VUmc Jubileumkrant, september 2016 by VUmc / VU University Medical Center Amsterdam

VUmc IN DE TOEKOMST 50 jaar VUmc daar zijn we trots op. Al 50 jaar geven we onze patiënten de beste zorg, doen we wetenschappelijk onderzoek en leiden we nieuwe generaties artsen en verpleegkundigen op. 50 jaar is een moment om stil te staan bij het toen en het nu. Maar ook om vooruit te kijken. Wat zijn de uitdagingen in het onderzoek? Wat betekent de samenwerking met AMC voor de zorg in Amsterdam? Wat zijn de dromen van onze kinderen voor de toekomst?

JUBILEUMKRANT

In deze jubileumkrant blikken we terug, maar vooral vooruit.

EDITIE 3, SEPTEMBER 2016 • UITGAVE NIAN UITGEVERS B.V. • EDITIE: NIEUW ZUID

ALS IK LATER GROOT BEN, dan zorg ik dat mensen nooit meer ziek worden. Mees, 5 jaar

SAMEN GOUD In 50 jaar VUmc hebben we veel bereikt. In de zorg voor onze patiënten, in de behandeling van aandoeningen en het onderzoek naar oorzaken. Daar zijn we trots op. Maar we staan niet stil. We werken aan de uitdagingen van nu, met het oog op de behandeling van morgen.

Bestuursvoorzitter Wouter Bos: "VUmc heeft veel te danken aan de steun van particulieren en bedrijven."

KLAAR VOOR DE VOLGENDE 50

Dan doen we samen met mensen die ons werk een warm hart toedragen, zoals Frénk van der Linden. Zijn betrokkenheid bij de ziekte van Alzheimer resulteert komende maand in een nieuw boek Frénk van der Linden en Pieter Webeling over de impact van alzheimer. Meer hierover vindt u op pagina 3. In de liften van VUmc hangen, en op de website staan, vier portretten van artsen, onderzoekers, patiënten en andere betrokkenen. Samen op zoek naar oorzaken, betere zorg en behandeling. Dat doen we voor onze patiënten. Samen met onze patiënten, samen met mensen die ons helpen. Samen met u. www.vumc50jaar.nl/samen-goud

In 50 jaar tijd is VUmc uitgegroeid tot een van de beste universitair medische centra van Nederland. Tegelijkertijd zijn we altijd een echt stadsziekenhuis gebleven, met een eigen spoedeisende hulp. Die stadsfunctie hoort óók bij ons. Dit zie je weerspiegeld in onze faculteit, met een zeer diverse studentenpopulatie. Blank, gekleurd, christelijk, moslim en alles ertussenin: dat zijn wij.

Privaat initiatief Dát we er zijn, danken we trouwens aan onze private investeerders van het eerste uur: honderdduizenden 'kleine luyden', vaak ook huisvrouwen, die wekelijks hun VU-busje met wat centen vulden. En nog steeds zijn we sterk in het aantrekken van donaties, van particulieren én van bedrijven. Zo hebben we sterke banden met veel bedrijven op de Zuidas. Dankzij hun bijdragen kunnen onze wetenschappers belangrijk onderzoek blijven doen. Een mooi voorbeeld vind ik de blauw-rode 'blokkendoos' aan de rand van de ring, waar we wereldwijd vooraanstaand onderzoek naar kanker doen.

Alliantie met AMC De afgelopen 50 jaar hebben we een ongelooflijke ontwikkeling doorgemaakt. En nu zijn we bezig met een nog spannender ontwikkeling: de alliantie met het AMC. Op termijn is het niet verstandig om op zeven kilometer van elkaar dezelfde dingen te doen. Door zorg en onderzoek te concentreren, maken we ons huis robuuster. We blijven wel waar we thuis horen: op de De Boelelaan. De toekomst Dat er in de toekomst veel op ons afkomt, is zeker. Mensen worden ouder, wat betekent dat zij gemiddeld langer met chronische ziekten

kampen. In de stad spelen uitdagingen als het terugdringen van obesitas en het verbeteren van leefstijl. We zullen de zorg in de regio goed moeten organiseren. Waarbij wij als academisch ziekenhuis ons blijven richten op de moeilijkste zorg voor vaak kleine groepen patiënten. Elke dag beter. Dat is onze leus. Daar blijven we elke dag ons uiterste best voor doen. Ook de komende 50 jaar.

Wouter Bos Voorzitter raad van bestuur VUmc

ALZHEIMER VASTSTELLEN IN HET OOG MET GEELWORTEL

EEN BLIK IN DE TOEKOMST ALS IK LATER GROOT BEN,

“Het netvlies dat zich achterin het oog bevindt, vangt licht op en zendt dit signaal via de oogzenuw naar de hersenen, zodat we kunnen zien. Het netvlies bevat zenuwcellen, net als de hersenen. Dat betekent dat veranderingen in het netvlies mogelijk veranderingen in de hersenen weerspiegelen”, vertelt Jurre den Haan. Jurre is onderzoeker bij VUmc Alzheimercentrum, dat onlangs startte met het I-READ onderzoek.

maak ik een drankje, zodat oma weer weet wie ik ben. Mohammed, 7 jaar

Alzheimer en geelwortel “Ons doel is om het vroegste teken van de ziekte van Alzheimer, het Alzheimereiwit, patiëntvriendelijk en vroeg in het ziektebeloop vast te stellen in het oog. We onderzoeken of we bij patiënten met de ziekte van Alzheimer op een relatief jonge leeftijd (<70 jaar) het Alzheimereiwit zichtbaar kunnen maken in het netvlies. Hiervoor gebruiken we de, uit de Aziatische keuken bekende, specerij geelwortel om het Alzheimereiwit met een speciaal ontwikkelde oogscanner af te beelden”, legt de jonge onderzoeker uit. Geelwortel heeft twee eigenschappen die deze specerij uitermate geschikt maken voor deze studie:

het hecht zich specifiek aan het Alzheimereiwit en het geeft licht; het fluoresceert. In het onderzoek wordt geprobeerd aan te tonen dat het Alzheimereiwit zichtbaar te maken is in het netvlies met behulp van geelwortel. Alzheimer en oogtest De resultaten kunnen in de toekomst een rol spelen bij het vroeg vaststellen van de ziekte van Alzheimer. Zou men in de toekomst dan bij de opticien kunnen horen of men alzheimer gaat ontwikkelen? Jurre: "Zo ver zijn we nog lang niet. Maar met een oogtest zouden we de diagnose veel patiëntvriendelijker kunnen stellen, dan met huidige

Jurre den Haan: "Met een oogtest kunnen we de diagnose veel patiëntvriendelijker stellen."

middelen als de MRI-scan of ruggenprik. En misschien ook wel veel eerder in het ziektebeloop." Jurre den Haan kreeg voor de opzet van deze studie de publieksprijs van de Amsterdam Science and Innovation Award in 2015 en was winnaar van TEDx Amsterdam 2015.

