KullHadd 7.7.13 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

f’PaÌna 4 u 5

Il-Óadd 7 ta’ Lulju, 2013 Óar©a Nru 1,043

il-Mard tas-siÌar Prezz ›0.80

il-’kontoversja’ dwar is-servizzi sigrieti

Ûelqa oÓra fin-nixef tal-Pn

Il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil l-ewwel ˙are© jikkritika bil-qawwa l-operat tas-Servizzi Sigrieti, imbag˙ad wara laqg˙a li talab talKumitat tas-Sigurtà, ˙are© jg˙id li hu sodisfatt bil-mod kif qeg˙din jitmexxew is-Servizzi Sigrieti. Din il-©img˙a l-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil g˙o©bu japprova l-operat tas-Servizzi Sigrieti wara l-plejtu kbir li qala’ il-Partit Nazzjonalista stess matul dawn il-©img˙at. Meta wie˙ed jaqra l-istqarrijiet li l-PN ˙are© fil-medja, sa ftit ilu kont kwaΩi ta˙seb li qeg˙din fuq l-g˙atba ta’ kolp ta’ Stat. Rajna kundanni u espressjonijiet ta’ skandlu g˙all-a©ir allegatatment “xokkanti” meta lMinistru Mallia ˙ass li kellu jattendi g˙all-intervisti li saru g˙all-kandidati prospettivi g˙allpoΩizzjonijiet fi ˙dan is-Servizzi Sigrieti. Diffiçli biex wie˙ed jifhem g˙alfejn tqieset b˙ala ‘skandlu’ l-preΩenza tal-Ministru waqt intervisti biex persuni ji©u impjegati f’taqsima li taqa’ ta˙t ir-responsabbilità tieg˙u, iktar u iktar meta hu kien hemm biss b˙ala osservatur u mhux biex jinfluwenza d-deçiΩjoni tal-Kap tas-Servizzi Sigrieti Michael Cassar. Din il-kritika hija iktar stramba meta jitqies ilfatt illi Gvern Nazzjonalista sab ru˙u ta˙t kritika ferm iktar serja minn din g˙all-mod kif interferixxa fl-amministrazzjoni tas-Servizzi Sigrieti.

it-travu f’g˙ajnejhom

Wie˙ed irid biss jiftakar il-mod kif il-PN kien appunta lill-Kummissarju tal-Pulizija George Grech b˙ala l-ewwel kap tas-Servizzi Sigrieti, sitwazzjoni li kienet ikkritikata ferm min˙abba l-konflitt ta’ interess f’din il-kariga doppja. Matul iΩ-Ωmien li g˙amel b˙ala Kap tasServizzi Sigrieti, kemm-il darba sab ru˙u akkuΩat li qieg˙ed jiffavorixxi lill-Partit Nazzjonalista. Finalment, kellu jkun skandlu sesswali li ©ieg˙el lil Grech jirriΩenja minn dawn il-karigi fl-2001. Is-suççessur tieg˙u, Godfrey Scicluna, kompla g˙arraq l-istorja. Fi Ωmien tieg˙u b˙ala kap ta’ din is-sezzjoni huwa wkoll sab ru˙u akkuΩat illi kien qieg˙ed juΩa’ r-riΩorsi li kellu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u biex jiffavorixxi lil esponenti g˙olja tal-Gvern Nazzjonalista. Dawn l-akkuΩi kienu jinkludu l-uΩu ˙aΩin ta’ interçettazzjonijiet telefoniçi u a©ir intimidatorju fil-konfront ta’ çittadini innoçenti. L-iktar kaΩ gravi ta’ dan l-a©ir kien dak li se˙˙ f’Diçembru tal-2009 fejn membri tasServizzi Sigrieti da˙lu fid-dar ta’ Dr. Franco Debono li dak iΩ-Ωmien kien deputat Nazzjonalista, biex ikaxkruh lura lejn ilParlament ˙alli jivvota mal-Gvern.

Maratona b’risq id-dar tal-Providenza

Ta˙t xem x ti Ω re© u f’tem peratu ri g˙ol ji n, m adwar 40 Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a f’dan tmiem il-©img˙a, jinsabu g˙addejjin b’maratona ta’ 53 sieg˙a ta’ volibol b’risq id-Dar tal-Providenza fis-Si©©iewi. Tkompli f’Pa©na 3

Tkompli f’pa©na 3

It-tliet kapijiet li kellhom s-servizzi sigrieti sa issa: George Grech, Geodfrey Scicluna u Michael Cassar

il-Pn jitkaÛa bil-‘Pulizija wejters’ u jinsa…

l-ikla tal-kanvassers Mill-kÇina ta’ san vinÇenz

Il-©img˙a li g˙addiet il-Partit Nazzjonalista pprova jo˙loq kontrovesrja mill-fatt li numru ta’ pulizija kienu g˙aΩlu li jag˙tu sehemhom f’riçeviment uffiçjali li ttella’ mill-Ministeru g˙all-Intern. Dan meta kienu l-istess pulizija mill-kçina tal-korp li offrew is-servizzi tag˙hom g˙al dan ir-riçeviment. Il-Ministeru spjega li s-36 pulizija li servew l-ikel f’dan ir-riçeviment ©ew im˙allsa g˙as-servizz li taw, l-istess b˙al ma ©ew im˙allsa l-istudenti tal-ITS li ukoll taw isservizzi tag˙hom. Id-Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi tkaΩa fuq li tkaΩa, u qal li kien degradan-

ti g˙all-pulizija li jag˙mlu dan ix-xog˙ol. Wasal biex qal li l-Gvern ma jirrispettax lill-Membri tal-Korp, u li lMinisteru u t-tmexxija talKorp kienu qed jumiljaw lilluffiçjali tal-pulizija. Il-kritika ta’ Azzopardi tistona mhux ftit, g˙aliex ilGvern il-©did wera biç-çar li g˙andu stima g˙all-membri tal-Korp tal-Pulizija, hekk kif mill-ewwel tag˙hom id-dritt li jissie˙bu f’unjin; xi ˙a©a li wara snin twal fil-Gvern il-PN dejjem naqas milli jag˙mel. Mhux hekk biss, iΩda Azzopardi kien jag˙mel sew li kieku ˙ares lejn in-na˙a tal-Kamra tieg˙u qabel ma beda jipponta subg˙ajh lejn

il-bankijiet ta’ faççata. Li kieku g˙amel hekk, Azzopardi kien jiftakar kif fit30 Diçembru 1995 il-Ministru Nazzjonalista Louis Galea kien organizza riçeviment privat g˙all-kanvassers tieg˙u bl-ikel u l-˙addiema ta’ San Vincenz de Paul. Dak iΩ-Ωmien il-Kap talKomunikazzjoni tal-Ministru Galea ma kien ˙add ˙lief David Agius, il-kollega ta’ Azzopardi u l-Whip talGrupp Parlamentari Nazzjonalista li wkoll ikkritika lillMinistru Mallia g˙as-servizzi li ng˙ataw mill-kçina talPulizija. Tkompli f’pa©na 3

A˙barijiet

John DaLLi JispJeGa L-ebda bidla fil-poΩizzjoni tieg˙u b˙ala konsulent tal-Gvern dwar ir-riformi fil-Mater Dei Kitba ta’ Janice Bartolo

Waqt laqg˙a ta’ sieg˙a li kellu nhar il-Ìimg˙a malPrim Ministru Joseph Muscat, l-eks Kummissarju Ewropew John Dalli spjega l-fatti dwar il-vja©© tieg˙u fil-Bahamas. Minbarra li ça˙ad kull forma ta’ attività irregolari, John Dalli kkonferma li ma kien hemm ebda bidla dwar il-poΩizzjoni tieg˙u b˙ala konsulent f’Mater Dei. Ma kien xejn g˙ajr pro©ett filantropiku dak li wettaq leks Kummisarju Ewropew John Dalli fil-Ba˙amas. Sostna dan waqt li lbiera˙ indirizza lill-mezzi taxxandir, akkumpanjat minn uliedu bniet. Dalli spjega li b’mod volontarju kien qed jag˙ti assistenza sabiex tin˙oloq inizjattiva li kellha ssarraf f’numru ta’ pro©etti, bil-g˙an li jittaffa’ l-faqar madwar iddinja. S p je g a l i f ’ A w w i s s u l i g˙adda kellu laqg˙at ta’ konsulenza ma erba’ kumpanniji tal-accountants f’Malta, sabiex ji©i stabbilit kif dawn l-inizjattivi jistg˙u ji©u applikati f’pajjiΩna wkoll. John Dalli Ωar il-Ba˙amas f’Lulju, Awwissu u Settembru tas-sena li g˙addiet. Spjega li fiΩ-Ωjara ta’ Lulju ma niΩilx fuq l-art, iΩda kellu laqg˙a fuq ajruplan stess flajruport ta’ dan il-pajjiΩ. Huwa ça˙ad l-allegazzjoni ta’ Barry Connor, ir-ra©el mill-Bahamas li sostna li Dalli g˙amel trasferimenti ta’ miljuni ta’ dollari f’dan ilpajjiΩ. G˙all-kuntrarju, Dalli sostna li attenda laqg˙at bla ˙las fejn iddiskuta pro©etti li setg˙u jwasslu g˙all-˙olqien ta’ 28,000 impjieg, jg˙inu lil tlettax-il miljun persuna fqira, u jitimg˙u seba’ miljun tifel u tifla f’postijieti b˙allEtjopja, id-delta tan-Ni©er, in-Ni©erja u l-Ghana. John Dalli ppreΩenta Ωew© testimonjanzi ta’ kumpanniji li jikkonfermaw in-natura taΩ-Ωjara tieg˙u. Û i ed j g ˙ i d l i l - l a q g ˙ a t se˙˙ew ©o villa li ma kinitx mikrija g˙all-familja ta’ Dalli, kif kien allegat. Spjega li martu u bintu qatt ma kienu

f’din il-villa, li kienet mikrija mill-kumpanija Tyre Limited, li kienet qed tikkordina ddiskussjonijiet sabiex titwettaq l-inizjattiva favur ittraΩΩin tal-faqar. L-allegazzjonijiet dwar l-eks Kummissarju Ewropew ˙ar©u fil-bera˙ g˙all-ewwel darba fll-International Herald Tribune n h a r i t - T n e j n l i g˙adda. Dalli Ωvela li hu nformat li x-xnieg˙at ˙ar©u minn persuni fi ˙dan il-Kummisjoni Ewropea, u Ωied jg˙id li qed tiΩdied il-pressjoni kemm fuq l-OLAF, li huwa lUffiççju Ewropew ta’ Kontra l-Frodi, u kemm fuq ilKummisjoni Ewropea, dwar kif ©ie trattat il-kaΩ tieg˙u. Dalli Ωied li Ω-Ωmien meta ©ew ippubblikati l-allegazzjonijiet, jikkoinçidi mal-fatt li nhar l-Erbg˙a kellu jittie˙ed vot fil-Parlament Ewropew dwar ir-riformi flOLAF. U˙ud mir-riformi proposti mill-Parlament Ewropew kienu jnaqqsu l-poteri tal-OLAF. John Dalli rrefera g˙allpubblikazzjonijiet li dehru fil-©urnal The Times, b’mod partikolari g˙all-artiklu bittitlu ‘Dalli’s African Venture’. PreΩenti g˙all-konferenza kien hemm l-awtur tal-istess artiklu, l-©urnalist Mark Micallef. John Dalli Ωvela wkoll li f’korrispondenza bejn il©urnalist tat- Times u Barry Connor, g˙addiet informazzjoni dwar Dalli bil-kliem ‘enjoy’, daqs li kieku kien hemm çertu ˙biberija bejn ittnejn. John Dalli stqarr ukoll li kien qal lil Lawrence Gonzi li jekk kien kapaçi jwettaq ilpro©ett propost millkumpannija Sargas, kien jirba˙ l-elezzjoni ©enerali. L-eks Kummissarju Ewropew ikkonferma li wara li ltaqa’ mal-Prim Ministru Joseph Muscat, ma kien hemm ebda bidla fil-poΩizzjoni tieg˙u b˙ala konsulent f’Mater Dei. Temm jg˙id li jixtieq li lkaΩ jibqa’ miftu˙, sabiex fi kliemu jo˙or©u fil-bera˙ ilframeups li saru kontrih.

07.07.2013

A˙barijiet

ikla gÓall-kanvasers mill-kÇina tas-san vinÇenz Tkompli minn pa©na 1 Kienet il-gazzetta KullÓadd li fil-˙ar©a tas-7 ta’ Jannar 1996 Ωvelat li lÓadd ta’ qabel il-Ministru Louis Galea kien organizza riçeviment g˙all-partitarji u kanvassers tieg˙u fil-lukanda Verdala. L-ikel g˙al dan ir-riçeviment kien ©ie ppreparat fil-kçina ta’ San Vincenz de Paule mill-˙addiema tal-istess sptar, li g˙allkuntrarju tal-kaΩ riçenti tal-pulizija, kienu ©ew im©ieg˙la jippreparaw dan l-ikel g˙al riçeviment privat b˙ala parti mixxog˙ol tag˙hom fl-isptar.

Il-preparamenti tal-ikel kienu bdew fis-7.30am u baqg˙u g˙ad-dejjin sal4.30pm ta’ filg˙axija, u u˙ud minnhom servew ukoll b˙ala wejters waqt ir-riçeviment li baqa’ g˙addej sas-sig˙at bikrin tal-g˙ada filg˙odu. L-ikel kien in©arr millisptar San Vincenz g˙allukanda Verdala minn vannijiet tal-Ministeru ta’ Galea. Kien allegat li din l-ikla, flimkien ma’ ikla o˙ra organizzata mill-istess Ministru ftit jiem qabel filBorΩa tal-Belt, ©ew jiswew lill-poplu xejn inqas minn €28,000.

it-tmexxija preÛenti tas-servizz sigriet bi

kredenzjali impekkabbli “Membri tas-Servizzi Sigrieti da˙lu fid-dar ta’ Dr. Franco Debono li dak iΩ-Ωmien kien deputat Nazzjonalista biex ikaxkruh lura lejn il-Parlament ˙alli jivvota mal-Gvern” Tkompli minn pa©na 1 Dawn l-a©enti sa˙ansitra baqg˙u de˙lin sal-kamra tassodda ta’ Debono biex ji©bruh minkejja l-fatt li huwa ma riedx jipparteçipa fil-vot li kien qieg˙ed jittie˙ed dakinhar. F’˙afna pajjiΩi demokratiçi a©ir b˙al dan g˙andu ˙abta jitqies b˙ala “xokkanti,” imma mhux f’Malta. Wara snin ta’ ge©wi©iji u allegazzjonijiet ta’ abbuΩ ta’ poter Godfrey Scicluna spiçça sospiΩ misservizz iktar kmieni din is-sena wara li tajjar anzjan ta’ 91 sena u baqa’ sejjer, inçident li kka©una ©rie˙i gravi lill-vittma. G˙al xi ra©uni, dan l-inçident kien inΩamm mo˙bi u kien dam ix-xhur biex fe©© fl-istampa. Min-na˙a l-o˙ra, f’April li g˙adda Gvern Laburista g˙aΩel li jappunta lil Michael Cassar

alista, tkun diffiçli biex tag˙ti ˙afna piΩ lill-poΩizzjoni ta’ Simon Busuttil f’din ilkwistjoni. Normalment, f’argument çivili wie˙ed l-ewwel jitlob g˙allkjarifiki, imbag˙ad jo˙ro© jikkritika lill-avversarju politiku tieg˙u jekk dawn ma jing˙atawx u mhux bil-kontra. L-approvazzjoni ta’ Busuttil g˙all-operat preΩenti tasServizzi Sigrieti, turi biç-çar li huwa talab li jitlaqqa’ lKumitat tas-Sigurtà b˙ala parti minn kampanja li tag˙ti x’tifhem li l-affarijiet mhumiex jitmexxew sew is-Servizzi Sigrieti. Din il-kampanja sfumat kompletament fix-xejn hekk kif ing˙ataw l-ispjegazzjonijiet me˙tie©a, b’Simon Busuttil jikkonferma li jinsab sodisfatt bl-operat preΩenti tas-Servizzi Sigrieti.

f’din il-kariga, ra©el ta’ integrità kbira li jgawdi rrispett taΩ-Ωew© na˙at talKamra. Fil-fatt, kien l-istess Partit Nazzjonalista li appuntah b˙ala Assistant Kummissarju tal-Pulizija fid-dawl ta’ karriera distinta li matulha serva b˙ala Spettur, Supretendent qabel ma ˙a din il-kariga, b’xog˙ol fis-CID, fl-iskwadri kontra dDrogi u Reati Ekonomiçi fost lo˙rajn. Barra minn hekk, huwa kien lecturer flAkkademja tal-Pulizija u lEuropean Training College. G˙ad-dedikazzjoni kbira f’˙idmietu, snin ilu Michael Cassar kien vittma ta’ attakk permezz ta’ bomba li kienet g˙amlet ˙sara kbira fid-dar tieg˙u. Allura, meta wie˙ed i˙ares lura lejn il-metodi ta’ ©udizzju applikati mill-Partit Nazzjon-

Tkompli minn pa©na 1 Il-maratona kienet inawgurata nhar il-Ìimg˙a filg˙axija millPresident ta’ Malta George Abela u tintemm illum f’nofsilejl. Il-biera˙ filg˙odu Ωar il-maratona l-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil li ˙e©©ew lill-pubbliku biex ikun ©eneruΩ bid-donazzjonijiet tieg˙u. Dr. Muscat fa˙˙ar il-˙idma kbira li ssir f’din id-dar. Matul din il-maratona tal-volibol ikun hemm ukoll programm ta’ divertiment bl-aqwa talent Malti ta’ kantanti u Ωeffiena. Fil-preΩent id-Dar tal-Providenza tilqa’ fiha 99 resident. Iddonazzjonijiet jistg˙u jsiru permezz tan-numri: 50602011 (€10); 50602012 (€15); 50602013 (€25); SMS 50618944 (€7) u l-BOV Mobile Pay (79324834).

Sicily from

€229

Inclusive of Return flights with Air Malta, 3 nights 4* accommodation, daily breakfast, all taxes and charges.

FRIDAY TO MONDAY DEPARTURES THROUGHOUT SUMMER 12 JUL -15 JUL / 19 JUL -22 JUL 26 JUL – 29 JUL / 02 AUG – 05 AUG 09 AUG – 12 AUG / 16 AUG – 19 AUG 23 AUG – 26 AUG / 30 AUG – 02 SEP 06 SEP – 09 SEP / 13 SEP – 16 SEP 20 SEP – 23 SEP

Call us on 2015 1515 or email travel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com Terms and Conditions apply. Rates are per person. Offers valid subject to availability in the appropriate classes. Prices might vary without notice. Other terms and conditions may apply. For a full list of the ROCS travel terms and conditions please visit the web link http://www.rocsgrp.com/travel/terms-and-conditions

07.07.2013

Intervista

TissokTa l-Ìlieda kon

Ftit hemm dubju li s-si©ar huma parti integrali u essenzjali mill-ambjent naturali, b’mod speçjali f’pajjiΩna fejn iΩ-Ωoni rurali huma ftit. Fil-©img˙at li g˙addew il-Ministru Leo Brincat ˙atar Grupp Konsultattiv Dwar il-Óarsien tas-Si©ar u organizza wkoll laqg˙a mal-pubbliku bl-iskop li ji©u studjati metodi iktar effettivi g˙all-protezzjoni tas-si©ar f’pajjiΩna. Il-˙idma b’rabta mas-si©ar g˙addejja wkoll misSegretarjat Parlamentari mmexxi minn Roderick Galdes, li mil-lat agrikolu qed jindirizza l-problema serja tal-mard u l-insetti li qed jattakkaw is-si©ar f’pajjiΩna. Fuq talba ta’ din il-gazzetta, is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Biedja ta rendikont tat-tipi ta’ si©ar f’Malta li qed ji©u attakkati minn mard jew insetti, kif ukoll dak li qed isir minnu u dak li g˙andu jsir mill-bdiewa f’kull kaΩ. Fil-˙ar©a li jmiss din il-gazzetta se tippubblika wkoll tag˙rif dwar mard tas-si©ar li da˙al fl-Ewropa, u kif dan il-mard jista’ jinΩamm ’il barra mix-xtut Maltin.

il-Bumunqar l-a˙mar tal-Palm

Il-Bumunqar A˙mar tal-Palm ori©ina fl-Asja tropikali u peress li dan l-insett kapaçi jadatta ru˙u g˙all-klimi differenti, xtered fl-Afrika u fl-Ewropa, u la˙aq ir-re©jun tal-Mediterran fit-tmeninijiet. Fl-2007 dan linsett instab ukoll f’Malta u ssena li g˙addiet deher f’G˙awdex. Fl-2008 id-Direttorat g˙asSa˙˙a tal-Pjanti ppreΩenta pjan ta’ azzjoni g˙all-kontroll ta’ dan l-insett, li da˙al fis-se˙˙ fl-istess sena. Il-pjan ji©i emendat kull sena wara li jittie˙du u jin˙ar©u r-riΩultati tas-sorveljanza u monitora©© li jsiru mill-istess Direttorat. AbbaΩi ta’ dan il-pjan, l-UE irrifondiet nofs l-ispejjeΩ li saru g˙all-kontroll talBumunqar fl-2008 u l-2009. Din l-g˙ajnuna ©iet estiΩa

g˙as-sena 2010 u 2011 fejn komplew ji©u koperti parti mill-ispejjeΩ. Il-Bumunqar A˙mar tal-Palm fil-preΩent huwa meqjus b˙ala l-iktar insett li qieg˙ed jag˙mel ˙sara fis-si©ar tal-palm madwar id-dinja. Fir-re©jun tal-Mediterran, iΩ-Ωew© speçi ta’ palm ikkonçernati huma: Phoenix dactylifera u P. canariensis, imma dan l-insett jista’ jattakka speçi ta’ palm ie˙or. Id-Direttorat jg˙id li se jkompli jie˙u l-miΩuri neçessarji skont kif stipulat fil-li©ijiet talUE u dawk lokali biex ji©i kkontollat dan l-insett. Dawn il-miΩuri jinkludu lqtug˙ u l-qerda ta’ palm infettat, trattament kimiku fuq palm g˙all-prevenzjoni u anki g˙all-fejqan, qbid tal-insetti permezz ta’ feromoni u kontrolli fuq il-moviment u l-bejg˙ tal-palm. Id-Direttorat isostni li esperti fil-qasam jemmnu li l-eradikazzjoni totali ta’ dan l-insett hija diffiçli. susa li tattakka s-si©ar tat-tin Diversi bdiewa, speçjalment lejn in-na˙a ta’ fuq ta’ Malta qeg˙din ikollhom problemi b’susa rqiqa li tattakka s-si©ar tat-tin. Din is-susa, li hija rqiqa ˙afna u tag˙mel toqob irqaq donnhom imtaqqbin b’labra, tattakka l-iktar si©ar li jkunu di©a’ dg˙ajfa jew qeg˙din inixxfu. Jekk wie˙ed g˙andu xi infestazzjoni b’susa rqiqa fuq issi©ar tat-tin jew tal-bajtar, la˙jar ˙a©a hi li jelimina l-parti-

jiet infettati u ja˙raqhom immedjatament biex l-insett ma jkomplix jinfirex fuq si©ar o˙rajn. Din it-tip ta’ susa hija diffiçli biex tikkontrollaha peress li tkun protetta mill-bexx meta tkun ©ewwa z-zokk. Madanakollu, si©ar tat-tin li juri sintomi ta’ dil-marda, g˙andu xorta jintbexx b˙ala prevenzjoni. Partijiet tas-si©ra li ma jkunux jistg˙u jintbexxu g˙andhom jinqatg˙u u jin˙arqu. Dan il-proçess jevita li l-insett ikompli jinfirex u jag˙mel il-˙sara fi bnadi o˙ra ta’ Malta. susa tat-tut u taç-çawsli Il-Óanfusa tal-Qrun Twil tatTut (Phryneta leprosa) normalment tattakka si©ar tat-tut u taç-çawsli, iΩda tista’ taffetwa wkoll is-si©ar tat-tin billi xi drabi tgerrem u tqaxxar ilfrieg˙i tat-tin. Imqabbla massusa, iΩda, l-effetti ta’ din il˙anfusa fuq is-si©ar tat-tin huma minimi. Din il-˙anfusa hija kbira bilqrun twil, u t-toqob li tag˙mel fis-si©ar tat-tut u ç-çawsli huma kbar. Il-kontroll ta’ dan l-insett mhux façli min˙abba li l-larvi tieg˙u j˙affru fil-fond, u g˙alhekk l-insettiçidi mhux dejjem ikunu effiçjenti. Meta wie˙ed jara l-ewwel sintomi, li jistg˙u jing˙arfu mis-serratura minn fejn il-larvi jkunu qeg˙din i˙affru ©ozzokk, g˙andu ida˙˙al wire twil ©ot-toqba fis-si©ra li jkun g˙amel l-insett. B’hekk il-wire jasal ˙dejn il-larva li tittaqqab bil-wire u tmut. Id-Direttorat g˙as-Sa˙˙a tal-

Pjanti jg˙id li dan il-metodu jista’ jintuΩa meta jkun hemm ftit ˙sara, iΩda li meta s-si©ra tkun infestata u ma tkunx tista’ ti©i salvata, f’dan il-kaΩ l-a˙jar huwa li s-si©ra tin˙araq minnufih. Jekk is-si©ra tit˙alla flg˙alqa ming˙ajr ma tintmess, ikun Ωball g˙ax dawn l-insetti jkomplu jiΩviluppaw anke ©o zkuk mejtin. Virus li jattakka si©ar taç-çitru Is-Citrus Tristeza Virus (CTV) huwa virus li jattakka si©ar taç-çitru b˙al larin©, mandolin, grapefruit, eçç. Dan il-virus huwa meqjus b˙ala virus ta’ kwarantina min˙abba li hu qerriedi ˙afna u jattakka l-iktar çitru li jkun imlaqqam fuq illarin© tal-bakkaljaw. Fil-Mediterran dan il-virus jinstab f’diversi pajjiΩi b˙allItalja, t-TuneΩja u Franza u g˙alhekk kien façli li jid˙ol ukoll f’pajjiΩna. Dan il-virus jinfirex l-iΩjed permezz ta’ tilqim b’materjal infettat b’dan il-virus, jew permezz tal-erba’ speçi ta’ afidi Toxoptera citricidus, Aphis gossypii, Aphis spiraecola u Toxoptera aurrantii. Toxoptera aurrantii, Aphis gossypii, u Aphis spiraecola, huma preΩenti fil-gΩejjer Maltin. Kull sena isir st˙arri© midDirettorat g˙as-Sa˙˙a talPjanti, kemm g˙all-virus kif ukoll g˙al vetturi (afidi), f’g˙elieqi u ©onna madwar Malta u G˙awdex, u dan biex ti©i kkontrollata din il-marda. Il-kampjuni li jin©abru millist˙arri© ji©u ttestjati fil-laboratorju tal-istess Direttorat.

Fir-rigward ta’ dan il-virus, Malta g˙andha stat ta’ Ωona protetta fil-qasam fitosanitarju, ji©ifieri fis-sa˙˙a tal-pjanti. Din titlob li ma ji©ix impurtat frott bil-weraq biex dan ilmard ma jid˙olx mal-weraq tieg˙u. Fl-2009 dan il-virus instab f’San Blas ©ewwa n-Nadur G˙awdex, u din iΩ-Ωona ©iet immedjatament imqieg˙da ta˙t kontin©enza. Madwar 10,000 si©ra ©ew ittestjati, li minnhom 156 si©ra instabu morda u nqerdu. Id-Direttorat jg˙id li lmarda ©iet eradikata kompletament minn din iΩ-Ωona. id-direttorat g˙as-sa˙˙a talPjanti jappella g˙all-kooperazzjoni Id-Direttotat jag˙mel numru ta’ surveys kull sena biex ikun jista’ jeΩamina u jistudja a˙jar is-sitwazzjoni tal-˙sara ta’ dan il-mard f’Malta u b’hekk ikun jista’ jie˙u l-miΩuri neçessarji biex it-tixrid tal-mard ji©i kkontrollat. MiΩuri g˙all-kontroll ta’ dan il-mard jinvolvu il-qafas legiΩlattiv, kampanja ta’ informazzjoni, sorveljanza u infurzar, kif ukoll kontrolli fuq il-moviment ta’ pjanti u prodotti ta’ pjanti li jistg˙u jkomplu jferxxu dan il-mard. Id-Direttorat sa˙aq fuq limportanza tal-kooperazzjoni ta’ kul˙add biex dan il-mard qerriedi ma jkomplix jinfirex. G˙al aktar informazzjoni jew biex ji©u rrapurtati kaΩijiet ta’ mard, wie˙ed g˙andu jçempel lid-Direttorat g˙as-Sa˙˙a talPjanti fuq in-numru 23397106 jew freephone 80072310.

07.07.2013

Intervista

Tra l-mard Tas-siÌar X’jgÓidu l-esPerTi? Dwar dan is-su©©ett RITIANNE AGIUS talbet ukoll il-kummenti ta’ esperti fil-qasam, li jinkludu u l-akkademiçi Dr Antoine Vella u Dr Louis F Cassar mill-Università ta’ Malta. Dawn taw l-opinjonijiet u s-su©©erimenti tag˙hom g˙all-˙arsien tas-si©ar tal-frott f’Malta. Fil˙ar©a li jmiss ta’ din il-gazzetta ser ti©i ppubblikata l-opinjoni tal-ambjentalista Alfred Baldacchino.

“Is-si©ar tal-palm g˙andu ji©i lokalizzat u mpo©©i fuq mappa” Dr Louis F Cassar Dr Louis F. Cassar jg˙id li dwar il-Bumunqar tal-Palm, lopinjoni personali tieg˙u hija li l- management by crisis , li ji˙addem spiss, m’huwiex la˙jar mod kif wie˙ed jindirizza l-problema. Isostni li tidentifika l-palm

infettat, taqtg˙u u tiddisponi minnu billi ta˙arqu, g˙andu jkun biss parti wa˙da millistrate©ija. Jg˙id li s-si©ar tal-palm g˙andu ji©i lokalizzat billi jsir eΩerçizzju ta’ groundtruthing bl-uΩu ta’ GPS u mapep kon-

venzjonali. Imbag˙ad din id-data ti©i ma˙Ωuna b’mod di©itali fuq GIS (Geographical Information System) g˙al skopijiet ta’ immani©jar. Dan jag˙milha iktar façli li ti©i mmani©©jata l-problema

permezz ta’ intervent dirett; ji©ifieri bl-uΩu ta’ pestiçidi xierqa, peress li l-palm infettat u dak vulnerabbli, ji©ifieri dak il-palm li jinsab qrib talpalm infettat, ikun jinsab fuq mappa u jkun jista’ ji©i lokalizzat.

