Sander Bokkinga: ‘Het verhaal waarin ik nu leef, gaat over mijn alter ego El Capitano, een varken dat de ruimte zoekt.’
#9
1
S’dam maakt, vermaakt, hermaakt en droomt Wij nemen u graag mee de Schiedamse binnenstad in. Er gebeurt daar veel. Veel meer dan we zien, meer dan we weten. Blij zijn we met de reacties die we naar aanleiding van de vorige s’MAAK ontvingen. Uw complimenten, aandachtspunten en tips blijven welkom. Volgende nummer is speciaal, dat is namelijk ons tiende nummer. Heeft u nog een bijzondere tip voor s’MAAK nr #10? Hieronder een aantal opmerkingen van een anonieme internet-enquête die we graag willen beantwoorden. ‘Waar komt die naam s’MAAK vandaan?’ Het magazine s’MAAK is ontstaan en bedacht in de periode net voor de introductie van de Schiedamse stadshuisstijl. Wij wisten in ieder geval al dat Schiedam werd afgekort tot S’DAM en dat er een watersymbool zou komen voor de Schie (zie achtergrond van deze pagina en het echte symbool op pagina 26). Daarnaast vonden wij het belangrijk dat juist de makers (waar Schiedam mede om bekend staat) meer in het zonnetje werden gezet. Er werd en wordt hard gewerkt aan de binnenstad. Er wordt gemaakt, vermaakt en hergemaakt. Daarnaast heeft Schiedam een eigen sfeer, een eigen karakter, een specifieke smaak. De naam is dus een afkorting van Schiedam maakt > s’dam maakt > Schiedam smaakt > s’MAAK ‘Wat motten we ermee?’ Tja, wat mot u ermee.... De s’MAAK staat vol artikelen over de binnenstad van Schiedam en verhalen van en over Schiedammers. Als u dat niet boeiend vindt om te lezen, dan zijn er de volgende opties: plak pagina’s aan elkaar tot u een groot papieren picknick- of tafelkleed heeft. Knip allerlei vormen uit de pagina’s, perforeer er een gaatje in en hang ze straks als kerstdecoratie in de boom. Of -al vinden we dat jammer- steek er de BBQ mee aan. ‘Er staan alleen weer de bekende koppen in dit magazine’ Wauw, wat kent u dan veel mensen! Wat leuk! We proberen in de s’MAAK telkens een verscheidenheid van Schiedammers aan het woord te laten. Dus de burgemeester, de directeur van het (jenever)museum, de smid, de parfummaakster, de waterboer, de duivenmelker, de schoonmakers van de binnenstad etc. Variërend van jong tot oud, van voor de schermen tot achter de schermen, van intellectuelen tot arbeiders.
Heeft u tips voor s’MAAK of denkt u: ‘Jullie moeten écht die persoon spreken voor het volgende nummer?’ We horen het graag! Laat het ons weten via smaak@schiedam.nl of schrijf naar de redactie van s’MAAK, Postbus 1501, 3100 AE Schiedam.
colofon initiatief & Eindredactie Gemeente Schiedam (smaak@schiedam.nl) concept, ontwerp & beeldredactie FORT (wijzijnfort.nl) Schrijvers & fotografen Birgit Bekker, Helene de Bruin, Suzanne Stam, Dammis van ’t Zelfde, Sanne Donders, Ossip van Duivenbode, Raffaella Huizinga, Marwan Magroun, Peter de Krom, Bob van der Vlist, Willem de Kam coverfoto Bob van der Vlist drukker Segers Drukkerij oplage 33.000 (Huis aan huis) verspreiding De Persgroep Nederland uitgave zomer 2018
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch mechanisch, door fotokopieén, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.
2
ik kom uit... groenoord
3
‘Wat wij hier doen is democratie’
8
12
22
Dat gaan we doen!
Stolpersteine
Schiedam in geuren en kleuren
‘Ik heb een space dream’
6
14 Schiedam door de ogen van ...
24
Martin Soeters
26
Ontdekstraat in de stad
1
Ik kom uit... Groenoord
Sinds ze zelf ondernemer is, kijkt de 53-jarige Sandra Westein met een andere blik naar Schiedam. ‘Voorheen ging ik veel de stad uit maar nu zie ik hoeveel leuke dingen hier ook zijn.’ Sandra (geboren in Maassluis) woont sinds haar 4e in Schiedam. ‘Ik heb mijn hele jeugd in de Gorzen gewoond tot we rond mijn 18e verhuisden naar Rotterdam voor mijn vaders werk. Ik had het niet naar mijn zin en ben terugverhuisd naar de Gorzen om op mezelf te wonen. Met mijn man ben ik in 2001 naar Groenoord verhuisd. Een wijk uit de jaren 70 met flats en eengezinswoningen. Wij wonen in een gezellig, groen stuk met een speelveld voor de deur. Er komen steeds meer jonge gezinnen wonen, dat maakt het dynamisch. Binnenkort gaan we een buurtbarbecue organiseren om het saamhorigheidsgevoel en de verbinding te vergroten.’
‘Schiedam is veranderd maar mijn blik op de stad ook. Omdat ik nu zelf ondernemer ben, heb ik veel contact met andere ondernemers hier. Je ziet dat er veel wordt gedaan, ook vanuit de gemeente. Kleine ondernemers krijgen hier een kans. Voorheen ging ik veel de stad uit maar nu zie ik hoeveel leuke dingen ook hier zijn. Mijn droom is om ooit een pandje aan de Lange Haven te hebben, om te wonen én te werken. Dat lijkt me echt tof!’ Schiedam volgens Sandra: ‘Schiedam heeft zoveel historie. En onze jenevererfenis waar we internationaal bekend om staan, daar mogen we echt trots op zijn’
2
tekst Suzanne Stam foTo Raffaella Huizinga
Die verbinding speelt ook een rol in Sandra’s werk. ‘Ik ben in 2016 voor mezelf begonnen als ‘business organiser’. Met mijn bedrijf Saar ondersteun ik bijvoorbeeld als personal assistent. Ook organiseer ik netwerkbijeenkomsten voor ondernemers. Voor mijn werk kom ik veel in de binnenstad. Regelmatig ben ik in café de Beurs te vinden voor koffieafspraken. De Haven en de Grote Markt vind ik heel fijn en gezellig, die hebben een enorme boost gekregen.’
‘Wat wij hier doen is democratie’ tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Willem de Kam
Britt, Charlotte en David vormen samen met negentien andere kinderen voor twee jaar de Kindergemeenteraad van Schiedam. Hun eerste jaar in de raad is al bijna voorbij. Om te snappen hoe de Kindergemeenteraad werkt, gingen we met ze in gesprek. Renate en Annemiek zijn docenten van de Kleine Ambassade gevestigd in de binnenstad. Ze willen kinderen, de stad en het bestuur dichter bij elkaar brengen. Democratie, hoe doe je dat? Democratie doe je in elk geval niet alleen. Alle Schiedamse kinderen in groep 7 krijgen gastlessen over democratie. Zo ontdek je hoe politiek werkt. De klas praat over onderwerpen waar het in de politiek over gaat. En je vertelt wat je zelf, als kind, heel belangrijk vindt. Je komt erachter hoe je door te stemmen op een partij je mening kunt laten weten. En hoe je in Schiedam via de Kindergemeenteraad invloed kunt hebben op wat er in de stad gebeurt. Je kunt ook meedoen in een Kinderraad bij een organisatie. Of in een adviescommissie over een speciaal onderwerp, zoals milieu. Als je het leuk vindt, kun je woordvoerder van je klas zijn. Woordvoerders vatten voor de Kindergemeenteraad samen welke ideeën er in de klas zijn. Die werken ze met de Kindergemeenteraad samen verder uit tot adviezen aan een wethouder.
