Zabytki wielkopolskich miast i miasteczek by Wielkopolska Organizacja Turystyczna

Zabytki wielkopolskich miast i miasteczek

WARSZAWA

Rynek w Rakoniewicach, Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Rakoniewicach

Zabytki wielkopolskich miast i miasteczek

www.wielkopolska.travel www.turystyka-kulturowa-wlkp.pl

W województwie wielkopolskim jest 108 miast (w tym cztery na prawach powiatu – Kalisz, Konin, Leszno i Poznań). W każdym z nich można zobaczyć interesujące zabytki, świadków dziejów tych miejscowości. Niestety, nie wszystkie jesteśmy w stanie opisać na kartach folderu. Wybraliśmy

więc tylko niektóre. Nie ma tu też Poznania, któremu poświęcone zostały w tej serii dwa oddzielne foldery („Poznań zabytkowy” i „Poznań rozrywkowy”) oraz Gniezna i Trzemeszna obszernie opisanych w „Szlaku Piastowskim”.

Kaliski Gród Piastowski, fot. Arch. Urzędu Miasta Kalisza

Miasta na prawach powiatu (Kalisz, Konin, Leszno)

Prawdopodobnie w 1257 roku Bolesław Pobożny lokował miasto i wzniósł zamek, a Kazimierz Wielki obwiódł miasto murami obronnymi. Ich fragmenty sięgające 6 m wysokości zachowały się do dziś - góruje nad nimi XIV-wieczna baszta „Dorotka”. Większość zabytków w Kaliszu znajduje się na terenie miasta lokacyjnego, rozplanowanego w XIII wieku. Jego centrum stanowił Rynek, na którym wzniesiono ratusz. Obecny jest już trzecim - zbudowano go według projektu Sylwestra Pajzderskiego w latach 1920-1925. Najważniejsza świątynia Kalisza, kościół pw. św. Mikołaja (w 1992 roku podniesiony do rangi katedry) sięga swymi początkami wieku XIII. To trójnawowy kościół halowy, z gotycką wieżą (nadbudowaną w XIX wieku) i prezbiterium nakrytym XVI-wiecznym sklepieniem gwiaździstym. Wnętrze świątyni ma głównie barokowe wyposażenie. Ołtarz główny jest rekonstrukcją ołtarza z 1662 roku, zniszczonego w czasie pożaru w 1973 roku. Znajduje się w nim kopia obrazu „Zdjęcie z Krzyża” z

Kalisz Kalisz to drugie pod względem liczby mieszkańców (107.000) miasto Wielkopolski. W okresie rzymskim przez jego obecne tereny przebiegał szlak bursztynowy. Podobno Calisia, o której w połowie II wieku pisze we „Wstępie do geografii”, grecki astronom i matematyk, Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii, to właśnie Kalisz. Kalisz narodził się na Zawodziu, południowo-wschodniej dzielnicy obecnego miasta. Tu powstał gród plemienny, a potem wczesnopiastowski. W XIII wieku średniowieczny Kalisz przeniesiono w inne miejsce. Dziś na terenie dawnego grodu jest rezerwat archeologiczny „Kaliski gród Piastów” z reliktami kolegiaty św. Pawła, wzniesionej przez Mieszka III w II połowie XII wieku i replikami dawnej zabudowy.

antwerpskiej pracowni Piotra Pawła Rubensa, namalowana przez Bronisława Owczarka. Oryginał prawdopodobnie spłonął. Przy placu św. Józefa stoi - sięgający metryką wieku XIII - kościół pw. Wniebowzięcia NMP, niegdyś kolegiacki, od 1978 roku mający tytuł bazyliki mniejszej. Trójnawowe, bazylikowe wnętrze posiada bogate barokowe i rokokowe wyposażenie. Późnogotycki ołtarz szafiasty z około 1496 roku jest największym spośród 17 zachowanych ołtarzy w Polsce pochodzących z pracowni Mistrza z Gościszowic. Gotycki obraz „Madonna ab igne” umieszczono w klasycystycznym ołtarzu głównym, dominującym w XIV-wiecznym prezbiterium. Kościół potocznie zwany jest kolegiatą św. Józefa, ponieważ św. Józef z obrazu „Święta Rodzina” (z 1670 roku), w kaplicy św. Józefa jest patronem Kalisza. Obraz w 1768 roku uznano za cudowny, a w 1796 roku go koronowano. Relikwie błogosławionej Jolenty, ogłoszonej w 1880 roku patronką Wielkopolski, spoczywają w srebrnej trumience w kościele Franciszkanów. Ten gotycki kościół pw. św. Stanisława wzniesiono w XIII wieku. Dziś jego wyposażenie jest głównie barokowe i rokokowe, a na uwagę zasługuje ambona w kształcie łodzi Piotrowej. O ile świątynie mają metrykę sięgającą czasów średniowiecza czy renesansu, o tyle najpiękniejsze budowle świeckie Kalisza wzniesione zostały lub wyraźnie przebudowane w duchu klasycystycznym po 1815 roku, gdy Kalisz znalazł się w Królestwie Polskim. Autorem wielu tych realizacji był architekt Sylwester Szpilowski. Są wśród nich m.in. klasycystyczny gmach dawnej szkoły wojewódzkiej z 1819 roku (dziś Liceum Ogólnokształcące im. Adama Asnyka), dawny pałac Pułaskich przy pl. Kilińskiego 4 (obecnie dom mieszkalny), gmach dawnego Trybunału (obecnie siedziba sądu), budynek dawnej rogatki wrocławskiej przy końcu ul. Śródmiejskiej i most kamienny na Prośnie, zwany Aleksandryjskim. Do klasycyzmu nawiązali również budowniczowie Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego, wznoszący tę jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Kalisza w latach 1919-1936 według projektu Czesława Przybylskiego. Stoi ona na skraju jednego z najstarszych parków miejskich w Polsce, założonego na wzór parków angielskich w roku 1798.

Bazylika w Kaliszu, fot. Arch. Urzędu Miasta w Kaliszu, M. Hertmann

Teatr im. W. Bogusławskiego w Kaliszu, fot. Arch. Urzędu Miasta w Kaliszu

Konin Dzisiejszy Konin, trzecie pod względem liczby mieszkańców miasto Wielkopolski (83.500), składa się z dwóch części o odmiennym charakterze. Stary Konin, na lewym brzegu Warty, zachował średniowieczny układ urbanistyczny, z centrum wokół rynku (dziś plac Wolności). Spośród stojących przy nim XIX-wiecznych domów, wyróżnia się budynek dawnego starostwa z 1828 roku, w którym jest Urząd Miasta. Najstarszym budynkiem przy placu Wolności, pod numerem 16, jest dom Jana Zemełki – wybudowany przez znanego lekarza na przełomie XVI i XVII wieku, przebudowany na przełomie wieków XIX i XX. Klasycystyczny ratusz, z przełomu wieków XVIII i XIX stoi przy rozwidleniu dzisiejszych ulic 3 Maja i Wiosny Ludów. Dwukondygnacyjny budynek na planie trapezu ma fasadę z czterema kolumnami doryckimi podtrzymującymi trójkątny tympanon z herbem miasta. Nieistniejąca już dziś dzielnica żydowska znajdowała się w Starym Koninie. Pozostały po niej budynki synagogi i szkoły talmudycznej powstałe w latach 30. XIX wieku.

Słup milowy w Koninie, fot. A. Łącki

Od 2011 roku oba są w rękach prywatnych. Jednym z najstarszych zabytków Konina jest gotycki kościół pw. św. Bartłomieja. To budowla trójnawowa, bazylikowa, wzniesiona na przełomie XIV i XV wieku. Przy prezbiterium, w XV wieku, dobudowano gotycką kaplicę. Renesansowa kaplica powstała w 1607 roku z fundacji Jana Zemełki. Wyposażenie wnętrza kościoła pochodzi z różnych epok - od gotyku po rokoko. Polichromiami świątynię ozdobił w latach 1904-1910 Eligiusz Niewiadomski, późniejszy zabójca pierwszego prezydenta niepodległej Polski, Gabriela Narutowicza. Przed kościołem stoi najstarszy znak drogowy w Polsce - słup z piaskowca o wysokości 252 cm, na którym majuskułą wyryto łaciński napis informujący o tym, że słup ten ustawiono w roku 1151 w połowie drogi łączącej Kalisz z Kruszwicą. W północnej części Konina, nad Jeziorem Gosławskim, wznosi się gotycki zamek postawiony w latach 1418-26 przez ówczesnego właściciela wsi Gosławice, kanclerza królowej Jadwigi, biskupa poznańskiego Andrzeja Łaskarza Gosławskiego. Zamek, przebudowany w XIX wieku, później zdewastowany, został odrestaurowany w latach 80. XX wieku. Dziś mieści się w nim Muzeum Okręgowe. W Gosławicach stoi też gotycki kościół pw. św. Andrzeja Apostoła, założony na planie krzyża greckiego. Pośrodku centralnej, ośmiobocznej części kościoła umieszczono wysmukły kamienny filar - wspiera się na nim sklepienie palmowe. Wyposażenie wnętrza jest neogotyckie.

