Het begin van de lente

HHet Duinfeest, Hidrellez Bayramı, is een belangrijk festiviteit in Turkije en bij Turken in de diaspora, maar nauwelijks in andere islamitische landen. Het is de viering van de symbolische ontmoeting tussen Hızır en İlyas (Elia), daar waar de zee het vasteland ontmoet.

Over de oorsprong van dit lentefeest bestaan verschillende opvattingen. Door sommigen wordt het omschreven als een dag ter ere van de Mesopotamische en de Anatolische beschaving. Anderen plaatsen het in de oude Turkse en Aziatische gewoonten en gebruiken van voor het ontstaan van de islam. Het is eigenlijk niet mogelijk het Duinfeest toe te schrijven aan één enkele traditie. Al sinds lange tijd wordt deze dag gevierd in heel veel verschillende landen en culturen.

Hızır staat symbool voor de lente en het leven. Hij is waarschijnlijk een van de oudste goden uit het Midden-Oosten – voordat er een moslim- of christelijk geloof bestond, voorafgaand aan de Romeinse of Griekse beschaving. De Turkse naam Hızır is een transliteratie uit het Arabisch van Al-Kidr, dat zoiets als de Groene of de Groene Man betekent. Hızır is onsterfelijk, omdat hij het Water van het Leven heeft gedronken. Hij is een heilige die wonderen kan verrichten. De Groene Man redt mensen in nood, geeft hulp aan de goede mensen, maakt de zieken gezond, steunt de dieren en de natuur. Hij staat symbool voor het geluk. De Bijbelse tegenhanger van Hızır, die ook wordt geassocieerd met water, is de profeet Elia (İlyas).

Hızır staat naast İlyas. De een is niet opgegaan in de ander. In de Turkse folklore is het Duinfeest net zo goed beïnvloed vanuit de Arabische als vanuit de Joodse traditie. De Hızır festiviteiten van 6 mei, de Hızır-Ilyas dag, wordt in het Turks dan ook gewoonlijk afgekort tot Hidrellez Bayramı, het Hidrellez feest.

In Istanbul wordt het Duinfeest jaarlijks gevierd. Het grootste festival is dat in Ahırkapı, waar niet alleen veel Istanbullu, maar ook heel veel toeristen op afkomen. Ook de christenen vieren Hizdrellez in Istanbul als dag van de lente, de orthodoxen in de Aya Yorgi en de katholieken in de St. Georges. In sommige delen van Turkije wordt zelf gevast, waarmee de dag een extra ritueel tintje krijgt.

linkerpagina Het meer van Tunca boven Dansend het duinfeest tegemoet

Het Duinfeest in eDirne

Voor een bijzondere beleving van Hidrellez neem ik de bus van Istanbul naar Edirne. Het is een ritje van slechts drie uur. Deze stad in het noordwesten van Turkije, vlak bij het drielandenpunt aan de grens met Bulgarije en Griekenland, is door vrijwel alle denkbare legers uit de Europese geschiedenis met een bezoek vereerd. Hier wordt het Duinfeest op de meest uitbundige wijze gevierd. De feestelijkheden beginnen al een dag eerder met het ontsteken van een groot vuur. Om in de stemming te komen, bezoek ik de moskee van Selimiye, het mooiste gebouw van de stad. De moskee werd in de 16de eeuw gebouwd in opdracht van Sultan Selim II door bouwmeester Sinan, die het zelf als zijn grootste prestatie beschouwde. Het meesterwerk is mooier dan de eerder door hem ontworpen Süleymaniye moskee in Istanbul. De ruimtebeleving en de schitterende lichtval zijn adembenemend. Alvorens ik me in het feestgedruis werp, laat ik in stilte de schoonheid van Sinans levenslange zoektocht naar perfectie op me inwerken. Door de hele stad zijn er gezellige terrassen en restaurants. Overal wordt gezamenlijk gegeten en gedanst. De mensen geloven dat Hızır juist in de nacht de mensen te hulp schiet. Daarom laat men de deuren van de huizen open. Eens in het jaar kan er wens worden gedaan aan Hızır. Om die over te brengen, moet men zich aan de juiste procedure houden. In de vroege ochtend van 6 mei, nog voor zonsopkomst, gaat men naar de eigen tuin om daar bij een rozenstruik een replica van het meest vurig gewenste te plaatsen. Het is een ritueel zonder woorden, zonder geluid.

‘Het is een ritueel zonder woorden, zonder geluid’

Nostalgie in de wijk rechterpagina boven Takken staan symbool voor geluk onder Selimiye Moskee bij nacht

Ik wil graag eindigen met de woorden van het mooie lied, Hidrellez, van de beroemde zangeres Sezen Aksu:

Het is lente Ik heb een rode buidel aan een tak vastgemaakt In de naam van mijn liefde In een tweepersoonskamer De berg is groen, de takken zijn groen Ze zijn wakker voor het feest

Het is aan me voorbij gegaan Deze lente is het feest Huil niet Duinfeest Huil niet voor mij Ik zaaide het verdriet Wij zullen de liefde oogsten