‘Ik dacht eerst dat democratie alleen over de Tweede Kamer ging. Maar wat wij hier doen is ook democratie: praten over onze mening.’ Stap in de Kindergemeenteraad Een jaar geleden schreven David, Charlotte en Britt een sollicitatiebrief, samen met nog bijna honderd
andere kinderen die nieuwsgierig waren naar de Kindergemeenteraad. In de brief kon je alvast ideeën voor de stad opschrijven of tekenen. Veel kinderen lieten weten dat ze natuur en milieu heel belangrijk vinden, vertelt Renate. ‘We kregen de meest creatieve inzendingen.’ David vertelt: ‘Ik dacht, hé, je mening vertellen vind ik wel leuk. Ik schreef in mijn brief dat ik ook meningen van anderen wilde horen.’ Britt schreef dat ze de grote kerstboom in de stad had gemist en blij was toen er een jaar later weer een was. Charlotte: ‘Sowieso wil ik iets doen met politiek en je mening geven. Het allerliefst wil ik in de Tweede Kamer zitten.’ Van elke school in Schiedam werden twee of drie kinderen uitgenodigd voor een sollicitatiemiddag. Ze deden opdrachten en iedereen kon elkaar wat beter leren kennen. Daarna is de nieuwe groep samengesteld. ‘Ik ben wel trots dat ik in de Kindergemeenteraad mag zitten’, straalt David. Net zo trots en blij zijn Britt en Charlotte. In september begonnen 22 kinderen officieel aan hun raadsperiode van twee jaar.
‘We bepalen alles met elkaar. Want we willen de wethouder geen twíntig adviezen geven.’ Samen werken aan ideeën voor een advies ‘Iedereen heeft een eigen mening over het onderwerp dat je belangrijk vindt’, legt Britt uit. In de Kindergemeenteraad willen we weten: wat wil die persoon, en wat wil die persoon. Dan kijken we welke ideeën wel een beetje op elkaar lijken. Die stoppen we bij elkaar. Zo kun je van meer ideeën één idee maken.’
‘Iedereen heeft een eigen mening over het onderwerp dat je belangrijk vindt.’ 3
‘door ideeën van sommige kinderen, ga ik ook meer nadenken over die onderwerpen in Schiedam.’ David: ‘Als we voor een advies heel verschillende meningen hebben, gaan we goed met elkaar in overleg. We maken een plan dat zo in elkaar zit dat we er allemaal wel iets van willen.’ Charlotte: ‘Laatst gingen we posters maken en toen waren we het ook niet over alles eens. De hulpjuf legde ons uit hoe we dat konden oplossen. Toen waren we het er uiteindelijk heel snel over eens.’ Annemiek voegt toe: ‘Ja, zo gaat dat. Soms moet je nog even wat langer met elkaar praten waarom iemand een idee heeft bedacht. Ineens vinden we het dan met z’n allen toch een goed idee. Tenslotte bepalen we alles met elkaar. Want we willen de wethouder geen twíntig adviezen geven.’ Fijn opgroeien vinden wij belangrijk Een onderwerp waarover deze Kindergemeenteraad al heeft nagedacht en advies uitgebracht, is fijn opgroeien. Dat heeft alles te maken met de rechten van het kind. Voor David betekent het ‘dat elk kind een dak boven z’n hoofd heeft en veilig kan opgroeien. Dat je gezellig met andere kinderen buiten kunt spelen.’ Hij vindt het ook goed dat er voor iedereen een plek is op een school: ‘Sommige kinderen gaan naar een speciale basisschool. Daar krijg je iets meer uitleg. Je hoeft volgens mij niet alleen te werken in een schrift. Je kan ook dingen ontwerpen met techniek.’
‘Democratie is macht van het volk. Ik raad iedereen aan om mee te doen.’ Britt en Charlotte vinden het allebei belangrijk dat je goed in je vel zit. Britt: ‘Dat je goed kunt slapen en goed kunt opstaan. Dat je je op school goed kunt concentreren en dan niet aan andere dingen in je hoofd denkt.’ Charlotte: ‘Ja, bijvoorbeeld als er iets is met je ouders. Daar kan je jezelf heel rot door voelen. Dan ga je stressen. En stress is echt heel erg vervelend.’ Levendig en leefbaar Nog voor de zomervakantie presenteert de Kindergemeenteraad nieuwe adviezen aan de stad, in de grote Aleidazaal van het Stadskantoor. Het zal gaan 4
over de wijken in Schiedam. Op het moment van dit interview moeten de gesprekken daarover, tijdens de democratielessen in de klassen, nog beginnen. De woordvoerders en raadsleden spitsen dan hun oren om ideeën te horen. Britt: ‘Ik heb van sommige kinderen bij mij op school al iets gehoord. Ze vinden bijvoorbeeld dat er te veel geparkeerd wordt rond de school. Daardoor ga ik ook meer nadenken over het verkeer in Schiedam.’
‘Ik vind het belangrijk dat elk kind een dak boven z’n hoofd heeft en veilig kan opgroeien.’ Charlotte: ‘Ik woon in Noord. Volgens mij is het daar veel rustiger dan in de binnenstad. In mijn wijk komen wel auto’s maar niet heel veel. Een nadeel is dat ik best ver moet fietsen om naar het zwembad te gaan.’ David: ‘Ik woon in de binnenstad. Als er iets te doen is staan er veel auto’s geparkeerd. Ik vind het wel gezellig in de stad, want er zijn nog best veel oude dingen. Ik ben een keer in het Jenevermuseum geweest met m’n klas. En ik mag zelf naar de winkels gaan. Je ziet veel toeristen voor al die molens en zo. Daardoor lopen er wel mensen die je niet kent. Maar daar let ik niet zo op. Wat niet leuk is, is als die mensen in de speeltuin komen.’ Britt: ‘Ja, dat is leuk van Schiedam. Dat er nog oude dingen staan zodat je over de geschiedenis kunt leren. Ik woon in West, niet zo ver dus, maar alsnog mag ik niet alleen met mijn vriendinnen naar de winkels. Dat is wel jammer.’ Van meningen kun je veranderen Charlotte vindt dat ze in een jaar al veel heeft geleerd. ‘Ik dacht eerst dat democratie alleen over de Tweede Kamer ging. Maar wat wij hier doen is ook democratie: praten over onze mening.’ Britt: ‘Democratie is macht van het volk. Ik raad iedereen aan om dit te doen.’ David: ‘Ik wil nog meer leren van meningen van andere kinderen. Daar kan ik ook ideeën van krijgen. En van mening veranderen.’
‘Ik ben wel trots dat ik in de Kindergemeenteraad mag zitten.’
5
Stolpersteine Tekst Helene de Bruin
Hier woonde Philip Springer | geb. 1932 | gedeporteerd uit Westerbork | vermoord 19.8.1942 | Auschwitz Deze betekenisvolle woorden en cijfers zijn geslagen in een messing plaatje van 10 x 10 cm en ingelegd op de stoep voor een gewoon huis in een gewone straat in Schiedam. En zo liggen er nog meer gedenkplaatjes door heel de stad. Van Eva en Koosje van Dijk, van Israël Chottel en zijn zonen, van Abraham Springer… Deze Stolpersteine brengen stadsgenoten die door de bezetter uit hun huizen zijn gehaald en vermoord weer tot leven. Op Broersvest, in de Hoogstraat, Van Swindenstraat, Broersveld, Aleidastraat… Op de stoep van meer dan twintig Schiedamse huizen liggen over de honderd Stolpersteine. Kleine onopvallende stenen die op z’n minst herinneren aan de dag waarop de bewoners zijn vermoord door de nazi’s. De bezetters joegen hen de dood in, omdat ze joods waren, homo of zigeuner. Omdat ze verzet pleegden of hielpen onderduiken. Of zoals Bep Holmer het bijna fluisterend zegt: “Omdat het mensen waren, die hun geloof beleden, die hun leven leidden net als jij en ik…”
Al die verhalen zijn onderdeel van de geschiedenis van onze stad. Tot leven brengen Beb Holmer is initiatiefneemster van het leggen van de bijzondere gedenkstenen. Samen met haar man constateerde ze dat het joodse leven geheel uit de Schiedamse samenleving was verdwenen. “De synagoge is afgebroken, de joodse begraafplaats verdwenen en de mogelijke joodse grafzerk bij de ruïne onvindbaar. We vonden het op z’n minst vreemd dat deze groep en de herinnering aan deze cultuur in onze stad non-existent is. We wilden de verhalen en de mensen weer een klein beetje tot leven brengen”, aldus Beb Holmer die sinds 2013 voorzitter is van stichting Stolpersteine Schiedam.
