282საბუღალტრო აღრიცხვის ფინანსური ანალიზის საფუძვლები ქ ნანობაშვილი

Page 1

q. nanobaSvili

sabuRaltro aRricxvis finansuri analizis safuZvlebi

`teqnikuri universiteti�@


saqarTvelos teqnikuri universiteti

q. nanobaSvili

sabuRaltro aRricxvis finansuri analizis safuZvlebi

registrirebulia stu-s saredaqcio-sagamomcemlo sabWos mier

Tbilisi 2009


wigni rekomendebulia damxmare saxelmZRvanelod sxvadasxva specialobis profesiuli swavlebis studentebisTvis

recenzenti z. gasitaSvili

© sagamomcemlo saxli ,,teqnikuri universiteti’’, 2009 ISBN 978-9941-14-410-3 http://www.gtu.ge/publishinghouse/ yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili (iqneba es teqsti, foto, ilustracia Tu sxva) aranairi formiT da saSualebiT (iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri), ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe. saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.


Tavi III balansirebis principebi

Sinaarsi 3.1.

Tavi I sabuRaltro aRricxva 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.

sabuRaltro aRricxvianobis istoria sabuRaltro aRricxvis arsi da daniSnuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sabuRaltro aRricxvis sasagno are, aRricxvis meTodi da damuSavebis etapebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . buRaltruli aRricxvis principebi . . buRaltris profesia da maTi klasifikacia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 11

3.2. 3.3.

buRaltruli balansi. balansirebis principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sabalanso angariSgebis aRwera . . . . . calkeuli garigebebis asaxva sabalanso angariSgebaSi . . . . . . . . . . gamoyenebuli literatura . . . . . . . . .

18 26 30

Tavi II finansuri angariSgeba 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6 2.7. 2.8.

finansuri angariSgeba, misi arsi da mizani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . finansuri angariSgebis xarisxobrivi maxasiaTeblebi . . . . . . . . . . . . . . . . . finansuri angariSgebis komponentebi da elementebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZiriTadi saSualebebis aRiareba da Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aramaterialuri aqtivebi, maTi aRiareba da Sefaseba . . . . . . . . . . . . . Semosavlebisa da xarjebis aRiareba da Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sawarmoTa organizaciul-samarTlebrivi forma da kapitalis struqtura sawesdebo kapitalis aRricxva . . . . . . 3

38 40 42 47 62 71 75 84

4

85 88 90 100


warmoebis maqsimaluri mogeba, iq momuSave personalis

efeqturi

optimaluri

struqturis

biznesmenis

moRvaweoba

upirvelesi

da

marTvis

masala, saqmis

romelic

warmoebisaTvis.

aris

profesiuli swavlebis studentebisaTvis imdenad

amocana.

am

amocanis

savaldebuloa, ramdenadac Semdgom etapze isini saqmianobis

aris

saqmianobis,

informaciis

arsebuli

warmodgenili

mravalricxovan

codna

ra

safinanso-sameurneo

saxiT

masalis

ai

unda

warmoebaSi

am

sabuRaltro

Seqmna,

ganxorcielebisaTvis saWiroa mkacri monitoringi ZiriTadad

aucilebelia

informacias.

dokumentebis da

Seicavs

swored

ZiriTadi

kompiuterze

sabuRaltro

realizebis

sistemur

programebs. cxadia, sabuRaltro aRricxvianobis warmoeba dRevandel epoqaSi kompiuteruli da kerZod,

sainformacio

teqnologiebis

gareSe,

warmoudgenelia. aqedan gamomdinare, studentebi,

marTvis

romlebic daeuflebian sabuRaltro aRricxvis

ganxorcielebis garants. winaaRmdeg SemTxvevaSi,

ZiriTad sqemebsa da dokumentaciebs, amis Semdeg

umtyuno informaciis ar arsebobisas, SeiZleba

maTTvis advili Sesaswavli gaxdeba am sqemebisa

miRebuli

da

Semcirebisa

da

iqnes

gadawyvetilebebi,

warmoadgens

am

am

risk-

faqtorebis

sistematizeba

romelic

daeuflon

efeqturi

araswori ris

samarTavi

Sedegadac

mogebis

nacvlad miiReba seriozuli danakargebi.

dokumentwarmoebis

kompiuteruli

avtomatizebuli,

sistemebis

praqtikuli realizebis mizniT.

sagani `sabuRaltro aRricxvis finansuri analizis

safuZvlebi~

profesiuli

swavlebis

studentebisTvis warmoadgens ZiriTad safuZvels, romlis

Semdgomi

etapia

`kompiuteruli

buRalteriis~ Seswavla. sabuRaltro aRricxvis finansuri analizis safuZvlebSi

Semotanili 5

gvaqvs

is

Seswavla,

ZiriTadi 6

anu

SemdgomSi


am

Tavi I sabuRaltro aRricxva

qonebis

mflobelobis

1.1 sabuRaltro aRricxvianobis istoria

Soris.

aRricxvianobis

istoria

gadanawileba

uflebebis

amisaTvis

angariSis sabuRaltro

adekvaturi

iseTi

moiyvanda

mqone

saWiro

iyo

meTodi,

monawileTa SeemuSavebiaT

romelic

obieqtis

masze

sistemaSi

inventarizebis,

welTaRricxvamde

registrirebisa da sxva aucilebel procesebs.

ramdenime aTasi wlis winidan. es gamowveuli

problemas qmnida is faqtic, rom am dros ar

iyo adamianis sayofacxovrebo moRvaweobiT. am

arsebobda

aTaswleulebis

fuladi

iwyeba

jer

rogorc

kidev

ganmavlobaSi

obieqti,

procesebis

Cvens

aseve

icvleboda

obieqtze

sabuRaltro

mimdinare

aRricxvianobis

arc

sazomi,

saSualebebi aRwerisas

da

angariSebisaTvis

sabuRaltro

saSualebebze,

sazogadoebaSi

mimdinare

socialur-ekonomikuri gardaqmnebis

moqceuli. kanonzomieri,

da

politikuri

paralelurad

viTardeboda

cnobili Tixis

arc

martivi

warmoebda

iseT

rogoricaa

firfitebi

da

a.S.

inventaris sabuRaltro materialur

Zveli

asiriuli

da

erTiani

warmoebis

Canawerebi

sxva

papirusi,

xdeboda

sistema, Canaweris

a.S.

da

meTodebi, magram yovelive es cxadia, iyo martiv CarCoebSi

Tvlis

egviptis

babilonuri

am

saSualebebiT

Senaxva

materialuri

romelic

emsaxureboda

informaciis

Sesabamisad

aRricxvis

Sesaxeb,

izrdeboda adamianis moRvaweobis masStabebic,

sameurneo

saqmianobis

romelic

maCveneblebis mixedviT: sagnis dasaxeleba da

sameurneo

procesebic

da

saWiroebda

aRricxvianobis imdroindeli

sabuRaltro

meTodologiis sabuRaltro

daxvewasac.

aRricxvianobis

raodenoba,

pirovnebis

kontrols

saxeli,

Semdegi

visganac

es

sagani miiRes, mimRebis saxeli, TariRi da a.S.

qonebrivi

napovnia Canawerebi, romelic miuTiTebs Zvel

saSualebebis asaxva raime wesis gamoyenebiT da

egvipteSi Tu raodenobrivad rogor gaunawiles

7

8

mizans

ki

warmoadgenda

arsebuli


pirveli

da

meore

ganmavlobaSi

xarisxis

Wis

momsaxureebs,

mTxrel

monebs,

xorbali muSebs,

yaraulebs,

Tvis

iTvleboda faseulad. zed dasmuli iyo TariRi

eqimebs,

da inaxeboda specialur sanaxebSi _ yuTSi an

kancelariis

gadamwerebs da sxv. sainteresoa,

Tixis

TokebiT

iarliyebiT,

da

romelzec

welT aRricxvamde II saukuneSi ukve arsebobda

dasaxeleba da sxva aucilebeli rekvizitebi.

Semosaval-gasavlis

rogorc

iyo

ki.

garda

gasavalis

iyo

aramed,

gamoyvanili

da

ara

yoveli

iyo amisa,

dokumentebi

dokumenti,

papirusze

dafiqsirebuli

boloSi jamic

angariSis

Sedgenili

aRricxvianoba,

egvipteSi,

iluqeboda

ikvreboda

miTiTebuli iyo pasuxismgebeli piri, obieqtis

mTavaria,

Zvel

romelic

Cven

romelic

rom

kalaTaSi,

rac

marto saerTo

Semosavalisa dajgufebuli

da iyo

dRevandeli

sabuRaltro

aRricxvis organizaciuli procedura, mcirediT Tu gansxvavdeba imdroindelisgan.

furclis

angariSis

vxedavT,

XVIII

saukunis

aRricxvamde,

sabuRaltro

ganmtkicebuli xamurapis

babilonSi,

iyo

kanoniT,

Cven

aRricxvianoba

sakanonmdeblo vaWrebi

welT

aspeqtebiT.

valdebuli

iyvnen

calkeuli faseulobis mixedviT. sabuRaltro

ewarmoebiaT TviTangariSi saxelmwifos mimarT

aRricxvaSi SemCneuli uzustoba gamokvleuli

da

iyo

iTvleboda

da

amave

mizezic.

dros

swored

am

miTiTebuli faqtma

iyo

misca

misi

dasabami

sabuRaltro aRricxvianobis ZiriTad sayrdens: sinTezur

da

aRniSnuli

analizur papirusis

angariSs

_

analizuri

angariSi

`qeri~

da

angariSs.

magaliTad,

mixedviT

sinTezur

`marcvleuli~

a.S.

-

`xorbali~,

saangariSo 9

Seesabameboda

fulis

gadacema

xelwerilis

kanondarRvevad.

bankis

gareSe funqcias

asrulebda taZari da savaWro organizaciebi. ase nabij-nabij, wlobiT da saukuneebiT viTardeboda aRricxvianobis buRalterias

da

ixveweboda sistema

Tanamedrove

da

sabuRaltro meTodebi. sakomunikacio

`brinji~,

saSualebebisa da kompiuteruli teqnologiebis

dokumentebi

gamoyenebiT gauCnda SesaZlebloba, gadasuliyo 10


ubralo

fuladi

obieqtisa

da

angariSebidan, iq

mimdinare

nebismieri

awarmoebs sabuRaltro aRricxvas, saxelmwifos

operaciebis

kanonmdeblobis farglebSi. am bolo periodSi,

aRricxvianobis warmoebaze fulad erTeulebSi.

Tanamedrove

dReisaTvis, cxadia, aRricxvianobis warmoebis

gamomdinare, organizaciebi, garda sabuRaltro

gareSe veraviTari meurneoba ver ganviTardeba,

aRricxvisa

radgan

operatiuli da statistikuri aRricxvac.

aRricxvianoba,

saqmianobis

qvakuTxedi,

mZlavri

safuZveli.

istoria,

es

sistemuri romelic

aris

es

aris

biznesis

istoria

samuSao adgilebis mixedviT, sadac sruldeba

erovnuli

sxvadasxva sameurneo samuSaoebi. aseTi samuSao

kontrols,

adgili

procesebis

saamqro, sawyobi, dekanati, departamenti da a.S.

SeiZleba

operatiuli

daniSnuleba

monacemebi,

organizacia, kerZo Tu saxelmwifo struqtura, romelsac Tavis saqmianoba dakavSirebuli aqvs

11

da

ubani,

ganyofileba,

romlebic

pirebis

mier

miiReba

gamoiyeneba yoveldRiurad,

mimdinare samuSaoebis marTvisaTvis. magaliTad,

odiTganve moyolebuli, dRemde, nebismieri

formisa

iyos

adgilebidan,

xelmZRvaneli

1.2. sabuRaltro aRricxvis arsi da

organizaciis

areali

Camoyalibebis,

mimdinare

brunvasTan,

misi

operatiuli aRricxva warmoebs organizaciaSi

aRniSnuli

saxsrebis

aRricxva.

awarmoon

mwyobri

erTiani,

efeqtur marTvas. E

fuladi

arian

SezRudulia organizaciebis CarCoebSi, radgan

Senaxvis obieqtze

moTxovnebidan

warmoebis

uzrunvelyofs

axorcielebs

valdebuli

operatiuli

ganviTarebis

buRalteriis

aRricxvianobis

Rirebulebebis

sameurneo

sameurneo

miuxedavad

am

daniSnulebisa,

sawarmoSi personalis gamocxadebis aRricxva, saamqroSi

gamoSvebuli

produqciis

aRricxva,

dekanatSi leqciebis mimdinareobis kontroli, studentTa akademiuri moswrebis aRricxva da a.S.

operatiuli

informacia

SeiZleba

iyos

mowodebuli sxvadasxva saSualebiT: telefoniT, 12


el. fostiT, zepirsityvierad. aseTi informacia

fasebis

warmoadgens droSi wyvetads, radgan misi miReba

qaRaldebs, qveynis mosaxleobis aRricxvas da

mxolod

gamowveuli.

a.S.

leqcia

monacemebis mosapoveblad farTod gamoiyeneba

aucileblobiT

magaliTad,

Tu

tardeba

romelime

aris saganSi

pedagogis

gamoucxadeblobis

raime

mizeziT

aqedan

inflacias,

gamomdinare,

registraciisa

da

safuZvelze,

aRricxvebi.

aqve

pedagogis

statistika

mTlianad

gamonaxva an sxva RonisZieba iqneba gatarebuli.

operatiuli

aRricxvis,

ra

aRricxvis monacemebs.

informaciis

operatiulad

leqcia

moxdeba

unda

Semcvleli

Cveulebriv

tardeba,

SemTxvevaSi,

operatiuli

informacia

Tu ar

tardeba

sabuRaltro statistikuri

gadaecema.

statistikuri

aRricxva.

statistikuri

sabuRaltro process.

romlebsac gaaCniaT masobrivi maxasiaTeblebi.

sameurneo

aseTi

ganzomilebebis

mecnierebis,

xasiaTdeba

jandacvis,

ganaTlebis,

kulturis,

ekonomikis

dasrulebuli

ekonomikis mdgomareobas ekonomikur obieqtebze,

operaciad.

sxvadasxva

fuladi

gavrcelebisa

da

nebismieri)

daavadebulTa

infeqciis

raodenobriv

maxasiaTeblebs, qveynis samecniero potencials,

qoneba,

aseve

aRricxva.

mTlianad

saxiT, aRniSnul

saxsrebi,

rom

sabuRaltro

operatiuli

da

gansxvavebiT,

asaxavs

uwyvet obieqtis

sxvadasxva

dokumentebSi. faqti,

da

rogorc

warmoadgens

yoveli

romelic

formdeba

wodebulia

sameurneo

dokumentebSi

organizaciis

danaxarjebi,

mogeba,

gasavali da a.S.