“L-ikbar problema g˙all-bdiewa hija li mhux dejjem isibu l-g˙odda li g˙andhom bΩonn” Dr Antoine Vella

Dr Antoine Vella jg˙id li l˙sara fis-si©ar tal-frott huma tant vasti li ma jistg˙ux jissemmew kollha, iΩda jistg˙u jissemmew xi mard jew insetti li dehru fl-a˙˙ar snin u kienu fost l-iktar li g˙amlu ˙sarat fuq si©ar. Il-virus tat-Tristezza Fost o˙rajn isemmi l-virus tat-Tristezza li jattakka llarin© u li s’issa deher biss f’G˙awdex. Dan jikkawΩa lmewt tas-si©ra peress li m’hawnx mediçini li jfejjqu l-virus. Il-problema ta’ din il-marda hija li, wara li jkun hemm l-infezzjoni, jistg˙u jg˙addu diversi snin qabel ma wie˙ed jara s-sintomi. Matul dan iΩ-Ωmien is-si©ra ma turik xejn, imma jkollha l-virus u tista’ tmarrad si©ar o˙ra. Jispjega li metodu kif tevita jew tnaqqas l-ammont ta’ ˙sara huwa billi tlaqqam il-larin© fuq pjanti differenti minn dawk tal-bakkaljaw. IΩda l-problema hi l-bakkaljaw huwa reΩistenti g˙al çertu mard b˙al dak talgomma, filwaqt li l-pjanti li jirreΩistu g˙at-Tristezza huma suxxettibbli ˙afna g˙all-marda tal-gomma. Il-Puplesija tad-Dielja hija marda o˙ra li Dr Vella jemmen li probabbilment ilha teΩisti fil-pajjiΩ, imma li kien biss xi snin ilu li bdejna nag˙tu kaΩ tag˙ha u nindunaw bil-˙sara li tag˙mel.

Hija kkawΩata minn grupp ta’ mofof l i j a t t a k k a w i z zokk tad-dielja kollha flimkien u l-injam jitmermer. Id-dielja tista’ ddum sejra lura g˙al numru ta’ snin jew inkella taqbad u tmut zopptu, kif jindika isimha. S fortuna t a m e t m ’ h a w n x kura g˙al din il-marda u lanqas hawn varjetajiet tad-dielja li huma reΩistenti. Dr Vella jsemmi tliet tipi ta’ ˙anfus li attakkaw is-si©ar f’Malta. L-ewwel tip huwa lBumunqar tal-Palm; ˙anfusa kbira li da˙let f’Malta ma’ xi si©ar tal-palm u tattakka dawk tal-©eneru Phoenix, imma mhux il-Washingtonia. Tolqot ukoll il-Ìumma; palma indi©ena Maltija. Sallum dan l-insett qered numru kbir ta’ palm li, g˙alkemm ma jag˙mlux frott, jiswew ˙afna flus. Dr Vella jg˙id li huwa diffiçli ssib rimedji, g˙ax g˙alkemm jeΩistu xi pestiçidi, imma ma tantx tista’ tuΩahom g˙ax trid toqg˙od titla’ sal-quççata peress li l-insett jinsab biss fil-qalba tas-si©ra. Óanfusa o˙ra hija dik li tikkawΩa s-Susa taz-Zokk tatTut, u tag˙mel parti minn familja ta’ ˙anfus bl-antenni twal. Dr Vella jg˙id li l-insett da˙al ftit snin ilu, probabbli mal-injam, u f’qasir Ωmien qered il-biçça l-kbira tassi©ra tat-tut. Il-frie˙ ta’ din il-˙anfusa j˙affru u jag˙mlu mini flinjam taz-zokk. Barra minn Malta dan jolqot iç-çawsli u t-tin ukoll, imma s’issa f’Malta jidher li g˙adu ma misshomx. Jis˙aq li l-insetti li huma susa taz-zokk diffiçli biex

tikkontrollhom bil-pestiçidi g˙ax trid tolqot l-insett li jkun qieg˙ed fl-fond tazzokk. Jispjega li l-a˙jar mod huwa li ddur is-si©ra u kull fejn tara t-toqob li ˙affru, ida˙˙al tajjara mxarrba bilpestiçida u mbag˙ad issodd bit-tajn jew tafal. Is-susa tat-tin Imbag˙ad hemm is-susa tattin, li g˙alkemm m’g˙andiex isem uffiçjali tissejja˙ ‘manqax’ min˙abba s-sinjali fuq iz-zokk. “Din hija ˙anfusa o˙ra b˙al ta’ qabilha imma Ωg˙ira ˙afna u tag˙mel parti minn familja differenti minnhom. Ma nafux jekk da˙litx dan l-a˙˙ar jew ilha hawn Malta u Ωdiedet f’daqqa. Tattakka biss it-tin u s’issa ma nstabitx fuq si©ar o˙ra. Il˙anfusa t˙affer fiz-zokk imma tibqa’ ta˙t il-qoxra u tag˙mel mini superfiçjali li jkollhom diΩinn partikolari. F’din il-familja, kull speçi t˙affer il-mini skont sistema differenti u b’hekk jing˙araf il-©eneru.” Isostni li f’dan l-a˙˙ar 3-4 snin il-popolazzjoni tal-insett splodiet, speçjalment finna˙a ta’ fuq ta’ Malta, u sfortunatament inqerdu mijiet ta’ si©ar tat-tin. B˙all-o˙rajn, dan l-insett ukoll huwa diffiçli li ji©i kkontrollat bil-pestiçidi. “Naf bdiewa li nefqu mijiet ta’ ewro biex jixtru prodotti kimiçi imma ming˙ajr suççess,” jg˙id Dr Vella. Jispjega li l-ebda wa˙da minn dawn il-kawΩi ta’ ˙sara tista ti©i kkontrollata b’mod soddisfaçenti bl-uΩu konven-

zjonali tal-pestiçidi. Madankollu jeΩistu sistemi fejn ilbidwi juΩa mezzi differenti li jistg˙u inaqqsu l-impatt ekonomiku tal-˙sara. Wa˙da minn dawn hija ttne˙˙ija u ˙ruq tal-frieg˙i u si©ar ma˙kuma mill-mard jew l-insetti. Dawn g˙andhom jitne˙˙ew mill-iktar fis possibbli hekk kif wie˙ed jinduna bil-˙sara. Il-pestiçidi, imbag˙ad, jistg˙u jintuΩaw flimkien man-nases. Dr Vella jispjega li jeΩistu nases speçifiçi g˙all-biçça l-kbira tal-˙anfus u jistg˙u jintuΩaw biex javΩaw lill-bidwi meta hemm l-insetti fl-g˙alqa. Infatti, g˙alkemm il-frie˙ ikunu ©ol-injam u impossibbli tolqothom bil-bexx, ladulti jtiru u b’hekk huma vulnerabbli. L-adulti jg˙ixu g˙al Ωmien qasir ˙afna u allura trid tbexx fil-ftit ©ranet li jkunu preΩenti. G˙al dan il-g˙an, in-nases huma tajbin g˙ax iservu ta’ g˙assa. Dr Vella jg˙id li jekk tpo©©i numru kbir biΩΩejjed

ta’ nases, anki 4 kull tomna, ikun sa˙ansitra possibbli li tant taqbad adulti li ma jkunx hemm bΩonn pestiçidi, imma dan g˙adu qatt ma ©ie ppruvat f’Malta. Jis˙aq li l-bdiewa Maltin qeg˙din xi ftit fi Ωvanta©© g˙ax qajla jsibu min jag˙tihom tag˙rif tekniku indipendenti. Min ibieg˙ ilpestçidi jrid iΩid il-bejg˙ u mhux dejjem i˙ares lejn linteressi tal-bdiewa. Minbarra dan, l-ikbar problema g˙all-bdiewa hija li mhux dejjem isibu l-g˙odda li g˙andhom bΩonn. In-nases imsemmija ma jinstabux g˙all-bejg˙ g˙aliex m’hemmx interess kummerjali minna˙a tal-importaturi. “Ikun utli ˙afna kieku lawtoritajiet jintervjenu biex i˙ajjru l-importaturi, jew lg˙aqdiet tal-bdiewa, j©ibu dawn in-nases u strumenti o˙ra li j˙arsu l-uçu˙ ming˙ajr ma jkollhom impatt negattiv fuq is-sa˙˙a talbniedem u l-ambjent,” itemm jg˙id Dr Vella.

VALUES YOU CAN BANK ON The values that helped create Maltaâ&#x20AC;&#x2122;s first community bank are the values that today help support thousands of customers from all walks of life.

psbank

facebook.com/a

2122 6644

apsbank.com.mt

APS Bank Ltd. is licensed by the Malta Financial Services Authority

Deposits. Loans. Investments

07.07.2013

A˙barijiet

“dak Li ma sarx fi 8 snin tLesta f’60 jum” Il-Ministru Joe Mizzi

Il-Ministru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi, ˙abbar li dak li ma sarx f’dawn l-a˙˙ar 8 snin, fi Triq San Lawrenz, il-Birgu, tlesta f’60 jum, wara li l-Gvern ikkommetta ru˙u biex jiΩgura li r-residenti ta’ din it-triq ma jibqg˙ux ibatu minn inkonvenjenzi. Dan huwa biss eΩempju wiehed ta’ xog˙ol li qabad irrittmu sew ta˙t Gvern ©did flewwel mitt jum tieg˙u.

F’konferenza tal-a˙barijiet f’April li g˙adda, il-Ministru Mizzi kien ˙abbar li minkejja li l-kuntratt kien ing˙ata, ittriq baqg˙et qatt ma saret. Issaga dwar din it-triq issemmiet kemm-il darba filParlament. Fl-2005 kien intqal li mhux se jdum ma jinbeda x-xog˙ol. Fl-2006 kien intqal li t-tender in˙are© u qieg˙ed ji©i a©©udikat. Fl-2007 kien intqal li t-triq se tidda˙˙al fil-pro-

gramm ta’ xog˙lijiet li se jsiru dik is-sena. Fl-2009 kien intqal li l-ADT lestiet is-servizzi u l-baΩi me˙tie©a u fl-2010, kien intqal li qeg˙din isiru larran©amenti biex jinbeda xxog˙ol, liema xog˙ol ma beda qatt. Ag˙ar minn hekk, l-eksMinistru Jesmond Mugliett, meta kien qed iwie©eb g˙add ta’ mistoqsijiet parlamentari li kien ressaq Joe Mizzi fl-2005,

kien qal li se jibda l-pro©ett ta’ pavimentar u sena wara, kien qal li l-˙sieb huwa li ttriq titlesta fl-2006. Il-Ministru Joe Mizzi qal li mhux biss mhuwiex aççettabli li x-xog˙ol idum ma jsir g˙al dawn is-snin kollha, iΩda lanqas m’huwa aççettabbli li lpubbliku u r-residenti t˙allew f’dawn l-inkonvenjenzi g˙al dawn is-snin kollha. Fil-©img˙at li g˙addew sar monitora©© tax-xog˙ol biex

ikun Ωgurat li jimxi skont iddati maqbula. It-triq tkopri madwar 2,000 metru. Fil-fatt, ix-xog˙ol t˙affef u t-triq tlestiet f’60 ©urnata. Il-Ministru rringrazzja lill˙addiema u lil dawk kollha li taw sehemhom biex din it-triq issa hija pavimentata. Il-Ministru Joe Mizzi temm jg˙id li f’dawn l-a˙˙ar 100 jum, sar xog˙ol infrastrutturali fuq mill-inqas 30 triq residenzjali.

L-irÌieL imutu kwaÛi d-doppju tan-nisa bit-tipjip Din il-©img˙a fil-Parlament, il-Ministru tas-Sa˙˙a Godfrey Farrugia Ωvela li matul issena 2012 kienu mietu 440 persuna kawΩa tat-tipjip, filwaqt li fix-xahrejn ta’ Jannar u Frar 2013 kienu mietu 98 persuna bl-istess kawΩa. Minn informazzjoni pprovduta mill-Ministeru tas-Sa˙˙a fuq talba ta’ din il-gazzetta, jirriΩulta li l-ammont talir©iel li mietu bit-tipjip huwa kwaΩi d-doppju tan-nisa. Skont ir-Re©istru Nazzjonali tal-Imwiet g˙all-2012, fost l-440 persuna f’Malta u G˙awdex li l-mewt tag˙hom hija meqjusa li kienet kka©unata bit-tipjip, kien hemm 284 li kienu ir©iel, filwaqt li 156 kienu nisa. Mit-total kien hemm Ωew© persuni li mietu fl-età ta’ bejn 21 u 40 sena, 38 persuna li mietu kellhom bejn 41 u 60 sena, u 400 imwiet kellhom minn 60 sena ’l fuq. Tendenzi simili dehru bejn il-bidu ta’ Jannar 2013 u la˙˙ar ta’ Frar 2013, fejn innumru provviΩorju ta’ mwiet mit-tipjip kien ta’ 98 persuna. Minn dawn, 63 kienu r©iel u 35 kienu nisa. Fost dawn, persuna wa˙da li mietet kellha bejn 21 u 40 sena, 7 persuni li mietu kell-

hom bejn 41 u 60 sena, u 90 persuna kellhom ‘il fuq minn 60 sena. Mistosqi kemm ©iet tiswa din il-kura lill-Gvern, ilMinisteru tas-Sa˙˙a jg˙id li s’issa qatt ma ©ew ikkalkulati kemm jiswew operaz-

zjonijiet fl-isptar jew kwalunkwe intervent. “Imma l-Ministru g˙as-Sa˙˙a preΩenti talab li jkun hemm kalkolu biex ikun mag˙ruf kemm ti©i tiswa kull ˙aga li ssir fis-settur tas-sa˙˙a,” qal kelliem g˙all-Ministeru.

Il-Ministeru sa˙aq li wa˙da mill-azzjonijiet fil-Pjan Nazzjonali dwar il-Kançer hija l-©lieda kontra t-tipjip. Dwar dan, l-g˙an tal-˙idma tal-Ministeru g˙as-Sa˙˙a huwa li titnaqqas ilprevalenza ta’ dawk in-nies

li jpejjpu biex b’hekk jirrifletti f’nuqqas ta’ morbidità u l-mortalità. Il-Ministeru qal li dDirettorat g˙all-Promozzjoni tas-Sa˙˙a u l-Prevenzjoni tal-Mard qed ikompli jifrex it-ta˙ri© g˙at-tobba u professjonisti biex jg˙ammarhom b’g˙odda li tg˙inhom jikkonvinçu lin-nies biex jieqfu jpejpu. “S’issa di©à sar ta˙ri© g˙al madwar 100 tabib li ja˙dmu fiç-Çentri tas-Sa˙˙a. Dan itta˙ri© intlaqa’ tajjeb ˙afna. G˙alhekk issa dan it-ta˙ri© se jinfirex g˙al tobba li ja˙dmu fil-privat ukoll, u hemm il-˙sieb li dan itta˙ri© jitkompla ma’ professjonisti o˙ra fil-qasam tassa˙˙a.” Id-Direttorat joffri wkoll programmi ta’ g˙ajnuna biex jg˙in lil dawk li jpejjpu jieqfu mit-tipjip. Dan isir permezz ta’ free phone 80073333 u klassijiet fiç-Çentri tas-Sa˙˙a. Barra minn hekk isiru outreaches fil-komunità g˙al g˙ajnuna dwar waqfien mittipjip. Isiru ukoll ta˙didiet fuq ilmezzi tax-xandir biex ikompli jiΩdied l-g˙arfien dwar ittabakk u jitrawwmu ˙iliet g˙al waqfien mit-tipjip.

07.07.2013

A˙barijiet

12,531 perSuna f’Malta jrIdu jaGÓtu l-orGanI wara MewthoM Din il-©img˙a l-Parlament ta’ Wales approva li©i li tippermetti lill-isptarijiet tal-pajjiΩ biex ikunu jistg˙u jassumu li hemm l-kunsens tal-persuna biex tag˙ti l-organi tag˙ha meta ti©i nieqsa. Min ma jkunx jixtieq jag˙ti l-organi wara mewtu, jrid ikun hu li jag˙mel talba biex jo˙ro© mis-sistema. Din id-deçiΩjoni ttie˙det mill-Parlament ta’ Wales fid-dawl tal-fatt li persuna kull ©img˙a kienet qed tmut min˙abba li ma ssibx donatur g˙all-organu li jkollha bΩonn. IΩda x’inhu ji©ri f’Malta? Kemm imutu persuni waqt li jkunu qed jistennew organu? Kemm hawn donaturi rre©istrati f’Malta? Hemm bΩonn li Malta tibda tiddiskuti l-possibbiltà ta’ sistema b˙al dik ta’ Wales? RITIANNE AGIUS iltaqg˙et ma’ ALFRED DEBATTISTA, fundatur u President ta’ Transplant Support Group Malta. Alfred tkellem dwar il-qalb li rçieva meta kien f’xifer il-mewt, l-iskop wara t-twaqqif tal-grupp, u l-qag˙da tad-donazzjoni tal-organi f’Malta. Alfred Debattista huwa l-fundatur tat-Transplant Support Group Malta – grupp li twaqqaf fis-sena 2000 bliskop li jqajjem kuxjenza fuq il-bΩonn tad-donaturi talorgani, kif ukoll li jlaqqa’ lqraba tad-donaturi ma’ dawk li jkunu qed jg˙ixu ˙ajja ©dida permezz tal-organi li rçevew ming˙andhom. Alfred huwa wie˙ed minn dawk li g˙addew minn din lesperjenza. Jirrakkonta kif kien f’xifer i l-mewt, u ttobba tawh biss sitt xhur ˙ajja. B’xorti tajba g˙ex sentejn, sakemm finalment irçieva lqalb ta’ donatur Ωg˙aΩug˙ li kien tilef ˙ajtu. Alfred jg˙id li kienet omm ir-ra©el G˙awdxi George Sultana, Adelina, li tat permess li jintuΩaw l-organi ta’ binha. Mill-organi tieg˙u bbenefikaw total ta’ seba’ persuni, fosthom tnejn flItalja. Jispjega kif meta rçieva lqalb u t-trapjant g˙adda b’wiçç il-©id, l-ewwel mistoqsija tieg˙u, b˙al dik ta’ ˙afna o˙ra li jg˙addu millistess esperjenza, kienet dwar min kienet dik il-persuna li g˙enitu jg˙ix mill©did. Hawnhekk Alfred jg˙id li sab vojt, g˙ax ma kienx hawn struttura li tappo©©ja lil dawk li jg˙addu minn dawn l-esperjenzi. “Kien g˙alhekk li waqqaft it-Transplant Support Group – ridt nag˙ti sostenn li jien u o˙rajn ma konniex sibna,” jg˙id Alfred Debattista. Madwar 2,000 donatur ©did kull sena Minn meta ©ie mwaqqaf, itTransplant Support Group mhux biss g˙en lil dawk li rçevew xi organu, iΩda baqa’ wkoll iwassal informazzjoni u jqajjem kuxjenza dwar ilbΩonn li wie˙ed jirre©istra lilu nnifsu b˙ala donatur. Fil-fatt, bl-g˙ajnuna ta’ dan il-grupp, Malta g˙andha fost l-og˙la ammont ta’ donaturi rre©istrati fl-Ewropa meta mqabbel mal-popolazzjoni ta’ kull pajjiΩ. Alfred Debattista jg˙id li sa ftit ilu il-Eurobarometer ikklassifika lill-pajjiΩna fost lewwel postijiet f’dan laspett. Minn st˙arri© nazzjonali ˙are© ukoll li 94% ta’ dawk intervistati kellhom donor card, jew inkella kienu lesti li jag˙tu l-organi tag˙hom wara mewthom, anki jekk ma kienux irre©istrati formal-

Alfred Debattista llum qed jg˙ix permezz tal-qalb li ˙a ming˙and George

ment. Alfred jg˙id ukoll li fil-kaΩ tal-kliewi Ωdiedu l-ammonti ta’ persuni li joffru kilwa matul ˙ajjithom. Dawn h u m a m a g ˙ r u f a b˙ala Living Kidney Donors, u jistg˙u jkunu qraba talpazjent, u anki barranin li sempliçiment joffruha lil min ikollu bΩonnha. Fl-a˙˙ar snin it-Transplant Support Group Malta kien qieg˙ed ik o l l u m e d j a t a ’ 2,000 re©istrazzjoni ta’ donaturi ©odda kull sena. Fl-2008 irre©istraw 2 , 4 0 5 p e r s u n i ©odda, fl-2 0 0 9 i r r e © i s t a w 4,447, fl-20 1 0 i r r e © i s t r a w 1,132, fl-20 1 1 i r r e © i s t r a w 2,032 u fl-2012 irre©istraw 2,515. Sa Ìunju ta’ din is-sena kien hemm 858 re©istrazzjoni ©dida. It-total ta’ donaturi rre©istrati f’Malta attwalment huwa ta’ 12,531 persuna. Mistoqsi dwar in-numru ta’ persuni eli©ibbli g˙al trapjant li jmutu f’Malta fil-lista

ta’ stennija, Alfred jg˙id li lmedja hija ta’ erba’ persuni kull sena, u li dawn normalment ikunu kaΩijiet marbuta mal-kliewi.

sens finali tal-qraba tal-mejjet.

“Fil-kaΩ ta’ Malta l-esperjenza urietna li fiç-çokon ta’ pajjiΩna, fejn kul˙add kwaΩi jaf lill-kul˙add u l-kuntatt, anki permezz tal-mezzi taxxandir, huwa iktar façli, m’g˙andniex bΩonn din issistema,” jg˙id Alfred. Jis˙aq li hija mportanti, iΩda, is-sistema tal-Informed Consent li attwalment i˙addem il-grupp, fejn bniedem jirre©istra b˙ala donatur b’mod volontarju wara li jkun kiseb l-informazzjoni u serra˙ mo˙˙u minn kull dubju li seta’ kellu. “Dan ng˙iduh mill-esperjenza ta’ 13-il sena ˙idma volontarja fil-qasam, iΩda ma naraw xejn ˙aΩin li jsiru diskussjonijiet f’Malta fuq sistemi uΩati f’pajjiΩi o˙ra. F’diskussjoni b˙al din, itTransplant Support Group lest li jag˙ti s-sehem tieg˙u,” jg˙id Alfred. Mistoqsi jekk hemmx xi sistema o˙ra li tista’ ti©i uΩata f’Malta, Alfred jispjega li Ωmien ilu l-Grupp kien g˙amel talba lill-awtoritajiet biex il-kunsens tal-g˙oti talorgani wara l-mewt ji©i indikat fil-Karti tal-Identità il-©odda. Alfred Debattista jappella biex din is-sistema ti©i adottata, g˙aliex dan jag˙mel lintenzjonijiet tad-donatur iktar çari u jevita l-konfuΩjoni. Attwalment il-qraba ta’ donatur irre©istrat xorta jistg˙u jirrifjutaw li jag˙tu lorgani tieg˙u, g˙alkemm Alfred jg˙id li sal-lum ma jafx li din is-sitwazzjoni qatt se˙˙et.

Is-Support Group jappella biex il-kunsens tad-donaturi jibda jidher fuq il-karta tal-identità tag˙hom Staqsejt lil Alfred dwar lopinjoni tat-Transplant Support Group fuq sistema b˙al dik li addottat Wales din il-©img˙a. Alfred jg˙id li s-sistema opt-out, mag˙rufa w k o l l b ˙ a l a Presumed Consent, ©iet adottata minn diversi pajjiΩi min˙abba lg˙add kbir ta’ persuni li qed jistennew trapjant ta’ xi organu jew tissue. B’din is-sistema l-Istat jassumi li jekk persuna m’urietx bil-miktub li ma tridx tkun donatur, allura l-persuna lesta t˙alli l-organi tag˙ha. Jg˙id li hemm ˙afna pajjiΩi li minkejja din is-sistema, xorta jippreferu jie˙du l-kun-

Seba’ persuni ing˙ataw ˙ajja ©dida permezz tal-organi ta’ George Sultana

07.07.2013

A˙barijiet

gvern li jisma’ Mit-3 ta’ Ìunju l-Gvern nieda inizjattiva ta’ konsultazzjoni pubblika b’g˙add ta’ laqg˙at bit-tema Gvern Li Jisma li saru fil-Ber©a ta’ Kastilja. Din l-inizjattiva, li kienet imweg˙da qabel l-elezzjoni ©enerali, bdiet issir f’inqas minn 100 jum minn meta n˙atar il-Gvern il-Ìdid. L-g˙an huwa li l-membri kollha tal-Kabinett jisimg˙u lin-nies sa mill-bidu nett tal-le©islatura u mhux lejliet l-elezzjoni ©enerali sabiex il-Gvern jasal g˙ad-deçiΩjonijiet tieg˙u wara li jkun sema’ birreqqa dak li g˙andhom xi jg˙idu l-Maltin u l-G˙awdxin. F’dawn il-laqg˙at, kull Ministru u Segretarju Parlamentari qed ipo©©i lilu nnifsu g˙ad-dispoΩizzjoni ta’ dawk kollha li jixtiequ jaqsmu mag˙hom il-˙sibijiet, l-ideat u lproposti tag˙hom. Dan il-kunçett ta’ open government mhux biss isa˙˙a˙ it-trasparenza u l-kontabbilità, iΩda jixpruna aktar is-sehem wiesg˙a u effettiv taç-çittadin b˙al ma sar, u qed isir, di©à bir-riforma tal-MEPA, fir-riforma tat-trasport pubbliku, fir-riforma tal-©ustizzja, u o˙rajn. Il-bibien ta’ Kastilja nfet˙u bera˙ g˙all-opinjonijiet u l-parteçipazzjoni tal-poplu kollu. Il-Gvern jemmen li kul˙add g˙andu j˙ossu parti u jikkontribwixxi fis-suççess ta’ pajjiΩna. Fil-kaΩ ta’ G˙awdex, il-laqg˙a ta’ konsultazzjoni pubblika se ssir fil-gΩira G˙awdxija stess biex il-Gvern jisma’ direttament lill-G˙awdxin infushom. Din il-gazzetta qieg˙da tie˙u l-kummenti tal-Membri Parlamentari li ˙adu sehem f’dawn il-laqg˙at.

segretarju parlamentari gÓall-Ìustizzja

ministru gÓall-finanzi

EDWARD SCICLUNA

G˙all-Ministru tal-Finanzi dawn il-laqg˙at huma demokratikament kruçjali g˙aliex jirrappreΩentaw pjattaforma li permezz tag˙ha il-Gvern jista’ jibqa’ b’saqajh mal-art u ma jinqatax mill-poplu. Il-prossimità mal-poplu m’g˙andhiex tkun ˙a©a ta’ qabel l-elezzjoni biss, iΩda g˙andha tkun fis-se˙˙ tul il˙ames snin kollha. Huwa qal li f’dawn l-a˙˙ar 100 jum sar ˙afna xog˙ol, iΩda g˙ad fadal ˙afna x’isir. “Hu façli wisq li Gvern jinqata’ mill-poplu u jispiçça jinqabad fil-˙idma ta’ kuljum. Allura sforzi regolari b˙as-sensiela ta’ laqg˙at li kienu qed isiru mal-Gvern, huma essenzjali sabiex jibqa’ qrib il-poplu.” Huwa semma li bosta mill-punti li ˙ar©u mil-laqg˙a konsultattiva kkonçernaw objettivi li kienu di©à fuq l-a©enda tal-Gvern, iΩda xorta jibqa’ utli li ç-çittadini jkollhom l-opportunità li jaqsmu l-opinjonijiet tag˙hom mag˙na. Fost il-punti li huwa u l-Ministeru tieg˙u ser ikunu qed nindirizzaw fix-xhur li ©ejjin, hi attenzjoni akbar fuq l-infiq tal-Gvern permezz ta’ monitora©© kostanti sabiex niggarantixxu li l-miri tal-infiq jinΩammu. Il-Ministeru tal-Finanzi se jkun qed jiffoka wkoll fuq it-tnaqqis ta’ ˙ela u ineffiçjenza permezz ta’ Spending Review Unit. Il-Ministeru se jkun qed i˙ares ukoll lejn il-˙atra ta’ kompetenza regolatorja g˙as-Servizzi Finanzjarji sabiex ji©u ssalvagwardjati l-interessi tal-investituri Maltin u G˙awdxin. Barra minn hekk, il-Ministeru se jkun ukoll qed iniedi tibdiliet fil-proçedura tal-VAT biex din tkun aktar ©usta u tg˙in lil min waqa’ lura biex jirregola ru˙u.

segretarju parlamentari gÓall-presidenza ue 2017 u gÓall-fondi ewropej

OWEN BONNICI

“Fil-politika ˙afna nies jg˙idu li trid tkun iljun, jew tigra jew volpi. Naturalment jg˙idu hekk biex jissottolineaw il-virtujiet tal-kura©©, tal-qlubija jew tal-uΩu tarra©uni. Fil-fehma tieg˙i, fil-politika trid tkun iljunfant iktar minn ˙aga o˙ra - widnejk kbar ˙afna biex tisma’ u ˙alqek Ωg˙ir biex ma titkellimx Ωejjed,” qalilna s-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja Owen Bonnici meta staqsejnieh g˙alfejn huwa importanti li l-politku jΩomm kuntatt maç-çittadini. Huwa fakkar li l-kampanja ‘Gvern li Jisma’’ hi rifless tal-weg˙da elettorali li g˙amel Joseph Muscat li kull sitt xhur il-Ministri u s-Segretarji Parlamentari tag˙na jiltaqghu mal-pubbliku biex iwie©bu kwalunkwe domandi li jg˙idulhom. “Ng˙id g˙alija jien ˙adt gost ˙afna g˙ax fid-domandi li g˙amlulna jiena rajt opportunità biex nispjegaw il-˙idma li qed issir u fejn irridu naslu. L-istess sie˙bi Dr Manuel Mallia li ta rendikont s˙i˙ tal-˙idma ma taqta’ xejn fil-qasam ta’ l-Intern u sSigurtà Nazzjonali.” L-iktar Ωewg punti li fil-fehma tieg˙u kienu ta’ interess kienu d-dewmien tal-Qrati u l-kwistjonijiet ta’ kawΩi mirbu˙a fit-Tribunal g˙all-Investigazzjoni tal-In©ustizzji li baqg˙u ma ©ewx onorati. Huwa qal li fil-kaz tad-dewmien tal-Qrati, qed issir ˙idma s˙i˙a fuq Ωew© livelli - lewwel livell hu dak legali fejn il-Kummissjoni ghal Riforma Óolistika fil-Qasam talÌustizzja qed tag˙mel xog˙ol enormi biex tipproponi miΩuri li g˙andhom i˙affu ddewmien fil-kawΩi u l-livell l-ie˙or huwa dak mani©erjali fejn il-Management Efficiency Unit qed tag˙ti l-g˙ajnuna lill-Gvern dwar kif jista’ jinbena fuq dak li hu tajjeb u ji©i korrett dak li hu ˙aΩin. Dr. Bonnici qal ukoll li fejn jid˙lu l-kawzi tat-Tribunal g˙all-Investigazzjoni talIn©ustizzji li intreb˙u wara l-1996 iΩda li però baqg˙u ma ©ewx implimentati, ilGvern hu kommess li jsib rimedju ©ust u xieraq lill-partijiet kollha - sija ç-çittadin u sija l-Gvern. Barra minn hekk, kien hemm punti iktar specifici - dwar ir-rwol tan-Nutara, ir-rwol tal-istudenti Universitarji, il-kwistjonijiet tal-kera, it-trattament tal-barranin fil-Qrati, ilQorti tal-Familja u l-Legal Aid li kollha kemm huma tista’ tg˙id b’xi mod jew ie˙or qed ji©u indirizzati mill-Kummissjoni g˙al Riforma Óolistika. “In˙ares bil-˙erqa lejn l-appuntament li jmiss ta’ Gvern li Jisma’ sitt xhur o˙ra u nirringrazzja lil kull min ˙a interess li jattendi. Verament kienet esperjenza li tag˙mlek politiku a˙jar.”