6
Ze kende het project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig: Stolpersteine, letterlijke vertaling ‘struikelstenen’. “De kunstenaar gebruikt deze benaming, omdat je erover struikelt met je hoofd én je hart. Je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Tegelijkertijd is het een subtiel eerbetoon aan een vermoorde medeburger”, aldus Beb Holmer.
Vermoord omdat ze joods waren, homo of zigeuner. Omdat ze verzet pleegden of hielpen onderduiken. Speurwerk Rondom de jaarlijkse dodenherdenking plaatst de stichting, zo mogelijk in het bijzijn van nabestaanden van de slachtoffers, de Stolpersteine. Maar het gaat de stichting niet alleen om de steentjes. Het zijn slechts verwijzingen naar mensenlevens, geschiedenissen van gezinnen, families en naar een tijd die voorbij is. De stichting is actief op zoek naar de verhalen achter al die steentjes. Zo duikt Peter Groeneweg, penningmeester en onderzoeker, vrijwel dagelijks in de archieven, hij leest dag- en nachtrapporten van de politie, pluist stambomen uit en vraagt Schiedammers het hemd van het lijf. “Het speurwerk is enerzijds om de nabestaanden te kunnen betrekken bij de steenlegging, anderzijds om de herinnering aan de mensen en kinderen levend te houden. Al die verhalen zijn onderdeel van de geschiedenis van onze stad.” Het kan weer gebeuren De Stolpersteine zijn volgens Peter Groeneweg tevens een middel om de basisschoolkinderen van de groepen 7 en 8 te leren over de geschiedenis van Schiedam, en dan met name over de oorlogsjaren. Zo organiseert de stichting rondom de steenlegging elk jaar een tentoonstelling of educatief project. “We vinden het belangrijk dat ook kinderen zich bewust zijn van het feit dat het weer kan gebeuren. Ook zij moeten struikelen over de steentjes, met heel hun hoofd én hart.”
Bronnen www.stolpersteineschiedam.nl, www.stolpersteine.eu
WIST DAT?U
Spoor van struikelstenen Van Noorwegen tot ItaliĂŤ en van Polen tot Portugal. Verspreid over heel Europa liggen duizenden Stolpersteine. In Nederland zijn er inmiddels in ruim negentig steden en dorpen vele honderden geplaatst. Sinds 2013 legt de stichting Stolpersteine Schiedam in nauwe samenwerking met de gemeente stenen ter nagedachtenis aan vermoorde stadgenoten; honderden mannen, vrouwen en kinderen, waaronder 165 Joden, zijn weggevoerd door het nazi-regime.
Op de website van de stichting staat een stadskaart met de plekken waar de steentjes liggen. Ook de verhalen van en onderzoeken naar de levens van deze mensen kun je teruglezen op de site stolpersteineschiedam.nl
‘Deze Stolpersteine brengen stadsgenoten die door de bezetter uit hun huizen zijn gehaald en vermoord weer tot leven.’ 7
‘Ik heb een space dream’
tekst Helene de Bruin foToGRAFIE bob van der vlist
Sander Bokkinga is artitectus universalis. Hij verbindt de verbeelding met de werkelijkheid in meubels, objecten, interieurs en publieke ruimtes. Zijn materialen zijn ruw; ze schuren. Golfplaat, eikenhout, polyester, duct tape, acrylhars, polyurethaan, bolletjes plastic en tuinslang. ‘Ik heb een space dream.’ Maken en bouwen is iets wat Sander Bokkinga altijd doet en heeft gedaan. Op het platteland van zijn jeugd waren het hutten, nu in de stad zijn het meubels, objecten en interieur. Zo konden we in Schiedam zijn objecten tijdens het Feest der Leegstand zien, in Rotterdam hangt zijn verbeelding in de bomen van de Witte de Withstraat en zijn Floating Circus drijft in en om de Kunstlinie Almere Flevoland (KAF). Bij elk bouwsel en maaksel verbindt hij verbeelding aan werkelijkheid. Hiervoor heeft hij een palet aan materialen. Alles wat echt is, drukt hij uit in grijstinten: verweerd eiken, golfplaten, duct tape. De verbeelding wordt gerepresenteerd door wit kunststof. Polyester als het weer en wind moet doorstaan, polyurethaan voor beschutte objecten.
‘Elke lijmklodder, haartje of stukje tape maak ik vele tien- of honderdtallen groter.’ Maquette als eindbeeld De samenkomst of liever de samensmelting van werkelijkheid en verbeelding zie je het best terug in de maquettes. ‘Dat is een ‘overblijfsel’ uit mijn tijd als architect en stedenbouwer. In die beroepen is de maquette een middel om tot 8
een ontwerp te komen, voor mij als kunstenaar is ze het eindbeeld. Als mijn maquette ofwel het verhaal klaar is, blaas ik alles op. Elke lijmklodder, haartje of stukje tape maak ik vele tien- of honderdtallen groter.’ Opblazen Dat opblazen (vergroten) gebeurt in een van de vele werkplaatsen van de voormalige Sociale Dienst. In de houtwerkplaats, het leer- en naaiatelier of de timmerruimte bewerkt Sander Bokkinga de ‘grijze’ delen. In de afgelegen en afgeschermde ruimte wordt de verbeelding in wit kunststof vormgegeven. ‘Ik werk met heel veel verschillende materialen. De toepassing van de verschillende materialen maak ik mezelf eigen, waarbij elke periode weer een ander accent heeft. Op dit moment zijn kartonnen dozen, bubbeltjes plastic, duct tape en polyurethaan mijn basismateriaal. En ik schets even wat minder 3D in een maquette, maar ik teken meer 2D op kalkpapier.’
De lampen van tuinslang geven niet alleen licht maar ook water. Op hol geslagen tuinslang Hoewel Bokkinga elke keer een ander materiaal exploreert, is de tuinslang een deel van zijn handtekening. Hij beeldhoudt met groene, oranje en tegenwoordig ook met zwarte tuinslang. Bokkinga legt er knopen in, die tezamen aan de tekeningen van Escher doen denken. Zeker als je ziet dat zijn lampen niet alleen licht maar ook water kunnen geven. Naast lampen maakt hij ook
creatures: Black mamba’s. ‘Ik werk nu met zwarte, ‘op hol geslagen slang’. Deze objecten zijn mijn ‘commerciële jongens’; zij moeten me geld opleveren voor mijn space dream. De objecten zijn als het ware de rocket candy van mijn space-programma.’
‘Ik werk nu met zwarte, ‘op hol geslagen tuinslang’, met deze objecten verdien ik mijn geld.’ Bokkinga’s space dream is een metafoor voor de onmetelijke vrijheid die hij nastreeft. ‘De overdaad aan regels en schoonheidsbetutteling frustreren mij in hoge mate. Die frustratie verwerk ik in mijn verhalen. Het verhaal waarin ik nu leef, gaat over mijn alter ego El Capitano, een varken dat de ruimte zoekt. Dit verhaal en deze droom vormen op dit moment de leidraad in mijn werk. Ik draag mijn vrijheidsboodschap uit in tekeningen, tekst en objecten. Ik vind dat iedere stad, dorp of bos een space port verdient en dat elke bewoner zonder restricties zijn eigen maanlander moet kunnen bouwen. Mijn maanlander staat in de steigers.’ Ready for take off. — Sander Bokkinga heeft zijn atelier en werkplaats aan de ’s Gravenlandseweg 567 in Schiedam. In Studio De Bakkerij, Bergweg 283 in Rotterdam zijn schetsen van zijn Space dream te zien: o.a. de Space Port en maanlander FDS 01. www.sanderbokkinga.nl
‘De overdaad aan regels en schoonheidsbetutteling frustreren mij in hoge mate.’ 9
Met een gerust hart kun je je zintuigen openen om te ruiken en keuren wat iedere gin bijzonder maakt.
