også gå inn på www.berge.no og bestille direkte.
I perioden 7. april til 25. april har vi gode tilbod på sommardekk og felgar!
23 | papiravisa 0115
Prøv ein bil – ny eller brukt – medan vi skiftar dekk på bilen din. Vi har mange spennande nyheiter frå Audi, Volkswagen og Skoda.
Har du sett…? Etter påske lanserer vi «Z PÅ DENNE?» Vi vil til ei kvar tid ha nokre utvalde bilar merka med symbolet til venstre. Det betyr at den aktuelle bilen med dette merket har ein spesielt god pris, eller at det følgjer med ekstra mykje utstyr. Det kan like gjerne vere ein ny bil som ein brukt bil. Men du må komme til eit av våre anlegg og sjå kva bilar som er merka. Vi trur du vil bli positivt overraska over å sjå kva vi har funne på med dei ulike objekta. «Z PÅ DENNE?»-kampanjen startar tysdag 7. april. Z av litt tid, og finn ut kva vi har! PS! Vi serverer sjølvsagt kaffi og litt å bite i heile veke 15 (7. til 11. april). Vi har heller ikkje gløymt borna, og har litt til dei også :-)
Følg oss på Facebook og delta i spennande konkurransar.
43%
35%
23% 27%
PÅSKEFERIE 82%
43% til privathytter i Norge 6% 15%
27% til utlandet 43% 23% var heime
35%
23%
6% var på hotell/camping 27%
15% vitja familie og vener
82%
43% til privathytter i Norge 27% til utlandet
8K
23% var heime 6% var på hotell/camping
P
15% vitja familie og vener
Påskesola
3000 TONN
PÅSKESNOP
24 | papiravisa 0115
– Korleis i all verda enda appelsinen som ”påskefrukta”? – Norge byrja å importere appelsin, frå blant anna Spania, på slutten av 1800-talet, seier Britt Kåsin, informasjonssjef i Opplysningskontoret for frukt og grønt. lade vart appelsinen populær, og det var – Ut overjek1900-talet sjoko K s ikkje mykje anna frukt å få. Under krigen fall appelsinen bort, men etter 1945 var den igjen råd å importere. Fram til 1956 47 gr.sitrusfrukt, så appelsinen var var det importavgrensingar på sjeldan, eksklusiv og dyr, seier ho og fortel korleis påska og 55% appelsinen vart så nære. – Appelsinsesongen fall saman med påske, som vi har lang 6% ved havet, og tradisjon for å feire utandørs: på hytta, i fjellet, i solveggen heime. Ein smurde seg inn i Nivea-krem, skrella 15% 1,900 appelsin og kosa seg. Før var ikkje appelsinen så søt som no, TONN så ein tradisjon som breia om seg var å lage hol i appelsinen, 43% 35% putte i sukkerbitar, klemme til sukkeret løyste seg opp, og 23% slurpe i seg den søte safta, før ein åt appelsinen, seier ho nostalgisk. – Etter 1960 vart det importert eit breiare 27% utval av frukt. Men appelsinen held stand, også i påska. Vi et 37.985 tonn skeipan årleg, nær 8 kg per person, og salet auka med 6,6 proPåappelsin rs a Msent i 2013. I påska kjøper vi ca 3000 tonn, det vil seie rundt 20 r millionar82% appelsinar. Fire til kvar43% avtiloss det. privathytter i Norge ølse anp
K K I V K J S PÅSKEFERIE N LU
rsip Ma
”
I påska kjøper vi ca 3000 tonn, rundt 20 millionar a ppelsinar, fire til kvar av oss.
3000 TONN
Fram til midten av 50-talet var appelsinen sjeldan, eksklusiv og dyr Britt Kåsin OPPLYSNINGSKONTORET FOR FRUKT OG GRØNT
k 5 st
8 KG
Vi et 37.985 tonn appelsin årleg, nær 8 kg per person.
Eggande høgtid
PÅSKESNOP
Norge har cirka 2,8 millionar høner og er sjølvforsynt med egg. Eit egg består av 57 prosent kvite, 33 prosent plomme og 10 prosent skal. (Jo større egg, jo meir plomme i høve kvite og tynnare skal.) Det største kjente egget lagt av ei høne i Norge, e koladlagt i Høyjord i 1993. jovart s vog 210 gram og s k Kje ”I morgon tek eg fri”, sa høna til lokalvisa då. Eit egg veg i snitt 63 gram: Du kan sjølv tenke deg korleis det er å verpe eit gr. på 210 gram! Men frå spøk til47 revolver: Vi et i snitt 11,8 kilo egg i året. 55% – Snittnordmannen et 185 egg i året, cirka eit ½ egg per dag, fortel Åse Kringlebotn, informasjonssjef i Nortura SA. – Og til påske doblar vi: Eitt egg dageleg per påskedag: Totalt 23 millionar egg, seier ho og fortel kva som egga fram 1,900 dette. TONN
K K I V K J S N LU
27% til utlandet 8 KG Fannrem,Orkdal
23% var heime vartyda på hotell/camping • I påsketida var6% det påskedagen varsla dårleg
påskefacts 850,7 km
Lindesnes
mange vårteikn i gamle sommar. 15% vitja familie og vener dagar. Mellom anna ville det bli frost i lang tid
40%
• Ein trudde heksene drog
elles tok heksa ein hest, e
s ke n r Ma
n ei ku eller ei geitPi å staden. sipa • Å farge og dekorere
er eggdekorering ein
farga påskeegg. Tyskland
kunstart. Mellom anna
har tradisjon for å ete
i Tsjekkia, Slovakia og
grønfarga egg skjærtors-
Polen er det påskekon-
dag, som på tysk heiter
kurransar i dette. I mange
Gründonnerstag.
r ølse anp 5 stk rsip Ma
om det var frost natt til
til Bloksberg på skjær-
egg er ein eldgammal
påskedag og påfølgande
torsdag. Då var det viktig
tradisjon, frå orienten. I
land var det tradisjon
søndagsnatt. Regn
at sopelimen sto ute,
aust8 KG og mellom-Europa
at jenter ga sin utkåra
8 KG
Fannrem,Orkdal
8 KG
– I gamle dagar la ikkje hønene egg i den mørke årstida. Egglegginga er styrt av lys, så på våren byrja dei att. Det falt ofte saman med påska, og slik vart egg påskemat. Det var stor stas å kose seg med egg igjen; og det har halde fram til i dag. Hønsehald i Norge går tilbake til vikingtida. Eggeforbruket har halde seg mellom 9 og 12 kilo per person per år frå etter6% krigstida til no. På 80-talet fekk etinga av egg ein knekk av 15%myte om mat”: At ein kunne få høgt blodko”verdas største lesterol av egg. Den myta er avliva av helsemyndigheitene, og 43% folk kan nyte egg med godt samvit. Sidan 2000 har vi auka forbruket 23% år for år. Egg er det mest næringsrike ein kan ete; Det gjev oss porsjonar av dei aller fleste næringsstoffa kroppen treng, reklamerer ho.
Frå faste til fråtsing
PÅSKEFERIE
35%
82%
PÅSKESNOP
– Kva er det med den påska, Fridtjov Urdal? – Påska går tilbake til det jødiske folk si utferd frå Egypt: Ei formidabel krimhistorie: Vår herre slår i hel dei førstefødde e herrens folk, og farao misser hæren i i Egypt som ikkje oladav ker kssjo je K det Raude Hav. Ei formidabel katastrofe, om ein skal tru bibelsoga. Så kjem hendingane med Jesus i påska som gjer at den, for kyrkja, er deira viktigaste47 religiøse høgtid. Det har med gr. forsoninga og frelsa å gjere: Kristus døyr på korset for å sone for all verdas synder, fortel Fridtjov Urdal, utstillingssekretær 55% 27% ved Sogn og Fjordane Kunstmuseum. – Korleis går ein frå dette til dagens påske, som har så mange andre aspekt? – Dei 1,900 fleste skikkane har eit religiøst opphav, anten det 43% til privathytter i Norge TONN er heidensk eller kristent. Religiøse festar er ein magnet på andre førestillingar. Det gror opp ritual og aktivitetar rundt 27% til utlandet dei. Fjellpåske byrja på slutten av 1800-talet, når byborgarPåskelammet er symbolet på at Gud ofra sin son for vår skapet byrja å reise på landet og skisport vart nasjonalsymbol. 23% var heime skyld. Og lam må ein ete i påska? Folk flest veit kvifor vi feirar påske ut frå det religiøse. Andre – Lammelår er min ”påskemat”, smiler Bodil Eikrem Fjelleaspekt, som målte påskeegg, er meir uklare. Egg er eit sym6% var på hotell/camping bol stad. Kjøkkensjef pålaGloppen Hotell, bondelagskokke og kokee skeippåanfruktbarheit, og egg var ikkje så sjølvsagt som no. Det ko d Påvar kssjo rs je bokforfattar. K a 15% vitja familie og vener M ikkje noko ein hadde til søndag ein gang i det breie lag av – Kvifor veit eg ikkje. Det er ikkje lammesesong, men så folket. Det som er dyrt og sjeldan, det blir det fest av. Kan ein r ølse anp rsip lenge eg kan hugse har lam stått fram som tradisjon og festlegge symbolverdi på blir det ekstra svært, fortel han og seier Ma 47 gr. middag i påska. Og det er snytandes godt, ler ho. – Eg må òg påska var meir alvor før. – Første påskedag skulle ein halde seg i ro! Skjærtorsdag ha ein pinnekjøtmiddag i påska. Og Kvikk Lunsj og Solo. Egg 55% 8 KG blir mest brukt til å male på hos8 oss. og langfredag var symboltunge dagar, med mykje tabu til. Ein KG Kanskje eg skal starte ein Fannrem,Orkdal egg-tradisjon i år? skulle ha det trist og komme i hug frelsaren si liding og ”pine” Fridtjov Urdal – Og kva skulle det blitt? seg sjølv. No er påska fri og fest for folk flest. Det heng ilag SOGN OG FJORDANE – Oi, svarar ho og tenkjer. med ålmenn sekularisering av samfunnet og økonomi: Harde 1,900 KUNSTMUSEUM TONN – Kanskje egg i form med vårlauk, bacon, sopp, paprika, livskår krev ein streng gud. Som mildnar i takt med at vi blir tomat, ost og urter, saman med godt heimelaga brød. Ein rett rikare. Når økonomien blir betre blir vår herre meir ”slepp40% 850,7 km som høver til både påskefrukost, påskekvelds, påskelunsj eller hendt og mild”. Det gjeld herrens tenarar òg, smiler Urdal. påskenachspiel. – I gamle dagar fasta ein før påske. Fastelavn, festen før fasta, markerte starten på ei tid med måtehald. Der ligg ei hisLindesnes torisk forklaring på dette med å fråtse i god mat i påska, som kulminerer i markeringa av oppstoda til Jesus. Før den lange e k På srsi pa n fasta, kom òg to botsdagar som gjorde gleda ved påskedag Ma desto større. No har vi fridom, og ”lov” til alt – det forflatar r ølse anp tilværet og festdagar. Om alt er ein fest, blir ingenting det. Eg rsip Ma er tilhengar av at kjekke ting burde vere vanskelegare. Til og – Og kva er ein påskehare? Kva har ein hare med påska å gjere? med forbode, for å auke nytinga av å gjere det, ler han. – Påskeharen er rein import, som ikkje har med norsk skikk – Forboden frukt smakar godt. Når polet kom til Førde erta Fannrem,Orkdal å gjere, slår Urdal fast. eg folk med at no er all stasen fjerna frå det å drikke. Når det Frå gammalt av var påskeharen eit fruktbarheitssymbol. var vanskeleg å få tak i, og lite sosialt akseptert, var det eit lade sjoko Den moderne konspiratorisk element med det, som var underskatta. Smugla Kjeksførestillinga om påskeharen skal ha opphav i gamal keltisk eller tysk folketru. Omgrepet påskehare dukkar vare har alltid vore større stas enn lovleg bekomme. Tek du opp skriftleg rundt 1680. Den kommersialiserte, amerikanske 40% vekk det konspiratoriske elementet i tilværet forringar det liva 7 gr. 850,7 km Easter Bunny, vart innført av 4tyske immigrantar på 1800-talvåre. Der har religionen vore flink: dei lagar tabu, som du kan let. I land som Tyskland, Storbritannia og USA er det tradisjon bryte og sette deg over, til stor glede for den som gjer det. Det 55% for at borna på påskedagen leitar etter påskeegg, som påskeer kjekkare å gjere dei tinga som ikkje er heilt stovereint, smiharen har gøymt i hus eller hage. Før nytta ein måla hønseler han. Lindesnes PAPIRAVISA egg, no er det oftast sjokolade- eller pappegg fylt med godteri. – Det tek oss ut av det kvardagslege. PAPIRAVISA Men i Nederland 1,900 er måla egg vanlegare. Barnejakt på påskeegg påskemorgon TONN har frå 1990-tallet også blitt vanlegare i Norge.
