CALCULO.

Page 1

A CIDADE INTERPRETADA Ruben Santiago: Cálculo CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA 1 outubro / 28 novembro 2010

A integración do CGAC na segunda edición do proxecto A cidade

La integración del CGAC en la segunda edición del proyecto La

interpretada corresponde a unha vontade de ampliar o ámbito

ciudad interpretada corresponde a una voluntad de ampliar el ámbito

de colaboracións institucionais que o centro estableceu na súa

de colaboraciones institucionales que el centro ha establecido en su

programación recente.

programación reciente.

Unha institución como o CGAC ten a obriga de abrirse ao seu contorno

Una institución como el CGAC tiene la obligación de abrirse a su

máis inmediato, a cidade de Santiago de Compostela, e á súa

entorno más inmediato, la ciudad de Santiago de Compostela, y a su

comunidade, Galicia, para acoller propostas que fomenten a

comunidad, Galicia, para acoger propuestas que fomenten la visibilidad

visibilidade da arte contemporánea fóra dun contexto especificamente

del arte contemporáneo fuera de un contexto específicamente museístico.

museístico. Este foi o presuposto inicial da presente colaboración coa

Este ha sido el presupuesto inicial de la presente colaboración con la

Concellería de Cultura de Santiago de Compostela e co Xacobeo.

Concejalía de Cultura de Santiago de Compostela y con el Xacobeo.

Pesaron na decisión outros argumentos igualmente sólidos. Por un lado,

Pesaron en la decisión otros argumentos igualmente sólidos. Por un

o compromiso do CGAC de potenciar as posibilidades de traballo de

lado, el compromiso del CGAC de potenciar las posibilidades de

profesionais galegos do sector que nos merecen a maior confianza.

trabajo de profesionales gallegos del sector que nos merecen la

Tivemos a oportunidade de coñecer a moitas persoas —comisarios e

mayor confianza. Hemos tenido la oportunidad de conocer a muchas

artistas, divulgadores e críticos— con vontade de marcar unha posición

personas —comisarios y artistas, divulgadores y críticos— con

asertiva no plano das ideas que conforman hoxe o mundo cada vez

voluntad de marcar una posición asertiva en el plano de las ideas que

máis complexo das artes visuais.

conforman hoy el mundo cada vez más complejo de las artes visuales.

Entre eles cóntase, certamente, Pablo Fanego. Con motivo dos

Entre ellos se cuenta, ciertamente, Pablo Fanego. Con motivo de los

primeiros contactos sobre esta nova aventura no territorio

primeros contactos sobre esta nueva aventura en el territorio

particularmente difícil da chamada arte pública, inmediatamente lle

particularmente difícil del llamado arte público, inmediatamente le

explicamos que a postura do CGAC se identificaba con esa

explicamos que la postura del CGAC se identificaba con esa

dimensión especulativa da arte como ben de acceso gratuíto;

dimensión especulativa del arte como bien de acceso gratuito;

consideramos que os seus espazos son, en sentido lato, comparables

consideramos que sus espacios son, en sentido lato, comparables a

a calquera praza ou parque da cidade.

cualquier plaza o parque de la ciudad.

A calidade da primeira edición de A cidade interpretada e a

La calidad de la primera edición de La ciudad interpretada y la

traxectoria deste comisario constituían, xa que logo, xustificación

trayectoria de este comisario constituían, pues, justificación suficiente

suficiente para a nosa adhesión.

para nuestra adhesión.

Fotografía: Ruben Santiago: Drenaje, 2010 (instalación in situ)


A todo isto debemos sumarlle o feito de que a nosa participación no

A todo ello debemos sumar el hecho de que nuestra participación en

proxecto se concretase mediante a intervención dun artista galego.

el proyecto se concretase mediante la intervención de un artista

Sen dúbida esta foi unha oportunidade única para que Ruben

gallego. Sin duda esta ha sido una oportunidad única para que Ruben

Santiago producise unha peza dificilmente repetible noutras

Santiago produjese una pieza difícilmente repetible en otras

circunstancias. Estamos plenamente convencidos de que Cálculo, o

circunstancias. Estamos plenamente convencidos de que Cálculo, el

título da súa proposta, representa un momento importante para a súa

título de su propuesta, representa un momento importante para su

carreira. E esa é precisamente a función do CGAC: proporcionarlles

carrera. Y esa es precisamente la función del CGAC: proporcionar a

aos artistas que nel expoñen, na medida do posible, as condicións

los artistas que en él exponen, en la medida de lo posible, las

materiais e intelectuais necesarias para que as súas obras se

condiciones materiales e intelectuales necesarias para que sus obras

transformen aquí en pezas clave nas súas respectivas traxectorias.

se transformen aquí en piezas clave de sus respectivas trayectorias.