10
Schiedam in geuren en kleuren tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Peter de Krom
Doe even je ogen dicht, tippen twee Schiedamse gidsen. Verbeeld je de Lange Haven in vroege ochtendnevel gehuld. De zwartgeblakerde branderijen in vroeger tijden, met hun roodgloeiende ketelvuren… Snuif dan de geur op van zuurzoet graanbeslag voor moutwijn. Van citrus en al die kruidige botanicals voor de Schiedamse gins.
Aan de overkant is het Zakkendragersgildehuis. ‘Zodra een schip met graan afmeerde, werd daar de klok geluid’, schildert Claudia. Toegesnelde zakkendragers ‘smakten’ in het Gildehuis met dobbelstenen om het werk te verdelen. ‘Wie de hoogste ogen gooide, kreeg het beste baantje.’ Daarna gingen zakken van zo’n zestig á tachtig kilo op de schouders, uit het ruim gehesen met pure mankracht.
In het ene geval bevind je je op de fluisterboot en ervaar je Schiedam vanaf het water. Ondertussen schetst Will van Wijk taferelen die zich tot zo’n honderd jaar geleden en later hier voor je neus afspeelden. In het andere geval voert Claudia Lansbergen je mee om kennis te maken met de beginselen van jenever en gin.
Raadsel Nog meer anekdotes verhalend, leidt Claudia ons langs de steeg waar scenes van de film Kruimeltje zijn opgenomen. Ze wijst naar de Korenbeurs aan de overkant, de plek waar dagelijks de handelaren luidruchtig hun waren verkochten. ‘Valt het je op’, vraagt Claudia, ‘dat aan de ene kant van de Lange Haven vooral statige panden en patriciërshuizen gebouwd zijn, en ertegenover de branderijen? Tot nu toe heeft nog niemand me kunnen uitleggen hoe dat zo komt.’
Zonder aarzeling ga je je neus achterna als Claudia je de geheimen van typisch Schiedamse distillaten onthult. Terloops bekent Claudia tijdens de wandeling dat ze liever een wijntje drinkt. Maar daar merk je helemaal niets van. De onderhoudende gids pluist namelijk alles uit wat er te vertellen valt over dat drankje van drie letters: G-I-N. Zonder aarzeling ga je je neus achterna als ze je de geheimen van typisch Schiedamse distillaten onthult. En je ‘spuugt er niet in’ als je aan het eind van de tocht een fraai gevulde copa gin & tonic krijgt aangeboden, verklapt Claudia. Boter, kaas en jeneverbessen De tocht te voet met Claudia begint bij De Waag aan de Nieuwstraat (het I-punt S’DAM). Hoewel ook in Schiedam destijds heksenprocessen gehouden zijn, is deze plek nooit gebruikt om ‘bewijs’ te leveren voor de beschuldigingen. Hier werden eeuwen geleden onder meer boter, kaas, vlees ... en jeneverbessen gewogen. Na een introductie in Schiedamse gin-botanicals neemt Claudia ons mee. We komen op de plek waar de Schiedamse Schie overgaat in de Nieuwe Sluis.
Wanneer je de wandeling via de ‘buitenbocht’ van de Lange Haven maakt, kom je ook langs de Vismarkt. Rondom de boom midden op het pleintje is een bijzondere boomspiegel aangebracht. Loop er gerust omheen en zie dan: daar zit de kop, daar zit de staart. Het kunstwerk van Hadas Lieber verwijst naar de haringvisserij waar Schiedam in de zeventiende eeuw hoofdzakelijk van leefde, voordat de jeneverindustrie opkwam.
Zakkendragers ‘smakten’ in het Gildehuis met dobbelstenen om het werk te verdelen. Ruiken, proeven beleven Na deze verhalen bereik je het Jenevermuseum voor de volgende lessen in ginproeverij. Uiteraard ontdek je welk stooksel de basis heeft gelegd voor gin: moutwijnjenever. De eerste imitaties ervan, in Engeland, waren ronduit bocht. De trendy ginstokers uit Schiedam maken zich overduidelijk niet schuldig aan het maken van zulk brouwsel. Met een gerust hart kun je je zintuigen openen om te ruiken en keuren wat iedere gin bijzonder maakt. 11
Nu je hebt geleerd wat de finesses van een gin bepaalt, wil je natuurlijk wel je hart ophalen aan een onvervalste copa afkomstig van een van de Schiedamse ginhuizen. Dat treft. Claudia voert je weer mee terug naar de Grote Markt. Opnieuw verleidt ze je onderweg met verhalen en weetjes over Schiedam. Je Gin Tour eindigt met de volle beleving van gin & tonic in een aangenaam etablissement. Proost. Verslaafd aan verhalen vertellen Schiedammer Will van Wijk is eerlijk: hij is ‘verslaafd geraakt’ aan het gidsen op de fluisterboot. Dit is al zijn twaalfde seizoen. Met merkbaar plezier wekt ook deze meesterverteller de Schiedamse geschiedenis tot leven. Ondertussen stuurt de schipper de boot kalmpjes door de binnenstedelijke havens. Nee, niet door grachten, ‘een gracht is toch vooral een uit de hand gelopen vijver.’
‘Let eens goed op die figuren. De tweedeling in de samenleving komt er helemaal in terug.’ De opstapplaats is dit jaar bij de Vismarkt. De stille sloep zakt eerst de Lange Haven af naar de Buitenhaven. Dan varen we via de Nieuwe Haven en Korte Haven naar de Nieuwe Sluis, Schiedamse Schie en Noordvest. Vergeet niet om zonnebrandcrème op te smeren en geniet dan onbekommerd van het vakantiegevoel dat over je neerdaalt. Luxe paarden en werkpaarden Een vakantiegevoel zat er vroeger overigens niet in voor de zakkendrager en de brandersknecht op de kade van de Nieuwe Sluis en vlak voor de Beursbrug. ‘Let eens goed op die figuren’, tipt Will. Een paar meter van de brandersknecht vandaan poseert een distillateur, lange jas en rug recht. ‘De tweedeling in de samenleving komt er helemaal in terug. De brandersknecht was dag en nacht bezig om de beslagbakken te vullen. Zie daar tegenover hoe de rijkdom van die distillateur afstraalt.’ De duistere kant van die tweedeling weerhoudt Will er niet van om lyrisch verder te
gaan: ‘En dan die prachtige stegen. De stad is vol historie. Schiedammers mogen daar wel wat trotser op zijn.’ Intermezzo Schiedam leefde in het verleden vaak van een monocultuur, doceert Will: ‘Eerst alleen van de visserij. Daarna alleen de jeneverstokerij. Vanaf omstreeks 1900 kwam de industriële scheepsbouw en -reparatie op.’ Vanaf de Vlaardingerdijk, waar hij in de jaren vijftig woonde, zag Will in de verte de werven van Wilton Fijenoord liggen: ‘Elke middag om vijf uur als Wilton uit ging, kwamen wel meer dan zesduizend mensen naar buiten. Dus toen het bedrijf wegviel, was dat een grote klap voor Schiedam.’ Bijzonder plaatje Wanneer de sloep over de Noordvest gaat, krijg je opnieuw een bijzondere blik op de stad in de tijd van de jeneverstokerij. Een van Wills favoriete ‘plaatjes’ is het zicht op drie molens tegelijk. ‘Er was een tijd dat Schiedam zeker twintig brandersmolens telde. Imposant, wanneer je ze boven je uittorenend ziet staan. Aan de overkant op de Noordvest staan een paar bewaard gebleven branderijtjes, met hun typische bouwstijl. Een oude spoelingschuit erbij en het beeld is compleet.’ De spoelingschuit vervoerde de slobber die overbleef nadat uit het graan de bestanddelen voor jenever waren gespoeld. Het goedje werd gevoerd aan de koeien en varkens in de omgeving van Schiedam.
