nauczania języka obcego

grupowanie, skojarzenia, ale to nauczyciel odgrywa kluczową rolę w planowaniu i wykorzystywaniu odpowiednich technik oraz strategii wspierających proces zapamiętywania i posługiwania się językiem. W wieku wczesnoszkolnym funkcje językowe nie są jeszcze trwale przypisane do jednego obszaru mózgu. Dopiero w okresie dojrzewania lewa półkula przejmuje funkcje odpowiedzialne za używanie języka (Janicka, 2014, s. 7).

W rozwijaniu świadomości językowej uczniów w młodszym wieku szkolnym ważny jest zarówno rozwój emocjonalny, jak i osobowości. Uważa się, iż jest to najistotniejszy okres w życiu, jeśli chodzi o kształtowanie osobowości człowieka (Maier, 1991, s. 47). W wieku 6–7 lat emocje mają bezpośredni wpływ na działanie dziecka. Natomiast z czasem, jak dziecko dorasta, potrafi lepiej panować nad swoimi reakcjami. Istotne w pracy z uczniami w tym wieku jest zapewnienie im pozytywnych doświadczeń, gdyż one stymulują procesy poznawcze i mobilizują uczniów do działania. Ważna jest tutaj twórcza postawa nauczyciela. Aktywności dzieci przyczyniające się do zapewnienia im pozytywnych doświadczeń to zabawa oraz twórcza działalność, taka jak spontaniczny ruch, taniec czy śpiew oraz twórczość artystyczna wyrażana w pracach plastycznych uczniów.

Aby rozwój emocjonalny uczniów przebiegał prawidłowo, kluczowe jest zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa dzieci. Procesy emocjonalne mają wpływ zarówno na przebieg czynności poznawczych, jak i na sprawność działania uczniów. Pozytywne emocje zwiększają sprawność działania, a negatywne ją zmniejszają. Zakłócony rozwój emocjonalny przyczynia się do wzmożonej emocjonalności, co z kolei wpływa na brak odporności emocjonalnej i nieumiejętność kontrolowania emocji, co prowadzi do niepowodzeń w relacjach z innymi ludźmi (Żebrowska, 1977).

Wczesnoszkolne kształcenie języków obcych powinno rozpocząć się od wykształcenia rozumienia ze słuchu. W tym celu należy uczniom zapewnić jak najwięcej okazji do osłuchania się z językiem. W związku z tym nauczyciel nie powinien obawiać się wykorzystywania autentycznych materiałów językowych w postaci piosenek, filmików, bajek na zajęciach z dziećmi. Oczywiście, pod warunkiem że materiały te dopasowane są do wieku i do zainteresowań uczniów. W przeciwnym razie wywołają zgoła odwrotny skutek i zniechęcą uczniów do nauki.

Dzieci zawsze rozumieją więcej, niż są w stanie powiedzieć. Nie powinniśmy zmuszać uczniów do mówienia. Każdy z nich potrzebuje innej długości czasu na tworzenie konstrukcji reprezentacji mentalnych nowego systemu językowego, zanim będzie gotowy mówić. Sprawności produktywne rozwiną się, gdy wyżej wspomniane konstrukcje reprezentacji mentalnych nowego systemu językowego, wytworzą się.

Realizacja celów komunikacyjnych powinna być na początku nauki połączona z prostymi zdaniami, zwłaszcza jeśli chodzi o mówienie. Należy pamiętać również o tym, iż prawdziwa komunikacja jest dwustronna, a proces komunikowania się powinien przebiegać w dwóch kierunkach i opierać się na interakcji. Mechaniczne powtarzanie wyrazów i zdań przez dzieci powinno być ograniczone do koniecznego minimum. Język obcy to nie lista gotowych zwrotów do zapamiętania. Słuchanie i mówienie to podstawowe sprawności językowe leżące u podstaw komunikacji między ludźmi. Natomiast jej efektywność polega na umiejętności uważnego słuchania, które odgrywa tak ważną rolę. Nie słyszenie, a słuchanie. Słyszenie jest czynnością mimowolną, natomiast słuchanie świadomym wysiłkiem uruchamiającym procesy myślowe. A jeżeli jest wysiłkiem świadomym, to nie wystarczy włączyć uczniom piosenkę lub filmik, żeby się osłuchały z językiem. Należałoby raczej dodać do tego procesu jakieś czynności i powody, które mobilizowałyby uczniów do słuchania nagrania, np. odnalezienie w tekście informacji związanej z pytaniem i przekazanie jej kolejnej osobie itp.

Umiejętność czytania i pisania służy rozwijaniu komunikacji werbalnej i jest ściśle uzależniona od osiągnięć dziecka w zakresie słuchania, mówienia i widzenia (Cywińska, 2016, s. 106). Umiejętność czytania wymaga rozpoznawania symboli graficznych, odtwarzania ich formy graficznej i rozumienia ich znaczenia.

Jak już wspomniałam, umiejętność pisania to pośrednia forma komunikacji werbalnej. Gotowość uczniów w wieku wczesnoszkolnym do pisania obejmuje gotowość psychomotoryczną m.in. rozpoznawanie, klasyfikowanie, różnicowanie znaków i symboli graficznych, kojarzenie liter z dźwiękami, obrazami, odwzorowywanie znaków graficznych, znajomość liter małych i wielkich oraz uwarunkowane jest (Cywińska, 2016, s. 112): • prawidłową wymową, • określoną lateralizacją, wysokim poziomem orientacji w przestrzeni, • wysoką sprawnością manualną, szczególnie ręki dominującej, zarówno w zakresie szybkości, jak i precyzji ruchów, • właściwą koordynacją wzrokowo-słuchowo-ruchową, • wysokim poziomem pamięci ruchowej, • zdolnością koncentracji uwagi w dłuższych odcinkach czasu, • odpowiednią pojemnością tzw. pamięci świeżej.

Umiejętność pisania uwarunkowana jest również gotowością pojęciowosłownikową. Gotowość ta uwidacznia się, gdy dziecko posiada różnorodne słownictwo w swoim słowniku pojęciowym. Oprócz zasobu słownictwa niezmiernie ważna jest kwestia gotowości emocjonalno-motywacyjnej, która wyraża się w pozytywnym stosunku dziecka do książek oraz motywacji do samodzielnego zdobywania umiejętności czytania i pisania.

Nie jest uzasadnione, aby uczniowie w klasie pierwszej, a nawet drugiej rozpoczynali już pisanie w języku obcym, jeśli nie są na to gotowi. Przepisywanie słów z tablicy do zeszytu, tzw. pisanie z pamięci, niewiele wnosi do nauki języka obcego.