KOM NAAR DE OPEN DAG VAN VUMC ALZHEIMERCENTRUM Op zaterdag 17 september opent VUmc Alzheimercentrum haar deuren tijdens de eerste ‘Geheugendag’ voor algemeen publiek. Wees welkom tussen 10.00 tot 13.00 uur om bijvoorbeeld uw geheugen te laten testen door onze neuropsychologen, een lezing bij te wonen over de laatste stand van wetenschappelijk onderzoek en een rondleiding te volgen door VUmc Alzheimercentrum. Voor meer informatie en aanmelden (tot 15 september) kunt u naar www.alzheimercentrum.nl.

OPEN NACHT OP 11 OKTOBER Wat gebeurt er eigenlijk 's nachts in het ziekenhuis? Hoe ziet een nacht op de spoedeisende hulp eruit? Altijd al eens een patiëntencollege willen meemaken? Aan de vooravond van onze vijftigste verjaardag, organiseren we op dinsdag 11 oktober a.s een open nacht voor geïnteresseerden. Vanaf 10 uur ‘s avonds tot 2 uur in de nacht openen we onze deuren en nemen we u aan de hand van verhalen uit de praktijk mee. En natuurlijk proosten we om middernacht op onze verjaardag. Uiteraard zorgen we voor een hapje en een drankje, muziek en een feestelijke aankleding. We zien u graag op 11 oktober. Aanmelden is verplicht via 50jaar@vumc.nl. Het aantal deelnemers is beperkt.

DE SUPERSTUDENT Sara Sahba (20) Derdejaars student geneeskunde en voorzitter studentenvereniging D.O.C.S.

“ONTMOETEN EN UITWISSELEN, DAAR GAAT HET OM!”

BEKENDE NEDERLANDERS OVER HUN ERVARINGEN MET DE ZIEKTE VAN ALZHEIMER

HET MOOISTE WOORD IS HERINNERING Een plastic emmer op een gaspit of schoenen in de koelkast. Wie verdwaalt in het doolhof van dementie, verliest het contact met de wereld en zichzelf. De persoonlijkheid van de patiënt lost langzaam op. Het is een ziekteproces dat ook de 750.000 mantelzorgers in Nederland onder grote druk zet. Hoe beleven zíj de ontwrichtende problemen rond hun familielid, vriend of geliefde? Bekende Nederlanders als Linda de Mol, Maarten van Rossem en minister Edith Schippers hebben de ziekte van Alzheimer van dichtbij leren kennen. In het boek van Frénk van der Linden en Pieter

“Het is best een uitdaging: de combinatie van mijn studie en het voorzitterschap, maar ik vind het belangrijk en doe het dus gewoon. D.O.C.S. staat voor Diversiteit, Openheid, Cultuur en Studenten. We groeien snel: nu al dertig leden, voor het grootste deel studenten van allochtone afkomst. Ontmoeten en uitwisselen, dat vind ik belangrijk. En het is ook nodig, als je luistert naar het debat over vluchtelingen. Heel erg pijnlijk soms. Als meisje van één kwam ik samen met mijn ouders uit Afghanistan. Er valt nog veel te doen. Heel veel.”

Webeling 'Het mooiste woord is herinnering' steken zij - en nog een handvol andere Nederlanders van naam en faam - met verhalen over hun eigen ervaringen alle andere mantelzorgers een hart onder de riem. Onbevangen en openhartig spreken zij over hún inzichten en gevoelens. Daarnaast geeft professor Philip Scheltens, directeur van VUmc Alzheimercentrum, een helder inzicht in de laatste medische ontwikkelingen. Vijf euro van elk exemplaar gaat naar wetenschappelijk onderzoek van VUmc Alzheimercentrum.

Meer over onderwijs en onze superstudenten leest u in I.O., het onderwijsmagazine van VUmc. Kijk op www.vumc.nl/onderwijs voor meer informatie en gratis abonnement. Vanaf 21 september in de boekhandel

VUmc JUBILEUMPROJECT

MEER AANDACHT VOOR MAN/VROUW VERSCHILLEN IN DE GEZONDSHEIDSZORG De diagnose en behandeling van vrouwen is van oudsher gebaseerd op onderzoek bij mannen. Een toenemend aantal artsen pleit nu voor meer aandacht voor gendersensitieve zorg, voor meer aandacht voor de verschillen tussen man en vrouw. “We spreken al te lang over 'de patiënt' en kijken niet naar het geslacht van patiënten”, vertelt VUmc interventiecardioloog Yolande Appelman.

We weten anno 2016 nog te weinig over de verschillen tussen man en vrouw in de gezondheidszorg. Dit leidt tot onnodige gezondheidsklachten, hoge zorgkosten en zelfs overlijden. Vooral binnen de cardiologie. Dagelijks sterven er 58 vrouwen aan hart- en vaatziekten en daarmee is dit doodsoorzaak nummer één onder vrouwen in Nederland.

komen die vernauwingen wel voor, alleen niet in de grote maar in de kleine bloedvaatjes.”

Walter Paulus: “Hartfalen bij vrouwen wordt veroorzaakt door problemen in de kleine bloedvaatjes.”