socialur mdgomareobas, bazris mdgomareobas, 13

aRvniSnoT,

moRvaweobas

dokumentebis

(an

aRwerebi

aRricxvisgan

igi

da a.S. obieqtebi, kerZod, statistika aRricxavs

saxis

SerCeviTi

iyenebs,

aRricxva

aRricxva, anu statistika swavlobs movlenebs, TvisebebiT

erTdrouli unda

fasian

statistikuri

dakvirvebis

meTodebi,

Tqma

am

da

SemTxvevaSi

miRebuli

gamo,

ar

zrdasa

14

aisaxeba

moZrav-uZravi Semosavali,


sabuRaltro aRricxvis organizebis dros didi

mniSvneloba

aqvs

aRricxvianobis

SromiTi kvartali,

sazomi

Tve

da

(saaTi,

a.S.)

dRe,

kvira,

saSualebas

iZleva

ganzomilebebis gamoyenebas, ris daxmarebiTac

ganisazRvros daxarjuli dro da Sroma. mis

vlindeba

safuZvelze

organizaciis

dawesebulebebis)

(sawarmoo

moRvaweobis

iseTi

xdeba

davalebebis

normireba,

xelfasis angariSi da a.S. fuladi sazomebiT

maCveneblebi, rogoricaa: fuladi saxsrebis an

(lari,

gamoSvebuli produqciis (da sxv.) moculoba,

organizaciis

raodenoba, dro da sxva uamravi maCvenebeli.

moculoba, misi danaxarjebi, biujeti, xarjva,

aqedan

mogeba

sazomi

gamomdinare, sami

saxe:

arsebobs

aRricxvianobis

naturaluri,

SromiTi,

fuladi.

dolari,

da

da

sxv.)

qonebrivi

a.S.

davalebebi,

evro

mis

SesaZleblobebis

mixedviT

finansuri

ganisazRvreba

dgeba

garigebebi,

sawarmoo angariSebi,

balansebi da a.S.

naturaluri sazomebi (cali, kilogrami,

Tanamedrove

buRalteri

valdebulia,

metri, litri da sxv.) gamoiyeneba organizaciis

daakmayofilos finansuri informaciis rogorc

materialuri

SesaZleblobebis,

ZiriTadi

Siga, aseve gareSe momxmarebelTa interesebi. ase

saSualebebis,

mza

da

rom,

produqciis

aRricxvianobisTvis.

misi

a.S.

`buRaltruli

aRricxva

aris

sistema,

daxmarebiT

romelic

zomavs,

xorcieldeba kontroli gamoSvebul da gasayid

finansur

informacias

produqciaze,

xdeba

ekonomikuri (biznes) subieqtis Sesaxeb~.

Sesrulebis

SesaZleblobis

analizi

(magaliTad

sawarmoo

davalebisa

da

Tanazomadobis universitetis

amuSavebs

da

gadascems

garkveuli

sameurneo-

biznesis yoveldRiuri saqmianoba iZleva buRaltrul informacias.

gadamuSavebis Semdeg

inteleqtualur-teqnikuri SesaZleblobebisa da

gamosavalze

Rirebulebis

momzadebuli

finansuri

specialistis

Tanazomadoba).

raodenobis

gamoiyeneba 15

garkveuli monacemebi sxvadasxva 16

miiReba,

mqone

romlebic

pirebis

mier


gadawyvetilebaTa

miRebisas.

magaliTad,

mrCevlebsa

da

menejerebs sWirdebaT yoveldRiuri informacia,

rCevebis

raTa efeqturad marTon biznesi da mudmivad

sawarmos

gaaumjobeson

ainteresebs

miRebul

gadawyvetilebaTa

misacemad

sawarmoTa

saqmianoba

ganapirobebs

mosalodneli finansur

Semosavlis

angariSgebaSi

dayrdnobiT gaitanos wili

biznesidan

iRebs

ainteresebT

sidide.

asaxul

Tu

msesxebeli

sawarmoSi.

droulad

gadasaxdeli ZiriTadi

informaciaze

procenti Tanxa.

datovos,

Seamciros

informacia,

Tavisi

kreditorebs

SeZlebs

Tu

aanazRauros da

an

investori

gadawyvetilebas

gaafarToos mocemul

miRebuli,

sesxad

sagadasaxado

ara

sesxze gacemuli

inspeqcias

informacia ekonomikuri

Sesaxeb. imdenad,

ramdenadac

saqmianobis

finansuri

aZlevs

monacemebi sazogadoebas

samuSao

uzrunvelyofas, saSualebas

klientebisaTvis

sWirdebaT

mdgomareobis

xarisxi. aqcionerebs surT Seafason menejerTa da

brokerebs

mas

xarisxi

adgilebiT angariSgeba

miiRos

ki

informacia

sawarmos ganviTarebis mimarTulebebis Sesaxeb, rac,

Tavis

mxriv,

ganapirobebs

dasaqmebas

profesiuli

sawarmoos

xelmZRvanelobas

sazogadoebis TvalsazrisiT. sWirdeba

informacia imisaTvis, raTa SeimuSaos sawarmos strategiuli

da

taqtikuri

ganviTarebis

perspeqtiva.

ainteresebs informacia sawarmos mogebisa da Semosavlebis Sesaxeb, raTa zusti gadasaxadi dauwesos

mas.

upirvelesad finansuri

sawarmos

TanamSromlebs

ainteresebT

damqiraveblis

stabiluroba,

sawarmos

finansur

damokidebuli

maTi

samuSao

adgiliT

ramdenadac

Sromis

mdgomareobazea anazRaureba

uzrunvelyofa. 17

swored

1.3. sabuRaltro aRricxvis sasagno are, aRricxvis meTodi da damuSavebis etapebi sabuRaltro romelzec

aRricxvis

orientirebulia

sasagno

are,

saaRricxvo

operaciebis Catareba, Sedgeba mravalricxovani

da

finansur 18


obieqtisagan da isini SeiZleba gavaerTianoT

emsaxurebian

or ZiriTad jgufSi:

garkveuli, didi xniT, ise, rom ar icvlian

• obieqtebi,

romelic

uzrunvelyofs

garegan

warmoeba-dawesebulebebs

ier-saxes.

maTi

cveTa,

rogorc

organizaciis (sawarmoo da sxv.) sameurneo

teqnikurad, aseve moraluradac, xdeba nel-nela

moRvaweobas;

(Tumca,

• obieqtebi,

romelic

Sedis

organizaciis

teqnikuri

gamo,

pirvel

produqciis

saSualebebi

da

miekuTvnebian

am

sameurneo

saSualebebis

miRebis

moralurad

cveTas gacilebiT ufro adre ganicdian). amis

sameurneo moRvaweobis SemadgenlobaSi. jgufs

saSualebebi

ZiriTadi

saSualebebis

fasi

Sedis

TviTRirebulebaSi,

misi

`sicocxlisunarianobis~ ganmavlobaSi, romelic gaTvaliswinebulia normatiuli dokumentiT. ra

wyaroebi. meore

jgufs

miekuTvnebian

sameurneo

ras

organizaciis

warmoadgens

(sawarmoos)

unda,

Camofaseba,

procesebi, Sesabamisi miRebuli SedegebiT. ganvixiloT,

Tqma

sameurneo

drois

ganmavlobaSi

cveTisa

da

sxva

xdeba

misi

faqtorebis

gaTvaliswinebiT.

aramaterialuri

aqtivebi.

es

aris

saSualebebi, ra SesaZleblobiT warmogvidgeba

grZelvadiani dabandebis obieqtebi, romelsac

igi

gaaCnia didi Rirebuleba, magram es Rirebuleba

da

ratom

saWiroebs

sabuRaltro

ar aris materialuri faseuloba. magaliTad:

aRricxvianobas.

saSualebebs

inteleqtualuri sakuTreba, resursebis (wyali,

adgens ZiriTadi saSualebebi. Senoba-nagebobebi,

miwa, wiaRiseuli da a.S.) patentebi, gamogonebebi

satvirTo

da sxv. aramaterialuri aqtivebic, ise, rogorc

organizaciis da

teqnikuri warmoadgenen

sameurneo

satransporto

danadgarebi

da

ZviradRirebul

19

avtomanqanebi, a.S.

isini

saSualebebs,

ZiriTadi

saSualebebi,

did

gavlenas

axdens

warmoebis danaxarjebze da normatiuli vadis

20


farglebSi isinic ganicdian cveTas, ris gamoc

saSualebebis

icvleba Rirebuleba warmoebis danaxarjze.

sabrunavi saSualebebi. sawvavi,

energoresursebi,

warmoadgenen

erTjeradi

garkveuli

imis Semdeg, roca ukve viciT sameurneo

saxis

nedleuli

da

sxv.

moxmarebis

sagnebs,

amitom, TavianT Rirebulebas mxolod erTxel

ganvixiloT

ZiriTadi TiToeuli

Sedgeniloba

maTganis

warmoSobis

wyaro, anu Tu saidan SeiZleba am saSualebebis miReba. 1. sakuTari saSualebebis wyaro. igi miiReba

axmaren produqciis damzadebas. cxadia, aseTi

sawesdebo

saSualebebi

aqcionerebze araganawilebuli mogebidan;

mudmiv

warmoebis

ganaxlebas,

mxridan rac

saWiroeben sabuRaltro

fuladi saSualebebi. es aris sawarmoos fuladi

saxsrebi,

romlis

sufTa

mogebidan

da

garkveuli

misi

miRebis

wyaroebi

sabanko

garkveuli nawili inaxeba sabanko angariSebze

sakredito davalianebebi;

erovnuli an nebismieri valutis saxiT. fulad

kreditebi,

3. RirebulebiTi

saSualebebad am bolo dros moiazreba aseve

materialuri

aqciebi, obligaciebi, serTifikatebi da a.S.

sawarmoos

(ganyenebuli)

specialuri

2. kreditebi da sxva sasesxo saSualebebi.

nawili inaxeba organizaciis salaroSi, xolo

gadataniTi

safuZvelze;

fondebidan.

aRricxvianobis gareSe, SeuZlebelia. piradi

kapitalis

saSualebebi.

SeiZleba

sesxebi,

da

naturalur-

saSualebebi.

ganisazRvreba

saqmianobis

specifikiT,

biujetSi

cxadia,

Tanxebi,

romelic

ixarjeba

fondebis saxiT.

gadaricxvas,

sawarmoos

spec.

rac

ZiriTad sam sameurneo procesSia asaxuli: momarageba, warmoeba, gasaReba.

saxiT

sxvadasxva

sxva

mogebis Tanxis nawili, romelic eqvemdebareba gadasaxadis

iyos:

momaragebisa

da

warmoebis

aRricxvianobis Sedegad gegmiuri da saangariSo monacemebis SedarebiT gamovlindeba ekonomia an gadaxarjva da produqciis gasaRebis aRricxvis

21

22


mogeba an wageba. aqedan gamomdinareobs, rom am

Tu

procesebis

monacemTa damuSavebisaTvis saWiroa sami etapi:

aRricxvis

warmarTva

mxolod

pirdapiri

movaleobaa

Sesabamisi

kontrolis

sruli

saimedo

da

sabuRaltro da

moicavs

ganxorcielebisa

dafuZnebuli,

finansur

monacemTa aRricxva, klasifikacia da Sejameba. ganvixiloT TiToeuli etapi dawvrilebiT.

formirebis

I etapi _ finansuri saqmianobis monacemTa

amocanaTa gadawyvetis kompleqss. am kompleqsis

aRricxva. saaRricxvo sistemis pirveli etapia

erTianobas

biznesis

ewodeba

aRricxvianobis calkeuli SeiZleba

informaciis

da

kompiuterze

meTodi.

sabuRaltro es

meTodi

elementebisgan, mivuTiToT

dokumentwarmoeba

romelTaganac

Semdegi da

Sedgeba

ZiriTadi:

dokumentbrunva,

yoveldRiuri

terminebiT yidulobs

aRricxva. da

yidis

saqmianobis

fuladi

magaliTad,

sawarmo

saqonels,

momsaxurebas,

gaicema krediti, ixarjeba da Semodis fuli. aseT

operaciebs

SemdgomSi

garigebebs

inventarizeba, balansis angariSi, angariSgeba,

vuwodebT. aqve aRvniSnavT, rom biznesSi yoveli

Sefaseba,

qmedeba

kalkulireba

TviTRirebulebisa

da

(produqciis

sarializebo

fasebis

SeiZleba

ar

gaizomos

terminebSi (profkavSirebis muqara gaficvebis

dadgena). yovelive es procesi TanadobaSi unda

mowyobis

iyos

amitom isini ar CaiTvlebian garigebebad.

Sesabamis

debulebebTan,

samoqmedo

instruqciebTan, wesdebebTan da ganmtkicebuli qveyanaSi arsebuli sakanonmdeblo aqtebiT. buRaltruli etapebi. biznesis

informaciis

buRaltruli

damuSavebis

informaciis

yoveldRiuri

saqmianobis

damuSaveba sistemur

analizs gulisxmobs. damoukideblad imisa, Tu

Sesaxeb,

marTvelis

gardacvaleba),

garigeba SeiZleba iyos rogorc ormxrivi, damoukidebel partniorTa Soris faseulobaTa gacvliT (yidva-gayidva, sesxis aReba da sxva), aseve

erTmxrivi

(danakargebi

gamowveuli

stiqiuri ubedurebiTa da qurdobiT, ZiriTadi saSualebebis cveTa da sxva).

rogoria saaRricxvo sistema, xeliT warmoebadi 23

fulad

24


II etapi _ finansuri saqmianobis monacemTa klasifikacia.

biznesis

yoveldRiuri

saqmianobis sruli aRricxva iZleva monacemTa uzarmazar raodenobas, romelTa daumuSaveblad gamoyeneba Znelia. amitom, monacemebs ajgufeben ekonomikuri

Sinaarsis

mixedviT

erTtipiur

garigebebad. III

etapi

_

finansuri

saqmianobis

monacemTa Sejameba. dainteresebul pirTaTvis finansuri

monacemebi

gamosayeneblad

moxerxebuli rom gaxdnen, isini unda Sejamdes. magaliTad, nebismieri savaWro sawarmos Tviur gayidvaTa sruli sia aRsaqmelad Zneli iqneba, miT ufro, rom aseTi informacia TiTqmis aravis sWirdeba. TanamSromlebs ainteresebT calkeuli saxis

produqtis

mixedviT

Sejamebuli

informacia, menejerebi swavloben informacias gayidvebis Sesaxeb ganyofilebebis mixedviT da a.S.

amitom

xdeba

informaciis

Sesabamisi jgufebis mixedviT.