Ratusz w Koninie, fot. A. Łącki

przyjacielem Polaków, stoi kościół pw. Świętego Krzyża. To dawna świątynia luterańska z początku XVIII wieku, wzniesiona według projektu Pompeo Ferrariego w stylu barokowym, z klasycystycznym ołtarzem głównym. Przy kościele znajduje się lapidarium, gromadzące protestanckie płyty i obeliski nagrobne od XVII do XIX wieku. W dawnej pastorówce z I połowy XVIII wieku mieści się Muzeum Okręgowe. Do Muzeum Okręgowego należy też budynek dawnej synagogi z 1625 roku, w której obecnie znajduje się Galeria Sztuki. Prezentowana jest w niej stała ekspozycja „Żydzi w Lesznie”. Dawna rezydencja właścicieli Leszna, Sułkowskich (przy placu Kościuszki) to dwupiętrowy, barokowy pałac (dzieło Pompeo Ferrariego), przebudowany w połowie XVIII wieku przez Karola Martina Frantza. Dziś jest tu siedziba Starostwa Powiatowego.

Wnętrze kościała św. Mikołaja w Lesznie, fot. Arch. Organizacji Turystycznej Leszno - Region

Leszno Zabytkowy zespół staromiejski o szachownicowym układzie ulic i Rynkiem pośrodku to centrum dzisiejszego Leszna. Chlubą miasta jest ratusz wzniesiony w latach 1637-39, któremu obecny barokowy kształt nadano w XVIII stuleciu. Wokół Rynku stoją barokowe kamieniczki. W pobliżu Rynku wznosi się kościół farny pw. św. Mikołaja, jedna z najpiękniejszych budowli barokowych w Wielkopolsce. Wzmiankowany w 1410 roku, podczas reformacji na ponad sto lat został przekazany braciom czeskim. Zniszczony w czasie potopu szwedzkiego został odbudowany w II połowie XVII wieku według projektu Jana Catenazziego. W bardzo bogatym barokowym wnętrzu na uwagę zasługują dwa nagrobki braci Leszczyńskich: biskupa Bogusława (zm. w 1691 roku) i Rafała (zm. w 1703 roku), starosty generalnego Wielkopolski, podskarbiego wielkiego koronnego, ojca króla Stanisława Leszczyńskiego. Oba są prawdopodobnie dziełem Pompeo Ferrariego. Kiedy w roku 1661 bracia czescy zwrócili katolikom kościół pw. św. Mikołaja, od kilku lat mieli już swoją świątynię, wzniesioną w latach 1652-1654. Z zewnątrz późnogotycki, z wysoką wieżą, odbudowany po zniszczeniach w latach 1714-1716, dzisiejszy kościół pw. św. Jana Chrzciciela, ma barokowe wnętrze. Przy dzisiejszym placu Jana Metziga (1804-1868), niemieckiego lekarza będącego

Ratusz w Lesznie, fot. Arch. Organizacji Turystcznej Leszno-Region

Rynek w Chodzieży, fot. Arch. Urzędu Miasta w Chodzieży

Powiat chodzieski

gotycki kościół pw. św. Marii Magdaleny, z lat 1570-80, rozbudowany w wiekach XVII i XVIII. Ciekawe w nim są renesansowe nagrobki Czarnkowskich w późnogotyckiej kaplicy tego rodu. Również przy placu Wolności stoi eklektyczny ratusz z połowy XIX stulecia, przebudowany w latach 1999-2000. Zabytkowe domy o eklektycznych i secesyjnych formach zachowały się w Czarnkowie m.in. przy ulicach Staromiejskiej, Sikorskiego i Rybakach. Około 6 km na południowy zachód od Czarnkowa, w śródleśnej osadzie, wznosi się zamek Goraj. wzorowany na renesansowym zamku Varenholz w Westfalii, który w latach 1910-12 zbudowali Hochbergowie. Obecnie mieści się w nim internat Zespołu Szkół Leśnych im. Jana Kłoski.

Chodzież Prawa miejskie nadał Chodzieży w 1434 roku Władysław Jagiełło. Wkrótce nad jeziorem wzniesiono zamek, z którego do dziś pozostały jedynie fragmenty murów obwodowych. Zachował się natomiast średniowieczny układ miasta, z kwadratowym Rynkiem w centrum. Przy nim wznosi się, pierwotnie gotycki, później przebudowywany, kościół pw. św. Floriana, z barokowym wyposażeniem. W XVII i XVIII wieku miasto było silnym ośrodkiem sukienniczym. Przy ulicach Kościuszki i Wojska Polskiego nadal stoją szczytowe domki tkaczy z przełomu XVIII i XIX wieku, a przy Rynku i w pobliżu - eklektyczne i secesyjne domy z przełomu XIX i XX wieku. Otaczające Chodzież lasy i malownicze jeziora sprawiły, że w okresie międzywojennym stała się ona popularną miejscowością wypoczynkową.

Kościół św. Marii Magdaleny w Czarnkowie, fot. Arch. Urzędu Miasta w Czarnkowie

tutejszego Oratorium św. Filipa Neri. Budowlę wzorowaną na kościele Santa Maria della Salute w Wenecji, zaprojektował włoski architekt Baltazar Longhen, a pracami kierowali Jerzy Catenazzi i jego syn Jan, a później Pompeo Ferrari, którego dziełem są m.in. prezbiterium i sięgająca w szczycie 50 m wysokości kopuła oraz budynki klasztorne. Prace zakończono około 1728 roku. Święta Góra jest znanym i bardzo licznie odwiedzanym sanktuarium. Za cudow-

ny uważany jest – umieszczony w ołtarzu głównym – obraz z 1540 roku, malowany na desce, z wizerunkiem Matki Boskiej Świętogórskiej Róży Duchownej, Bazylika na Świętej Górze z zespołem klasztornym, fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Gostyniu, D. Górny

Powiat gostyński Gostyń Choć administracyjnie leży już poza granicami Gostynia (1,5 km na wschód od centrum miasta, w Głogówku) to jednak Święta Góra i wznoszący się na niej barokowy kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Filipa Neri rozsławia Gostyń nie tylko w Polsce. Świątynię zaczęto wznosić w 1675 roku z inicjatywy ks. Stanisława Grudowicza, założyciela

Powiat czarnkowsko-trzcianecki Czarnków W centrum miasta, przy dawnym rynku, a obecnym placu Wolności wznosi się

wanym w XX wieku według projektu Rogera Sławskiego, znajduje się kopia obrazu „Wskrzeszenie Piotrowina” Szymona Czechowicza z fary poznańskiej.

nieco na początku XX wieku, ma interesującą formę - część środkowa została wyniesiona ponad piętrową bryłę tworząc przestrzeń dla dwukondygnacyjnego holu. Wieńczące całość krenelaże i neogotyckie dekoracje dodają mu oryginalności. Dziś mieści się w nim m.in. biblioteka. Niegdyś gotycki kościół pw. św. Marcina, przebudowany został w XVIII wieku w stylu barokowym, a w wieku XIX dobudowano doń wieżę. Od I połowy XIX wieku w ruinie pozostaje inny gotycki kościół – pw. Świętego Ducha. Ze świątyni wzniesionej na początku XVI stulecia zachowały się mury obwodowe wraz z przyporami i ostrołukowymi otworami okiennymi.

Powiat jarociński Jarocin

Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa i domy podcieniowe w Rakoniewicach fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Rakoniewicach

Gostyńska gotycka fara pw. św. Małgorzaty, wzniesiona została w XV wieku, a kruchtę i kaplicą św. Anny dobudowano na początku XVI stulecia. We wnętrzu kaplicy, nakrytym późnogotyckim sklepieniem gwiaździstym, umieszczono późnorenesansowy ołtarz z rzeźbą św. Anny Samotrzeć z XVI wieku.

przez Krzysztofa Bonadurę Starszego w I połowie XVII wieku. Przy kościele stoi najstarszy dom w Grodzisku - późnorenesansowa organistówka z 1658 roku. Barokowy jest kościół pobernardyński pw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP, a neogotycki - poewangelicki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 19101912.