K K I V K J S N LU
”
Påskelammet
Dei fleste skikkane har eit reli giøst opphav, anten det er heidensk eller kristent
PÅSKESNOP
K K I V K SJ N U L
Påskeharen
k 5 st
8 KG
PÅSKESNOP
K K I V K J S N LU
©
©
ke an På•s Før rsipbrann ein påskelys i 40 a M dagar - til Kristi Himmelfarts-
• På tidleg 1900-tal var det nesten
• 1818 var sist påskedagen fall på
like vanleg å sende påskekort
22. mars, den tidligast moglege
r ølse dag - for åpsymbolisere at Jesus ipan ars
som julekort. Motiva var for det
dagen. Det skjer ikkje igjen før i
var saman med disiplane i 40
meste høner, kyllingar, egg,
2285. Sist gang påskedagen fall
dagar etter oppstandelsen.
påskehare, barn og vårblomar.
på den seinast moglege dagen,
Påskekorttradisjonen har nes-
25. april, var i 1943. Neste gang
ten døydd ut.
det skjer er i 2038.
M
k 5 st
8 KG Fannrem,Orkdal
850,7 km
40%
25 | papiravisa 0115
000 ONN
k 5 st
26 | papiravisa 0115
Påskeøl sløkker sorga? Sommar og øl går godt saman. Og til jul må det bryggast eigna øl. Men påska då? Tekst: Roy Sunde Foto: iStockphoto
Alt i 1934 vart det lansert påskeøl i Norge. I Europa har det vore laga påskebrygg i fleire hundre år. Likevel er ikkje påskeøl ei greie i Norge, sjølv om påska, i lag med sommar og jul, er tida då vi har mest fri og drikk mest øl og mineralvatn: – For kort lanseringsvindauge for eit sesongøl sa storbryggeria. – Dei brygga nok øl til påske òg på gardane før, men det fekk aldri same omfang som jul- og sommarøl. I gardsbryggetradisjonen var juleøl og øl til slåtten og bryllaup om sommaren ”høgsesong”. Påska gjekk under radaren. Men ein har jo sett at både mindre bryggeri, og nokre av dei store industribryggeria, har lansert påskeøl dei siste åra. Så det er godt mogleg at påskeøl etable-
rer seg framover, smiler Stian Sjursen Takle. Den lokale radiostemma har sitt eige vennebryggeri: Halbrendslia Bryggeri, der eit tital vener og ølentusiastar skaper godt brygg som høver til mat, sesong og høgtider. Og dei har valt å ta med seg påska i år. – I utgangspunktet hadde vi eit øl som er ferdig til påske, som vi valte å kalle Angedalen Kvit Påske. Det er eit kveiteøl som er behandla som ein IPA, altså at ein har i mykje humle. Det gjer at det er eit friskt og godt øl til å drikke, som òg passar godt til kraftig mat. Kveiteøl høver til lett mat også, men med så mykje humle krev det for mykje merksemd. Då må ein ha mat med litt smak.
– Kva kjenneteiknar eit godt påskebrygg? – Ofte er sommarøla lyse og juleøla mørke. Der ligg det mange tradisjonar og reglar. Eg trur at ein står friare til å skape eit påskeøl etter eige hovud og hjarte, smiler Stian. – Når det er sagt føler eg meg fri når eg bryggar juleøl også. Reglar er til for å brytast. Vi er meir oppteken av å lage øl som smakar godt og høver til god mat, enn kva sesong det er. Og til påske, der vener og familie ofte er samla ved matbordet, treng ein eit øl, som høver til ulike typar mat. Ein bør ha maten ein har tenkt å serverer i tankane når ein bryggar. I påska er det jo tradisjon for lam, så det kan vere PAPIRAVISA eit utgangspunkt. PAPIRAVISA ©
©
Ut på tur? Reis smart med eit ekstra kort i bagasjen. Bestill no! Sjå ssf.no/2kort
meirennbank.no
r all bilen følge rvice på se
Trygghet hele veien
MECA Veihjelp er alltid inkludert når du tar service hos oss. Det innebærer at hvis du skulle få startproblemer, teknisk feil, gå tom for drivstoff, punkterer, mister nøkkelen eller låser nøkkelen inne i bilen, så kan du bare ringe. Uansett hvor du befinner deg - døgnet rundt. Med MECA Veihjelp i hanskerommet er du litt tryggere på reisen. Vi tilbyr også: – Reparasjon av alle bilmerke – Service – AC/klima-service – Hjulstillingskontroll
Fortun: Hafslo: Hornindal: Leikanger: Sandane: Førde:
Fortun Bensinstasjon, Gt Bil, Haugen Motor, Leikanger Auto, Leiv Austrheim, Riko Førde,
– EU-kontroll (PKK) – Bremsetest – Kjølevæskekontroll
57 68 61 57 57 68 16 88 57 87 95 00 57 65 31 00 57 86 58 60 57 83 72 22
– Bilglass/ruteskift – Diagnose-test – Dekkskift/dekkhotell
Bremanger: Svelgen: Vik i Sogn: Hellevik i Fjaler: Stryn: Øvre Årdal:
Rutebilane i Bremanger, Svelgen Motorsenter, Tistels Auto, Fure Mekaniske, Stryn Bilverksted, Vee Bensin og Bilrekvisita,
94 03 20 00 57 79 36 11 57 69 77 99 57 73 75 42 48 19 55 55 57 66 30 40
27 | papiravisa 0115
JELrPdu tar å VEItH ed n din! id m
Betal når det passer for deg!
erfekt påske I hytteveggen, eller heime? Fyll opp påskeegget og finn fram brettspela! Den koselegaste høgtida står for dør, og vi har alt du treng for å gjere den hyggeleg.
MODELLAR: Dea Mari Eilertsen Hilding, med kle frå Bare barn: En Fant kjole – kr 299,En Fant Tights – kr 149,Reflex Hue – 149,-
Noah Lunde Njøsen, med kle frå Bare barn: Garcia Jeans skjorte – kr 299,Garcia Jeans genser – kr 129,Garcia Jeans bukse – kr 299,Reima Tech Dress – kr 1099,-
Spel og bøker frå Norli Jakten på den forsvunne diamant – kr 129,Jo Nesbø Blod på snø kr 269,Jussi Adler Den grenseløse 349,Jussi Adler Marco effekten 99,Rune Timberlid Satans mor 369,Påskequiz 2500 spørsmål 99,-
Apotek 1 Førstehjelpsmappe – kr 174,Compeed gnagsårplaster – kr 87,Cosmica active sun mousse – kr 195,Comsica active sun spray – kr 189,Pyntegjenstandar frå Princess: Cosmica ultra light sun – kr 209,Kvite lysestakar – kr 129,Cosmica face – kr 159,Ullteppe – kr 999,Cosmica kids – kr 205,Trehus lysestake – kr 49,Dermica kids – kr 150,Rosa pute – kr 199,Cosmica sun stick – kr 115,Grått putetrekk med hjarte – kr 179,- Cosmica kids sensitive – kr 205,Grått putetrekk – kr 199,Cosmica lip balm – kr 55,Rosa og grå pute – kr 249,Mini page solbriller kvite – kr 199,Barnebriller blå – kr 150,Bellis Blomster: Takk til Jølster Bygg for lån av hytte! Påskekyllingar – kr 29,- 39,- 59,Påskeegg 6 stk – kr 66,-
Spar Tilbyr godt utval i mat, drikke og påskesnop
Apotek 1 Allt du treng for ei trygg påske!
Største kjøpesenteret mellom Bergen og Ålesund 50 butikkar/restaurantar leikeland treningssenter gratis parkering KLE Bare Barn KappAhl VIC Marcel More Woman b-young Arkja Dameklær Hennes & Mauritz Jack Jones Vero Moda Match MAT, DRIKKE OG KIOSK Spar Ferske Smakar Deli Vita Narvesen Peppes Pizza Vinmonopolet Bambus
SPESIALBUTIKKAR Clas Ohlson Glitter Zoo1 Bagorama Citybag Enklerea Liv HUS OG HEIM Bellis Blomster Nille Kremmerhuset Norli Handelshuset Princess Tilbords Kitch’n OPTIKK, UR OG GULL Bjørklund Mestergull Brilleland
SPORT OG FRITID Din sport Sport Outlet Ringo SKO dna Eurosko Shoeday SERVICE Sparebanken Vest Posten KROPP OG HELSE Nikita Apotek1 The Body Shop Sunkost Trendy frisør Skin tonic Ranels VITA Puls Førde
Kvardagar
Norli Påskekrimmen finn du hos oss!
10–20(21) Laurdagar
Bellis Lagar dei lekraste påskedekorasjonane
10–18
...vi har det!
www.hhforde.no
Følg oss på Facebook og Instagram! facebook.com/handelshusetforde instagram: Handelshuset
Foto og design: Rein Design
Produkta er leverte av:
Tekst: Tore Fossen Illustrasjonar: Lone S. Bjorøy, utplasseringselev frå Halbrend Skule
30 | papiravisa 0115
PÅSKENOVELLE
Gunnar såg ut gjennom vindauget i bussen. Grått og trist. Og verre kom det heilt sikkert til å bli, ettersom den grinete og sure faren hadde insistert på at alle sønene burde innfinne seg i heimen hans seinast skjærtorsdag morgon. Hadde han no hatt sertifikat så kunne han ha køyrt sjølv, men all den tid politiet hadde teke beslag i det to månader tidlegare, måtte han ta denne helsikes ekspressbussen. Gunnar mislikte sterkt å ta bussen. Folk rundt han lukta alt frå dårleg deodorant til gammal sveitte. Kaffi på termos og skiver med egg kunne godt folk la bli att heime. Trøysta var at det berre var ein halvtime til han var framme. På busstasjonen stod eldste broren, Johannes, og venta på han. Gunnar slengte bagen sin inn i baksetet, sette seg inn og sukka: – Ka pokker e det gamlingen har føre seg? spurte han. – Har ikkje peiling. Men noko spesielt må det vere. Eg har ikkje snakka med han sidan juletider, og den telefonsamtalen vil eg helst ikkje referere til. Einaste eg fekk ut av den var at du, eg, Ingvar og Jonny er – og har vore – totalt ubrukelege. Men no var det visst jækla viktig at vi kom, sa Johannes.
”
Det var tydeleg at han på eitt eller anna vis var prega av noko som han verkte etter å få fortalt.
– Eg blir i alle fall ikkje lenge. Reknar med at han går rundt og surrar og skjenker seg, og sleng skit om alt og alle. På veg opp til Bakkane prata dei to om laust og fast, om tåpelege fartsgrenser, bøtenivå og straffeutmåling for mindre trafikale brot. På tunet stod bilen til Ingvar. – Ja, ja. Då var han på plass også, mumla Johannes, utan å verke synleg begeistra over akkurat det. – Har du forresten høyrt frå Jonny?