IAN BORG ministru gÓas-saÓÓa

Mistoqsi x’˙are© waqt il-laqg˙a li kellu maç-çittadini, Dr. Borg qal li, “fir-rigward tal-fondi mill-Unjoni Ewropea ˙are© çar li l-poplu mhux dejjem wasallu l-messa©© li kellu jasallu. Hawn nuqqas ta’ edukazzjoni u informazzjoni dwar kif u g˙aliex jista’ wie˙ed jibbenefika minn iffinanzjar Ewropew.” Óare© wkoll fiç-çar li il-poplu g˙andu aspettativi g˙oljin dwar il-fondi Ewropej. Il-˙sieb tal-Gvern precedenti kien wiehed li j˙ares lejn l-ammonti miksuba u jara x’ser jag˙mel bihom. Huwa esprima t-twemmin tieg˙u li g˙andna n˙allu warajna dan it-tip ta’ ˙sieb u li l-Gvern g˙andu ja˙seb: “a˙na g˙andna dawn il-prijoritajiet imniΩΩla fil-manifest elettorali tag˙na u allura issa rridu naraw kif nuΩaw bl-a˙jar mod il-finanzjament ghalihom.” Skont, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Presidenza tal-Unjoni Ewropea 2017 u g˙all-Fondi Ewropej, huwa biss hekk li l-flus jintuΩaw bl-a˙jar mod. Fil-fehma tieg˙u l-ikbar sfidi f’dan il-qasam fil-futur ©ejjieni huma tnejn: li lfondi Ewropej ji©u amministrati b’aktar g˙aqal u li n-nies ji©u infurmati a˙jar kif u fejn qed imorru dawn il-fondi li g˙alihom huma wkoll qed jikkontribwixxu b’mod dirett. “Dawn il-laqg˙at g˙enu lill-Gvern jispjega a˙jar id-diffikultajiet li wie˙ed kien sab ma wiççu, iΩda fuq kollox servew ta’ opportunità sabiex wasalna g˙and il-poplu dak li kien di©à mwettaq fl-ewwel mitt jum.” Dr. Borg semma wkoll kif in-nies li attendew g˙al dawn is-sensiela ta’ laqg˙at kellhom l-opportunità li jsaqsu il-mistoqsijiet li xtaqu, iressqu ‘l quddiem is-su©©erimenti tag˙hom u jikkummentaw fuq dak li ©ie mwettaq flewwel mitt jum tal-Gvern. “Ng˙id li kont pjuttost impressjonat bil-livell g˙oli ta’ diskussjoni li kellna fid-djalogu tag˙na. Urejna bil-fatti li llum il-©urnata ilpoplu Malti g˙andu Gvern li jisma’.”

GODFREY FARRUGIA

Il-Ministru tas-Sa˙˙a qal illi inizjattivi b˙al dawn jwasslu l-vuçi tal-poplu qrib min jmexxi. Dan il-mod ta’ ˙sieb jag˙mel parti integrali mill-valuri ta’ Gvern Laburista li jrid iservi u jwassal. L-objettivi prinçipali tal-Ministru huma li l-pazjent ikollu d-dinjità tieg˙u u li sservizz ikun kontenibbli, u b’hekk ji©i iggarantit li s-sa˙˙a pubblika, ji©ifieri dik primarja (komunitarja), dik sekondarja (tal-isptarijiet), dik terzjarja (riabilitazzjoni) u anke dik tas-sanità, tkun g˙al kul˙add, f’waqta u toqrob l-eççellenza. Dan g˙aliex hu jemmen li bniedem b’sa˙˙tu huwa bniedem kuntent. Il-Ministru qal ukoll li biex dan ji©i garantit hemm ˙tie©a li s-servizz ikun tal-kwalità mixtieqa; dan irid ikun b’kontinwità, komprensività u personalizzat, iΩda ukoll aççessibbli. “Dan biss ise˙˙, b’tim li hu maqg˙ud u li jag˙ti l-kura ta’ Professional Health Care. IΩda fuq kollox, iç-çentru ta’ ˙idmietna tkun l-g˙otja tas-servizz li jing˙ata lill-pazjenti u lill-qraba tag˙hom. Irid ikollna tmexxija g˙aqlija li taf tiΩen sew il-costs benefits.” Dr. Farrugia qal ukoll li wasal iΩ-Ωmien li jkun hawn bidla ta’ mentalità fejn tid˙ol is-sa˙˙a f’pajjiΩna. “Hemm bΩonn inkunu pro-attivi; sa˙˙itna hija tag˙na u g˙alhekk f’kull qasam, sija dak preventiv, dak promozzjonali, komunitarju jew dak ta’ riabilitazzjoni, a˙na lkoll promoturi biex n˙arsu l-well-being tag˙na lkoll.”

07.07.2013

A˙barijiet

konSuLtAZZJoni GÓAt-tFASSiL tAL-PJAn nAZZJonALi GÓALL-immAniÌÌJAR tAL-iSkARt

EΩempju ˙aj ta’ Gvern li jisma’ qabel ma jwettaq – Il-bidu ta’ proçess ta’ konsultazzjoni wiesg˙a dwar il-Pjan Nazzjonali dwar l-immani©©jar sostenibbli tal-iskart. Gvern li jisma’ B˙ala Gvern li mill-ewwel jiem tieg˙u ta xhieda li huwa lest li jisma’ qabel ma jg˙addi biex iwettaq, il-Ministru g˙allAmbjent Leo Brincat aktar kmieni din il-©img˙a, ta bidu g˙al proçess ta’ konsultazzjoni wiesg˙a dwar il-Pjan Nazzjon-ali g˙all-Immani©©jar Sosten-ibbli tal-Iskart, billi nieda dokument preliminari b˙ala baΩi ta’ diskussjoni g˙al din konsultazzjoni. Il-Ministru Brincat qal illi lGvern seta’ ikkonsulta lillpubbliku biss meta x-xog˙ol kien di©à jinsab avvanzat jew riesaq lejn it-tmiem tal-abbozz tag˙na. Minflok il-Gvern g˙aΩel li qabel jfassal l-Pjan Nazzjonali g˙all-Immani©©jar tal-Iskart, li g˙andu je˙odna mis-sena d-die˙la sas-sena 2020, jit˙ejja dokument preliminari g˙all-konsultazzjoni li ji©bor fi ˙danu bosta elementi, li lkoll huma ma˙suba biex jil˙qu Ωew© g˙anijiet: - Li jistimulaw diskussjoni wiesg˙a u mifruxa dwar dan il-qasam strate©iku u - Li b’dan il-mod il-Gvern jisma’ ming˙and il-pubbliku u l-istakeholders kollha sa millbidu nett. F’dan l-istadju l-Gvern ˙ass li ma jkunx la xieraq, la opportun u lanqas ©ust li jag˙mel proposti konkreti qabel jiΩen l-fehmiet tal-korpi kostitwiti, g˙aqdiet ambjentali, kunsilli lokali, operaturi u assoçjazzjonijiet fis-settur privat, inkluΩ kolletturi tal-iskart u waste brokers, trade unions u

anke s-soçjetà çivili nnifisha. Sabiex jintle˙aq dan il-g˙an, il-Gvern sejjer iniedi wkoll strate©ija ta’ komunikazzjoni fejn ˙add ma jista’ j˙oss ru˙u eskluΩ milli jag˙ti kontribut, sehem u anke ideat dwar dan il-Pjan. Wara kollox kull wie˙ed u wa˙da minna ji©©enera l-iskart. G˙alhekk la©ir ta’ kul˙add g˙andu sehem importanti biex jitjieb l-immani©©jar tal-iskart. Pjan tan-nies Il-Ministru Leo Brincal qal li “g˙alkemm a˙na ma niddejqu xejn li nerfg˙u r-responsabilitajiet amministrattivi u eΩekuttivi tag˙na, a˙na rridu li dan il-Pjan aktar milli jkun wie˙ed tal-Gvern, ikun pjan tan-nies li jsir bis-sehem ta’ kull˙add. Konsultazzjoni simili ma tistax til˙aq l-g˙anijiet tag˙ha jekk a˙na, anke f’dan l-istadju bikri, nΩommu lura milli f’dan id-dokument nidentifikaw ˙ames aspetti importanti ˙afna: (1) L-g˙anijiet tad-dokument preliminari g˙all-immani©©jar tal-iskart b’mod sostenibbli; (2) Fejn a˙na obbligati li naslu b˙ala pajjiΩ; (3) Safejn wasalna illum b˙ala pajjiΩ; (4) X’jidhrilna li huma l-kwistjonijiet ewlenin; (5) X’inhuma lkunsiderazzjonijiet strate©içi li g˙andna nindirizzaw flimkien”, sa˙aq il-Ministru g˙all-Ambjent. Li jixtieq ikun jaf il-Ministeru g˙all-Ambjent ming˙and innies huma l-kummenti ©enerali tag˙hom dwar id-dokument prelimiari u jekk g˙andhomx kummenti dwar l-issues identifikati fid-dokument innifsu u jekk fil-fehma tannies kienx hemm xi issue partikulari li ma ©ietx identifikata f’dan id-dokument. Kif fil-fhema tan-nies

nistg˙u nkabbru s-sehem taççittadin innifsu, kif ukoll tassettur privat u anke ta’ dawk li qeg˙din imexxu fuq livell ta’ komunità u Gvern Lokali. Linji gwida mfassla mill-UE Il-Kummissjoni Ewropea madwar sena ilu, fasslet linji gwida tekniçi dwar kif Waste Management Plan b˙al dan g˙andu jitfassal. Il-Waste Framework Directive talUnjoni Ewropea ma tis˙aqx dwar l-istrate©ija li g˙andha ti©i adottata, iΩda aktar dwar il-programmi u pjani talGvernijiet tal-Istati Membri nfushom. Il-˙sieb huwa li l-Pjan innifsu jkun mhux biss ji©bor fi ˙danu din l-istrate©ija b’mod ˙olistiku iΩda wkoll jinkludi fih id-direzzjoni li g˙andna nie˙du, kif ukoll g˙add ta’ miΩuri orizzontali me˙tie©a biex iwasslu g˙all-implimentazzjoni tal-Pjan innifsu. Il-Ministru Leo Brincat sa˙aq illi l-proçess eΩistenti tal,immani©©jar tal-iskart f’pajjiΩ-

na, je˙tie© li jissa˙˙a˙ u jinbidel sostanzjalment billi n˙arsu lejn esperjenzi poΩittivi u prattiçi li taw frott f’pajjiΩi o˙ra fl-Unjoni Ewropea. “Aktar milli nivvintaw ir-rota mill-©did, m’g˙andniex na˙sbuha darbtejn li nie˙du minn u nitg˙allmu mit-tajjeb ta’ ˙addie˙or”, tenna Brincat. L -a ˙ j a r prattiçi ˙addie˙or

ta’

Huwa biss billi nadottaw la˙jar prattiçi ta’ ˙addie˙or li nistg˙u ninqalg˙u mill-qieg˙ li ninsabu fih illum u nag˙mlu sforz kollettiv biex nitilg˙u aktar ‘il fuq u eqreb lejn listandards mistennija minna, b˙ala pajjiΩ li s-sena d-die˙la nag˙lqu 10 snin fl-Unjoni Ewropeja. G˙alkemm il-Ministeru g˙all-Ambjent qieg˙ed jikkordina din il-˙idma, fl-istess waqt Ωgura li l-entitajiet kollha me˙tie©a ikunu rappreΩentati, fit-tim tekniku li di©à g˙amel ˙afna xog˙ol siewi ta’

t˙ejjija. B˙ala Chairperson hemm ilPerit Kevin Gatt. Il-Project Management huwa f’idejn isSinjorina Michelle Borg, Chief Officer Strategy fil-Ministeru. Fl-istess waqt fit-tim tekniku hemm ukoll sehem u rappreΩentanza minn na˙a talMEPA, mill-Ministeru g˙allEner©ija u Konservazzjoni talIlma, mill-Ministeru talFinanzi kif ukoll ser ikun hemm koordinatur g˙as-SEA – Strategic Environment Assessment. It-tir huwa li dan l-eΩercizzju jkun finalizzat sa qabel la˙˙ar tas-sena biex il-Pjan jasal g˙and il-Kummissjoni Ewropea lejn mhux aktar tard minn nofs Diçembru. Wie˙ed jista’ jniΩΩel kopja ta’ dan id-dokument preliminari minn fuq l-internet (http://gov.mt/en/Governmen t/Press%20Releases/Document s/pr1399a.pdf) u jibg˙at issottomissjonijiet tieg˙u bilmiktub fuq l-indirizz elettroniku: sustainablewaste.environment@gov.mt

Punti mid-dokument Id-dokument li se jservi b˙ala baΩi g˙al konsultazzjoni (Issues Paper) varat millMinistru Leo Brincat, jie˙u b˙ala l-punt tattluq tieg˙u l-limitazzjoniet li g˙andu l-pajjiΩ min˙abba d-daqs Ωg˙ir tieg˙u, l-insularità u l-lokazzjoni tieg˙u. Malta g˙andha relattivament volumi g˙olja ta’ skart li ji©i ©enerat u façilitajiet limitati tal-immani©jar tal-iskart. G˙andu wkoll pressjoni kbira fuq l-uΩu tal-art min˙abba ç-çokon tal-pajjiΩ u d-densità tal-popolazzjoni. L-esportazzjoni tal-iskart ti©i pjuttost g˙olja min˙abba d-distanzi li hawn g˙all-pajjiΩi li g˙andhom façilitajiet g˙all-importazzjoni tal-iskart. L-Issues Paper itella’ g˙ad-diskussjoni lpossibbiltà li çertu skart jintrema l-ba˙ar

g˙ar-reklamazzjoni. Id-dokument ta’ konsultazzjoni jtella’ wkoll g˙ad-diskussjoni l-impatt tal-iskart fuq is-sa˙˙a tal-bniedem u l-ambjent, ewlenin fosthom l-impatt tat-tni©©iΩ tal-arja u r-riskju tal-kontaminazzjoni tal-˙amrija u l-ilma. Is-sistemi eΩistenti tal-©bir tal-iskart qeg˙din ji©©eneraw kon©estjoni tat-traffiku, li twassal g˙al tni©©iΩ tal-arja addizzjonali. Id-dokument iqanqal ukoll il-kwistjoni tal©bir u r-rimi ta’ skart im˙allat mid-djar u l©bir limitat ta’ skart differenzjat mid-djar u lkontribut tal-iskart g˙all-emissjonijiet talgass serra. Id-dokument isostni li Malta trid iΩΩid filmiΩuri ta’ prevenzjoni tal-©enerazzjoni taliskart u trid til˙aq il-miri stabbiliti millUnjoni Ewropea.

07.07.2013

Kumment

Rajt ma rajtx, smajt ma smajtx Sens ta’ sigurtà falza

G˙add kbir ta’ zebra crosses tul Malta u G˙awdex jixraqilhom laqg˙a Ωebg˙a illum qabel g˙ada. Ti©ini f’mo˙˙i Ω-zebra kross ta’ fejn l-G˙assa tal-Pulizija ta’ Tas-Sliema. Zebra o˙ra li wkoll tinsab fi stat li ma tindunax mill-ewwel jekk hemmx zebra jew le, hija dik mal-©enb tal-lukanda Phoenicia minfejn taqsam g˙all-Beltisseb˙. Il-pedestrians ja˙sbu li huwa safe li jaqsmu, g˙ax minn fuq il-bankina g˙adhom jistg˙u josservaw li hemmhekk xi darba kien hemm zebra cross. Imma dak li g˙ad fadal mis-suppost zebra cross, qajla jista’ jintlema˙ minn min ikun qieg˙ed isuq karozza. Dat-tip ta’ zebra crosses li bil-kemm jidhru, jistg˙u jag˙tu sens falz ta’ sigurtà lil min ikun qieg˙ed jaqsam, bil-konsegwenza li dak li jkun façilment jista’ jaqla’ daqqa ta’ karozza proprju fil-post fejn ikun qieg˙ed jistenna li g˙andu j˙ossu l-aktar safe. Tal-PN ma jiddisassoçjawx irwie˙hom minn Caruana Galizia Fir-rapport tat-telfa tal-Partit Nazzjonalista jing˙ad li “hemm min isostni li l-PN spiçça we˙el b’dak kollu li persuni li jissimpatizzaw mieg˙u kienu qeg˙din jiktbu fil-blogs tag˙hom”. F’dan ir-rapport jing˙ad ukoll li “˙afna esprimew ilveduta li mnalla kien hemm dawn il-bloggers g˙ax dawn kienu qed jag˙mlu dak li suppost kien qieg˙ed jag˙mel il-Partit”. Jing˙ad ukoll li “iΩda ˙afna ˙assew li l-Partit Nazzjonalista messu fittex li b’mod ripetut jiddisassoçja ru˙u minn dawn il-blogs meta dawn kienu jinkludu

kummenti ta’ natura personali”. Dan huwa eΩempju tipiku ta’ kif dan ir-rapport tattelfa tal-PN jirrapporta fuq x’qalu dawk u x’qalu lo˙rajn, imma jonqos milli jg˙id x’kienu l-konkluΩjonijiet tal-membri tal-Kummissjoni nfushom. B˙al donnhom dawk li g˙amlu r-rapport iddeçidew li joqg˙odu lura milli jdendlu l-©ol©ol ma’ g˙onq ilqattus, li ma jmorrux huma stess jispiççaw il-vittmi tal-attakki personali li hija famuΩa g˙alihom çerta blogger partikolari li jisimha Daphne Caruana Galizia. Il-membri ta’ din il-Kummissjoni tant qag˙du attenti li ma jirfsux kallijiet li tkellmu fil-plural, fuq bloggers u mhux fuq blogger u ma semmew lil ˙add b’ismu, meta kien aktar minn ovvju li qeg˙din jirreferu g˙al Caruana Galizia. Intant l-attakki personali fuq il-blog ta’ Caruana Galizia, li sintendi ma jmissu qatt lit-tmexxija tal-Partit Nazzjonalista, Ωdiedu u mhux naqsu minn meta beda

minn Invictus

g˙ajjret lill-Avukat Chris Cilia “pastaΩ” g˙ax fakkarha li kienet qieg˙da tixhed bil-©urament. Flok immultaha g˙al disprezz tal-Qorti, il-Ma©istrat iddeçieda li jissospendi s-smig˙ tal-kawΩa. Intant, Caruana Galizia tisputa l-velenu tag˙ha fuq dak u fuq l-ie˙or, bil-protezzjoni tal-Pulizija wara lbieb tad-dar tag˙ha u fl-istess ˙in tg˙id illi m’g˙andha ebda fiduçja fil-Pulizija. Óolistiku Wa˙da mill-buzz-words l-aktar in voga fil-lessiku politiku Malti f’dawn iΩ-Ωminijiet hija l-kelma “˙olistiku”. F’pajjiΩ fejn ˙afna mill-affarijiet ilhom g˙exieren ta’ snin isiru mal-˙a©ra t-tajn jew bit-traqqig˙ talpannu bil-qarg˙a a˙mar, u ftit li xejn ippjanar b’-il quddiem, l-antidote g˙all-mentalità tat-traqqig˙ u tattilqit huwa l-ippjanar b’mod ˙olistiku, lil hinn millponta ta’ imnie˙irna b’mod li jkun ikkunsidrat kollox u mhux biss l-interessi short term. Hekk pereΩempju l-kwistjoni tat-traffic lights f’Malta, g˙addejjna minn Ωmien fejn it-traffic lights f’pajjiΩna kienu dehra tassew rari, u limitata biss g˙al tnejn: ˙dejn il-Knisja tat-Trinità tal-Marsa u ˙dejn l-G˙assa tal-Imsida. Biex issa llum il-©urnata t- traffic lights Ωviluppaw b˙all-faqqieg˙ ming˙ajr wisq studju talimpatt fuq it-traffiku u, f’çerti postijiet ftit ta’ g˙exieren ta’ metri biss ‘l bog˙od minn xulxin. Bit-toroq b’karre©©jata wa˙da u l-kwantità esa©erata ta’ traffic lights li nsibu f’˙afna mit-toroq arterjali li g˙andna, mhux ta’ b’xejn it-traffiku qieg˙ed jinçampa, speçjalment fir-rush hour. G˙alhekk il-˙tie©a ta’ studju ˙olistiku, biex inkun uΩajt il-famuΩa buzz word jiena wkoll, li jipprova jirrazzjonalizza l-miΩuri kollha li huma ma˙suba biex jikkalmaw it-traffiku.

jmexxi l-Partit Simon Busuttil. Caruana Galizia titkellem b’mod li qiesu kull mezz ji©©ustifika l-g˙an, imbasta kif ming˙alija tavvanza lkawΩa tal-Partit Nazzjonalista. Min-na˙a tieg˙u min mexxa l-PN fis-snin li g˙addew u anki issa bit-tmexxija l-©dida, peress li g˙al xi ra©uni jew o˙ra naqsu li jiddisassoçjaw irwie˙om mill-attakki personsali tag˙ha, bis-silenzju tag˙hom qeg˙din jidhru li huma ‘kompliçi’ fil-kitbiet insensati tag˙ha, u fil-proçess qieg˙da tkompli ssir ˙sara kbira lill-istess Partit Nazzjonalista. Min hu l-pastaΩ? Din il-©img˙a, Caruana Galizia re©g˙et kienet fla˙barijiet g˙ax il-Ma©istrat Francesco Depasquale ssospenda s-smig˙ ta’ kawΩa wara li Caruana Galizia

Óarsa lejn il-©img˙a li g˙addiet Jidda˙˙lu Malta kwaΩi 300 immigrant Nhar l-Erbgha dda˙˙lu Malta erbat ir©iel u tliet nisa b’Ωew© titjiriet permezz tal-helicopter tal-Missjoni Militari Taljana f’Malta bejn id-9.30pm u l-11.30pm tal-Erbgha. L-g˙ada filg˙odu stess idda˙˙lu wkoll f’Xatt it-Tiben il-284 persuna li kien g˙ad fadal fuq id-dg˙ajsa li kienet qed teg˙req. Minn rendikont li ta l-Ministru Manwel Mallia, sar mag˙ruf li l-FAM salvaw 291 immigrant illegali, 243 ragel u 48 mara. Minn intervisti li saru ma’ 144 immigrant, jidher li lma©©oranza huma mill-Eritrea. B’din il-wasla nnumru ta’ immigranti illegali li da˙lu Malta din issena tela’ g˙al kwaΩi 600. L-FAM twaqqaf operazzjoni ta’ kuntrabandu taΩΩejt

mil-Libja, kien se jkun trasferit g˙al fuq il-vapur MV Santa Maria u g˙aldaqstant ©ew informati l-Pulizija u l-ekwipa©© tal-iskuna MV Alice u dak tal-vapur MV Santa Maria tpo©©ew ta˙t arrest it-Tnejn stess g˙all˙abta tat-8.00pm. Aktar tard irriΩulta li f’dan ir-reat kriminali kien hemm involuti Ωew© skejjen o˙rajn, l-MV Xmun u lMV Silver King, li wkoll jidher li kellhom id-dijΩil abbord. Dawn iΩ-Ωew© skejjen flimkien mal-MV Alice u l-MV Santa Maria dda˙˙lu fil-Port il-Kbir fejn kienu ordnati biex isor©u f’Boiler Wharf li jinsab ta˙t il-Ponta tal-Isla fejn waslu t-Tlieta fit-8.00am. Studenta Maltija tmut f’inçident tra©iku filBelize

Studenta Maltija, Angie Bugeja ta’ 23 sena minn TalPietà, tilfet ˙ajjitha tra©ikament fi triqtha lejn l-ajruport biex tirritorna lejn Malta. L-inçident fatali se˙˙ it-Tlieta fil-Belize li jinsab fl-Amerika Çentrali fejn marret g˙al ftit jiem mill-Greçja fejn kienet qieg˙da tistudja. L-inçident se˙˙ meta Bugeja kienet se taqbad ajruplan lejn l-Istati Uniti tal-Amerika u minn hemm tibda l-vja©© lura lejn Malta. Il-˙abta fatali se˙˙et fuq il-pont ‘Busman Arnold’ fi Triq George Price meta ttaxi li kienu fiha ˙abtet ma’ xarabank mimlija passi©©ieri. Flimkien mat-tfajla Maltija kien hemm Molly Hude ta’ 24 sena, studenta Amerikana u Ioanna Thomompaulou ta’ 25 sena x’aktarx mill-Greçja. Ittlett i˙bieb tfajliet u s-sewwieq tat-taxi mietu u passi©©iera fuq ix-xarabank sofriet ©rie˙i gravi. Anzjana tmur f’inçident tat-traffiku

L-Iskwadra tal-Ajru tal-Forzi Armati ta’ Malta (FAM) nhar it-Tnejn interçettaw operazzjoni illegali ta’ trasbord ta’ eluf ta’ litri ta’ dijΩil li kien qed jin˙att minn fuq skejjen g˙al fuq vapur. B’kollox ©ew arrestati 28 ra©el fosthom anke Maltin. L-operazzjoni bdiet it-Tnejn meta l-ekwipagg talajruplan Islander li kienu fuq ronda ta’ rutina, g˙allhabta tal-3.45 p.m. innuttaw roqg˙a Ωejt li rriΩulta li kienet ˙ier©a mill-iskuna Maltija MV Alice meta din kienet madwar 30 mil nawtiku fin-Nofsinhar ta’ Malta. Fl-in˙awi salpaw il-Patrol Boat P24 u l-P52 fejn minn aktar st˙arri© irriΩulta li l-MV Alice kellha abbord aktar minn 80,000 litru ta’ dijΩil li parti minnu kien ˙iereg fil-ba˙ar. Dan id-dijΩil, li n©ib

Josephine Bartolo ta’ 69 sena mill-Kalkara mietet wara li ntlaqtet minn trakk fl-istess ra˙al. L-inçident fatali se˙˙ it-Tnejn ftit wara l-10.00 a.m. meta Elton Bowell ta’ 37 sena minn Bormla kien qed isuq trakk li bih ji©bor skart riçiklat. Kif kien qed idur g˙al Triq is-Salvatur fejn kien hemm karozza quddiemu u g˙adda minn quddiem Ωew© skips ta’ skart ©enerali, sema’ ra©el jg˙ajjat u qallu biex jieqaf. Sfortunatement, sakemm ix-xufier induna li kien tard wisq biex jieqaf. Diversi persuni marru biex jassistu u anke sej˙u g˙all-ambulanza, iΩda l-feriti gravi li sofriet l-anzjana, l-aktar f’rasha, kienu fatali u hi mietet fuq il-post.

07.07.2013

Opinjoni

Id-dgÓajjes tas-sajf Alex Muscat

Kellna ©img˙a fejn l-immigrazzjoni rregolari re©g˙et serqet ix-xena. Saret kwaΩi normali li l-gazzetti u l-opinjoni pubblika titqanqal hekk kif ikollna xi wasla ©dida ta’ immigranti. Infatti il-kwaΩi 300 immigrant li waslu din il-©img˙a, qajjmu d-diskussjoni mhux ftit. Kienet operazzjoni ta’ salvata©© mill-Forzi Armati li ˙adet ˙afna sig˙at, b’u˙ud mill-immigranti jkunu fi stat ˙aΩin ta’ sa˙˙a, u sa˙ansitra jkollhom feriti ta’ armi tannar. Nammira u nfa˙˙ar lil dawk kollha nvoluti fl-operazzjoni tas-salvata©©, li jaslu jirriskjaw il-˙ajja tag˙hom stess biex isalvaw ta’ ˙addie˙or. B’din il-wasla, telg˙u g˙al kwaΩi 600 l-immigranti li dda˙˙lu f’pajjiΩna din issena. Il-Óamis filg˙odu il-Prim Ministru sejja˙ konferenza ta’ l-a˙barjiet b’ur©enza fejn wassal messa©© çar. Qal li lpoplu Malti huwa ˙anin, iΩda mhux gwejjed u ddikjara li Malta se tibqa’ tuΩa l-politika tal-kompassjoni mad-dg˙ajjef imma se tkun soda mal-politiçi. Sostna li l-wasla ta’ dan il-

grupp kbir ta’ immigranti rregolari hija çirkostanza straordinarja, tant li g˙amel kuntatt mal-President tal-Kunsill Ewropew Hermann Van Rompuy u g˙addielu avviΩ li Malta, iktar minn qatt qabel se tkun qieg˙da tuΩa l-metodi le©ittimi kollha biex tesprimi n-nuqqas ta’ sodisfazzjon g˙al mod kif l-Unjoni Ewropea qed t˙alli lil-pajjiΩna wa˙du f’din is-sitwazzjoni. Naf li dan huwa su©©ett sensittiv u li jqanqal ˙afna emozzjonijiet differenti. Hemm interessi u obbligazzjonijiet diversi li jwasslu g˙al firxa wiesg˙a ta’ opinjonijiet kuntrastanti. Nemmen li rridu nitilqu minn premessa li l-fenomenu tal-immigrazzjoni rregolari huwa problema umanitarja li g˙anda implikazzjonijiet internazzjonali. Hija tra©edja umana fejn lanqas biss nafu kemm minn dawn l-immigranti qed jitilfu ˙ajjithom fuq il-ba˙ar fittra©itt tag˙hom lejn it-tama ta’ ˙ajja a˙jar fl-Ewropa. Fil-verità pajjiΩi b˙al Malta qed jit˙allew wa˙edhom jaffaçjaw din il-problema u bi ftit li xejn g˙ajnuna konkreta minn s˙abna l-Ewropej. Il-

kunçetta ta’ solidarjetà internazzjonali irid jit˙addem verament fil-prattika. Dan jista’ jsir biss permezz ta’ politika soda fuq livell Ewropew u lill hinn. Dan huwa mument kruçjali fejn s˙abna l-Ewropej g˙andhom jag˙tu daqqa t’id. Tul dawn l-a˙˙ar snin rajna sforz kollettiv mill-pajjiΩi kollha tal-Unjoni Ewropea waqt il-kriΩi finanzjarja. Kien hemm qbil unanimu li m’huwa fl-interess ta’ ˙add li pajjiΩ fiΩ-Ωona ewro jit˙alli jikkrolla ekonomikament. Malta tat il-kontribut tag˙ha wkoll meta kien hemm pajjiΩi b˙al Greçja fil-bΩonn. Fehmna l-importanza tassitwazzjoni, u g˙amilna ilparti tag˙na sabiex niΩguraw stabbiltà finanzjarja fuq livell Ewropew. Jidher li l-problema tal-immigrazzjoni rregolari mhux qed ting˙ata l-istess importanza mist˙oqqa. Is-sa˙˙a kollettiva tal-pajjiΩi Ewropej tinsab fl-unjoni ta’ bejnietna. Familja mag˙quda tg˙in lil dak il-membru tag˙ha li jkun fil-bΩonn, u mhux thalli˙ jaffaççja l-problema wa˙du. Dan jiddistingwi familja minn o˙ra. Irridu naççettaw li l-immigrazzjoni

rregolari m’hiex problema ta’ Malta wa˙idha, izda wa˙da Mediterraneja u Ewropeja kollettivament. B’hekk il-bΩonn ta’ poΩizzjoni komuni u politika çara f’dan ir-rigward. Diskors sar ˙afna fuq dan is-su©©ett, però issa wasal iΩ-Ωmien li mill-kliem ng˙addu g˙al fatti. Ma nistg˙ux nibqg˙u naççettaw li pajjiΩna bir-riΩorsi limitati tieg˙u jerfa’ dan il-piΩ kollu wa˙du. Fil-©ranet li ©ejjin il-Papa Frangisku ser jag˙mel lewwel Ωjara tieg˙u barra minn Ruma fil-gΩira ta’ Lampedusa, li b˙alna ta’ kuljum taffaççja l-problemi li l-fenomenu tal-immigrazzjoni rregolari j©ib mieg˙u. Il-Papa qed jibg˙at messa©© ta’ solidarjetà, kemm malimmigranti nfushom kif ukoll mar-residenti ta’ Lampedusa. Simbolikament ser jitfa’ kuruna tal-fjuri fil-ba˙ar b’turija ta’ rispett g˙al dawk l-immigranti kollha li tilfu ˙ajjithom fit-tra©itt, li ˙afna mid-drabi jsir fuq karrakki tal-ba˙ar. Il-Papa qed jag˙ti l-piΩ mist˙oqq lil din irrealtà. Nittama li dan ilmessa©© jiftiehem mhux biss fuq il-gΩira ta’ Lampedusa.