Powiat grodziski Grodzisk Wielkopolski W Grodzisku, słynącym przez kilka stuleci z produkcji piwa, zachowały się ślady dawnych organizmów miejskich: średniowiecznego - wokół Starego Rynku i z końca XVI wieku - wokół obecnego placu Powstańców Wielkopolskich. Łączy je ulica Szeroka. Centrum miasta jest Stary Rynek z XIX-wiecznym ratuszem i studzienką o. Bernarda z Wąbrzeźna oraz rzeźbą tego XVI-wiecznego benedyktyna z Lubinia, dzięki błogosławieństwu którego - jak mówi legenda – z wyschniętej studni ponowienie trysnęła woda. Na zachód od rynku wznosi się kościół pw. św. Jadwigi z I połowy XV wieku, przebudowany w formach manierystycznych

Jarocin jako miasto występuje już od 1257 roku. Centrum miasta jest dziś kwadratowy rynek, przy którym stoi ratusz zbudowany na przełomie XVIII i XIX wieku, przebudowany w 1854 roku. Dziś mieści się w nim także Muzeum Regionalne, które wcześniej miało swą siedzibę w Skarbczyku - pozostałości średniowiecznego zamku. Generalny remont Skarbczyk przeszedł w 2001 roku i nadal służy Muzeum Regionalnemu pełniąc funkcję galerii. W rozległym, liczącym 30 ha parku, zaprojektowanym przez twórcę ogrodów poczdamskich Petera Lenné, wznosi się pałac z połowy XIX wieku. Dla ówczesnego właściciela Jarocina, Władysława Radolińskiego, zbudowano go według projektu Friedricha Augusta Stüllera. w stylu malowniczej neogotyckiej rezydencji angielskiej. Pałac, przebudowany

Żerków Wśród morenowych wzgórz, zwanych ze względu na swą urodę Szwajcarią Żerkowską, leży Żerków, miasto, o którym pierwsze wzmianki pojawiły się już w roku 1257. Obecny kościół pw. św. Stanisława Pałac Radolińskich w Jarocinie, fot. Arch. Urzędu Miasta w Jarocinie

Rakoniewice

Rakoniewice słyną przede wszystkim z pięknych, XVIII-wiecznych szachulcowych domów. W rynku zachowały się cztery domy podcieniowe (w tym dawny dom pastora i karczma, później kuźnia), a w jego pobliżu - poewangelicki, szachulcowy kościół. I choć pierwotnie wzniesiono go jako szachulcową budowlę już w okresie lokacji miasta w XVII wieku, to jednak praktycznie na nowo zbudowany został w 1763 roku, a 18 lat później dobudowano mu wieżę zwieńczoną baniastym hełmem. Dziś mieści się w nim Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa. . W kościele pw. śś. Marcina i Stanisława z przełomu XVIII i XIX wieku, przebudo-

Kościół św. Stanisława w Żerkowie, fot. Arch. Miasta i Gminy w Żerkowie Kopalnia soli w Kłodawie, fot. Arch. Wielkopolskiej Organizacji Turystycznej, Sz. Kaczmarek

jest świątynią barokową, z początku XVIII wieku, wzniesioną prawdopodobnie według projektu Jana Catenazziego. W jego wnętrzu warto zwrócić uwagę na polichromie zdobiące kopułę oraz sklepienia kościoła, dzieło Adama Swacha. Najciekawsza jednak w żerkowskim kościele jest przylegająca doń późnorenesansowa kaplica Matki Boskiej, rzadki przykład tego typu architektury renesansowej w Wielkopolsce. Powstała ona sto lat wcześniej niż obecna świątynia jako kaplica grobowa Roszkowskich, ówczesnych właścicieli tych ziem.

Powiat kolski Kłodawa Miasto przyciąga dziś przede wszystkim Podziemną Trasą Turystyczną wytyczoną w czynnej Kopalni Soli „Kłodawa”. Udostępniono ją w 2004 roku, na poziomie 600 m pod ziemią, a w 2007 roku wpisano do rejestru zabytków. Zwiedzanie rozpoczyna się prelekcją na temat tutejszych złóż soli kamiennej o barwie białej oraz unikatowej różowej, powstałych w okresie cechsztyńskim (przed ponad 200 milionami lat) z odparowania mórz i oceanów. Następnie turyści zjeżdżają windą na poziom 600 m (z prędkością 6 m/s), gdzie chodnikami przechodzą do podziemnej kaplicy św. Kingi oglądając po drodze wyeksploatowane komory solne, maszyny używane w kopalni i różne osobliwości górnictwa solnego. Do Księgi Rekordów Guinnessa - w kategorii „koncert na największej głębokości” - kopalnia trafiła, gdy na głębokości 600 m pod

ziemią, 20 kwietnia 2007 roku odbył się w niej koncert symfoniczny w wykonaniu orkiestry Filharmonii Kaliskiej. Historia Kłodawy sięga XI wieku. Do najcenniejszych jej zabytków należą kościoły: pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz pw. śś. Fabiana i Sebastiana. Pierwszy z nich jest świątynią późnobarokową wzniesioną w połowie XVIII wieku, z rokokowym wyposażeniem (m.in. ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej, stalle w prezbiterium i ambona w kształcie łodzi). Natomiast stojący dziś na cmentarzu parafialnym drewniany, o konstrukcji zrębowej kościół pw. śś. Fabiana i Sebastiana ma metrykę XVI-wieczną. Na uwagę zasługuje w nim zwłaszcza rzeźba św. Anny Samotrzeć z połowy XVI wieku.

wieku najbardziej imponujący jest późnorenesansowy, trzykondygnacyjny, z bogatą dekoracją snycerską ołtarz główny z 1620 roku. Spośród bocznych ołtarzy, wyróżnia się późnogotycki tryptyk z 1507 roku, z pracowni Mistrza z Gościszowic. W Kościanie warto także zobaczyć neobarokowy kościół pw. Pana Jezusa, z barokowym ołtarzem głównym z 1700 roku, w którym otoczony wotami znajduje się późnogotycki krucyfiks z I połowy XVI wieku oraz kościół pw. Świętego Ducha - fundowany razem ze szpitalem w 1385 roku, ale jego obecna bryła pochodzi z II połowy XV wieku (przebudowany w XVII stuleciu).

Powiat leszczyński

XX Sułkowskich. Pośród jego wspaniałych sal najbardziej imponująca jest sala balowa, z monumentalnymi 22 kolumnami. W Rydzynie, mieście w całości uznanym za zabytek, cenny jest barokowy układ urbanistyczny oparty na układzie osiowych i promienistych ulic wiążących miasto z rezydencją magnacką, w skład której – obok zamku – wchodzi też rozległy park, oficyny i budynki gospodarcze. Główna oś tego urbanistycznego założenia biegnie od rynku z ratuszem (z 1752 roku) i figurą Trójcy Świętej (z 1761 roku) przez most nad kanałem do zamku. Wokół rynku wznoszą się XVIII- i XIX-wieczne barokowe i neobarokowe kamieniczki, a na północny wschód od niego - barokowy kościół pw. św.Stanisława.

Powiat kościański

Rydzyna

Powiat międzychodzki

Kościan

Zamek w Rydzynie to z jedna z najwspanialszych rezydencji magnackich w Polsce, powstała w końcu XVII wieku na fundamentach i murach średniowiecznego zamku. Barokowej budowli o czterech skrzydłach rozplanowanych wokół wewnętrznego dziedzińca, wzniesionej według projektów Józefa Szymona Belottiego, obecny kształt nadały trzy XVIII-wieczne przebudowy dokonane przez Pompeo Ferrariego, Karola Martina Frantza i Ignacego Graffa. Zamek był w rękach Leszczyńskich do 1738 roku, a następnie - do początku wieku

Międzychód

Średniowieczne założenie urbanistyczne Kościana zachowało się na niewielkiej wyspie otoczonej ramionami Obry. Jego centrum jest rynek z ratuszem z w połowy XIX wieku i stojącymi wokół niego domami z XVII, XVIII i początku XIX wieku. Na zachód od rynku pozostała jeszcze niewielka (około 80 m) część murów obronnych z przełomu XIV i XV wieku. W gotyckiej farze pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej z I połowy XIV

Zamek w Rydzynie, fot. Z. Moliński

Kościół farny w Kościanie, fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Kościanie

Choć Międzychód jest dziś jedną miejscowością wciąż widać w nim trzy założenia - miasta, które prawa miejskie otrzymało przed 1400 rokiem, XVI-wiecznego tzw. nowego miasta i dawnego przedmieścia Lipowiec. W najstarszej części Międzychodu, między Wartą i Jeziorem Miejskim, zachował się wrzecioniowaty układ ulic, z Rynkiem pośrodku. Od ramion wrzeciona odchodzą w bok tzw. gaski czyli wąskie uliczki, przy których stoją parterowe domy (niektóre z przełomu XVIII i XIX

Województwo Lubuskie

WOLSZTYN

LESZNO

MUROWANA

RYDZYNA

DOLSK

PUSZCZYKOWO

OBORNIKI

CZARNKÓW

GRODZISK WLKP.

RAKONIEWICE

SIERAKÓW

WRONKI

Województwo Zachodniopomorskie

JAROCIN

Województwo Pomorskie

OSTRÓW WLKP.