– Nei. Har ikkje snakka med han på ei stund. Sist var då eg trefte han på ein utestad i Bergen, i lag med ei relativt lekker dame som såg dyr ut i drift. Det skal han ha. Om han ikkje er rik, så har han alltid hatt ein tendens til å hooke opp fine damer. Dei gjekk inn i huset og fann Ingvar og faren sitjande ved kjøkkenbordet. – Halloen, mine fantastiske søner, utbraut faren i noko som ikkje kunne tolkast som anna enn ironi. – Tre av fire på plass, og framleis er det ikkje blitt kveld. Då manglar vi berre Don Juan. Har nokon forresten høyrt frå han? Eg gav grei beskjed om at dersom han ikkje dukka opp, kunne han vere trygg på at eg skulle gjere livet surt for han. Endå surare enn det allereie er, messa faren. Dette skal bli ein seig kveld, tenkte Gunnar. – Kan du fortelje oss kvifor du absolutt skulle ha oss hit i påska? Vi er fleire som undrar oss litt på akkurat det. Du er ikkje akkurat kjent for å vere spesielt gjestfri, om eg kan få seie det forsiktig, sa Johannes. – Nokre av oss har familie… – Det hadde eg også ein gong, avbraut gamlingen. – Ein gong hadde eg ei kone og fire søner. No har eg fire ubrukelege søner og inga kone, kvesste han, eit par oktavar høgare for kvart ord. Mor til dei fire gutane – og kona til grinebitaren – forlèt Bakkane ein morgon for 20 år sidan, med kofferten i eine neven, nøklane til den gamle Ford Escort’en i andre, og såg seg aldri attende. På veg ut av bygda plukka ho med seg ein kar som hadde for vane å ligge med fleire i bygda når han var på salsturné. Og den beste av dei var tydelegvis Astrid, for ho let seg blende av hårprodukt, lovnader om stor leilegheit i meir urbane omgjevnader, reiser til varmare strøk – og bøttevis med kjærleik og omtanke. Ho såg veldig lite av dette – og aller minst såg ho til hårpleieproduktseljaren, men tilbake kom ho aldri. Til det var ho for skjemd over kva ho hadde påført familien. Heime sat ein frustrert mann og fire gutar i tenåra. Etter kvart som åra gjekk flytta dei fire ut av bygda, og heime sat ein mann som ikkje fann særleg anna glede enn rullingsen og varer kjøpt i eit av statens mange utsal av alkoholhaldig drykk.
Han vart liggjande å lytte. Så høyrde han nokon som trakk ned etter seg frå toalettet på loftet. Ja vel. Då var det vel ein som hadde besøkt det rommet som laga lyd. Likevel fekk han ikkje sove. Han låg og vrei seg ei stund, og så kom det lydar frå tunet. Var det nokon som var på spasertur? No? Han høyrde knirk i døra, som deretter vart avløyst av lyden av nokon som kom opp trappa. Døra til naborommet gjekk opp, og igjen, og så vart det stille.
Det plinga i telefonen til Gunnar. – Hey, det er yngste bror som har funne det for godt å gje lyd frå seg, sa han. ”Er på vei hjemm fra Lansaråte. Rekker ikke å kåmme i kvell. Er vell der i mårrå tidli. Hills” – Han skal ha for å ha meldt i frå, men han får stryk i rettskriving, sa Gunnar og las opp meldinga ordrett. Dei andre brørne flirte litt. – Eg gidd ikkje svare han no. Han sit vel på flyet med ho der berta si og drikk raudvin, kjenner eg han rett. – Den tosken, mumla far. – Har aldri kunna stolt på den guten. Då klokka hadde passert timen over midnatt, var det tid for å legge seg. – Vel, sa faren. – Dukkar ikkje guten opp innan i morgon tidleg, så får han ta konsekvensane av det sjølv. God natt!
Hmmm. Ingvar ute og spaserte midt på natta? Merkeleg, tenkte Gunnar, før han omsider slapp verda igjen og natta heldt fram si ferd mot dag.
Gunnar vakna av at noko skramla. Kva var det? Var far gått på
Det byrja å komme lydar frå etasjen over, og snart var både Johan-
Klokka viste kvart på ni då han igjen slo opp auga. Det var merkeleg stille i det store huset. Han stod opp og fekk klede på kroppen. Tusla ned trappa og inn på kjøkkenet. Han hadde forventa å finne faren sitjande der med ein halvrøykt sigarett i munnviken og ein lunken kopp kaffi. Men der var det ingen. Eit tomt glas og ei halvfull flaske Jägermeister stod på bordet, og tala sitt tydelege språk om at kjøkkenet hadde hatt selskap av gamlefar i løpet av natta. Vel, eg får lage frukost til dei andre ”natteramnane” då, tenkte han og fann fram egg til å koke, pålegg og brød. Friele sitt pulver i filteret, og etter ei stund vart kjøkkenet fylt av godlukt frå nytrekt kaffi.
PÅSKENOVELLE
Resten av kvelden gjekk – på forunderleg vis –bra. Ingvar laga middag, litt raudvin vart servert, men dei passa på at faren ikkje fekk meir enn at han heldt seg roleg. Det var tydeleg at han på eitt eller anna vis var prega av noko som han verkte etter å få fortalt.
kjøkkenet igjen for å ta seg ein røyk – og kanskje ein liten dram? Han såg på klokka. Kvart over tre. Ikkje ulikt gamlingen det. Han gjorde det for ti-femten år sidan, og det gjorde han sikkert framleis. Litt subbing og eit nytt lite dunk. Så vart det stille.
31 | papiravisa 0115
– Altså, eg trur eg reiser tilbake med ein gong, dersom du ikkje endrar tonefall og veremåte, sa Johannes. Han var den rolegaste av dei fire, og kanskje også den mest diplomatiske. – OK, svara faren. – Eg skal skjerpe meg. I morgon, til frukost, skal eg fortelje dykk kvifor eg har invitert dykk. I mellomtida får vi lage oss noko mat, og vente til storsjarmøren kjem.
nes og Ingvar på plass. Tydelegvis i godt humør over at nokon andre hadde teke ansvar for dagens viktigaste måltid. – Gamlingen då? Kor e han? spurte Ingvar. Han brukar då ikkje ligge frampå vel? – Eg går og gjev beskjed til den gamle fyllesjuke på loftet om at det er frukost, sa Ingvar, og luffa opp trappa. Stor var undringa då senga var tom. Kvar kunne gubben ha tatt vegen? Nede på kjøkkenet sat dei to andre og reinska egg, og såg undrande på kvarandre då Ingvar kunne fortelje om den tomme senga. – Eg forstår ikkje døyten, sa Ingvar. – Slagstøvlane står i gangen, jakka heng på knaggen, og ytterdøra er låst med nøkkelen i på innsida. Han gjekk bort til verandadøra. Låst den også. Alle glasa verka å vere lukka dei også. – Altså: Gubben må vere innomhus, med mindre han har sjølvantent, men det er ikkje nok oske i oskebegeret til at eg har særleg tru på det, sa Ingvar. Han sprang opp på loftet igjen, kikka inn i alle soveromma og på badet. Ned og inn på badet i første etasjen og i bestestova. Dei andre to heldt fram med å reinske egg og smurde dei utover skivene sine. – Typisk far, dette, sa Johannes. Skal tru om han har pønska ut eit påskemysterium for oss, flirte han. Ingvar tok til å rope: – Far! Oddvar! Er det dette vi er komne for? Skal du leike gøymsle er vi vel i eldste laget for det no. Han opna døra frå entreen og ned i kjellaren. Og der låg han! I enden av trappa. I ein vinkel som tyda på at han ikkje låg godt.
32 | papiravisa 0115
PÅSKENOVELLE
– I helsike! brølte han. – Kom her og sjå. Faen! Hjelpe meg! Ingvar var panikkslagen. Gunnar og Johannes kom springande til, og som dei tre Bukkane Bruse gjekk dei forsiktig nedover trappa. – Han er dau, sa Johannes. – Han må ha ramla ned i natt, sa Gunnar. Eg vakna av ein lyd eg ikkje heilt forstod kva var, men eg trudde det var du Johannes som var på dritaren. Rundt hovudet til gamlingen var det mørkt, størkna blod. – Vi må ringe ambulansen, sa Ingvar. – Det må vi, men det er nok lite dei folka kan gjere. Han reiste seg opp, etter å ha kjent at det ikkje var puls, og det mest truleg ikkje hadde vore det på mange timar. – Eg trur vi like godt kan ringe lensmannen også. Dei har vel rutinar på slikt, sa Johannes. Lettare sjokkerte sette dei seg ved frukostbordet igjen. Johannes tasta 113 og forklarte situasjonen, og deretter ringde han lensmann Are Johannessen, og prøvde så roleg han kunne å fortelje at faren låg i vinkel i enden av kjellartrappa. – De får halde dykk i ro på kjøkkenet. Eg kjem om ein halv times tid. Sikkert berre eit hendeleg uhell, men for sikkerheits skuld skal eg ta ei kjapp åstadgransking. Han hadde vel kanskje tatt seg ein pikkandes liten… Ja. Du veit… – Ja, eg veit, svara Johannes. – Vi sit her og ventar til du kjem. – Ja, då får vi sitte her og vente på Påske-Aren då, sa Ingvar. – Korleis fekk lensmannen det namnet, spurde Gunnar. – Det ryktast at han i starten av si teneste som lensmann i Florø, vart lurt trill rundt av nokre mystiske egg som nokre ungar hadde lagt ut kringom i byen. Fylt med lappar om at det kom til å skje skumle ting i løpet av påska. Johannessen hadde gått fem på, og mana dei andre på kontoret til reine terrorberedskap på grunn av dette. Då det seinare kom fram at det berre var fantestrekar, fekk stakkars Are det klingande kallenamnet ”Påske-Aren”. Han flytta frå byen. Men han har aldri greidd å kvitte seg med tilnamnet sitt, fortalde Johannes.
Ambulansen var først på tunet, og ein av personalet gjekk ned og konstaterte det same som Johannes. Han hadde vore død i fleire timar. Han gjekk oppatt og venta ute på trappa til lensmannen kom. I sin blankpolerte Peugeot 406 kom lensmannen sklidande inn på tunet. I full uniform og hjulbeint som få, skreva han over plassen og mot trappa. – Og liket ligg urørt? – Ja, svara ambulansepersonalet. – Inn i gangen og til venstre. Men sjå litt nøye på skallen, sa han som sat på trappa. – Han hadde eit rart sår i bakhovudet. Lensmannen gjekk inn på kjøkkenet og helsa på brørne som sat stille ved bordet. Dei var merkeleg rolege alle saman. Dei nikka berre til kvarandre. Nokre ”god påske”-helsing vart liksom feil akkurat no. Johannessen gjekk breibeint nedover den smale trappa. Knea subba borti veggene. Ved enden stansa han opp, fiska fram lommelykta og studerte kroppen. – Hmm… mumla han for seg sjølv, før han heldt fram og snakka til seg sjølv igjen: – Dette ser ikkje bra ut, og det ser fanken meg ikkje normalt ut heller. Dette har ikkje gamle Oddvar greidd heilt åleine, sjølv om han har fått i seg aldri så mykje dram.
”
Det vart stille rundt bordet. Usikkerheita rådde tydelegvis. Kva no? Kva ville skje vidare?
Påske-Aren hadde det med å snakke med seg sjølv. Truleg som følgje av at han aldri hadde hatt særleg mange å snakke med. I alle fall ikkje privat. Han gjekk oppatt og inn på kjøkkenet. Han sette seg på stolen som Oddvar alltid bruka å sitte på. Med ei alvorleg mine sa han: – Beklagar å måtte seie dette, men eg er av den oppfatning at ein eller annan har teke livet av Oddvar. Han såg at det rykka til i alle tre. Johannes var den første som skilte leppene og fekk stotra fram: – Det er då vel ikkje mogleg? Vi var vel alle tre her i heile natt, og dørene har vore låste frå innsida. – Nettopp, sa Johannessen, og min første tanke då er at det mest truleg er ein av dykk som har forårsaka far dykkar sin død. Ingvar, Gunnar og Johannes såg på kvarandre, og alle tenkte nok heilt likt: Kven av dei to andre har tatt livet av far vår? – Eg må nok ringe til Kripos og høyre om dei vil komme, men eg kan no først ta ei aldri så lita runde på kva som skjedde i går kveld og i natt, sa lensmannen med ei alvorleg mine. – Det kan sjå ut som om han har fått god hjelp ned trappa, og ikkje berre det. For tryggleiks skuld ser det ut som om han har fått eit kakk i bakhovudet også. Av noko retteleg tungt. Så inntil vidare let vi åstaden vere som den er. Ambulansefolka sender vi heim førebels. – Altså, starta Gunnar. – Vi åt og drakk litt i går kveld. Å seie at vi kosa oss er vel kanskje å ta litt hardt i, men stemninga var i alle fall
Rein Design
Sjå vår flotte huskatalog og la deg bli INSPIRERT!