‘De stad is vol historie. Schiedammers mogen daar wel wat trotser op zijn.’ Krul in de staart Als Will merkt dat zijn publiek geboeid luistert, gooit hij er nog een schepje bovenop in zijn beeldende verslag. ‘Er staat een uur voor die rondvaart, maar meestal lukt dat niet.’ Rekening houdt hij ook met de samenstelling van zijn publiek. Als er kinderen aan boord zijn, laat hij los waar de krul in de staart van een varken vandaan komt … Nieuwsgierig? Vaar dan mee op de fluisterboot.
geniet onbekommerd van het vakantiegevoel dat over je neerdaalt. 12
‘Er was een tijd dat Schiedam zeker twintig molens telde. Imposant, wanneer je ze boven je uittorenend ziet staan.’
13
Schiedam door de ogen van ... fotograaf Marwan Magroun
Jonge mensen op straat fascineren mij. Ik kwam in contact met zeer getalenteerde jonge Schiedammers. Een muzikant, danser, videomaker en andere kunstenaars. Het viel mij op dat Schiedam barst van het talent. De uitdaging voor de stad is: hoe kun je deze jonge Schiedammers binden en boeien zodat zij hun talenten verder kunnen ontplooien?
Boom vismarkt Niet alleen een mooie boom, maar kijk eens goed naar de bijzondere boomspiegel. Ontworpen door kunstenaar Hadas Lieber. (zie ook pagina 11)
‘Bos’ naast st joris doele doeleplein Fietsend door de binnenstad vonden we opeens een fijn stukje grasveld met een wonderlijk bosje bomen op het Doeleplein. Picknick ze!
opvallend ‘groen’ in Schiedam
Blaasvarens kades Aan de kades in de binnenstad groeit de zeldzame en beschermde blaasvaren. De varen dankt zijn naam aan de blaasvormige dekvliesjes waarmee de onrijpe sporenhoopjes bedekt zijn.
Op de redactie klagen we graag over verschillende onderwerpen. Het weer, parkeren of het stomme rode stoplicht. Ook het groen in de binnenstad is een onderwerp van discussie. Er zijn betrokken Schiedam bewoners die zelf groen of kleur aanbrengen, tulp denk bijvoorbeeld aan de Dam Schiedam heeft een heuse en de Lange Haven. eigen tulp. Waarom heet Wij gingen op zoek naar nog ze de Schiedam Tulp? meer opvallend groen De bloem heeft de vorm in de binnenstad. van een jeneverglas.
bomen appelmarkt Rood met in het voorjaar bomen vol prachtige bloesem. Een fijne zitplek voor menigeen.
20
schildpadden Vellevest Eigenlijk geen groen, maar wel een opvallend stukje natuur.
De Plantage Plataan de Plantage
De Oosterse Plataan (1870) in de plantage is een ‘wereldboom’. Dat is een boom die door een gemeenschap van betrokken burgers beschermd wordt en zo bijzonder oud kan worden.
Dat gaan we doen!
Ontmoeten, netwerken en samenwerken tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Willem de Kam
Jacques Tange (J) is van oorsprong Zeeuw. Werd kunstenaar en ontdekte Schiedam 35 jaar geleden: ‘Hier vond je nog gemakkelijk je eigen plek met een rafelrandje.’ Hij noemt zichzelf kunstondernemer: ‘Waarom niet? Picasso had ook gewoon een kassa in zijn atelier staan.’
V: Het is voor een stad van belang dat er kunstenaars neerstrijken. Ze voegen nieuwe waarde toe aan een plek. Ik vind het zo jammer als een buurt, waar eerst nog niemand wilde zijn, daarna te duur wordt voor dezelfde kunstenaars. Dat hoor ik veel terug uit de kunstwereld.
Vera van der Vlerk (V) is een geboren en getogen Schiedamse. Haar rol sinds 2015: Procesmanager Binnenstad. Ze mag een ambtenaar met ondernemersbloed genoemd worden. Zet zich vol overgave in om kleine en grote veranderingen in de stad mogelijk te maken.
J: Ik weet precies wat je bedoelt.
Jacques en Vera houden beiden van experimenteren. Ze zien elkaar op werkochtenden geregeld bij Club di Caffè. Vera bestelt een koffie-to-go en ondertussen gaat haar telefoon. ‘Hallo en dag’, zwaaien ze dan naar elkaar. Vandaag hebben ze tijd voor een wat langer gesprek, bij het ondernemershuis ofwel de SHOPwinkel op Hoogstraat 140-142. Vera en Jacques schudden elkaar hartelijk de hand. Gemoedelijk zoeken ze in de koffiehoek samen naar bekertjes, koffie, melk en thee.
J: Weet jij waar de zoetjes liggen? Anders neem ik wel thee zonder iets erin.
Vera en Jacques kijken rond en besluiten waar ze samen zullen gaan zitten.
V: Bijzonder eigenlijk, dat jij al 35 jaar geleden Schiedam hebt ontdekt om je te vestigen. We zien ook nu veel interesse vanuit de kunstwereld om hierheen te komen. Neem zo’n plek als de Sodafabriek ... daar is veel ruimte voor experiment. J: Zeker, en het mooie is: er zijn nog meer panden die het verdienen om door ons gebruikt te worden. Kunstenaars in een buurt zijn vaak de voorbode van verandering. Ze hebben een soort voortrekkersrol. Dat kun je in Schiedam ook krijgen …
V: Een stad heeft kunstenaars nodig, ook voor haar economie. Het is een opgave om bij de ontwikkeling van een buurt de mix van verschillende gebruikers er in te houden. Op een manier dat het rauwe randje niet helemaal verloren gaat. Het hoeft niet allemaal te veel opgepoetst te worden. Je wil de stad vooral leefbaar houden. J: Mee eens. Als gemeente hoef je voor kunstenaars trouwens niet eens zo heel veel te investeren. Zorgen dat ze lege panden mogen gebruiken, is al genoeg. Zoals is gebeurd met de Sodafabriek, die je net noemde. Hartstikke leuk! Ik kan nog wel meer van zulke interessante leegstaande panden noemen. V: Alleen is de gemeente vaak niet de eigenaar van panden. En uiteindelijk gaat het erom: hoe kan je vraag en aanbod goed op elkaar afstemmen. J: Daar zeg je wat. Je moet weten bij wie je terecht kunt met een initiatief. Jaren geleden liep ik gewoon binnen bij een wethouder, en dan was er wel wat te regelen. Dat is nu anders. Bij wie moet je zijn? Ik weet het eigenlijk niet.
V maakt een uitnodigend gebaar.
V: Jacques, wat denk je van de SHOPwinkel, deze plek dus? Hier kun je ontmoeten, netwerken en samenwerken. En je hoeft niet drie toegangspoortjes door. J: Mooi voorbeeldje van openbaar bestuur, dat je hier kunt binnenstappen …
V knikt. 21
V: Zeker. Maar dat is niet het hele verhaal. We zitten hier met partners, en allemaal werken we voor de stad: de centrummanager, Rabobank, D&S Groep Het is een illusie om te denken dat je als gemeente alles wel in je eentje kunt fiksen.
J: Ik heb een voorstel. Ik zie voor me dat we hier een borrel organiseren. Niet voor mensen uit één netwerk. Maar een borrel waar we verschillende groepen laten mengen. Je leert nieuwe mensen kennen. Hoort van alles. J pauzeert een seconde.
J: … en er gebeurt iets: iemand presenteert een initiatief of geeft een aantrekkelijke pitch over zijn of haar werk. Waarom niet, wat vind je? Ik wil hier best schilderijen neerzetten en wat over m’n werk vertellen. Kan ook iets heel anders zijn: een goed verhaal van de beddenspecialist, de boekwinkel, de bibliotheek … V: Goed idee. Het schiet me overigens te binnen dat jij vorig jaar even directeur was van het Stedelijk Museum, toen de echte directeur twee weken met vakantie was. Een prachtige vondst. Hoe was dat om te doen?