Women Up! Claudette Abela Baldacchino Membru Parlamentari Ewropew

Matul il-©ranet li g˙addew kont mistiedna nattendi llaqg˙a annwali tal-ferg˙a tanNisa tal-Partit tas-Soçjalisti Ewropej wara li aktar kmieni din is-sena ©ejt ma˙tura millG˙aqda Nisa Laburisti sabiex nirrappreΩenta lill-Partit Laburista fil-PES Women. Tul din il-Konferenza miΩmuma ©urnata qabel ma ltaqa’ l-Kunsill tal-Partit tas-Soçjalisti Ewropej f'Sofia, l-Bulgarija, ©iet varata l-Kampanja tal-PES Women ‘WomenUp...Equal Pay It’s about Time’. Din il-kampanja hija bbaΩata fuq tlett prinçipji, dik li jin˙atar Kummissarju Ewropew responsabbli mid-drittijiet tan-nisa u l-ugwaljanza; li jsir awditjar dwar is-salarji fuq livell Ewropew biex janalizza jekk l-istati membri humiex qeg˙din ja˙dmu sabiex titnaqqas id-diskrepanza li teΩisti fil-pagi bejn in-nisa u lir©iel; u t-tielet sabiex ikun hemm sanzjonijiet çari g˙al dawk li ma jimxux mal-kriterji biex titnaqqas din iddiskrepanza fil-pagi. Bil-motto Women Up – ‘Equal Pay, it’s about time’, innisa fil-Partit tas-Soçjalisti Ewropej qed jikkonfermaw li qed ikomplu ja˙dmu biex iqajjmu kuxjenza akbar dwar iddiskrepanza li teΩisti fil-pagi bejn in-nisa u l-ir©iel. Qabel il-kriΩi ekonomika din id-diskrepanza fil-pagi kienet niΩlet minn 18.7% g˙al 15%, iΩda mindu ˙akmet il-kriΩi din Ωdiedet biex fil-fatt, huwa stmat li din illum tla˙˙aq is-

16.4%. F'çertu pajjiΩi din iddiskrepanza hija ta’ aktar minn 20%. Dan mhux aççettabli! Minbarra dan, il-kriΩi ekonomika tidher li qed tolqot linnisa ˙afna aktar milli wie˙ed ja˙seb. Bosta stati membri naqsu sostanzjalment fisservizzi soçjali essenzjali kawΩa ta’ tnaqqis fil-ba©it. Dan laqat fil-la˙am il-haj lil dawk l-aktar li g˙andhom bΩonn l-g˙ajnuna, u b’mod partikulari lin-nisa u t-tfal dipendenti. G˙alina, il-kwistjoni ta’ diskrepanza fil-pagi mhix biss kwistjoni ta’ salarju, iΩda tirrifletti d-diskriminazzjoni u linugwalzjanzi li jeΩistu fis-suq tax-xog˙ol. Dawn komplew jiΩdiedu kawΩa tal-kriΩi ekonomika. Huwa ta’ g˙ajb li fl-Ewropa tas-seklu 21, g˙ad hawn min irid jisfrutta l-˙addiema tant li jipprova jivvanta©ja ru˙u missitwazzjoni mwierg˙a talekonomija sabiex i˙addem b’pagi tant baxxi li ˙afna drabi minkejja l-impjieg, tali ˙addiema u l-familji tag˙hom xorta ma jkunux jistg˙u ila˙qu mal-˙ti©ijiet baΩiçi tag˙hom. Huwa ta’ stmerrija li b’dawn il-prattiçi moqΩieΩa bosta drabi jkunu n-nisa l-ewwel li jintlaqtu. Huwa g˙alhekk li flopinjoni tieg˙i hemm bΩonn li issir evalwazzjoni tal-prattiçi ©odda fis-suq tax-xog˙ol. Kien g˙alhekk li meta ndirizzajt din il-konferenza annwali, enfasizzajt li hemm bΩonn li fuq baΩi Ewropea nist˙arr©u l-

impatt li x-xog˙ol prekarju qed ihalli fuq in-nisa. Sostnejt li x-xejriet ©odda ta’ xog˙ol g˙andhom jkunu skrutinizzati u fejn ikun me˙tie© tittie˙ed azzjoni. L-esperjenza f’Malta turina li f’Malta wkoll hawn min qieg˙ed japprofitta ru˙u minn din is-sitwazzjoni. B˙al ma dejjem s˙aqt, anki f’dan ir-rigward, niΩbaljaw jekk na˙sbu li Malta hija iΩolata mir-realtà Ewropea. Dak li qed ji©ri filbqija tal-istati membri nistg˙u insibuh fostna wkoll. Fil-konferenza spjegajt li f'Malta minkejja li jiggradwaw aktar nisa milli r©iel, xorta wa˙da r-rata ta’ impjiegi fost in-nisa hija wa˙da baxxa. Dan fl-istess ˙in li n-numru ta’ nisa li ja˙dmu part-time huwa kbir ˙afna. Sostnejt ukoll li ma nistg˙ux nibqg˙u siekta quddiem il-prekarjat li m'g˙andux la fruntieri u wisq anqas uçu˙. Semmejt ukoll in-numru ta’ proposti li saru mill-Partit Laburista matul l-a˙˙ar kampanja elettorali u li issa huma parti integrali mill-programm tal-Gvern Laburista ©did, fosthom dik dwar childcare facilities b’xejn, li huwa inçentiv intiz sabiex filwaqt li jaqdi l˙tigijiet tal-familji u l-istess tfal, iservi b˙ala stimolu sabiex aktar nisa jid˙lu fiddinja tax-xog˙ol bi qlieg˙. Garanzija ta’ Xog˙ol g˙aΩÛg˙aΩag˙ F'Sofia, kont mistiedna ukoll nattendi g˙all-Kunsill tal-

Partit tas-Soçjalisti Ewropej u li g˙alih attendew l-Kapijiet tal-Partiti Soçjalisti u SoçjalDemokratiçi, fosthom il-Prim Ministru u Mexxej Laburista Dr. Joseph Muscat. Kien ta’ unur g˙alija li nattendi dan il-Kunsill tal-Partit tas-Soçjalisti Ewropej g˙allewwel darba b˙ala Ewroparlamentari, u li matulu assistejt g˙ad-diskors tal-Prim Ministru Dr. Joseph Muscat li fih spikka l-impenn tal-Gvern Malti li ja˙dem, spalla ma spalla, ma’ s˙abna s-Soçjalisti Ewropej sabiex nag˙mlu suççess millGaranzija g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙. Matul id-diskors tieg˙u, Dr. Muscat sa˙aq li g˙alkemm f’Malta l-qg˙ad fost iΩΩg˙aΩag˙ huwa relattivament baxx, anki l-Gvern Malti jinsab kommess li jiggarantixxi li kull Ωg˙aΩug˙ u Ωg˙aΩug˙a issib impjieg jew jing˙ata ta˙ri©. Dr Muscat sa˙aq ukoll li f’din l-ottika je˙tie©, li anki fuq skala Ewropea nag˙tu aktar importanza lis-settur tasself employed b˙ala prospett g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙. Fid-diskors tieg˙u, il-Prim Ministru Malti stqarr li lqg˙ad, partikolarment fost iΩΩg˙aΩag˙, huwa biss is-sintomu u mhux il-kawΩa tal-problema. Huwa sa˙aq li huwa d-dmir tag˙na li na˙dmu sabiex insawru politika li tindirizza lkawΩa billi nesploraw kull possibbiltà sabiex inkattru ttkabbir ekonomiku u b’hekk no˙olqu aktar opportunitajiet ta’ xog˙ol.

07.07.2013

Editorjal

www.kullhadd.com Kull˙add, CNL, Triq Il-Mile End il-Ó AMRUN Editur: 2090 1409 editur@kullhadd.com | Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

is-sOliDarjEta fl-uE: wasal iÛ-ÛmiEn li mill-kliEm ngÓaDDu gÓall-fatti

“ Kitba ta’

Wenzu Mintoff wmintoff @gmail.com

Il-Papa Fran©isku g˙ada se jag˙mel l-ewwel Ωjara tieg˙u barra mill-˙itan tal-Vatikan minn mindu ©ie elett Papa. Se jΩur il-gΩira Taljana ta’ Lampedusa, li flimkien ma’ Malta hija lewwel art g˙all-immigranti li jsalpaw bejn kontinent u ie˙or f’din ix-xaqliba talMediterran. Jirriskjaw ˙ajjithom u ma jiddejqux jilg˙abuha mal-mewt, g˙ax fil-verità l-˙ajja miΩera li jg˙ixu, ma fijiex wisq x’tirriskja. Il-mira©© ta’ ˙ajja a˙jar, huwa l-molla li tiskatta f’dawn in-nies jag˙mlu din il-©ennata li jsalpaw bejn sema u ilma, ma jafux ma x’hiex se j˙abtu wiççhom, ma jafux jekk hux a˙jar mejtin milli ˙ajjin. Sa˙ansitra anki nisa tqal, trabi u tfal jimbarkaw f’dan il-vja©© ta’ disperazzjoni. Óafna jitilfu ˙ajjithom f’dan it-tra©itt. Óafna o˙ra jirnexxilhom jag˙mluha, imma d-destin li jmisshom, xorta huwa kiefer g˙ax jispiççaw maqfula g˙al xhur twal jekk mhux snin f’ambjenti degradanti. IΩ-Ωjara tal-Papa Fran©isku ta’ g˙ada f’Lampedusa fiha sinifikat kbir, li minn tant nies u popli, g˙aΩel li jΩur lill-ifqar fost ilfqajrin u se jsellem lil dawk l-eluf li ndifnu f’qieg˙ il-ba˙ar g˙ax il-vja©g tag˙hom ta’ disperazzjoni ma wassalhomx sal-port tal˙olm tag˙hom. G˙alfejn Papa Fran©isku g˙aΩel li jΩur Lampedusa u mhux Malta biex iqanqal ilkuxjenza u l-qlub dwar il-problema talimmigranti irregolari? Forsi min˙abba linfluwenza Taljana fil-Kurja Rumana? Forsi g˙ax l-g˙add ta’ immigranti irregolari f’Lampedusa huwa ferm akbar peress li tinsab aktar viçin il-kontinent Afrikan? Imma Lampedusa, g˙ad li hija gΩira b˙al Malta, hija parti minn pajjiΩ ferm akbar, li anki jekk ta˙t pressjoni, kapaçi aktar minna jimmani©©ja u jassorbi l-g˙add kbir ta’ immi-

granti irregolari f’territorju mifrux b’riΩorsi ferm akbar minn tag˙na. G˙alkemm in-numri ta’ immigranti irregolari huma iΩg˙ar f’Malta milli f’Lampedusa, meta tqies iç-çokon ©eografiku ta’ pajjiΩna, il-fatt li g˙andu l-og˙la densità tal-popolazzjoni fl-Ewropa, u li a˙na iΩolani fil-veru sens tal-kelma g˙ax ma niffurmawx parti minn pajjiΩ akbar, il-piΩ li qieg˙da terfa’ Malta huwa relattivament ferm akbar milli qieg˙ed jerfa’ kwalsiasi pajjiΩ ie˙or fl-Unjoni Ewropea. Il-problema tal-immigrazzjoni irregolari re©g˙et fe©©et b’qawwa fuq fomm kul˙add din il-©img˙a, hekk kif f’pajjiΩna Ωbarkaw 291 immigrant f’daqqa. Mi©ja massiva b˙al din, tkompli to˙loq pressjonijiet kbar fuq irriΩorsi limitati li g˙andu pajjiΩna. Malta b˙ala Stat Membru tal-Unjoni Ewropea hija marbuta b’çerti regoli, mhux biss li tg˙in l-immigranti li jkunu fid-diffikultà waqt il-vja©© tag˙hom, imma li dda˙˙alhom f’pajjiΩna b˙ala l-ewwel art flUE. Mill-banda l-o˙ra l-obbligu tas-solidarjetà bejn l-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea li suppost jiskatta l-aktar meta pajjiΩi partikolari jispiççaw ta˙t pressjoni min˙abba fatturi esterni, huwa mer˙i g˙all-a˙˙ar. B’˙afna pajjiΩi li huma ferm aktar sinjuri minna, li qeg˙din jag˙Ωlu li jdawwru wiççhom inna˙a l-o˙ra, meta pajjiΩi periferiçi b˙al tag˙na jippruvaw inigΩulhom il-kuxjenza sabiex jag˙tu daqqa t’id u jerfg˙u sehemhom mill-piΩ. Malta g˙andha ©©orr il-piΩ li tifla˙ i©©orr, g˙al aktar minn ra©uni wa˙da. Hemm ukoll l-argument storiku li m’g˙andux ikun injorat. L-immigranti irregolari ©ejjin minn pajjiΩi li g˙al snin twal kienu ma˙kuma minn pajjiΩi kolonizzaturi li llum jinsabu fil-qalba tattmexxija tal-Unjoni Ewropea, li fi Ωmien il-

˙akmiet imperjali tag˙hom, Ωebil˙u, sfruttaw kemm fel˙u u redg˙u demm il-popli tal-pajjiΩi Afrikani. L-egoiΩmu u r-rebg˙a enormi tal-pajjiΩi kolonizzaturi, kienu ta’ ostaklu kbir g˙alliΩvilupp ekonomiku, demokratiku u soçjali tal-pajjiΩi ma˙kuma. Çertament ir-responsabbiltà ewlenija g˙allistat tal-biki li jinsabu fih, il-gwerrer etniçi, ir-re©imi dittatorjali u l-pjaga tas-sottoΩvilupp, il-faqar u l-korruzzjoni mifruxa li jifil©u lil dawn il-pajjiΩi, ja˙tu g˙aliha primarjament il-pajjiΩi eks kolonizzaturi. Min-na˙a tag˙ha Malta, li wkoll kienet kolonja sfruttata u ma˙kuma mid-ditattorjat tal-Imperu IngliΩ, b’in©ustizzja storika kbira, qieg˙da tispiçça terfa’ piΩ aktar milli tifla˙. PiΩ li jmisshom i©orru primarjament dawk il-pajjiΩi Ewropew li ddevastaw g˙al snin twal il-kontinent Afrikan. Malta m’g˙andhiex i©©orr aktar milli tifla˙, anki f’©ie˙ l-immigranti irregolari nfushom, speçjalment dawk li jinsabu ta˙t detenzjoni li aktar ma tkun kbira l-pressjoni fuq ir-riΩorsi limitati tag˙na, inaqas hemm iç-çans li dawn jinΩammu f’ambjent dinjituΩ g˙alihom. Malta ma tistax tibqa’ tisma’ aktar paroli dwar l-obbligu tas-solidarjetà li ma jsarrafx f’azzjoni tan©ibbli u ˙idma konkreta. Kull mezz huwa le©ittimu biex l-pajjiΩi lkbar tal-Unjoni Ewropea ma jibqg˙ux idawwru wiççhom in-na˙a l-o˙ra, quddiem problema li primarjament ja˙tu g˙aliha huma stess. G˙amel sew il-Prim Ministru Joseph Muscat meta l-Óamis illi g˙adda g˙amilha çara illi jekk l-obbligu tas-solidarjetà se jibqa’ biss kliem fl-ajru, Malta tkun lesta li tuΩa d-dritt tal-veto biex ti©bed l-attenzjoni lejn din il-problema li ma tistax tibqa’ tkun injorata, bil-pajjiΩi ewlenin talUnjoni Ewropea jdawwru wiççhom in-na˙a l-o˙ra.

artiklu tal-istess Dr. Busutill l-g˙ada ta' din il-laqg˙a fuq The Times.

tin˙eba. Wara snin twal fil-Gvern, ma sar xejn li ta riΩultat tangibbli. Aktar g˙enuna pajjizi barra mill-Unjoni Ewropea, milli listess Unjoni Ewropea. IΩda ovvjament ma jitilfux iç-çans li ji©i attakkat il-Prim Ministru u l-Gvern, f’çans ie˙or mitluf li nkunu flimkien b˙ala ponn wie˙ed fuq issue sensittiv u ta' nteress nazzjonali g˙al kul˙add. L-OppoΩizzjoni mhiex tirrealizza li lpoplu vvota g˙al bidla, mhux g˙al politika bla sinsla li kellna qabel. Jekk ser nitkellmu dwar l-uΩu tal-veto, din il-Prim Ministru ma ˙olomx li jsemmiha l-biera˙, iΩda g˙amel referenza g˙aliha anke meta kien Kap tal-OppoΩizzjoni.

” OppOÛizzjOni Distruttiva Daniel Micallef President tal-Partit Laburista daniel.micallef@partitlaburista.org

Kultant ma nkunx rrid nemmen dak li qed nisma. Tkellimt, u mhux darba, anke permezz tal-programm tar-radju li mmexxi fuq ONE nhar ta’ Tlieta, dwar l-attitudni tal-OppoΩizzjoni Nazzjonalista f’dawn lewwel xhur tal-le©iΩlatura. Mhux diffiçli tinnota l-istrate©ija fqira fejn g˙andek OppoΩizzjoni distruttiva minn kull lat, b’mod speçjali fil-Parlament, li iΩda mbag˙ad f’diskorsa tippronunzja ru˙ha li hija oppoΩizzjoni poΩittiva. L-attakki fuq l-esponenti tal-Gvern ma jonqsux. B˙alissa fil-mira il-Ministru Emanuel Mallia; qabel kien is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca. Il-©img˙a d-die˙la abbli jmiss lil xi ˙addie˙or. sigriet, famuΩ? Is-Servizz Sigriet sar famuΩ. Dan grazzi g˙al attakki kontinwi fuq il-kredibbilità tal-istess servizz mill-OppoΩizzjoni Nazzjonalista. Dr. Simon Busutill talab lassigurazzjonijiet, li ing˙atawlu waqt laqg˙a tal-Kumitat tas-Sigurtà li sejja˙ ilPrim Ministru. Wara l-laqg˙a, qalilna li l-preokkupazzjonijiet tieg˙u ©ew kollha indirizzati, u li s-servizz tas-sigurtà f'pajjiΩna kien u g˙adu servizz li wie˙ed ta’ min ikollu fiduçja fih. IΩda l-kantaliena u l-attakki ma waqfux hemm. BiΩejjed wie˙ed jaqra l-

immigranti Su©©ett li sar topiku kif joqorbu u waqt ix-xhur l-aktar s˙an tas-sena. Çertu nies jiddisgustawk kif jiddiskutu s-su©©ett, qishom qed jitkellmu fuq il-laned tat-tonn taΩ-Ωejt, u mhux fuq persuni umani b˙alhom. Li g˙andna problema, kul˙add jaqbel. Li ma sar xejn fil-konkret, jew g˙alinqas, li ma sar xejn li ˙alla riΩultat biex jindirizza din il-problema, jaqbel kul˙add ukoll. Sar ˙afna diskors, iΩda riΩultati ftit li xejn. U mhux biss nifhem, iΩda naqbel malpoΩizzjoni qawwija li ha l-Prim Ministru fuq din il-kwistjoni. Ma nistg˙ux nibqg˙u dg˙ajfin quddiem l-istituzzjonijiet li suppost qed jg˙inuna nerfg˙u dan il-piΩ. Meta qed nuΩa l-kelma ‘piΩ’, mhux qed nirreferi g˙al bnedmin b˙alna per se, iΩda g˙as-sitwazzjoni kollha kemm hi. Ftit jirrealizzaw li qed nitkellmu fuq persuni li g˙andhom familja, li j˙arsu l-quddiem lejn futur a˙jar g˙alihom u g˙al uliedhom; futur li a˙na flimkien ma ˙addiehor obbligati li ng˙inuhom li jkollom. Fuq dan is-su©©ett, l-OppoΩizzjoni missa

EΩamijiet Jekk hemm ˙afna affarijiet li nimmissja minn meta kont student, Ωgur li ma nimmissjax l-istat li kont nkun qieg˙ed fih kemm f’Jannar u Frar, iΩda b’mod speçjali Mejju, Ìunju u ©ieli anke l-bidu ta’ Lulju. Nies sejrin il-ba˙ar, u int hemm mka˙˙al mal-iskrivanija. Dan il-perijodu g˙adda g˙all-istudenti kwaΩi kollha ormai, u nixtieq minn hawn nawguralhom kemm li jmorru tajjeb fleΩamijiet li g˙adhom kemm temmew, kif ukoll li jgawdu s-sajf qabel naslu biex tibda sena o˙ra akkademika.

07.07.2013

Ittri

IbegÓdu IN-NIes mIll-KNIsja

Sur Editur, Meta tmur Ruma g˙amel b˙ar-Rumani. Program, mhux uniku, li smajt dan l-a˙˙ar fuq l-RTK Ωgur irnexxilu jbieg˙ed minn jaf kemm nies ‘b’qalb ta’ tfal’ mill-Knisja. Suppost kien ‘bilançjat’ g˙ax ma’ tliet mistiedna kontra l-log˙ob tan-nar, stiednu wie˙ed favur illog˙ob tan-nar. Dan l-individwu, aktarx wara li nduna liema xe˙ta ser jie˙u l-program, ma marx u g˙amel sew. Hekk ma serviex biex toktor l-udjenza ta’ stazzjon li aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar, qed

idarras. Personalment ma jog˙©obniex sparar qawwi ΩΩejjed, iΩda ftit sparar ta’ darba fis-sena, anke jekk f’gimg˙at differenti fil-viçinanzi fil-parroççi qrib, ifakkarni li qeg˙din f’wie˙ed mill-isbah sta©uni tas-sena. Tassew li l-log˙ob tan-nar ta’ kull sena qed i˙alli l-vittmi. IΩda li hu me˙tie© hu nfurzar biex jassigura li x-xog˙ol isir sew u l-materja prima mpurtata tkun ta’ kwalità. Il-log˙ob tan-nar hu tradizzjoni u jiena wie˙ed favur li din it-tradizzjoni ma tinqeridx. Li qed naraw hu li progressivament flok mal-log˙ob tan-

nar jintuΩa b˙ala salut fil-festa ta’ qaddis, ji©i ridott g˙al xi kompetizzjoni ta’ darba f’sena. Ming˙ajr ftit log˙ob tan-nar, g˙al ˙afna festa talparroçça ma tkunx festa. Barra minn hekk meta jiena nisma’ xi sparar, nara mnejn ikun ©ej u jekk nista’ mmur g˙al dik il-festa. Punt ie˙or hu li kull meta nisma’ l-isparar tallog˙ob tan-nar niftakar fejn l-isparar f’pajjiΩi o˙ra jkun qed isir b’live ammunition u flok biex jiççelebra festa, jkun qed joqtol u jeqred. J. BONETT BALZAN

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

TIbda l-ÌlIeda KoNTra l-preKarjaT: Il-ÓaddIem l-ewwel!

Tikteb DESIREÈ ATTARD

X’inhu l-prekarjat? Smajna ˙afna fuqu, u sfortunatament, huma ˙afna li qeg˙din jg˙ixuh ukoll. Xog˙ol prekarju huwa dak it-tip ta’ impjieg li la hu sigur u lanqas hu protett. Óafna drabi ma jkunx impjieg fiss, iΩda part-time, jew b’kuntratt definit. Is-self employed ukoll jistg˙u jaqg˙u f’din il-kategorija. Spiss dan it-tip ta’ xog˙ol ma jrendix paga diçenti lill-˙addiem li jrid imantni lilu nnifsu u l-familja. L-istorja riçenti, kemm dik nazzjonali kif ukoll dik globali, qed turi Ωieda firrata ta’ nies impjegati b’mod prekarju, b’mod speçjali l-ammont ta’ nisa li qeg˙din isibu biss xog˙ol prekarju. Dan g˙aliex il-mara g˙adha ma t˙allietx tintegra ru˙ha b’mod ugwali fiddinja tax-xog˙ol, bir-riΩultat ikun ˙ela kbira ta’ riΩorsi umani u diskriminazzjoni fuq il-post tax-xog˙ol. Minkejja li l-globalizzazzjoni u l-informatika qieg˙da titlob stil ta’ xog˙lijiet flessibbli, eççess ta’ prekarjat iwassal g˙al inqas flus fil-but tan-nies, u riΩultat ta’ dan, tnaqqis ta’ profitt fl-ekonomija

nazzjonali. A˙na Ω-Ωg˙aΩag˙ l-aqwa eΩempju ta’ ˙addiema fil-prekarjat – kemm minna ©ieli ˙admu xog˙lijiet part-time li la kellhom paga adattata u lanqas drittijiet baΩiçi? Kemm minna kienu, jew g˙adhom ja˙dmu ming˙ajr prattiçi baΩiçi b˙al li nintwerew il- payslip tag˙na stess, u nkunu nafu kemm filverità qeg˙din nit˙allsu ta’ xog˙olna? Lisfruttar tal-˙addiem huwa inaççettabbli fl-2013. Huwa g˙alhekk illi l-Gvern Laburista ˙aseb li jo˙ro© regolamenti u kundizzjonijiet mandatorji li ser jirregolaw ilprekarjat f’kull tender li jin˙are© millGvern. Din kienet weg˙da elettorali li illum qeg˙din narawha isse˙˙ b’mod immedjat. Aktar minn hekk, l-ebda kuntratt li di©à qieg˙ed jiffunzjona ma jista’ jer©a’ ji©©edded sakemm il-kuntrattur ma jaqbilx ma’ dawn il-kundizzjonijiet ©odda. Il-kundizzjonijiet kontra l-prekarjat ser japplikaw g˙al kull tender ma˙ru© millGvern. Dan ifisser li kull dipartiment kif ukoll il-kunsilli lokali g˙andhom iΩommu ma’ dawn l-istandards. B˙ala Viçi-Sindku ta’ Marsaskala, in˙oss li dawn il-kundizzjonijiet ser jag˙mlu l-˙ajja tal-Kunsilli aktar façli filqasam ta’ a©©udikazzjoni ta’ tenders – jien l-ewwel wa˙da ser inkun qieg˙da norqod b’rasi mistrie˙a li l-kuntratturi mag˙Ωula biex ja˙dmu f’Marsaskala mhux biss ser ja˙dmu g˙al-lokal, iΩda naf ukoll li l-˙addiema tag˙hom ser ikunu m˙arsa permezz ta’ dawn il-kundizzjonijiet. Importanti li wie˙ed isemmi li jekk dawn il-kuntratturi ma jibqg˙ux isegwu dawn ir-regolamenti, it-tender tag˙hom ji©i terminat minnufih. Fl-a˙˙ar g˙andna Gvern li qed isarraf il-kliem f’fatti, u qieg˙ed tassew ja˙dem favur

min hu aktar fra©li fi ˙dan is-soçjeta’. Dan il-pass ewlieni iΩda kruçjali intlaqa’ tajjeb mhux biss miç-çittadin li ta’ kuljum jg˙ix ir-realtà tal-prekarjat, iΩda wkoll mill-g˙aqdiet tal-˙addiema, li ˙assew li dan il-pass kien l-ewwel pass fid-direzzjoni t-tajba. Il-kundizzjonijiet ma˙ru©a mill-Gvern huma garanzija ta’ xog˙ol adegwat. Flistqarrija li n˙ar©et mill-Uffiççju tal-Prim Ministru, il-Gvern wissa li t- tenderers iridu jΩommu ma’ çertu standards, b˙al li kull ˙addiem irid jing˙ata payslip biddettalji rilevanti g˙all-impjieg kollha fuqha, per eΩempju l-ammont im˙allas u s-sig˙at ma˙duma, kif ukoll d-deduzzjonijiet tat-taxxa. It-tenderer irid jassigura wkoll li sservizzi li jipprovdi jsiru mill-˙addiema tieg˙u, u mhux minn terzi persuni. Fost kundizzjoniijet o˙ra, l-Gvern enfasizza l-importanza li t-tenderer iΩomm record

kontabbli u preçiΩ ta’ kull attività minna˙a tieg˙u, b˙ala garanzija ta’ trasparenza. Il-Gvern qieg˙ed ikun ta’ eΩempju ta’ etika u professjonalità fid-dinja taxxog˙ol. It-tama tieg˙i hi li aktar negozji privati jit˙ajru minn dan l-eΩempju u jibdew jaddottaw dawn il-miΩuri favur il-˙addiem. Wara kollox, ˙addiem kuntent f’xog˙lu jrendi aktar u ja˙dem a˙jar – sitwazzjoni fejn kemm il-˙addiem kif ukoll min i˙addem ikun qieg˙ed jirba˙. L-ewwel pass sar, iΩda dan g˙adu lbidu jekk tassew irridu nkunu l-katalisti tal-bidla. Il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti ser ikun qieg˙ed, b˙al dejjem, wara l-Gvern f’azzjonijiet b˙al dawn, iΩda hemm ukoll biex ji©bidlu widnejh jekk ma jaqdix dmiru. Dik hi r-riçetta ta’ Gvern ta’ suççess.