Sejameba

1.4. buRaltruli aRricxvis principebi buRaltruli aRricxvaisa da angariSgebis erTiani

sistema

principebs.

aRricxvis

buRaltruli

sayovelTaod

miRebuli

warmoadgens

aRricxvis

zogad

aRricxvis

principebi

(basmp)

standartebsa

da

koncefcias, romelic gamoyenebuli unda iqnas finansuri saqmianobis Sefasebisa da finansuri angariSgebis

momzadebis

nebismieri

procesSi.

buRaltruli

e.i.

mtkicebulebis

marTebulobas ganapirobebs esa Tu is principi. buRaltruli

principebis

Tanmimdevruli

gamoyeneba

aucilebelia,

radganac

SesaZlebels

xdis

wlis

angariSgeba angariSgebas

mimdinare

SevadaroT da

wina

agreTve

sxva

igi

finansuri wlebis kompaniebis

finansur angariSgebas. bass-iT buRaltruli uwyvetobis, Rirebulebebis Sefasebis,

25

efuZneba

fundamentalurad aRricxvis

Semdegi

mudmivobis, (TviTRirebulebis), myari

fuladi 26

iTvleba principebi: pirvandeli fuladi erTeulis


realizaciis,

sawarmos

(avtonomiurobis),

ormxrivobis,

mTlianobis

fuladi

Sefasebis

saangariSgebo

buRaltruli

aRricxvis

Seswavlis

warmoadgens

mxolod

is

periodis. uwyvetoba,

romlis

drosac

Cveulebriv,

valdebulebebi,

movlenebi

sawarmo ganixileba, rogorc uwyveti procesi,

romelTa

rac

Sefasebaa SesaZlebeli.

misi

funqcionirebis

ganusazRvrelad

momavalSi

fuladi

sazomiT

Tanaxmad, obieqts

aqtivebi da

da

operaciebi,

gamosaxva,

anu

niSnavs.

myari fuladi erTeulis principis arsi

igulisxmeba, rom sawarmos uaxloes momavalSi

mdgomareobs masSi, rom finansur angariSgebebSi

gadawyvetili

asaxuli

ara

gagrZelebas

principis

aqvs

Tavisi

saqmianobis

sxvadasxva

periodis

monacemebi

likvidacia an arsebiTi Sekveca (minimum erTi

stabilur valutaSia gamosaxuli da maSasadame,

wlis ganmavlobaSi mainc).

es monacemebi Sesadarisia.

mudmivoba gulisxmobs, rom sawarmos mier miRebuli

saaRricxvo

principi

gulisxmobs,

rom

romelic

sawarmos Semosavlebis aRiareba da buRaltrul

moicavs finansuri angariSgebis momzadebisa da

aRricxvaSi asaxva aqtivis myidvelze gadacemis,

wardgenis xelmZRvanelobis mier damtkicebul

an

principebs, procedurebsa da wesebs, mudmivad

maSasadame, saqonlis gayidvidan (momsaxurebis

moqmedebs.

gawevidan)

pirvandeli lebis)

principis

politika,

realizaciis

Rirebulebis Tanaxmad,

(TviTRirebuyvela

xarji

pirvandeli RirebulebiT aRiricxeba. aqtivebis SeZenaze

gaweuli

danaxarjebis

TviTRirebulebas warmoadgens.

27

jami

ki,

momsaxurebis

gawevis

miRebuli

momentSi

amonagebi

xdeba.

Semosavlad

aRiardeba da buRaltrul aRricxvaSi aisaxeba myidvelze

sakuTrebisa

da

masTan

dakavSirebuli riskis gadacemisas. sawarmos

mTlianobis

principi

gulisxmobs

imas,

finansur

angariSgebebSi 28

(avtonomiurobis) rom

asaxuli

sawarmos informacia


mxolod sameurneo subieqts exeba da ara misi

SeiZleba

damfuZneblis

kvartali, Tve.

sawarmos

an

mesame

finansuri

mxolod

sawarmos

mxaris

saqmianobas.

angariSgebis buRaltrul

igi

aRricxvaSi

odenobiT

mxare

aqvs.

iwvevs

aqtivebSic princips

da

erTidaigive

cvlilebas

mis

emyareba

igi

Sesabamis ormagi

sawarmos

wyaroebSic.

asaxvis

meTodi

am da

sabalanso toloba:

1.5. buRaltris profesia da maTi

tolobis

darRveva

ramdenadac

gamoricxulia

imaze

aqtivi,

meti

SeuZlebelia,

sawarmom

ramdenic

man

miiRos

Sesabamisi

wyaroebidan resursis saxiT daxarja am aqtivis Sesabamisad.DA saangariSgebo finansuri

periodis

angariSgebebis

wardgenis

principi

momzadebisa

periodulobas

da

gulisxmobs.

Cveulebriv saangariSgebo periodi erTi welia. yoveli

wlis

angariSgeba,

bolos Tumca

mzaddeba

finansuri

saWiroebis

mixedviT,

29

biznesis mniSvneloba

warmatebisaTvis aqvs

saqmiani

udidesi

organizaciis

mier

sakuTari finansuri saqmianobis analizs, rac buRaltruli

aRricxvis

gulisxmobs.

pirvel

gamoyenebas

etapze

sruldeba

garigebaTa zusti aRricxva, Semdeg etapze _

aqtivebi = valdebulebebi + kapitali am

magaliTad

klasifikacia

ormxrivobis principis Tanaxmad, TiToeul ori

iyos,

Sedgena

asaxuli monacemebis safuZvelze xdeba. operacias

naklebic

dagrovili monacemebis klasificireba, Sejameba da maT safuZvelze buRaltruli angariSgebis Sedgena da bolos yvelaze mniSvnelovani da sapasuxismgeblo etapi _ finansuri angariSgebis analizi

anu

kavSiris

damyareba

biznesis

saqmianobasa da mis finansur Sedegebs Soris am qmedebaTa

efeqtianobis

yvelafris agreTve

garda

iseT

(Semowmeba,

Sefasebis

buRaltrebi

samuSaoebs, revizia),

mizniT.

am

asruleben

rogoricaa

auditi

sagadasaxado

deklaraciebis momzadeba, samomavlo Sedegebis 30


prognozireba

da

sxva.

maRalkvalificiuri

serTifikatis mqone sajaro buRalterTa

buRaltris momzadeba Sesabamisad Znelia, igi

nawili

ramdenime

firmebSi

wlis

daZabul

swavlasa

da

praqtikuli muSaobis gamocdilebas moiTxovs. zogierT

qveynebSi

buRaltrebs

damoukidebel muSaobs.

sajaro

arsebobs

sabuRaltro

rogorc

Zalian

mcire, erTkaciani, aseve Zalian Zalian didi, transnacionaluri

sabuRaltro

firmebi

advokatebis msgavsad yofen sajaro, kerZo da

ramdenime aTasi profesionali buRaltrisagan

saxelmwifo buRaltrebad.

dakompleqtebuli StatiT.

sajaro buRaltrebi. sajaro buRaltrebi,

auditi aris serTifikatis mqone sajaro

rogorc wesi, serTifikatis mqone buRaltrebi

buRalterTa

arian.

angariSgebis

serTifikats

mniSvneloba eqimisaTvis

buRaltrisTvis

aqvs, da

igi

profesionalizmze

rogorc misi

licenzias

mflobelis

metyvelebs.

iseTive

sisrulis

mier

kompaniis

Seswavla

dadasturebis

maTi

finansuri

sisworisa

mizniT.

da

buRalteri,

maRal

romelic sawarmos audits axorcielebs, is ar

magaliTad,

SeiZleba iyos am sawarmos TanamSromeli. misi

serTifikatis misaRebad amerikaSi kandidatebi

movaleobaa

weliwadSi orjer abareben gamocdebs sajaro

Semowmeba, razec pasuxs agebs ara marto Tavisi

buRalterTa

institutSi.

profesiuli reputaciiT (rac auditorTa Soris

mdgomareoba

udidesi konkurenciis pirobebSi arsebiTia maTi

serTificirebis TvalsawrisiT sakmaod rTulia,

warmatebisaTvis), aramed `gamiznuli~ Secdomis

ramdenadac jer ar arsebobs serTificirebis

gamoaSkaravebis

saimedo meqanizmi. amitom, qarTvel buRaltrebs

winaSec dgeba.

saqarTveloSi

SesaZlebloba

amerikul dRes

arsebul

eZlevaT

serTificirebis gamocdebi.

31

Caabaros

amerikuli

keTilsindisierad

SemTxvevaSi

Caataros

didi

jarimis

sawarmoebi TavianT finansur angariSgebas yovelwliurad

ukeTeben

32

audits

da

daskvnis


saxiT

awvdian

sawarmos

kreditorebs,

aqcionerebs da sxva dainteresebul pirebs.

biznesis damxmare momsaxurebasac eweva. isini amzadeben

sagadasaxado momsaxureba. biznesmenisTvis

sawarmoTa

prognozirebaSi,

am

konsultaciebs.

gamomdinare deklaraciebis sajaro

udidesi

mniSvnelobidan

sawarmoebi

sagadasaxado

momzadebisas

buRaltrebs.

xSirad

maT

iwveven

avaleben

iseTi

uweven

kerZo buRaltrebisagan

programebis SemuSavebas, romelic minimumamde

sTavazoben

mTels

Seamcirebs sawarmos gadasaxadebis SemuSavebas,

buRaltrebi

romelic

arasaxelmwifo

gadasaxadebs,

arsebuli

sawarmos

kanonmdeblobis

farglebSi.

bevri

sakonsultacio

sajaro

sabuRaltro

momxmarebels farTo

momsaxureba. firma

sakonsultacio

speqtrs

sTavazobs.

Tavis

momsaxurebis

magaliTad,

isini

nebismieri

sididisa

damatebiT

SesaZleblobaTa

SeswavlaSi da sxva. mcire sabuRaltro

formebs,

biznesis

momsaxureba.

firmebis 33

umravlesoba

sajaro

da

tipis

sawarmos

saaRricxvo sistema moqmedebs erTi da igive,

saWiroebs

aTvisebis

saqmianobidan

buRaltruli saaRricxvo sistemis Seqmna.

Tavisi

produqtis

TanamSromlebs

gansakuTrebiT mniSvnelovania:

sawarmo,

axali

kerZo

konkretuli

buRaltruli

saaRricxvo

danergvaSi,

sazogadoebas,

da emsaxurebian mxolod maT.

saerTo

teqnikur

momsaxurebas

organizaciebis

exmarebian sawarmoebs kompiuterze dafuZnebuli sistemebis

fasad

romlebic

warmoadgenen

kerZo

menejerTa

tipis sajaro

gansxvavebiT

honoraris

Seamcirebs

sxvadasxva

buRaltrebi.

garkveuli

minimumamde

finansur

angariSgebebs, adgenen maT biujets. exmarebian

didi mniSvneloba aqvs gadasaxadebis gamoTvlas. samuSaos

yovelTviur

zogadi

principebiT.

Caweris

magram

specifikidan

yoveli

gamomdinare

konkretul

sabuRaltro

teqnikas,

kompiuterul

programebs da sxva.

mcire 34


xarjTaRricxva. gadawyvetilebebis warmoebul codna.

biznesSi misaRebad

produqciaze

magaliTad,

swori

buRaltrebi awarmoeben. magram biznesis Semdgom

mniSvnelovania

saqmianobaze am samuSaos udidesi mniSvnelobis

gaweuli

xarjebis

gamo kompaniaTa nawils StatSi ayvanili hyavs

saavtomobilo

sawarmos

gadasaxadze momuSave buRalteri.

sWirdeba icodes, ra Rirs mis mier gamoSvebul manqanaTa

TiToeuli

gadawyvetilebis

tipi.

magram

misaRebad

bevri

aranakleb

Sida

kontroli.

movaleobaa muSaobis

kompaniis

kerZo

buRaltrebis

calkeuli

Semowmeba,

ramdenad

qvedanayofTa eTanxmeba

maT

mniSvnelovania sxva, sawarmo (manqanebis SeRebva)

saqmianoba

Tu arasawarmo (TanamSromelTa kvalifikaciis

ramdenad efeqtiania esa Tu is operacia da am

asamaRlebeli

Semowmebis Sedegebs gadascemen menejerebs.

programebi)

Rirebuleba.

calkeul

xarjebis

aRricxvas

procesebis

saqmianobaze da

kompaniis

ZiriTad

politikas,

gaweuli

saxelmwifo buRaltrebi. miuxedavad imisa,

dajamebas

rom saxelmwifo organizaciaTa saqmianoba ar

xarjTaRricxva ewodeba. am samuSaosac kerZo

iTvaliswinebs

buraltrebi asruleben.

TvalsazrisiT saxelmwifo da kerZo seqtoris

finansuri

prognozireba,

anu

biujetis

finansur

prognozireba

saSualebas

operaciaTa iZleva,

gegmaa. Sefasdes

miRebas,

aRricxvis

muSaobaSi mainc bevri ram aris saerTo.

Sedgena, fulad terminebSi Cawerili momavalSi Sesasrulebel

mogebis

saxelmwifo organizaciaTa Soris mxolod ori,

sagadasaxado

qaRaldebisa

organoebi

da

fasiani

da birJebis komisia, gamoirCeva

operatiuli Sedegebi manam, sanam adgili eqneba

gansxvavebuli

realur

pirveli iRebs da amowmebs milionobiT kerZo

garigebas,

sabolood

ki

Sedardes

dagegmili da miRweuli Sedegebi. sagadasaxado deklaraciebis

aRricxva.

