TECHNIEK Rittal - Automatisering - Toekomst
“Paneelbouwbranche is op cruciaal punt aanbeland” Bedrijven in de paneelbouw hebben, behalve met economische tegenwind, te maken met uitstroom van kennis en concurrentie uit lagelonenlanden. Automatisering met geavanceerde machines kan eveneens als bedreiging worden gezien maar dat is ook waar de kansen liggen. Dat is de overtuiging van Jan Hartman, die na een lange loopbaan als productspecialist bij Rittal nu aan initiatieven werkt om de branche toekomstbestendig te maken. Tekst Theo van Gelder
“Het doemscenario is dat door de voortschrij-
is volgens hem wel verklaarbaar: “Maar weinig
steeds vaker in het buitenland. Zo wordt werk
dende automatisering grote fabrikanten in
bedrijven doen actief aan acquisitie, liever
uitbesteed naar Roemenië en worden,
Europa aan de hand van een digitaal aangele-
vertrouwen ze op hun vaste klantenkring.
andersom, Poolse specialisten naar Nederland
verd ontwerp het complete paneel bouwen. Dat
Alleen gaan ze het met die aanpak de komende
gehaald. Ook hebben gevestigde bedrijven last
zou het einde van de markt voor Nederlandse
jaren niet meer redden. Diverse ontwikkelingen
van de zogenoemde garageprojecten: zzp’ers
panelenbouwers kunnen betekenen.’’ Als het
maken een meer proactieve houding en een
en kleine ondernemingen met minimale
aan Jan Hartman ligt, gaat het zo ver niet
andere manier van werken nodig.”
overhead die, mede doordat ze niet zelden wat nonchalanter zijn met normen en wet- en
komen. Nu hij kort geleden, na een loopbaan van veertig jaar, met pensioen is gegaan zet hij
Bedreigingen
zijn kennis en contacten in om de branche te
Diverse ontwikkelingen maken dat ‘het mooiste
behouden. Eerder dit jaar organiseerde hij, nog
vak dat er bestaat’, zoals Jan Hartman het
Nieuwe norm
in zijn functie als productspecialist bij Rittal,
noemt, in Nederland onder druk staat. “Veel
Ondertussen moet met ingang van volgend jaar
twee bijeenkomsten om de kansen en
van de ervaren mensen in de schakelkasten-
de nieuwe versie van de internationale norm
bedreigingen voor de sector te bespreken. Bij
productie zijn babyboomers. Zij beheersen alle
voor schakelkasten worden nageleefd. De
de tweede werd ook het boek ‘De toekomst van
aspecten, van het maken van ontwerpen en
invoering van deze NEN-EN-IEC 61439 heeft
de schakelkastbouw is dichtbij’ gepresenteerd,
tekeningen tot het lezen van schema’s en de
nogal wat gevolgen voor de praktijk. Zo moet
waarover hij de hoofdredactie voerde.
bouw van zowel het elektrische als mechani-
straks concreet worden aangetoond dat een
Hartman heeft de Nederlandse markt aardig in
sche van het paneel. Alleen is die generatie nu
systeem voldoet aan de norm. Op dit moment
kaart weten te brengen. “Er zijn ongeveer 880
aardig op leeftijd en zullen ze de komende jaren
wordt vaak gewerkt met componenten en
ondernemingen actief in de paneelbouw. Bij
met pensioen gaan. Daarmee verdwijnt ook
deelsystemen van grote fabrikanten, die door
tachtig daarvan gaat het om zelfstandige
hun vakkennis. Werkgevers vangen dat deels
hen zijn samengesteld, doorgerekend en
bedrijven, in de andere gevallen betreft het een
op door klussen in stukjes te knippen, waarbij
getest. Zolang die bouwstenen volgens de
divisie bij een installateur of bij een fabrikant
meerdere medewerkers elk hun eigen kunstje
instructies worden toegepast, geldt de
van machines. In totaal geven zij werk aan zo’n
doen. Maar ondertussen zijn de mensen die het
goedkeuring ook voor het eindproduct. Alleen
tienduizend medewerkers en hun gezamenlijke
hele project kunnen overzien nog maar dun
wijken paneelbouwers daar vaak enigszins van
jaaromzet is ongeveer een miljard euro.’’
gezaaid.”
af, waarbij ze geen harde berekeningen maar
Dat ondanks deze toch niet bepaald marginale
Mede door deze ontwikkeling maar ook door de
vuistregels en extrapolaties hanteren. De
cijfers de sector niet hard aan de weg timmert,
continue prijsdruk zoeken paneelbouwers het
conformiteit met de norm komt zo in een
22
Installatie Journaal Oktober 2013
regelgeving, lagere prijzen kunnen rekenen.