STAVØY
Eit hus frå oss - ein heim til deg Kontakt oss i Dvergsdal & Sunde, og saman finn vi din draumebustad, uansett kor du vil bu i Sogn og Fjordane. Vi har avdeling i Førde, Sogndal og Eid.
Tlf: 57 72 65 00 | dvergsdalogsunde.no Avd. Førde | Avd. Eid | Avd. Sogn
33 | papiravisa 0115
“PEUGEOT TREFF 100% MED SI NYE STASJONSVOGN” Vi Menn Bil - 9/2014
AUTOMATPAKKE
KUN KR. 4.900,-*
6-trinns automatgir Metallic lakk Vinterhjul m/alufelg
Total verdi = 37.100,SPAR
= 32.200,-
PEUGEOT 308 SW
Vi Menn Bil
Klikk.no
Aftenposten.no
BT.no
9/2014
20.01.2015
11.11.2014
05.02.2015
FRÅ KR.
256.900,-
Pris er inkl. frakt og leveringsomkostningar levert Førde CO2 utslepp frå 85 g/km. Drivstofforbruk blanda køyring frå 0,32 l/mil. *Gjeld alle nye 308 modellar med automat. Forbehald om trykkfeil. Bildet er eit illustrasjonsfoto og utstyr kan avvike.
Bilhuset Førde, Øyrane 6, 6800 Førde, Tlf. 57 72 41 00, www.bilhusetforde.no
heilt grei då vi gjekk og la oss rundt klokka eitt i natt. Han tenkte seg om. Skulle han seie noko meir om kva han hadde høyrt, eller skulle dei to andre få forklare seg først? Han valte det siste. – Eg sov, i alle fall eit par timar, før eg måtte på toalettet i tretida i natt. Det må eg nesten alltid. Slit litt med blæra, og når eg først er oppe set eg meg gjerne ned og får tømt ryggen også, sa Johannes. – Og du høyrde ingen ting? Spurde lensmannen. – Nei. Eg høyrer ingen ting når eg er på toalettet, for eg har ein uvane at eg både sovnar med proppane i øyrene, og eg mislikar lydane eg lagar når eg sit der, så då er det langt betre å høyre på Enigma og Enya. Spesielt Orinoco Flow… – Takk, meir info enn naudsynt om dine vanar på stubben, sa lensmannen, og såg bort på Ingvar. – Og du? Har du noko å melde om etter at du gjekk til sengs? Ingvar såg litt skjemd ut. Han pirka i tallerkenen sin med ein kniv, og såg på dei andre rundt bordet. Kremta litt, og sa: – Eg trur eg kanskje må ha ein liten skarp ein, og såg bort på Jägermeisterflaska.
”
Johannessen var tydeleg nøgd med seg sjølv. No hadde han oppklara det som i bygda kanskje kunne blitt ein snakkis.
34 | papiravisa 0115
PÅSKENOVELLE
– Den trur eg du skal la stå i fred, sa lensmannen. Den kan det vere fingeravtrykk på. Altså eit potensielt bevismateriale. Det vil tida visa. Gunnar tenkte at den hadde han faktisk nevla på då han rydda bordet for å gjere klart til frukosten. Noko som ikkje akkurat ville styrke truverdet hans når han skulle forklare seg. – Ja, altså. Då dei andre hadde lagt seg, og eg rekna med at dei var sovna, stod eg opp og gjekk på besøk til Åsfrid Lyngstad. Du veit ho som bur… – Ja, eg veit kvar ho bur. Kva gjorde du der? – Kva eg gjorde der, trur eg lensmannen kanskje ikkje skal bry seg med, men eg trur ho kan vitne på at eg var der frå rundt to til nærare fire. Eg hadde ein avtale om at eg skulle besøke ho, sjølv om det vart seint. Men det som er rart er at det ikkje var eg som låste ytterdøra. – Det skulle vere lett å få greie på. Eg skal ringe ho etterpå. Og så var det deg då, Gunnar. Du høyrde lydar, sa du? – Ja, det gjorde eg. Men som sagt, så trudde eg det kom frå Johannes sitt nattlege besøk på toalettet. Seinare høyrde eg tasling over tunet og ein som kom opp trappa i natt. Og tidspunkta stemmer nok med både det Ingvar og Johannes seier. Derfor står vel lensmannen att med meg som potensiell drapsmann, sidan eg faktisk ikkje har nokon som kan vitne at eg faktisk låg i senga mi frå klokka eitt i natt til eg stod opp litt før ni. – Tja, sa lensmannen. – Det kan jo vere fleire moglegheiter her. For det første kan Ingvar ha skubba Oddvar ned trappa før han besøkte Åsfrid, men då hadde kanskje de andre høyrt noko om de ikkje var sovna alt. Johannes kunne også ha gjort dette før han gjekk på toalettet, og det var kanskje dei lydane du høyrde då du vakna? Eller du kan ha gjort det etter at Ingvar gjekk på besøk, og før Johannes kjende presset på urinblæra si.
Det vart stille rundt bordet. Usikkerheita rådde tydelegvis. Kva no? Kva ville skje vidare? Lensmannen tok opp telefonen, slo nummeret til Oslo og gav ei kort forklaring på situasjonen. Han fekk stadfesta at det skulle komme folk austfrå til kvelden. Fram til den tid fekk han tømme huset for folk, sperre av området, forsegle låsane og setje ut ein betjent som vakt. – De får bli med meg ut og setje dykk i bilen, medan eg set opp sperreband og får tak i Hauge som får ta fyrste vaktøkta. Forresten, kvar er yngstemann i flokken? – Han er på veg hit, og burde kanskje ha vore her no, sa Johannes. – Han har vore ein tur til Kanariøyane. – Spørs om du skal prøve å ringe han, eller i alle fall sende ei melding til han om at han må møte oss på lensmannskontoret når han kjem, sa lensmannen. Gunnar såg seg kring i entreen og lurte på kva som ikkje stemte her. Eitt eller anna var forandra, men han kunne ikkje seie kva det var. Han tok fram telefonen og slo nummeret til Jonny. – Det ringer, så då er han nok på veg, sa Gunnar. Det merkelege var at dei kunne høyre at det kom ringelydar frå kjellaren også. To-tre ring, og så vart det stille. Alle såg på kvarandre. Lensmannen reiv opp døra, og ropa: – Hallo? Er du der Jonny? Heilt stille. Gunnar prøvde å ringe igjen. ”Abonnenten har slått av telefonen, eller befinner seg i et område uten dekning”, svara dama. Påske-Aren gjekk på nytt ned trappa. Knea subba borti veggene denne gongen også, og elegant skreva han over den døde skrotten som framleis beheldt same vinkelen som tidlegare. – Jonny? Eg trur eg veit at du er her ein stad. Du kan godt komme fram. Framleis heilt stille. Johannessen gjekk mot det han rekna med var matboda, og skubba den forsiktig inn. Heilt inn. Og der, på golvet, sat ein skugge og skalv. – Halloen, Jonny. Er det her du sit? Trur du kanskje skal bli med opp ein etasje. Du vil gjerne helse på brørne dine, og når du har gjort det kan du fortelje meg kva som har skjedd her i natt. Johannessen var tydeleg nøgd med seg sjølv. No hadde han oppklara det som i bygda kanskje kunne blitt ein snakkis. Eigentleg var det litt irriterande at han mest truleg stod overfor ein drapsmann, avslørt før det kom i lokalavisa, og før han kunne fått nokre heilsides oppslag om at ”Drapsmannen vert sirkla inn” og ”Vi pustar mordaren i nakken”. Jonny gjekk føre lensmannen opp trappa, og vart møtt av sine tre eldre brør. Her stod han ringa inn. Bak sto lensmannen og pusta han tungt i nakken. No vart det lite bruk for sperreband og vakthald. Her skulle det berre ei enkelt tilståing til, frå Jonny playboy. – Det er ikkje heilt slik de trur no, hiksta Jonny. – Det var faktisk ikkje eg som gjorde dette. – Nei vel? Lensmannen såg på han. – Det var kanskje ein av desse tre andre som gjorde det? Og du var vitne, kanskje? Johannessen prøvde å setje opp eit Clint Eastwood-tryne. Meir eller mindre mislukka. Jonny såg på dei andre, tørka litt snørr og tårer og manna seg opp. – Jo, det var sånn at Carina og eg kom hit i natt. Nærare bestemt i halv tre-tida. Vi parkerte nede ved samfunnshuset. Vi ville overraske dykk, og lista oss inn. Ikkje ein lyd i huset, men på bordet låg eit ark. Eg vart nysgjerrig og kikka på det. Såg at det var far som hadde skrive det. Der stod det at han var sjuk, men at han ville fordele det meste som stod i banken. Det var relativt mykje pengar på alle saman, med unntak av meg. Det er fordi eg opp gjennom åra
PÅSKENOVELLE 35 | papiravisa 0115
har lånt ein del pengar, som dessverre ikkje er tilbakebetalt. De tre skulle få 500.000 kvar, medan eg ikkje skulle få meir enn 25.000. Og det er i grunn ikkje så rart, for det er vel nærare ein halv million eg har lånt av han dei siste åra. Utan at det er skrive noko gjeldsbrev på dette. Men eg skulle få den gamle Nissan Bluebird’en. Utan skilt. Og min fjerdepart av det som måtte vere att den dagen han vart lagt i futteralet. Carina, som er nokså glad i pengar, vart opprørt då eg viste ho brevet. Ho skulle til å seie noko, då vi høyrde at døra til soverommet der inne gjekk opp. Carina lista seg ut i entreen, medan eg forsvann ned i kjellaren. – Ja ha, sa lensmannen, og prøvde seg på nytt med eit slags etterforskartryne. Og så vidare? – Jo, eg trur far gjekk inn på kjøkkenet. Sikkert for å ta nattdrammen sin i fred og ro. Det skjedde i alle fall ikkje mykje på 10 minutt, før eg høyrde at han var i farta igjen. Då oppdaga han sikkert at kjellardøra var open. Brått kom han ramlande ned mot meg. Han datt utruleg mjukt ned steintrappa, men det var litt rar lyd då han nådde golvet. Eg gjekk bort til han og såg at han ikkje hadde det godt. Då kom Carina ned trappa med den store tinnlysestaken som alltid har stått i gangen. Med eit velretta slag mot bakhovudet tok ho livet av far vår. – Kom, kviskra ho. – Vi tek brevet og stikk. Så har vi aldri vore her. Og arven kan delast likt, kviskra ho. Tårene trilla igjen på Jonny.
36 | papiravisa 0115
PÅSKENOVELLE
– Ho lista seg ut, og eg gjekk på kjøkkenet for å hente brevet. Men det låg ikkje der lenger. Då høyrde eg nokon som gjekk på toalettet oppe. Eg torde ikkje bevege meg. Stod dønn i ro, og tenkte at det må då kunne gå an å gjere seg fortare ferdig på do. Forstod at det måtte vere Johannes som var der. Då han omsider var ferdig gjekk eg ned i kjellaren. Måtte finne brevet. Men eg fann det ikkje. Kanskje Carina hadde tatt det med seg? På nytt kom det lydar ovanifrå. Eg trudde det var Carina som kom tilbake, men eg forstod på lydane opp trappa at det måtte vere ein av dei andre brørne mine som hadde vore på tur. Lensmannen såg på firkløveren ved bordet. Rista på hovudet. – Dette er nesten for gale. Sit du og seier at det faktisk er Carina som har tatt livet av far dykkar? Og kvar er ho no då? – Eg veit ikkje. Eg gjekk oppatt og sende ho ei tekstmelding om at ho måtte komme og hente meg. Men eg fekk aldri svar. Eg ringde ho, men ho svara ikkje. Trur eg fekk panikk, så eg låste døra. Veit ikkje kvifor. Var kanskje redd ho skulle dukke opp igjen og vekke dei andre. Eg måtte tenke. Derfor gjekk eg ned att i kjellaren og gøymde meg. Og tenkt har eg gjort. Eg kunne ha stukke av. Men då ville tekstmeldinga mi ha blitt avslørt. At eg var komen til Norge før den var sendt. Og sikkert ville blitt mistenkt for dette ulukksalige som har skjedd. Dessutan så må eg vedgå at eg er feig. Grunnen til at eg har pengeproblem skuldast nok ein kombinasjon av å spele storkar, utan å ha særleg inntekt, og at eg trudde eg kunne kjøpe meg kjærleik hos Carina. Johannes, Ingvar og Gunnar såg på kvarandre. Såg på Jonny. Såg på lensmannen. Dei kunne nesten ikkje tru det dei høyrde. – Well, well… sa Påske-Aren. Då tok saka ei anna vending enn eg først hadde trudd. Ting må nok sjekkast og dobbelsjekkast, og på lensmannskontoret må de bli med alle saman. Sidan Kripos er på veg, så skal dei no få komme og gjere dei undersøkingane som trengs, og ta dei formelle avhøyra. Dei må sikkert leite etter ein lysestake av tinn. Vi må leite etter ei dame. Det ser ut som vi må få sendt ut ei etterlysing av Carina…, kva var etternamnet? – Moriente, svara Jonny. – Ja, Carina Moriente. Og kva bil kom de hit med?