Sevsebas 35

buRaltruli

saqmianobiT.

pirisa da kompaniis buRaltrul dokumentacias sagadasaxado

ZiriTadad

saWiro

da

dokumentaciis

saSualebiT

momzadebul

sagadasaxado deklaraciebs, meore ki awesrigebs 36


da

aqveynebs

fasiani

qaRaldebis

korporaciaTa

saqmianobis

kanonebs,

arsebuli

gaTvaliswinebiT

gamomSveb

Tavi II finansuri angariSgeba

maregulirebel

registrirebul

2.1. finansuri angariSgeba, misi

moTxovnebis

arsi da mizani

kompaniebs

uwesebs Sesabamis kontrols.

finansuri finansuri

angarigeba

mdgomareoba

ganxorcielebuli struqturulad suraTi

aris da

sawarmos mis

sameurneo

operaciebis

Camoyalibebuli

konkretuli

TariRisaTvis.

angariSgebaSi

asaxuli

momxmareblebs

ekonomikuri

mier

finansuri finansur

informacia

mis

gadawyvetilebebis

miRebis saSualebas aZlevs. aqedan gamomdinare, finansuri

angariSgebis

farTo

mizani

wrisaTvis

momxmarebelTa

sawarmos

finansuri

mdgomareobisa da misi cvlilebebis, sawarmos saqmianobis

Sedegebisa

moZraobis

Sesaxeb

finansur

da

fuladi

informaciis

angariSgebaSi

asaxulia

saxsrebis miwodebaa. informacia

sawarmos aqtivebis, valdebulebebis, sakuTari kapitalis, Semosavlebisa da xarjebis, mogebisa da

zaralis,

moZraobis, 37

sawarmos

mogebisa

da 38

fuladi

saxsrebis

zaralis,

sawarmos


fuladi

saxsrebis

saaRricxvo

moZraobis,

politikisa

da

agreTve,

sxva

2.2. finansuri angariSgebis xarisxobrivi maxasiaTeblebi

damatebiTi finansuri

maCveneblebis Sesaxeb. sawarmos

finansur

mniSvnelovnad

gansazRvravs

gankargulebaSi resursebi,

struqtura,

ekonomikuri likviduroba

ekvivalentebis

momavali

9 aRqmadoba;

momavalSi

fulisa

da

9 Sesabamisoba;

miRebis

unari.

informacia

mogebisa

da

mflobelTa fuladi

saxsrebis

saangariSgebo

periodSi

momzadeba

da

finansuri

wardgena

xdeba

erTxel mainc. amasTan, calkeuli gamonaklisis saangariSgebo

wlis

bolos,

rogorc

iqnas

maT

ekonomikuri

angariSgebis

xarisxobrivi

saaRricxvo

informaciis

9 Sesadarisoba. aRqmadoba ZiriTadi

Tvisebaa,

angriSgebaSi unda

iyos

misi

daxmarebiT

finansur

mocemuli

informacia

gasagebi

sawarmos

ekonomikuri

saqmianobiT

dainteresebuli yvela pirTaTvis. Sesabamisad iTvleba informacia, Tu igi akmayofilebs

momxmareblebis

SeuZlia

weli emTxveva erTmaneTs da moicavs periods 1

gadawyvetilebebis miRebisas.

sargebloba

saimedooba aucilebel

39

momxmarebelTa

swori

wesi, saangariSgebo periodi da saangariSgebo ianvridan 31 dekembris CaTvliT.

dros

9 saimedooba;

Soris

ganawilebis wesi dadgenis saSualebas iZleva.

garda,

finansuri

gansazRvros

gansazRvris,

angariSgebis

raTa

iZleva

fuladi

unda

Sedgenis

gadawyvetileba miiRos.

da

finansuri struqturis Sesaxeb sesxze mimdinare moTxovnis

moTxovnebi,

maxasiaTeblebia:

saSualebas

mie

gaTvaliswinebuli

aseTi

gadamxdelunarianoba.

informacia sawarmos

sawarmos

arsebuli

misi

sawarmos

mdgomareobas

angariSgebis

moutanos

informaciis

pirobas

moTxovnebs

ekonomikuri

sargeblianobis

warmoadgens. 40

da

informacia


saimedoa, Tu igi ar Seicavs arsebiT Secdomebs

2.3. finansuri angariSgebis komponentebi da

da ar aris tendenciuri. informacia saimedod

elementebi

iTvleba,

Tu

igi

Secdomebsa

da

iseT

mikerZoebul Sefasebebs ar Seicavs, romelmac gavlena

SeiZleba

iqonios

momxmareblis

mier

miRebul gadawyvetilebebze. Sesadarisoba

finansuri

angariSgebis

mniSvelovani xarisxobrivi maxasiaTebelia. igi gansxvavebuli sawarmos Sedarebis

sawarmoebis

sxvadasxva

an

erTi

da

igive

periodis

saqmianobis

iZleva.

monacemebis

saSualebas

Sesadarisoba problemas warmoadgens sxvadasxva qveyanaSi

aRricxvis

TvalsazrisiT.

organizaciis

arsebobs

specifikis

aRricxvis

rigi

altermatiuli meTodebi, romlebic Tacsdebian sayovelTaod sawarmoebs

miRebul

standartebSi

SeuZliaT

Sexedulebebisamebr maTi gamoyeneba.

da

sakuTari

sawarmos

mier

damtkicebuli

SemuSavebiuli

saaRricxvo

da

politikis

Sesabamisad finansuri angariSgebis momzadeba da

wardgena

momxmareblisaTvis

evaleba

sawarmos direqtorTa sabWos an sxva Sesabamis xelmZRvanel organos. finansuri angariSgebis komponentebia: 1. balansi; 2. mogebisa da zaralis angariSgeba; 3. angariSgeba,

romelic

uzrunvelyofs

informacias: • sawarmos

sakuTar

kapitalSi

nebismieri

cvlilebis Sesaxeb; • sakuTari

kapitalis

cvlilebis

Sesaxeb,

romelic ar aris gamowveuli mesakuTreTa mier kapitalTan dakavSirebul sameurneo operaciebsa

da

maTTvis

kapitalis

ganawilebasTan; 4. fuladi saxsrebis moZraobis angariSgeba;

41

42


5. finansuri angariSgebis axsna-ganmartebiT SeniSvnebi. finansur informacia

sawarmo

moelis

momavalSi

ekonomikuri sargeblis miRebas. angariSgebaSi

dajgufebulia

maxasiaTeblebis

safuZvelzec

asaxuli

aqtivebs

maTi

ekonomikuri

gamoyenebiT

seT

dajgufebas

sargebeli,

mixedviT.

finansuri angariSgebis elementebs uwodeben.

maT

potenciali,

mflobels

radganac

gamoyenebuli

finansuri angariSgebis elementebia:

gaaCniaT

an

romelTa

SeuZlia isini

gacvlili

miiRos SeiZleba

iqnan

produqtis

damzadebis an momsaxurebis gawevis procesSi.

9 aqtivebi;

rodesac produqti an momsaxureba akmayofilebs

9 valdebulebebi;

momxmarebelTa

9 sakuTari kapitali;

arian

9 Semosavlebi;

sawarmoSi fuladi saxsrebis Semosvlas.

9 xarjebi.

xdeba

pirveli

sami

elementebia, sawarmos

buRaltruli

romlis

finansuri

meSveobiTac mdgomareobis

Sefaseba. Semosavlebi da xarjebi ki mogebisa da

zaralis

Sesaxeb

angariSgebis

elementebs

da

amiT

xeli

mzad

Seuwyon

aqtivi

movaleobaa, sameurneo

romelic movlenebis

warmoiSva Sedegad

warsuli

da

romlis

Sesruleba gulisxmobs ekonomikur sargebelSi ganivTebuli resursebis gasvlas sawarmodan. valdebulebebi warmoadgenen organizaciis davalianebebs sxva iuridiuli Tu kerZo pirebis

warmoadgens. aris

sawarmos

arsebuli

materialuri

resursi,

romelic

sameurneo

gadaixadon

isini

valdebuleba sawarmos mimdinare periodis

aqedan balansis

moTxovnilebebs,

an

gankargulebaSi aramaterialuri

warsulSi

movlenebis

Sedegia

momxdari da

ris

mimarT.

TiTqmis

yvela

sawarmo

iRebs

valdebulebebs. yvelaze mdimari kompaniebic ki moxerxebulad

Tvlian

saqonlis

Tu

momsaxurebis kreditSi SeZenas. valdebulebas, romelic am dros warmoiSveba, ewodeba savaWro

43

44


valdebuleba, xolo im individsa Tu kompanias, visac

ekuTvnis

es

davalianeba

_

ewodeba

kreditori.

muxlis saxiT Sedis sabalanso angariSgebaSi. saqmiani

saqmiani Tvlis

valdebulebaTa TiToeuli forma calke

sawarmo

davalianebis

xSirad

sasurvelad

gansxvavebul

formas,

sawarmo

valdebulebebze aqtivebiT.

kreditorebis

pasuxs

agebs

kreditorebs

mimarT

mTeli

ufleba

aqvT

Tavisi valis

kerZod, fuladi saxsrebis sesxebas. nasesxebi

dafarva moiTxovon maSinac ki, Tu es gamoiwvevs

fondebi gamoiyeneba biznesis SedarebiT swrafi

mevale biznesis mTeli resursebis amowurvas.

zrdisaTvis. SeZenil

ase

iqnas

magaliTad,

saqoneli,

SesaZlebelia

romelic

SemdegSi

mogebiT unda gaiyidos, an dainergos axali da ufro efeqtiani mowyobiloba, rac saSualebas

sakuTari aqtivebis

is

kapitali nawili,

aris

romelic

sawarmos rCeba

yvela

valdebulebis dafarvis Semdeg. Semosavali

aris

sawarmos

mier

miscems sawarmos produqciis gacilebiT meti

ekonomikuri

raodenoba

periodSi aqtivebis zrdis an valdebulebebis

awarmoos

valdebulebis

naklebi

formas,

danaxarjebiT.

romelic

warmoiSveba

sargeblis

Semcirebis

gziT,

fuladi saxsrebis sesxebiT, ewodeba saTamasuqo

kapitalis

valdebulebebi.

dakavSirebuli

igi,

savaWro

valdebulebebisagan gansxvavebiT, iTvaliswinebs werilobiT garkveuli

dapirebas

momentisaTvis

raodenobis ZiriTad

formalur

Tanxis

TanxasTan

gansazRvruli

gadaxdaze. erTad

dadgenili procentebic.

45

drois

am

Sedis

TanxaSi winaswar

zrda

rac

gadidebiT

saangariSgebo

sawarmos

sakuTari

gamoixateba,

romelic

araa

sakuTari

kapitalis

mflobelTa damatebiT SenatanebTan. xarjebi sargeblis

aris

Semcireba

sawarmos

ekonomikuri

saangariSgebo

periodis

ganmavlobaSi aqtivebis sawarmodan gasvlis an valdebulebebis sawarmos

zrdis

sakuTari

safuZvelze,

kapitalis

46

rac

SemcirebiT


gamoixateba, romelic mflobelebze kapitalis

rom isini unda imyofebodnen mocemuli sawarmos

ganawilebasTan araa dakavSirebuli.

gankargulebaSi da emsaxurebodnen mas erT welze meti

xnis

ganmavlobaSi,

aucilebelia

maTi

2.4. ZiriTadi saSualebebis aRiareba

aRiareba. saerTaSoriso standartebiT (bass 16,

da Sefaseba

punqti 8) ZiriTadi saSualebebi aRiarebuli unda

sawarmoebi

da

organizaciebi

sameurneo

saqmianobisas iyeneben rogorc grZelvadian, ise moklevadian Sedgeba

aqtivebs.

grZelvadiani

materialuri

aqtivebisagan.

da

aramaterialuri

materialur

aramaterialurisagan

aqtivebi

aqtivebs,

gansxvavebiT,

gaaCniaT

fizikuri forma da warmoebaSi isini gvevlinebian ZiriTadi saSualebebis saxiT. ZiriTadi grZelvadian warmoebas

saSualebebi materialur

emsaxurebian

warmoadgenen

aqtivebs,

romlebic

xangrZlivi

periodis

ganmavlobaSi, momsaxurebis procesSi icviTebian nawil-nawil

da

TavianTi

Rirebulebac

axladSeqmnil produqciaze gadaaqvT aseve nawilnawil, cveTis mixedviT. sawarmos

aqtivebis

SemadgenlobaSi

ZiriTadi saSualebebis Sesatanad, garda imisa, 47

iqnas aqtivebad Tu: a) mosalodnelia, rom sawarmo momavalSi am aqtivebis gamoyenebiT miiRebs ekonomikur sargebels; b) sawarmosaTvis

SesaZlebelia

aqtivis

Rirebulebis saimedo Sefaseba. rogorc

vxedavT

ZiriTadi

saSualebebis

aqtivebad aRiarebis pirveli kriteriumia maTi gamoyenebiT ekonomikuri sargeblis miReba. im SemTxvevaSi, Tu es SeuZlebelia, saerTaSoriso standartebiT SeiZleba

aqtivis

gauqmdes

miRebis

operacia

yovelgvari

sajarimo

sanqciis gareSe da amdenad ar moxdes mocemuli aqtivis aRiareba. xSir

SemTxvevaSi,

sawarmoebi

aqtivebad

aRiareben iseT ZiriTad saSualebebs, romelTa pirdapir sargebeli,

gamoyenebas

ar

Tumca

aseTi 48

moaqvs saxis

ekonomikuri ZiriTadi


saSualebebi romelTa

emsaxurebian

sxva

gamoyenebac

iseT

aqtivebs,

sawarmos

aZlevs

saSualebas miiRos ekonomikuri sargebeli. ZiriTadi

saSualebebis

ZiriTadi

SeZenis

formebis

mravalferovnebis gaTvaliswinebiT TviTRirebulebaSi

aqtivebad

saSualebebis

Semaval

gansxvavebulia,

danaxarjTa

Tumca

yvela

muxlebi SemTxvevaSi

aRiarebis meore kriteriumia maTi Rirebulebis

ZiriTadi saSualebebi unda Sefasdes faqtiurad

saimedod Sefaseba. saerTaSoriso standartebiT

gaweuli xarjebiT.

(bass

16,

punqti

15)

`ZiriTadi

obieqti,

romelic

aRiarebis

kriteriumebs,

saSualebebis

akmayofilebs

aqtivis

sawarmoSi ZiriTadi saSualebebis miReba SeiZleba ganxorcieldes:

unda

naRdi fuliT;

igive

kreditis formiT;

saSualebebis

aqciebze gacvliT;

TviTRirebuleba unda Seicavdes misi nasyidobis

barteruli gacvliT;

fass,

amoRebas

sakuTari ZaliT SeqmniT;

sawarmomde

usasyidlo miRebiT.

Sefasdes

misi

standartiT

Tavdapirvelad

TviTRirebulebiT~. `ZiriTadi

saimporto

baJs,

ukan

dauqvemdebarebel

gadasaxadebs,

transportirebis,

montaJisa

da

samuSao

naRdi

fuliT

mdgomareobaSi mosayvanad saWiro sxva pirdapir

SeZenisas

xarjebs, yovelgvari savaWro fasdaklebisa da

ganisazRvrebas

fasdaTmobis

Soris:

gamoklebiT~.

saqarTvelos

sagadasaxado kodeqsiT aqtivebis RirebulebaSi

maTi

sxvadasxva

montaJisa

xarjebisa;

xarjebi,

agreTve

sxva

xarjebi, romlebic zrdian maT Rirebulebas.

49

Rirebuleba

meTodebiT,

maT

- RirebulebiT, romelic tolia ZiriTadi saSualebebis

dadgmis

saSualebebi

sabalanso

Seitaneba maTi SeZenis, warmoebis, mSeneblobis, da

ZiriTadi

SeZenisa

- mimdinare RirebulebiT;

50

da

montaJis


- wminda realizaciis RirebulebiT;

kreditis formiT ZiriTadi saSualebebis

- gacvlis RirebulebiT.

SeZenisas maTi sabalanso Rirebuleba fasdeba

ZiriTadi saSualebebis Sefasebas SeZenisa

ori meTodiT:

da montaJis xarjebis RirebulebiT ukavSirdeba

•

sabazro fasiT;

gamyidvelisa da myidvelis urTierTSeTanxmebis

•

dasafaravi valis mimdinare RirebulebiT.