Gendersensitieve zorg is zorg die zich specifiek richt op de man én de vrouw. Appelman: “Dat klinkt misschien als een open deur, maar het gaat erom dat we alle sekse- en genderaspecten in de zorg in ogenschouw nemen. Het is de hoogste tijd voor meer bewustwording van mogelijke verschillen. Onderzoek richt zich vaak op één geslacht: mannen. De onderzoeksresultaten gelden niet automatisch ook voor vrouwen. In het verleden is de rol van vrouwen als onderwerp van onderzoek zeer gering geweest. Dat heeft grote gevolgen voor de gezondheid van vrouwen.” Hartklachten bij vrouwen Op de werkvloer werd Appelman zich bewust van het belang van gendersensitieve zorg. “Ik onderzoek veel mannen met vermoedelijke hart- en vaatziekten op vernauwingen in de kransslagader. De boeken gaan nog uit van de 55-jarige man met pijn op de borst. Bij vrouwen met vermoeden op hart- en vaatziekte kom ik die vernauwingen veel minder tegen op die leeftijd, terwijl die vrouwen wel klachten hebben. Bij relatief jonge vrouwen

ALS IK LATER GROOT BEN, word ik de allerbeste dokter van de wereld.

Problemen in kleine bloedvaten Walter Paulus, hoogleraar fysiologie bij VUmc, kwam tot dezelfde conclusie: “Hartproblemen spelen zich bij mannen voornamelijk af in de grote bloedvaten, door vernauwingen in de grote kransslagaderen. Terwijl dat bij vrouwen veel minder het geval is. Wij hebben inderdaad aangetoond dat dit type hartfalen bij vrouwen wordt veroorzaakt door problemen in de kleine bloedvaatjes. Vrouwen hebben voornamelijk een vorm van hartfalen waarbij de hartspier te stijf is, dat noemen we diastolisch hartfalen.” Binnen VUmc wordt er onderzoek gedaan naar die kleine bloedvaatjes. Wat gaat daar dan precies mis? Zijn dat ook vernauwingen of zitten er bloedpropjes? Er zijn nog veel vraagtekens, weinig behandelingsmogelijkheden en de diagnose vaststellen is vooralsnog ook lastig.

STEUN HET NIEUWE VUmc ONDERZOEK NAAR HARTFALEN BIJ VROUWEN

Yolande Appelman: “De stip op de horizon is gendersensitieve zorg.”

man en vrouw. De uiteindelijke stip op de horizon is dat de zorg gendersensitief is. Dat in de leerboeken resultaten staan van mannen én vrouwen. We moeten verschillen tussen mannen en vrouwen uitsplitsen daar waar nodig. In onderzoek, onderwijs en behandeling.”

Gendersensitieve zorg Artsen als Paulus en Appelman pleiten voor meer aandacht voor de patiënt als persoon. Paulus: “Iedere patiënt is uniek. Onderzoek, diagnose en behandeling zijn gericht op de gemiddelde patiënt, maar die patiënt bestaat niet. Patiënten hebben een eigen identiteit, en die moeten we respecteren.“ Gendersensitieve zorg is een eerste stap in dit gedachtegoed. Appelman: “Ik denk dat het een goede eerste stap is als iedereen die onderzoek gaat doen zich bewust is van de potentiële verschillen tussen

VUmc stimuleert dat onderzoek rekening houdt met de verschillen tussen man en vrouw. Het NOVO onderzoek is daar een voorbeeld van. In dit onderzoek wordt een nieuwe techniek voor het stellen van de diagnose hartfalen, specifiek bij vrouwen, onderzocht. Hartfalen wordt bij mannen vooral veroorzaakt door vernauwingen in de grote bloedvaten van het hart. Bij 60% van de vrouwen zitten de vernauwingen echter in de kleine vaten. VUmc beschikt over de apparatuur om ook die kleine vernauwingen te meten. Als aangetoond is dat de nieuwe techniek werkt, kan bij vrouwen met pijn op de borst de juiste diagnose worden gesteld. Dan kan er ook sneller met een behandeling worden gestart. Een enorme winst! Meer weten? Of wilt u het NOVO onderzoek steunen? Kijk op www.vumc50jaar.nl/jubileumonderzoek

BLOND VUmc SPAARBUS

GEEF OM VUMC… OOK IN DE TOEKOMST

Het VU-busje staat aan de wieg van VUmc. Dankzij de inzet van honderdduizend huisvrouwen kwam het ziekenhuis tot stand en viert VUmc dit jaar zijn 50-jarig jubileum. Het groene busje stond bij vele gezinnen op de schoorsteenmantel en de organisatie 'Vrouwen VU Hulp' haalde voldoende kleingeld op om te starten met de bouw van het ziekenhuis, dat inmiddels VUmc is. Voor ons reden om dit belangrijke VUmc-icoon dit jaar in een nieuw jasje te steken.

Regelmatig geven mensen aan dat zij VUmc op een heel bijzondere manier willen steunen: via hun testament. Op deze persoonlijke wijze kunt u ons onderzoek ook in de toekomst steunen. Graag betrekken wij u bij VUmc en ontwikkelingen binnen het onderzoek, als dank en waardering voor uw toekomstige bijdrage.

Samen met BLOND Amsterdam is een nieuw uniek ontwerp gemaakt in de typerende vrolijke stijl van BLOND. De BLOND versie is vanaf 1 september in een beperkte oplage beschikbaar. De kosten bedragen € 14,95 per stuk (exclusief verzendkosten) en de totale opbrengst gaat naar het wetenschappelijk onderzoek aan VUmc.

Amber, 8 jaar

BESTEL OP WWW.VUMC50JAAR.NL

Wanneer u aan ons aangeeft VUmc te begunstigen in uw testament, nodigen wij u van harte uit voor de Kennis Kring: betrokken mensen die wetenschappelijk onderzoek gaan steunen via het testament. Als lid van De Kennis Kring wordt u jaarlijks uitgenodigd voor een aantal speciale activiteiten. Neemt u voor meer informatie over nalaten aan VUmc of de Kennis Kring contact op met Sylvia Voogt: nalaten@vumc.nl, 020 - 444 55 98. 5

INTERVIEW MET YVETTE VAN KOOYK, HOOGLERAAR MOLECULAIRE CELBIOLOGIE EN IMMUNOLOGIE

IMMUUNTHERAPIE ALS EXTRA MIDDEL IN DE STRIJD TEGEN KANKER Immuuntherapie is een relatief nieuwe behandeling binnen de kankerzorg. Hierbij wordt het natuurlijke afweersysteem ingezet ter bestrijding van kanker. “Afweer heb je normaal gesproken om je te beschermen tegen alles wat vreemd is. Een tumor is dat natuurlijk ook, maar op de een of andere manier is de afweer bij kanker niet goed ontwikkeld. Daardoor kan er een gezwel ontstaan. Met immuuntherapie probeer je wat er mis is met de afweer te 'resetten' zodat de afweer de tumor weer herkent”, vertelt prof. dr. Yvette van Kooyk van het Centrum voor Immuuntherapie van VUmc Cancer Center Amsterdam (CCA).