GNIEZNO

Województwo Opolskie

KALISZ

Województwo Kujawsko-Pomorskie

TUREK

KONIN

Kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela w Międzychodzie, fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Międzychodzie

Sakrofagi Opalińskich w muzeum Zamku Opalińskich w Sierakowie, fot. Z. Schmidt

wieku), nakryte naczółkowymi dachami. Tuż obok Rynku wznosi się późnogotycki kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela. W świątyni, przebudowanej w XVIII i XIX wieku, przeważa barokowe wyposażenie. Niedaleko kościoła znajduje się źródło wody zdrojowej, ujęte w 1912 roku w żeliwną, ozdobną obudowę. Przy ulicy Piłsudskiego (dawny Lipowiec), z alejami lipowymi, wznosi się poewangelicki kościół, dziś pw. Niepokalanego Serca Maryi, w którym zachowała się płyta nagrobna Krzysztofa Unruga, zmarłego w 1689 roku starosty wałeckiego i gnieźnieńskiego. Dawne tzw. nowe miasto rozłożyło się wokół obecnego placu Kościuszki, pośrodku którego rośnie pomnikowy dąb (obwód 450 cm). Wokół placu stoją XIX-wieczne parterowe domy. W pobliżu, w dawnym ratuszu mieści się Muzeum Regionalne ze zbiorami historycznymi i etnograficznymi.

żenie renesansowe (w tym intarsjowane stalle) i wczesnobarokowe. W monumentalnym ołtarzu głównym wzrok przyciąga obraz „Zdjęcie z krzyża” z pracowni Petera Paula Rubensa. Sierakowska świątynia była też mauzoleum rodu Opalińskich. Z odkrytej przypadkowo w 1983 roku krypty, wydobyto pięć XVII-wiecznych, zniszczonych sarkofagów i poddano je konserwacji. Dziś znajdują się one w Muzeum Opalińskich, mieszczącym się w odbudowanym w latach 90. XX wieku jednym ze skrzydeł dawnego zamku Opalińskich. W muzeum można też poznać dzieje Sierakowa i przyrodę Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.

Powiat nowotomyski Nowy Tomyśl Nowy Tomyśl założony został w 1786 roku, wokół istniejącego wcześniej kościoła ewangelickiego (obecnego kościoła pw. Serca Pana Jezusa). Był to główny ośrodek handlowy dla okolicznych osad olęderskich. Do dziś po olęderskich osadnikach zachował się w okolicach Nowego Tomyśla niemal niezmieniony, ukształtowany przed trzystu laty krajobraz i wiele drewnianych zagród. W centrum Nowego Tomyśla znajdują się dwa rynki - obecnie place: Chopina i Niepodległości, które łączy ulica Mickiewicza. W mieście zachowało się kilkadziesiąt zabytkowych domów z połowy XIX i początku XX wieku. Na

Sieraków Z fundacji Opalińskich, którzy nabyli Sieraków pod koniec XVI wieku, wzniesiono w I połowie XVII wieku kościół pw. Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej, jedną z ciekawszych budowli późnego renesansu w Polsce. Powstała według projektu Krzysztofa Bonadury Starszego, na planie krzyża z niewielką kopułą nad częścią centralną. Potężną dwuwieżową fasadę dobudowano w 1740 roku. Wnętrze kościoła ma bogate wyposa-

Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu, fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy Nowy Tomyśl, M. Kortus

placu Chopina stoi poewangelicki kościół, a na placu Niepodległościi - eklektyczny ratusz z 1879 roku oraz największy wiklinowy kosz świata, który trafił do Ksiegi Rekordów Guinnessa. Od niego rozpoczyna się szlak turystyczny „Spacer wiklinowym deptakiem” ( z wieloma wiklinowymi atrakcjami) prowadzący przez miasto do parku i Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa.

Powiat obornicki Oborniki Choć prawa miejskie Oborniki otrzymały przed 1330 rokiem, nie zachowały się zabytki z najstarszych dziejów miasta. Nawet gotycki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP z XV wieku, przebudowany został po pożarach w XVIII i na początku XIX wieku. Jeszcze młodszy jest neogotycki kościół poewangelicki z 1900 roku, dziś pw. św. Józefa. Najciekawszy w Obornikach jest szachulcowy kościół pw. Świętego Krzyża z 1766 roku. Świątynia o konstrukcji szkieletowej ma późnobarokowe wyposażenie, choć krucyfiks w ołtarzu głównym jest XVI-wieczny.

Rogoźno Rogoźno do historii przeszło jako miejsce śmiertelnego zamachu Brandenburczyków na króla Przemysła II – 8 lutego 1296 roku. Do dziś

Kościół pw. św. Jakuba w Murowanej Goślinie, fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy w Murowanej Goślinie

zachował się tu układ przestrzenny dwóch miast – z XIII i końca XVIII wieku. Dawne miasto średniowieczne to północna część Rogoźna, rozłożona wokół placu Powstańców Wielkopolskich. Centrum nowego miasta jest obecny plac Marcinkowskiego. W starszej części wznosi się późnogotycki kościół pw. św. Wita, trójnawowa świątynia z 1526 roku, z neogotycką kruchtą dobudowaną w XIX wieku. W młodszej części Rogoźna, przy placu Marcinkowskiego stoi późnoklasycystyczny, poewangelicki kościół pw. Świętego Ducha z lat 1808-1817. W dawnym klasycystycznym ratuszu z początków XIX wieku mieści się Muzeum Regionalne.

Powiat poznański Murowana Goślina Choć pierwsza wzmianka o Murowanej Goślinie pochodzi z połowy XIV wieku, ma ona znacznie starszą metrykę, bowiem znaleziono o tu zabytki archeologiczne z X i XI wieku. Prawa miejskie otrzymała prawdopodobnie za czasów Władysława Jagiełły. Świadkiem jej długiej historii jest gotycki kościół pw. św Jakuba Apostoła wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku, choć liczne późniejsze przebudowy zatarły jego pierwotny kształt. Na początku XVIII wieku, do wschodniej nawy dobudowano prezbiterium, prawdopodobnie według projektu

Pompeo Ferrariego. Podczas kolejnej przebudowy świątyni, w 1831 roku, rozebrano kamienną wieżę (istniejącą już przy pierwszym, drewnianym kościele), a pozyskane ciosy kamienne wmurowano w nową, zachodnią ścianę kościoła. Wtedy także, w ścianę południową, wmurowano XVI-wieczną płytę epitafijną Urszuli z Ostroroga Potulickiej. W Murowanej Goślinie warto też zajrzeć do kościoła pw. Świętego Ducha - klasycystycznej świątyni poewangelickiej z przełomu XVIII i XIX wieku.

świątynię w połowie XVII wieku. Z dawnego wyposażenia zachowały się tu m.in. późnogotycka rzeźba Vir Dolorum z około 1500 roku umieszczona w ołtarzu głównym, a także renesansowa Pieta z końca XVI wieku. Dzieje Wronek można poznać odwiedzając Muzeum Regionalne znajdujące się w dawnym, XIX-wiecznym spichrzu. Warto też przyjrzeć się tutejszemu więzieniu. Ten potężny zespół budynków z czerwonej cegły – będący wówczas jednym z najnowocześniejszych kompleksów

Puszczykowo Leżące na obrzeżach lasów Wielkopolskiego Parku Narodowego Puszczykowo, to tonące w zieleni miasto-ogród. Swoją popularność zdobyło na przełomie wieków XIX i XX oraz w dwudziestoleciu międzywojennym, gdy było popularną miejscowością letniskową. Najcenniejsze obiekty zabudowy willowej z tamtego okresu oraz wzniesiony w 1911 roku drewniany dworzec w Puszczykówku wpisane zostały do rejestru zabytków. Miłośników egzotycznych podróży przyciąga do Puszczykowa Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera, istniejące w domu, w którym pisarz mieszkał. Prowadzą je synowie pisarza - Arkady Radosław i Marek. Przy muzeum istnieje Ogród Tolerancji, w którym umieszczono pomniki wielu kultur tworząc unikatową w Europie kolekcję wiernych kopii słynnych monumentów – m.in. Bramy Słońca z Boliwii, posągów Moai z Wyspy Wielkanocnej, Buddy (w skali 1:9), który w 2001 roku zniszczyli talibowie w Afganistanie, piramidy Cheopsa (w skali 1:23) oraz statku Krzysztofa Kolumba – Santa Maria (w skali 1:1).