V proest het uit.
J: Maar het museum is niet afgebrand.
J trekt een wenkbrauw op.
V: … we hebben hier niet gelijk alle antwoorden klaarliggen. Dat lukt niet. Gemaakte afspraken, wettelijke regels, het goede voorbeeld geven … dat is een deel van het krachtenveld waar we mee te maken hebben. Al zijn er heus dagen bij dat ik meteen ‘ja!’ zou willen zeggen, dat iets direct kan. Ik hou er nou eenmaal van om te proberen of je samen buiten de lijntjes kunt kleuren om nieuwe initiatieven en ontwikkelingen ruimte te geven. Iets dat onverwacht anders is, is interessant en spannend.
museum kon hebben. Ik zat alleen maar lekker aan een tafeltje te tekenen.
J antwoordt laconiek.
J: Ik was de meest waardeloze directeur die het
V: … en ondertussen organiseerde je er in die periode het festival Niet Netjes met erotische kunst. J: Zulke samenwerkingen zouden er wat mij betreft veel meer mogen zijn. Onverwachte samenwerkingen liefst. Ik kan leuke schilderijen verkopen voor aan de muur, en dat blijf ik ook wel doen. Maar ik denk aan het breder inzetten van cultureel ondernemerschap voor de stad.
V ziet dat J het serieus meent.
J: Ik vind de concerten die fotograaf Paul de Graaff in Sint Joris Doele organiseert een mooi voorbeeld. Ik wil wel iets doen waar nieuw, ander publiek op afkomt. En daarbij een link leggen met ondernemers, ook van buiten de stad. Je geeft ze een leuke reden om te komen voor een cultureel evenement, en je ontmoet elkaar dan vanzelf ook op zakelijk vlak. V: Ideeën zijn welkom, zoals ook de borrel met pitch die je net noemde. Die heb ik genoteerd. Laten we daarmee beginnen. Hier in de SHOPwinkel is er ruimte voor. J: Ik bespeur belangstelling. V: Zeker. J: Dan gaan we dat doen!
Ongemerkt is de tijd voorbij gevlogen. Vera en Jacques ruimen hun bekertjes op en nemen afscheid. De volgende afspraak tussen hen zal vermoedelijk niet lang op zich laten wachten.
‘Het is voor een stad van belang dat er kunstenaars neerstrijken. Ze voegen nieuwe waarde toe aan een plek.’ 22
‘samenwerkingen zouden er veel meer mogen zijn. Onverwachte samenwerkingen liefst.’
interview met een schiedamse poppenspeler: Martin Soeters tekst Suzanne Stam foTo Bob van der Vlist
‘Wat je allemaal met een handpop kan doen is oneindig. Mensen, en vooral kinderen, kletsen honderduit. Een pop maakt mensen los.’ Aan het woord is Martin Soeters, poppenspeler, film- en theatermaker. Geboren in Kethel en na jarenlange omzwervingen weer terug in Schiedam waar hij regelmatig voorstellingen geeft in Ruimte in Beweging. Martin Soeters is in 1965 geboren in Kethel. Veel herinneringen aan Schiedam heeft Martin niet, op 7-jarige leeftijd verhuist het gezin naar HendrikIdo-Ambacht. Na de middelbare school vervult Martin als gewetensbezwaarde zijn vervangende dienstplicht in het Mauritshuis in Den Haag. ‘Daar kwam ik in contact met kunst, de rode draad in mijn leven. Kunst zet mensen aan het denken. Of het nou een schilderij van een oude meester is zoals in het Mauritshuis of een theaterstuk met poppen. Het komt binnen, bij wie dan ook.’
‘We deden alles zelf, we maakten de poppen, het decor en schreven de teksten.’ In 1991 doet Martin auditie bij poppentheatergroep Thije en wordt meteen aangenomen. ‘Volgens de spelers had ik talent. En ik vond het geweldig! Met de voorstelling IJsbeer leerde ik de kneepjes van het vak. Met die groep maakte ik nog meer voorstellingen. We deden alles zelf, we maakten de poppen, het decor en schreven de teksten.’ Om zichzelf te ontwikkelen en zoveel mogelijk kennis op te doen, volgt Martin veel cursussen: van schrijven, poppenspel voor de camera, monteren en decorbouw tot dramaturgie. Ook doet hij de opleiding Beroepskunstenaar in de Klas waarmee kunstenaars leren om scholen te ondersteunen bij het ontwikkelen van eigen kunstprojecten. Eind jaren 90 wordt Martin gevraagd voor diverse tv-programma’s. Van 2002 tot 2014 maakt hij voor
24
de NTR onder andere met de pop Raaf het schooltelevisieprogramma Huisje, Boompje Beestje. Martin: ‘Raaf en ik reizen nog steeds langs scholen om toneel te maken. Kinderen reageren zo mooi op een pop, ze kletsen honderduit. Dat kan mooie en soms ook schokkende dingen opleveren. Bijvoorbeeld dat een stil en teruggetrokken kind opeens tegen een pop vertelt over de niet zo leuke dingen die thuis spelen. Een pop geeft mij ook een stem om dingen te zeggen die ik zelf niet mag of durf. Zo heeft Raaf gewoon tegen de minister gezegd dat er meer geld naar onderwijs moet.’
‘Dat is wat ik telkens wil, mensen op een andere manier laten nadenken over dingen.’ Na jaren in Rotterdam gewoond te hebben, keert Martin in 2013 terug naar Schiedam. ‘Dat voelde als thuiskomen, wat heel komisch is want ik had er weinig herinneringen aan. Misschien zit het dan toch in je genen, zo’n stad. Tijdens het Liduina-jaar raakte ik zo geïnspireerd door dit heilige meisje dat ik een poppenvoorstelling maakte over haar leven. Die was te zien op scholen, in de bibliotheek en grappig genoeg ook in het Jenevermuseum.’ In 2016 richt Martin samen met vriend en collega Arthur Geesing de Stichting Heldhaftig op waarmee ze direct twee voorstellingen maakten: Held en Ik kom je opeten!. Sinds 2017 maakt Martin deel uit van Ruimte in Beweging aan de Boterstraat. ‘Ik wil hier meer voorstellingen gaan geven, zoals Ik kom je opeten!, over een schijnbaar énorm groot monster dat naar de aarde komt om het jongetje Tommie te eten. Het stuk gaat over of alles wel waar is wat je hoort. Hartstikke actueel nu natuurlijk. Dat is wat ik telkens weer wil met mijn kunst, mensen op een andere manier laten nadenken over dingen.’
‘een stil en teruggetrokken kind kan opeens tegen een pop vertellen, over de niet zo leuke dingen thuis.’
25
25
ColUmn —
DAMMIS van ‘t Zelfde De Raam In 1945, kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog – ik was vijf jaar – besloot mijn vader om, met ons gezin, op de Raam te gaan wonen, de wederopbouw was in volle gang. Het was een volksbuurt en de bewoners waren in het algemeen ongeschoolde arbeiders. Onderdanigheid was dikwijls één van hun verworven eigenschappen. Mijn vader noemde dit een teken van schapengeduld. De Raam werd in tweeën gedeeld door wat officieel de Raamgracht heette. In werkelijkheid was het een open riool, dat op 200 meter afstand van het Zakkendragershuisje in de Schie uitmondde. Daar waar nu de Turkse moskee staat, stonden in die tijd distilleerderijen. Daartegenover, aan de andere kant van de gracht, domineerde de schroothandel Van Gelderen en Zonen. Het bedrijf verspreidde vooral roest en herrie. Dan had je nog de verkrotte woningen van de bewoners, de pakhuizen en de winkels van kleine zelfstandigen. Op de Raam trof je geen sociale cohesie aan. Het ging alleen maar om specifieke persoonlijke relaties. Ik woonde er acht jaar, tot na de watersnoodramp van 1953. Mij is bijgebleven dat de bewoners van de Raam hard, langdurig en tegen een karig loon werkten. Er was geen sprake van arbeidsethos of behoefte aan plicht. Het had een niet-vrijblijvend karakter. Ondanks deze restricties heeft ieder, vanuit zijn eigen oriëntatie, zijn steentje bijgedragen aan de wederopbouw van Nederland. Het wordt tijd dat dit gememoreerd wordt. De Raam van weleer is nog goed traceerbaar. Laten we er een plaquette met de volgende tekst aanbrengen: Met dank aan de bewoners van de raam. Ook al was het moeilijk jullie toonden allure. 1945-1953
Leuk om een column in s’MAAK te schrijven of weet u iemand die belevenissen met de lezer wil delen? Wij horen het graag. Laat het weten via smaak@schiedam.nl
26
maakplaat Het vaarseizoen is weer begonnen. Scheeps-
stap één A
knopen zijn dan fijne weetjes. Maar wat dacht u van helemaal niet knopen. Gewoon uw touwtje om een bolder gooien en ‘klaar is kees’? Fijn toch?