Immuuntherapie is een veelbelovende behandeling van kanker. “Tot nu toe waren er bestraling, chemotherapie en het chirurgisch wegsnijden van een tumor. Daar kunnen we nu immuuntherapie aan toevoegen.” Vele klinische studies, ook vanuit VUmc, leverden bewijs dat immuuntherapie bij verschillende type tumoren voor een langere overleving van de patiënt zorgt. “Maar het werkt nog niet voor iedereen, niet voor alle tumoren en soms zijn de bijwerkingen vervelend. We zetten namelijk de afweer extra 'aan' en die moet zich specifiek gaan richten op de tumor. Helaas zie je soms dat ook ander weefsel, zoals de darmen, aangetast worden. Immuuntherapie moet daarom nog verder verbeterd worden.” Verschillende strategieën Immuuntherapie kan op verschillende niveaus worden ingezet. “Binnen het Centrum voor Immuuntherapie van VUmc CCA werken we aan een vaccin dat bijvoorbeeld net zo werkt als de griepprik. Een griepprik activeert de juiste immuuncellen waar-

door er een afweer tegen influenza wordt aangemaakt. We proberen dit na te bootsen met een kankervaccin. Dit zet immuuncellen aan tumoren te vernietigen. Ook werken we met antistoffen, die specifiek tumoren herkennen en tegelijkertijd immuuncellen activeren, zodat de tumor ineens wel herkend wordt en het lichaam in actie kan komen. Tot slot kun je ook bloed afnemen bij een patiënt, dat buiten het lichaam versterken en het dan weer teruggeven. We versterken het dan zo, dat het zich heel specifiek gaat richten tegen de tumor.”

Meer profijt van immuuntherapie “Het is ons doel om de kennis uit het laboratorium direct naar de patient te brengen en andersom. Door het 'kat en muis'-spel van de afweer en tumoren beter te begrijpen, zorgen we er voor dat meer patiënten met verschillende typen kanker profijt van immuuntherapie hebben. Dit kan alleen als onderzoekers goed samenwerken met artsen in één centrum. Als we die cirkel een paar keer rond laten gaan, dan hoop ik dat we op termijn kunnen concluderen dat steeds meer patiënten baat hebben bij immuuntherapie.”

Prof. dr. Yvette van Kooyk: “Binnen VUmc CCA werken we aan een vaccin dat werkt als de griepprik.”

ALS IK LATER GROOT BEN, ga ik mensen helpen om beter te worden. Jasmin, 8 jaar

COLOFON

VUMC IN PRAKTIJK

Jubileumkrant editie 3, september 2016 De jubileumkrant VUmc 50 jaar verschijnt drie keer ter gelegenheid van het 50 jarige jubileum van VUmc. De jubileumkrant wordt huis-aan-huis verspreid in Amsterdam Zuid, Amsterdam

BLIJF OP DE HOOGTE VAN VUMC In ons digitale magazine 'VUmc in praktijk' leest u verhalen van patiënten en medewerkers en houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek. In de rubriek 'VUmc & ik' vertellen patiënten over hun ervaring met VUmc en we nemen een kijkje op een bijzondere plek in ons ziekenhuis in de rubriek "In de polikliniek". En we vertellen hoe u ons werk kunt steunen. Dit jaar lichten we in iedere editie ook een jubileumevenement uit.

Oud West en Amstelveen Eindredactie: Bernie Hermes, Marissa Hossteenge Bijdragen: Yessica Denisse, Annette van der Goes, Karin Husken, Jeroen van den Nieuwenhuizen, Pieter Tinbergen, Sylvia Voogt, Natascha Walpot, Fotografie: Joris Aben, Mark van den Brink, Digidaan, Anita Edridge, Jean-Pierre Jans, Milan Vermeulen Redactiesecretariaat: dienst communicatie VUmc, sponsoring en fondsenwerving, PK4 Z192, De Boelelaan 1117, 1081 HV Amsterdam, tel. 0204443165, www.VUmc.nl/steun, fondsenwerving@VUmc.nl Oplage: 120.000 Vormgeving: Kijf & Witte, grafische vormgeving, Leek Druk: NIAN Uitgevers, Rolde Stichting VUmc Fonds te Amsterdam, rekeningnummer NL46 INGB 0000 0048 18 Copyright © 2016 VUmc, Amsterdam

Wilt u het magazine ook ontvangen? Meld u dan aan via www.vumc.nl/inpraktijk en blijf op de hoogte! VUmc in praktijk verschijnt 6 keer per jaar.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie.

HISTORISCHE FOTO'S 1

Verpleegkundigen-in-opleiding krijgen uitleg over hoe je een baby moet wegen.

In 1995 komt de traumahelikopter van VUmc voor het eerst in actie. Tegenwoordig wordt het traumateam jaarlijks meer dan 2.400 keer opgeroepen.

Een kijkje in een patiëntenkamer van het VU ziekenhuis in 1966.

Studenten geneeskunde tijdens een practicum in de medische faculteit.

ALS IK LATER GROOT BEN,

In 2003 wordt tramlijn 16 officieel in gebruik genomen. Door de komst van deze tramlijn is VUmc verbonden met het stadscentrum van Amsterdam.

wil ik een tabletje uitvinden, zodat mensen niet meer doodgaan. Meer hoogtepunten en historische foto's zien? Bekijk www.vumc50jaar.nl.

JUBILEUMPUZZEL VUMC

KOMT U OOK?