07.07.2013

Ittri

GÓAjNUNA BÛONNjUÛA 'Il-FjAMMI, l-FAxxIÛMU U l-PN' Sur Editur,

Sur Editur L-ewwel nett nixtieq nirringrazja lill-Mission Fund u 1-Malta Missjunarja li jag˙mlu minn kollox u b’sagrifiççji kbar biex jg˙inu 1-Missjunarji Maltin. Jien ukoll grata lejn ˙afna Maltin li sentejn ilu g˙inuni biex il-˙olma tieg˙i ta’ skola talkindergarten fejn ninsab filKamerun ti©i mwettqa. IΩda g˙ad g˙andna bΩonn ta’ hafna g˙ajnuna. G˙alkemm irnexxielna nibnu tlett klassijiet u uffiççju, sfortunatament qed nuΩaw Ωew© klassijiet biss g˙ax m’g˙andniex flus biΩΩejjed biex nixtru l-affarijiet neçessarji g˙attielet klassi u g˙all-uffiççju, g˙amara, si©©ijiet eçç. Fuq kollox g˙andna 1-problema g˙allpaga tal-g˙alliema, li jirçievu 1paga minima ta €40 fix-xahar. Il-miΩata tal-istudenti mhijiex biΩΩejjed biex issolvi dawn ilproblemi. Jekk a˙na ng˙ollu lmiΩata, ˙afna ©enituri jo˙or©u mill-iskola t-tfal li huma 1-futur ta’ dan il-villa©© imwarrab u talKamerun kollu. Nixtiequ wkoll li nag˙tu xi ˙a©a Ωg˙ira tal-ikel lit-tfal g˙ax il-ma©©oranza tag˙hom ji©u 1iskola sajmin. Óafna min-nies jieklu darba biss matul il-jum fis-sag˙tejn ta’ wara nofsinhar. Óafna minn dawn in-nies ji©u j˙abbtu l-bieb tag˙na g˙ax ikunu bil-©u˙. F’dan il-villa©© imwarrab il-familji huma numeruΩi. Familja li jkollha sitt it-tfal trid tg˙ix b’paga miΩera

ta’ €15 fix-xhar. Kemm hu ta’ qsim il-qalb tara xi tfal j˙arsu lejn 1-o˙rajn li waqt il-break ikunu qeg˙din jieklu, biex jekk jaqa xi frak tal-ikel, jikluh huma. Ag˙ar minn hekk, ©ieli jippruvaw jieklu xi biçça tafal. Din hi 1-verità. Dak li verament nixtieq hu li qabel immur lura l-Kamerun, ikolli lista konsiderevoli ta’ nies li jaççettaw jg˙inu xi student imqar g˙al sena. €55 huma biΩΩejjed biex tg˙in student i˙allas il-miΩata, l-uniformi kotba u pitazzi. Óafna skejjel fil-belt li g˙andhom il-miΩata g˙olja, jipprovdu ikla lit-tfal tal-kindergarten. A˙na dan ma nistg˙ux nag˙mluh g˙ax 99% tan-nies tag˙na huma bdiewa li j˙awlu dak li hu essenzjali g˙alihom. Skont huma mhux neçessarju li tonfoq il-flus fit-tag˙lim. Huma jippreferu li jg˙allmu litfak kif jie˙du hsieb l-g˙elieqi. A˙sbu fuq dawn il-bΩonnijiet, u da˙˙lu idejkhom fil-bwiet biex tg˙inu lil dawk imsejkna tfal. Alla jxerred il-barka tieg˙u fuqkom u jhallaskom tal©enerosità tag˙kom. Hu dejjem jg˙in lill-Missjunari. Jekk jog˙©obkom ibg˙atu ddonazjoni tag˙kom lil Sr M. Salvina Grech Sister of Charity 1562 Sisters Street Tarxien TXN 1042 SR. M. SABRINA GRECH IL-KAMERUN

Waqt programm fuq ir-radju Nazzjonalista l-Óadd filg˙odu 23 ta’ Ìunju 2013 diversi kelliema Nazzjonalisti, fosthom il-MP Claudette Buttigieg, tg˙idx kemm tkaΩaw g˙ax il-Gvern Laburista b˙ala miΩura ta’ tnaqqis fl-ispiΩa min˙abba d-djun li ˙alla l-Gvern Nazzjonalista, ˙a deçiΩjoni li l-fjammi li hemm malMonument tal-Gwerra lFurjana, jinxteg˙lu bejn lg˙axra ta’ filg˙odu u lg˙axra ta' filg˙axija. Tg˙idx kemm tkaΩat Claudette Buttigieg li dan hu nuqqas ta’ rispett lejn ilvittmi tal-gwerra u li l-Gvern Laburista qed jixg˙el dawn il-fjammi bi nhar biex jimpressjona lil poplu g˙ax dawn ikunu mitfija bil-lejl. Issa sar mag˙ruf li fi Ωmien Gvern Nazzjonalista dawn il-fjammi kienu jkunu mitfija matul il-lejl. Dan kien ikkonfermat mid-Direttur Mani©erjali tal-operatur li jie˙u ˙sieb jipprovdi l-gass biex jinxtg˙elu l-fjammi. Dan juri kemm il-kritika tal-MP Nazzjonalista Claudette Buttigieg hi kritika bla baΩi, n©usta, negattiva u bog˙od mill-verità. Turi wkoll kemm il-kritika li qed tag˙mel din il-MP, b˙al diversi MP Nazzjonalisti o˙ra, fiha nuqqas kbir politikament g˙ax ma

DAY CARE UNIT- MATER DEI Sur Editur, Membru tal-familja kellu bΩonn ta’ intervent minuri. L-appuntament ma damx ma wasal. Kien fis-7.30am. Ósibt ftit kmieni u wasalt Mater Dei xis-7.00am. Di©à kien hemm tlettax il-pazjent qabilna. Sas-7.30am konna mal-150 ru˙ fil-waiting room, peress li kull pazjent i©ib mieg˙u wie˙ed, tnejn jew tlieta o˙ra jakkumpanjawh. Mal-mog˙dija tal-˙in indunajt li dawk li bdew jissej˙u ma bdewx jo˙or©u biex jitilqu lejn djarhom. G˙idt kif jista’ jkun dan-nies kollha f’daqqa, waqt li ˙afna pazjenti jistennew biç-çintorin mal-polz, u jissejja˙ wie˙ed kull tant ˙in. Irrealizzat li l-pazjenti li kellhom bΩonn ta’ intervent daqxejn akut, li wara jridu jistejqru mil-loppju, bdew ji©u operati l-ewwel. Hekk sewwa u xieraq, fuq kollox hekk jismu d-dipartiment - Day Care Unit - u wara çertu ˙in id-dipartiment irid jag˙laq.

Imma allura g˙alfejn qiesna l-qorti, kul˙add fis-7.30am. Dawk ta’ interventi Ωg˙ar g˙andhom jinag˙taw l-appuntament fl-10.00am, peress li dawn jibdew jidda˙˙lu g˙all-intervent wara l-11.00am, u kif ilestu jibqg˙u sejrin dritt lejn djarhom mis-sala operatorja. B˙ala staff, dawn huma edukati u kif jg˙id il-Malti tal-˙elu, jie˙du paçenzja kbira bin-nies peress li dejjem issib xi wie˙ed li jeqred. L-indafa tispikka hekk kif to˙ro© mil-lifts tul il-kuruduri kollha. G˙alhekk hemm bΩonn li l-appuntamenti g˙andhom ji©u mifruxa f’tul ta’ ˙in differenti biex fl-istess waqt titnaqqas ilkon©estjoni ta’ tant nies fl-istess post. Wara kollox l-interventi g˙andi nifhem li jkunu di©à organizzati minn qabel. Dr. Farrugia please note. NATEJAC, ÓAMRUN

tiççekkjax il-fatti qabel ma tag˙mel il-kritika tag˙ha. Ta’ min ifakkar li l-Gvern Nazzjonalista dam 24 sena biex jinteba˙ li b˙ala rispett lejn dawk li mietu matul itTieni Gwerra Dinjija, jag˙mel Ωew© urni ta’ fjammi mal-Monument talGwerra!! Waqt dan il-programm, tg˙idx kemm semmew rrispett lejn il-vittmi tal-gwerra. IΩda l-aqwa u l-isba˙ rispett lejn il-vittmi tal-gwerra hu meta dawn kienu ˙ajjin. U mhux, kif ser nuri, d-dmug˙ tal-kukkudrilli li g˙alih huma mag˙rufin inNazzjonalisti. Matul is-snin g˙oxrin u tletin tas-seklu li g˙adda, inNazzjonalisti kienu kontinwament ifa˙˙ru l-politika tal-Partit Faxxista Taljan kemm pubblikament kif ukoll fil-gazzetti tal-PN. Barra minn hekk il-PN baqa’ g˙addej bil-politika tieg˙u li jipprova jg˙aqqad lil Malta mal-Italja. Anke meta l-Italja kienet faxxista g˙ax in-Nazzjonalisti kienu jsostnu b’qawwa li ommna hi l-Italja. Meta qorbot it-Tieni Gwerra Dinjija u kien qed jin˙ass sew li l-Italja faxxista setg˙at tattakka militarment lil Malta, ˙afna partitarji akkaniti Nazzjonalisti kienu pronti iwie©bu li l-faxxisti Taljani fjuri iwaddbulna u mhux bombi.

Tant l-influwenza faxxista Taljana f’Malta direttament u indirettament permezz talatte©©jament politiku ta’ ˙afna politikanti u partitarji ˙orox Nazzjonalisti kienet qawwija, li l-awtoritajiet IngliΩi hekk kif bdiet itTieni Gwerra Dinjija kienu kostretti li ji©bru diversi politikanti u partitarji Nazzjonalisti g˙ax ˙assew li kienu ta’ periklu g˙as-sigurtà tal-pajjiΩ. Fil-fehma tieg˙i dan il-pass kien ©ustifikat. Óabib tieg˙i Nazzjonalista li g˙ex dak iΩΩmien, assigurani li kieku lfaxxisti Taljani irnexxielhom jinvadu lil Malta, diversi partitarji ˙orox Nazzjonalisti kienu Ωgur jikkollaboraw mal-faxxisti Taljani. Li ma naqbilx mal-awtoritajiet IngliΩi hu meta ddeportaw minn Malta lejn lUganda lil dawn il-politikanti u partitarji Nazzjonalisti. Dawn il-fatti juru li nNazzjonalisti meta jag˙mlu l-kritika tag˙hom m’g˙andhomx jag˙mluha bl-addoçç, iΩda g˙andha tkun kostruttiva g˙ax mhux kul˙add lest li jibla’ dak kollu li jg˙id ilPN illum. LiΩ-Ωg˙aΩag˙ tista' tbelg˙alhom li trid g˙ax ma jafhux l-istorja negattiva tal-PN. IΩda min jaf l-istorja politika kerha tal-PN.....le. ÇENSU W. MUSCAT RAÓAL ÌDID

07.07.2013

Ta’ Barra

Bejn il-kanonizzazzjoni u l-korruzzjoni

L-a˙bar tal-kanonizzazzjoni tal-Papa Ìwanni Pawlu II, li mistenni ji©i ddikjarat qaddis flimkien mal-Papa Ìwanni XXIII, ˙ar©et kmieni din il-©img˙a fl-isfond tal-iskandlu li qieg˙ed jiΩvol©i b’rabta mal-Bank tal-Vatikan (l-IOR). Sitwazzjoni kwaΩi surreali kienet dik fejn grupp ta’ Kardinali ltaqg˙u biex jiffinalizzaw id-deçiΩjoni tal-kanonizzazzjoni ta’ Ìwanni Pawlu II jum biss wara li d-Diretturi tal-Bank tal-Vatikan kellhom jirriΩenjaw hekk kif kienu qeg˙din ji©u investigati mill-Pulizija. RITIANNE AGIUS tirrapporta dwar l-intriççi tal-investigazzjoni li g˙addejja fuq il-Bank tal-Vatikan u l-effetti tag˙ha fuq il-kanonizzazzjoni ta’ Ìwanni Pawlu II. Tlieta arrestati b’rabta maliskandlu Il-©img˙a li g˙addiet tliet persuni ©ew arrestati b’rabta mal-investigazzjoni li g˙addejja fuq ilBank tal-Vatikan, mag˙ruf b˙ala l-Istitut g˙ax-Xog˙ol Reli©juΩ (lIOR). It-tliet persuni arrestati kienu l-Monsinjur Nunzio Scarano, li kien il-Kap tadDipartiment Finanzjarju talVatikan, Giovanni Carenzio, broker finanzjarju b’attivitajiet flIΩvizzera, u Giovanni Zito, li kien jifforma parti mis-Servizzi Sigrieti Taljani. Scarano kien qed jinΩamm arrestat f’˙abs ©o Napli, Carenzio f’Ruma u Zito f’˙abs militari qrib Napli. Dawn l-arresti waslu jumejn biss wara li l-Papa Fran©isku waqqaf Kummissjoni biex tispezzjona l-operat tal-Bank. Kelliem g˙all-Vatikan qal li sSanta Sede kienet lesta tikkopera bis-s˙i˙ fl-investigazzjoni. It-tliet persuni ©ew miΩmuma fuq suspetti ta’ kompliçità biex ida˙˙lu fl-Italja €20 miljun. L-ikbar ammont ta’ flus li wie˙ed jista’ jda˙˙al fil-pajjiΩ ming˙ajr ma jiddikjarah huwa ta’ €10,000. Il-Prosekuturi qalu li jridu jistabbilixxu jekk l-€20 miljun kienux frott ta’ evaΩjoni tat-taxxa, g˙alkemm g˙adu m’huwiex çar x’kien l-iskop li dawn il-flus jidda˙˙lu fil-pajjiΩ. Qed ikun allegat li Zito kera ajruplan u mar lejn l-IΩvizzera blintenzjoni li jirritorna bil-flus u juΩa l-influwenza tieg˙u b˙ala uffiçjal tas-servizzi sigrieti biex jirnexxielu jda˙˙al il-flus filpajjiΩ. Intqal li l-pjan falla wara li t-tliet kompliçi bdew ji©©ieldu bejni-

ethom, iΩda Zito xorta baqa’ jitlob €600,000 g˙as-servizz tieg˙u. Scarano ˙are© çekk ta’ €400,000 lil Zito li ssarraf, iΩda mblokka ttieni çekk ta’ €200,000. Mons. Scarano – l-attur prinçipali fis-saga Sa ftit iktar minn xahar ilu Mons. Scarano kien il-Kap tad-Dipartiment Finanzjarju tal-Vatikan, mag˙ruf b˙ala APSA, u ©ie sospiΩ mill-kariga meta sar mag˙ruf li kien qed ji©i investigat fuq frodi u korruzzjoni. Scarano kellu Ωew© kontijiet kbar; wie˙ed personali u ie˙or intitolat ‘Fondo Anziani’ li fih kien jirçievi donazzjonijiet ta’ karità intenzjonati g˙al pro©etti li jg˙inu l-anzjani. Allegatament Scarano kien jikseb l-approvazzjoni tad-Diretturi tal-Bank biex ida˙˙al u jo˙ro© ammonti kbar minn dawn il-kontijiet. Minbarra l-investigazzjoni b’rabta mal-€20 miljun millIΩvizzera li wasslet g˙all-arrest tieg˙u, Scarano qed ji©i investigat ukoll mill-pulizija ta’ Salerno b’rabta ma’ allegat kaΩ ta’ ˙asil ta’ flus. Jidher li fl-2009 Scarano ©ibed €560,000 flus kontanti mill-kont tal-karità. Ìie allegat li Scarano organizza tranΩazzjonijiet ikkumplikati ma’ diversi persuni u eventwalment uΩa l-flus biex i˙allas dejn fuq proprjetà. JirriΩenjaw id-diretturi talBank Intant, din il-©img˙a faqqg˙et la˙bar li kienu rriΩenjaw direttur tal-Bank tal-Vatikan, u anki ddeputat tieg˙u. Il-Vatikan qal li d-direttur Paulo Cipriani u d-

deputat tieg˙u Massimo Tulli kienu rriΩenjaw fl-a˙jar interess tal-Istitut u s-Santa Sede. Madankollu kien hemm min ikkummenta li r-riΩenja mg˙a©©la tag˙ti x’tifhem li d-deçiΩjoni ma kienetx kompletament tag˙hom. Cipriani ilu ji©i nvestigat mill2010, flimkien mal-eks President tal-Bank Ettore Gotti Tedesci, li tkeçça mill-kariga s-sena l-o˙ra fuq akkuΩi ta’ ‘inkompetenza u m©iba erratika’. L-investigazzjoni kienet marbuta ma’ allegat ksur tar-regolamenti Taljani kontra l˙asil ta’ flus, wara li l-Pulizija kkonfiskaw €23 miljun minn kont tal-Vatikan f’Bank f’Ruma. IΩda ˙add minnhom ma tressaq quddiem il-Qorti u eventwalment il-flus ©ew irrilaxxati. IΩda g˙ajnejn il-Prosekuturi baqg˙u fuq il-Bank tal-Vatikan, u fil-fatt l-investigazzjonijiet wasslu g˙allarresti tal-©img˙a li g˙addiet. Minn konverΩazzjonijiet bittelefon irriΩulta li Mons. Scarano kien iΩomm kuntatt regolari ma’ Cipriano u Tulli biex japprovawlu ç-çaqliq ta’ ammonti kbar ta’ flus fil-kontijiet tal-bank tieg˙u. Intant il-Vatikan appunta lill-aristokratiku ÌermaniΩ Ernst Von Freyberg, li huwa wkoll ilPresident attwali tal-Bank, b˙ala direttur temporanju. Rolando Marranci ©ie appuntat b˙ala deputat direttur temporanju, filwaqt li Antonio Montaresi ing˙ata l-kariga ©dida ta’ Chief Risk Officer bl-intenzjoni li jiΩgura li l-Bank i˙ares ir-regoli kontra l-˙asil tal-flus u l-iffinanzjar tatterroriΩmu. L-a˙bar tal-kanonizzazzjoni ta’ Ìwanni Pawlu II kellha reazzjonijiet im˙allta. U˙ud fer˙u b’din id-deçiΩjoni li kienu ilhom jistennew mill-2005, meta miet

Papa Ìwanni Pawlu II wie˙ed mill-iktar Papiet ma˙buba fl-istorja. O˙rajn laqg˙u l-a˙bar b’çertu trepidazzjoni, u dan peress li lkanonizzazzjoni ta’ Karol Wojtyla saret b’mod mg˙a©©el ˙afna meta mqabbla ma’ dik ta’ Papiet o˙ra. Fil-fatt, il-Papa Ìwanni XXIII, li se ji©i ddikjarat qaddis f’çerimonja wa˙da flimkien ma’ Ìwanni Pawlu II, ilu jistenna lkanonizzazzjoni tieg˙u 50 sena s˙a˙. Nuqqasijiet fil-Bank ta˙t ilPontifikat ta’ Ìwanni Pawlu II L-argument ta’ dawk li qed jopponu l-kanonizzazzjoni mg˙a©©la ta’ Ìwanni Pawlu II jkompli ji©i ssostanzjat mill-iskandlu li qed jiΩvol©i b’rabta mal-Bank talVatikan. Flimkien mal-kaΩijiet ta’ pedofelija fil-Knisja u l-governanza li ma ffunzjonatx tajjeb, ta˙t ilPontifikat tal-Papa Ìwanni Pawlu II kien hemm diversi nuqqasijiet li wasslu wkoll g˙al

numru ta’ skandli b’rabta malBank tal-Vatikan. L-ikbar skandlu sal-lum kien bla dubju dak ta’ Banco Ambrosiano, li falla fl-1982. IlBank tal-Vatikan kien likbar shareholder talAmbrosiano. Fl-1978, li hija l-istess sena li fiha ©ie elett Papa Wojtyla, ilBank tal-Italja ˙are© rapport fuq il-Bank Ambrosiano, fejn ©ie Ωvelat li l-Ambrosiano kien esporta biljuni ta’ liri illegalment. F’Ìunju 1982, ©img˙atejn qabel ma l-Bank kien iddikjarat fallut, iç-Chairman tal-Bank Roberto Calvi kien bag˙at ittra ta’ twissija lill-Papa Ìwanni Pawlu II fejn wissieh bil-katastrofi imma©inabbli li kienet se tin˙oloq. Óamest ijiem wara li bag˙at din l-ittra Calvi g˙eb mill-Italja, u fit-18 ta’ Ìunju instab mg˙allaq ma’ pont f’Londra. Minkejja li lmewt tieg˙u ©iet attribwita g˙allMafja Siçiljana, sal-lum g˙adu ˙add ma ©ie akkuΩat bil-qtil tieg˙u.

07.07.2013

Ta’ barra

KoLP tA’ StAt FL-EÌIttU Dak li kellu jkun Ωmien ta’ çelebrazzjoni g˙all-President E©izzjan Mohamed Morsi, hekk kif kien qieg˙ed jfakkar l-ewwel sena tieg˙u fit-tmexxija tal-pajjiΩ, spiçça nbidel malajr f ’Ωmien ta’ kriΩi gravi. Dan g˙aliex l-armata E©izzjana ddeçidiet li torkestra kolp ta’ Stat wara li miljuni ta’ nies ˙ar©u fit-toroq biex jesprimu d-diΩappunt tag˙hom lejn il-mod kif tmexxa l-pajjiΩ minn Morsi wara r-rivoluzzjoni tal-2011. LIAM GAUCI janalizza l-kriΩi li g˙addejja minnha l-E©ittu b˙alissa. Nhar l-Erbg˙a li g˙adda, numru kbir ta’ tankijiet tal-gwerra u mezzi militari o˙rajn invadew it-toroq tal-E©ittu hekk kif skada lultimatum li l-armata tat lill-ex-President Mohamed Morsi. Dan lultimatum g˙alaq wara erbat ijiem ta’ protesti kontinwi kontra Morsi mill-oppoΩituri tieg˙u li ˙ar©u fil-pjazez kollha tal-pajjiΩ biex jesprimu r-rabja tag˙hom lejn politika li dehret ineffettiva u parti©©jana f’g˙ajnejn ˙afna miç-çittadini E©izzjani.

Viçin il-kollass ekonomiku Fl-24 ta’ Ìunju 2012 Mohamed Morsi, l-iktar figura prominenti fi ˙dan il-Muslim Brotherhood, sar l-ewwel President tal-E©ittu hekk kif il-pajjiΩ kien qieg˙ed jittama illi jer©a’ ji©i stabbilit lordni wara t-taqlib politiku, soçjali u ekonomiku li se˙˙ waqt r-Rebbieg˙a G˙arbija. Ir-rivoluzzjoni tal-2011 temmet it-tmexxija dittatorjali ta’ Hosni Mubarak li kien ilu jmexxi lpajjiΩ b’id tal-˙adid mill-1981. Kif wie˙ed jista’ jimma©ina, laspettattivi kienu g˙oljin ferm hekk kif kul˙add kien qieg˙ed jistenna li Morsi jindirizza dawn in-nuqqasijiet fi Ωmien qasir. Sfortunatement, sena wara li ˙a l-Presidenza f’idejh, ˙afna mill-problemi li wiret ming˙and Mubarak mhux biss baqg˙u hemm, imma ggravaw. Realtà qarsa li ©eg˙let lillpoplu jer©a’ jo˙ro© fit-toroq sabiex jitlob ©ustizzja. Fil-verità, matul din is-sena lprotesti ma waqfux. KwaΩi kull settur tas-soçjetà esprima rrabja tieg˙u kontra Morsi f’xi mument jew ie˙or. Dan irriΩulta, fost ra©unijiet o˙ra, mill-fatt li ˙afna miç-çittadini kienu qeg˙din i˙ossu li ftit sar xog˙ol biex ji©i kkontrollat il-qag˙ad fil-pajjiΩ. Fil-fatt, in-nuqqas ta’ xog˙ol mhux biss ma kienx indirizzat, imma aggrava sew. Barra minn hekk, id-defiçit Ωdied sostanzjalment. Dan ma jirriΩultax miΩΩieda fl-investiment min-na˙a tal-Gvern, imma min-nuqqas ta’ kapaçità tieg˙u illi jer©a’ j©ib fuq saqajhom sorsi tradizzjonali ta’ d˙ul g˙all-pajjiΩ, pereΩempju t-turiΩmu. Biex tkompli taggrava s-sitwazzjoni, ˙afna çittadini E©izzjani mhux biss qeg˙din ikollhom inqas flus f’idejhom, imma l-munita stess qieg˙da titlef ilvalur tag˙ha min˙abba l-fatt li l-Gvern ma rnexxielux jie˙u miΩuri effettivi biex jikkontrolla l-inflazzjoni. Din is-sitwazzjoni ©eg˙let lillGvern illi jintervjeni biex iΩomm il-prezz taΩ-Ωejt u l-˙obΩ

baxx kemm jista’ jkun permezz ta’ sussidji statali. Imma, kif wie˙ed jistenna, dan il-Gvern mhux ˙a jkun jista’ jibqa’ joffri dawn is-sussidji jekk ma jirnexxilux jikkontrolla d-defiçit. G˙aldaqstant, qieg˙da tin˙oloq biΩa’ kbira filpajjiΩ hekk kif ˙afna çittadini qeg˙din jistennew din lg˙ajnuna tieqaf minn ©urnata g˙all-o˙ra. KriΩi demokratika Barra mill-kriΩi ekonomika, kien hemm dik demokratika fi Ωmien Morsi, hekk kif bdiet tiΩdied il-perçezzjoni fl-E©ittu li huwa kien qed jiffavorixxi nies li huma viçin il-partit tieg˙u meta jag˙mel l-g˙aΩliet g˙al poΩizzjonijiet ta’ importanza filpajjiΩ. Fil-fatt, ˙afna min-nies li ˙assewhom eskluΩi waqt ittmexxija ta’ Mubarak, ftit li xejn avvanzaw ta˙t Morsi. Dan, kif di©à semmejt, ma kienx il-kaΩ fejn jid˙lu l-partitarji tal-Muslim Brotherhood li kienu qeg˙din jimbuttaw a©enda li tmur kontra x-xewqat ta’ dawk kollha li

ttamaw li l-E©ittu jkun hemm tmexxija sekolari. Biex tkompli taggrava s-sitwazzjoni, f’Novembru li g˙adda Morsi pprova wkoll jag˙ti poteri lilu nniffsu biex ipo©©i ru˙u ‘l fuq mill-©udikatura talpajjiΩ hekk kif g˙adda miΩuri biex ine˙˙ilhom l-possibbiltà li jevalwaw il-legalità taddeçiΩjonijiet tieg˙u. Min˙abba r-rabja popolari li rriΩultat minn din il-mossa, huwa ddeçieda li jirtira u˙ud minn dawn il-miΩuri, imma ˙alla biΩΩejjed mill-elementi ori©inali tag˙hom biex kompla ˙assar ir-relazzjoni tieg˙u malpoplu E©izzjan. Fil-fatt, meta Morsi kien qieg˙ed jikkommemora lewwel anniversarju tieg˙u b˙ala President, il-popolarità tieg˙u le˙qed l-iktar punt baxx tag˙ha hekk kif waqg˙et g˙al madwar 32% mill-quççata ta’ 78% li kienet la˙qet ftit ©img˙at wara li kien elett. Dakinhar stess tal-anniversarju, miljuni ta’ çittadini kienu qeg˙din jipprotestaw fit-toroq u jitolbuh biex jirriΩenja immedjatament. Xejn ©did jekk wie˙ed jikkunsidra li matul il-

Presidenza tieg˙u kien hemm xejn inqas minn 4,900 protesta fil-pajjiΩ. Il-protesti li se˙˙ew din il-©img˙a kienu jixb˙u dawk li rajna sentejn ilu meta waslet fit-tmiem tag˙ha lPresidenza ta’ Mubarak. Barra minn hekk, l-oppoΩizzjoni g˙amlet petizzjoni li fiha Morsi ©ie mitlub biex iwarrab. Din il-petizzjoni, li allegatament kellha ‘l fuq minn ˙mistax-il miljun firma kienet ser ti©i ppreΩentata lill-Qorti Kostituzzjonali bit-tama li jkun hemm intervent mill-©udikatura biex ikun hemm tibdil fittmexxija ming˙ajr tixrid ta’ demm. Bis-sewwa jew… Sfortunatement, din it-tama malajr sfumat hekk viçin fejn ©ew organizzati dawn ilprotesti, kien hemm sparar li ˙alla g˙exieren ta’ nies mejtin u mijiet o˙ra mwe©©g˙in. Dawn l-imwiet qeg˙din ikomplu jsa˙˙u l-perçezzjoni li lE©ittu sar forma ta’ ‘Wild West’ hekk kif minn mill-elezzjoni tas-sena l-o˙ra l-pulizija spar-

ixxew kwaΩi g˙al kollox mittoroq. L-assenza tal-forzi tal-ordni waslet biex il-kriminalità tiΩdied b’mod drammatiku min˙abba li l-Gvern kellu jifrex ir-riΩorsi ta’ sigurtà tieg˙u madwar il-pajjiΩ kollu biex jipprova jikkontrolla l-protesti kontinwi li qieg˙ed jaffaççja. L-armata E©izzjana, wara xhur ta’ silenzju, ddeçidiet li tintervjeni direttament f’din il-kwistjoni billi tat ultimatum lillPresident Morsi biex jer©a’ jie˙u l-kontroll tas-sitwazzjoni fil-pajjiΩ u jifta˙ negozjati ma’ dawk li jopponuh. Min-na˙a tieg˙u Morsi kien qal li l-armata ma kellha l-ebda dritt li tid˙ol f’kwistjonijiet politiçi u li huwa l-uniku mexxej le©ittimu tal-pajjiΩ. Madankollu, ftit kien hemm analisti politiçi li kellhom dubji dwar il-fatt li larmata kienet ser tintervjeni xorta, jag˙mel x’jag˙mel Morsi. Dan g˙aliex mill-ewwel ˙are© g˙ajdut li l-armata riedet li ti©i sospiΩa l-Kostituzzjoni u ji©i mag˙Ωul Gvern ta’ tranΩizzjoni sakemm tin˙oloq struttura sekolari li twassal g˙al repubblika ©dida. Is-suspetti ta’ ˙afna osservaturi ©ew ikkonfermati nhar lErbg˙a fis-sebg˙a ta’ filg˙axija hekk kif l-armata E©izzjana ˙ar©et stqarrija li ˙abret illi lPresidenza ta’ Morsi ©iet mitmuma u li fi Ωmien qasir kien ser jo˙odlu postu b’mod temporanju Adly Mansour, il-kap tal-Qorti Kostituzzjonali E©izzjana. Minkejja l-fatt li Mansour huwa g˙aΩla li tipprovdi indikazzjonijiet poΩittivi dwar lintenzjoni tal-armata li tiffavorixxi proçess demokratiku fil©ejjieni, ˙add ma jista’ jinjora rrealtà li huma ne˙˙ew President elett mill-poplu. Huwa çar ukoll li s-sostenituri ta’ Morsi mhumiex ser jaççettaw din il-mossa b’rashom baxxuta u li l-mod kif intemmet din il-Presidenza ˙a tkompli tqarras ir-relazzjonijiet bejn ilfazzjonijiet sekolari u dawk IΩlamiçi.

07.07.2013

Mill-Misra˙

FarSOnS jIrrappOrta tItjIB FIr-rIÛultatI F’amBjent ta’ SFIDI ekOnOmIÇI

Il-Kap EΩekuttiv tal-Grupp Norman Aquilina jindirizza l-Laqg˙a Ìenerali Annwali.