Sedegad

aRiarebul

danaxarjebs.

faqtiuri

SeZenili

ZiriTadi

danaxarjebi ganisazRvreba mocemuli saxeobis

Rirebulebis

aqtivebis realuri sabazro fasebiT.

mimdinare

periodisaTvis

aqtivebze

Camoyalibebuli

mimdinare saSualebebis sawarmoo

RirebulebiT Sefaseba

fondebze

sabazro

ZiriTadi

RirebulebiT

mimdinare

meTodiT,

maTi

realizaciiT

misaRebi amonagebis realur Sefasebaze. RirebulebiT Sefasebis

ZiriTadi kriteriumia

ZiriTadi

fondebis mimdinare sabazro fasi.

51

momavalSi

dasafaravi

valis

valis anu

mimdinare

momavalSi

Rirebulebis

dasafaravi

valis

mimdinare Rirebulebis meTodiT, anu momavalSi

funqcionaluri daniSnulebiT da xarisxobrivi msgavsi

realuri

mimdinare Rirebulebis meTodiT, anu momavalSi dasafaravi

maxasiaTeblebiT

bazris

saxis

Sefaseba, romlis dafarvac moxdeba momavalSi,

Zlier

ZiriTadi saSualebebis Sefaseba damokidebulia

saSualebebis

mocemuli

fasebis

realizaciis

gacvlis

safuZvelia

fasebi, xolo SeZenili ZiriTadi saSualebebis

ganxorcieldeba

momentisaTvis

Sefasebis

dakavSirebulia

cvalebadobasTan. wminda

sabazro

saSualebebis

sawarmoo

gadasaxdeli

Tanxis

dRevandeli

diskontirebuli RirebulebiT. kreditis ZiriTadi TiToeuli

formiT

saSualebebis aqtivis

ramdenime

erTdrouli

sabalanso

52

saxis SeZenisas

Rirebuleba


ganisazRvreba

saerTo

valdebulebaSi

mimdinare Rirebulebis proporciuli wiliT. gamomdinare SeZenili

iqidan,

ZiriTadi

Semadgeneli

da,

kompleqsurad

saSualebebis

nawilis

gansxvavebulia

rom

calkeuli

momsaxurebis maSasadame,

imisaTvis, rom ganvsazRvroT TiToeuli

maTi

vada

aqtivis Tamasuqis maTi

sabalanso saerTo

xvedriTi

Rirebuleba, nominalur

wili

saWiroa

RirebulebaSi

gamravldes

Tamasuqis

mimdinare sabazro Rirebulebaze. miwa

daricxuli

30 000:120 000X90 000=22 500

amowurvis

Senoba 50 000:120 000X90 000=37 500

periodi sxvadasxvaa, aucilebelia maTi cal-

dazga 40 000:120 000X90 000=30 000

calke

cveTis

gziT

maTi

aRricxva.

saSualebebis

yoveli

Rirebulebis

Sesabamisad,

ZiriTadi

sul

obieqti

Sefasdes

kompleqsurad

unda

90 000 SeZenil

aqtivze

gveqneba

Semdegi buRaltruli gatareba:

damoukideblad.

magaliTad sawarmom SeiZina miwis nakveTi

debeti 2100 – `ZiriTadi saSualebebi~

masze mdebare SenobasTan erTad. SenobaSi dgas

(miwa, Senoba, dazga) _ 90 000 l

dazga. mTlianad aqtivi anazRaurda TamasuqiT,

krediti 4120 _ `gasanaRdebeli Tamasuqi~

romlis normaluri Rirebulebaa 120 000 lari,

sakuTari

xolo

sabazro

Rirebuleba

_

90

000

lari.

aqciebiT

SeZenili

ZiriTadi

saSualebebis sabalanso Rirebuleba fasdeba:

SeZenili aqtivis Rirebuleba saxeebis mixedviT

aqciis sabazro RirebulebiT;

Semdegia:

SesaZeni ZiriTadi saSualebebis sabazro

miwa _ 30 000 lari

RirebulebiT;

Senoba _ 50 000 lari dazga _ 40 000 lari sul

SesaZeni

ZiriTadi

damoukidebeli SefasebiTi RirebulebiT.

_ 120 000 lari.

53

saSualebebis

54


xSir

SemTxvevaSi

sawarmoebi

aqtivebs

sabazro Rirebulebisa da damatebuli fuladi

cvlian sxva saxis aqtivebze, anu axorcieleben

saxsrebis

ZiriTadi

gacvlas.

gacvlaSi monawile erTi mxaris mier miRebuli

ZiriTadi

mogeba TavisTavad ar niSnavs meoris zarals,

saSualebebis miRebas arafulad aqtivebze maTi

ramdenadac mogebas an zarals gansazRvravs ara

gacvlis gziT. arafulad aqtivebs miekuTvneba

damatebuli

yvela is aqtivi, romelTa gardaqmna yovelTvis

Tanafardoba am aqtivebis sabalanso da sabazro

SeiZleba

Rirebulebas Soris.

saSualebebis

barteruli

gacvla

barterul gulisxmobs

gansazRvruli

raodenobis

fulad

ZiriTadi

aseTi

Tanxis

gacvlis

moculoba,

Sedegad

aramed

magaliTad sawarmo mis kuTvnil msubuq

saSualebebad. barteruli

jamisa.

gacvlis

saSualebebis

gziT

Sefaseba

miRebuli da

asaxva

avtomanqanas cvlis saxarato dazgaSi. msubuqi avtomanqanis sabalanso Rirebulebaa 4000 lari, saxarato dazgis sabalanso Rirebuleba ki _

balansSi SesaZlebelia ori meTodiT: •

sabazro RirebulebiT;

5000 lari. msubuqi avtomanqana bazarze Sefasda

•

aqtivebis RirebulebiT, romelic gacemul

5000 larad. aseTi sameurneo operaciis Sedegad

iqna miRebuli aqtivebis sanacvlod.

msubuqi

rogorc

Sesabamis buRaltrul dokumentebSi asaxavs 1000

wesi,

SeirCeva

is

meTodi,

avtomanqanis

lar

viTarebas. barteruli gacvlisas zogjer xdeba

sawarmo ki rCeba mogebis gareSe, Tumca mas

fuladi

gacvlaSi

aseTi sameurneo operaciis Sedegad zarali ar

monawile an erTi, an meore mxaris mier. am

ganucdia, ramdenadac misi aqctivis sabalanso

SemTxvevaSi

Rirebuleba swored 5000 lari iyo.

miRebuli

damateba

ZiriTadi

saSualebebis

sabalanso Rirebuleba tolia mocemuli aqtivis

saxarato

dazgis

sawarmo

romelic ufro obieqturad pasuxobs realur saSualebebis

mogebas,

mesakuTre

mflobeli

ZiriTadi saSualebebis barteruli gacvla SeiZleba aqciis, obligaciis an sxva fasiani

55

56


qaRaldebis meSveobiTac. am SemTxvevaSi sawarmo

safinanso aRricxvis koncefciis konservatizmis

miRebul

afasebs

principis arsidan gamomdinare, sameurneo wesiT

qaRaldebis

aSenebuli obieqtebis sabalanso Rirebuleba ar

ZiriTad

sanacvlod

saSualebebs

gacemuli

fasiani

unda aRematebodes maT sabazro Rirebulebas.

realuri RirebulebiT.

magaliTad, sawarmom 1 lari nominaluri Rirebulebis

3000

aqcia

gacvala

saxarato

rodesac xarjebi

mSeneblobasTan aRemateba

analogiuri

dakavSirebuli daniSnulebis

dazgaSi. aqciis realuri sabazro fasi Seadgens

obieqtTa

1,40

TanxiT miiReba zarali. maSasadame, igulisxmeba,

lars.

am

SemTxvevaSi

saxarato

dazgis

nasyidobis fasi iqneba 4200 (3000X1,40) lari.

rom

sawarmom ZiriTadi saSualebebi SeiZleba Seqmnas

sakuTari

ZaliT

aSenebuli

Senobebi,

Sedis

yvela

pirdapiri

obieqti

Rirebulebas,

momavalSi

sxvaobis

ver

moitans

ekonomiur sargebels. piriqiT SemTxvevaSi ki sawarmo miiRebs mogebas.

nagebobebi da a.S. Sefasdeba TviTRirebulebiT. TviTRirebulebaSi

aseTi

sabazro

xSir

SemTxvevaSi

sawarmoebi

sameurneo

wesiT mSeneblobisaTvis iReben sesxs. rogorc

(masalebis SeZenis, samuSao Zalis gamoyenebis

wesi,

da a.S.) da arapirdapiri (saerTo sawarmoo

ekonomiuri

SinaarsiT

saerTo sameurneo) xarjebi. arapirdapiri, anu

warmoadgens

xarjs.

zednadebi xarjebi TviTRirebulebaSi Seitaneba

TvalszrisiT unda ganisazRvros, gadasaxdeli

mxolod im SemTxvevaSi, Tuki isini uSualod

procenti saprocento xarjs warmoadgens Tu

monawileoben mSeneblobis procesSi, miuxedavad

saWiroa misi kapitalizacia.

da

aRebul

sesxze

ericxeba gadasaxdeli

buRaltruli

procenti. procenti aRricxvis

imisa, rom saerTaSoriso standartebiT zustad

magaliTad, sawarmom Senobis asaSeneblad

araa gawerili zednadebi xarjebis is nusxa,

ori wlis vadiT 8%-iani saprocento ganakveTis

romelic

pirobiT aiRo sesxi 60 000 laris odenobiT.

CairTveba

aSenebuli

obieqtis

sabalanso RirebulebaSi. nebismier SemTxvevaSi, 57

mSeneblobis pirvel wels gaixarja: 58


masalebi

20 000 lari

faqtobrivad

esaa

samuSao Zala

5 000 lari

dakavSirebulia

aqtivebis

zednadebi xarjebi

2200 lari

muSa mdgomareobaSi moyvanasTan.

saerTo zednadebi xarjebi

1600 lari

kapitalizebuli procenti

warmoebis

4800(60000X8%) lari

sul

33600 lari. mSeneblobis meore wels ganxorcieldeba

ZiriTadi

xarjebi,

romelic

SeZenasTan

procesSi

saSualebebi

da

rogorc

viciT

ganicdian

gacveTili

nawilis

odenobiT

ZiriTadi

saSualebebis

mis

cveTas. mcirdeba

pirveldawyebiTi

igive sameurneo operaciebi, mxolod darCenili

Rirebuleba, anu misi TviTRirebuleba. ZiriTadi

Tanxis 26 400 (60000-33600) laris farglebSi.

saSualebebis

usasyidlod ZiriTadi

anu

saSualebebi

aisaxeba

maTi

ZiriTadi

mTliani

miRebuli

gamoklebiT miRebul Tanxas narCeni Rirebuleba,

sawarmos

balansSi

anu misi sabalanso Rirebuleba ewodeba.

RirebulebiT.

aseTi

Sefaseba

xdeba

obieqturad

dadgenili

sabazro

RirebulebiT.

iTqvas,

meTodebsa

rom

aisaxeba

da

pirobebs,

momsaxureobis

SeiZleba

periodSi

TviTRirebulebiT,

isini

aRdgeniTi

RirebulebiT da narCeni RirebulebiT. rogorc aRricxva

wesi,

ZiriTadi

buRalteriaSi

RirebulebiT,

adre

anu

xdeba

misi 59

saSualebebis pirvedawyebiTi

SeZenili

Rirebuleba

ZiriTadi

saSualebebis

gansxvavebulia

Rirebulebebisagan, mier

Tu ganvazogadebT ZiriTadi saSualebebis Sefasebis

cveTis

CuqebiT

saSualebebis

samarTliani,

TviTRirebulebidan

romelic

axladSeZenil

im

gaaCnia

aSenebul

sawarmos ZiriTad

saSualebebs. sxvaobis gasabaTileblad saWiro xdeba aseTi ZiriTadi saSualebebis gadafaseba da

maTi

aRdgeniTi

Rirebulebis

gansazRvra.

ZiriTadi saSualebebis aRdgeniTi Rirebuleba _ esaa

maTi

Tanamedrove

kvlawarmoebis pirobebSi,

Rirebuleba

Tanamedrove

fasebis,

Tanamedrove teqnikis da a.S. gaTvaliswinebiT.

TviTRirebulebiT. 60


garkveuli periodis momsaxurebis Semdeg sawarmom

SeiZleba

moaxdinos

sakuTrebaSi

arsebuli

ZiriTadi

saSualebebis

likvidacia.

buRaltruli aRricxvis TvalsazrisiT, saWiroa ganisazRvros

aseTi

ZiriTadis

kompleqsi,

saSualebebis

Rirebuleba aris Tanxa, romlis miRebas moelis sawarmo

am

aqtivebis

likvidaciidan,

maTi

sasargeblo gamoyenebis vadis gasvlis Semdeg, gayidvasTan

dakavSirebuli

mosalodneli

danaxarjebis gamoklebiT. ZiriTadi

saSualebebis

Rirebuleba

warmoadgens

imisaTvis,

rom

salikvidacio

erT-erT

ganisazRvros

elements ZiriTadi

saSualebebis cveTis wliuri Tanxa. aRricxvis ganisazRvros

TvalsazrisiT ZiriTadi

unda

saSualebebis

saaRricxvo erTeuli. ZiriTadi

saSualebebis

saaRricxvo

erTeuls warmoadgens calkeuli inventaruli obieqti.

inventaruli

obieqti

esaa

dasrulebuli mowyobiloba, sagani an saganTa 61

SeuZliaT

2.5. aramaterialuri aqtivebi, maTi aRiareba da Sefaseba

saSualebebis salikvidacio

mTlianobaSi

garkveuli erTi funqciis Sesruleba.

salikvidacio Rirebuleba. ZiriTadi

romelTac

aramaterialuria romlebic

warmoebas

iseTi

aqtivebi,

emsaxurebian

xangrZlivi

periodis (erT welze meti xnis) ganmavlobaSi, ar

gaaCniaT

magram

materialur-nivTobrivi

aqvT

swarmosaTvis

RirebulebiTi moqvT

forma,

Sefaseba

ekonomikuri

da

sargebeli

(mogeba). aramaterialur

aqtivebs

miekuTvneba:

licenzia, patenti, saavtoro ufleba da a.S. aramaterialuri

aqtivebis

buRaltruli

aRricxvis miznebidan gamomdinare, saWiroa maTi Sefaseba. SefasebisaTvis ki aucilebelia aseTi aqtivebis aRiareba. saerTaSoriso standartebiT, aramaterialuri

aqtivebis

aRiareba

miiRweva

mxolod im SemTxvevaSi, Tu: 他 mosalodnelia

am

aqtivebis

gamoyenebiT

ekonomikuri sargeblis miReba momavalSi; 62


他 SesaZlebelia

am

aqtivis

Rirebulebis

kavSirurTierToba, interesTa Sejaxebis Tavidan asacileblad.