• Naast de puzzel staat een lijst van woorden die gevonden dienen te worden. • Vind de woorden in de puzzel en streep deze weg. • Deze woorden kunnen van horizontaal, verticaal én achterste voren geplaatst zijn. • Dezelfde letters kunnen meerdere keren gebruikt worden. • Wanneer alle woorden zijn weggestreept vormen de overgebleven letters een zin. • Dit is de oplossing van de puzzel. Stuur deze oplossing voor 30 september in via www.vumc50jaar.nl/puzzel en maak kans op een van de drie VVV-bonnen van 50 euro. De prijswinnaars ontvangen uiterlijk 30 oktober 2016 bericht. De actievoorwaarden vindt u op onze website: www.vumc50jaar.nl/puzzel

O W

Desmond, 7 jaar

ALZHEIMERCENTRUM AMBULANCE ANESTHESIOLOOG BLOEDDRUK BRANCARD CCA COASSISTENT COUVEUSE DIAGNOSE DOKTER ENDOSCOPIE GASTENVERBLIJF GEZONDHEID HECHTEN HEELKUNDE HELIKOPTER IVF MRI NUCHTER ONDERWIJS OPERATIE OPNAME POLIKLINIEK PROFESSOR STUDENT TRANSPLANTATIE VERPLEEGKUNDIGE VERZORGENDE WACHTKAMER

VUmc bestaat op 12 oktober 50 jaar en dat vieren we met activiteiten en symposia voor verschillende doelgroepen. Hieronder vindt u een selectie:

• 26 september - Verwendag in VUmc Draag een patiënt of dierbare aan voor een verwenmoment • 12 oktober - Uitreiking eredoctoraat aan Jaap Goudsmit • 20 oktober - Nationaal integratiediner Iedereen is welkom om te komen genieten van de diversiteit die VUmc rijk is • 10 november - Symposium 'Thuis in de zorg van morgen' Praat mee over de kwaliteit van leven van kwetsbare groepen. Voor een uitgebreid overzicht, meer informatie en aanmelden verwijzen we u graag naar www.vumc50jaar.nl. U kunt ons ook mailen op 50jaar@vumc.nl.

DE WINNAARS VAN DE JUBILEUMPUZZEL UIT DE VORIGE EDITIE ZIJN: Mw. I. Kahlman, Amsterdam Mw. S. Rozenberg, Amstelveen Dhr. J. de Vries, Amsterdam 9

TECHNOLOGIE EN INNOVATIES IN MS-ONDERZOEK De ontwikkelingen in de technologie gaan snel. Dit zal ook de zorg aan mensen met MS (Multiple Sclerose) in de toekomst veranderen. Welke combinaties van technologie, data en analyse zullen we over 10 jaar gebruiken voor het efficiënter behandelen van MS? Hier een aantal ontwikkelingen waar VUmc MS Centrum Amsterdam mee bezig is. doel was om artsen en onderzoekers nieuwe inzichten in MS te geven en het leven voor patiënten makkelijker te maken. De MS Hackathon was een initiatief van Mobile Doctors van zorgdienstverlener VvAA en fondsenwerver MoveS, in samenwerking met een groot aantal partners zoals PWC, VUmc en IBM. MS-Hackaton

MS-Hackathon ”Ik wil gewoon niet geloven dat we met big data van alles kunnen analyseren, maar dat we niet MS kunnen oplossen.“ Deze woorden van Thomas Sanders, MS-patiënt, waren de inspiratie voor ruim honderdvijftig artsen, hackers, programmeurs, mensen met MS en creatieven om zich afgelopen mei meer dan 36 uur op te sluiten in Amsterdam. Het

Opname van de Kinect camera

App voor naderende terugval Een gelegenheidsteam van SchubergPhilis en Many2More won de eerste Europese MS Hackathon in mei. Hun app Neurokeys vervangt het bestaande toetsenbord van een smartphone door een intelligent toetsenbord dat er precies hetzelfde uitziet. Als gebruiker merk je geen verschil. Op de achtergrond verzamelt de app onder andere gegevens over hoe snel er wordt getypt, hoe lang er op de toetsen wordt gedrukt en hoe vaak de delete en backspace-toetsen worden gebruikt. Uit onderzoek is gebleken dat oog-hand-coördinatie een goede indicator is voor een terugval bij zenuwaandoeningen. De Neurokeys app registreert dit zonder dat de gebruiker met MS ook maar iets hoeft te doen. VUmc MS Centrum Amsterdam zal meewerken aan een onderzoek naar deze app.

met MS. Deze technologie is geïnspireerd op gesprekken met de partners van mensen met MS. Ten eerste zal VUmc samen met Orikami in een pilot studie onderzoek doen om de app te valideren. Mensen met MS hebben soms een specifieke oogbewegingsafwijking en die mag de meting natuurlijk niet verstoren. Daarnaast zal gekeken worden of de app inderdaad de vermoeidheid van mensen met MS kan meten. Gamen voor onderzoek In samenwerking met Microsoft en Novartis zijn VUmc MS Centrum Amsterdam en nog drie ziekenhuizen in Zwitserland een onderzoek gestart om neurologische uitvalverschijnselen vast te leggen en te volgen met de Kinect camera van de Xbox. Om de werking van medicijnen te bepalen worden mensen met MS regelmatig getest. Een van de testen is het aanraken van je

Vermoeidheid meten Op de MS-Hackathon is ook de App Mijn Kwik van team Orikami gemaakt. Deze app kan vermoeidheid meten in de ogen van mensen

DANK U WEL Deze krant verschijnt drie keer ter gelegenheid van het jubileumjaar van VUmc; dit is de derde en laatste editie. Het verschijnen van deze jubileumkrant was niet mogelijk geweest zonder de steun van betrokken bedrijven, organisaties en relaties van VUmc. Door hun felicitaties, advertenties en medewerking aan de jubileumkrant, hebben wij u kunnen meenemen in verleden, heden en toekomst van VUmc. Wij bedanken iedereen die deze uitgaves mede mogelijk gemaakt heeft.