Visualmente arriscada e conceptualmente complexa, a intervención

Visualmente arriesgada y conceptualmente compleja, la intervención

de Ruben Santiago estrutúrase partindo da percepción de que a arte

de Ruben Santiago se estructura partiendo de la percepción de que el

debe articularse criticamente coa historia e o tecido social no que se

arte debe articularse críticamente con la historia y el tejido social en

inscribe. Así, o punto de partida da súa obra derívase da situación

que se inscribe. Así, el punto de partida de su obra se deriva de la

xeográfica do CGAC, asentado sobre un veo de auga que atravesa

situación geográfica del CGAC, asentado sobre un velo de agua que

o parque de Bonaval, para construír unha metáfora tecida a partir

atraviesa el parque de Bonaval, para construir una metáfora tejida a

do propio sistema de distribución de auga como servizo público. Se,

partir del propio sistema de distribución de agua como servicio

por un lado, o artista desvía parte do caudal de auga que recorre o

público. Si, por un lado, el artista desvía parte del caudal de agua

parque cara ao interior do museo a través dunha canalización que

que recorre el parque hacia el interior del museo a través de una

se converte nun elemento escultórico de presenza impositiva nas

canalización que se convierte en un elemento escultórico de presencia

salas do soto e na área exterior circundante, por outro, altera, aínda

impositiva en las salas del sótano y en el área exterior circundante,

que en cantidades protocolariamente aceptables, os niveis de

por otro, altera, aunque en cantidades protocolariamente aceptables,

aditivos químicos que determinan a calidade da auga potable,

los niveles de aditivos químicos que determinan la calidad del agua

alteración que o artista rexistra nunha obra videográfica que se

potable, alteración que el artista registra en una obra videográfica

presenta no interior do CGAC. O museo pasa a ser unha especie de

que se presenta en el interior del CGAC. El museo pasa a ser una

membrana entre o espazo público e o espazo privado, elemento de

especie de membrana entre el espacio público y el espacio privado,

mediación entre a pura funcionalidade (a distribución da auga) e a

elemento de mediación entre la pura funcionalidad (la distribución del

intencionalidade artística, que se concreta no plano da pura

agua) y la intencionalidad artística, que se concreta en el plano de la

subxectividade instrumental. Como di o artista na entrevista

pura subjetividad instrumental. Como dice el artista en la entrevista

concedida a Xosé Lois Gutiérrez que a continuación presentamos, a

concedida a Xosé Lois Gutiérrez que a continuación presentamos, su

súa acción desdóbrase en dous conceptos: o de infiltración e o de

acción se desdobla en dos conceptos: el de infiltración y el de

acumulación. A propósito deste segundo, podemos referir as pezas

acumulación. A propósito de este segundo, podemos referir las piezas

Límites del marco de tolerancia e El estado sólido que nos remiten a

Límites del marco de tolerancia y El estado sólido que nos remiten a

situacións límite (de control institucional das condicións de exposición

situaciones límite (de control institucional de las condiciones de

nas salas e de control médico dos efectos perniciosos de

exposición en las salas y de control médico de los efectos perniciosos

perturbacións causadas polo exceso dun determinado compoñente

de perturbaciones causadas por el exceso de un determinado

no noso organismo). Mediante estas pezas de máximo rigor e

componente en nuestro organismo). Mediante estas piezas de máximo

contención formal, Ruben Santiago sitúa o seu traballo no núcleo

rigor y contención formal, Ruben Santiago sitúa su trabajo en el núcleo

dunha discusión cada vez máis fundamental na contemporaneidade,

de una discusión cada vez más fundamental en la contemporaneidad,

xustamente porque está ancorada nas premisas dun espazo público

justamente porque está anclada en las premisas de un espacio público

que, certamente, xa non corresponde a ese ideal de transparencia e

que, ciertamente, ya no corresponde a ese ideal de transparencia y

democratización simplista que o século dezanove deseñou. Hoxe, as

democratización simplista que el siglo diecinueve diseñó. Hoy, las

funcións do Estado, os deberes da cidadanía, as decisións privadas

funciones del Estado, los deberes de la ciudadanía, las decisiones

e o impacto público das institucións atópanse baixo permanente

privadas y el impacto público de las instituciones se encuentran bajo

escrutinio e mutación. De aí que momentos como este, que nos levan

permanente escrutinio y mutación. De ahí que momentos como este,

a reflexionar sobre os paradigmas sobre os cales se asentan os

que nos llevan a reflexionar sobre los paradigmas sobre los cuales se

discursos propios e de terceiros, sexan catalizadores proficuos dunha

asientan los discursos propios y de terceros, sean catalizadores

reflexión crítica sobre o presente.

proficuos de una reflexión crítica sobre el presente. Miguel von Hafe Pérez

Miguel von Hafe Pérez


EL AGUA ES EL AGUA UNA ENTREVISTA CON RUBEN SANTIAGO Xosé Lois Gutiérrez ¿Desde qué posición se podría establecer un abordaje inicial a Cálculo? Ruben Santiago Un concepto crucial es la idea de infiltración que articula tanto el propio proceso de definición de este proyecto como el aparato subterráneo desplegado en el sótano del CGAC y la totalidad del sistema de distribución de agua potable de la ciudad. Otro de los elementos, el cálculo renal de El estado sólido (2010) nos remite a la idea de acumulación (calcárea, concéntrica), insinúo una especie de memoria residual que surge como imagen deformada de aquellas convenciones que ya no responden a las expectativas para las que fueron creadas. La aplicación de ambos conceptos persigue forzar la aparición de las contradicciones que habitan dentro del museo y de nuestras instituciones. De ahí la elección de unos elementos estancos, herméticos —en el sentido más material del término— que aluden al deseo de atravesar el museo hacia una estimulación de lo utópico. XLG ¿Cómo asocias el motivo del agua, un elemento de una fuerte presencia cultural en Santiago, al contexto de tu obra? RS

Esta intervención parte de una invitación a reinterpretar la ciudad de Santiago de Compostela. Busqué un sistema ya existente que incorporase la totalidad del núcleo urbano y sus habitantes y que, a la vez, resultase extrapolable a otros entornos y remitiese directamente a dos momentos históricos que considero determi-

Ruben Santiago: Incidencia no computable, 2010 (fotogramas)

nantes en la concepción urbanística y social de nuestras ciudades, como son el siglo diecinueve y la década de los sesenta del siglo pasado. El sistema de potabilización y distribución de aguas municipales se amoldaba perfectamente a estas pretensiones, ya que me permitía recalcar y certificar su uso en varios niveles: político,

A AUGA É A AUGA UNHA ENTREVISTA CON RUBEN SANTIAGO

administrativo, sanitario, etc. En todo caso, quise evitar la especificidad cultural del agua en un contexto legitimador como es el casco histórico de Santiago y preferí aprovechar la singularidad

Xosé Lois Gutiérrez Desde que posición se podería establecer unha

de la existencia de un acuífero bajo el CGAC.

abordaxe inicial a Cálculo?