saimedo Sefaseba. Sefaseba

saxelmwifo grantis (sufsidia, dotacia,

damokidebulia maTi miRebis formaze. sawarmom

saxelmwifo premia) aRiareba _ asaxva xdeba ori

igi SeiZleba SeiZinos, gacvalos sxva arafulad

meTodiT:

aqtivze, Seqmnas TviTon an miiRos saxelmwifo

meTodiT.

aramaterialuri

aqtivebis

ramdenadac

grantis saxiT. saxelmwifo aramaterialuri

saxelmwifo

aqtivebi

unda

Sefasdes

dasafinanseblad

saxelmwifos

Tanxas,

kapital-meTodis

aris

saxelmwifos

sameurneo

gaweuli

daifaros

Rirebuleba

aqtivi

SeiZleba

valdebuleba

aris

Tanxa,

gaicvalos

dainteresebul

mier

gacemul

gamoyenebis

pirobebSi igi pirdapir unda aisaxos sawarmos sakuTar kapitalSi. ramdenadac saxelmwifo grantebis miRebis

saqmianobisaTvis

sawarmosaTvis

amdenad,

wyaros ar warmoadgenen aqcionerebi, amdenad, Semosaval-meTodis

romliTac

sawarmos

mogeba da warmoadgens garkveuli danaxarjebis

daxmareba. realuri

aris

miRebuli

mier warsulSi ganxorcielebuli an momavalSi saxiT

ar

Semosaval-

saxiT

granti

Sesasrulebeli

granti

da

grantis

realuri an nominaluri RirebulebiT.

resursis

kapital-meTodiT

aRiareba-asaxva

arsidan

unda

moxdes

kreditSi,

gamomdinare, ara

aqcionerTa

an

kapitalis

da

saangariSgebo periodebis Semosavlebis saxiT

manZilis~ principiT. es principi gulisxmobs

dafinansebac xdeba am grantis meSveobiT.

mxareTa

Soris

operacias, TiTqos

ar

roca

monawile

arsebobs

raime

SeZenili, gacvlili

im

danaxarjebs,

Sesabamisi

da

sameurneo

daupirispirdes

aramed

saqmis mcodne mxareebs Soris `gaSlili xelis

iseT

maTi

sxva an

arafulad sawarmoSi

romelTa aqtivze Seqmnili

aramaterialuri aqtivi, romelic akmayofilebs 63

64


aramaterialur

aqtivebad

aRiarebis

Camoyalibebul

kriteriums,

unda

zemoT Sefasdes

TviTRirebulebiT (bass 38, punqti 22).

gadasaxdeli xolo

procentis

procentis

TanxiT

ar

kapitalizaciis

icvleba,

SemTxvevaSi,

TviTRirebuleba izrdeba saprocento xarjiT.

magaliTad, sawarmom, gadaxdis ganvadebis

TviTRirebuleba moicavs aramaterialuri aqtivebis SeZenis, Seqmnis an momzadebis xarjebs.

erTwliani

masSi Sedis: Sesyidvis fasi, sabaJo gadasaxadi,

patenti. ganvadebisaTvis igi gadaixdis 20%-s.

ukan

Tu

daubrunebadi

gadasaxadebi,

aseve

pirobiT,

moxdeba

12

000

procentis

larad

xarjad

SeiZina aRiareba,

gamosayeneblad

aramaterialuri

aqtivebis

sawarmo erTi wlis Tavze gadaixdis 12 000

momzadebisaTvis

gaweuli

pirdapiri

lars, procentis kapitalizaciis SemTxvevaSi ki

danaxarjebi. savaWro

TviTRirebulebaSi

fasdaTmoba

SeRavaTebi.

da

ar

Seitaneba

sxvadasxva

saxis

aqtivebis

naRdi

aramaterialuri

_ 14 400 (12 000 + 2400) lars. aramaterialuri aqtivze

fuliT an sxva fuladi aqtivebiT SeZenisas misi

sabalanso

TviTRirebuleba

arafuladi

gadaxdili

fuladi

aqtivi

sxva

arafulad

gadacvlisas

miRebuli

aqtivis

Rirebuleba

sanacvlod

gacemul

aqtivis

sabazro

Rirebulebis

saSualebebis da muSa mdgomareobaSi mosayvanad

tolia. sanacvlod gacemuli arafuladi aqtivis

gaweuli

Rirebulebis

ueWveli

SeuZleblobis

SemTxvevaSi,

xarjebis

tolia.

aramaterialuri

aqtivebis

TviTRirebulebis gadasaxdeli

kreditis

SeZenisas,

dasadgenad,

Tanxisa

da

gasaTvaliswinebelia

garda

sxva

aseve

formiT

xarjebisa, gadasaxdeli

aramaterialuri sabazro

Rirebulebis

ise

procentis

Rirebulebis

aramaterialuri

aRiareba,

aqtivis 65

maSin

TviTRirebuleba

miRebuli

Rirebuleba

tolia.

im

misi

SemTxvevaSi,

rodesac Znelia rogorc sanacvlod gacemuli,

procentis Tanxac. rodesac xdeba gadasaxdeli xarjad

aqtivis

gansaxRvris

miRebuli

damoukideblad

aramaterialuri

gansazRvra,

maSin

gansazRvravs 66

aqtivis sawarmom SeZenili


aramaterialuri

aqtivis

sabalanso

Rirebulebas.

miRebuli

aRmoCenebis

an

mecnieruli

codnis gamoyenebas.

sawarmos SigniT Seqmnili aramaterialuri

ganviTarebis

danaxarjebi

aqtivis TviTRirebuleba moicavs mis SeqmnasTan

daproeqtebis,

dakavSirebuli masalebis, momsaxurebis, Sromis

xarjebs,

anazRaurebis (socdazRvevis CaTvliT) xarjebs,

dakavSirebul

iuridiuli uflebis registraciis mosakrebels,

uzrunvelyofen

zednadeb xarjebs sesxze gadaxdil procents,

sargeblis

miRebas.

Tu igi uSualod ukavSirdeba aqtivis Seqmnas.

danaxarjebis

aRiareba

Tu aramaterialuri aqtivis Seqmnas sWirdeba

aqtivebad.

xangrZlivi

sxva

periodi,

nebadarTulia

sesxis

procentis kapitalizacia. aramaterialuri dakavSirebuli

xarjebi

iyofa

SeqmnasTan kvlevisa

da

ganviTarebis fazebTan dakavSirebul xarjebad. kvleva warmoadgens axali samecniero da teqnikuri

codnis

ganxorcieleul

aseve

SeZenis

originalur

da

mizniT winaswar

da

gamocdis

mecnierul xarjebs.

gaweuli

kvlevasTan

aseTi

momavalSi

momavali misaRebad

aqtivis

konstruirebisa

moicavs

xarjebi ekonomikuri

yvela xdeba

SemTxvevaSi aramaterialur

ekonomikuri xarjebi

sargeblis yovelTvis

ar

ukavSirdeba aramaterialuri aqtivis SeZenas an seqmnas. aseTi xarjebi klasificirdeba rogorc sawarmos

danaxarjebi.

personalis

momzadebis,

maT

miekuTvneba:

reklamis,

sawarmos

reorganizaciis xarjebi da a.S.

magaliTad, axali produqciis Sesaqmnelad

ki

gaweulma sakvlevma xarjma Seadgina 2800 lari,

gulisxmobs axali gaumjobesebuli masalebis,

risTvisac swaramom bankidan aiRo sesxi 1000

produqciis,

laris odenobiT, wliuri 8%-iani ganakveTiT.

dagegmil

procesebis,

kvleva-Ziebas, aparaturis, mowyobilobebis

eqspluataciis

gasawevad 67

ganviTareba

teqnologiuri Sesaqmnelad kvlevis

da

Sedegad

produqciis Sesaqmnelad gaxarjuli iqneba 300 laris

masala.

sanimuSo 68

egzempliaris


damzadebisaTvis muSebs daericxaT xelfasi 500

kotireba

aqtiur

bazarze.

kotireba

niSnavs

laris odenobiT. socialuri dazRvevis Tanxam

saqonlis

fasis

dadgenas

birJaze

moqmedi

Seadgina 130 lari. kvlevasTan dakavSirebuli

sakanonmdeblo

normebis

an

bazarze

xarjebis gamoklebiT gaweul xarjebs sawarmo

Camoyalibebul

pirobebis

aRiarebs

aqtiuri

rogorc

maSasadame,

aramaterialur

aqtivs.

aramaterialuri

aqtivis

TviTRirebuleba tolia ganviTarebis xarjebis jamisa,

romelic

gaweulia

misi

kriteriumis

dakmayofilebis

Seadgens

(300

950

+

50

+

da

lars.

Tuki

130)

procentis

kapitalizacias,

maSin

aramaterialuri aqtivis TviTRirebulebas 9950

iseTi

bazaria,

sadac

aqtivebi,

romlebic

bazarze

iyodeba,

erTgvarovania;

sawarmos saaRricxvo politika iTvaliswinebs sesxis

ki

daculia Semdegi pirobebi:

aRiarebis

dRidan

bazari

gaTvaliswinebiT.

Cveulebriv,

nebismier

garigebis

msurveli

dros

moiZebneba

myidveli

da

gamyidveli;

fasebi sazogadoebisaTvis xelmisawvdomia. aqtiuri

bazris

ararsebobis

pirobebSi

lars daemateba sesxis procenti _ 80 lari

aramaterialuri

(1000X8:100). aqedan gamomdinare, aramaterialuri

ganisazRvreba

aqtivis TviTRirebuleba iqneba 1030 (300 + 500 +

gaTviTcnobierebul da aseTi gacvlis msurvel

+ 130 + 80) lari.

mxaresTan

SeTanxmebuli

garigebis

Tanxis

aris SemTxvevebi, rodesac aramaterialuri aqtivis

formireba

gaerTianebis

gziT.

aramaterialuri Rirebulebis saimedoobas

xdeba

aseT

sawarmoTa

SemTxvevaSi

saWiroa

aqtivebis saimedo

Sefaseba.

uzrunvelyofs 69

realuri Sefasebis

aqtivis

fasis

periodSi

aqtivis

TviTRirebuleba

urTierTdamoukidebel, garigebis

gansazRvra

TanxiT.

xdeba

ganxorcielebuli

bolo

analogiuri

operaciis gaTvaliswinebiT. buRaltrul

balansSi

aucilebelia

aramaterialuri

Rirebulebis

dadgena.

narCeni 70

asaxvis

mizniT

aqtivis

narCeni

anu

sabalanso


Rirebuleba balansSi

aris

Tanxa,

aisaxeba

amortizaciisa

romliTac

nebismieri

da

aqtivi

akumulirebuli

gaufasurebis

Sedegad

mxolod

maSin,

rodesac

dakmayofilebulia

Semdegi pirobebi:

akumulirebuli zaralis gamoqviTvis Semdeg.

sawarmos

mier

myidvelze

gadacemulia

saqonlis flobasTan dakavSirebuli yvela mniSvnelovani riski da sargebeli;

2.6. Semosavlebisa da xarjebis aRiareba da Sefaseba

monawileobas

Semosavlebis aRiarebas safuZvlad udevs `Semosavlebis Semosavlebis

principi~, aRiareba

SemTxvevaSi,

rodesac

valdebulebis

romlis

mxolod

im

aqtivebis

zrdis

an

xarjze

ramdenadac

gaxdeba sawarmos

misi

saimedo

Semosavali

doziT,

asocirebulia

SesaZlebelia

amonagebis

sameurneo

operaciasTan

saimedod gansazRvrulia.

amdenad, uSualod aRiarebas. mixedviT,

meSveobiT

miRebul

miRebuli ukavSirdeba

miRebuli

saerTaSoriso amonagebis

aRiareba

71

da

amonagebs,

Semosavlebis

aRiareba amonagebis

saimedo

sawarmo miiRebs ekonomikur sargebels;

miRebuli roialtis

Tanxis

mosalodnelia, rom mocemuli operaciidan

gaweuli

dividendebiT

sakuTrebis

gansazRvra;

saqonlis realizaciiT, momsaxurebis gaweviT, procentebiT,

romelic

saqonelze faqtobriv kontrols;

Sefaseba.

warmoadgens

im

uflebasTan an ar axorcielebs gayidul

gaizrdeba

sawarmos ekonomikuri sargebeli da rodesac SesaZlebeli

Cveulebriv

Tanaxmadac

moxdeba

Semcirebis

sawarmoo ar inarCunebs uwyvet menejerul

garda

an

momavalSi

ekonomikuri

dakavSirebiT gasawevi

sargeblis

xarji

miRebisa

Semosavlebis aRiarebis umniSvnelo kriteriumia misi

saimedo

Sefaseba.

saerTaSoriso

standartebis

standartebis mixedviT, Semosavlebis Sefaseba

SesaZlebelia

xorcieldeba maTi realuri RiurebulebiT, anu

72


xelSekrulebaSi

Cadebuli

im

Tanxis

ekonomikuri sargeblis moculoba da, piriqiT.

moculobiT, romelic organizaciam unda miiRos

maSasadame,

gaweuli momsaxurebis an miwodebuli saqonlis

gansazRvrisaTvis

sanacvlod.

periodis ganmavlobaSi miRebuli Semosavlebisa

imave standartiT, Semosavlebis aRiareba SeiZleba

moxdes

saqonlis

miwodebis

an

ekonomikuri

sargeblis

aucilebelia

sididis

saangariSgebo

da am Semosavlebis misaRebad gaweuli xarjebis zusti gansazRvra. amasTan, gaweuli xarjebis

momsaxurebis gawevis momentSi, manamde an mis

aRiareba

Semdeg.

periodSi, romel periodSic moxda am xarjebis

Semosavlebis

damokidebulia

imaze,

aRiarebis Tu

rodis

momenti pasuxobs

ganxorcielebuli sameurneo operacia:

finansuri

angariSebis

meSveobiT

unda

miRebuli

Semadgeneli

rac

Semosavlebisa.

aRiareba

valdebulebebi, mogeba, zarali) moTxovnebs;

miwodebisTanave

ganzomilebadobas;

Semdeg

relevantobas da saimedoobas.

gayidva),

aRiareba

imave

dakavSirebulia

sawarmos ekonomiuri sargeblis SemcirebasTan

Semosavlebis saxeldobr,

SeiZleba

(gayidvis

(ganvadebiT

kontraqtebis

moxdes

miwodebamde, da

procentuli

meTodiT.

miRebuli ekonomikuri sargeblis sidide miRebuli

valdebulebisa

da

gacemuli aqtivebis TanafardobasTan. rac metia aRiarebuli

valdebulebebi

da

gacemuli

aqtivebi, miT naklebia sawarmos mier miRebuli 73

aRiareba.