TECHNIEK
Ook het bewerken van de behuizing zelf wordt steeds verder geautomatiseerd.
Uitstroom van ervaren medewerkers en concurrentie uit lagelonenlanden zetten de paneelbouwsector onder druk.
schemergebied.
opereren en daarbij mijn ervaring en netwerk
schakelkastbouw is dichtbij samen te stellen.”
Vanaf eind 2014 zullen zij hun ontwerp
inzetten. Daar heeft men mij ook voor gevraagd
Geheel in lijn met de titel schetst het boek
daadwerkelijk moeten verifiëren. De standaar-
en ik doe het graag want ik voel me zeer
vooral technische en organisatorische
disatieorganisaties onderkennen dat uitge-
verbonden met de sector. Als deze weg zou
perspectieven die de branche toekomstbesten-
breid testen voor veel firma’s te omslachtig en
vallen dan raken we een belangrijk stuk
dig kunnen maken. De grootste uitdaging voor
te duur is. Daarom geeft de 61439 diverse
maakindustrie kwijt en gaat veel waardevolle
bedrijven is om ondanks de neerwaartse
regels en modellen, aan de hand waarvan een
kennis verloren.”
prijsspiraal toch de huidige hoge productkwaliteit te houden. Dat lukt alleen als zij ook de
kast kan worden doorgerekend. Ook wordt de mogelijkheid opengelaten om hiervoor speciale
Platform
kosten kunnen drukken. Zo valt veel winst te
programmatuur te gebruiken.
Om dat te voorkomen streeft hij ernaar om
boeken met het rationaliseren van de
Niet alleen met het oog op de nieuwe norm
paneelbouwers wat vaker bij elkaar te krijgen.
productie. Bij dit Lean Manufacturing sluiten
zullen ontwerpmethoden moeten worden
Zo zou een platform kunnen ontstaan
logistiek en productie exact op elkaar aan. Dat
herzien. Steeds meer stappen in het ontwikkel-
waarbinnen zij informatie en ervaringen
vereist een nauwkeurige planning, goede
en productieproces verlopen volledig digitaal.
uitwisselen en ook externe deskundigen aan
afspraken met toeleveranciers en consequent
Dat maakt het mogelijk aanzienlijk efficiënter te
het woord kunnen laten over zaken als
doorgevoerd kwaliteitsbeheer. Als dit goed
werken, met minder kans op fouten. Maar in de
technische ontwikkelingen, automatisering,
wordt gedaan, kan aanzienlijk op kosten
nogal conventioneel ingestelde paneelbouw,
normen, subsidies en wet- en regelgeving. Dat
worden bespaard, onder andere door de
waar men liever geen al te grote stappen
bleek ook bij de twee bijeenkomsten.
kortere doorlooptijd en minimale voorraden.
maakt, betekent dat voor veel bedrijven een
Hartman: “De eerste keer bleek al dat er een
Een onstuitbare ontwikkeling is de automatise-
ingrijpende omschakeling waar ook een forse
zeer reëel gevaar bestaat dat de branche in
ring van het hele proces. Zo beschikt het
leercurve aan vast zit.
Nederland verdwijnt. Een andere opvallende
CAE-platform Eplan Pro Panel, al dan niet door
constatering was dat er eigenlijk helemaal geen
middel van extra modulen en invoegtoepassin-
Literatuur
specifieke vakinformatie beschikbaar is. Daar
gen, over faciliteiten voor het creëren van
Jan Hartman ziet het als zijn taak om de
komt nu gelukkig verandering in. Zo is de
mechanische en elektrische ontwerpen,
branche te helpen die automatiseringsslag te
afwezigheid van een gerichte opleiding
inclusief het optimaliseren van de indeling, het
maken: “Mijn werkzaamheden bij Rittal waren
ondervangen door Rovc.
doorrekenen van de thermische en stroomver-
natuurlijk best wel commercieel gekleurd maar
En het gebrek aan literatuur was voor mij mede
delingskarakteristieken, het bepalen van de
nu ik met pensioen ben, kan ik onafhankelijk
aanleiding om het boek De toekomst van de
bedrading en het aansturen van CNC-appara-
Installatie Journaal Oktober 2013
23
TECHNIEK
tuur. De jongste versie van het pakket berekent ook de koperverbindingen en railsystemen. En de Zwitserse firma Ehrt heeft een machine die vervolgens automatisch het buigwerk doet. Jan Hartman erkent dat je daarmee vakmensen overbodig maakt. “Maar die expertise is al aan het verdwijnen en dan heb je zo’n oplossing nodig om te overleven. Ook heb je hiermee lagere kosten voor werk en materiaal. Het vervaardigen van de rails voor stroomverdelingen luistert heel nauw, met handwerk zit er je zo een millimeter naast en dan past het niet meer en kun je alles in de container gooien.”