Mi idea inicial era mantener un cierto vínculo con el tránsito de

Ruben Santiago Un concepto crucial é a idea de infiltración que

estas aguas que manan justo debajo del CGAC y que original-

articula tanto o propio proceso de definición deste proxecto como

mente llegaban hasta la Porta do Camiño o a la Praza do

o aparato subterráneo despregado no soto do CGAC e a totalidade

Matadoiro, donde alimentaban fuentes y lavaderos, antiguos

do sistema de distribución de auga potable da cidade. Outro dos

espacios de socialización ya obsoletos desde la irrupción del

elementos, o cálculo renal de El estado sólido (2010) remítenos á

agua con entrega a domicilio. A partir de estos dos ejes centrales

idea de acumulación (calcaria, concéntrica), insinúo unha especie

(red pública de agua y acuífero en el CGAC), la investigación fue

de memoria residual que xorde como imaxe deformada daquelas

arrastrada por la memoria de ciertas inundaciones en el sótano

convencións que xa non responden ás expectativas para as que

del edificio posteriormente confirmadas con documentación

foron creadas. A aplicación de ambos os conceptos persegue forzar

variada, por múltiples referencias del imaginario colectivo acerca

a aparición daquelas contradicións que habitan dentro do museo

de la imagen del museo inundado, narraciones acerca de la

e das nosas institucións. De aí a elección duns elementos estancos,

posesión y uso de las fuentes de agua, su tratamiento para el con-

herméticos —no sentido máis material do termo— que aluden ao

sumo humano y las sospechas que esta actividad reglada ha

desexo de atravesar o museo cara a unha estimulación do utópico.

generado en distintos momentos históricos (todo el mundo creía que iba a arrojar LSD al agua, una idea recurrente en las narra-

XLG Como asocias o motivo da auga, un elemento dunha forte presenza cultural en Santiago, ao contexto da túa obra?

ciones distópicas que configuran la visión actual del mundo occidental…). Aunque no es difícil conocer la composición quí-


RS Esta intervención parte dunha invitación a reinterpretar a cidade

mica del agua en nuestras ciudades, en el proyecto no se realiza

de Santiago de Compostela. Busquei un sistema xa existente que

ninguna enumeración de cuales son los elementos químicos ya

incorporase a totalidade do núcleo urbano e dos seus habitantes e

que mantengo la intención de generar una cierta zozobra.

que á vez resultase extrapolable a outros contornos e remitise directamente a dous momentos históricos que coido determinantes

XLG ¿Qué narrativa crees que se puede desarrollar a través de las cua-

na concepción urbanística e social das nosas cidades, como son o século dezanove e a década dos sesenta do pasado século. O

tro piezas que forman Cálculo? RS

Ahora mismo estoy metido en la última fase de producción del pro-

sistema de potabilización e distribución de augas municipais

yecto. Me siento más centrado en culminar la instalación de todo

adaptábase perfectamente a estas pretensións, ao poder recalcar e

el conjunto que en aportar una visión cerrada respecto al mismo…

certificar o seu uso desde varios niveis: político, administrativo,

Déjame que adopte un tono algo descriptivo. Creo que quizás así

sanitario, etc. En todo caso, quixen evitar a especificidade cultural

invite al espectador a desarrollar esa narrativa que, de existir, será

da auga nun contexto lexitimador como é o núcleo urbano histórico

necesariamente múltiple y autónoma.

de Santiago e preferín aproveitar a singularidade da existencia dun

La primera referencia sería la propia intervención en la red de

acuífero baixo o CGAC.

agua de la ciudad, documentada en la proyección en tres cana-

A miña idea inicial era manter un certo vínculo co tránsito destas

les Incidencia no computable (2010), situada en la primera sala

augas que manan xusto baixo do CGAC e que orixinalmente

y donde se pueden ver el muestreo continuo del volumen hídrico

chegaban até a Porta do Camiño ou a praza do Matadoiro, onde

de agua procesada en la central potabilizadora, alternándose

alimentaban fontes e lavadoiros, antigos espazos de socialización

con imágenes de mi propia acción alterando las proporciones de

xa obsoletos desde a irrupción da auga con entrega a domicilio. A

los aditivos químicos de uso diario.

partir destes dous eixes centrais (rede pública de auga e acuífero no

El segundo elemento es la instalación de la cañería (Drenaje,

CGAC), a investigación foi arrastrada pola memoria de certas

2010) que, partiendo del pozo, funciona como imposición o

inundacións no soto do edificio posteriormente confirmadas con

imposibilidad, anulando el acceso a la mayor parte del espacio

documentación variada, por múltiples referencias do imaxinario

expositivo de la sala principal con un trazado lineal de tubos,

colectivo acerca da imaxe do museo inundado, narracións acerca

colocados a una altura apenas suficiente para ser advertidos en la

da posesión e uso das fontes de auga, o seu tratamento para o

penumbra de la sala.

consumo humano e as sospeitas que esta actividade regrada xerou

Las demás piezas también incluyen en su discurso alusiones a la

en distintos momentos históricos (todo o mundo pensaba que lle ía

propia institución artística, tanto al CGAC específicamente como

botar LSD á auga, unha idea recorrente nas narracións distópicas

a la institución-museo en general y, por extensión, a todas las ins-

que configuran a visión actual do mundo occidental…). Aínda que

tituciones humanas. Esta es la propuesta más objetual y más

non é difícil coñecer a composición química da auga nas nosas

cercana a códigos puramente estéticos, pero de un modo cons-

cidades, no proxecto non se realiza ningunha enumeración de cales

picuo. Tanto El estado sólido, antes mencionada, como las

son os elementos químicos xa que manteño a intención de xerar un

planchas higrométricas Límites del marco de tolerancia (2010) se

certo desacougo.

basan en registros que no responden a más criterios que los propiamente burocráticos (convención, conservación, acumulación).

