Bir Katılımcı Tasarım Oyunu: Müşterek İstanbul / The Participial Design Boarding Game: Common İstanbul - Özlem Delikanlı

Bir Katılımcı Tasarım Oyunu: Müşterek İstanbul The Participial Design Boarding Game: Common İstanbul

Özlem Delikanlı

AURA-İSTANBUL | GÜZ 2018

Anahtar kelimeler: “Müşterekler”, Katılımcı Mekan / Katılımcı Tasarım, Sivil Toplum Kuruluşları

Tarihsel süreç içerisinde ekonomik, politik, sosyal, teknolojik, demografik yapı sürekli güncellenmekte ve devingen olan kent bu durumların ilk ve en hızlı etkilenen öğesi olmaktadır. Değişen, dönüşen, aynılaşan kentlerde sadece yapılı çevrelerin değil toplumsal ilişkilerin ve tasarımcı/ kentli - doğal/yapılı çevre ilişkilerinin değişmesini eleştirerek başlayan çalışmada; güncel durumu anlamak ve anlamlandırmak, eleştirilen durumun üzerine mimarlığın insan merkezli toplumsal-sosyal boyutunu ele alan yaklaşımlarını incelemek, bu alternatifleri görünür kılacak bir son tasarım ürünü oluşturmak amaçlanmıştır. Sorular eşliğinde kavram analizleri yapılarak başlanan çalışmada, cevap bulmak yerine cevap arama eylemi üzerinde durulmuş ve diğer disiplinlerle etkileşiminden doğan potansiyellerden beslenmesi hedeflenmiştir. 3 bölümden oluşan çalışmanın 1.bölümüne kentlerdeki çok katmanlı durumun yarattığı değişen arz-talep, ihtiyaç ve sorunlara bağlı olarak dönüşümler ile ilgili sorular üzerinde durulmuştur. İçeriklerinde ortak olarak görülen 5 temel kavram(değişim-aktörler-müşterek-katılım-oyun) çıkış noktası olmuş, bu kavramların çalışma boyunca yol göstermesi ile süreç devingen bir şekilde kendiliğinden evrilmiş, her bir adım bir sonraki adımın yaratıcısı olmuştur. İlk olarak; tarihsel süreçteki değişme ve gelişmelerle birlikte mimarlık pratikleri, mimarın rolü, konumu ve uygulama pratikleri, mimarlık ürünü-kullanıcı-mimar ilişkileri ve Türkiye’deki 20.yy kentleşmesi araştırılmıştır. Devamında şehirlerin tüketime, ranta ve mutenalaştırmaya dayalı ‘sürdürülemez dönüşümü’, kentteki yapılı çevreyi üreten ve kullanan aktörlerin birbirleriyle, kentle, kentteki yapılı ve doğal çevreyle ilişkisinin değişmesi ile kent hakkı sorunsalı ele alınmıştır. Pazarlama nesnesi olan kent, kentin müşterisi gibi görülen kullanıcı ve kenti üreten ‘iktidar- star’ mimara ve bunlar arasındaki ilişkisizliklere alternatif olarak sunulan müşterekler olarak kent, kent hakkını kullanan ve tasarım-uygulama süreçlerinde bizzat yer alan/ örgütleyen kullanıcı, ‘ilişki kurucu’ olarak mimar

Süreç Boyu Yol Gösterici ‘Kavram Ağı’ ve Kavramlar Guiding throughout the process “Concept Network” and Concepts

Tasarım Sürecindeki Aktörler Actors in the Design Process

önermelerini içeren katılımcı tasarım ve müşterekleşme süreçleri araştırılmıştır. Katılımcı tasarım örneklerinde katılım yaklaşımları, aşamaları ve mimarın rolü tabloya dökülerek incelenmiştir. İkinci bir alternatif olan müşterekler kavramı üzerine okumalar yapılmış, müştereklerin farkına varılmasını ve görünür kılınmasında Sivil Toplum Kuruluşlarının(STK) rolüne değinilmiştir. Müşterekler ve alt başlığı olan Kentsel müşterekler adına Mimarlık İnisiyatifleri ve STK’nın yaptıkları projeler, katılım aşamaları, yaklaşımları ve yer alan aktörler incelenmiştir. 2.Bölümde; bu yaklaşımları taşıdığı riskleri ve potansiyelleri tüm yönleriyle ele almak ve bizzat kendilerinden dinlemek üzere üç STK ile mülakat düzenlenmiştir. Bütün bu ön araştırma sonrasında ‘müşterekler olarak kentte’ kentli olan herkesin ‘kent hakkı’ bulunduğu için bu tasarımda paydaş olması gerektiğine; aktivist, yatırımcı, uzman, halk, kurumlar dahil herkesin bir becerisi bulunduğuna ve mimarın rolünün de bunu açığa çıkmak olduğuna kanaat gecommons

Müşterek İstanbul, Katılımcı Mimarlık Oyun Haritası Common İstanbul, the Map of the Participial Design Boarding Game

tirilmiştir. 3. Son bölümde ise süreç sonunda bu durumu İstanbul özelinde eleştirel tartışma aracına dönüştürecek demokratik, kentsel tasarım sürecinin farklı aktörlerinin katılımcı olduğu bir kutu oyunu tasarımı yapılmıştır. Farklı aktörler üzerinden kentsel tasarımla ilgili herkesin farklı açılardan düşüncesini ifade edebildiği ve seçim hakkının bütünüyle katılımcıya bırakıldığı bir platform olan ‘Müşterek İstanbul’ isimli oyunun amacı müşterek mekan olarak İstanbul kentini ‘birlikte inşaa etme’ deneyimini yaşatmaktır.