Il-Grupp Farsons tejjeb ilprofitti tieg˙u matul l-2012 b’riΩultat ta’ titjib kontinwu kemm fil-prattiçi tannegozju kif ukoll fil-proçeduri tal-management. Dan g˙en biex il-Grupp jikseb tkabbir organiku qawwi minkejja ambjent ta’ sfidi ekonomiçi. Dan intqal mis-sur Louis A. Farrugia, waqt l-indirizz tieg˙u b˙ala Chairman talGrupp matul is-66 Laqg˙a Ìenerali Annwali ta’ Simonds Farsons Cisk p.l.c. Is-Sur Farrugia rrefera g˙all-inawgurazzjoni talBrewhouse l-©dida b’investiment ta’ €12.5 miljun, liema

inawgurazzjoni saret f’Settembru 2012. “L-impjant il©did qed ja˙dem kif ippjanat u ppermetta li jinkisbu livelli og˙la ta’ effiçjenza fluΩu tal-ener©ija kif ukoll tnaqqis fil-©enerazzjoni ta’ skart,” hu qal. Is-Sur Norman Aquilina, ilKap EΩekuttiv tal-Grupp Farsons, tkellem dwar ilprestazzjoni tan-negozji u lbrands tal-Grupp. Hu qal: “Minkejja li ninsabu f’ambjent ekonomiku li qed joffri dejjem aktar kompetittività u sfidi qawwija ˙afna, b’mod partikulari fis-settur tali m p o r ta z z j o n i t a l - i k e l , i l Grupp i©©enera livell rekord

Iç-Chairman tal-Grupp Farsons Louis A Farrugia flimkien mal-Kap EΩekuttiv tal-Grupp Norman Aquilina u s-Segretarju tal-kumpannija Antoinette Caruana.

ta’ d˙ul (turnover) li la˙aq €77.2 miljuni, ekwivalenti g˙al Ωieda ta’ 9% fuq l-2011. Fl-istess waqt, il-profitt milloperat tela’ g˙al €8 miljuni minn €6.4 miljuni fi tnax-il xahar.” “L-EBITDA tag˙na (id-d˙ul ta’ qabel ma jitnaqqsu limg˙axijiet, it-taxxa, iddeprezzament u l-amortizzazzjoni) kienet fl-og˙la livell li qatt la˙qet bi €13.9 miljun. Il- gearing ratio, li hu l-proporzjon ta’ dejn fuq l-ekwità u d-dejn fi tmiem is-sena, kien ta’ 24.4% meta mqabbel mas-27.2% tas-sena preçedenti. Dan kien ukoll l-iktar wie˙ed baxx f’dawn

Il-BOV jIrBaÓ premju Il-premju ‘StraIght-thrOugh prOceSSIng (Stp) excellence’ lIll-BOV mID-DeutSche Bank G˙at-tieni darba f’inqas minn sena, il-Bank of Valletta rçieva premju g˙alleççellenza fil-pproçessar tal-pagamenti. Il-Bank of Valletta g˙andu kemm irçieva l-premju Straight-Through Processing (STP) Excellence Award ming˙and id-Deutsche Bank. Dan il-premju jirrikonoxxi l-isforzi tal-Bank of Valletta biex jikseb livell ta’ eççellenza fil-effiçjenza tal-ipproçessar tal-pagamenti. Il-Bank irçieva premju simili ming˙and J P Morgan f’Settembru 2012. Charles Borg, Il-Kap EΩekuttiv tal-Bank kif ukoll Michael Galea, Chief Officer Operations, Ωaru s-sezzjoni tal-ipproçessar tal-pagamenti fi ˙dan ilBank biex jifir˙u lill-impjegati u jippreΩentawlhom il-premju. “Dawn il-premijiet jirrikonoxxu l-fatt li l-Bank qed jeççella f’dak li kapaçi jag˙mel l-a˙jar – jipprovdi servizz ta’ kwalità lill-klijenti,”qal is-Sur Borg. “Id-dili©enza u l-attenzjoni kostanti g˙ad-dettal li japplikaw l-impjegati tal-BOV biex jiΩguraw li l-klijenti jie˙du benefiççju minn servizzi iktar veloçi”, kompla jg˙id is-Sur Borg. Is-Sur Galea qal,” li l-iSTP Excellence Award mig˙and id-Deutsche Bank jirrikonoxxi l-kwalità eççellenti tax-xog˙ol tan-nies tas-sezzjoni talPayments Operations li tippermetti lil BOV iwassal esperjenza ta’ kwalità lill-klijenti fil-qasam tal-pagamenti”. Is-Sur Galea fiehem kif il-BOV qed ikompli jwessa’ is-servizzi ta’ pagamenti, billi jkun flessibbli g˙all-bΩonnijiet tal-klijenti. L-iSTP Excellence Award jirrikonoxxi l-kwalità eççellenti tal-Bank of Valletta li kiseb f’dan ilqasam rata ta’ 97.22% fl-ipproçessar tal-pagament permezz ta’ payments ‘Straight-Through’. Ir-rata industrjali globali hija ta’ 90%.

l-a˙˙ar ˙ames snin,” qal isSur Aquilina Fil-˙arsa tieghu lejn l-2012, is-Sur Aquilina qal li l-bejg˙ mill-esportazzjoni baqa’ objettiv strate©iku g˙al Farsons. Inkiseb tkabbir sinifikanti fil-volumi mis-suq Taljan u minn dawk fl-Afrika u l-Lvant Imbieg˙ed. Is-sa˙˙a tal-brands li huma ta’ Farsons stess ippermettew din ix-xejra inkura©©anti biex tkompli tikber. “Il-Grupp kien determinat li jibni fuq dan is-suççess u ja˙dem g˙al dawk l-effiçjenzi li jtejbu l-modi tag˙na ta’ ˙idma u li jippermettulna nΩidu l-profitabbilità tal-

Grupp Farsons,” qal is-sur Aquilina. Waqt il-Laqg˙a Ìenerali Annwali kienet approvata rrakkomandazzjoni tal-Bord li d-dividend finali jkun ta’ €2,100,000. F’Ottubru 2012 kien t˙allas interim dividend ta’ €400,000. Dr Max Ganado u s-Sur Roderick Chalmers ma kienux ikkontestati u kienu eletti b˙ala diretturi, filwaqt li d-diretturi l-o˙ra kienu konfermati fil-karigi tag˙hom. Ir-riΩoluzzjonijiet kollha li kienu proposti waqt ilLaqg˙a Ìenerali Annwali kienu approvati.

07.07.2013

Mill-Misra˙

OFFERTI INKREDIBLI, PREZZIJIET MILL-AQWA U ESPERJENZI SBIEÓ MAR-ROCS GROUP L-OFFERTI TAL FIERA ESTISI SA L-AÓÓAR TA` LULJU Tnax-il ©urnata ta’ hidma bla heda li ssarrfu f’riΩultati mill-aqwa, waslu fi tmiemhom g˙ar-ROCS Group. L-MFCC Trade Fair 2013 kienet ta’ success kbir g˙al ROCS Group, sew fissezzjoni tas-safar, l-assigurazzjoni u kif ukoll Perfumes&more. Waqt dawn il-©ranet talfiera, l-istand tar-ROCS Group esperjenza numru kbir ta’ klijenti li nqdew ming˙and ir-ROCS Group billi xtraw xi btala, g˙amlu appuntament sabiex jiddiskutu l-assigurazzjoni tag˙hom jew xtraw xi fwie˙a jew ©ojjellerija tala˙˙ar moda. Kemm l-impjegati kollha tar-ROCS Group kif ukoll ilklijenti tag˙hom kellhom kummenti ferm poΩittivi. Dawn il-kummenti kienu ferm apprezzati g˙aliex ikomplu jikkonfermaw kemm il-fiera kienet ta’ suççess. Kien hemm ‘il fuq min 8000 kompetitur g˙al-log˙ba tal-frisbee, ‘il fuq min 8,000 cruise g˙al-Blue Lagoon ma’ Captain Morgan, iΩjed

minnn 10,000 buΩΩieqa, 1,500 bagalji tarROCStraveller, 5,000 frisbee tar-ROCS, u iktar min 2,000 tpin©ija tat-tfal… dawn innumri jag˙tu indikazzjoni çara li l-Maltin u l-G˙awdxin qattg˙u ˙in fuq l-istand tarROCS aktar min qatt qabel. Rachel Vella, direttur tarROCS Group stqarret, “Bla ebda dubju din il-fiera kienet suççess ie˙or g˙arROCS Group – offerti inkredibbli, prezzijiet millaqwa u esperjenzi sbie˙ kienu garantiti g˙all-familja kollha. B˙as-snin li g˙addew irROCS Group qeg˙din ja˙dmu f’kollaborazzjoni ma’ kumpanniji kemm nazzjonali kif ukoll internazzjonali sabiex dejjem noffru l-aqwa prodott fis-suq Malti u valur g˙al flusek. Huwa ta’ sodisfazzjon g˙alina li tant Maltin u G˙awdxin ikkonkorrew bi ˙©arhom” Wara dan is suççess, ˙afna mill-offerti li kienu disponnibli waqt il-fiera ser ikomplu sa l-ahhar ta’ Lulju. Hekk, il-klijenti kollha li jΩuru l-uffiçini tar-ROCS

Group u jag˙mlu uΩu misservizzi u l-prodotti tag˙hom, ser jibbenefikaw ukoll minn offerti inkredibbli. Meta wie˙ed jikkonkludi polza ta’ l-assigurazzjoni fuq il-˙ajja mar-ROCS Group, jew jibbukkja l-btala u j˙alli depoΩitu mar-ROCS Travel, ser jie˙u mieg˙u basktijiet mimlija rigali differenti kemm g˙ar-ra©el kif ukoll g˙all-mara g˙al valur taiΩjed minn €250. Fl-a˙˙ar u mhux l-inqas, ©ewwa Perfumes&more, ilklijenti kollha ser ikomplu jibbenefikaw mill-offerti talfiera. Hawnhekk wie˙ed jista’ jixtri Ωew© fwejja˙ u ©ojjellerija fuq baΩi “Pay 2 Take 3” jew a˙jar “Pay 3 Take 5!” Ir-ROCS Group lest li jwassal l-aqwa lill-klijenti tieg˙u! G˙alhekk kun çert li ΩΩur luffiçini tar-ROCS Group ©ewwa il-Furjana jew ilMellie˙a, sabiex tibbenefika minn dawn l-offerti inkredibli. Tista’ wkoll ΩΩur is-sit www.rocsgrp.com jew ççempel lil ROCS fuq 20151515 jew tibg˙at e-mail fuq info@rocsgrp.com

TLIET SFIDI ÌODDA GÓAS-SIGURTÀ TAS-SISTEMI TAL-IT

L-ISACA TWAQQAF CyBERSECURITy TASKFORCE B’DIvERSI CSOS EWLENIN MILL-INDUSTRIJA L-ISACA – l-entità ewlenija globali g˙all-awditjar u l-kontroll tas-sistemi tal-informazzjoni – nediet gwida ©dida dwar tliet fatturi ©odda li huma ta’ sfida min˙abba rriskju serju tag˙hom g˙as-sistemi tal-informazzjoni. L-ISACA identifikat il-fattur ta’ soçjetà bbaΩata aktar fuq l-IT, soçjetà dejjem imqabbda mal-internet u s-sistema ©dida li tifred lin-nies bil˙iliet teknolo©içi tag˙hom, b˙ala t-tliet sfidi ewlenin li lesperti tas-sistemi tal-informazzjoni je˙tie© li jindirizzaw ˙alli jimmani©©jaw ir-riskji tal-attakki fis-sistemi tag˙hom. L-ISACA identifikat dawn ittliet pilastri ewlenin b˙ala lmodi possibbli li bihom tista’ tiΩdied il-kriminalità fuq sistemi tal-IT u tinfirex aktar malajr jekk l-organizzazzjonijiet iwarrbu dan il-grupp il©did ta’ game changers g˙assigurtà tas-sistemi tal-IT. L-a˙˙ar pubblikazzjoni talISACA, Transforming Cybersecurity Using COBIT 5, teΩamina l-impatt ta’ dawn ilgame changers u tist˙arre© kif tista’ timmani©©ja u tibdel is-sigurtà bil-COBIT 5 – qafas tan-negozju g˙at-tmexxija u limmani©©jar tal-informazzjoni u t-teknolo©ija tal-intrapriΩi. Il-gwida tista’ titniΩΩel minn hawn:http://www.isaca.org/c ybersecurity-cobit Vladimiro Comodini, il-

President tal-Ferg˙a talISACA Malta, qal li: “It-tliet sfidi msemmija fil-gwida joffru kemm ir-ra©uni u l-opportunità f’kaΩ li tonqos is-sigurtà tas-sistemi u jiΩdiedu lattivitajiet kriminali. L-ISACA hi impenjata li tg˙in lin-negozji u lill-mexxejja tal-IT jkabbru l-valur tag˙hom u jimmani©jaw irriskju relatat mal-informazzjoni u t-teknolo©ija. Dilgwida l-©dida g˙andha tg˙in ˙afna lill-organizzazzjonijiet biex jindirizzaw it-theddidiet tas-sigurtà çibernetika”. L-ISACA b’taqsima globali ©dida g˙as-sigurtà çibernetika L-ISACA ˙abbret ukoll il-formazzjoni ta’ taqsima g˙as-sigurtà tas-sistemi tal-IT biex biha tag˙ti spinta lir-riçerka, il-gwida, u l-pariri marbuta ma’ dan il-qasam. Din hi mag˙mula minn tmien professjonisti tas-sigurtà tal-informazzjoni minn pajjiΩi differenti minn madwar id-dinja: Eddie Schwartz, CISO fl-RSA, it-Taqsima tas-Sigurtà tal-EMC (USA) (President); Brent Conran, Uffiçjal Ewlieni tasSigurtà, McAfee (USA); Marcus Sachs, Viçi-President tal-Politika tas-Sigurtà Nazzjonali, Verizon (USA); Neil Barlow, Kap tat- Taqsima tatTmexxija tas-Sigurtà talInformazzjoni tar-Riskji u tal-

Konformità (GRC), Euronext, NYSE (UK); Samuel Linares, Direttur u Fundatur taçÇentru Industrijali tas-Sigurtà Çiber-netika (Spanja); John Lyons, Kap EΩekuttiv talAlleanza tal-˙arsien tasSigurtà Çiber-netika Internazzjonali (UK); Manuel Aceves, Direttur Ìenerali, Cerberian Consulting (IlMessiku); Derek Grocke, Manager tas-Sigurtà u lInfrastruttura, Internode (LAwstralja). St˙arri© li sar dan l-a˙˙ar mill-ISACA fuq is-sigurtà tassistemi tal-IT ta’ aktar minn 1,500 professjonist tas-sigurtà madwar id-dinja, sab li 94 filmija ta’ dawk li wie©bu jemmnu li l-Advanced Persistent Threat (APT) hu ta’ theddida serja g˙as-sigurtà nazzjonali u g˙all-istabilità ekonomika. L-aktar riskji msemmija huma t-telfien tal-proprjetà intellettwali tal-intrapriΩi (26 fil-mija), it-telfien ta’ informazzjoni li tidentifika l-personalità tal-klijenti jew talimpjegati (24 fil-mija), u l˙sara lir-reputazzjoni korporattiva (21 fil-mija). G˙al tag˙rif ie˙or, id˙ol fissit: www.isaca-malta.org. L-ISACA Malta Chapter qed torganizza l-Annual Networking Reception nhar il-˙amis 16 ta’ Lulju fis-7pm fil-lukanda Radisson Blu Resort, San Ìiljan.

07.07.2013

Kun Af

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

ID-DRAGUN KOMODO

Hu l-ikbar u l-iktar rettili b’sa˙˙tu li jeΩisti fil-familja tal-gremxul. G˙andu rasu tawwalija u çatta b’geddum jag˙ti fit-tond, ©ilda ˙arxa bil-qxur u demb immaskulat. Kaççatur feroçi. Jista’ jikber sa 10 piedi (3 metri) u jiΩen mal-300 libbra (136kg). Fis-salva©© jista’ jg˙ix mat-30 sena. Kapaçi jitla’ mas-si©ar u jaf jg˙um. Annimal li jiekol minn kollox Il-komodo jiekol kull ma jsib quddiemu, b˙al çrief, mog˙oΩ, ˙nieΩer, klieb u xi mdaqqiet jattakka lil bniedem. Però il-biçça kbira jiekol fdalijiet ta’ annimali mejta. Meta ma jsibx jiekol jattakka lil speçi b˙alu. Din il-kwalità ta’ gremxula ©ganteska, ittieg˙em u xxomm minn ilsienha, li g˙andu forma ta’ furketta b’Ωew© ponot. Ìeneralment biex tikkaççja, toqg˙od misto˙bija u ma tiççaqlaqx, Ìieli ddum g˙al diversi sig˙at tistenna il-priΩa tg˙addi viçin. Hekk kif ikun il-waqt, id-dragun jaqbeΩ fuq il-vittma u b’dak ix-xedaq mimli snien li jaqtg˙u daqs mus tal-le˙ja u par idejn bi dwiefer li jwa˙˙xu, ja˙taf ilpriΩa ming˙ajr ebda çans li ta˙rab. Dawk l-annimali li je˙ilsu minn xi ©idma ta’ dan iddragun, xorta wa˙da jmutu fi Ωmien 24 sieg˙a. Dan g˙aliex din il-gremxula ter˙i speçi ta’ bΩieq (saliva) li

appena jmiss ma’ xi ferita ilbatterju tivvalena id-demm tal-vittma u tikka©una ilmewt. Meta id-dragun ta˙rablu ilpriΩa, wara li jkun attakkaha, dan isegwiha (©ieli anki mili ‘il bog˙od), grazzi g˙as-sens tax-xamm, sakemm l-effett tal-valenu joqtol il-priΩa feruta. F’ikla wa˙da id-dragun kapaçi jiekol 80% daqs ittoqol tieg˙u. Namur In-namur ta’ din ir-razza ta’ gremxul h u b e j n M e j j u u Awwissu. F’Settembru ibidu mat-30 bajda ta˙t munzell ˙atab niex e f . L - o m m t i p prote©i il-bajd billi toqg˙od g˙assa ˙dejn il-bejta. Wara 9 xhur, il-bajd ifaqqas. Appena jfaqqsu il-frieg˙ jitilg˙u ji©ru g˙all-kenn fissi©ar g˙ax m a l g ˙ a j r j i © u attakkati mil-predaturi. Ilfrieg˙ jiΩnu 3.5 uqiji (100 grm) u b’tul ta’ 16 -il pulzier (40cm). Sakemm isiru adulti, 10% biss jirnexxielhom jg˙ixu min ˙ a b b a l i s p i s s jieklu lil xulxin.

Meta il-komodo dragon isir adult, jag˙mel territorju g˙alih wa˙du b’distanza ta’ 1.2 mil (2km) kwadru hlief waqt iΩ-Ωmien tan-namra. I˙obb jag˙mel toqob ta˙t lart biex jiskenn mill-qilla tax-xemx. I˙obb ukoll jg˙um u jaqsam distanzi kbar bejn gΩira u o˙ra. G˙alkemm ˙afna minn dawn id-draguni jittrabbew fiΩ-zoos, il-proprju ˙abitat tag˙hom jg˙ixu fil-gΩejjer ta’ Flores, Padar u l-gzejjer ta’ Lesser Sunda fl-Indonesja li tag˙mel parti mil-Arçipelagu tal-Malay. Dejjem jonqsu Din il-gremxula qieg˙da filperiklu li tispiçça ftit Ωmien ie˙or. Dan g˙aliex kienet u g˙ada issir ˙afna kaçça illegali g˙al dawn l-ispeçi. Fil-Park Nazzjonali talIndonesja li sar 1980, hu stabbilit li hemm jg˙ixu bejn 4,000 u 5,000 speçi minn din il-gremxula fis-selva©©. Imma l-konservazzjonisti ja˙sbu li hemm 350 biss minn dawn li jistg˙u

jitg˙ammru. JeΩistu mal-55 komodo mrobbija fiΩ-zoos. Fl-1992 g˙all-ewwel darba ©ewwa zoo fl-Indonesja, faqqsu erb’a minn din l-ispeçi. Attività tal-vulkani, terrimoti, nirien, nuqqas ta’ ikel, kaçça illegali u t-turismu, wasslu biex din il-gremxula mostruΩa tonqos fin numru. G˙alkemm il-komodo tikkaççja bis-sens tax-xamm, din il-gremxula kapaçi tara

sa 300 metru (980 pied) bog˙od. Kapaçi ixxomm annimal mejjet mal-4 km (2.5 mili) ‘l bog˙od. Is-sens tas-smig˙ hu baxx ˙afna. Stramba hi il-velenu tal-komodo ma jeffettwax komodo ie˙or waqt xi ©lieda. G˙alkemm il-komodo dragon ilu jeΩisti miljuni ta’ snin, il-bniedem sar jaf bi˙ mal-100 sena ilu.

07.07.2013

Personalità

JoÓloq skulturi miÇ-Çikkulata u Jikseb rekord fil-Guinness World records

ramona Portelli www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

L-arti hija delizzju mifrux b’˙afna modi. Fil-fatt l-arti mhix biss dawk il-pitturi li jin˙olqu mill-artisti, iΩda wkoll hemm forom o˙ra li jaqg˙u ta˙t l-istess kategorija. Hemm min jo˙loq biçça arti minn xi affarijiet riçiklati fost o˙rajn. Issib o˙rajn li kapaçi jo˙olqu biçça arti miç-çikkulata. Dawn xorta huma kollha xog˙lijiet artistiçi. Fil-fatt illum intervistajt persuna li xog˙lu huwa li jo˙loq u jg˙allem lill-o˙rajn jo˙olqu skulturi artistiçi biç-çikkulata. Qed nirreferi g˙al Andrew Farrugia. Is-sena li g˙addiet – 2012 - Andrew ˙oloq l-itwal skultura biç-çikkulata ©ewwa Brussell u mhux hekk biss, talli biha kiseb rekord fil-Guinness World Records. Andrew g˙andu tmienja u erbg˙in sena, miΩΩewwe© lil Maryrose u joqg˙od il-Mellie˙a. Illum il-©urnata ja˙dem bhala lecturer ©ewwa l-Istitut ta’ l-Istudji Turistiçi (ITS). Il-passatempi tieg˙u huma l-pittura u interior design.

Jiddeskrivi lilu nnifsu b˙ala çajtier, iΩda li malajr jinnervja meta l-affarijiet ma ji©u˙x sew. Fil-bidu tal-karriera tieg˙u kien g˙amel sbatax-il sena ja˙dem fl-industrija tal-catering bilprofessjoni ta’ Pastry Chef. G˙al dawn l-a˙˙ar sittax-il sena kemm ilu l-ITS dejjem, baqa’ jg˙allem il-culinary art bi speçjalizazzjoni filpastry and baking. Matul il-˙idmiet tieg˙u, Andrew prepara diversi studenti sabiex jipparteçipaw f’kompetizzjonijiet barra minn Malta fosthom l-Ingilterra u lItalja. Tlabtu jelabora aktar. “Dawn kienu kompetizzjonijiet kulinarji fosthom is-Salon Culinaire de Londre, kif ukoll fil-Gran Trofeo d’Oro della Ristorazzione Italiana ©ewwa Brescia, fejn dejjem ©ejna mal-a˙jar tlett poΩizzjonijiet minn fost tletin parteçipant”, beda jg˙idli. Barra minn hekk flimkien ma’ Mario Camilleri, f’dawn l-a˙˙ar erba’ snin, Andrew ˙a ˙sieb l-organizazzjoni talFestival taç-Çikkulata ©ewwa l-Óamrun. Fi kliemu stess, qalli li l-Kunsill tal-Óamrun kien xtaq jorganizza dan il-festival. “Wara li kkuntattjaw lil Mario Camilleri, s-Sindku Vince Bonello

avviçinani sabiex ng˙inhom. Jien xtaqt li mhux biss nuri kif wie˙ed juΩa ç-çikkulata fit-tisjir, iΩda xtaqt ukoll nuri kemm wie˙ed jista’ juΩa dan il-materjal fl-arti. G˙alhekk bdejt na˙dem sabiex nesebixxi skulturi li wie˙ed rari jara. Dawn bdejt nag˙milhom ukoll sabiex nattiraw nies lejn il-Óamrun, u na˙seb li irnexxieli, g˙aliex dan sar wie˙ed mill-aktar festivals popolari”, sostna Andrew. Mijiet u eluf ta’ kilos ta’ çikkulata biex jimmudella u jiskolpi forom miç-çikkulata Mistoqsi xi tfisser iç-çikkulata g˙alih, Andrew sostna li hija wa˙da millingredjenti li l-aktar i˙obb juΩa filpreparazzjoni tad-deΩerti tieg˙u, g˙aliex dejjem jissodisfa lill-klijenti, iΩda huwa wkoll materjal li juΩa biex jesprimi l-arti tieg˙u. Ma’ Andrew iddiskutejt il-fatt li miççikkulata tista’ tin˙are© forma ta’ arti. Fil-fatt spjegali li meta tin˙adem iççikkulata, din tista’ tintuΩa kemm biex timmudella biha eΩattament b˙at-tafal, u meta ssir blokka tista’ tiskolpi ukoll eΩatt b˙al meta tiskolpi fil-©ebel tal-

franka. “Infatti g˙adni kemm ©ejt mistieden sabiex nag˙mel skultura ta’ figura Griega ©ewwa l-MuΩew taç-çikkulata ©ewwa Pari©i f’Lulju li ©ej. Dan ser nag˙mlu minn blokka ta’ xi 750 kilo”. Bla dubju ta’ xejn, ma stajtx ma nitkellimx mieg˙u dwar is-suççess li kiseb permezz ta’l-itwal skultura li ˙oloq biç-çikkulata ©ewwa Brussels is-sena li g˙addiet. Din l-iskultura kienet qed tirrappreΩenta ferrovija ddettaljata li kienet twila 112 pied jew 34.05 metri. “Wara, din ©iet esebita f’partijiet ©ewwa l-MuΩew taç-Çikkulata ©ewwa Bruges. Parti ©iet esebita fid-da˙la prinçipali tal-kumpannija internazzjonali Belcolade, u parti o˙ra ©ewwa Dar Malta ©ewwa Brussell”, kompla ja©©ornani Andrew. Ta’ min jg˙id li sabiex ˙oloq din ilferrovija, Andrew kellu juΩa 1,285 kilos ta’ çikkulata. Ridt inkun naf minn fejn ©iet din iç-çikkulata kollha u kemm dam biex bena l-istess ferrovija. “Din iç-çikkulata ©iet sponsorjata minn Belcolade li hija wa˙da millakbar kumpanniji li tipproduçi çikkulata fil-Bel©ju. Sabiex bnejtha domt madwar tlett xhur. Dan g˙amiltu blg˙ajnuna ta’ xi studenti, kif ukoll sibt ˙afna g˙ajnuna minn ˙ija David li dejjem insibu ta’ sostenn g˙axxog˙lijiet li nag˙mel”, infurmani Andrew. Er©ajt qlibt id-diskors dwar issuççess li kiseb ming˙and il-Guinness World Records, u staqsejtu kif kien ©ie kkuntattjat minnhom u fuq kollox xi jfisser g˙alih dan ir-rekord. “Kollega tieg˙i Bel©jan ikkuntattja lill-Guinness World Records u g˙amel

applikazzjoni sabiex jara jekk dawn jaççettawx l-isfida tieg˙i. Fil-fatt dan qatt ma kien sar qabel u aççettaw. G˙alija dan ifisser li g˙alkemm minn pajjiΩ Ωg˙ir, xorta kont kapaçi nasal fejn xtaqt”, tbissem jg˙idli. Dwar jekk kienx hemm xi prempju abbinat ma’ dan is-suççess, Andrew ikkonfermali li ma kienx hemm. “IΩda nista ng˙id li ˙adt ˙afna sodisfazzjon li isem Malta ©ie msemmi filmidja internazzjonali fosthom il-BBC World, Euronews, Italia Uno u sa˙ansitra wkoll ir-Reuturs”. Preparazzjoni g˙al skultura ©dida g˙al Dubaj Minn informazzjoni li kont ksibt qabel ma mort g˙al din l-intervista, kont naf li din l-iskultura tal-ferrovija kien ˙adimha hawn Malta stess, iΩda meta in©arret lejn Brussell, xi partijiet minnha ©ew imkissra, u Andrew kellu joqg˙od jirran©aha fuq il-post. B’hekk tlabtu jelabora aktar dwar dan il-fatt. “Min˙abba d-delikatezza tag˙ha, xi partijiet inkissru, iΩda ming˙ajr problemi sewwejthom filpost billi uΩajt çikkulata ma˙lula”. B˙alissa, Andrew beda xi diskussjonijiet sabiex jag˙mel il-Burj Khalifa li hija l-og˙la struttura li hawn fiddinja u li tinsab id-Dubaj. Din ser tkun g˙oli ta’ madwar ˙ames sulari, u kif g˙amel g˙all-ferrovija, ser jippreparha hawn Malta, u wara jittrasportawha g˙al Dubaj, fejn imbg˙ad jimmontaha fid-Dubai Mall. Fl-a˙˙arnett, Andrew xtaq jg˙addi messa©© lill-qarrejja tal-©urnal KullÓadd. “Meta jkollkhom xi ˙olma, qatt taqtg˙u qalbkhom milli tag˙mlu dik il-˙olma realtà”, temm jg˙idli.

07.07.2013

KurΩitajiet

kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

djar Tal-fanTasija fis-siÌar Pete Nelson hu perit b’ambizzjonijiet mhux tas-soltu. G˙al dawn l-a˙˙ar 15-il sena wettaq b’mod reali l-˙olm tattfulija tieg˙u – li jibni djar uniçi fis-si©ar. Pete ta’ 50 sena minn Seattle, kultant mag˙ruf b˙ala s-saffar tas-si©ar, b˙alissa qed jippreΩenta l-wirja televiΩiva tieg˙u stess bl-isem ta’ ‘Treehouse Masters’ fuq Animal Planet. Hu jsostni li d-djar tas-si©ar huma direttament marbutin man-natura u g˙alhekk a˙na ninsabu fi ˙dan dawn l-istess si©ar. Mindu beda n-negozju tieg˙u fl-istat ta’ Washington, id-disinjatur Nelson Treehouse, bena mijiet ta’ djar mo˙bija f’26 stat f’disa’ pajjiΩi. F’Waco, Texas, Nelson bena wa˙da minn dawn id-djar ta’

800 pied kwadru kompluta b’kamra tal-banju u televiΩjoni flatscreen enormi, waqt li f’Rhinebeck, New York bena Dar tal-Ispirti, bi gwida minn shaman. F’kelma wa˙da, Nelson hu l-bniedem li mill˙olm jg˙addi g˙all-fatti. Pete Nelson jistqarr li d-djar fis-si©ar mhux biss ji©bru lillfamilji flimkien, iΩda anki lil ˙biebhom u lil komunitajiet s˙a˙. Dan hu l-kaΩ tal-familja ta’ Pete innifisha. Il-fantasija tieg˙u g˙ad-djar fis-si©ar nibtitlu meta kellu ˙ames snin u missieru g˙enu jibni wa˙da. Issa, li hu missier hu stess, Pete qed isib l-g˙ajnuna g˙an-negozju tieg˙u f’ibnu Charlie, li g˙andu 21 sena u hu mastrudaxxa u bintu Emily ta’ 23 sena. G˙alkemm id-djar fis-si©ar

jitqiesu b˙ala log˙ob g˙attfal, Pete jassigura li ˙afna mill-klijenti tieg˙u huma nies adulti li qed ifittxu li jinqatg˙u mill-g˙ag˙a tad-dinja. Hu jg˙id ukoll li jkollu telefonati minn individwi li jqabbduh jibnilhom dar fissi©ar g˙al uliedhom, iΩda j˙oss li d-djar ikunu se jsiru g˙alihom infushom. G˙ax waqt li l-ewwel dar li bena ma’ missieru kienet wa˙da sempliçi, id-disinji tieg˙u llum huma spettakulari. Il-˙idma tieg˙u tinkludi djar lussuΩi fil-frieg˙i, fosthom birrerija, u dar tonda mag˙mula mis-sufra, b’fuklar fin-nofs. L-aktar dar tas-si©ar mibnija minn Pete u li swiet l-og˙la ammont ta’ flus, saret f’ Yelm, Washington, g˙all-prezz ta’ €275,000.

imuT l-iTwal qaTTus fid-dinja

meqjus bl-ikTar Óalliel sTupidu fl-ingilTerra Óalliel xurban li ˙ataf pompa tal-petrol, liebes borΩa tal-plastik f’rasu, intbag˙at sentejn ˙abs. F’umiljazzjoni akbar, il-kompliçi tieg˙u ipprova jbellag˙ha lill-˙addiema mara tal-pompa, li ç-çellulari tieg˙u kien pistola – iΩda nqabad meta nxteg˙litlu lkeypad. Allura g˙afset l-allarm. Namie Neil, ta’ 41 sena kien arrestat wara li Lauren Holley pulizija mara, li rat il-filmat tasCCTV g˙arfitu jumejn wara sserqa, meta kienet qed issuq biex twassal lil ommha d-dar. Hi ma kinitx xog˙ol, iΩda çemplet l-g˙assa g˙all-g˙ajnuna. Il-Qorti semg˙et kif Neil u Gareth Tilley, ta’ 20 sena kienu

d-dar meta qatg˙uha li jisirqu lgaraxx. Huma qabdu l-aktar o©©ett qrib tag˙hom biex ma jing˙arfux. Tilley dawwar xalpa ma’ rasu iΩda Neil libes borΩa tal-plastik trasparenti u g˙alhekk, wiççu ©ie jidher sew fuq is-CCTV. Xi jiem wara, uffiçjal li ma kienx fuq xog˙ol g˙araf lil Neil fit-triq. Waqt is-seduta tal-Qorti, id-ditektiv Steve White qal li lmod li bih Neil ipprova jqarraq fid-dehra tieg˙u kien l-aktar mod ridikolu li qatt iltaqa’ mieg˙u. Il-qorti semg˙et ukoll li ΩΩew©t ir©iel kienu f’sakra ma jarawx art meta ˙atfu l-istazzjon tal-petrol.