Muzeum St. Staszica w Pile, fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Pile

tu szczególnie cenne. Na uwagę zasługuje szczególnie kościół pw. św. Antoniego, wzniesiony przez Niemców w latach 1929-30, znakomity przykład architektury awangardowej lat 20. ubiegłego wieku. Zaprojektowany przez niemieckich artystów związanych z grupą Bauhaus był jednym z pierwszych przykładów konstruktywizmu. W ołtarzu głównym świątyni wzniesionej z betonu i żelbetu według projektu Hansa Herkommera, umieszczono mierzący ponad 7 m krucyfiks, dłuta rzeźbiarza Bertholda Müllera. Szczególne znaczenie w historii Piły odegrała okazała XIX-wieczna willa przy ulicy Browarnej 7. Od 1934 roku do wybuchu II wojny światowej mieściła się w niej siedziba konsulatu polskiego w niemieckiej prowincji Marchia Graniczna Poznań - Prusy Zachodnie, w której znalazła się Piła po I wojnie światowej. Dziś jest tu Muzeum Okręgowe. Niedaleko niego, w odrestaurowanym dawnym domu Stasziców, umieszczono Muzeum Stanisława Staszica.

Powiat pilski

Powiat szamotulski

Piła

Szamotuły

W Pile, choć jej dzieje sięgają pierwszej połowy wieku XV, nie zachowało się wiele zabytków. Miasto, zamienione w 1945 roku w twierdzę, miało osłaniać przedpole Wału Pomorskiego. Z wojennej pożogi wyszło najbardziej zniszczone ze wszystkich większych miast Wielkopolski. Nieliczne zachowane zabytki są więc

W połowie XV stulecia Szamotulscy wznieśli zamek obronny, później rozbudowany, który w roku 1511 przeszedł w ręce Górków i był w nich do końca XVI stulecia. Górkowie zamek rozbudowali przekształcając go w późnogotycką rezydencję magnacką. Później, przebudowywany i niszczejący, do gotyckiej szaty

Powiat śremski Dolsk

Kościół i klasztor franciszkanów we Wronkach, fot. Arch. Urzędu Miasta i Gminy we Wronkach

Metryka Dolska sięga wieku XII. Najpierw był w rękach arcybiskupów gnieźnieńskich, a od XIII do końca XVIII wieku biskupów poznańskich. O jego historii mówią trzy kościoły. Najstarszy jest kościół farny pw. św. Michała Archanioła, wzniesiony około roku 1460, jeden z najcenniejszych kościołów późnogotyckich w Wielkopolsce. Jest budowlą trójnawową, halową, ze sklepieniem gwiaździstym. Od południa przylegają doń dwie kaplice - gotycka św. Anny i późnorenesansowa, z początku XVII wieku. Późnorenesansowy jest też bogato zdobiony ołtarz główny z obrazem „Koronacja Matki Bożej”. W pobliżu kościoła stoi późnobarokowa plebania z połowy XVIII wieku, jedna z najpiękniejszych plebani w Wielkopolsce. W Dolsku stoi też jeden ze starszych kościołów drewnianych w Wielkopolsce, pw. Świętego Ducha, wzniesiony w 1618 roku. Ma konstrukcję zrębową, a jego wyposażenie pochodzi głównie z czasów budowy. Trzecią dolską świątynią jest kościół pw. św. Wawrzyńca z 1685 roku. To skromny, jednonawowy barokowy kościół, w którego wnętrzu warto zwrócić uwagą na dwa XVII-wieczne obrazy z wizerunkiem patrona świątyni.

wrócił po rewaloryzacji w latach 70. i 80. XX wieku. Dziś mieści się tu Muzeum Zamek Górków, w którym oglądać można magnackie wnętrza, ekspozycje poświęcone historii Szamotuł, a także niezwykle bogatą kolekcję ikon. Z dawnego warownego założenia pozostały jedynie fragmenty fosy i wałów ziemnych oraz Baszta Halszki z I połowy XV wieku, w której mieszczą się muzealne sale. Swą nazwę baszta wzięła od nieszczęśliwej Halszki, żony wojewody poznańskiego, Łukasza Górki. Legenda mówi, że wojewoda, który Halszkę poślubił wbrew jej woli, nie mogąc zdobyć jej względów, więził ją w zamkowej baszcie.

Wronki Wronki po raz pierwszy w dokumentach wymieniane były w połowie XIII wieku. Stanowiły wówczas własność książęcą. Później były w rękach prywatnych zmieniając co jakiś czas właścicieli. W 1279 roku Przemysł II sprowadził do Wronek dominikanów, którzy działali tu do XIX wieku, do czasu kasaty klasztoru przez Prusaków. Pozostał po nich barokowy kościół pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z II połowy XVII wieku (dzieło Krzysztofa Bonadury Starszego), który - podobnie jak klasztor - od 1868 roku należy do franciszkanów. Najstarszym zabytkiem miasta jest gotycki kościół pw. św. Katarzyny z końca XV wieku. Jego wnętrze znacznie przekształcono podczas odbudowy po pożarze, który zniszczył

Śrem Śrem prawa miejskie otrzymał w 1253 roku. W czasach zaborów, należał do głównych ośrodków polskiego życia narodowego w Wielkopolsce.

Kościół i klasztor pocysterski w Wągrowcu, fot. Arch. Urzędu Miasta w Wągrowcu Muzeum Roberta Kocha w Wolsztynie, fot. Arch. Urzędu Miasta w Wolsztynie

Późnośredniowieczny układ urbanistyczny Śremu zachował się na wyspie otoczonej ramionami Warty i starorzeczem. Jego centrum stanowi dawny rynek, obecnie plac 20 Października, przy którym wznoszą się XIX-wieczne kamienice oraz ratusz. Najważniejszym zabytkiem Śremu jest późnogotycki kościół farny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej, z wieżą nakrytą wczesnobarokowym hełmem. We wnętrzu zachowały się gwiaździste sklepienie nawy i prezbiterium oraz barokowe wyposażenie. Natomiast pofranciszkański kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny jest barokową świątynią halową, z wyposażeniem barokowym i rokokowym. Szczególnie interesujące są w nim rokokowe stalle oraz ambona w kształcie łodzi Piotrowej z 1817 roku.

W XIX-wiecznym dawnym ratuszu mieści się dziś Muzeum Rzemiosła Tkackiego, w którym po przeprowadzonym ostatnio remoncie udostępniono ekspozycję poświęconą życiu i twórczości Józefa Mehoffera. To właśnie temu wybitnemu młodopolskiemu artyście zawdzięczamy wystrój wnętrza neogotyckiego kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wzniesionego według projektu Konstantego i Jarosława Wojciechowskich w latach 1904-13. Dziełem Mehoffera są tutejsze polichromie (odnowione ostatnio dzięki unijnym funduszom), część witraży, obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki oraz stacje Drogi Krzyżowej, wykonane w latach 1933–1939. W 2009 roku odsłonięto rzeźbę przedstawiającą siedzącego na ławce Józefa Mehoffera (dzieło Mai Brzyskiej), a od kilku lat Turek promuje się jako „miasto w klimacie Mehoffera”.

Powiat turecki Turek Turek po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1136 roku. W 1341 roku otrzymał prawa miejskie od arcybiskupa Jarosława Skotnickiego i aż do roku 1796 był własnością biskupów gnieźnieńskich. Po roku 1815, gdy znalazł się w Królestwie Polskim, szybko stał się znanym ośrodkiem sukiennictwa. Do dziś przy ulicach Kaliskiej i Żeromskiego zachował się cenny zespół domków tkaczy z 1826 roku, a w śródmieściu - regularna sieć ulic zabudowanych dwupiętrowymi XIX-wiecznymi domami.

Powiat wągrowiecki Wągrowiec Dzieje Wągrowca od samego początku aż do roku 1796, związane były z cystersami. Gdy pod koniec XIV wieku cystersi zaczęli tu przenosić swą siedzibę z Łekna, rozpoczęli też budowę kościoła i klasztoru. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ukończo-

no około roku 1455, a klasztor w 1512 roku. Gotycki kościół do naszych czasów jednak się nie zachował. Pod koniec wieku XVII Jan Catenazzi nadał mu formy barokowe. Trójskrzydłowy budynek klasztorny z wirydarzem przylega do kościoła od strony południowej. Również przez cystersów został ufundowany kościół farny pw. św. Jakuba Apostoła, który konsekrowano w 1575 roku. Do dziś zachował się w swym pierwotnym stanie - jedynie kruchtę dobudowano w 1911 roku. Jest jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych w Wielkopolsce. To kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły, ze szczytami wczesnorenesansowymi. W jego wnętrzu zachowało się wyposażenie od późnego renesansu po rokoko. Niezwykłej urody jest przylegająca do prezbiterium kaplica Matki Bożej Różańcowej z 1586 roku. Na początku XX wieku odkryto na jej sklepieniu renesansowe polichromie. Przed kościołem stoi pomnik z popiersiem księdza Jakuba Wujka, urodzonego w Wągrowcu wybitnego biblisty, pierwszego tłumacza Biblii na język polski. Z cysterskich zabytków zachował się w Wągrowcu także dawny dom opata – dziś jest w nim Muzeum Regionalne.

wy Meduzy i Fauna - kiedy drzewo uschło jego fragment z płaskorzeźbami przeniesiono do muzeum artysty mieszczącego się w jego wilii przy ul. 5 Stycznia 34. Jest w niej także siedziba Muzeum Regionalnego w Wolsztynie, w skład którego - obok Muzeum Marcina Rożka wchodzą także Muzeum Roberta Kocha (laureata nagrody Nobla w 1905 roku) oraz Skansen Budownictwa Ludowego Zachodniej Wielkopolski. Wolsztyn może się również poszczycić jedyną czynną w Europie parowozownią, w której eksponowanych jest około 30 parowozów.