C
B
Daarom laten we zien hoe we een oog in een touw kunnen maken. Dit heet: touwtje splitsen. Voor een groot binnenvaartschip met zware grove touwen heeft u een splitspen nodig (om ruimte te maken tussen de verschillende strengen van het touw), maar voor de kleinere boot kunt u het makkelijk met uw blote handen af.
stap twee
B A C
Bepaal de grootte van het ‘oog’. (het plakbandje is het einde van het oog)
Kijk hoe de drie losse strengen van het touw vallen, er is duidelijk een midden- (B), linker- (A) en rechterstreng (C).
stap drie
B A C
Draai het touw open, zodat er een opening ontstaat tussen de strengen van het touw. Steek de middelste streng (B) door de opening heen.
A
C A
Verwijder het plakbandje en trek de losse strengen stevig aan, zodat ze lekker strak in het touw zitten. Hierna wordt het makkelijk.
Maak een nieuwe opening tussen twee strengen boven de vorige opening. Steek de losse linkerstreng (A) door de nieuwe opening. Maak nu een derde opening onder de eerste. Steek vervolgens de laatste losse streng (C) daar van achteren naar voren doorheen.
stap vier
B
Plak een plakbandje om ± 15 cm vanaf het uiteinde. (dit voorkomt het verder losrafelen van het touw). Maak nu de strengen van het touw los en schroei met een aansteker de uiteindes dicht.
B
C
stap vijf, zes etc.
Steek elke losse streng, om en om, over de volgende streng en onder de streng er boven. Voor een stevig oog moeten de losse strengen minimaal drie keer gestoken worden. Rol het ’geknoopte gedeelte’ (de splits) in je handen of met je voeten nog even na. ‘Al is het splitsje nog zo goed, je moet rollen met de voet’ 27
Ontdekstraat in de stad
tekst Birgit Bekker foToGRAFIE Sanne Donders
Is de Dam net een dorp? Ben je er in de stad? ‘Ontdek het zelf’, moedigen vijf bewoners aan. Ze startten spontaan een informeel ‘platformpje’ om hun buurt te laten bruisen. ‘Als je elkaar kent, zorg je beter voor je straat’, is het credo. Terloops komen oude verhalen boven. Een inkijkje in leven aan de Dam.
28
Terug in de tijd Het is omstreeks 1250. Edelman Dirk van Bokel laat in het riviertje de Scye een dam bouwen. Eromheen komt bescheiden bedrijvigheid op. Kort daarop verschijnt Vrouwe Aleida van Henegouwen op het toneel. Ze koopt de polder, waarna ze het kleine handelsdorpje Scyedam in 1275 stadsrechten geeft. De allereerste huisjes rond de Dam worden opgetrokken met riet en leem. Die overleven de eeuwen niet. Het oudste nog bestaande woonhuis op de Dam stamt uit 1539, vertelt een van de nu langst wonende bewoners, Piet Jongepier. Hij heeft het gehoord van een historicus, een vroegere buurman van verderop in de straat.
dan al dertig jaar bestaat. Piet werkt keihard en kan het goed met z’n baas vinden. Als de kinderloze Van Loenen in 1985 stopt met werken, vraagt hij Piet als opvolger. Die zegt ‘ja’. De naam van de zaak laat hij onveranderd. Het gezin Jongepier gaat boven de winkel wonen. Nu is Piet zelf alweer acht jaar met pensioen en bestiert zoon Sander de speciaalzaak.
Van generatie op generatie Piet Jongepier – alias Piet van Loenen – belandt zelf in 1969 op de Dam. Hij krijgt werk in de gerenommeerde verfhandel van Van Loenen, die
Waar zat … wat deed… Wonen en bedrijvigheid horen van oudsher bij de Dam. Met gemak halen Piet en zijn vrouw Clasien namen van vroeger op. Slagerij Van Hassel,
Wonen en bedrijvigheid horen van oudsher bij de Dam. Slagerij, groenteboer, melkwinkel, sekswinkel, gezin met zestien kinderen etc.
‘Het oudste nog bestaande woonhuis op de Dam stamt uit 1539.’ groenteboer Vredebregt. Op de hoek het melkwinkeltje van De Leede. Erboven het gezin De Koning met zestien kinderen. Achter de Korenbeurs: Baly. Een sekswinkel met een eigen theatertje. ‘Zelfs het eerste van Feyenoord kwam er filmpjes kijken. Dat was in mijn begintijd, hè, zo’n 48 jaar geleden.’ De opsomming gaat nog even door: waterstokerij Mari de Groot, banketbakker Scheffers. En natuurlijk zaken die nog níet uit de straat zijn verdwenen: glazenwasserij Dozo en fietsenhandelaar Hoppstein. ’t Huis te Poort Een bijzondere plek neemt het eeuwenoude kerkgebouw op nummer 30 in. Oorspronkelijk een schuilkerk van de Oud-Katholieken, in 1862 vervangen door het huidige duidelijk herkenbare gebedshuis. Onvergetelijk voor de buurt was ‘Piet Pastoor op z’n motorfiets’, vertelt Piet. Met zijn energieke, markante persoonlijkheid legde pastoor Piet van Tilburg de basis voor ‘een bloeiend cultuurtempeltje’, kun je lezen op thuistepoort.nl.
‘Ook hier kreeg de middenstand de afgelopen jaren een flinke tik van de crisis. Maar nu zijn bijna alle panden weer in gebruik. Als woonhuis of onderneming.’ Kleinschalig en sociaal De slager, bakker en groenteboer zijn verdwenen. Maar de bedrijvigheid is niet stil blijven staan. Er is variatie van een eigentijdse meubelmakerij tot
unieke koffiebranderij. Van luxe mode- tot moderne interieurwinkel. Van een knusse wijnbar tot hippe en buurtkapperszaken. Van een servicegerichte telefoonwinkel tot verleidelijke steak house. Van salon de thé tot beautysalon. Blij merkt Piet op dat het inderdaad weer de goede kant op gaat met de straat. ‘Zo’n zes jaar geleden dacht ik nog: we gaan naar de donder hier. Onze redding: er zijn altijd mensen blijven wonen, of nieuwe bewoners gekomen. Er bleef sociale controle. De straat is gelukkig niet verpauperd. Weet wel: ook hier kreeg de middenstand de afgelopen jaren een flinke tik van de crisis. Maar nu zijn bijna alle panden weer in gebruik. Als woonhuis of onderneming.’ Van 2 naar 8 naar 24 Sinds Piet met pensioen is, heeft hij zich nog geen minuut verveeld. Als experiment tikte hij twee oude minifietsjes op de kop en zette ze decoratief beschilderd in het plantsoen tegenover zijn huis. Achterop twee kratjes met bloemen. ‘Ze trekken bekijks van toeristen en hebben vandalismestormen overleefd. Toen heb ik vanuit het wijkbudget geld aangevraagd voor een stuk of acht bloembakken.’ Inmiddels verzorgen Piet en Clasien al achttien plantenbakken op de Dam en zes bij de camperplaats aan de Noordvest. Zijn kleindochter doet vandaag ook mee. ‘En als we met vakantie zijn, nemen de mensen van Dozo het werk over.’ Hallo buurman, buurvrouw Ja, soms ziet Piet mensen op straat wel denken: ‘Daar loopt die dorpsgek weer.’ Onvermoeibaar neemt hij twee gieters, met daaraan een touw, mee naar de Korte Haven om water te scheppen voor de bloemen.