– Ein gullfarga Mercedes E-klasse, 2012- modell, svara Jonny. Han gav han registreringsnummeret, og Johannessen noterte. Betjent Hauge var komen på tunet, og lurte på om det ikkje skulle setjast opp sperreband. – Nei. Det er ikkje naudsynt. Pass berre på at ikkje nokon kjem seg inn i huset du. Kripos er på veg, men dette dødsfallet trur eg vi alt har oppklara, svara lensmannen stolt. – Vi dreg ned på kontoret, og når austlendingane kjem dit, skal vi lose dei opp hit og så får dei ta over. Dei må jo få litt på CV’en sin dei også. Og ring meg dersom du skulle sjå ein gullfarga Mercedes komme forbi her.
”
Johannes, Ingvar og Gunnar såg på kvarandre. Såg på Jonny. Såg på lensmannen. Dei kunne nesten ikkje tru det dei høyrde.
Nede på kontoret fekk dei fire brørne seg kaffi og påskemarsipan av politibetjent Sigrunn Holstad, medan lensmannen måtte innom toalettet. – Pen dame det der, kviskra Jonny til Gunnar. – Åhh, hold kjeft, svara han. – Det er berre timar sidan du var vitne til at far døydde, og dama di er om få minutt etterlyst over heile landet, ja utlandet også kanskje, for overlagt drap. Og du er alt på hogget etter ei ny? Jeeezzez! Kontortelefonen ringde. Sigrunn tok den og presenterte seg. – Javel? Trafikkulukke? Uff då. Ja. Eg skal gje beskjed til Johannessen. Det vart plutseleg litt mykje her no. Ja. Forstår. Takk og farvel. Johannessen kom ut frå toalettet. Tørka nevane lett over buksebeina. – Are. AMK ringde nettopp. Dei har fått melding om ei trafikkulukke ved Svabergtunnelen. Alvorleg. Ein personbil har kome over i feil køyrebane ved utgangen av tunnelen, møtt eit vogntog og ligg no under tralla. – OK. Høyrest ikkje bra ut. Eg hiv meg rundt. Tar med meg Jakobsen på vegen. De karane lyt dessverre vente her til eg er tilbake. Og du Sigrunn får ta deg av Kripos om dei kjem før eg er tilbake. – Greitt sjef, svara Sigrunn og sette seg ned med dei fire farlause brørne. – Ja, det er trist dette, sa ho. – Først dette med far dykkar, og så blir det nok fleire som får ein trist påskebodskap dersom det er omkomne i trafikkulukka ved Svabergtunnelen. Ein halvtime gjekk, og telefonen til Sigrunn ringde. Påske-Aren var på tråden. – Ja. OK. Ja, eg forstår. Hmm. Ja. Eg skal nok finne ein pen måte å fortelje det på. Ho løfta kaffikoppen til munnen, tok ein slurk, og sa: – Ikkje ein gong ein ny og gullfarga Mercedes kan redde ein person i kamp PAPIRAVISA mot eit vogntog. PAPIRAVISA ©
©
findriv.no
Treng du leigebil?
VI TILBYR EIT STORT OG BREITT UTVAL AV BILAR Kontakt oss når du treng leigebil, vi finn alltid ei løysing!
Varebilar Stasjonsvogner Personbilar
Skadd bilen? Dei fleste bilforsikringsselskapa tilbyr fri leigebil ved kaskoskadar. Sjekk at det er leigebildekning i forsikringa di og ta kontakt med oss for avtale.
Fjordane Bilutleige tlf. 57 72 50 80 FØRDE • SANDANE • STRYN • FLORØ • LEIKANGER • MÅLØY • SOGNDAL
RUTEBILSTASJONEN • FØRDE
37 | papiravisa 0115
Viser veg. EIN ELEKTRISK SUKSESS
VI FEIRAR MED KAMPANJEPRISAR!
100% ELEKTRISKE
NISSAN LEAF
Nissan er leiande på elbil, både når det gjeld produktinnovasjon og sal. Nissan LEAF har vore stabil i toppen av salslistene gjennom heile 2013 og 2014. • Lån med restverdigaranti frå NISSAN FINANCE • Under 2 kroner per mil • Fullverdig 5-seter familiebil • Sikker • Tilgjengelig hurtigladenettverk for Nissan LEAF
FYLL ALDRI BENSIN IGJEN!
NYE FORD MONDEO Ford Dynamiske LED hovudlys NYE NISSAN LEAF KAMPANJEPRIS FRÅ frå kr 310.400,-
KR 199 900,-
* Prisen er inkl. leveringsomkostningar. Årsavgift kjem i tillegg. CO2-utslepp frå 114-128 g/km (1,6 TDCi 115 HK - 2,0 150 HK Powershift). Blanda drivstofforbruk frå 0,43-0,49 l/mil (1,6 TDCi 115 HK - 2,0 150 HK Powershift).
Autoforum Florø Leirvåggata 1 6900 FLORØ Telefon 57 75 29 30
Autoforum Førde Sanderplassen 2 6800 FØRDE Telefon 57 83 09 60
Avgrensa kostnad per mil er eit estimat basert på gjennomsnittleg straumprisar og forbruk. Tilbodet kan ikkje kombinerast med nokon andre tilbod eller kampanjar. Priseksempel: 5,95 % nom./7,46 % eff. Eigenkapital 35 %. Lånebeløp kr 132.702,- o/5 år. Etableringsgebyr kr 2767,-. Totalkostnad kr 157.924,-.
nissan.no
Naturlege tilstandar Det er mykje snakk om å komme seg ut. Familien Hove berre gjer det. Fordi dei alltid har gjort det. Tekst: Kristine Slettehaug foto: Thor-Aage Lillestøl
Vi er godt inne i Friluftslivets år, eit prosjekt sett i gong av Klima- og miljødepartementet og leia av Miljødirektoratet og Norsk Friluftsliv. Målet er at året skal gi varige resultat i form av auka deltaking i friluftsliv i alle deler av befolkninga. Vi skal bli bevisste på friluftslivets positive effektar knytt til folkehelse, og lære om allemannsretten. Det er lett å komme seg ut i Norge, og no skal det synleggjerast. Prioriterte målgrupper for prosjektet er barnefamiliar. Men kva skal til for at familien skal komme seg meir ut? Familien Hove er der allereie.
FJELDFOLK
38 | papiravisa 0115
På Kleiva i Naustdal ligg det eit nyoppført hyttehus oppe i fjellsida. Nymala med sirlige utskjeringar, står det der i kontrast til det eldre nabohuset, der dei etter kvart så kjende søskena til evig tid bur, og vitnar om at ein ny generasjon er klare til å ta over. Snøen ligg trygt endå, men i tunet mellom husa er det bart. – Vil du vere med og sjå på hønene, spør jenta på trappa i Felleskjøpet-dress og topplue. Bak ho står ein Sibirsk husky og lurer, og i eit inngjerda område står åtte huskyar til. Frå den opne døra luktar det kaffi. Sandra og Per Tore Hove ønskjer oss velkommen inn. (Etter ein kjapp tur i hønsehuset, sjølvsagt.) Huset er nytt, men på veggane er det gjenbruk av tømmer frå gamlehuset på garden. Stilen er røff, og fleire av møblane er frå ei svunnen tid. Dei kallar seg ”Fjeldfolk”, etter at dei fann det innrissa på ein stein bortanfor huset. Kaffikoppane kjem fort på det lange bordet ved vindauga. Her skal det vere plass til mange. – Vi bur litt avsides til, men det går likevel folk inn og ut dørene kvar dag. Byggefelt og byliv passar ikkje vår livsstil, men folk – det likar vi! Otilie (hønseguiden) sparkar av seg fjøskleda og finn fram glitterskoa. Saman med veslesøstera Mollie er dei raskt i gang med å finne fram perlebretta sine. – Ingen iPad her i garden? – Nei, kva skal ein fireåring med ein iPad? Dei har ikkje behov for det. Ikkje enno, svarar mora. Både Otilie og Mollie var med på telttur før dei kunne gå. Berre tre månadar gamal var Otilie på scootertur, og si første nyttårsaftan feira ho på stø-
len. Begge har dei tilbrakt delar av barseltida i ein sovepose i eit klatrefelt, medan mor og far hang i veggen. Etter kvart har dei fått prøve seg sjølv med klatresko og tau. – Eg klatrar veldig høgt, bryt Mollie inn. – Det stemmer, du er flink smiler mora.
”
Vi bur litt avsides til, men det går likevel folk inn og ut dørene kvar dag. Byggefelt og byliv passar ikkje vår livsstil, men folk – det likar vi!
Sandra Hove
– Og så var du berre tre år første gongen du klatra opp ein foss, legg ho til.
VIL IKKJE VERE DEL AV STATISTIKKEN
Dei to søstrene på Kleiva har truleg vore meir ute enn kva ein heil førsteklasse har vore til saman. – Den statistikken med stillesitjande barn som helst vil trykke på iPad, eller stire i ein skjerm mesteparten av tida, den vil vi ikkje vere del av. Kvifor skal vi sitte her og glo, når vi kan gå ut og oppleve, spør Sandra. Både ho og mannen Per Tore har hatt ein oppvekst prega av friluftsliv og dyr. Sandra kan ikkje hugse anna enn at ho alltid har vore mykje ute. Heime var det både høner, grisar, rotter i bur, hestar og ein ilder. Per Tore er oppvaksen på gard, men innrømmer at også han hadde ein periode med mykje innesitting. – Joda, i ungdomstida vart det mykje dataspel. Heldigvis kom eg meg ut igjen, ler han.
Latter, leik og læring er viktige stikkord når Per Tore og Sandra skal lokke døtrene Otilie og Mollie med på tur.
Naboen Geir Ståle Kalland introduserte han for klatring. Seinare oppdaga han gleda ved padling og breklatring. – Eg likar alle aktivitetar som skjer ute, eigentleg. Og det er der familien trivast best. I friluft, med kaffien på kok over bålet. Dei fleste helgene og alle feriane blir brukte ute i naturen, i eit telt, i ein kajakk, på toppen av eit fjell, i ei hytte eller til hundekøyring. Ungane blir med – anten dei vil eller ikkje. – Så klart blir dei leie av og til. Otilie var faktisk litt metta på utelivet ein periode. Det var ein vinter med mykje dårleg vêr, og ho sa klart i frå om at no var det nok. No var det nok sovepose. Men så plutseleg elska ho det igjen. Det er litt opp og ned, men sidan vi har gjort friluftslivet til ei vane – heilt sidan dei var små – så saknar både dei og vi det om det går lenge mellom kvar tur. Det er blitt ein naturleg tilstand.