Sinds 2010 werkt Marjolijn de Bruijn als verpleegkundig teamleider op de afdeling cardiologie in VUmc. Eerst als teamleider op de polikliniek cardiologie maar sinds 1,5 jaar op de hartbewaking en eerste harthulp. Daarvoor had ze een aantal jaar als verpleegkundige in een revalidatiecentrum gewerkt, maar ze wilde zich verder ontwikkelen. Zodra ze VUmc binnenstapte voelde ze zich er thuis en kreeg ze meteen zin om hier te werken.

Binnen VUmc worden veel vernieuwende zaken gedaan op het gebied van onderzoek en onderwijs, maar ook binnen de patiëntenzorg. “Dat

neus met je vinger. De neuroloog kijkt en geeft een beoordeling hoe de patiënt het doet, maar dat is niet objectief. Zo kan een neuroloog dezelfde beweging een tweede keer heel anders beoordelen. Door gebruik te maken van de Kinect technologie worden de observaties van de neuroloog ondersteund. De eerste resultaten van het onderzoek Assess MS worden halverwege 2017 verwacht.

De Kinect camera helpt de arts bij het beoordelen van de ‘neus-vinger test’.

DOOR DE OGEN VAN MARJOLIJN DE BRUIJN

“VUmc past bij mij en biedt mij ook veel mogelijkheden voor de toekomst. Ik ben er trots op hoe er binnen de afdeling cardiologie continu gekeken wordt hoe we de zorg kunnen verbeteren. Waarom doen we dit? Waar willen we naartoe? We houden steeds ons doel voor ogen en zijn kritisch om dat te bereiken.”

36 uur werken aan oplossingen voor MS

Marjolijn de Bruijn: “VUmc heeft de voordelen van zowel een groot ziekenhuis als een klein ziekenhuis.”

zie je binnen de cardiologie ook heel sterk. Binnen de hartcatherisatie-kamer maken we gebruik van veel vernieuwende technieken. Voor al deze baanbrekende zaken is er internationale interesse. Dat maakt VUmc een hele inspirerende omgeving om in te werken.” “Hoewel VUmc een groot ziekenhuis is, doet de sfeer wel kleinscha-

lig en gemoedelijk aan. In tegenstelling tot andere ziekenhuizen is VUmc misschien wat degelijker en bescheidener. VUmc heeft de voordelen van zowel een groot ziekenhuis als een klein ziekenhuis. Contacten aangaan binnen de organisatie gaat vrij gemakkelijk, dat is heel prettig.”

BABETTE'S JOURNEY TO BECOME FIT

“REVALIDATIE IS TOPSPORT” Babette is 19 jaar. Haar droom is verpleegkundige worden. Ze is eerstejaars en heeft al haar vakken gehaald. Babette houdt van volleybal, uitgaan, lekker eten liefst een beetje gezond, maar taart mag ook best - en gaat graag op stedentrip met haar vriendinnen. En Babette zet mooie foto's op Instagram van wat ze zoal meemaakt. Tot zover lijkt er niets aan de hand. En eigenlijk is er ook volgens Babette niks aan de hand, in elk geval niks waardoor ze zich laat beperken om de dingen te kunnen doen die ze leuk vindt. Maar Babette's leven speelt zich voor een deel in ziekenhuizen af. Neuroloog, revalidatiearts, huisarts, spoedeisende hulp… ze is kind aan huis in VUmc. Ze heeft net weer een operatie achter de rug, de derde in vier jaar tijd. En ook dat deelt ze allemaal via Instagram. Journey to become fit, heet haar account. “Purple is my happy colour this week” zette ze bij een foto van haar laatste, knalpaarse gips. Het ziet er lekker hip uit bij haar felgroen gelakte teennagels. Vijf jaar revalidatie Het gips is er inmiddels af. Ze stroopt haar broek op en er komt een enorm litteken tevoorschijn dat van halverwege haar scheenbeen tot over haar knie loopt. Ook dat

Babette: "Al dat medische gedoe hoort er gewoon bij."

was in volle glorie te zien op Instagram. “Gelukkig maakt het me totaal niet uit”, postte ze, “dus zo hup, in korte broek naar het ziekenhuis. Maar eerst mijn favoriete smoothie.” Babette vertelt: “Toen ik negen was brak ik door een val mijn knieschijf. Dat is toen niet goed gezien, waardoor die twee stukken apart zijn gaan groeien en helemaal verkeerd kwamen te staan. Op mijn 14e kreeg ik de eerste hersteloperatie. Na twee jaar revalideren was een tweede operatie nodig om te zorgen dat ik minder pijn had. Maar mijn knieschijf bleef nog steeds niet goed op z'n plaats. Ik moest om de haverklap naar de spoedeisende hulp om hem weer terug te laten

zetten. Zes weken geleden, ik moest er mijn stage voor afbreken, hebben ze mijn knieschijf met metaaldraadjes aan mijn onderbeen vastgezet.” Drie keer per week een uur fysio, vijf keer per dag een half uur oefenen, naar de revalidatiearts, de huisarts… “Revalideren is topsport”, zegt ze. Maar Babette heeft de drive. Ze wil ooit weer intensief gaan sporten, net als vroeger. En verder wil ze vooral een leven leiden als elke student. Met haar Instagram-account wil ze laten zien dat dat litteken en al dat medische gedoe daar gewoon bij horen. “Instagram staat vol met perfecte lichamen, maar dit is ook de realiteit. Het helpt als je positief bent. Dat wil ik aan mensen meegeven.”