Stewart – l-itwal qattus fid-dinja

Dan il-qattus tar-razza Maine Coom, li ismu kien Mymains Stewart Gilligan, miet dan la˙˙ar fid-dar ta’ sidu Reno, f’Nevada. Il-Guinness World Records iddikjara li Stewie, msemmi g˙all-karattru mill-Family Guy, f’Awwissu ta’ tliet snin ilu, kien l-itwal qattus fiddinja. It-tul tieg˙u kien ta’ erba’ piedi mit-tarf ta’ mnie˙ru sat-tarf ta’ denbu. Sidu, Robin Hendrickson kien xtrah fl-2005 minn ˙anut tal-pets f’Hermiston, Ore. Ma

kien hemm xejn x’juri li dan il-qattus kellu jipiçça b˙ala likbar u l-itwal qattus fiddinja. Ìeneralment it-tul medju ta’ qattus ikun ta’ pied u nofs, iΩda s-Sinjura Hendrickson qalet li kienet taf li l-Maine Coons huma mag˙rufa b˙ala l-©ganti ©entili fid-dinja tal-qtates. Matul il-˙ajja tieg˙u b’dan it-tul fenomenali, Stewart kien jittie˙ed iΩur lin-nies morda u o˙rajn imwe©©g˙in u jag˙mel il-parti tieg˙u b˙ala qattus terapewtiku.

Kien jittie˙ed ukoll fil-wirjiet tal-qtates. IΩda f’Jannar tas-sena li g˙addiet instab li kien qed ibati minn kankru wara li nstabitlu boçça ta˙t g˙ajn. Kien qed ibati minn Limposarcoma, marda krudila. Ittie˙ed g˙ar-ra©©i u lkimoterapija, iΩda wara l-kura kollha li ng˙atat u matul din is-sena, Stewart kellu jçedi g˙all-marda li ˙akmitu. Mijiet ta’ ammiraturi da˙lu fil-Facebook ta’ Stewie u bag˙tu l-kondoljanzi.

TiTlob dar Ìdida minÓabba spirTu Omm imbeΩΩa’ talbet li tinstabilha dar ©dida g˙aliha u lfamilja çkejkna tag˙ha, g˙ax hi konvinta li fid-dar fejn qieg˙da tg˙ix hemm l-ispirtu ta’ ra©el jismu Nigel. Stacey McGill irrappurtat lill-assoçjazzjoni tad-djar li fid-dar tag˙ha preΩenza spiritwali. Din qed tixeg˙lilha u titfilha d-dawl, tbag˙bsilha

mal-appliances tal-elettriku, tmexxilha l-inkwatri mal-˙itan u tikka©una li l-parque jçaqaq fid-dar f’Loughborough. Stacey, ta’ 29 sena, li marret f’din id-dar f’Diçembru li g˙adda, flimkien mas-sie˙eb tag˙ha Carl, ta’ 25 sena u binthom Chelsey ta’ 18-il xahar, qalet li medium li qabbdet biex jinvestiga l-pro-

prjetà, kkonferma li hemm ener©ija maskili fid-dar tag˙hom. L-investigatur tal-paranormal, Dave Vickers qal li hu ˙ass il-preΩenza ta’ spirtu ti©ri fih, hekk kif da˙al fid-dar ta’ McGill. G˙alhekk talab lillispirtu jikkomunika ma’ Stacey permezz ta’ messa©© fuq biçça karta. Qal li seta’

jaqbad li l-preΩenza kienet ta’ ra©el fi tmiem it-tletinijiet tieg˙u, li ismu kien Nigel. Stacey tirrakkonta li mhux darba u tnejn, wara li jmorru jixtru, jid˙lu d-dar u jsibu li xi ˙add jixeg˙lilhom id-dar. Tg˙id li dawn l-affarijiet qeg˙din jinnervjawha. Kemm hi kif ukoll Carl isostnu li meta jimxu minn

kamra g˙all-o˙ra j˙ossu lg˙anqbut jaqbad ma’ ©isimhom. Imbag˙ad fil-kçina, inxteg˙el il-microwave u ntefa’ u l-inkwatri bdew ji©©errew mal-˙itan. IΩda mitlub jikkummenta, ilkerrej tad-dar ta’ qabilhom, sostna li hu qatt ma g˙adda minn dawn l-esperjenzi.

07.07.2013

Ir-ru˙ u l-©isem

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

MhUx xorta!

Kemm-il darba smajtha tvenven ma’ widnejja! Mhux lewwel darba li g˙edtha jiena stess. Tidher li m’hi xejn. Imma fiha gravità kbira! L-ewwelnett il-fraΩi “Mhux xorta!” tikxef li min jg˙idha g˙alih kollox xorta. SkuΩi ta! Din gidba mill-kbar nett! U fa˙xija … la ˙ar©et! Allura qieg˙ed ng˙id li fil-˙ajja m’hemm differenza ta’ xejn? Imma©ina jekk tiekol platt ming˙ajr tog˙ma. Tieklu? Kieku jien malajr nobΩqu u nwa˙˙alha f’rasi li minn idejn dak il-kok ma nduqx ikel iktar kemm indum ˙aj! Jekk g˙andix! Fil-fatt x’ng˙idu meta nieklu xi ˙a©a li ma tkunx imsajra jew im˙awra kif imiss? “Bla tog˙ma!” U t-tieni nett il-fraΩi “Mhux xorta!” turi li lanqas hemm ˙ajra li l-affarijiet jinbidlu. Mela kollox jibqa’ kif inhu. U ara jfettillek tbiddel xi ˙a©a g˙aliex b’rasek idur! Iddardarx ilmijiet! Taqlax paroli! Tinda˙alx! ˙alli kollox

fil-paçi! Ara … ! IΩda meta din l-attitudni issaltan m’hemmx lok g˙all-progress. Kollox jibqa’ fejn hu. Çiççi beqqi! Ng˙iduha kif inhi: Kemm niddejqu meta kollox jibqa’ listess! Timrad! Itik tal-qamar! Ommi Ma x’ferneΩija! Issa a˙seb ftit meta din l-attitudni tissarraf fl-g˙ejxien talfidi Nisranija tag˙na. Tmur g˙all-Ewkaristija? Insomma. Daqqa iva u o˙ra le. Titlob? Meta jfettilli. U x’titlob? Mhux xi Sliema u Qaddisa. Tg˙in? Meta jkolli aptit. U meta ti©ik okkaΩjoni biex tisraq jew taqlibha? Ifhem, ˙eqq, bniedem tad-demm u l-la˙am jien. Ma no˙odix bi kbira li niΩloq ftit hux! Xi t˙oss meta tisma’ diskors b˙al dan? Na˙seb taqbel mieg˙i li titlag˙lek il-fawra. Inkella t˙oss we©g˙a ta’ qalb mill-kbarnett! Min jaf il-Mulej xi j˙oss? Naf. B˙alissa hawn min jg˙id li lMulej ma ja˙sibhiex b˙alna. Lil Alla ma jifhmu ˙add. Imma l-Bibbja turina xorta o˙ra

˙bieb. Il-Bibbja ma ddurx mal-lewza tafux! Fil-ktieb tal-Apokalissi hemm test li nitkexkex naqrah. A˙seb u ara jekk ikolli napplikah g˙alija x’nag˙mel! Tal-biΩa’! Jg˙id hekk ara: “Jiena naf l-opri tieg˙ek, u naf li la int kiesa˙ u lanqas s˙un. Mhux li kont jew kiesa˙ jew s˙un! U hekk, ladarba inti biered, u la s˙un u lanqas kiesa˙, jiena ˙a nobΩqok minn ©o ˙alqi” (Apk 3:15-16). X’inhu? Mela l-Mulej jobΩoq min jisimg˙ek? Il-Mulej mhux pastas b˙al dawk tal-pjazza! Jew b˙al dawk li jilbsu qasir! Jew b˙al dawk li jidg˙u! Jew b˙al dawk li kliemhom i˙aqqaq u jfexfex! Ma tarax! Staqsi naqra lil min ma beΩax g˙as-sej˙a tieg˙u ˙a tara x’jg˙idlek? Jew lil min ma nteba˙x bis-sinjali li l-Mulej bag˙tlu biex jifta˙lu g˙ajnejh u g˙aΩel li jibqa’ iwebbes qalbu f’dak li kien qieg˙ed jag˙mel ˙a tara xi jwie©bek? Mal-Mulej m’hemmx çajt!

Jissapporti kemm tridu. Sabru mhux daqs ta’ Ìob imma ta’ Alla! Imma ˙ej tippruvax titnella˙ bih g˙ax tid˙ol int stess fil-basla! Mhux sewwa jg˙id il-Malti: “TobΩoq g˙assema u ji©i f’wiççek?” U mela fejn tridu ji©i x’kull wa˙da! RiΩultati ta’ mhux xorta jfissru ta˙wid, tkissir, firda, kalunji, se˙er, piki, ©lied, u l-bqija. U ng˙idlek g˙aliex. Meta rru˙ tin˙akem minn dan lispirtu mis˙ut il-konverΩjoni tintefa’ g˙all-g˙ada. “Trid tqerr?” “U issa ejja darb’o˙ra Father”. Kemm-il darba qaluhieli! Mela nippjana li mmur l-g˙ada. Imma mhux l-ewwel darba li jçempluli xi sag˙tejn wara. “Father ejja g˙aliex it-tali ˙alliena”. U meta mmur insib lis-Sur Mhux Xorta ikun di©à telaq b’la˙mu u xa˙mu! Inkun nixtieq in©ibu lura imma la telaq telaq! U la telaq ˙a mieg˙u dak li g˙amel! Le ˙bieb! Mhux hekk! Lg˙aref Tertuljanu fiΩ-Ωminijiet

bikrija tal-Knisja kien iwissi lill-Insara ˙utu b’dan il-kliem li jiswa mitqlu deheb: “InNisrani ma jistennix l-g˙ada!” Mela ˙allini minn mhux xorta! ˙a naqtag˙ha mill-vokabularju tieg˙i! U, millum ilhemm, it-tajjeb li g˙andi nwettaq ˙a nwettqu illum! G˙ax g˙ada jaf ikun tard wisq! U mbag˙ad le … ma jkunx mhux xorta!

UÌiegÓ fil-prostata Dr RENALD BLUNDELL illum se jwie©eb g˙al problema li waslitilna b’email ming˙and ra©el ta’ 46 sena li qieg˙ed ibati minn u©ig˙ fil-prostata. L-ittra preçiΩa tieg˙u tg˙id hekk:G˙aΩiΩ Dr Blundell,

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Jien jisimni Ian u noqg˙od ilMellie˙a. In˙obb niekol ˙afna u daqsxejn overweight mhux ˙aΩin, imma b˙ala sa˙˙a hija pjuttost normali u nag˙mel attività u na˙dem regolari. G˙andi sitta u erbg˙in sena u s’issa qatt ma kelli xi marda serja jew kelli nid˙ol l-isptar, ˙lief li qag˙luli Ωew© dwiefer minn subg˙ajja ta’ saqajja. Dan l-a˙˙ar qed ikolli u©ig˙ qisu ta˙t l-istonku u fil-parti personali tieg˙i. Mort g˙and it-tabib u wara li g˙am luli ultrasound (hekk ming˙alija qalli li jismu l-istrument) qalli li g˙andi glandola minfu˙a, u din hija l-prostata. Kif semmili l-kelma prostata bdejt nibΩa’ ˙afna, g˙ax niftakar lil ommi tg˙id li n-nannu tag˙ha kellu kançer fiha. Tista’ tg˙idli jekk m’g˙andix ninkwieta u x’nista’ nag˙mel, u jekk hemmx xi kura naturali biex jonqos l-u©ig˙?

Il-problema tal-prostata flir©iel hija pjuttost komuni. U©ig˙ fil-prostata u meta lprostata tintefa˙ xi ftit, huwa totalment differenti milli meta dak li jkun ikollu xi tip ta’ kançer fil-prostata. Qed nassumi li t-tabib tieg˙ek di©à g˙amillek it-testijiet neçessarji u s’issa qallek li fil-kaΩ tieg˙ek mhux kançer, imma l-prostata ftit minfu˙a. Prostata minfu˙a tag˙millek ˙afna u©ig˙ li ©ieli l-anqas tkun tista’ tistaportih. Madankollu teΩisti ˙axixa li tissejja˙ Solgar Saw Palmetto li hemm numru ta’ studji li juri li din tixxrinkja l-prostata u ©©ibha b’qisien normali u b’hekk l-u©ig˙ tieg˙ek g˙andu

jibda jonqos kwaΩi mmedjatament li tie˙u din il-˙axixa. Nixtieq ni©bidlek anke lattenzjoni g˙all-punt li semmejt, li int daqsxejn overweight u t˙obb tiekol ˙afna. Dak li jkun g˙andu joqg˙od ftit attent g˙ax aktar ma tkun overweight , iktar tag˙mel stress fuq il-qalb u ‘l quddiem dan jista’ effett ˙aΩin, kemm fiç-çirkulazzjoni kif ukoll filqalb. Kif nafu, il-qalb hija l-pompa prinçipali li tippompja ddemm madwar il-©isem kollu. Hemm numru ta’ affarijiet li wie˙ed jista’ jag˙mel biex jitlef ftit mil-piΩ fosthom eΩerçizzju, ikel a˙jar, prodotti b˙al Solgar Tolanin li jibdel ix-xa˙am stor-

jat g˙al ener©ija li tista’ tin˙araq b’mod a˙jar, kif wkoll Solgar super Acai Berries biex tikkontrolla l-aptit tal-©u˙. Nirringrazjakom tal-g˙add kbir ta’ ittri u emails li rçevejt u inweg˙dkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tal-kliem ta’ inkora©©iment li irçevejt rigward din ilpa©na. Kull min g˙andu wkoll xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jag˙mel jew jiddiskuti ma’ Dr. Blundell, jista’ jag˙mel dan bill jew jibg˙at email fuq renald@naturalremedies.com. mt jew jibg˙at ittra fl-indirizz Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara.

Ian

Risposta ta’ Dr Renald Blundell G˙aΩiΩ Ian, Grazzi talli ktibtilna u qed taqsam il-problema mag˙na.

Il-pjanta Saw Palmetto

07.07.2013

Mill-Misra˙

MARATONA OÓLOQ TBISSIMA Il-Maratona O˙loq Tbissima, din is-sena fil-˙dax-il sena tag˙ha, ser tibda l-Ìimg˙a 12 ta’ Lulju f’nofsinhar u tibqa’ sejra bla waqfien sal-Óadd 14 ta’ Lulju f’nosillejl. Din ilmaratona hija mtella’ minn CAM Productions international, li hija l-production house fi ˙dan is-Soçjetà Missjunarja ta’ San Pawl (MSSP). B˙al kull sena, l-g˙an ta’ din il-maratona hu li jin©abru fondi b’risq id-diversi missjonijiet fdati f’idejn l-MSSP, filwaqt ukoll, li titqajjem kuxjenza missjunarja. L-g˙ajnuna ting˙ata kemm g˙all-missjoni u lokalment, lid-Dar ta’ San ÌuΩepp f’Santa Venera, li tilqa’ fiha subien li g˙al xi ra©uni jew o˙ra ma jistg˙ux jg˙ixu fil-familja naturali tag˙hom, u anke g˙ax-xandir tal-Kelma permezz tal-media. Kif jispjegaw il-missjunariji fil-Pakistan, il-missjoni tag˙hom tinkludi li jwasslu lmessa©© tal-Evan©elju, kif ukoll ja˙dmu ˙afna biex

jedukaw lit-tfal u lin-nisa li m’g˙andhomx il-possibbiltà tal-edukazzjoni. Din il-˙idma tag˙hom qed tg˙in familji s˙a˙ jg˙ixu a˙jar u fid-dinjità kif kull persuna u kull familja jixirqilha li tg˙ix.

Minn-na˙a tag˙hom, il missjunarji li qed ja˙dmu fil-missjoni tal-Filippini, jg˙idu li likbar ministeru huwa li jkunu viçin in-nies u filwaqt li jag˙rfu l-bΩonnijiet tag˙hom, jaraw kif jistg˙u joffru oppor-

tunitajiet liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex ikomplu fl-iskola u jg˙inuhom jikbru fil-kultura u anke jaraw kif in-nativi li g˙andhom filparroçça jedukawhom biex jinserixxu ru˙hom fil-komunità.

Fil-Perù, min˙abba li l-parroççi fdati f’idejn il-missjunarji mssp qeg˙din fil-periferija, ilmissjunarji ja˙dmu ma’ ˙afna fqar. Il-prijorità tag˙hom hi li jipprovdu ikel, dar fejn jg˙ixu, u jipprovdu opportunitajiet ©odda permezz tal-edukazzjoni. G˙alhekk, huma jibnu djar, jassistu fil-kliniçi u anke jg˙inu fl-iskejjel. G˙al darb’o˙ra, din is-sena O˙loq Tbissima ser tittella’ mill-bit˙a ta’ Dan San ÌuΩepp f’Santa Venera, minn fejn jixxandar programm varjat. Il-pubbliku huwa m˙e©©e© biex jipparteçipa f’din il-maratona, billi jag˙ti d-donazzjoni tieg˙u, kif ukoll billi jΩur lattività Il-linji tat-telefon jift˙u fl-1 ta’ Lulju. Kull min jixtieq jag˙ti d-donazzjoni tieg˙u jista’ jag˙mel dan billi jçempel fuq: €10 €15 €25 SMS €4.66

51602004 51702007 51802009 50618099

CASA ANTONIA TNIeDI KOMpeTIzzjONI fOTOgRAfIKA fL-gÓeLuQ TAL-10 ANNIveRSARju TAgÓhA DILeTTANTI TAL-fOTOgRAfIjA MISTIeDNA juRu L-ASpeTT pOÛITTIv fL-ANzjANITÀ

Ir-ritratti sottomessi g˙all-kompetizzjoni tal-fotografija ta’ Casa Antonia g˙andhom juru l-anzjanità minn lenti poΩittiva. “L-Anzjani – anzjanità poΩittiva” hi t-tema tal-kompetizzjoni fotografika li qed tniedi Casa Antonia Nursing and

Residential Home f’Óal Balzan, b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal-10 anniversarju tag˙ha. Id-dilettanti tal-fotografija huma mistiedna jaqbdu mumenti fotografiçi minn aspett poΩittiv. Ir-ritratti jridu jkunu ori©inali u juru xi karatteristika Maltija b’mod distint. Is-sottomissjonijiet rebbie˙a ser ikunu mag˙Ωula fuq ilkreattività tal-awtur, il-kompoΩizzjoni tar-ritratt u l-kwalità tar-ritratt di©itali. Casa Antonia, li nfet˙et fl2003, stabbilixxiet ru˙ha b˙ala wa˙da mill-aqwa djar residenzjali u ta’ kura f’Malta. Toffri servizzi ta’ kura fit-tul, perijodi qosra ta’ konvalexxenza u ta’ mistrie˙. Ir-residenza, li tkopri Ωona mdaqqsa ta’ spazji b’disinn klassiku u mdawwra b’©onna sbie˙, toffri akkomodazzjoni komda g˙al 130 resident li jistg˙u jgawdu minn kmamar singli, jew ma’ o˙rajn, inkella f’appartamenti. Il-parteçipanti tal-kompetizzjoni fotografika tal-10 anniversarju ta’ Casa Antonia

ser ikollhom l-opportunità li jirb˙u wie˙ed mit-tlettax-il premju skont l-g˙aΩla tal-©urija. Ir-rebbie˙ g˙all-iktar ritratt or©inali ser jirçievi €1,000 u trofew. It-tieni u t-tielet post ser jirçievu weekend break g˙al Ωew© min-nies fil-lukanda Qawra Palace Hotel fuq baΩi half board, filwaqt li fir-raba’ sat-tlettax-il post ser jirçievu ¤50 kull wie˙ed. Dawk ir-ritratti li jikkwalifikaw fost l-ewwel 13, ser ikun ikkunsidrati biex jiffurmaw parti mill-kalendarju annwali ta’ Casa Antonia g˙as-sena 2014. Is-sottomisjonijiet ser ikunu ©©udikati minn ©urija ta’ tliet ©udikanti li ser jag˙Ωlu lewwel 20 ritratt. Dawn ser ikunu esebiti f’wirja f’Casa Antonia fil-˙arifa li ©ejja. Iççerimonja tal-preΩentazzjoni ser issir matul il-ftu˙ tal-wirja. Il-kompetizzjoni hi miftu˙a g˙ar-residenti kollha ta’ Malta u G˙awdex, li jkunu g˙alqu t18-il sena sad-data tal-g˙eluq tal-kompetizzjoni. Kull parteçipant jista’ jissottometti sa mas-

simu ta’ erba’ (4) ritratti di©itali li jistg˙u jkunu monochrome u/jew bil-kulur. Il-membri talistaff ta’ Casa Antonia mhumiex eli©ibbli biex jie˙du sehem f’din il-kompetizzjoni. Ir-ritratti sottomessi m’g˙andhomx ikunu reb˙u kompetizzjonijiet preçedenti f’Malta jew barra u fil-kaΩijiet kollha m’g˙andhomx ikollhom restrizzjonijiet ta’ uΩu infurzat minn drittijiet preçedenti jew obbligi miΩmuma minn partijiet terzi. Ir-ritratti g˙all-kompetizzjoni tal-fotografija ta’ Casa Antonia g˙andhom ikunu sottomessi permezz tal-applikazzjoni onlajn li tinsab fuq is-sit: www.casa-antonia.com.mt jew inkella jissottomettu CD b’resolution g˙olja bl-isem u kunjom, indirizz, numru tat-telefon jew mobajl immarkati fuq isCD. L-envelop sottomess irid jinkludi l-applikazzjoni talparteçipazzjoni mimlija. Il-kwalità tal-imma©ni di©itali ppreΩentati fuq is-CD iridu jkunu ta’ riΩoluzzjoni u kwalità

g˙olja biΩΩejjed li jistg˙u jkunu riprodotti façilment fuq materjal ippubblikat, kif ukoll fuq issit ta’ Casa Antonia. Il-formoli g˙all-applikazzjonijiet u kunsens jistg˙u jinkisbu mis-sit ta’ Casa Antonia: www.casa-antonia.com.mt. Il-parteçipazzjoni ta’ din ilkompetizzjoni hi b’xejn u tfisser li min japparteçipa jkun qed jikkonferma li jaççetta r-regolamenti kollha. Il-kompetizzjoni tag˙laq itTnejn 9 ta’ Settembru 2013 fit3.00pm. Is-sottomisjonijiet jistg˙u jintbag˙tu fuq is-sit: www.casa-antonia.com.mt, jew sottomessi personalment g˙and Casa Antonia Nursing and Residential Home, Pope Alexander VII Junction, Óal Balzan, matul ˙inijiet normali tal-uffiççju. Is-sottomisjonijiet g˙andhom ikunu indirizzati lil: Casa Antonia – 10th Anniversary Photo Competition 2013. Lebda ritratt mhu ser ikun aççettat wara d-data talg˙eluq.

07.07.2013

Mill-Misra˙

MID-DJARJU TAL-PRIM MINISTRU

Il-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Ministru Manuel Mallia jindirizzaw konferenza stampa dwar il-kwistjoni tal-immigrazzjoni illegali

Joseph Muscat jinawgura l-uffiççji tal-kummpannija Vistajet ©ewwa l-iSkyparks, Óal Luqa

Joseph Muscat jit˙addet mal-President tal-Bank Çentrali Ewropew Mario Draghi waqt l-a˙˙ar Kunsill Ewropew li sar f’Brussell

Il-Prim Ministru Malti Joseph Muscat u l-Prim Ministru In©liΩ David Cameron u l-Prim Ministru tal-Estonja Andrus Ansip waqt l-a˙˙ar Kunsill Ewropew

Ritratti: DOI

ktieb Ìdid Minn Heritage Malta Wirja tal-arti fir-razzett tal-MarkiÛ dWar il-Palazz tal-inkWiÛitur

Heritage Malta nediet l-a˙˙ar pubblikazzjoni tag˙ha blisem ta’ The Inquisitor’s Palace: an architectural gem spanning centuries and styles. Din il-©abra ta’ kitbiet blIngliΩ mill-kuraturi, akkumpanjata minn dahla mill-

Professur tal-Istorja tal-Arti Mario Buhagiar, ti©bor la˙˙ar skoperti dwar wie˙ed mill-aktar palazzi su©©estivi f’pajjiΩna. B’Kenneth Cassar b˙ala leditur, din il-publikazzjoni bil-kulur tinkludi artiklu minn Godwin Vella li janalizza r-

restawr reçenti li sar u li permezz tieg˙u ˙are© ˙afna tag˙rif ©did dwar il-binja fi Ωmien meta din kienet tintuΩa mill-Ordni b˙ala Castellania qabel il-wasla tal-ewwel InkwiΩitur fl-1574. Kenneth Gambin jesplora liΩvilupp tal-binja f’palazz Ruman bit-tqassim tieg˙u fi spazji pubbliçi u o˙rajn privati, filwaqt li Kenneth Cassar i˙ares lejn il-Palazz millkuntest artistiku u jelenka lperiti u l-artisti li ©ew ikkumissjonati mill-InkwiΩituri sabiex isebb˙u din il-binja. Matthew Balzan jag˙laq b’˙arsa lejn l-iΩvilupp talkumpless tal-˙abs fl-istess binja. Dan huwa studju mirqum li ji©bor fih l-a˙˙ar skoperti dwar il-Palazz tal-InkwiΩitur, b’riΩultat tar-riçerka u xxog˙ol kontinwu ta’ restawr li g˙addej. Dan il-ktieb jg˙in biex jg˙arrafna aktar dwar limportanza ta’ dan il-monument storiku importanti. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit www.heritagemalta.org, ibg˙at e-mail fuq publications.heritagemalta@gov. mt jew çempel 21663731, filwaqt li g˙all-a˙˙ar kurΩitajiet g˙amel like fuq il-pa©na facebook tal-Palazz (Inquisitor’s Palace). Il-ktieb li jiswa €10 jista’ jigi akkwistat online minn fuq is-sit elettroniku ta’ Heritage Malta.

Bejn is-7 u l-20 ta’ Lulju, fiçÇentru ta’ Kultura Nazzjonali, fir-Razzett tal-MarkiΩ Mallia Tabone, il-Mosta, l-G˙aqda Filantropika Talent Mosti se tippreΩenta wirja ta’ pittura talartista Irina Semeova. Irina hi artista Russa. Bdiet tpitter madwar g˙axar snin ilu. L-istili tag˙ha huma surrealiΩmu, figurattiv u naive. Jispiraha ˙afna l-˙olm, li mbag˙ad tesprimih fil-pitturi tag˙ha. L-arti tag˙ha turi l-burdata u l-atte©©jament tag˙ha

lejn id-dinja. L-aktar li tuΩa huma l-gouache u l-watercolours. Il-wirja tkun miftu˙a g˙allpubbliku mit-Tnejn sas-Sibt mis-6.00pm sat-8.30pm u l˙dud mill-10.00 sa nofosinhar u mis-6.00pm sat-8.30pm. Din is-sena, l-G˙aqda Talent Mosti, li hi organizzazzjoni mhux governattiva u ta˙dem bi skop filantropiku, qed tfakkar it-30 sena esperjenza b’risq il-©id u l-fer˙ tal-proxxmu.

Irina Semeova quddiem pittura li qed t˙ejji

07.07.2013

Çinema

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

FILMS LI SE JOÓORÌU FIS-SAJF 2013 Id-distributuri lokali tal-films, K.R.S., urew lilna l-kritiçi numru sabi˙ ta’ trailers ta’ films li se jo˙or©u g˙allwiri f’dan is-sajf. Dan l-ista©un g˙all-Hollywood hu l-aktar wie˙ed importanti ta’ matul is-sena fejn ilkumpanniji ewlenin ilestu l-aqwa xog˙lijiet tag˙hom. Dawn il-films jo˙or©u wkoll f’pajjiΩna kwaΩi fl-istess gimg˙at. Dan il-programm tas-sajf, minn Lulju sa Settembru jinkludi 16-il blokkbaster, l-parti l-kbira tag˙hom bil-format tad-3D di©itali.

L-Ewwel Parti: IL-BLOKKBASTERS

THE HEAT

HUMMINGBIRD

SANDRA BULLOCK; MELISSA MCCARTHY

JASON STATHAM; VICKY MCCLURE

Ûew© a©enti nisa tal-FBI li m’g˙andhom xejn komuni bejniethom, jing˙aqdu biex iniΩΩlu mill-poter baruni kattiv tad-drogi.

Eks-suldat mahrub u ming˙ajr kenn, biex jevita qorti marzjali jassumi l-identità ta’ ˙addiehor u fil-proçess isir qisu l-an©lu tal-vendetta.

THE INTERNSHIP

JUSTIN AND THE KNIGHTS VALOUR

THE LONE RANGER

OWEN WILSON; VINCE VAUGHN Ûew© bejjieg˙a jsibu li l-karriera tag˙hom spiççat fix-xejn min˙abba ddinja di©itali. Meta jie˙du kors ta’ kif juΩaw il-kompjuter, ikollhom i˙abbtu wiççhom mal-esperti ta’ dan ix-xog˙ol.