XLG Que narrativa cres que se pode desenvolver a través das catro

En el caso de las planchas se ve claro: son retículas que han per-

pezas que forman Cálculo?

dido su especificidad inicial a partir de su propia reproducción.

RS Agora estou metido na última fase de produción do proxecto.

El título de la exposición hace referencia a aquellos procedimien-

Síntome máis centrado en culminar a instalación de todo o conxunto

tos mecánicos mediante los cuales es posible conocer las

que en achegar unha visión cerrada a respecto deste… Déixame

consecuencias derivadas de unos datos previos, enfatizando el

que adopte un ton algo descritivo. Coido que quizais así invite ao

modo en el que ciertos códigos se aceptan como convenciones,

espectador a desenvolver esa narrativa que, de existir, será

respondiendo a parámetros difícilmente aceptables...

necesariamente múltiple e autónoma. A primeira referencia sería a propia intervención na rede de auga

XLG Se trata entonces de reordenar lo que es arbitrario y que cada ins-

da cidade, documentada na proxección en tres canles Incidencia no computable (2010), situada na primeira sala e onde se pode ver a

titución estipula como socialmente saludable… RS

Me gusta esa alusión que haces a lo arbitrario porque de ahí par-

mostraxe continua do volume hídrico de auga procesada na central

tió, por ejemplo, la posición adoptada a la hora de elegir la

potabilizadora, alternándose con imaxes da miña propia acción

piedra de riñón que decidí colocar en una posición focal dentro

alterando as proporcións dos aditivos químicos de uso diario.

de esta exposición. No se trataba de quedarnos con la primera

O segundo elemento é a instalación dos canos Drenaje (2010) que,

que encontrásemos. La idea era hacer una recogida lo más

partindo do pozo, funciona como imposición ou imposibilidade,

amplia posible para luego efectuar una selección basada en cri-

anulando o acceso á maior parte do espazo expositivo da sala

terios totalmente arbitrarios.

principal cun trazado lineal de tubos, colocados a unha altura

Pues bien, cuando logramos contactar con uno de los mayores

apenas suficiente para seren advertidos na penumbra da sala.

coleccionistas de cálculos renales para solicitarle el préstamo de


Ruben Santiago: Drenaje, 2010 (instalación in situ)

As outras pezas tamén inclúen no seu discurso alusións á propia

alguna de sus piezas, descubrimos que organizaba su colección

institución artística, tanto ao CGAC especificamente como á

según criterios muy rigurosos, en los que las cualidades morfológi-

institución-museo en xeral e, por extensión, a todas as institucións

cas de cada piedra indicaban claramente su vulgaridad o

humanas. Esta é a proposta máis obxectual e máis próxima a

relevancia. Prescindiendo de estos baremos, optamos por realizar

códigos puramente estéticos, pero dun modo conspicuo. Tanto El

una elección peregrina, no trazable, o sí... No sé cómo lo ves tú…

estado sólido, antes mencionada, como as pranchas higrométricas Límites del marco de tolerancia (2010) se basean en rexistros que

XLG Yo creo que lo que dices no deja de responder a tus procedi-

non responden a máis criterios que os propiamente burocráticos

mientos, a la propia naturaleza de tu proyecto crítico, siempre

(convención, conservación, acumulación). No caso das pranchas

fuera de esa actitud más realista de los trabajos de otro arte polí-

vese claro: son retículas que perderon a súa especificidade inicial

tico. Aquí juegas con el sustrato emocional (y político) del agua,

a partir da súa propia reprodución.

Sin ironía, ni denuncia. Solo la frialdad del propio aparato que

O título da exposición fai referencia a aqueles procedementos mecánicos mediante os que é posible coñecer as consecuencias

despliega todo lo que pasa cuando uno abre el grifo… RS

...O cuando se activa un proceso de política cultural a partir de un

derivadas duns datos previos, pon énfase no modo en que certos

espacio previamente legitimado y teóricamente legitimador. Cuando

códigos se aceptan como convencións, respondendo a parámetros

antes hablábamos del recorrido, lo hacía interiorizando la mirada

dificilmente aceptables...

del espectador que va asumiendo una cierta linealidad impuesta por la arquitectura y los códigos museísticos. Pero con este trabajo

XLG Trátase daquela de reordenar o que é arbitrario e que cada institución estipula como socialmente saudable…

es probable que el recorrido sea inverso: de fuera a dentro. Mi reflexión alude al modo en el que las políticas culturales sitúan

RS Gústame esa alusión que fas ao arbitrario porque de aí partiu, por

como interlocutora a la ciudadanía: dentro de una trampa inversa.

exemplo, a posición adoptada á hora de elixir a pedra de ril que

Recuerda que el uso del sótano del CGAC como espacio exposi-

decidín colocar nunha posición focal dentro desta exposición. Non

tivo no es reciente y yo quiero devolverle su condición arquitectónica.

se trataba de quedarmos coa primeira que encontrásemos. A idea

Mi propuesta aquí se esboza desde este nivel práctico, restaurando

era facer unha recollida o máis ampla posible para logo efectuar

este emplazamiento inicialmente destinado al funcionamiento opaco

unha selección baseada en criterios totalmente arbitrarios.