VUMC GASTENVERBLIJF: EEN LUISTEREND OOR EN MEER Zeven jaar geleden liep Marian Voorpostel door de hal van VUmc om op bezoek te gaan bij haar schoonvader die hier was opgenomen. Al wachtend in de hal raakte ze helemaal gefascineerd door het mozaïek op de muur. Daarom ging ze het internet op om te zoeken wie dat gemaakt zou kunnen hebben. De maker van het werk heeft ze nooit achterhaald. Wat ze daarentegen wel op internet vond, was een vacature waarvan ze meteen dacht 'dit is het'. Marian Voorpostel reageerde op de vacature en sindsdien is ze assistent huismanager gastenverblijf. Ze begon op een bijzonder moment want ze was nog maar amper binnen of ze kreeg al te horen dat het gastenverblijf naar een andere locatie zou gaan. “Dat vond ik een leuke uitdaging en vier jaar later zijn we ook daadwerkelijk verhuisd naar de nieuwe locatie.” Een welkom voor iedereen Marian en de vrijwilligers zijn heel blij met de nieuwe locatie. “Het gastenverblijf is nu groter geworden, we moesten vroeger heel vaak nee verkopen. Er is niets zo frustrerend als dat. Op de oude locatie moesten we soms wel wekelijks een keer nee verkopen. Dat is niet leuk.” Wasmiddelen, koekje, thee Marian Voorpostel is samen met Wim Knaap verantwoordelijk voor de coördinatie van de gang van zaken in het gastenverblijf. “Het gastenverblijf is bedoeld voor familieleden van patiënten, ambulante

DE SUPERSTUDENT Titus Vink (24) Afgestudeerd mbo-V en hbo-V

“HET IS ZO LEUK OM EEN NIEUW FENOMEEN TE ONDERZOEKEN!” Marian Voorschotel: “De reacties van onze gasten zijn hartverwarmend”

patiënten en voor mensen die van ver komen en die bijvoorbeeld vroeg een afspraak hebben. Wij hebben echt een huis waar mensen tijdelijk kunnen wonen, mensen moeten wel zelf redzaam zijn. Vrijwilligers zorgen dat het huis schoon blijft en maken de gasten wegwijs. Wim en ik zorgen dat alle faciliteiten aanwezig zijn zodat zij hun werk kunnen doen: wasmiddelen, koffie, thee, koekje, de administratie, het werven en begeleiden van vrijwilligers, dat alles verzorgen wij.” Een luisterend oor en meer Net als op andere plekken in het ziekenhuis vervullen de vrijwilligers een bijzonder belangrijke rol. ”De vrijwilligers ontvangen de gasten, maar maken ook schoon en hebben een luisterend oor voor de mensen. Dat is heel veelzijdig voor een dienst van drie en een half uur per

week. Iedereen doet hier hetzelfde. En dan doen ze bij toerbeurt, de ene week maakt die schoon en de andere week de andere. In totaal werken er ruim 80 vrijwilligers.” Lief en leed in het gastenverblijf Het gastenverblijf is niet een gewoon hotel. Het gebeurt soms ook dat een geliefde of vriend van de gast komt te overlijden. “Dan ben je blij dat je iemand in die periode hebt kunnen helpen en met elkaar, met de vrijwilligers, een plek hebt kunnen creëren waarbij dat een beetje verzacht wordt. Maar vaker gaan mensen opgelucht samen met de patiënt naar huis. De reacties van mensen in het gastenboek zijn hartverwarmend. Die raken je enorm.” Een uitgebreide versie van dit interview vindt u op www.vumc50jaar.nl

PAUL GEEFT OM VUmc ONDERZOEK NAAR KINDERKANKER Naam: Paul Benning Leeftijd: 77 jaar Woonplaats: Alkmaar Burgerlijke staat: weduwnaar Steunt: VUmc Onderzoek Naar Kinderkanker (VONK) Donateur: sinds november 2004 Geeft: 1x per kwartaal en verjaardagsgeld

Negende verdieping van VUmc Eind oktober 2003, een datum die in het geheugen van Paul gegrift staat, is bij zijn vrouw darmkanker geconstateerd. Nadat de tumor in de dikke darm succesvol werd verwijderd in VUmc bleef zijn vrouw onder behandeling in VUmc. Paul heeft altijd alle vertrouwen gehad in VUmc. Tijdens een bezoek aan zijn vrouw in het ziekenhuis ging de lift naar de negende verdieping, waar de afdeling kindergeneeskunde is gehuisvest. “Ik zag kinderen met kale hoofden, lopend met een infuuspaal waaruit slangetjes kwamen die in hun kleine lichamen verdwenen.” Zowel Paul als zijn vrouw waren diep ontroerd door dit beeld. Via informatie uit een brochure kwamen Paul en zijn vrouw in aanraking met VUmc Onderzoek Naar Kinderkanker (VONK). Gezamenlijk besloten zij om dit programma van VUmc structureel te gaan steunen.

“Er is een bizar groot verschil tussen mbo-V en hbo-V. Het mbo is praktisch en je loopt veel stages. Daar heb ik heel veel profijt van gehad bij mijn vervolgopleiding. Ik kon meteen de diepgang opzoeken die het hbo biedt. Ik was ook een van de weinigen die echt plezier

Onze kinderen zijn de toekomst “In november 2004 tijdens de uitvaart van mijn vrouw is het eerste donatiebedrag van € 800 overgemaakt naar VONK.” Op de rouwkaart werden genodigden van de uitvaart verzocht om naast een bloem ook een envelop met kleingeld mee te brengen. Het ingezamelde donatiebedrag heeft Paul zelf verdubbeld. Paul steunt VONK nu structureel door één keer per kwartaal een bedrag over te maken en zijn verjaardagsgeld opzij te zetten. “Ik zie een hoop leeftijdsgenoten de pijp aan Maarten geven en dat kan mij ook ieder moment overkomen. Op mijn sterfdag zal het laatste donatiebedrag worden overgemaakt naar VONK.” Paul beschouwt zijn geefgedrag als een plicht. “Mijn grootmoeder zei altijd dat kinderen gekoesterd moeten worden, omdat zij de toekomst vormen.”

beleefde aan zijn scriptie. Het is zo leuk om een nieuw fenomeen te onderzoeken! In de VS behoren 12-uurs diensten al lang tot de mogelijkheden, uit nood geboren vanwege een tekort aan verpleegkundigen. In Nederland wordt het nog maar mondjesmaat toegepast. De uitkomst van mijn onderzoek: als verpleegkundigen het zelf graag willen, pakt een 12-uurs dienst meestal goed uit.” Meer over onderwijs en onze superstudenten leest u in I.O., het onderwijsmagazine van VUmc. Meer informatie over I.O en het gratis abonnement leest u op www.vumc.nl/onderwijs.