Powiat złotowski Złotów Pisana historia Złotowa sięga XIV wieku, gdy pojawia się on (pod nazwą Wielatów) w Kronice Janka z Czarnkowa. Nie wiadomo, kiedy otrzymał prawa miejskie - do ich ponowienia doszło w 1665 roku. Po pierwszym rozbiorze Złotów znalazł się pod panowaniem pruskim, a po traktacie wersalskim przypadł Niemcom. Do Polski wrócił dopiero po II wojnie światowej. Jego najstarsza część, z zachowanym średniowiecznym układem ulic, rozciąga się wokół placu Kościuszki, pośrodku którego wznosi się poewangelicki kościół pw. św. Stanisława Kostki, budowany w latach 1829-30 według projektu Karla Friedricha Schinkla. . Najstarszym zabytkiem miasta jest XVII-wieczny kościół farny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, wzniesiony przez Krzysztofa Bonadurę Starszego. W świątyni zachowało się jednolite, późnobarokowe wyposażenie wnętrza z czasów jej budowy. W Złotowie warto też zwrócić uwagę na zabytkowe domy szczytowe z I połowy XIX wieku przy ulicy Obrońców Warszawy oraz szachulcowe budynki z końca XVIII wieku. W jednym z nich, przy ulicy Wojska Polskiego 2a, umieszczono Muzeum Ziemi Złotowskiej ze zbiorami archeologicznymi, etnograficznymi i historycznymi dotyczącymi głównie działalności narodowej.

Powiat wolsztyński Wolsztyn Pierwotny układ urbanistyczny Wolsztyna, sięgającego swą historią XIII wieku został częściowo zmieniony po wielkim pożarze w 1810 roku. W centrum starego miasta zachowała się XIX-wieczna zabudowa, zaś pośrodku rynku ratusz z 1835 roku. Parafialny kościół pw. Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej jest późnobarokowy, z II połowy XVIII wieku, a cechy późnoklasycystyczne i neoromańskie ma dawny kościół poewangelicki z I połowy XIX wieku, pw. Wniebowstąpienia Pańskiego. Nad Jeziorem Wolsztyńskim, na przedmieściu Komorowo rozciąga się park z zabytkowym drzewostanem, pośrodku którego stoi pałac zbudowany w 1911 roku według projektu Rogera Sławskiego, dla Stefana Mycielskiego, ówczesnego właściciela Wolsztyna. Dziś jest w nim hotel i ośrodek spa & wellness. W parku, utrzymanym w stylu angielskim, na jednym z dębów, Marcin Rożek wyrzeźbił gło-

CHODZIEŻ Informacje o mieście www.chodziez.pl Hotel - restauracja Straszny Dwór ul. Ujska 45, tel. 67 282 70 40, www.strasznydwor.pl Łazienki Chodzieskie ul. Łazienki Chodzieskie 1 tel. 67 282 96 56, www.lazienkichodzieskie.pl Kościół pw. św.Floriana ul. Kościelna 8, 64-800 Chodzież tel. 67 282 73 82, www.florianchodziez.pl CZARNKÓW Informacje o mieście www.czarnkow.pl Hotel Czarna Hanka ul. Kościuszki 106, 64-700 Czarnków tel. 67 255 24 58, www.czarnahanka.pl Gościniec Śmieszek Śmieszkowo, ul. Wodna 13, 64-700 Czarnków tel. 67 255 10 31 Kościół pw. św. Marii Magdaleny ul. Kościelna 1, 64-700 Czarnków tel. 67 255 27 02, www.mariamagdalena.czarnkow.pl Zamek Goraj - Zespół Szkół Leśnych im. Jana Kłoski Goraj – Zamek, 64-700 Czarnków tel. 67 255 26 55, www.zsl-goraj.cil.pl DOLSK Informacje o mieście www.dolsk.pl Ośrodek Wypoczynkowy ul. Wczasowa 13, 63-140 Dolsk tel. 61 282 51 14 , www.osir.dolsk.pl Kościół farny pw. św. Michała Archanioła ul. Kościelna 1, 63-140 Dolsk tel. 61 282 55 13, www.parafia.dolsk.info.pl Kościoły filialne – pw. Świętego Ducha oraz pw. św. Wawrzyńca GOSTYŃ Informacje o mieście www.gostyn.pl Pensjonat Absolwent ul. Helsztyńskiego 3, 63-800 Gostyń tel. 65 57 22 061, www.fundacja-absolwent.pl Hotel Cukropol ul. Hutnika 14, 63-800 Gostyń tel. 65 572 01 58, www.cukropol.pl Sanktuarium Matki Bożej Świętogórskiej Róży Duchownej Święta Góra – Głogówko 15, 63-800 Gostyń tel. 65 572 00 14, www.filipini.gostyn.pl Kościół pw. św. Małgorzaty (fara) ul. Przy Farze 2, 63-800 Gostyń, tel. 65 572 00 40 GRODZISK WIELKOPOLSKI Informacje o mieście: www.grodzisk.wlkp.pl Hotel Groclin ul. Sportowa 2, 62-065 Grodzisk Wielkopolski tel. 61 44 36 200, 61 44 36 201, www.hotelgroclin.pl Motel XXI wieku ul. Poznańska 38 b, 62-065 Grodzisk Wielkopolski tel. 61 444 86 65

Kościół pw. św. Jadwigi ul. Kościelna 1, 62-065 Grodzisk Wielkopolski tel. 61 444 54 45, www.jadwigagrodzisk.eu Muzealna Izba Pamięci i Tradycji Park Miejski, 62-065 Grodzisk Wielkopolski tel. 61 444 52 34 JAROCIN Informacje o mieście www.jarocin.pl Hotel Jarota ul. Sportowa 6, 63-200 Jarocin tel. 62 747 31 04, www.hoteljarocin.pl Hotel Oaza ul. Jarocińska 12 , 63-200 Golina tel. 62 740 47 47, www.hotel-oaza.pl Pałac Radolińskich Biblioteka Publiczna ul. Park 3, 63-200 Jarocin tel./fax 62 747 23 46, www.biblioteka.jarocin.pl Kościół pw. św. Marcina ul. kardynała Wyszyńskiego 3, 63-200 Jarocin tel. 62 747 22 43, www.swmarcin-jarocin.com Muzeum Regionalne Rynek 1, 63-200 Jarocin tel. 62 747 34 49, www.muzeumjarocin.pl KALISZ Informacje o mieście www.kalisz.pl Hotel Europa Al. Wolności 5, 62-800 Kalisz tel./fax 62 767 20 31/33, www.hotel-europa.pl Hotel Calisia ul. Nowy Świat 1-3, 62-800 Kalisz tel. 62 767 91 00, fax 62 767 91 14, www.hotel-calisia.pl Rezerwat Archeologiczny - Kaliski Gród Piastów ul. Bolesława Pobożnego 87-105, 62-800 Kalisz tel. 62 757 16 08 (muzeum) tel. 691 99 65 28 (rezerwat), www.muzeum.kalisz.pl Katedra pw. św. Mikołaja ul. Kanonicka 5, 62-800 Kalisz tel. 62 757 59 74, www.katedra.kalisz.pl Bazylika Wniebowzięcia NMP pl. św. Józefa 7, 62-800 Kalisz tel. 62 757 58 22, www.swietyjozef.kalisz.pl Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego pl. Bogusławskiego 1, 62-800 Kalisz tel. 62 760 53 00, www.teatr.kalisz.pl KŁODAWA Informacje o mieście: www.klodawa.wlkp.pl, www.klodawa.eu Hotel Dom Górnika 62-650 Kłodawa, ul. 3 Maja 1 tel.63 273 35 54, www.sol-klodawa.com.pl Podziemna Trasa Turystyczna Biuro Obsługi Turystycznej Kopalni Soli „Kłodawa” S.A. Aleja 1000-lecia 2, 62-650 Kłodawa tel. 63 273 33 04, www.sol-klodawa.com.pl