Bedradingsrobot “De meeste winst is te behalen met de bedrading. Daar gaat gemiddeld meer dan de helft van de totale kosten in zitten”, vervolgt Hartman. “Het Duitse bedrijf Kiesling heeft daar een oplossing voor ontwikkeld. Hun Averex is in staat om de bedrading in een
Jan Hartman: “Mijn uiteindelijke doel is dat er een soort brancheorganisatie in het leven wordt geroepen.”
schakelkast aan te brengen en aan te sluiten. De robot kan 60 tot 80 procent van het werk overnemen en doet dat tot vijf maal sneller dan bij handmatig bedraden. Ook dit systeem wordt
realisatie contact met de klant houden en zijn
maar bijvoorbeeld ook een keurmerk in het
vanuit het ontwerppakket aangestuurd, wat het
daardoor in staat om gaande het proces
leven roepen.”
extra programmeren vereenvoudigt.”
veranderingen en verbeteringen aan te
Onlangs is Kiesling overgenomen door de
brengen. Dat biedt voor de opdrachtgever
Sociale media
Friedhelm Loh-groep, het concern waar ook
duidelijke voordelen en die zouden best nog
Hartman ziet naast de succesvolle bijeenkom-
Rittal en Eplan deel van uitmaken. Een logische
verder kunnen worden doorgevoerd. Met een
sten andere initiatieven die de goede kant op
stap, vindt Hartman: “Ook met andere
wat meer proactieve houding kan de paneel-
gaan: “Men weet elkaar nu ook op sociale
machines richten dit bedrijf zich op dezelfde
bouwer zijn expertise al tijdens de ontwerpfase
media te vinden. Zo is er een zeer actieve groep
markt. Zo is de montageautomaat Athex in
inzetten, wat helpt bij het voorkomen van
op Linkedin. Maar mijn uiteindelijke doel is dat
staat om zelfstandig klemmenprofielen van
fouten, het verbeteren van de eigenschappen
er een soort brancheorganisatie in het leven
verschillende fabrikanten samen te stellen, te
en het vergroten van de functionaliteit.”
wordt geroepen. Als dat lukt ben ik klaar.
bedrukken en op omegaprofielen te bevestigen. En in ontwikkeling is een systeem dat, aangestuurd vanuit de CAE-omgeving, door
Wellicht duurt het nog een paar jaar maar ik
“De meeste winst is te behalen met de bedrading”
heb geen tijdslimiet en blijf me er gewoon voor inzetten.”
middel van CNC-machines de kast zelf bewerkt door bijvoorbeeld op de juiste punten uitsparingen in het frontpaneel en de zij- en achterwanden aan te brengen.”
“Die voordelen moeten we in de markt duidelijker benadrukken maar om zich goed te
Samenwerken
kunnen profileren, moet de sector wel meer
Waar het nu om gaat is dat de branche zich
gaan samenwerken. Nu gebeurt dat nog weinig
bewust wordt van de bedreigingen en ook van
omdat men elkaar nog vaak als concurrent ziet.
de mogelijkheden die er zijn om internationaal
Ondertussen verwacht ik dat binnen anderhalf
concurrerend te blijven. “Een van de sterke
à twee jaar de eerste bedradingscomputer in
punten is de communicatie”, weet Hartman.
Nederland staat en daar kun je als kleine
“Duitse bedrijven zijn bijvoorbeeld minder
onderneming alleen niet tegenop. Wat er moet
flexibel. Zij bouwen eerst de kast, op basis van
komen is een gezamenlijk platform, iets wat
het oorspronkelijke ontwerp. Daarna pas wordt
goed binnen Uneto-VNI zou passen.
gekeken of er nog wijzigingen nodig zijn.
Daarmee kunnen paneelbouwers effectief hun
Nederlandse leveranciers blijven tijdens de
belangen behartigen en kennis uitwisselen
Installatie Journaal Oktober 2013
15