29
30
Maar niet iedereen verklaart Piet voor gek. Er ontstaan gesprekjes. Eveline Lamphen, Jolien van de Marel en Maarten Jan Hoekstra – nieuwe bewoners aan de Dam – hebben Piets enthousiasme opgepikt. Samen met hem organiseerden ze een half jaar geleden een informele avond voor de hele buurt. Ze waren meteen welkom bij Herbert Herruer en Linda Winters, van de wijnbar Wijning. Trots vertelt Piet: ‘Bijna iedereen kwam, bewoners én ondernemers. Ook centrummanager Phons Ockerse en wijkprocesmanager Hüseyin Kaleyoncu. 65 mensen in totaal!’
Bewoners van de Dam organiseerden samen een informele avond voor de hele buurt. Na die avond is direct een eigen facebookpagina gelanceerd voor de buurt. Vier keer per jaar maakt de groep een e-nieuwsbrief. En wie dat wil, krijgt hem apart in de bus. ‘Dat loopt heel soepel, er is veel doe-kracht’, vertelt Maarten Jan. Eind van de dag In het avondzonnetje is het ook deze namiddag goed toeven op nummer 40, bij Herbert en Linda. Wijntje pakken, praatje maken, mopperen en lachen. Sneaky wordt bij quizmaster Maarten Jan alvast gehengeld naar vragen van de aanstaande pubquiz in The Grill Room. Eveline en Jolien zijn er ook. Iets later komt Henriette erbij staan.
De stemming is vooral opgewekt: ‘Als je wil kun je in deze buurt een leuk sociaal netwerk opbouwen. We leven hier met elkaar mee. Ik was een keer ziek en kreeg gelijk een kaart plus bezoek. Je houdt toch een beetje van elkaar. Sommige mensen zijn liever op zichzelf. Dat respecteer je ook.’ Eveline en Jolien: ‘We zijn geen formele groep. Een mailtje, een praatje, en je hoort erbij. Wat we doen is geen dagtaak. Gewoon elkaar op de hoogte houden wat er speelt in de buurt en leuke momentjes organiseren.’ Pas op aan de kant Of er nog nadelen opvallen? Zeker wel. Je kunt maar beter goed opletten als argeloze wandelaar, terrasbezoeker of speels kind in de straat. Tuut, prrring, aan de kant! Ineens is dit een anonieme doorgangsstraat in de stad. Vrijpostig scheurende koeriers, fietsers, een automobilist: ze hebben weinig geduld. Toch staan ze er echt: de borden die waarschuwen dat de Dam een erf is! Nieuwe generatie Verhuizen? Nee, dat doen Piet en Clasien niet. Ze zijn gehecht aan de Dam, de geschiedenis. ‘We hebben altijd gestreden voor ons bestaansrecht.’ Ze worden vrolijk van de verjonging. ‘Mijn kleindochter van vier is het eerste kind dat sinds dertig jaar in de straat is geboren. En meer jonge aanwas op de Dam is in aantocht …’
‘We zijn geen formele groep. Een mailtje, een praatje, en je hoort erbij.’
31
UITagenda
je en pr ik ee n ga at ge nd a op! hang de ui ta
t/m zondag 24 juni
zaterdag 7 juli t/m zondag 29 juli
Prinses Beatrixpark Het White Wall Project V (Waterweg Cultuurprijs) is een 600 meter lange kunstinstallatie van de Spaanse kunstenaar Paco Dalmau, gemaakt van hout en canvasdoeken.
Prinses Beatrixpark Een brullende tentoonstelling voor jong en oud. Reis meer dan 65 miljoen jaar terug in de tijd en waan je tussen levensgrote bewegende dino’s.
White Wall Project
t/m zondag 24 juni
Open Air – Artist in Residence
Molen De Drie Koornbloemen De Schiedamse kunstenaar Aldo Hoeben verplaatst zijn atelier tijdelijk naar de brandersmolen. Iedere vrijdag en zaterdag houdt Aldo open huis. Zaterdag 23 juni t/m zondag 30 september
De tuinen van Elspeth Diederix
Stedelijk Museum Schiedam Het bijna surrealistische werk van Diederix ontstaat door een combi van duiken, tuinieren en fotografie. Ze richt haar camera op de bloemen in haar tuin en de wereld onder water. Zondag 24 juni, 15 juli, 26 augustus & 16 september
Cultuur Borrelt
Julianapark Stap uit je schoenen, zet je blote voeten in het gras en geniet van dans, muziek, theater, poëzie en kinderactiviteiten. Zondag 1 juli, 5 augustus, 2 september & 7 oktober
Sunday in the city
Zaal Beatrix Bijkomen van het shoppen tijdens de koopzondag? Neem een lekker drankje en swing mee op live muziek. t/m zondag 15 juli
The Eye is the centre / Magnify me
de Ketelfactory Kijk door de ogen van gastcurator Anke Roder. Ervaar een selectie internationale kunstenaars die samenkomen in haar teksten en leiden naar haar eigen leven en werk.
Jurassic Kingdom
Vrijdag 31 augustus & zaterdag 1 september
Where we’ve met
Kloosterplaats Het enige echte popfestival in Schiedam. Met natuurlijk ook weer verschillende loftsessies op een geheime plek. Zaterdag 1 & zondag 2 september
Wereldmuziekfestival VERUEÑO
Julianapark Verueño, een vrolijk wereldmuziekfestival vol sprankelende muziek. t/m zondag 2 september
Edgard Tytgat – Vlaamse meester
Stedelijk Museum Schiedam Tytgat vertelt kleine verhalen in verf vol fantasie, absurditeit en humor. Donderdag 6 t/m zaterdag 8 september
Film op ’t Erf
Stadserf Breng je eigen klapstoel mee of huur een lekkere loungestoel, drink een drankje en geniet van de film. Zaterdag 8 & zondag 9 september
Open Monumentendag
Diverse locaties Ga mee op ontdekkingsreis en bezoek gratis tientallen Schiedamse monumenten. Vrijdag 28 t/m zondag 30 september
Brandersfeesten
Centrum Schiedam schudt het laatste weekend van september op haar grondvesten, barst van de muziek en is het toneel van feestelijke activiteiten.
Maandag 16 juli t/m donderdag 23 augustus
Kidsbouwdorp
32
Sportpark Willem – Alexander Bouw een fort, droomhuis of een kasteel. Kom samen met vriendjes en vriendinnetjes timmeren, zagen en bouwen.
Kijk voor alle evenementen, activiteiten en tentoonstellingen in Schiedam op www.sdam.nl/uitagenda
Illustratie Tessa Schlechtriem , Taanbrug in balpen | www.skizzie.nl
De hameipoort van de Taanbrug heeft een bijzonder ontwerp van Tessa Schlechtriem. Het verwijst naar het knopen en tanen van visnetten in de 16e eeuw. De hoge kwaliteit van dit Schiedamse product was bekend in alle windstreken. MEER WETEN? lees s’MAAK nr#7 of lees en kijk naar de interactieve versie: www.tessascape.com
kunstwerk Jacques Tange, Different tunes, 140x120cm olie op linnen
Pitch & Borrel woensdag 27 juni, SHOPwinkel, Hoogstraat 140-142 Het ondernemershuis, de SHOPwinkel brengt vanuit ondernemersperspectief de potentie van Schiedam en de historische binnenstad onder de aandacht. (Startende) ondernemers kunnen hier terecht voor het advies, informatie en inspiratie. Regelmatig worden bijeenkomsten georganiseerd. Interesse? info@shopschiedam.nl Op 27 juni 2018, 17:00-19:00 uur: Borrel met Tange