EIT RIKARE LIV. Familien meiner at mykje utetid og
40 | papiravisa 0115
mange utedøgn er med på å heve livskvaliteten. – Er ein vant til at ting skal skje inne i huset, så er det lett for at det blir sånn kvar dag, og vanskelegare for å komme seg ut. Vi seier ikkje at sofalivet er feil, det er godt for alle av og til. Men frå erfaring merkar vi at vi blir gladare og meir harmoniske om vi kjem oss ut ofte, seier dei. Sandra blir direkte vanskeleg om det blir for mykje innetid. – Ja, då blir eg sur og gretten. Sosar vi vekk ei heil helg på å sove og sløve, så blir eg kjip, ler ho. Læreaspektet ved friluftslivet meiner dei er vel så viktig. – Eg er veldig opptatt av at ein ikkje skal bli hjelpelaus. Dagens teknologi har forenkla det meste, og det har gjort oss passive. Vi kan jo snart ingenting sjølv, og brukar knapt verken hender eller hovud. I naturen blir du utsett for stadig nye utfordringar som gjer at du må tenke og handle. Det ser eg at ungane lærer mykje av. Dei kvir seg ikkje på utfordringar, for dei har erfart at dei har klart andre ting før. Det vil eg at dei skal ta med seg vidare i livet. Den sjølvtilliten gjer dei betre rusta, både på skulen og elles. GRINEFINT. Brått kjem det uling frå hundegarden. Både journalist og fotograf snur seg, og hadde vi ikkje visst betre hadde vi trudd det var ein flokk ulvar som stod utanfor. Familien Hove lettar knapt på augebryna.
– Nei, det er vi vande med. Ungane sovnar til at hundane ular, og ser dei ut glaset om kveldane står hjorten på tunet. På garden lever dei tett på naturen og lærer seg livets gang. Sandra hjelper Magnar og Oddny med fjøsstellet, og ni huskyar krev sitt. Medan det fortettar seg i byane, vil Sandra og Per Tore helst bu fritt på Kleiva. – Eg har aldri klart å innfinne meg med bylivet. Det blir for trongt, seier Per Tore. – Vi må ha den skogen rundt oss. Vi må sjå fjella, seier dei samstemde.
”
Det er viktig å ikkje gjere seg sjølv til zombiar i eige liv. Ein må vere tilstade her og no, og ein må komme seg ut og oppleve Per Tore og Sandra Hove
Otilie og Mollie er blitt flinke til å legge merke til små detaljar og å sette pris på det rundt seg. På same måten som mora, opplever Otilie gleda ved ein fin stjernehimmel, solnedgangen eller glitrande snø. Mollie er den uredde som kastar seg ut i nye ting, slik som faren: Høgare! Fortare! – Det er viktig å ikkje gjere seg sjølv til zombiar i eige liv. Ein må vere tilstade her og no, og ein må komme seg ut og oppleve, rådar Per Tore og Sandra. – Å vakne ute med heile familien er grinefint. Er det sol når eg dreg opp glidelåsen i teltet, og viss Per Tore i tillegg har laga kaffi.. Då er livet bra. – Og om det regnar sidelengs? – Då er det viktig å ha med kortstokk, musikk og bøker. Vi dansar mykje, ler Sandra. – Vi treng regnvêrsdagane. Ein lærer jo av dei òg, PAPIRAVISA legg ho til. PAPIRAVISA ©
©
Familien Hove sine tips for å komme seg ut • Start i det små. Sov ei natt ute på verandaen. Likte du det? • Ikkje gå i utstyrsfella. Mykje av det du brukar til dagleg – for eksempel Gore-Tex-sko og regnjakke – kan du også bruke i naturen. • På langtur? Pakk med måte. (Pakk gjerne ned heile huset på første turen, for å erfare kva du eigentleg treng. ) • Ta middagen ute. Kanskje tek det tre timar, men du sit att med ei oppleving som er større enn halvtimen inne med Toro-suppa. • Prøv å legge turane med små ungar til dagar med greitt vêr. Det gjer alt så mykje enklare.
• Berre gjer det! Reis deg frå sofaen og ta ein tur ut. Avanserte aktivitetar er ikkje nødvendig, det er alltid noko å sjå eller gjere i skogen. • Legg merke til detaljane i naturen. Sola som varmar, bekken som sildrar, snøen som blenkjer. Du vil fort oppdage at det gir deg glede – berre du blir merksam på det. • Fortel ungane kva dei ser: Planter, dyr, naturfenomen. Kva kan vi ete, og kva kan vi ikkje ete? Ungane likar å lære. • Ver nysgjerrig!
41 | papiravisa 0115
Familien Hove har gjort det til ei vane å tilbringe meir tid ute enn inne. Heime på garden i Naustdal krev dyra sitt, og i helgar og feriar er destinasjonen stort sett eit fjell, ein skog eller ei elv. Filosofien er at tid i naturen hevar livskvaliteten.
Rein Design • Leif Gabriel Kapstad
Sunnfjord Energi er eitt av dei største energiselskapa i Sogn og Fjordane, og 120 medarbeidarar jobbar kvar dag med utvikling og drift av samfunnskritisk infrastruktur og energiforsyning. Hovudkontoret ligg i Førde, ein by med om lag 12 000 innbyggarar. Våre verdiar er spegla i begrepa «Smidig, driftig og moderne». Selskapet ligg i forkant i bransjen når det gjeld modernisering, og arbeider etter LEAN-metodikk.
42 | papiravisa 0115
Vil du jobbe med spennande energiprosjekt? Sunnfjord Energi si produksjonsavdeling syter kvart år for produksjon av om lag 500 GWh fornybar energi frå vasskraft i 10 ulike kraftverk. Avdelinga er ansvarleg for drift og vedlikehald av kraftstasjonane, forvaltning av vasskraftressursane samt utvikling og rehabilitering av kraftanlegg. Vi etablerer no eit team som skal ha ansvar for alle større revisjonar, nye kraftverk samt sal av rådgjevingstenester til private småkraft-utbyggarar. Vi er godt i gang med ein tiårs-plan for modernisering av våre anlegg, planlegging av nye Jølstra Kraftverk samt utvikling og bygging av fleire privateigde småkraftverk. For å styrke dette teamet har vi behov for fleire skarpe hovud og søkjer difor:
• Prosjektingeniør Elkraft/Automasjon • Prosjektingeniør Bygg/Anlegg Sjå meir om stillingane og send søknad via nettsida sunnfjordenergi.no/jobb, eller ring produksjonssjef Olav Osvoll på tlf 952 90 117 for ein uforpliktande prat. Søknadsfrist 12. april. Vi søker også
• Lærlingar i energimontørfaget Send søknad via nettsida sunnfjordenergi.no/jobb.
Den lokale drivkrafta!
www.sunnfjordenergi.no
KORTRETTET 45 minutt fotoshoot, 3 antrekk, 13 plagg, 2 par sko, 16 uformelle spørsmål. Her er:
OLVE GROTLE Tekst: Roy Sunde foto: Thor-Aage Lillestøl
Antrekk frå Mozart zart
– Kor i verda ville du busett deg om du ikkje budde i Førde? – Vi flytta frå Bergen til Førde då eg fekk arbeid som domarfullmektig, og tanken var å flytte tilbake etter den perioden. Det skjedde aldri, men det er nok Bergen som framleis ville vore det mest sannsynlege dersom eg skulle flytte i dag.
– Til fjells, eller til havs? – Mest hav, men fått meir og meir sans for fjellet. Ikkje minst flotte fjellturar rundt Førde, som eg verkeleg har fått smaken på. – Kva gjer ein ordførar, sånn eigentleg? – Tja, sei det. Det finst ingen stillingsinstruks for ordførar, så derfor er det stort rom for å forme rolla sjølv. Eg har etter kvart fått mindre fokus på den daglege drifta i kommunen, og brukar no meir av tida på dei store sakene for Førde og Sunnfjord. Gjerne saker som ligg noko fram i tid, og som kanskje ikkje er i det dagsaktuelle nyhendebildet. Så ønskjer eg å vere ein ordførar for alle, er veldig opptatt av at Førde skal ha eit godt og konstruktivt politisk klima. Eg meiner at ordføraren i Førde har eit særskilt ansvar for å få til eit godt og tillitsfullt samarbeid i Sunnfjord-regionen.
– Du får brått to veker ferie. Kva fyller du dei med? – Hadde du spurt meg for nokre dagar sidan, hadde eg sagt Lofotfiske. Eg såg eit fantastisk tv-program frå VM i skreifiske i Svolvær, kor dei drog opp den eine store og feite ruggen etter den andre. Akkurat slik det var i gamle dagar på Bremangerpollen. Elles får eg meir og meir lyst til å reise på aktivitetsferie, og særleg sykkelferie. Varme og deilige dagar på sykkel gjennom pittoreske, små landsbyar i Toscana. Høyres ikkje det flott ut? Antrekk frå Marcel 44 | papiravisa 0115
– Kva brukar du telefonen din til, og kor mange timar brukar du på den i løpet av eitt døgn? – Telefonen er for lengst blitt ei datamaskin, kor eg handterer mesteparten av skriftleg og munnleg kommunikasjon. Eg har ikkje peiling på kor mykje tid eg brukar, og trur heller ikkje eg har lyst å vite det. – Kva les du på papir? – Posten, og til påske den nye boka til Rune Timberlid. – Om du skulle skrive bok, kva ville den handla om? – Har nok ikkje sett meg sjølv som nokon forfattar, men håpet må vere at eg ein gong kan vere medforfattar til boka « Strategien bak Førde og Sunnfjord-suksessen» – Korleis ser ein typisk laurdagskveld ut for deg? – Her skal du få eit kjedeleg svar: Heime hos familien, og gjerne med god mat (helst skaldyr) og eit glas Kinn-øl (den siste var til deg, gode kollega i Florø!) – Kva angrar du mest på her i livet? – Kjem ikkje på noko konkret. Så då må det vere at eg gene-
relt – som Per Fugeli seier det – skulle ha gitt meir faen. Ikkje tatt ting så alvorleg, og akseptert at ting kan vere godt nok sjølv om det ikkje er perfekt. Og så skulle eg lært meg å spele piano, sjølvsagt. – Fortel oss noko om deg som vil overraske dei som berre kjenner deg som politikar. – Eg er plagsamt utolmodig, kjeder meg lett og har problem med å halde meg alvorleg og seriøs lenge om gongen. Kjem eg på ei formulering som eg sjølv meiner er humoristisk og har snert, slit eg med å halde den tilbake sjølv om den kan vere alt anna enn passande. Gode venner seier at det kjem til å bli den politiske bana mi, men då tenker eg at det berre får skje. – Kva dagdrøymer du om? – Burde ha sagt folketalsvekst i Førde, men det får då vere grenser. Så eg tenker vi stoppar her. – Rock, pop, country eller jazz? – Rock og pop.
– Du er ordførar i sykkelbyen: Kva er ditt forhold til sykling? – Eg syklar ein god del. På vinteren er det mest ergometersykkel. I sommarhalvåret har eg tre løyper eg syklar: Inn Angedalen, ut på Kråkenes, og opp til flyplassen. Eg håpar den ikkje blir lagt ned, då blir det langt å sykle til nærmaste flyplass, ler han. – Vi har høyrt rykte om ei historie som involverer sykkel på taket og parkering i garasjen? – Eg har parkert i garasjen med sykkel på taket, ja! Faktisk to gonger. Andre gongen sat to av ungane i bilen. Det vart stille baki, ler han. – Etter det tok eg av takstativet. Eg rekna med det kom til å skje igjen. – Så du er litt distre? – Ja, det er jo difor slike ting skjer. Og spesielt når det er store, viktige ting som skal avgjerast, då mister eg fokus på mindre viktige ting. – Og til slutt: er du oppteken av mote? – Nei! Det PAPIRAVISA trur eg ingen som kjenner meg vil seie at eg er. PAPIRAVISA
©
©
45 | papiravisa 0115 Antrekk frå Marcelzart
Skal det vere ein bete...?
46 | papiravisa 0115
SAFTIG LUKKE Det er berre til å sette på kaffien, for her kjem oppskrift på super saftig sjokoladekake, med raudbetar som viktig ingrediens.
TEKST: KRISTINE SLETTEHAUG FOTO: STINE BORTHEIM
Nåja, den kaffien kan du kanskje vente litt med, for du brukar nokre timar på å lage kaka. Men det er verdt, det. Vi lovar! Raudbetar, tenkjer du? Ja, det stemmer. Dei tilfører det vesle ekstra for å få ei saftig, god kake. Men du kan ikkje kjøpe den sylta sorten, du må i grønsaksdisken og finne ferske raudbetar. Når det er sagt, må du ikkje tru at dette er ei slik «sunnifisert» kake. Langt i frå! Men den kjem med lukke- og mmmmgaranti. Og er truleg ei av dei beste sjokoladekakene du har smakt!