de la institución. Y creo que modificar la composición química del


Pois ben, cando demos contactado cun dos maiores coleccionistas de cálculos renais para lle solicitar o préstamo dalgunha das súas pezas, descubrimos que organizaba a súa colección segundo criterios moi rigorosos, nos que as calidades morfolóxicas de cada pedra indicaban claramente a súa vulgaridade ou relevancia. Prescindindo destes baremos, optamos por realizar unha elección peregrina, non trazable, ou si... Non sei como o ves ti… XLG Eu coido que o que dis non deixa de responder aos teus procedementos, á propia natureza do teu proxecto crítico, sempre fóra desa actitude máis realista dos traballos doutra arte política. Aquí xogas co substrato emocional (e político) da auga, sen ironía nin denuncia. Só a frialdade do propio aparato que desprega todo o que pasa cando un abre a billa… RS ...Ou cando se activa un proceso de política cultural a partir dun espazo previamente lexitimado e teoricamente lexitimador. Cando antes falabamos do percorrido, facíao interiorizando a mirada do espectador que vai asumindo unha certa linearidade imposta pola arquitectura e os códigos museísticos. Pero con este traballo é probable que o percorrido sexa inverso: de fóra para dentro. A miña reflexión alude ao modo en que as políticas culturais sitúan como interlocutora a cidadanía: dentro dunha trampa inversa. Recorda que o uso do soto do CGAC como espazo expositivo non é recente e eu quérolle devolver a súa condición arquitectónica. A miña proposta aquí esbózase desde este nivel práctico, restaurando esta localización inicialmente destinada ao funcionamento opaco da institución. E penso que modificar a composición química da auga pode equivaler a modificar a condición estética do soto do

agua puede equivaler a modificar la condición estética del sótano

museo, devolvéndolle a súa función orixinal e, talvez, lexítima.

del museo, devolviéndole su función original y, talvez, legítima.

Respecto á túa puntualización sobre unha posición que prescinda

Respecto a tu puntualización sobre una posición que prescinda de la

da ironía como eixe argumental, alégrame especialmente que

ironía como eje argumental, me alegra especialmente que hayas

entendeses a miña postura neses termos. Supoño que estaremos de

entendido mi postura en esos términos. Supongo que estaremos de

acordo sobre como, na última década, a ironía foi capitalizada

acuerdo sobre cómo, en la última década, la ironía ha sido capita-

polos sectores máis reaccionarios da arte contemporánea a partir

lizada por los sectores más reaccionarios del arte contemporáneo a

de certa instrumentalización da banalidade.

partir de cierta instrumentalización de la banalidad.

XLG Resulta interesante isto último que dis, Ruben, porque ten moito que

XLG Resulta interesante esto último que dices Ruben porque tiene mucho

ver coas túas obras anteriores —Statement (2005)— e con esa

que ver con tus obras anteriores —Statement (2005)— y con esa

vocación ofensiva e ambiciosa que ten o teu traballo contra esa

vocación ofensiva y ambiciosa que tiene tu trabajo contra esa inte-

interioridade compulsiva da produción artística máis recente. RS É que considero esa interioridade compulsiva como marca do

rioridad compulsiva de la producción artística más reciente. RS

Es que considero esa interioridad compulsiva como marca del

academicismo máis estéril, da submisión a un xeito de entender

academicismo más estéril, de la sumisión a un modo de entender

a actividade artística apenas como industria, espectáculo ou

la actividad artística apenas como industria, espectáculo o herra-

ferramenta para a imposición de narracións hexemónicas. Lin

mienta para la imposición de narraciones hegemónicas. Leí hace

hai pouco nun editorial unha declaración moi sucinta sobre a

poco en un editorial una declaración muy escueta sobre la evi-

evidencia de que a crítica institucional é un ámbito da arte

dencia de que la crítica institucional es un ámbito del arte

superado por certa institucionalidade crítica. Este traballo

sobrepasado por cierta institucionalidad crítica. Este trabajo pre-

pretende hackear esta vontade. Se aceptamos que a institución

tende hackear esta voluntad. Si aceptamos que la institución

administra, xera e exerce a posibilidade da súa propia crítica,

administra, genera y ejerce la posibilidad de su propia crítica,

deixemos que a mesma institución ofreza lexitimamente os

dejemos que la misma institución ofrezca legítimamente los ele-

elementos para que o individuo (non o cidadán) poida conxugar

mentos para que el individuo (no el ciudadano) pueda conjugar

os conflitos que esta contén, non si? En caso contrario, creo que

los conflictos que esta contiene, ¿no es así? En caso contrario,

estariamos a escribir sobre papel mollado.

creo que estaríamos escribiendo sobre papel mojado.


XLG Supoño que es consciente de que isto leva o museo como

XLG Supongo que eres consciente de que esto lleva al propio museo

dispositivo institucional da arte ao seu propio límite, ao seu

como dispositivo institucional del arte a su propio límite, a su pro-

propio esgotamento…

pio agotamiento…

RS Claro, pero todo isto ten que ver co que algunha vez temos falado

RS

Claro, pero todo esto tiene que ver con lo que alguna vez habla-

acerca da esixencia de funcionamento, de excelencia ás nosas

mos acerca de la exigencia de funcionamiento, de excelencia a

institucións (posto que estas aínda existen…), incluídas as

nuestras instituciones (puesto que estas todavía existen…), inclui-

museísticas, por suposto. Aínda que non sei se a palabra excelencia

das las museísticas, por supuesto. Aunque no sé si la palabra

é aquí a axeitada.

excelencia es aquí la adecuada.

XLG Poderiámola interpretar como unha sorte de exixencia de

XLG Podríamos interpretarla como una suerte de exigencia de trans-

transparencia democrática real: devolverlle a unha sala do CGAC

parencia democrática real: devolverle a una sala del CGAC su

o seu estatuto de soto. Pero eu diferenciaría entre a noción de

estatuto de sótano. Pero yo diferenciaría entre la noción de estra-

estratexia e a de narratividade que as propias obras despregan a

tegia y la de narratividad que las propias obras despliegan a

partir dun contexto determinado.

partir de un contexto determinado.