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP ul. Włocławska 2, 62-650 Kłodawa tel. 63 27 24 712, www.klodawaparafia.org KONIN Informacje o mieście: www.konin.pl Hotel Pałacyk Aleje 1 Maja 15a, 62-510 Konin tel. 63 245 77 77, fax 63 246 60 10 www.hotel-konin.com Szkolne Schronisko Młodzieżowe ul. Staffa 5, 62-505 Konin - Gosławice tel./ fax 63 242 72 35, www.schronisko-goslawice.pl Pałac Lisewo 62-560 Skulsk, tel. 63 268 21 14 - recepcja tel. 663 888 89, www.palacyklisewo.pl Kościół pw. św.Bartłomieja ul. Kościelna 1, 62-505 Konin tel. 63 242 87 48, www.bartlomiej.konin.pl Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła ul. Gosławicka 38, 62-505 Konin, tel. 63 242 75 83 Muzeum Okręgowe ul. Muzealna 6, 62-505 Konin tel. 63 242 75 99, fax 63 242 74 31 www.muzeum.com.pl KOŚCIAN Informacje o mieście www.koscian.pl Zajazd U Dudziarza Skwer Krimpen 1, 64-000 Kościan, tel. 65 512 12 55 Motelik Świtezianka ul. Śmigielska 64, 64-000 Kościan tel. 65 512 78 67, www.switezianka.koscian.net KWILCZ Hotel Olandia Prusim 5, 64-420 Kwilcz tel. 61 29 15 379, 608 467 367, www.olandia.pl Kościół farny pw. Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej ul. Kościelna 1, 64-000 Kościan tel. 65 511 91 57, www.farakoscian.pl LESZNO Informacje o mieście: www.leszno.pl Centrum Konferencji i Rekreacji Akwawit ul. św. Józefa 5, 64-100 Leszno tel. 65 529 37 81, fax 65 529 37 82, www.akwawit.pl Hotel Wieniawa ul. Rynek 29, 64-100 Leszno tel. 65 528 50 50, www.wieniawa.pl Kościół farny pw. św. Mikołaja ul. Kościelna 18, 64-100 Leszno tel. 65 520 25 75, www.kolegiata.leszno.pl Kościół pw. Świętego Krzyża pl. Metziga 19, 64-100 Leszno tel. 65 529 91 56, www.krzyz.leszno.pl Muzeum Okręgowe pl. Metziga 17, 64-100 Leszno tel. 65 529 61 40, www.muzeum.leszno.pl

MIĘDZYCHÓD Informacje o mieście: www.miedzychod.pl Hotel Neptun ul. Słoneczna 8, 64-400 Międzychód, tel. 95 748 23 41 Zajazd Monika Gorzyń 24, 64-400 Międzychód tel. 95 748 26 14, www.zajazdmonika.ovh.org Kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela ul. 17 Stycznia 71, 64-400 Międzychód tel. 95 748 26 66 www.parafia_miedzychod.republika.pl Kościół pw. Niepokalanego Serca Maryi ul. Piłsudskiego 27, 64-400 Międzychód tel. 95 748 34 69, www.nsmmiedzychod.pl Muzeum Regionalne Oddział Biblioteki Publicznej im. Jana Daniela Janockiego ul. 17 Stycznia 100, 64-400 Międzychód tel. 95 748 2701, www.muzeum-miedzychod.pl MUROWANA GOŚLINA Informacje o mieście: www.murowana-goslina.pl Hotel Relax ul. Poznańska 47, 62-095 Murowana Goślina tel. 61 812 22 11, www.relax.poznan.pl Pałac w Boduszewie Boduszewo 16, 62-095 Murowana Goślina tel. 61 892 22 11, www.boduszewo.pl Kościół pw. Św. Jakuba Apostoła plac Powstańców Wielkopolskich 21 62-095 Murowana Goślina, tel. 61 812 21 08 Kościół filialny – kościół pw. Świętego Ducha NOWE MIASTO NAD WARTĄ Hermanów 1, 63-040 Nowe Miasto nad Wartą tel. 607 42 66 64, 61 287 30 15, www.hermanow.pl NOWY TOMYŚL Informacje o mieście www.nowytomysl.pl Hotel Atrium pl. Chopina 18, 64-300 Nowy Tomyśl tel. 061/ 44 21 870, www.centrum-atrium.pl Hotel Kopernik ul. Tysiąclecia 6, 64-300 Nowy Tomyśl tel. 61 442 24 51, www.hotel-kopernik.com.pl Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa pl. Chopina 10a, 64-300 Nowy Tomyśl tel. 61 442 20 89, www.parafia-nspj.pl Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa ul. Topolowa 10, 64-300 Nowy Tomyśl tel. 61 442 23 11, www.muzeum-szreniawa.pl OBORNIKI Informacje o mieście www.oborniki.pl Hotel Doris ul. 11 Listopada 10a, 64-600 Oborniki tel./fax 61 296 09 66, www.hotel-doris.pl Hotel Millenium ul. Mostowa 1, 64-600 Oborniki tel. 61 646 47 47, www.millenium.net.pl

Kościół pw. Świętego Krzyża ul. Droga Leśna 60, 64-600 Oborniki tel. 61 296 01 61; 297 00 95, www.milosierdzie.com PIŁA Informacje o mieście www.pila.pl Hotel Gromada al. Piastów 15, 64-920 Piła tel. 67 351 18 00, www.gromada.pila.pl Pensjonat Park ul. Fryderyka Chopina 1, 64-920 Piła tel. 67 210 89 20, www.pensjonatpark.pila.pl Kościół pw. św. Antoniego ul. Ludowa 20, 64-920 Piła tel. 67 351 12 62, www.pila.kapucyni.pl Muzeum Okręgowe ul. Browarna 7, 64-920 Piła tel. 67 212 71 37, www.muzeum.pila.pl Muzeum Stanisława Staszica ul. Browarna 18, 64-920 Piła tel. 67 213 15 67, www.muzeumstaszica.pl POZNAŃ Hotel Sheraton ul. Bukowska 3/9, 60-809 Poznań tel. 61 655 2000, www.sheraton.pl/poznan Hotel Safir ul. Żmigrodzka 41/49, 60-171 Poznań tel. 61 867 37 11, www.hotelsafir.pl Hotel Poznański ul. Krańcowa 4 (wjazd od ul. 3 Maja) 62-030 Luboń k/Poznania tel. 61 649 99 88, www.hotelpoznanski.pl PUSZCZYKOWO Informacje o mieście: www.puszczykowo.pl Hotel Atrium ul. 3-go Maja 42, 62-040 Puszczykowo tel. 48 61 898 30 60, www.atriumhotel.com.pl HOT_elarnia – Hotel & Spa ul. Morenowa 33, 62-040 Puszczykowo tel. 61 898 37 80, www.hotelarnia.pl Muzeum - Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera ul Słowackiego 1, 62-041 Puszczykowo tel. 61 813 37 94; 61 813 31 90, www.fiedler.pl RAKONIEWICE Informacje o mieście www.rakoniewice.pl Gościniec U Michała Drzymałowo, tel. 61 444 15 26 www.gosciniecumichala.cgx.pl Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa ul. Kościelna 1, 62-067 Rakoniewice tel. 61 444 11 58, www.wmp-muzeum.psp.wlkp.pl RYDZYNA Informacje o mieście www.rydzyna.pl Zamek w Rydzynie (hotel i centrum konferencyjne) plac Zamkowy 1, 64-130 Rydzyna tel. 65 529 50 40, 529 50 26 www.zamek-rydzyna.com.pl

ROGOŹNO Informacje o mieście www.rogozno.pl Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy ul. Za Jeziorem 7a, tel. 67 261 83 66 www.osrodek-rogozno.pl Mini hotel w Domu Młynarza Jaracz 45, tel. 67 261 05 15 Kościół pw. św. Wita ul. Kościelna 10, 64-610 Rogoźno tel. 67 261 80 54, www.parafia-wita.pl Muzeum Regionalne pl. Marcinkowskiego 1, 64-610 Rogoźno tel. 67 261 80 78, www.rck.rogozno.pl SIERAKÓW Informacje o mieście: www. sierakow.pl Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. Poznańska 28, 64-410 Sieraków tel. 61 295 28 68, www.osir.sierakow.pl Ośrodek Szkoleniowo Wypoczynkowy KAMA ul. Orla 13, 64-410 Sieraków tel. 61 295 51 00, www.osrodek-kama.pl Kościół pw. NMP Niepokalanie Poczętej ul. Poznańska 8, 64-410 Sieraków tel. 61 295 20 56, www.parafia.sieraków.pl Muzeum – Zamek Opalińskich Stadnina 3a, 64-410 Sieraków tel. 61 295 23 92, www.muzeum-sierakow.pl SZAMOTUŁY Informacje o mieście www.szamotuly.pl Hotel Maraton ul. Sportowa 6, 64-500 Szamotuły tel. 61 292 19 61, www.maraton.szamotuly.pl Szkolne Schronisko Młodzieżowe ul. Obornicka 12, 64-500 Szamotuły tel. 61 293 20 89, www.bursa-schronisko.pl Pałac Baborówko Baborówko, ul. Parkowa 1, 64-500 Szamotuły tel./fax 61 29 140 27, www.baborowko.pl Muzeum Zamek Górków ul. Wroniecka 30, 64-500 Szamotuły tel. 61 292 18 13, www.zamek.org.pl Kościół pw. Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa ul. Kapłańska 16, 64-500 Szamotuły tel. 61 292 02 82, www.kolegiata.pl ŚREM Informacje o mieście www.srem.pl Hotel L’Ascada ul. Chełmońskiego 2, 63-100 Śrem tel. 61 284 19 10, www.hotel-lascada.pl Hotel Cztery Korony ul. Jacka Malczewskiego 1, 63-100 Śrem tel. 61 28 29 150, www.czterykorony.pl Kościół farny pw. NMP Wniebowziętej ul. Farna 9, 61-100 Śrem tel. 61 283 04 83, www.sremfara.pl