74

xarjebis produqciis

momenti),

gayidva,

da gaweuli xarjebis saimedod SefasebasTan.

damokidebulia

saangariSgebo

maSasadame xarjebis aRiarebis principi igivea,

elementebis (Semosavlebi, xarjebi, aqtivebi,

xarjebis

moxdes

miwodebis

konsignaciiT dasrulebuli Sesrulebis


2.7. sawarmoTa organizaciul-samarTlebrivi forma da kapitalis struqtura kerZo

sakuTrebis

saqarTveloSi

safuZveli

sawarmoTa

Semdeg organizaciul _ samarTlebriv formebs:

individualuri sawarmo;

soliduri

pasuxismgeblobis

sazogadoeba

(sps); komandituri sazogadoeba (ks);

SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba (Sps); saaqcio sazogadoeba (ss);

kooperativi.

samewarmeo

sawarmos

aRebul

mflobelia

valdebulebebze

mTeli

Tavisi

saqmianobisaTvis wesiT

mowesrigebuli

gansazRvruli

mqone organizebuli warmonaqmi, romelic Tavisi qonebiT

damoukideblad

sakuTari

saxeliT

movaleobebs,

ise

moqmedebs

iZens

debs

da

uflebebsa

da

wesdebis

da

rogorc

nebismieri da

pasuxs

garigebebs

gamovides

mopasuxeT.

agebs

SeuZlia

mosarCleT,

iuridiuli

piri

mixedviT,

kanoniT

normatiuli

aqtebiT

nebadarTul samarTlebriv CarCoebSi.

samarTlebriv urTierTobebSi gamodis sakuTari

samewarmeo

aris

miznis misaRwevad Seqmnili sakuTari qonebis

gansazRvrul

individualuri mewarme, fizikuri piri, pomelic

pasuxismgebelia

piri

soliduri pasuxismgeblobis sazogadoebis

individualuri

saxeliT,

iuridiuli

sasamarTloSi

organizaciul-samarTlebrivi

formebisagan, ar warmoadgens iuridiul pirs.

damkvidrebam

Cauyara

danarCeni

mowyobili

sakaso

da

qonebiT.

misi

aucilebelia organizacia,

sabuRaltro

saqme.

SeqmnisaTvis ori

aucilebelia,

partniori,

saxelwodebiT

romlebic ewevian

minimumi,

erTiani

safirmo

araerTjerad

da

damoukidebel saqmianobas. partniorebi SeiZleba iyvnen mxolod fizikuri pirebi. isini mTeli Tavisi qonebiT solidarulad pasuxismgebelni arian

mesame

piris

valdebulebebze.

individualuri mewarme, gansxvavebiT sawarmoTa 75

rogorc

76

winaSe

nakisr


komandituri sazogadoeba (ks) warmoadgens

saaqcio

sazogadoeba

(ss)

warmoadgens

erTiani safirmo saxelwodebiT araerTjeradi

fizikuri da iuridiuli pirebis gaerTianebas

sameurneo

erToblivi

saqmianobis

Camoyalibebul

iseT

gansaxorcieleblad

sazogadoebas,

romeSic

gaerTianebuli erTi an ramdenime piri Tavisi qonebrivi piris

SenataniT winaSe

pasuxismgebelia

nakisr

komandituri

valdebulebebze.

sazogadoebis

gansazRvruli

mesame

sagarantio

partniori

Tanxis

gadaxdis

safuZvelze, SeiZleba gaxdes rogorc fizikuri, ise

iuridiuli

piri.

aseT

partniorebs

sameurneo

saqmianobis

gansaxorcieleblad. kooperativi

pirTa

romelTa

mizania

saqmianobis

Sedegad

kooperativis

iseTi

gaerTianebaa,

erToblivi Semosavlebis

wevrTa

piradi

sameurneo miReba

da

meurneobis

ganviTareba. samewarmeo

saqmianobis

gansaxorcieleblad

sawarmoTa

organizaciul-

komanditebi, xolo personalurad pasuxismgebel

samarTlebrivi formis miuxedavad aucilebelia

partniorebs

maTi registracia.

fizikuri

pirebis

saxiT

komplementarebi ewodebaT. SezRuduli sazogadoeba

pasuxismgeblobis

(Sps)

sazogadoebis sazogadoeba

warmoadgens

saaqcio

formas,

rodesac

pasuxismgebelia

nakisr

sazogadoebis

qonebiT,

iseT

valdebulebebze TiToeuli

partnioris

Semoifargleba

samewarmeo

Tavisi

sawesdebo kapitalSi.

pasuxismgebloba wiliT

ki

sazogadoebis

saqmianobad,

Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis mixedviT miiCneva marTlzomieri

da

araerTjeradi

saqmianoba,

romelic xorcieldeba mogebis miRebis mizniT damoukideblad da organizebulad. sawarmoTa raionis

registracia

sasamarTloSi,

teritoriazec

moeqca

xorcieldeba

romlis sawarmos

misamarTi.

77

`mewarmeTa

78

im

samoqmedo iuridiuli


sawarmos

saregistraciod

aucilebelia

notariusis mier damowmebuli:

Seicavdes:

samarTlebriv

wesdeba ar moeTxoveba);

saqmianobis sagans, sameurneo wlis dasawyisisa

formas,

iuridiul

misamarTs,

xelmZRvaneli,

da damTavrebis Sesaxeb monacemebs, TviToeuli

buRalteri) xelmoweris nimuSi (nimuSebi),

damfuZneblis (individualuri mewarmis) saxels,

romlebmac

gvars, dabadebis adgils da TariRs, profsias

piris

(pirebis),

(sawarmos

sazogadoeba

unda

da

yvela

an

erT-erTi

damfuZneblis

mier

sacxovrebel

SemTxvevaSi

_

registraciis

am dokumentebs Tan unda daerTos:

uflebamosilebas.

saxelmwifo

dafuZnebisas

baJis

gadaxdis

safuZvelze

adgils

mis

sasamarTloSi Setanili gancxadeba.

safirmo

(iuridiuli

saxelwodebas

monacemebs,

sazogadoebis

warmodgenili

yoveli

da

warmomadgenlis

komandituri

_

piris

komanditis

sabuTis Sesatanis

Sefasebis

odenobas, xolo Sps-s, ss-s da kooperativis

damadasturebeli sabuTi (auditis daskvna)

dafuZnebisas, Sesrulebuli Sesatanis sabuTis

(arafuladi

darTviT

ganxorcielebuli

Sesatanis SesataniT

sawarmos

direqtoris

(direqtorebis)

daniSvnis

damadasturebeli dokumentebi (Sps-s, ss-is dafuZnebisas),

Tu

Sps-Si

_

sawesdebo

kapitalis

odenobas,

TiToeuli damfuZneblis Sesatanis odenobas da

dafuZnebis SemTxvevaSi);

unda

sawarmos wesdeba (individualur mewarmes

damadasturebeli qviTari;

gancxadeba

sawarmos safirmo saxelwodebas, organizaciul-

warmoadginon mesame pirebTan;

miTiTebuli

sameTvalyureo

wils. sasamarTlom sawarmos registracia unda ganaxorcielos

sadamfuZneblo

sabuTebis

sabWo arsebobs _ misi wevrebis daniSvnis

sasamarTloSi sruliad wardgenidan 15 dReSi.

dokumenti.

Tu am vadaSi sasamarTlom sawarmo ar gaatara registraciaSi an ar acnoba mas motivirebuli 79

80


uari, sawarmo CaiTvleba registrirebulad da sasamarTlo

valdebulia,

pirveli

moTxovnisTanave gasces saregistracio mowmoba. sawarmos dafuZnebisaTvis, rogorc wesi, aucilebelia formireba

kapitali.

SeiZleba

sawarmos

ganxorcieldes

rogorc

romelic

rCeba

mas

yvela

valdebulebebis dafarvis Sevdeg. sakuTari

samarTlebriv

sawarmos formaze.

Sps-sa

sakuTari

mixedviT,

xorcieldeba

Sesatanebis

meSveobiT. soliduri komandituri

pasuxismgeblobis sazogadoebis

dadgenili

da

dasafuZneblad

araa

`partniorTa

kapitalSi~ Sesatani Tanxis sidide. maT ufleba aqvT Tavad gansazRvron Sesatanis daSvebisa da misi odenobis dadgenis faqti.

kapitalis

damokidebulia

formebis

kanoniT

sakuTari kapitali sawarmos aqtivebis is

dafuZnebisas

kapitalis Sevseba, organizaciur-samarTlebrivi

kapitalis

sakuTari, ise nasesxebi saSualebebiT.

nawilia,

sazogadoebis

saxelwodeba

aRniSnuli sazogadoebebi partniorobaze

organizaciur-

dafuZnebuli

da

dasafuZneblad

ss-Si

mas

iseTi

sazogadoebebia,

romelTa

kanonmdeblobiT

araa

ewodeba sawesdebo kapitali, xolo sawarmoebs,

gaTvaliswinebuli qonebrivi garantiebi, Tumca,

romelTac ar akisriaT SezRuduli qonebrivi

igive

pasuxismgebloba

pasuxismgebloba amave qonebaze SeuzRudavia.

soliduri

(individualuri

pasuxismgeblobis

komandituri

sazogadoeba)

sawarmo,

kanoniT,

mesame

piris

winaSe

maTi

sazogadoeba,

Sps-s dafuZneba SeuZlia erT an ramdenime

`mewarmeTa

fizikur Tu iuridiul pirs. dafuZnebisaTvis

da

Sesaxeb~ kanoniT ar gaaCniaT rezervebisa da

aucilebelia

gaunawilebeli

sawesdebo kapitali. amasTan, Sps-s TiToeuli

kapitalis

mogebis

moZraobis

angariSebi, aRsaricxavad

`partniorTa kapitals~.

81

sakuTari iyeneben

sul

mcire

wevrisaTvis

Sesatani

SeiZleba

ganisazRvros,

SemTxvevaSi

Setanili

ori

odenoba

Tanxa 82

aTasi

laris

gansxvavebulad Tumca, unaSTod

yvela unda


iyofodes

10-ze.

ganawileba

(Tu

wliuri is

wminda

nawildeba)

mogebis

xorcieldeba

partniorTa wilis Sesabamisad. saaqcio

sazogadoebis

wignebSi Tanxa iricxebodes erovnul valutaSi. aseve

aucilebelia

Tanxis

naxevari

mainc

fuladi saSualebebis an sxva qonebis saxiT dafuZnebisaTvis

Setanil iqnas wesdebis xelmowerisTanave.

aqcionerebis mier sawesdebo kapitalSi Sesatani Tanxis

odenoba

TxuTmeti

aTasi

ganisazRvreba lariT.

aranakleb

TiToeuli

2.8. sawesdebo kapitalis aRricxva

aqciis

nominaluri Rirebuleba unda iyos erTi lari

sabazro

ekonomikis

saqarTveloSi

an misi jeradi.

ZiriTadad

pirobebSi damkvidrda

pais

SezRuduli pasuxismgeblobis sazogadoeba (Sps)

odenoba dgindeba Tavad damfuZneblis mier im

da saaqcio sazogadoeba (ss). TiToeuli tipis

pirobiT,

rom

Setanili

sawarmo,

iyofodes

50-ze.

amasTan

kooperativis

wevris

Sesatanis Tanxa

unaSTod

kanonis

Sesabamisad

valdebulia

wevrs

ganaxorcielos sawesdebo kapitalis formireba.

erTdroulad SeiZleba hqondes ramdenime pai.

sawesdebo kapitali warmoadgens saaqcio

kooperativis

kooperativis

wevrobis

msurvelma

unda

sazogadoebisa

da

organizaciebis

warmoadginos notariuli wesiT damamtkicebeli

sameurneo

gancxadeba.

sawyis etapze Cadebuli kapitalis moculobas.

koperativis

SemTxvevaSi

gamgeobis

gancxadeba

Tanxmobis

saqmianobis

mier

registrirdeba

samewarmeo reestrSi. Sps-s,

ss-s

da

kooperativis

sawesdebo

kapitalSi damfuZneblebis mier Tanxis Setana nebadarTulia aucilebelia

nebismieri

valutiT,

sazogadoebis 83

Tumca

sabuRaltro 84

gansaxorcieleblad


produqcia,

Tavi III balansirebis principebi

tolobis

principebi

sakuTari

balansi buRaltruli aRricxvis meTodis elementia,

gansazRvruli fuladi

romelic

momentisaTvis

sazomiT

asaxavs

drois

ganzogadebulad,

sawarmos

aqtivebs,

Tanasworobas

niSnavs

da

buRaltrul aRricxvaSi balansirebis principi

meore

da

saerTod

sawarmos

nawilebia,

kapitalis

magram

SinaarsiT

principi

romlebic

aqtivebi = valdebulebebi + mflobelTa

misi

uwodeben. buRaltrul balansSi asaxuli aqtivebi, sawarmos finansur mdgomareobas.

Rirebuleba

gaaCnia

da

gansaxorcieleblad

miwa,

manqana-danadgarebi,

Senobapatentebi,

licenziebi, fasiani qaRaldebi, masalebi, mza

kapitali

balansi

bolosaTvis

saangariSgebo

axasiaTebs

saangariSgebo

mzaddeba.

periodad

sruli

Cveulebriv, 12

Tve

igulisxmeba. aqtivebi grZelvadian

85

da

buRaltruli periodis

gamoiyeneba.

nagebobebi,

tolobiT

gamoisaxos:

kontrolirebadia,

miekuTvneba:

erTmaneTisagan

Semdegi

valdebulebebi

aqtivebs

Semadgeneli

gansxvavdebian da aqedan gamomdinare, umjobesia

sakuTrebaa, mis gankargulebaSia an mis mier saqmianobis

kapitalisagan

aRniSnul tolobas sabalanso tolobasac

aqtivebi sameurneo subieqtis ekonomikur

sameurneo

`kapitali~

kapitali

aqtivebi = kapitali

warmoadgenen,

mxare,

moziduli

Semdegi tolobiT gamoixateba:

resursebs

saSualebebi,

(valdebulebebisagan) Sedgeba. isini marTalia,

balansirebis

valdebulebebsa da kapitals. balansireba

fuladi

moTxovnebi da a.S.