RS Si, así é. E esa esixencia que mencionas aparenta acantoarse no

RS

Sí, así es. Y esa exigencia que mencionas aparenta arrinconarse

deostado eido do utópico. O tipo de aproximación que propoño

en el denostado campo de lo utópico. El tipo de aproximación que

co meu traballo adoita estar confinado a metodoloxías propias

propongo con mi trabajo suele estar confinado a metodologías

da ficción. Pero o que parece ser pode non ser máis que un modo

propias de la ficción. Pero lo que parece ser puede no ser más

de xustificar o que resulta conveniente... Quixera subliñar a miña

que un modo de justificar lo que resulta conveniente... Quisiera

teimosía en que as intervencións que ideo non inclúan ningún

subrayar mi empecinamiento en que las intervenciones que ideo

simulacro na súa incidencia sobre certos espazos de poder

no incluyan ningún simulacro en su incidencia sobre ciertos espa-

(museo, urbanismo, rede pública de augas…). Opero desde

cios de poder (museo, urbanismo, red pública de aguas…).

presupostos estratéxicos, non tácticos, polo que as miñas decisións

Opero desde presupuestos estratégicos, no tácticos, por lo que

responden á fraxilidade das nosas ríxidas organizacións desde a

mis decisiones responden a la fragilidad de nuestras rígidas orga-

posibilidade que ofrece a propia práctica artística. Fíxate, por

nizaciones desde la posibilidad que ofrece la propia práctica

exemplo, en como nunha parte do vídeo Incidencia no computable

artística. Fíjate, por ejemplo, cómo en una parte del vídeo Inci-

documento que é unha responsable dos depósitos municipais

dencia no computable documento que es una responsable de los

quen me ofrece as chaves de acceso aos distintos puntos de

depósitos municipales quien me ofrece las llaves de acceso a los

tratamento de auga. En realidade este proxecto non deixa de ser

distintos puntos de tratamiento de agua. En realidad este proyecto

unha instalación civil que trata sobre esa fraxilidade institucional

no deja de ser una instalación civil que trata sobre esa fragilidad

de que falo.

institucional de la que hablo.

XLG E non cres que esta posición privilexia o teu estatuto como artista?

XLG ¿Y no crees que esta posición privilegia tu estatuto como artista?

RS Antes que privilexiar ou perpetuar o estatuto social do artista, a

RS

Antes que privilegiar o perpetuar el estatuto social del artista, mi

miña posición é a de o cuestionar e á vez instrumentalizar este fráxil

posición es la de cuestionarlo y a la vez instrumentalizar este frá-

consenso para catalizar a consecución dun desexo. A miña

gil consenso para catalizar la consecución de un deseo. Mi

intervención articula ferramentas de carácter máis ou menos

intervención articula herramientas de carácter más o menos impo-

impositivo para facer claramente perceptible a súa presenza

sitivo para hacer claramente perceptible la presencia de las

noutros ámbitos máis relevantes. No referente ás lexitimacións de

mismas en otros ámbitos más relevantes. En lo referente a las legi-

que dispón, o meu papel foi case de camuflaxe, protexido

timaciones de que dispone, mi papel fue casi de camuflaje,

perversamente pola densa capa de competencias e afeccións que

protegido perversamente por la densa capa de competencias y

esperta precisamente a condición de artista.

afecciones que despierta precisamente la condición de artista.

Xosé Lois Gutiérrez Faílde

Xosé Lois Gutiérrez Faílde


THE INTERPRETED CITY

Visually daring and conceptually complex, Ruben’s intervention is

Ruben Santiago: Calculus

running along the Park of Bonaval, in order to construct a metaphor

structured through the perception that art must add a critical dimension to history and the social fabric that surrounds it. The point of departure of this work is the geographic situation of CGAC, built on an aquifer based on the distribution of water as a public service. Thus, on the one hand the artist diverts the flow of water running along the park toward the interior of the museum by means of a canalisation transformed into a sculptural element of resounding presence in the exhibition spaces of the basement of the museum and the surrounding area, while on the other he alters, albeit in officially acceptable quantities, the levels of chemical substances that determine the quality of drinking water, an

The participation of CGAC in the second edition of the project The

alteration that the artist registers in a video work in the interior of CGAC.

Interpreted City corresponds to a need to widen the field of institutional collaborations established by the centre in its recent programming.

The museum becomes a kind of membrane between the public and the private space, an element of mediation between pure functionality (the

An institution such as CGAC has an obligation to relate to its most

distribution of water) and artistic intentionality, which in turn becomes

immediate environment, the city of Santiago de Compostela and the

specific at the level of pure instrumental subjectivity. As the artist says

autonomous community of Galicia, by putting forward proposals that

in an interview with Xosé Lois Gutiérrez included in the present

will encourage the visibility of contemporary art beyond a purely

publication, the action unfolds along two concepts: ‘infiltration’ and

museum context. This has been the thinking behind this collaboration

‘accumulation.’ Referring to the latter are the pieces Límites del marco

between the Culture Council of Santiago de Compostela, the Xacobeo

de tolerancia (Limits of the Frame of Tolerance) and El estado sólido

and CGAC.

(Solid State), which send us back to extreme situations: institutional control of the exhibiting conditions in the rooms of the museum, and

Other equally solid arguments lent weight to this decision. First of all,

medical control of the detrimental effects to health caused by the

CGAC’s determination to establish a working relation with some of

excessive consumption of a particular chemical component. Created

the most highly-regarded Galician art professionals. This has given us

with a great deal of formal rigour and contention, Ruben situates his

the opportunity to come into contact with many people—curators and

work at the core of an increasingly fundamental discussion in the

artists, critics and the media—in order to arrive at an assertive

contemporary world, precisely because it is anchored in the premises

position regarding the level of ideas that conform today’s increasingly

of a public space that no longer corresponds to that old nineteenth

complex visual arts world.

century ideal of transparency and simplistic democratisation. Today, the functions of the State, the duties of the citizens, private decisions

Pablo Fanego, curator of the project, is one such professional. When

and the public impact of institutions are constantly scrutinised and

he first contacted us to discuss this new adventure in the particularly

mutating. By forcing us to reflect on the paradigms upon which our

difficult field of so-called public art, we made clear that the position

own and other people’s discourses are based, moments like this can

of CGAC sat firmly in that speculative dimension of art as a free

act as a catalyst through which we critically question the present.

public asset. We consider that our spaces, in the widest possible sense, are comparable to any square or park in the city.

