İstanbul Metrosu’nun Psikocoğrafi Bir Anlatısı: M2 Hattı / A Psychogeographical Narrative of Istanbul Subway: M2 Line - Buket Turan

İstanbul Metrosu’nun Psikocoğrafi Bir Anlatısı: M2 Hattı A Psychogeographical Narrative of Istanbul Subway: M2 Line

Buket Turan

AURA-İSTANBUL | GÜZ 2018

Anahtar Kelimeler: Sitüasyonistler, Oyun Kavramı, Simmel’in Yabancılaşma Kavramı, Rutini Bozacak Müdahaleler

Günümüzde modern metropollerin küreselleştiği bir çağda yaşamaktayız. Metropollerde küreselleşmenin kaçınılmaz bir sonucu olarak kentli bir döngüselliğin içine sürüklenmektedir. Kentler tektipleşme sürecine girmekte, kimliğini ve ruhunu kaybetmeye yüz tutmaktadır. Bireyler hem çalışırken hem de boş vakitlerinde kendilerini baskı altında hissetmektedir. Tüketim üzerine kurulu bir düzende var olmakta ve bunun kaçınılmaz bir sonucu olarak kişilik tanımlarını tüketim üzerinden yapmaktadır. Temsillere ve gösteri üzerine kurulu düzende bireyler kaçınılmaz bir şekilde hayata yabancılaşmaktadır.

Gündelik hayat içerisinde yabancılaşmanın gözle görülür bir şekilde etkisinin en fazla olduğu alan ise toplu taşımalardır. ’Yabancılaşma’ kavramının İstanbul üzerinden incelendiği alan; ulaşım ağının önemli bir parçasını oluşturan, zamandan ve mekandan bağımsız, dikey kentleşmenin bir devamı niteliğinde olan metrolardır. Pratik hayatın hesaplı kesinliği karşısında hıza bağımlı metropolün isteklerini karşılayan ve farklı toplumsal tabakaları bir araya getiren bu platform kentte yeni potansiyel karşılaşma alanları oluşturmaktır. Bu potansiyeller, yabancılaşmanın kırılabileceği ve bireylerin yaratıcılıklarını ortaya çıkarabilecekleri yeni platformlar olması hedeflenmiştir.

Gündelik hayattaki yabancılaşma kavramını ele alan ve bu yabancılaşmayı kırmayı amaçlayan Fransa kökenli grup olan Sitüasyonist (Durumcu) Enternasyonal ise farklı analiz ve eylem biçimleri üretmişlerdir. Bu biçimler yabancılaşmayı ortadan kaldırarak bireylerin gündelik yaşantısını dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Geçmişten günümüze kentlerde bu kavramın toplumdaki konumu sorgulanmıştır ve güncelliğini hala korumaktadır. Sitüasyonistlerin analiz ve eylem biçimleri kullanılarak araştırma kapsamında belirlenen, yabancılaşma mekanı metrolarda dérive’ler yapılmıştır. Seçilen metro hattı Yenikapı-Hacıosman arasında

bulunan M2 hattıdır. Toplamda 15 istasyondan (Seyrantepe hariç) oluşan bu duraklarda gezintiler gerçekleştirilmiştir. Duraklar arasındaki geçişler metro aracılığıyla sağlanmıştır. Gezintiler sırasında raslantısal tesadüflere karşı algılar açık tutulmuştur. Çeşitli oyun oynama yöntemleri kullanılarak yapılan dérive’ler esnasında yardımcı araçlar kullanılmıştır.Yenikapı-Hacıosman(M2) hattı arasında yapılan dérive’ler sonucunda oluşturulan psikocoğrafi harita, varolan düzen tarafından oluşturulmuş kentin başka bir okumasını sunmaktadır. Kentte edilgen konumda bulunan bireyi keşfeden, dönüştüren ve oyun oynayan bir konuma getirmektedir. Kavramları hapsettikleri imgelerin sınırlarının dışına çıkararak bireylerin yeni anlamlar inşa etmesi ve gündelik hayattaki yabancılaşmayı kırarak bilişsel özgürlüğe ulaşması hedeflenmiştir. Bu özgürlüğe ulaşan bireylerin yaratıcı potansiyellerini ortaya çıkaracağı düşünülmüştür. Bireyin kenti yeniden inşa etmesi, kendi imgelerini yaratması için bir analiz ve eylem biçimi sunmaktadır. Metro istasyonlarının benzerlikleri kadar farklılıklarının da gösterildiği bu psikocoğrafi harita, oyun kurucu oyundan çıkınca da oyunun devam etmesine olanak sağlamaktadır. Haritanın tasarımında karma yöntem kullanılmıştır. Çeşitli katmanların bir araya gelmesiyle oluşan bu psi-kocoğrafya da tıpkı

kent hayatının bir parçası olan; metrolardaki uyarıcıların fazlalığı, karışıklığı ve bütünsel bir kurgu olarak hayatımızda yer alıyor olması temsil edilmiştir.

Araştırma kapsamında Sitüasyonistlerin analiz ve eylem yöntemlerinin kullanılması, günümüzde hala güncelliğini koruyan konuları geçmişte işlemeleri şaşırtıcı bir farkındalık katmıştır. Bu süreçte cevap aranan soruların yanısıra yeni soruları da beraberinde getirmiştir.

Yenikapı-Hacıosman Metro Hattı Psikocoğrafi Haritası Yenikapi-Haciosman Metro Line Psychogeography Map