VUmc DOOR DE OGEN VAN…

WIM KOONING Begin jaren tachtig werd Wim Kooning vaak ingehuurd door VUmc om laswerkzaamheden te doen aan ramen en deuren. Kooning was namelijk opgeleid om staalconstructies te maken bij boten. Weer terug in Nederland na zijn militaire dienstplicht, wist VUmc hem snel te vinden. Het verzoek om in vaste dienst te treden greep hij met beide handen aan: “Ik dacht, daar heb ik meer zekerheid dan in de havens en op de boten.” “Toen ik begon in VUmc maakten we meer dingen zelf. We hadden draai- en freesbanken en we maakten onderdelen voor de apotheek. Aan de overkant van de weg - aan de Van der Boechorststraat - zaten we met zestig man te klussen. Dat is nu allemaal niet meer aan de orde”. Er is natuurlijk ook veel veranderd. Het ziekenhuisbed bijvoorbeeld, zag er vroeger totaal anders uit. Kooning: “Daar zat vroeger niets elektrisch aan. Er zat een hydraulische pomp onder het bed en een matrasbodem van verenstaal. Vroeger werd ook alles met de hand schoongemaakt. Nu gaat dat allemaal in een grote beddenwasmachine”. Kooning begon zijn carrière bij VUmc met het herstel van bedden en rolstoelen maar na enige tijd vroegen ze hem of hij zich wilde verdiepen in sterilisatie en desinfectie. “Daar zit ik nog steeds in, maar door de jaren heen ben ik eigenlijk van alles gaan doen want de technische dienst is flink gekrompen. De mensen die vertrekken worden niet meer aangevuld. In het begin waren we met zestig man waaronder timmerlui,

schilders, vloerenleggers, werktuigkundige mensen, elektriciens. Nu zijn we met elf mensen.” Pleisters plakken Doordat de facilitaire dienst in dertig jaar is gekrompen zijn de werkzaamheden behoorlijk veranderd. “We kunnen niet meer alles zelf, daar hebben we de mensen niet meer voor. Veel werkzaamheden worden uitbesteed. Wij richten ons op eerstelijns storingen, wat wij “pleisters plakken” noemen. Als er een storing is dan vliegen wij erop af. Kunnen wij het à la minute verhelpen dan doen we dat, kunnen we dat niet, dan zorgen wij ervoor dat het ieder geval veilig is zodat de patiënt er geen last van heeft. Storingen die veel voorkomen? Dat er geen water uit de kraan komt of dat de wasmachine het niet doet. Of dat ze op sterilisatie-afdeling de instrumenten niet uit de machine krijgen. Mijn terrein is sterilisatie en desinfectieapparatuur, dat behelst al het instrumentarium dat gereinigd moet worden voor het naar de OK gaat. Dat is heel belangrijk want als dat stil staat,

Wim Kooning: “Nu kom ik in het hele ziekenhuis”.

dan staat de OK ook stil en dan kan er niet geopereerd worden.” In beweging Doordat het gebouw in de loop der jaren flink is gegroeid legt Kooning steeds meer kilometers af. “De mensen in ons team zijn veel tijd kwijt aan lopen. We gaan natuurlijk met onze tijd mee en zijn bezig met een programma om via onze telefoon het werk binnen

te krijgen. Maar nu is het nog steeds zo dat we naar het hart van het ziekenhuis moeten gaan om een storing binnen te halen, terwijl we in de poli aan het werk zijn. We hebben de kilometers wel eens gemeten, je zit zo aan de vijf tot tien kilometer per dag. Maar dat maakt het werk ook leuker want vroeger zat ik alleen op bepaalde afdelingen waar mijn werk zich voordeed. Nu kom ik in het hele ziekenhuis.”

HENNE HOLSTEGE OP ZOEK NAAR HET GEHEIM VAN HONDERDPLUSSERS

GEFASCINEERD DOOR GEZONDE MENSEN “Waarom blijven mensen gezond? Waarom krijgen sommigen zelfs op hoge leeftijd geen dementie?”. Geneticus Henne Holstege is gefascineerd door gezonde honderdplussers. Een onderzoek dat haar leven een andere wending heeft gegeven. “Ik was bezig met mijn opleiding tot klinisch moleculair geneticus toen ik gegrepen werd door het verhaal van Hendrikje van Andel-Schipper. Toen zij op 115-jarige leeftijd overleed was ze nog steeds helder.”

dels zijn er ruim 200 honderdplussers in mijn onderzoek betrokken en werken er vijftien mensen in mijn team. Genetici, neuropsychologen, onderzoekers en een verpleegkundige. “

“Na haar overlijden heeft ze haar hersenen gedoneerd voor onderzoek en daaruit bleek dat zij geen dementieeiwitten had in haar hersenen. En, naar mijn mening even belangrijk: haar moeder stierf op 100-jarige leeftijd óók zonder verschijnselen van dementie. Daarom rees bij mij de vraag waarom worden sommige mensen níet dement? Wat zit er in hun genen, wat hebben ze in hun leven gedaan of gelaten? En vooral, wat kunnen we daarvan leren voor onszelf? Bij het VUmc Alzheimercentrum kreeg ik de mogelijkheid om dit uit te zoeken.” 100-plussers “Toen ik op de radio een oproep deed voor heldere honderdplussers, meldden zich tot mijn verbazing daarop zeven mensen. Dat was in 2013. Inmid-

“De eerste resultaten zijn binnen, maar ik moet nog de tijd te vinden om het allemaal op te schrijven. Wat mij opvalt is dat ze allemaal optimisten zijn, wellicht iets hoger opgeleid, maar voor de rest niet heel anders dan jij en ik; de vrouwen hebben evenveel kinderen gekregen als in de rest van Nederland, de mannen hebben iets minder gerookt. Erfelijk is het wel. Veel van de honderdplussers hebben ouders, broers of zussen die ook extreem oud zijn geworden, sommige broers of zussen leven zelfs nog. Een schat aan informatie voor ons!” Piepkuiken “Het meest bijzondere aan dit onderzoek? De verhalen van de mensen. Je voelt je een piepkuiken. Zij hebben zoveel meegemaakt. Zoveel verhalen. Alles wat wij alleen uit de boeken kennen, is voor hen persoonlijke geschiedenis.”

Henne Holstege: “Dit onderzoek levert een schat aan informatie voor ons”

Meer informatie over het 100-plus onderzoek vindt u op www.100plus.nl 15