ŚRODA WIELKOPOLSKA Hotel Szablewski ul. Brodowska 38c, 63-000 Środa Wielkopolska tel. 61 28 54 061, 61 28 54 062, www.szablewski.pl TUREK Informacje o mieście www.miastoturek.pl Hotel Arkady plac Sienkiewicza 25, 62-700 Turek tel. 0-63/ 278-46-33, www.hotele.turek.pl Hotel Monika ul. Dworcowa 1, 62-700 Turek tel. 63 802 73 55; 289 12 24, fax 63 289 23 76, www. hotele.turek.pl Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa pl. Sienkiewicza 4, 62-700 Turek, tel. 63 280 31 04 Muzeum Rzemiosła Tkackiego plac Wojska Polskiego 1, 62-700 Turek tel. 63 278 41 60, www.muzeum.turek.net.pl WĄGROWIEC Informacje o mieście www.wagrowiec.um.gov.pl Hotel Pietrak ul. Kościuszki 47, 62-100 Wągrowiec tel. 67 268 58 25, fax 67 262 86 07, www.pietrak.pl Hotel Jamajka ul. Kcyńska 129, 62-100 Wągrowiec, tel. 67 268 58 60 www.hoteljamajka.pl Kościół pw. Wniebowzięcia NMP ul. Klasztorna 21, 62-100 Wągrowiec tel. 67 262 01 25, www.klasztor-wagrowiec.yoyo.pl Kościół farny pw. św. Jakuba Apostoła ul. Klasztorna 16, 62-100 Wągrowiec tel. 67 262 09 99 Muzeum Regionalne ul. Opacka 15, 62-100 Wągrowiec tel. 67 268 59 11, www.opatowka.pl WOLSZTYN Informacje o mieście www.wolsztyn.pl Hotel - Pałac Wolsztyn ul. Drzymały 4, 64-200 Wolsztyn tel. 68 346 93 58, 68 346 93 59 www.palacwolsztyn.com.pl Hotel Kaukaska ul. Poniatowskiego 19, 64-200 Wolsztyn tel. 68 347 28 52, tel/fax 68 347 12 84 www.kaukaska.pl Hotel Zielona Prowansja ul. Wodna 1, 64-200 Wolsztyn tel. 68 347 15 44, 508 015 624 www.zielonaprowansja.pl Kościół pw. NMP Niepokalanie Poczętej ul. Kocha 38, 64-200 Wolsztyn tel. 68 347 09 23, www.farawolsztyn.pl Muzeum Marcina Rożka ul. 5 Stycznia 34, 64-200 Wolsztyn tel. 068/ 384-26-48 www.muzeum-wolsztyn.com.pl

Muzeum Roberta Kocha ul. Kocha 12, 64-200 Wolsztyn tel. 68 384 27 36, www.muzeum-wolsztyn.com.pl Skansen Budownictwa Ludowego w Wolsztynie ul. Bohaterów Bielnika 26, 64-200 Wolsztyn tel. 68 384 26 19, www.muzeum-wolsztyn.com.pl Parowozownia Wolsztyn ul. Fabryczna 1, 64-200 Wolsztyn tel. 68 419 17 93, 68 419 17 53 www.parowozowniawolsztyn.pl WRONKI Informacje o mieście www.wronki.pl Hotel Olympic ul. Leśna 15a, 64-510 Wronki tel. 67 254 55 00, www.hotel-olympic.pl Zajazd Karo ul. Leśna 6, 64-510 Wronki tel. 67 254 19 79 Kościół pw. św. Katarzyny ul. Sierakowska 5, 64-510 Wronki tel. 67 254 08 62, 67 254 35 54 www.katarzyna.parafiawronki.pl Kościół Zwiastowania NMP Klasztor Ojców Franciszkanów ul. Mickiewicza 1, 64-510 Wronki tel. 67 25 40 424, www.franciszkanie.net Muzeum Regionalne ul. Szkolna 2, 64-510 Wronki tel. 67 254 01 33, www.wokwronki.pl ZŁOTÓW Informacje o mieście: www.zlotow.pl Centrum Wypoczynkowo- Konferencyjne „ZACISZE” ul. Wioślarska 4, 77-400 Złotów tel. 723 223 333, 67 263 23 58, www.cwkzacisze.pl Hotel Krajna Aleja Piasta 15, 77-400 Złotów tel. 67 263 30 53, www.hotel-krajna.pl Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny ul. Panny Marii 11, 77-400 Złotów tel. 67 263 28 22, www.msf-zlotow.pl Kościół filialny – kościół pw. Stanisława Kostki Muzeum Ziemi Złotowskiej ul. Wojska Polskiego 2a, 77 - 400 Złotów tel. 67 263 28 72, www. muzeum-zlotow.pl ŻERKÓW Informacje o mieście www.zerkow.pl Mickiewiczowskie Centrum Turystyczne w Żerkowie ul. Jarocińska 35, 63-210 Żerków tel.62 740 20 80, www.mct.zerkow.pl Kościół pw. św. Stanisława Biskupa ul. Kościelna 10, 63-210 Żerków, tel. 62 740 30 04

Informacja turystyczna Poznań Centrum Informacji Turystycznej 61-772 Poznań, Stary Rynek 59/60 tel. 61 852 61 56, 61 855 33 79 it@cim.poznan.pl

Leszno Informacja Turystyczna 64-100 Leszno, ul. Słowiańska 24 tel. 65 529 81 91, 65 529 81 92 infotur@leszno.pl

Centrum Informacji Miejskiej (CIM) – Arkadia 61-816 Poznań, ul. Ratajczaka 44 (wejście od ul. 27 Grudnia) tel. 61 851 96 45, 61 856 04 54 centrum@cim.poznan.pl

Nowy Tomyśl Gminny Ośrodek Informacji 64-300 Nowy Tomyśl, ul. Niepodległości 10 tel. 61 44 23 806 r.ratajczak@nowytomysl.pl Piła Powiatowy Punkt Informacji Turystycznej Kulturalnej i Sportowej 64-920 Piła, al. Niepodległości 33/35 tel. 67 210 94 80 pit@powiat.pila.pl

Filia CIM – Międzynarodowe Targi Poznańskie 60-734 Poznań, ul. Głogowska 14 tel. 61 869 20 84 centrum@cim.poznan.pl Filia CIM - Ławica – lotnisko 60-189 Poznań, ul. Bukowska 285 tel. 61 849 21 40 lawica@cim.poznan.pl

Puszczykowo Centrum Ekoinfo 62-040 Puszczykowo, ul. Poznańska 1 tel. 61 633 62 83, 61 898 37 11 promocja@puszczykowo.pl

Informacja i Usługi Turystyczne „Glob-Tour FB” 60-801 Poznań, ul. Dworcowa 1 tel. 61 866 06 67 info@globtourfb.poznan.pl

Śrem Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego – Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości 63-100 Śrem, ul. Okulickiego 3 tel. 61 283 27 04 unia@srem.com.pl Wolsztyn Gminne Centrum Informacji w Wolsztynie 64-200 Wolsztyn ul. Roberta Kocha 12a tel. 68 347 31 04 gci@wolsztyn.pl

Gniezno Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej 62-200 Gniezno, ul. Rynek 14 tel. 61 428 41 00 info@szlakpiastowski.com.pl Kalisz Centrum Informacji Turystycznej 62-800 Kalisz, ul. Zamkowa tel. 62 598 27 31 it@um.kalisz.pl

Wydawca: Wielkopolska Organizacja Turystyczna ul. 27 Grudnia 17/19, 61-737 Poznań Tekst: Anna Plenzler Opracowanie graficznae: Agencja Fotograficzna Studio-F, www.olszewskiphoto.pl Zdjęcia na okładce: Arch. Urządu Miasta w Czarnkowie, Z. Moliński

Konin Centrum Informacji Turystycznej 62-510 Konin, ul. Dworcowa 2 tel. 63 246 32 48 biuro@lotmarina.pl

ISBN: 978-83-61454-71-7 Poznań 2012 wydawnictwo bezpłatne

Czytnik kodów QR znajdziesz na www.odkoduj.com

www.wielkopolska.travel

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 FUNDUSZE EUROPEJSKIE - DLA ROZWOJU INNOWACYJNEJ WIELKOPOLSKI