FRAMGONGSMÅTE
Sett omnen på 180 grader. Smelt sjokolade over vassbad. Når sjokoladen er mjuk, hell over lunka espresso (eller anna sterk kaffi) og rør saman. Tilsett smøret, og rør alt saman når smøret er smelta. Ta bollen vekk frå vassbadet. Obs: pass godt på sjokoladen, og rør ofte. Sjokolade skil seg over 45 grader.
Sikt mjøl, bakepulver og kakao saman i ein bolle. Knekk egga, og ha eggeplommene i ei skål og eggekvitene i ei. Pass på at du ikkje får eggeplomme i eggekvita. Rør eggeplommene saman med ein gaffel. Pisk eggekvitene stive. Tilset kvitt og brunt sukker i eggekvitene og pisk vidare til du får ein marengsaktig konsistens. Ha sjokoladeblandinga i ein stor bolle, og rør inn eggeplommene og dei mosa raudbetane. Vend inn eggekvitene, og gjer dette forsiktig for å behalde det oppiska volumet. Rør inn mjølblandinga, og gjer det med lett hand. Smør to runde former á 20cm, helst med bakepapir i botn. Fordel deiga i dei to formene, og sett i forvarma omn. Senk temperaturen til 160 grader, og steik i ca. 40 minutt. Lat dei avkjøle seg i formene. Og ja, dei vil nok falle litt saman. (Om du vil ha skikkeleg høg kake, er det berre til
å plusse på i oppskrifta og lage fleire botnar. Og meir glasur, for den er god!)
GLASUR
Ha sirup, sukker, kakao, maisena og mjølk i ei gryte. Kok opp medan du vispar. Det vil tjukne. Fjern gryta frå varmen, og ha i sjokoladen. Ha i vaniljeekstrakt og rør inn smør i omgangar til du får ein tjukk, blank glasur. Ikkje tjukk nok? Sett den i kjøleskapet ein halvtime. Fordel 1/3 av glasuren på toppen av eine kaka, før du set den andre forsiktig på. Fordel resten av glasuren, og la det renne nedover sidene. Vi dekorerte kaka med gult sukker, for ekstra god påskestemning. Gjestar til påske? Du veit kva du skal servere. Så PAPIRAVISA god, så saftig! Mmmmmm... PAPIRAVISA ©
©
”
Truleg ei av dei beste sjokolade kakene du har smakt!
47 | papiravisa 0115
INGREDIENSAR • • • • • • • • • •
200g kokesjokolade 4 ss varm espresso 200g smør i terningar 135g sikta speltmjøl eller kveitemjøl 1 ts bakepulver 3 ss kakao 5 egg 100g sukker 100g brunt sukker/rørsukker 250g kokte og mosa raudbetar*
*Skrell raudbetane, kok dei møre og køyr dei til ei glatt masse med stavmiksar eller i ein food processor
GLASUR
• 2 ss mørk sirup • 150g brun farin • 30g kakao • 30g maisena • 300ml mjølk • 200g kokesjokolade, grovhakka • 2 ts vaniljeekstrakt • 50g smør
NORGES STØRSTE HUSBYGGJAR I 2014
- vi realiserer husdraumen din!
Din lokale forhandlar: MESTERHUS FØRDE Byggmester Stølsvik AS Tlf: 57 82 90 50 MESTERHUS FLORØ Fanevik Bygg AS Tlf: 57 75 79 80 MESTERHUS FJALER Byggmester Nordnes AS Tlf: 57 73 75 30
BESTILL DEI FLOTTE BØKENE VÅRE PÅ
www.mesterhus.no
48 | papiravisa 0115
Det lønner seg å eige framfor å leige!
Betal frå ca kr. 5000,- pr. månad*
*Summen gjeld avdrag på lån og forutset; 15% eigenkapital, nedbetalingstid 30 år, 2,9% rente; inkl. skattefrådrag.
KLIKK DEG INN PÅ
www.pinndalen.no
OG FINN LEILEGHEITA SOM PASSAR FOR DEG!
Flatene 1, 6814 Førde Tlf.: 97 82 90 50
Rein Design
TIL OLJE G I T RIK BRUK ARK KINP S A M DIN
Klatrejungel valde Rein Design til å utforme sin visuelle identitet og marknadsmateriell. Vi takkar for eit spennande samarbeid
RASK LEVERING
OG GODE PRISAR VI LEVERER SHELL TELLUS Hydraulikkolje, SPIRAX Gearolje, RIMULA Motorolje for tyngre dieselmotorar.
TA KONTAKT
Spør oss om råd og pris på olje. Vi set opp eit oljeprogram til din maskinpark.
UANSETT KVA SOM MÅ TIL, SÅ SKAL VI FÅ FRAM BODSKAPEN DIN!
kontakt@reindesign.no | T: 95 93 99 99 Øyrane 3 A, 6802 Førde
Øyrane 6, 6800 FØRDE Tlf. 578 21 688 - www.farsundnaustheller.no
49 | papiravisa 0115
Utforming av visuell identitet, folder, visittkort, bildekor, vimplar til klatreparkane og filmar.
Volvo V60 Plug-In Hybrid:
Rein luft rein glede
&
Volvo var tidleg ute med Plug-In. Allereie våren 2013 hadde eg min første tur med dette «nymotens» greiene. Spennande og dyrt var det den gongen. Og kanskje forstod eg ikkje greia heller, bortsett frå at V60’en gjekk fort. Veldig fort. Tekst og foto: Tore Fossen
No er Volvo V60 tilgjengeleg med ein litt meir moderat motor enn den første dei presenterte, men like fullt artig å køyre. Prisen er også kraftig barbert. Hybrid i bilterminologien betyr å kombinere to ulike energikjelder for å drive bilen framover. Volvo har valt kombinasjonen diesel og elektrisitet, der det i denne utgåva av lånt bil bestod av ein D5-motor med 163 hk og ein elmotor over bakakslinga som har ein effekt på 68 hk.
KVIFOR? 50 | papiravisa 0115
Jau, enkelt og greitt fordi du kan vere miljøbevisst, samstundes som du kan ha det rasande festleg på lengre turar. Etter kvart finst det knapt ein bilprodusent som ikkje kan tilby hybrid- eller elmotor i ein eller fleire av modellane sine. Godt er det. For kven har ikkje sett – eller lese om – giftlokket som ligg over Bergen vinterdagen. Born må halde seg inne. Astmatikarar og andre med luftvegsplager må halde vindauga lukka heile dagen. Sånn vil vi ikkje ha det. Derfor er hybrid tingen.
PÅ BYTUR
No har eg vore på tur til nettopp Bergen. Og du anar ikkje kor miljøbevisst eg var då. Men eg skal fortelje at då eg kom til Fløyfjellstunnelen trykte eg inn knappen «Pure» på midtkonsollen. Då kopla el-motoren inn. Gjennom den 3195 meter lange tunnelen, ut på Nygårdstangen, under Nygårdsparken, over Puddefjordsbrua, inn i Damsgårdstunnelen og ut i lyset ved Gravdal utan å ha brukt ein dråpe diesel. Utan å ha slept ut eit gram CO2. Skal love deg at eg følte meg tilfreds. Og miljøvennleg. Endeleg kunne eg også gjere noko for dei som slit med luftvegsplager. Best av alt var det at eg kunne gjere akkurat det same på returen. Litt verre var det kanskje at bebuarane i Sotra-området dessverre måtte tole både mitt og mange andre sine utslepp av CO2 og NOx. Men nokre må lide for at andre skal få det betre…
OG ELLES?
Volvo V60 er både sportsleg og behageleg. Ved normal køyring står bilen i «Hybrid»-modus. Då vel bilen sjølv det som er mest optimalt i høve kombinasjonen elektrisk motor og dieselmotor. Forbruket skal då kunne vere så lågt som 0,18 liter diesel
per mil (utan at det var det som stod på displayet mitt for gjennomsnittleg forbruk). Verkeleg moro blir det å køyre bilen dersom du diskret stryk fingeren over «Power»-knappen og trykker på den. Då har du samla effewWWwwhk, 420 Newtonmeter dreiemoment og 0 til 100 går unna på under sju sekund. Men hallo? Sånt gjer ikkje vi miljøbevisste, så det blir med eit par rykk – og vi er tilbake i miljømodus.
KOMFORT OG PLASS
I Volvoen er det behageleg å vere. Cruisecontroll med avstandshaldar, filskiftvarslar, navigasjon og herlege stolar er kjekt på langtur. God lyd er heller ikkje feil. Alt dette var på plass. V60’en var av typen stasjonsvogn (eller Herregårdsvogn som dei kalla det i gamle dagar”. Bakseteplassen er akkurat grei nok, og bagasjerommet er dessverre blitt noko mindre enn på ein standardversjon. Det må batteripakken som ligg under golvet ta skulda for. Men ein ting skal ein ikkje kimse av, og det er at dette er ein Volvo med firehjulstrekk. Ved normal køyring er bilen framhjulsdriven. Men du kan trykke på AWD-knappen og få kraft på bakhjula også. Eller du kan bruke den nemnde ”Power”-knappen. Då får du også trekk på alle fire. Køyrer du på berre straum, er det bakhjulsdrift som gjeld.
HYBRID ER TINGEN
Men finst det ikkje noko negativt med hybridbilar vil nokre kanskje spørje seg. Nja. I grunn ikkje. Du må hugse å lade litt heime. Då har du full pupp når du skal på jobb. Du må også hugse å lade litt når bilen står i ro på jobb. Då har du straum til du skal heim, og arbeidsgjevar har betalt den for deg. Og førebels har ikkje hybrid-bilane same fordelane som reine el-bilar. Elles kan du lade medan du køyrer, men då aukar dieselforbruket litt. Men det handlar om at du skal kunne køyre i byen, eller på korte turar (inntil 50 km) utan å forureine med CO2 og NOx. Men du skal også kunne køyre akkurat så lenge og langt du vil, utan å måtte tenke på at det må vere ein ladestasjon ein eller annan stad der framme. PAPIRAVISA ©
PAPIRAVISA
©
VOLVO V60 PLUG-IN HYBRID • 2 ,4L I5 common-rail dobbel turbodiesel • Automatgir sekstrinns Geartronic • Drivstofforbruk 1.8l 100/km blanda køyring • CO2-utslepp 48g/ km (NEDC Hybrid køyresyklus) • 0-100 på 6.9 sek. • Toppfart 210 km/t • Maks effekt, kW (hk) ved omdr./min: • Diesel: 120 (163) 4000 • Elektrisk: 50 (68)2400 • Maks dreiemoment Nm ved omdr/min: Diesel: 420/1500 - 3000 • Elektrisk: 200/320 – 1700 • Pris: frå kr 499.000,Utlånt av Frydenbø Bilsenter
51 | papiravisa 0115
”
Du må hugse å lade litt heime. Då har du full pupp når du skal på jobb. Tore Fossen
Gadgets TA PULSEN Garmin Forerunner 15 er eit treningsverktøy som hjelper deg å yte det vesle ekstra på kvar treningsøkt. GPS-klokka måler distanse, tid og puls , samt viser kaloriforbruket. Ein smart indikator varslar deg om når det er på tide å sette kroppen i aktivitet. Ved å kople til en PC eller Mac kan du laste opp dine data til Garmin Connect og sjå detaljert informasjon om treninga. Du får sjå løypa på eit kart, og det er høve til å dele informasjonen med vennene dine. Garmin Forerunner 15 har batteritid på 8 timar når GPS-funksjonen er aktivert og inntil 5 veker i sjå/aktivitetsmodus.
Prisen: kr 1.195,(Hos Elkjøp. Inkludert innebygd batteri, lade-/datakabel, brukarrettleiing og pulsbelte.
NY MACBOOK PÅ VEG Nye MacBook kjem snart i sal. Den har retina-skjerm, 1,1GHz Core M-prosessor, 8GB RAM og 256GB SSD-disk. Macbook er å få i gull, sølv og grå. Vekt: rundt 900 gram og den er 13,1mm tynn.