Miguel von Hafe Pérez

The quality of the first edition of The Interpreted City and the trajectory of the present edition’s curator more than amply justified our adhesion to the project. Added to this, we wanted our direct participation in the project to be underpinned by the intervention of a Galician artist. Undoubtedly, this has given Ruben Santiago the opportunity to create a piece that would not otherwise have been possible in different circumstances. We are totally convinced that Cálculo (Calculus), the title of Ruben’s proposal, marks a defining moment in his career. And this is precisely the function of CGAC: to provide, within our limits, the artists who exhibit here with the necessary material and intellectual conditions so that the work they produce in the centre can become a turning point in their artistic trajectory.

O David e outras esculturas de Miguel Anxo nunha galería da Academia despois das inundacións que asolagaron a cidade. Florencia, Italia, novembro de 2001 (Fotografía: David Lees / Time & Life Pictures / Getty Images)


Ruben Santiago: Drenaje, 2010 (instalación in situ)

WATER IS WATER AN INTERVIEW WITH RUBEN SANTIAGO

political, administrative, health policies, etc. In any case, I wanted to avoid the cultural connotations of water in a legitimising context such as the historic centre of Santiago, referring instead

Xosé Lois Gutiérrez How should we approach Cálculo (Calculus)?

to the singularity of the existence of an aquifer beneath CGAC.

Ruben Santiago The crucial concept is the idea of infiltration. It

My initial idea was to maintain a connection with the itinerary of

articulates the process of defining this project, but also the

the water that springs from right under CGAC, and that originally

subterranean system of pipes beneath the CGAG and the entire

ran all the way to Porta do Camiño and to Praza do Matadoiro,

system of distribution of drinking water in the city. Another element,

where it fed fountains and public washhouses, the old places for

the kidney stone in El estado sólido (The Solid State, 2010),

socialisation that became redundant when water was supplied

suggests the idea of accumulation (calcareous, concentric). Here I

directly to homes. Starting with these two central axis (public water

hint at residual memory as a deformed image of those conventions

supply and the aquifer beneath CGAG), the investigation was

that no longer respond to the expectations laid upon them. The

further developed by people’s memory of floods in the basement of

application of both these concepts brings into the open the

the building, consequently certified by various documents, by

contradictions inherent to the museum and to our institutions.

multiple references in the collective imaginary to the flooded

Hence the choice of closed and hermetic elements—in the material

museum, and by accounts of the ownership and use of the sources

sense of those words—that allude to the desire to go beyond the

of water, its treatment for human consumption and the suspicions

museum toward a stimulation of the utopic.

that this regulated activity have generated throughout history. While I, everyone thought I was going to put LSD in the water, a

XLG How do you associate water, an element with a strong cultural

recurrent idea in the dystopic narrations that configure the modern

presence in Santiago de Compostela, with the context of your

vision of the western world. However, although it’s not difficult to

work?

find out the chemical composition of water in our cities, I don’t

RS This intervention arises from an invitation to reinterpret the city of Santiago. I looked for an existing system that would incorporate

enumerate the chemical elements added in my project. I prefer to create a certain feeling of unease.

the totality of the urban nucleus and its inhabitants, while also being applicable to other situations. I wanted a system that would go back to two moments in history that I consider crucial to the

XLG What narrative can we draw from the four pieces that constitute Cálculo?

urban and social conception of our cities: the nineteenth century

RS I am now getting to the final stage of production. I’m busy

and the 1960s. The system of purification and distribution of

concentrating on the installation of the works and have difficulty

municipal water fitted these expectations perfectly since it was

in expressing a finished version of the project. So allow me to be

possible to implement and certify its usage at various levels:

slightly more descriptive. Perhaps in this way I’ll invite the


viewers to develop their own narrative, for, if a narrative exists,

Starting with the title of the exhibition, the project refers to those

it must surely be multiple and autonomous.

mechanical procedures through which it is possible to discover the

The first reference is my intervention in the city’s water supply,

consequences derived from previous data, emphasising the way

documented in the three-channel video Incidencia no computable

certain codes are accepted as conventions by answering to

(Non-Computable Incidence, 2010), installed in the first exhibition

parameters that are difficult to accept.

space. Here we have a continuous view of the volume of water being processed in the purifying plant, alternating with images of my own action altering the proportions of the chemical substances added daily to the water.

XLG So it is a question of reordering those arbitrary decisions that institutions would make us believe are socially viable. RS I like your allusion to arbitrariness because that was the idea

The second element is the installation of the pipes, Drenaje

behind my decision to place a kidney stone as the central focus of

(Drainage, 2010). Starting at the well, these act as an imposition

the exhibition. But I wasn’t thinking of any old kidney stone. I

or an impossibility, blocking access to most of the main exhibition

wanted the selection to be as wide as possible and then choose one

space. Here the pipes are placed in a linear fashion, at such a low

based on totally arbitrary criteria.

height that they can hardly be seen in the dim light of the space.

We contacted someone who has a big collection of renal calculi

The other works also allude in their discourse to the ‘artistic

and asked him to lend us some of his pieces. We discovered that

institution,’ both to CGAC in particular and to the Museum as

his collection is organised according to very rigorous criteria, and

system in general, and by extension, to all human institutions. These

that it is the morphological qualities of each stone that determine

two object-based proposals are the ones that come closer to purely

their ordinariness or relevance. Then, ignoring these criteria, we

aesthetic codes, albeit in a conspicuous manner. Both El estado

made a totally arbitrary choice, untraceable, or maybe it can be

sólido, already mentioned, and the hygrometric plaques, Límites

traced… I don’t know how you see it.

del marco de tolerancia (Limits of the Frame of Tolerance, 2010), are based on registers that are answerable to no other criteria than the

XLG I think what you’re saying is consistent with your procedure, with

purely bureaucratic ones: convention, conservation, accumulation.

the nature of your critical project, which is always on the margins

This can clearly be seen in the case of the plaques: Grids that have

of the more ‘realist’ attitude of other political art. Here you’re

lost their initial specificity through reproduction.

playing with the emotional (and political) substrata of water.