3.1. buRaltruli balansi. balansirebis

erT-erTi

saqoneli,

buRaltrul da

moklevadian 86

balansSi (mimdinare)


aqtivebad

jgufdeba.

grZelvadiani

balansSi

materialuri,

aqtivebi

aramaterialuri

da

finansuri aqtivebis saxiTaa warmodgenili. grZelvadiani

materialuri

ZiriTadi

saSualebebi,

zogadi

saxelwodebiT,

jgufebis,

miwa,

romelic an

moklevadiani kreditoruli

aqtivebia balansSi

manqana-

danadgarebi, satransporto saSualebebi da a.S.

valdebulebebia:

sesxebi,

savaWro

davalianebebi,

da

sxva

sagadasaxado

valdebulebebi da a.S.

an

gamsxvilebuli

Senoba-nagebobebi,

moklevadiani

sityva `balansi~ laTinuri warmoSobisaa da

`orTefSovans~

niSnavs.

igi

Tanatolobis

mniSvnelobiT gamoiyeneba da balansis mxareebis jamis tolobiT gvevlineba.

mixedviT aisaxeba. ZiriTadi saSualebebis msgavsad, zogadi saxelwodebiT,

an

mixedviT

aisaxeba

aqtivebi.

aseTi

gamsxvilebuli balansSi jgufebi

jgufebis

aramaterialuri SeiZleba

iyos:

licenziebi, patentebi da a.S. moklevadiani balansSi

aisaxeba

faseulobebis,

(mimdinare) sasaqonlo

aqtivebi

_

materialuri

moTxovnebis,

fuladi

saSualebebisa da maTi eqvivalentebis saxiT. aqtivebis buRaltrul moklevadian grZelvadian

msgavsad, balansSi

valdebulebebic grZelvadian

valdebulebebad valdebulebebs

da

jgufdeba. grZelvadiani

3.2. sabalanso angariSgebis aRwera sabalanso

angariSgebis

aucileblad unda Seicavdes sam punqts: 1. sawarmos saxelwodebas; 2.

finansuri

dokumentis

dasaxelebas

(`sabalanso angariSgeba~) 3. sabalanso angariSgebis Sedgenis TariRs. saTauris nawilia,

qvemoT

romelSic

angariSgebis

ZiriTadi

mocemulia

sawarmos

aqtivebi, valdebulebebi da sakuTari kapitali. magaliTisaTvis saagentos

ganvixiloT

sabalanso

angariSgeba,

sesxebi da sxva kreditebi miekuTvneba. 87

saTauri

88

turistuli romelic


asaxavs

mis

finansur

mdgomareobas

31

dekembrisaTvis:

3.3. calkeuli garigebebis asaxva sabalanso angariSgebaSi sabalanso

tolobidan

gamomdinareobs,

turistuli saagento

rom sabalanso angariSgebis romelime punqtis

sabalanso angariSgeba

Secvlisas aucileblad unda Seicvalos sxva

31 dekemberi, 20_ weli

punqtic (punqtebic). aRniSnulis gamo icvleba sabalanso angariSgebac. ganvixiloT es procesi

aqtivebi

sakuTari kapitali da valdebulebebi

ufro dawvrilebiT, pirobiTad aRebuli, uZravi qonebiT movaWre sawarmos magaliTze.

miwa . . . . . . . . . . . . . . $ 40,000

sakuTari kapitali:

Senoba . . . . . . . . . . . . . 44,000

giorgi kakaSvili,

ofisis aRWurviloba. . . . ..12,000

kapitali: . . . . . . . . . ..$ 100,000

maragebi . . . .. . . . . . . . . .1,500

valdebulebebi:

savaWro moTxovnebi . . . . . 57,000

saTamasuqo valdebulebebi . 52,000

mflobelebs maTi saxlebis gayidvaSi. giorgi

saTamasuqo moTxovnebi. . . . .8,000

savaWro valdebulebebi . . . 15,000

moZebnis

potenciur

fuli . . . . . . . . . . . . . . .7,500

gasacemi xelfasi . . . . . . . .3,000

gauwevs

saxlebs,

sul: valdebulebebi. . . ..$ 70,000

gamyidvels da gasamrjelod, sakomisios saxiT,

sul: aqtivebi . . . . . . .$ 170,000

vigulisxmoT,

rom

brokeri, giorgi kakaSvili, romlis

mizania

licenziis

mqone

iwyebs saqmianobas,

daexmaros

dainteresebul

myidvelebs,

reklamas

Seaxvedrebs

myidvel-

apirebs gayidul saxlSi gadaxdili Tanxis 6% sul: sakuTari kapitali da valdebulebebi . . . . .$ 170,000

moiTxovos. sawarmo, romelic organizaciuli formiT erTi piris sawarmos warmoadgens, saqmianobas iwyebs

1

seqtembers,

giorgis

mier

sawarmos

angariSze bankSi $ 180,000-is SetaniT. es pirveli

89

90


garigeba gansazRvravs sawarmos sawyis finansur

giorgis uZravi qonebis sawarmo sabalanso angariSgeba

mdgomareobas:

3 seqtemberi, 20_ weli giorgis uZravi qonebis sawarmo sabalanso angariSgeba

aqtivebi

sakuTari kapitali

1 seqtemberi, 20_ weli

miwa . . . . . . . . . .$1 41,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

fuli . . . . . . . . .. 39,000

aqtivebi

sakuTari kapitali

fuli . . . . . . . . . .$180,000

giorgi kakaSvili, kapitali: .$180,000

sul. . . . . . . . . . $180,000

aqtivis aqtivis SeZena fuliT. Semdegi operacia

sul sakuTari kapitali.. . . . . .$180,000

SeZena

valdebulebis

xarjze.

5

seqtembers giorgi yidulobs asawyob Senobas am

fasSi

Sedis

transportirebis

sawarmom Caatara 3 seqtembers, rodesac giorgi

$36,000-ad.

kakaSvilma ofisisaTvis SeiZina miwis nakveTi

xarjebic. garigebiT gaTvaliswinebulia $15,000-

$141,000-ad. es garigeba sabalanso angariSgebaSi

is

gamoiwvevs or cvlilebas: pirveli, gadaxdili

davalianebis 90 dReSi dafarviT. am garigebiT

Tanxis sididiT Semcirdeba aqtivi _ fuli da,

aqtivi

meore, sabalanso angariSgebaSi gaCndeba axali

aqtivebis

aqtivi _ miwa. am cvlilebebis gaTvaliswinebiT,

punqti _ `Senoba~, romlis Rirebuleba $36,000.

sabalanso angariSgeba miiRebs Semdeg saxes:

Sedegad

winaswari

gadaxda,

`fuli~

mcirdeba

saerTo

aqtivebis

ricxvs

jamuri

darCenili

$15,000-iT, ki

emateba

sidide

$21,000

xolo axali

izrdeba

$21,000-iT. zustad amdeniT izrdeba angariSgebis meore mxareze valdebulebebis punqti _ savaWro valdebulebebi.

SevadginoT

angariSgeba: 91

92

axali

sabalanso


gadaxda

giorgis uZravi qonebis sawarmo sabalanso angariSgeba

iwvevs

5 seqtemberi, 20_ weli

aqtivis

moxdeba

90

sabalanso _

dRis

ganmavlobaSi,

angariSgebaSi

savaWro

kidev

moTxovnebis

rac erTi

gamoCenas

aqtivTa jamuri sididis Secvlis gareSe. aqtivebi

sakuTari kapitali da valdebulebebi

giorgis uZravi qonebis sawarmo

miwa . . . . . . . . . $ 141,000

sakuTari kapitali:

Senoba . . . . . . . . .. 36,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

fuli . . . . . . . . .. 24,000

valdebulebebi:

sabalanso angariSgeba 10 seqtemberi, 20_ weli

savaWro valdebulebebi. . . . . . . .21,000 sul. . . . . . . . . . $201,000

sul.. . . . . . . . . . . . . . . . .

aqtivis gayidva. mas Semdeg, rac ofisis Senoba

gadatanil

nakveTze,

da

aRmoCnda,

gamouyenebeli

awyobil rom

darCa.

iqna

didi

amis

giorgis

teritoria

gamo

aqtivebi miwa . . . . . . . . . $ 130,000

sakuTari kapitali:

Senoba . . . . . . . . .. 36,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

savaWro moTxovnebi. . 11,000

valdebulebebi:

fuli . . . . . . . . .. 24,000

savaWro valdebulebebi. . . . . . . .21,000

sul. . . . . . . . . . $201,000

sul.. . . . . . . . . . . . . . . . .

mepatrone,

_

mezoblad romelic

mdebare

sawyobis

.$201,000

giorgim

gadawyvita zedmeti farTis gayidva. myidvelic gamoCnda

sakuTari kapitali da valdebulebebi

.$201,000

afTiaqis

gafarToebas

$5,400-ad

aqtivis

kreditiT

seqtembers

giorgi

avejsa

mowyobilobas

da

kreditiT

SeZena.

iZens

sawarmo

14

ofisis `jeneral

apirebda. 10 seqtembers giorgim gayida miwis

equifmenti~-sagan. am garigebis Sedegad biznesi

gamouyenebeli nawili zustad im fasad ($11,000),

kidev

ra fasadac igi iyo SeZenili erTi kviris win.

mflobeli xdeba, magram masve ekisreba axali

garigebaSi

valdebuleba gazrdili savaWro valdebulebis

dafiqsirda 93

piroba,

rom

fulis

erTi

aqtivis,

ofisis

94

aRWurvilobis,


formiT.

aqtivebi

jamuri

sididis

kompensirdeba

valdebulebebis

gadidebiT,

gamoc

ris

sabalanso

zrda

Sesabamisi angariSgeba

iRebs Semdeg saxes:

erTi

da

Secvla

igive

Rirebulebis

meoreTi,

angariSgebaSi

ris

aqtivebis

erTi

gamoc

aqtivis

sabalanso

jamuri

sidide

ar

icvleba.

giorgis uZravi qonebis sawarmo

giorgis uZravi qonebis sawarmo

sabalanso angariSgeba

sabalanso angariSgeba

14 seqtemberi, 20_ weli

20 seqtemberi, 20_ weli

aqtivebi

sakuTari kapitali da valdebulebebi

aqtivebi

sakuTari kapitali da valdebulebebi

miwa . . . . . . . . . $ 130,000

sakuTari kapitali:

miwa . . . . . . . . . $ 130,000

sakuTari kapitali:

Senoba . . . . . . . . .. 36,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

Senoba . . . . . . . . .. 36,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

ofisis aRWurviloba. 5,400

valdebulebebi:

ofisis aRWurviloba. .5,400

valdebulebebi:

savaWro moTxovnebi. . 11,000

savaWro valdebulebebi. . . . . . . .26,400

savaWro moTxovnebi. . 9,500

savaWro valdebulebebi. . . . . . . .26,400

fuli . . . . . . . . .. 24,000 sul. . . . . . . . .

$206,400

savaWro

fuli . . . . . . . . .. 25,500 sul.. . . . . . . . . . . . . . . . .

moTxovnebis

Semcireba.

.$206,400

20

seqtembers afTiaqidan giorgi kakaSvilma miiRo

sul.. . . . . . . . . . . . . . . . .

valdebulebebis

ganaRdeba.

.$206,400

30

seqtembers giorgi uxdis `jeneral equifmenTs~ $3,000-s. am gadaxdis Semdeg moxda sabalanso

dasafaravad. am garigebiT xdeba aqtivis `fuli~

angariSgebaSi jamuri sididis Semcireba, radgan

zrda

erTdroulad xdeba toli raodenobiT fulisa

da

moTxovnebis

savaWro

$206,400

nawilobriv

$1,500

savaWro

sul. . . . . . . . .

Sesabamisad

aqtivis

`savaWro

moTxovnebi~ igive sididiT Semcireba, e.i. moxda 95

da valdebulebebis Semcireba. 96


kavSiri

giorgis uZravi qonebis sawarmo

sabalanso

angariSgebasa

da

ZiriTad

sabalanso angariSgeba

sabalanso tolobas Soris, cxadia, cvlilebebi

30 seqtemberi, 20_ weli

sabalanso

angariSgebaSi

sabalanso

tolobazec.

aqtivebi

sakuTari kapitali da valdebulebebi

zegavlenas marTlac,

moaxdens seqtembris

ganmavlobaSi giorgis uZravi qonebis sawarmos

miwa . . . . . . . . . $ 130,000

sakuTari kapitali:

mier Catarebuli TiToeuli garigeba SeiZleba

Senoba . . . . . . . . .. 36,000

giorgi kakaSvili, kapitali: . . .$180,000

Caweril

ofisis aRWurviloba. .5,400

valdebulebebi:

saSualebiT,

savaWro moTxovnebi. . 9,500

savaWro valdebulebebi. . . . . . . .23,400

fuli . . . . . . . . .. 22,000 sul. . . . . . . . .

30

$203,400

sul.. . . . . . . . . . . . . . . . .

seqtembers

Sedgenili

.$203,400

iqnas

erTi

romlebic

Sesrulebuli

sabalanso

samuSaos

Sejamebuli angariSi, romelic aRwers sawarmos mdgomareobas saangariSo periodis (seqtemberi) bolosaTvis. ganxilul magaliTebze Cven ukve vnaxeT, Tu

ra

cvlilebebs

angariSgebaSi meores

mxriv,

calkeuli radganac 97

iwvevs

sabalanso

saqmiani

garigeba.

arsebobs

uSualo

Semdegi

seqtembris sabalanso angariSgebas Seesabameba).

seqtembris ganmavlobaSi giorgis uZravi qonebis mier

sabolood

tolobis

cxrilis saxes miiReben (sadac bolo striqoni

angariSgeba SeiZleba ganxiluli iqnas rogorc

sawarmos

sabalanso

98


aqtivebi

fuli 1 seqt.

+$180,000

3 seqt.

-141,000

balansi

$39,000

5 seqtem.

-15,000

balansi

$24,000

+

+

-0-

miwa

+

-0-

Senoba

+

ofisis aRWurviloba

savaWro valdebule bebi

+ +

sakuTari kapitali giorgi kakaSvilis kapitali

-0-

-0-

-0-

+$180,000

-0-

-0-

-0-

$180,000

+141,000 -0-

$141,000

+$36,000

10 seqtem. balansi

savaWro moTxovnebi

= =

valdebulebebi

$24,000

-0-

$141,000

+$11,000

-11,000

$11,000

$130,000

+$21,000

$36,000

-0-

$21,000

$180,000

$36,000

-0-

$21,000

$180,000

+$5,400

+$5,400

14 seqtem. balansi

$24,000

$11,000

20 seqtem.

+1,500

-1,500

balansi

$25,000

$9,500

30 seqtem.

-3,000

balansi

$22,500

$130,000

$36,000

$5,400

$26,400

$180,000

$130,000

$36,000

$5,400

$26,400

$180,000

-3,000

+

$9,500

+

$130,000

+

$36,000

+

$5,400

=

$23,400

+

$180,000


gamoyenebuli literatura: 1. mesxia i., jalaRonia d. buRaltruli aRricxva bass _ praqtikaSi, Tbilisi 2003. 2. nikvaSvili z. finansuri aRricxva, 2007.

100


ibeWdeba avtoris mier warmodgenili saxiT

gadaeca

warmoebas

26.03.2009.

xelmowerilia

dasabeWdad

13.04.2009. qaRaldis zoma 60X84 1/16. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 6. tiraJi 100 egz.

sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi, kostavas 77

i.m. `goCa dalaqiSvili~, q. Tbilisi, varkeTili 3, korp. 333, bina 38


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.