Prisen: frå 12.590,-
52 | papiravisa 0115
DENON AH-MM200 – KOMPAKT HI-FIHODETELEFON FOR SERIØSE MUSIKKELSKARAR AH-MM200: Ein kompakt, elegant og solid on-ear hovudtelefon som gir deg seriøs hi-filyd, både heime og på farten. Hovudtelefonane kan leggast saman for enkel transport. Det føl med to kablar, éin med og éin utan iOS-fjernkontroll og bæreetui. Fjernkontroll/mikrofon til iPod/iPhone på kabelen (ekstra til Android m.m. føl med)
Prisen: 1 898,-
SPREK HUND – SLAPP EIGAR? Å halde ein hund i aktivitet kan sikkert vere eit ”ork” i blant. Med iFetch apportkanon har du sjansen til å gjere hunden lukkelig. iFetch er ein automatisk apportkanon: Legg i ein ball og la iFetch skyte den tre, seks eller ni meter i veg – så hunden kan halse i veg av heile sitt hjarte. Drivast med adapter, som føl med, eller 6 C-batterier. (føl ikkje med). Det føl med tre mjuke ballar i golfballstorleik. iFetch er 20 cm brei, 20 cm høg og 30 cm lang.
Pris: 1 195,www.coolstuff.no
FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO
CANON kampanjetilbod CASHBACK på objektiv ved kjøp av Canon EOS 7D Mark II Få inntil kr 2.700,- i Cashback på utvalde Canon objektiv!
15.999,OBJEKTIV: EF 70-200mm f/2.8L IS II USM EF 70-300mm f/4-5.6L IS USM EF 70-200mm f/4L IS USM EF 100-400mm f/4.5-5.6L IS II USM EF-S 17-55mm f/2.8 IS USM EF-S 15-85mm f/4-5.6 IS USM EF-S 100mm f/2.8L MACRO IS USM EF-S 10-22mm f/3.5-4.5 USM EF-S 18-135mm f/3.5-5.6 IS STM
Vår pris kr 19.299,kr 12.099,kr 10.999,kr 21.999,kr 6.999,kr 6.999,kr 8.099,kr 5.299,kr 3.999,-
Cashback kr 2.700,kr 1.800,kr 1.800,kr 2.700,kr 900,kr 900,kr 900,kr 900,kr 700,-
Kampanjen varer til og med 31. juli 2015.
CASHBACK på Canon Macro objektiv og blitsar
1.499,-
Cashback kr 900,kr 550,kr 550,kr 900,kr 550,-
CASHBACK på Canon EOS 5D Mark III
Alternativ: EOS 6D 24-105/4,0 L IS USM EOS 6D 24-70/4,0L IS USM EOS 6D 40/2,8 STM
Canon EOS 70D hus
7.999,Alternativ: EOS 70D 18 - 55 STM EOS 70D 18–135 STM EOS 70D 18-55 STM og 55-250STM
Få kr 2.600,- i Cashback på dette kjøpet
24.799,-
PAKKETILBOD: Canon Powershot S-110 HS m/Canon lær-etui og boka «Bedre bilder med Canon kompakt»
2.499,-
Canon Powershot S120 HS kr 3.199,-
30x opt. zoom, 60x Zoom Plus
Canon Powershot SX 60HS
Canon Powershot SX 700HS
Canon Powershot SX710 HS
30x opt. zoom, 60x Zoom Plus
3.499,-
Alternativ: EOS 100D HUS EOS 100D 18-55 STM og 40/2,8 STM EOS 100D 18-135 STM EOS 100D 18-135 STM og 40/2,8 STM
Canon Powershot G7x
Alternativ: EOS 700D HUS EOS 700D 18-135 STM
kr 4.799,kr 7.499,-
6.999,-
6.399,-
Lommekamera for ekspertar!
ngar era
Profesjonelle yti
4.299,-
Canon Selphy CP 910 fotoskrivar
Nytt Canon speillaust systemkamera med heftige ytingar.
VIDEOKAMERA: PAKKETILBOD: Canon Legria HF-R 56 Premium kit m/veske og 8 GB minnekort
2.999,-
ANDRE LEGRIA: HF-R 506 kr 2.499,Legria Mini-x
3.599,-
Legria Mini kr 1.999,-
999,-
Legria HF-G m/WM-V1 trådlaus mikrofon
Canon Selphy CP 810 kr 799,inkl. 1 pk 10x15 papir KP-72IN
Legria HF-G 30 kr 11.499,-
inkl. 1 pk 10x15 papir KP-72IN
1598,- 898,-
kr 8.799,-
Canon EOS M3 m/EF-M 18-55STM
Canon frå eit kompaktkam Powershot G16
Casio G-2900F-1VER
kr 5.999,kr 6.999,-
5.399,-
5.299,-
Casio GW-M5610-1ER
kr 3.999,-
Canon EOS 700D m/EF-S 18-55STM
Testvinnar .14 Lyd&Bilde 13.02
Canon Powershot G1x Mark II
kr 12.199,-
3.999,-
2.999,-
4.399,-
kr 9.499,kr 10.999,-
Canon EOS 100D m/EF-S 18-55STM
Alternativ: CANON EOS 5D MARK III 24-105/4,0L IS USM kr 32.899,Kampanjen varer til og med 30. april 2015.
65x opt. zoom, s 130x Zoom Plu
kr 21.799,kr 22.199,kr 15.999,-
7.999,Cameraringenbutikken i Sogn og Fjordane
www.alfhelgheim.no • post@alfhelgheim.no • T 577 28311 • Skei sentrum, 6843 Skei i Jølster • opningstider; mån-fre 09-17, lør 09-15
53 | papiravisa 0115
Canon Ixus 145 HS kr 999,-
14.199,-
OBJEKTIV OG BLITSAR: Vår pris EF 100mm f/2.8L Macro IS USM kr 8.099,EF 100mm f/2.8 Macro USM kr 5.299,EF-S 60 f/2.8 Macro USM kr 4.299,Macro Twin Lite MT - 24EX kr 8.999,Macro Ring Lite 14 EX II kr 5.499,Kampanjen varer til og med 30. april 2015.
12x opt. zoom, 24x Zoom Plus
Canon IXUS 265 HS
Canon EOS 6D WiFi, hus
Folk i fylket SINDRE RØRSTADBOTNEN ALDER 22. FRÅ NAUSTDAL. JOBB: TERRA RESOURCES/ VEKTLØFTAR
– Kva er det tyngste du har opplevd? – Å miste far min då eg var 15 år. Han døydde 27.mars 2008, av kreft. Det gjekk to år frå han fekk beskjeden om at han hadde det, til vi mista han. Ei slik oppleving unner eg ingen andre, det er det tøffaste eg har gått gjennom. Eg driv aktivt med vektløfting, og pappa var ein viktig støttespelar der. Det er mange kjensler inne i biletet enno på stemner. I starten var det tungt å komme seg på trening. Det gjekk ei tid etter at han døydde før eg klarte å trene skikkeleg igjen. Eg var veldig demotivert. Vendepunktet kom i form av eit ”spark i ræva” frå miljøet – med beskjed om å komme i gang igjen og stille opp på Ungdoms-NM på Vigrestad i 2009. Det enda på pallen – og eit gjennombrot for meg. Det var godt, fortel Sindre Rørstadbotnen.
54 | papiravisa 0115
– Kor lang tid tek det å komme over å misse faren sin så ung? – Eg veit ikkje om eg kjem heilt over det. Det går ikkje ein dag utan at eg tenker på han, i ein eller annan samanheng. Men det er ikkje alltid i sorg og sakn. Eg har utruleg mange gode minner, som er ein styrke i kvardagen. Alle vi tre søskena er utruleg glade i heimen vår, i Andalen i Naustdal. Ofte når eg kjem dit hugsar eg korleis vi sat på verandaen og leika, og såg pappa komme køyrande – og den gode kjensla det gav. Sånne ting tek ein med seg vidare i dei tunge stundene, og så må ein PAPIRAVISA berre jobbe gjennom dei. PAPIRAVISA
©
©
FOTO: SIGVE ASPLUND OG
R A G A D A TOYOT
FRANS NYGAARD
Kjøp no
Vinterhju
RAV4 71°N EDITION
• Xenon nærlys • 18” alu.felgar • Innfellbare sidespeglar • Elektrisk bakluke • Smart start og låsesystem • Underrun stylingpakke • Sportssete
utan tille gg i Verdi ca
l
pris.
25 000,-
NYE RAV4 71°N Edition 4WD Frå kr 385 100,- *
AURIS HYBRID ACTIVE+
og få med vinterhju l og motor-/k upévarm ar utan tille gg i pris. Verdi 25 000
• 16” alu.felgar • Automatgir ,• DAB+ digitalradio • Cruise Control • Sportssete • Navigasjon • Mørke ruter • Skinntrekt dashbord• Ryggekamera • Multimediaskjerm
Auris Hybrid Active+ Frå kr 282 200,-*
1,95%** rente
Kjøp no
55 | papiravisa 0115
og få med vinterhju l og motor-/k upévarm ar utan tille gg i pris. Verdi 25 000
,-
AVENSIS EDITION50
• 17” sommarhjul på alu.felgar • 16” vinterhjul på alu.felgar • Del-skinn/Alcantara sete • DAB+ digitalradio • Cruise Control • Ryggekamera • Navigasjon • Bi-Xenon svingbare hovudlys/ LED køyrelys • Automatisk klimaanlegg • Nøkkelfri smartstart og inngang
Avensis Edition50 stasjonsvogn Frå kr 294 500,- *
YARIS HYBRID
• Endå meir stille og behageleg • Klassens beste plassutnytting • Nytt eksteriørdesign • Endå høgare interiørkvalitet
NYE Yaris Hybrid Active Frå kr 215 400,- *
Navigasjo n og vinte rhjul uta n tillegg i Verdi ca
pris.
18 900,1,95%** rente
Inkl. frakt, levering og reg.kostnad levert Førde/Nordfjord. Årsavgift kjem i tillegg. **Renta er subsidiert i tre år, for deretter å bli justert til normal salsrente. Billån: Føreset minimum 35% kontantdel. Låneeks.: Fastrente 1,95%. Effektiv rente 4,49% 150 000,-/ 5 år. Etableringsgebyr 2 917,-. Totalt 168 238,-. Forbruk blanda køyring, utslepp CO2 og NOx: RAV4 VVT-i frå 0,72 l/mil, 166 g/km, 13 mg/km RAV4 D-4D frå 0,49 l/mil, 127 g/km, 143 mg/km. AURIS HYBRID frå 0,38 l/mil, frå 87 g/km, frå 5,7 mg/km YARIS HYBRID frå 0,33 l/mil, frå 75 g/km, frå 6 mg/km. Avbilda modellar kan ha ekstrautstyr. Med atterhald om trykkfeil.
*
BYT
T TI
Thai
L OS
Thai biffwok (3)
SID
AG!
Thai MOO Satay (1) Phat thai (1)
Rein Design
Thaisalat (2)
Alt var ikkje betre før... Behov for å utvide mathorisonten?
248,-
• ENIVEST FY 5 ÅR 1 LL R E ER L L Y
INTERNETT FRÅ
Vinn!
Alle våre kundar kan vinne 15 mnd. kostnadsfritt breiband!** ER 15 ÅR • ENIV E YLL ST TF F ES
For deg betyr det blant anna at du enkelt kan bytte ut kabaret og kneipp med noko litt meir spennande.
15
EST FYLLE ENIV R1 • 5Å ÅR R YLLER 15 Å ST F R• VE E NI NI V •E
I femten år har vi jobba for gode internettløysingar i Sogn og Fjordane. Målet er ein enklare kvardag for innbyggjarane, samtidig som vi skapar lokale verdiar.
i 6 MND* + FRI ETABLERING
LES MEIR PÅ
enivest.no/kampanjer *Abonnement til nye DSL-kundar + halv pris på modemgaranti. Gjeld ikkje ADSL Enkel pluss. Minste totalpris første året med 12 mnd. avtaletid: kr 3790,** Alle kundar pr. 31.12.15 er med i jubileumskonkurransen, og kan vinne 15 månadar fri abonnementskostnad på internett.
Lokalt breiband - Lokale verdiar
57 00 91 00 | enivest.no