Ruben Santiago: Drenaje, 2010 (instalación in situ)


offensive and ambitious vocation in your work to fight against the compulsive interiority of recent artistic production. RS For me, that compulsive interiority is proof of a sterile academicism, of a submission to an understanding of artistic practice as an industry, a spectacle or a tool for imposing hegemonic narratives. I read a very succinct editorial recently that declared that institutional critique in art has been supplanted by a type of critical institutionality. My work tries to hack into that notion. If we’re willing to accept that the institution can administer, generate and exercise the possibility of its own critique, then let the institution offer, in a legitimate manner, the elements for the individual (not the citizen) to conjugate the conflicts inherent in that critique. Isn’t that right? Otherwise, what we’re saying isn’t worth the paper it’s written on. XLG You must be aware that this would drive the museum, in its role as institutional arbiter of art, to the limits of its own demise. RS Of course. But while institutions, including museums, still exist, I think we should require of them that they function in a certain manner, that they become centres of excellence, although I’m not quite sure that ‘excellence’ is the right word. XLG We could interpret it as a requirement for real democratic transparency: to give back to one exhibition space in CGAC its condition of basement. But I would differentiate between the Ruben Santiago: Drenaje, 2010 (instalación in situ)

notion of strategy and the narrative that the works unfold in a particular context.

Without irony, without denunciation, exposing only the coldness

RS Yes, that’s right. But this requirement is always pushed back to the

of the system that is set in motion whenever we turn on the tap.

derided field of utopia. The type of approximation I propose in my

RS Or when a process of cultural policy is activated in a previously

work is usually confined to the methodologies of fiction. But what

legitimated, and legitimising, space. When we were talking about

appears to be may not be other than a way of justifying what is

the direction of the itinerary of the work, I was taking on board the

convenient. I want to make absolutely clear that none of my

gaze of the viewer who assumes a certain linearity imposed by the

interventions pretend to be a simulacrum of the bastions of power

architecture and the codes of museums. But in this case, it is

(museums, urbanism, public water supply). My way of working is

possible to do an itinerary in the opposite direction: from the

based on strategic issues, not tactical ones, so my decisions are a

outside to the inside.

reaction to the fragility of our rigid organisations from the point of

My reflection alludes to the way cultural policies try to turn citizens

view of artistic practice. Notice, for instance, how in a section of

into interlocutors: through an inverse trap. Bear in mind that the use

the video Incidencia no computable I document how it is the person

of the basement of CGAC as an exhibition space is not a recent

responsible for the municipal water depots that hands me the keys

thing, and I want to give it back its architectural condition. My

to the places where water is treated. In fact, this project is a civil

proposal works at a practical level by ‘restoring’ a situation that

installation that deals with that institutional fragility.

was initially destined to cover up the opaque functioning of the institution. And I think that to modify the chemical composition of the water can be seen as the equivalent of modifying the aesthetic condition of the basement of the museum, by giving it back its

XLG Don’t you think that this puts you in a position of privilege as an artist? RS Rather than privileging or perpetuating the social status of the

original, and probably legitimate, function.

artist, my position is one of questioning it, of bringing into the

As for your remark about the lack of irony as the main argument

open the fragile consensus that exists in the pursuit of what is

in my work, I’m pleased that you have understood my position in

seen as desirable. My intervention articulates tools of a more or

those terms. I’m sure we both agree on how, in the last decade,

less imposing character in order to reveal their presence in other

irony has been exploited by the most reactionary sectors in

more powerful spheres. As for the legitimisation of the project, I

contemporary art by capitalising on banality.

worked almost in camouflage, perversely protected by that thick layer of authority and affection that accompanies the condition

XLG It’s interesting what you’re saying, because it has a lot to do with some of your previous works (i.e. Statement, 2005), and with that

of being an artist.


Director xeral de Creación e Difusión da Cultura Francisco López Rodríguez S. A. DE XESTIÓN DO PLAN XACOBEO Director-xerente Ignacio Santos Cidrás CONCELLARÍA DE CULTURA E CENTROS SOCIOCULTURAIS Tenente de alcalde e concelleira de Cultura e Centros Socioculturais Socorro García Conde AUDITORIO DE GALICIA Director-xerente X. Paulo Rodríguez Domínguez CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA Director Miguel von Hafe Pérez

A CIDADE INTERPRETADA Organizan S. A. de Xestión do Plan Xacobeo Concellaría de Cultura de Santiago de Compostela Centro Galego de Arte Contemporánea Comisariado Pablo Fanego Asistencia técnica Elvira Fernández, Pilar Ron, Manuel Garrido (Departamento de Exposicións e Publicacións da S. A. de Xestión do Plan Xacobeo) Chus Busto (Auditorio de Galicia) Yolanda López (CGAC) Textos Pablo Fanego Traducións Rosalía Grandal, MAITE LORÉS Deseño Cecilia Labella

Coa colaboración de: Instituto Cultural Rumano Museo das Peregrinacións e de Santiago Universidade de Santiago de Compostela Fundación Man, Camelle Museo de Historia Natural "Luis Iglesias"

CGAC CENTRO GALEGO DE ARTE CONTEMPORÁNEA Ramón del Valle Inclán s/n 15704 Santiago de Compostela cgac@xunta.es / www.cgac.org aberto de martes a domingo de 11 a 20 h [luns pechado]

D.L.: C 3335-2010

CONSELLERÍA DE CULTURA E TURISMO Conselleiro de Cultura e Turismo Roberto Varela Fariña


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.