SAOIRSE RONAN; FREDDIE HIGHMORE

JOHNNY DEPP; ARMIE HAMMER

F'renju li qed jinbidel minn wie˙ed ta’ Ωmien il-kavallieri, draguni u s˙a˙ar g˙all-wie˙ed modern, tfajjel imdejjaq jo˙lom li jsir kavallier.

Il-qalbieni Indjan/Amerikan Tonto jirrakkonta diversi stejjer fejn hu u John Reid, ra©el tal-©ustizzja, flimkien ji©©ieldu kontra l-korruzzjoni.

ONLY GOD FORGIVES

PACIFIC RIM

PAIN AND GAIN

RYAN GOSLING; KRISTEN SCOTT THOMAS

IDRIS ELBA; CHARLIE HUNNAM

DWAYNE JOHNSON; MARK WAHLBERG

F'Bangkok diversi delitti jinvolvu ˙afna membri ta’ familji fi gwerra kumplikata.

Qatg˙et kbar ta’ mostri enormi jitilg˙u minn qieg˙ il-ba˙ar u jag˙mlu ˙erba millumani. Meta kollox kontra dawn ifalli, tnejn min-nies, pilota li spiçça u ie˙or bla esperjenza, huma l-a˙˙ar tama g˙all- bnedmin.

Din hi kummiedja mimlija azzjoni dwar tliet persuni tat-ta˙ri© li jinqabdu f’nofs pjan tal-kriminali.

PERCY JACKSON: SEA OF MONSTERS

ROMEO AND JULIET

2 GUNS

LOGAN LERMAN; NATHAN FILLION

HAILEE STEINFELD; DOUGLAS BOOTH

MARK WAHLBERG; DENZEL WASHINGTON

It-tifel ta’ Poseidon, l-Alla Grieg talBa˙ar, imur ifittex il-misterjuΩa ‘Golden Fleece’ biex iwaqqaf ˙aΩen tal-antik milli jer©a’ jerfa’ rasu u jsalva lir-ra˙al tieg˙u.

Xog˙ol klassiku, dwar l-im˙abba pprojbita bejn Ωew© membri ta’ familji g˙edewwa u t-tra©edja li tinqala’ wara.

Ûew© a©enti jing˙ataw struzzjonijiet biex jispjunaw fuq xulxin u jindunaw li ©ew traduti.

WE’RE THE MILLERS

THE WOLVERINE

BEHIND THE CANDELABRA

JENNIFER ANISTON; EMMA ROBERTS

HUGH JACKMAN; FAMKE JANSSEN Wolverine jiffaççja g˙adu qawwi filÌappun tal-preΩent u minkejja t-tbatijiet li jg˙addi minnhom isir aktar b’sa˙˙tu.

MICHAEL DOUGLAS; MATT DAMON

Wie˙ed li jinnegozja fil-˙axixa taparsi jifforma familja biex ida˙˙al kunsinna kbira mill-Messiku.

I’M SO EXCITED

Xog˙ol awtobijografiku dwar ir-relazzjoni tempestuza li damet 6 snin bejn il-pjanist famuΩ Liberace u I-ma˙bub tieg˙u, Scott Thorson, iΩg˙ar ˙afna minnu fl-età.

ÌENNATA LEÌÌERA

FARSA ÌENWINA FUQ AJRUPLAN BIL-ÓSARA Fis-snin sebg˙in, il-blokkbasters tad-diΩastri, mibdija minn Airport (1970) kienu in voga sew mal-pubbliku. Meta dan il©eneru ta’ film beda jitlef ilpopolarità tieg˙u, dlonk wasal Airplane! (1980), kummiedja sfrenata ambjentata kollha kemm hi f’ajruplan li jinsab filperiklu u li g˙adda passata ©mielha bil-film tal-1970 u ΩΩew© sikwels ta’ wara. Xi ˙a©a simili, din id-darba, huwa l-film ta’ Pedro Almodovar, I’m So Excited, li hu bissotto-titoli u li l-isem ori©inali tieg˙u bl-lspanjol, Los Amantes Pasajeros (The Passenger Lovers) aktar jixraqlu. Almodovar medd idu g˙al din il-kummiedja gwappa li tiffoka fuq ir-reazzjoni ta' dawk ilpassi©©ieri u l-ekwipa©© li jsiru jafu li t-titjira tag˙hom tinsab mhedda minn ˙sara teknika. Min˙abba l-a©ir vanituΩ u irresponsabbli ta’ Ωew© ˙addiema tal-ajruport ta’ Madrid, l-ajruplan Peninsula Flig˙t 2549 li suppost sejjer il-Messsiku, ti©rilu ˙sara fir-roti u b’hekk, meta fl-ajru, jibqa’ jdur biex ja˙li l-petrol u

jipprova jsib ajruport fejn jista’ jag˙mel inΩul ta' emer©enza. Meta l-kaptan ilissen din la˙bar kerha, l-ma©©oranza talpassi©©ieri ji©u ddrogati biex jorqdu u ma jsiru jafu xejn. Il-ftit o˙rajn assalti mill-˙sieb ta' dan il-periklu imminenti jippruvaw jinsew il-problemi tag˙-hom u jperçu g˙all-apert ix-xewqat u lvizzji tag˙hom. L-alko˙ol hemm fuq qalb iss˙ab jag˙mel tieg˙u, it-tendenzi sesswali jie˙du prijorità u ji©u Ωvelati xi sigrieti personali. Biex forsi jinsew dak li hemm lest g˙alihom, l-ekwipa©© u l-ftit pasi©©ieri tal-Busines Class jift˙u qalbhom bera˙ b’manjiera li tiΩviluppa fatti sesswali aktarx ta’ natura mhux normali u sigrieti o˙ra familjari li Ωgur qatt ma kienu jinkixxfu f’çirkostanzi normali. I'm So Excited jindika li Almodovar, kontra kull mistenni, din id-darba biddel radikalment l-istil tieg˙u f’farsa sfrenata ta’ moralità dubbjuΩa. Waqt l-andament tinstema’ lkanzunetta “I'm So Excited” talPointer Sisters.

Atturi Ewlenin: Antonio De La Torre; Javier Camara; Lola Duenas; Cecilia Roth; Antonio Banderas ; Penelope Cruz; Paz Vega. Direttur: Pedro Almodovar. Óin: 90 min. Distributur: PATHE' FILMS. Ma˙ru© mill-K.R.S. Çert. 18

07.07.2013

Çinema

SnitcH

POLEMIKU

miSSiER maL-KRiminaLi minÓabba ibnu Atturi Ewlenin: Dwayne Johnson; Barry Pepper; Jon Bernthal; Michael K.Williams; Rafi Gavron; Susan Sarandon. Direttur: Ric Roman Waug˙. Óin: 112 min. Distributur: E-ONE ENT./MOMENTUM FILMS. Ma˙ru© mill-K.R.S. Çert. 14

Dwayne Johnson (alias The Rock) kien digà famuΩ fl-lstati Uniti b˙ala lottatur professjonali qabel ma beda jidher fuq il-liΩar il-kbir, aktarx ©o films mimlija azzjoni fejn il-muskoli tieg˙u dejjem spikkaw flg˙ajnejn. Fil-film li ˙are© din il©img˙a, Snitch, ja˙dem il-parti ta’ John Matthews, sid ta’ kumpannija tal-kostruzzjoni li meta t-tifel tieg˙u jkun arrestat, b’çans kbir li je˙el ˙afna snin ˙abs, jag˙mel affarijiet li ˙add ma jo˙lomhom biex forsi jsalvalu ˙ajtu u unuru. Snitch hu bbaΩat fuq kaΩ li ©ara tabil˙aqq fl-1992, però fih ˙afna siwazzjonijiet mibdula. Din il-produzzjoni tqajjem polemika s˙i˙a fuq li©i Amerikana, forsi anti-soçjali, fejn dawk li jinqabdu jinnegozjaw id-drogi, jew fil-

pussess tag˙hom, jew jimportawhom g˙all-qlieg˙, anki jekk dan ikun l-ewwel reat tag˙hom, dawn je˙lu millinqas g˙axar snin ˙abs, fattur li jispjega l-g˙aliex il-˙absijiet Amerikani huma mballati binnies. Reati o˙ra, forsi aktar serji, b˙al stupru jew pedofilja, eçç. m’g˙andhomx piena daqshekk ˙arxa. Meta Jason (Gavron), tfajjel tal-iskola jaççetta li jirçievi pakkett ming˙and ˙abib, hu mill-ewwel ikun arrestat u jista’ je˙el minimu ta' g˙axar snin pri©unerija. L-uniku çans li din is-sentenza tiqsarlu ˙afna hu li jikxef xi negozjant ie˙or tad-drogi. Billi ma jaf lil ˙add, missieru John jitlob parir ming˙and avukat jekk jistax hu stess jipprovdi nformazzjoni fuq xi

baruni ie˙or minflok ibnu. Ja˙dem minn ta˙t u minn hawn u minn hemm, jid˙ol b'ru˙u u b’©ismu f’˙afna mbrolji u meta jkollu din linformazzjoni jkun sfurzat ikompli f’dan ix-xog˙ol ma˙mu©. Fl-a˙˙ar, I-identità tieg˙u tinkixef u jkun il-mira biex jinqatel minn kartell Messikan tad-drogi. Snitch hu dramm sodisfaçenti li jikkonçentra sewwa fuq ir-relazzjoni ta’ bejn il-missier u ibnu. Dan ix-xog˙ol li jin˙ass kemmxejn twil, jiΩvol©i b’mod kawt, kwaΩi forma ta’ dokumentarju, fejn din id-darba Dwayne Johnson ikun hu li jsofri l-aktar, ming˙ajr reazzjoni, bit-tir li l-iskop tieg˙u jirnexxi. L-eçitament tal-film, b’sekwenza elaborata ta’ azzjoni eΩileranti, sse˙˙ lejn ilfinal.

byzantium

ATMOSFERIKU

Omm u bintHa: VamPiRi ÛGÓaÛaGÓ DEJJEm maÓRubin Atturi Ewlenin: Gemma Arterton; Saoirse Ronan; Sam Riley; Daniel Mays; Caleb Landry Jones; Jonny Lee Miller. Direttur: Neil Jordan. Óin: 118 min. Distributur: STUDIOCANAL FILMS. Ma˙ru© mill-K.R.S. Çert. 16 ld-direttur IrlandiΩ Neil Jordan, irnexxielu jag˙ti lostru lussuΩ u stil affaxxinanti lill-film tal-vampiri Interview With The Vampire [1994], xi ˙a©a li qabel saret b’inqas impatt mill-mibki Tony Scott ©o The Hunger [1980], xog˙ol ta' l-istess ©eneru. Wara kwaΩi 20 sena, Jordan qed jer©a’ jirrepeti dan l-istil, b’mod aktar sesswali f’ Byzantium. Dan il-film hu bbaΩat minn fuq ir-reçta ‘A Vampire Story’ ta’ Moira Buffini li wkoll kitbet liskrinplej. F’bidu splussiv naraw lil Clara [Arterton] ta˙rab minn post taddivertiment fejn tesibixxi ru˙ha wara li klijent jifferoçja sesswalment g˙aliha. Billi hi vampira, hi jirnexxielha toqtlu u tixrob demmu. Flimkien mat-tifla tag˙ha, Eleanor [Ronan], ukoll vampira, ja˙arbu u jaslu f’post kwaΩi diΩabitat ˙dejn il-ba˙ar. Hemmhekk, ming˙ajr flus jorqdu barra, jew f’xi hotel ta’ dehra ma˙mu©a. Clara tag˙milha ta’ prostituta biex issib ir©iel g˙al demmhom waqt li Eleanor, li tibqa’ dejjem tfajla u tattendi l-iskola toqtol biss g˙all-˙niena lil dawk li jitolbuha. Huma jag˙mlu ˙bieb malmist˙i Noel [Mays], li jtiehom kenn fil-guesthouse tal-˙abba gozz tieg˙u, Byzantium. Eleanor tiltaqa’ ma’ Frank [Landry Jones], tinager xipli li hu marid. Hu jikkonvinçieha tg˙id listorja ta’ ˙ajjitha. Hi tiktibha b˙ala progett tal-klassi u fiha tfisser il-200 sena li hi u ommha, b˙ala vampiri dejjem i©©errew minn post g˙all-ie˙or, mfittxija minn dawk ir©iel tas-sura tag˙hom li jridu jeqirduhom. Matul l-andament tal-film, il-

passat ikkulurit u movimentat tag˙hom jiΩvol©i b’mod spettakulari. F’dan il-post kwiet, innies jibdew imutu misterjozament u dawn iΩ-Ωewg kreaturi bla ser˙an jindunaw li dak li ˙arbu minnu matul is-snin twal issa wasal fuqhom, b’konsegwenzi tal-g˙ageb. Minkejja li Byzantium suppost li hu film tal-biΩà u l-fantasija, g˙andu dehra tassew appellabbli u maestuΩa, l-aktar fuq il-gΩira eΩotika u stramba, mill-bog˙od qisha Fifla, fejn l-umani jsiru vampiri. Id-dehra panora-mika, bl-ilmijiet neΩlin mal-muntanji, hi tassew spettakulari. Gemma Arterton tinkonvinçi ˙afna b˙ala l-vampira sexy, Clara li ti©bed l-ir©iel warajha, waqt li Saoirse Ronan, it-tfajla Eleanor turi melankonija li tolqtok. Il-final brutali ©o luna palk imdawwal u kwaΩi battal ifakkar fil-film kult Amerikan tal-1962, ta' ba©it zg˙ir, Carnival Of Souls.

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-aQWa GÓaXaR FiLmS bejn is-26 u t-30 ta’ Ìunju 2013

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: X’jismu l-attur mag˙ruf b˙ala ‘The Rock’ Ibag˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Il-Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: GAETANO DIMECH 50, St.Mary, Triq San Vinçenz Óamrun, ÓMR 2112

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

World War Z Man Of Steel Despicable Me Fast And Furious 6 The Hangover Part III The Big Wedding The Great Gatsby Monsters, Inc After Earth Epic

07.07.2013

TeleviΩjoni

08.30 08.45 10.15 10.45 11.30 12.30 12.40 13.45 14.45 17.30 17.40 18.40 19.30 20.15 22.35 23.15

ONE NEWS Aroma Kitchen (R) Sheriff’s Grill (R) Pink Panther (R) Il-Komiçi ONE NEWS Mad-Daqqa t’G˙ajn Teleshopping Ilsien in-Nisa ONE NEWS Sajf ma’ Gaffiero (R) Maratona Dar Tal-Providenza ONE NEWS Maratona Dar Tal-Providenza On D Road One News

07.00 08.00 09.00 10.00 12.00 14.00 14.05 15.00 15.05 16.00 17.00 18.00 18.10 18.40

06:30 11:35 12:00 12:25 12:55 13:25 14:00 14:30 15:00 15:05 18:10 18:55 19:00 19:30 20:00 20:20 21:05 23:25

Non annunciato TgR RegionEuropa Tg3 TeleCamere Prima della Prima Passepartout Tg Regione In 1/2 ora Tg3 L.I.S. Non annunciato Squadra Speciale Vienna Meteo 3 Tg3 Tg Regione Blob The Defenders Kilimangiaro Tg3

06:30 07:00 07:20 07:40 08:05 08:30 08:55 09:20 09:45 10:10 10:35 10:50 12:25 13:00 13:40 16:10 18:28 19:00 19:35

19.30 19.45 20.30 21.30 21.35 22.30

NET NEWS NEToons Missjoni Telebejg˙ Indifest (r) NET NEWS (ikompli) Indifest (r) NET NEWS Uçu˙ Skoperti 4 Given (r) NET NEWS Flusek (r) Maratona tal-Volleyball b'risq idDar tal-Providenza G˙alik fl-Ewropa NET NEWS Deja Vu (r) NET News Deja Vu (r) Maratona tal-Volleyball b'risq idDar tal-Providenza

Deja vu Buona fortuna Charlie Buona fortuna Charlie Gormiti: Nature Unleashed! Pokemon Advanced Power Rangers Samurai Ben 10: Omniverse Scooby Doo Jetsons: I pronipoti I Flinstones Tom & Jerry Merlin Studio aperto Sport Mediaset XXL Virus letale La recluta dell'anno Studio aperto Così fan tutte Scuola di polizia 3: Tutto da rifare 21:25 Archimede

07.00 08.30 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.10 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40

L-G˙odwa t-Tajba Extreme Animals Madwarna Mill-Im˙aΩen tal-Festi Sensilhena Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet X Factor A˙barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A˙barijiet Merlin Madwarna Aqta’ Kemm A˙barijiet Mixage Atlantis A˙barijiet Maratona tal-Volley Ball b’Risq id-Dar tal-Providenza 23.00 A˙barijiet

07:00 07:05 08:00 08:20 08:45 09:00 09:05 09:50 09:55 10:30 10:55 12:00 12:20 13:30 14:00 16:25 17:00 17:05 18:05 20:00 20:35 20:40 21:15 23:20

Tg1 14imo distretto Tg1 Mixitalia Quark Atlante Tg1 Dreams Road Tg1 L.I.S. Linea verde Orizzonti-Estate A sua immagine Santa Messa Recita dell'Angelus Linea verde Estate Telegiornale L'amore porta fortuna QB: All'estero quanto basta Tg1 Nero Wolfe Reazione a catena Telegiornale TG Sport Techetechetè, vista la rivista Una grande famiglia Speciale TG 1

07:00 Le nuove avventure di Braccio di Ferro 07:10 Ducktales 07:30 Cip e Ciop agenti speciali 07:50 La carica dei 101 08:15 Lucky Fred 08:30 Heart Catch Pretty Cure! 08:55 The Avengers 09:15 Il campo avventura di Bindi 09:35 New Art Attack 10:00 Inside the World 10:45 Il nostro amico Charly 11:30 La nave dei sogni 13:00 Tg2 Giorno 13:30 Tg2 Motori 13:40 Meteo 2 13:45 Delitti in Paradiso 14:45 Il Commissario Herzog 15:45 Squadra omicidi Istanbul 17:15 Squadra Speciale Lipsia 18:00 Tg2 L.I.S. 18:05 Quella casa sull'isola maledetta 19:35 Lasko 20:30 Tg2 21:00 Automobilismo: Formula 1

06:00 08:00 09:10 11:00 11:31 12:01 13:00 13:40 14:00 16:30 17:00 17:50 18:50 20:00 20:40 21:11 23:10

Tg5 Prima pagina Tg5 Mattina Un roditore per amico Bye Bye Cinderella Arrampicatori sociali Melaverde Tg5 L'arca di Noè Dov'è mia figlia? La grande magia: The Illusionist Fratelli benvenuti Fratelli detective Avanti un altro! Tg5 Paperissima Sprint Le inchieste dell'ispettore Zen The Web: Incontri pericolosi

07:25 07:45 08:00 08:15 08:45 09:25 10:00 11:00 11:25 12:00 13:00 13:55 14:42 15:20 16:30 18:50 19:35 20:30 21:30

Tg4 Night News Media Shopping Media Shopping Vita da strega Vita da strega Viaggio a... Santa Messa Pianeta mare Tg4 Telegiornale Pianeta mare Slow Tour Tg4 Telegiornale Donnavventura Boccaccio '70 Io so che tu sai che io so Tg4 Telegiornale Tierra De Lobos Tempesta d'amore Arn: L'ultimo cavaliere

07:00 07:30 07:50 09:50 11:00 11:35 11:40 12:30 13:30 14:40 16:30 18:10 20:00 20.30 21.10 22.45

06:00 06:50 07:40 08:05 08:30 09:00 09:25 09:50 10:15 10:40 11:10

Yoga for Life Pilates: From the inside out Naturally Delicious Chasing the Yum Kitchen Impossible Bathtastic! Superscapes Curb Appeal Junk Gypsies Candice Tells All State of Style: 2012 Spring/Summer Collection Behind the Label Jodie Kidd’s Fashion Avenue Chef Abroad Suggs’ Italian Job Superscapes Curb Appeal Million Dollar Rooms Kitchen Impossible House Hunters International Jodie Kidd’s Fashion Avenue

06:00 07:40 09:20 11:00 11:50

Everyday Italian Extra Virgin United Tastes of America Amazing Wedding Cakes Barefoot Contessa: Back to Basics Red, Hot and Yummy Amazing Wedding Cakes Charly’s Cake Angels Staten Island Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars Chopped Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

06:00 How It’s Made 06:25 How Do They Do It? 07:15 American Loggers: Big Freeze, Big Trouble 08:10 Mythbusters: Spy Car: The Revenge; Spinning Ice Bullets 09:05 X-Machines: Beluga, Icehammer, Goliath 09:55 Extreme Engineering: Mountain of Steel 10:50 American Guns: Winchester Truck Gun/Ducks Guns 11:40 Finding Bigfoot: Mother Bigfoot 12:35 Auction Kings: Love Meter/Knights of the Templar Sword 13:05 Auction Kings: Spy Watch/Model A 13:30 Baggage Battles 14:25 Auction Hunters: The Wild West 14:55 Auction Hunters: The Big Score 15:20 Dual Survival: Twin Peaks

Bronco Billy [A] Kelly’s Heroes [A] Where Eagles Dare [A] The Americanization of Emily [PG] The Naked Spur [A] The Cabin in the Cotton [U] Doctor Zhivago [PG] Shaft [15] The Ballad of Cable Hogue [PG]

08:30 08:45 09:00 09:30

WATTS Rally GP3 Motor Racing Live: GP3 Motor Racing: Nurburgring, Germany: Round 4, Race 1 [Live] FIFA Under 20 World Cup Football Live: Tour de France Cycling: Stage 9: Saint Girons - Bagneres de Bigorre [Live] Live: Porsche Supercup Motor Racing: Nurburgring, Germany: Round 4 [Live] Live: Tour de France Cycling: Stage 9: Saint Girons - Bagneres de Bigorre [Live] Live: FIFA Under 20 World Cup Football: Quarter-Finals [Live] FIFA Under 20 World Cup Football

06:00 Rich Bride/Poor Bride 06:50 Brides of Beverly Hills 07:40 My Big Fat American Gypsy Wedding 08:30 Say Yes to the Dress 11:50 Happily Ever Laughter 12:40 Here Comes Honey Boo Boo 13:30 Cake Boss 16:00 Cake Boss: Next Great Baker 16:50 What Not to Wear 17:40 Shocking Family Secrets 18:30 Here Comes Honey Boo Boo 19:20 Breaking Amish 20:10 Brides of Beverly Hills 20:35 Brides of Beverly Hills 21:00 My Big Fat American Gypsy Wedding 21:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 22:40 The Body Shocking Show 23:30 Strange Attractions

Green Balloon Club Balamory The Large Family Fimbles Green Balloon Club Balamory The Large Family Fimbles The Weakest Link My Family The Green Green Grass As Time Goes By After You’ve Gone Walk on the Wild Side Keeping up Appearances Come Fly with Me Twenty Twelve Jam and Jerusalem Doctors A Farmer’s Life for Me Upstairs Downstairs

06:15 06:40 07:05 07:30 07:55 08:20 09:10

Omnibus La7 Tg La7 Omnibus La7 Coffe Break In Onda Estate Josephine, ange gardien Squadra Med Grey’s Anatomy Tg La7 Le Strade Di San Francisco Suor Therese The District Tg La7 In Onda Estate Servizio Pubblico Più Film: Girlfriend In A Coma

ON D ROAD, Illum 22:35 fuq One Din il-©img˙a, On d road ser jitestja l-mutur ©did minn Hyasung, il-GTR 250, mutur mibdul minn dak ta’ qablu, kif ukoll ser jitkellem ma’ Carmelo Cachia u ibnu Peter dwar apparat ©did biex wie˙ed ikun jaf id-difetti tal-vettura tieg˙u. Kif ukoll l-a˙˙ar parti ma' Xandru Mallia dwar airbrush li beda fuq ˙elmet talgokarts. LIQUORISH, G˙ada 20.35 fuq One

Liquorish wasal fl-a˙˙ar programm qabel il-finali li tixxandar il-Óamis. F'din l-a˙˙ar parti tal-avventura se naraw il-wasla tal-grupp wara ˙amest ijiem s˙a˙ ta’ mixi kontinwu fil-©ungla perikoluΩa tal-Guatemala. Kif jaslu, Caroline u Evelyn jargumentaw fuq il-fatt li Caroline ma kinitx tifla˙ tasal sa l-a˙˙ar bil-mixi u mhux permezz taΩ-Ωiemel. Min hemm jibda l-vja©© twil tal-parteçipanti lejn Malta. L-ewwel parti se tkun iç-chicken bus minn Carmelita g˙al-belt ta’ Flores fejn Liquorish se jsaqsiehom biex isibu huma fejn se jorqdu! F’din il-belt, Steve içempel g˙al-a˙˙ar darba lejn Malta fejn ikun hemm il-kunjata u ommu ˙erqana biex ikelmuh u Liquorish stess jixkef issigriet tal-Kubu l-Blue mal-parteçipanti l-o˙ra li mhux kul˙add jehodha tajjeb. L-g˙ada ikomplu l-vja©© lejn l-ajruport u fit-triq Liquorish jg˙id x’se ji©ri minn dawk li l-akar ©ew ivvutati fl-a˙˙ar eliminazzjoni. Lejn l-a˙˙ar tal-programm Andrea tag˙laq it-televoting biex hekk ir-riΩultat li niskopru ilÓamis waqt il-finali, ikun komplut!

11:35 12:00 12:25 12:50 13:15 13:45 14:10 14:35 15:00 16:15

06:00 07:55 10:15 12:50 15:00 16:30 17:55 21:00 22:50

13:05 13:55 15:25 16:25 17:15 18:30 20:10 21:00 22:40 23:30

10:00 11:15 11:45 12:30 16:45 19:00

06:00 Channel Close 09:00 Cajun Pawn Stars: Donkeys And Dollars 09:30 Cajun Pawn Stars: Sweet and Sour 10:00 Storage Wars Texas: Snake, Rattle and Roll 10:30 Storage Wars Texas: Remember the Alamo? 11:00 Cajun Pawn Stars: Shoeshine Mike 11:30 Cajun Pawn Stars: Money Bzzzness 12:00 Storage Wars Texas: If I Were a Tibettin’ Man 12:30 Storage Wars Texas: Fandom of the Opera 13:00 Cajun Pawn Stars: Joker’s Big Score 13:30 Cajun Pawn Stars: Trick or Trade 14:00 Storage Wars Texas: Dallas Cowboys and Indians

06:00 06:25 06:45 06:55 07:15 07:40 08:00 08:10 08:30 09:15 10:45 11:15 11:45 12:15 12:45 13:10 13:40 14:10 14:50 17:10 18:05

Tickety Toc Dora the Explorer Little Kingdom Bubble Guppies Go, Diego, Go! The Fairly Odd Parents Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 09:35 The Legend of Korra 10:00 Turtles 10:25 The Penguins of Madagascar 10:50 SpongeBob SquarePants 11:15 The Fairly Odd Parents 11:40 iCarly 12:30 Victorious 12:55 Big Time Rush 13:20 Marvin Marvin 13:45 SpongeBob SquarePants 14:40 The Penguins of Madagascar 15:30 The Fairly Odd Parents 15:55 iCarly 16:20 Big Time Rush

07.07.2013

Log˙ob SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Obbligu, 5 u 8 Unjoni Ewropea, 14 Luttu, 15 Espert, 17 Nitten, 19 Onora, 20 UΩin, 21 Kbar, 23 Ismar, 25 Aktar, 28 Lija, 29 u 30 Paroli, 31. Wiçç, 33 Filantropiku, 39 Óbub, 41 One, 42 Sta, 43 Frar, 45 Lista, 46 Dwana, 47 Twil, 50 Tonn, 53 u 54 Werwer, 56 Keffa, 58 Appell, 60 Tromba, 62 Çiçri, 64 Diski, 67 Lokawt, 69 Bnazzi, 70 Pa©na, 72 u 73 Saltna, 75 Fomm, 77 Kamp, 79 Allat, 80 u 82 Barrikata, 84 Art, 85 Nil, 87 Rari, 88 Trasferiment, 93 Mija, 94 u 95 Katuba, 96 Kopp, 98 Ftila, 100 u 101 Anatomija, 105 Moll, 108 Santi, 109 Mitmum, 110 Jannar, 111 Ideal, 112 Sta©nat, 113 Grotta, 114 Annetto.

271 Irba˙ €25 fi flus

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 20 21 23 25 29 31 33 39 41 43 45 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79 80

G˙andu x’jag˙mel ˙afna (7) Wa˙da mill-miΩati (6) Il-belt kapitali tat-Tajlandja (7) Idilku biex jin˙all fuq biçça towst (5) Ma jafx x’inhija ˙niena (6) u 19 Bil-mod il-mod, pass pass (11) Ersaq ’il hawn, inti! (4) Dan ’il fuq ’il fuq mill-art u l-ba˙ar (4) Dan mimli xa˙am mis-sonΩa (5) u 28 Verament, Ωgur, bis-sod, kollu minnu (9) u 30 Aktar minn favur wie˙ed (6) Tnax minn dan, sal-1972, kienu jag˙mlu xelin (4) Kif tiddeskrivi lil xi˙add li j˙obb lil kul˙add – tqatta’ u tiekol minnu (5,7) Din il-mara taz-ziju? (4) u 42 Hawn min jag˙mluha g˙all-flus (6) Omm il-.... qatt ma tag˙li (4) u 46 Dan xog˙ol miktub bl-idejn, mhuwiex stampat (10) Kelb tat-tfal çkejknin (4) Niedja, imxarrba u mdellka (4) u 54 Dan imexxi b’id kiefra tal-˙adid (6) Dan il-˙elu tat-tfal x’g˙andu x’jaqsam ma’ penitenza? (5) Din il-˙uta x’aktarx nikluha mnixxfa u mmell˙a (6) Din mhijiex ˙rafa, din storja ...... (6) Wie˙ed mill-profeti l-kbar tal-bibbja (5) IΩommuh tfal u nies bil-g˙aqal (5) Darba kienet tiswa 12-il uqija (6) Dan jie˙u gost ja˙qar lil ˙addie˙or (6) Tikka u tikka u tikka (5) u 73 Ulied pajjiΩna (6) EΩami li jsir bil-fomm, mhux bil-kitba (4) Bih ikollok kumpannija u mistrie˙ mentali (4) Kunjom il-President Russu (5) Qisna qeg˙din fil- ....., kemm hawn

dlam! (5) 82 Din il-lexxuna Ωg˙ira ssibha f’biçça kaxxa? (4) 84 u 85 Fid-dar dan huwa aqwa minn fri©© (6) 87 G˙ajta ta’ w©ig˙! (4) 88 Narawhom spiss fuq it-TV meta jaqbdu ma’ xi çentru partikulari (12) 93 Mewt u ...., Alla jaf mita (4) 94 u 95 Óu kollox ...... et amoris (6) 96 “.... ta’ ÓaΩ-Ûg˙ir” ta’ ÌuΩè Ellul Mercer (4) 98 Kaptani tal-ajruplani (5) 100 u 101 Xi˙add kesa˙lu, i˙obb jag˙milha tal-kbir (9) 105 Wie˙ed min-nhari (4) 108 Tid˙olx bejnhom u qoxrithom (5) 109 Aktar minn marbat wie˙ed (6) 110 Dan injam speçjali, iebes u jiswa l-flus (6) 111 Ûiemel tat-tfal iΩ-Ωg˙ar (5) 112 Wa˙da mill-burduri (7) 113 Mexxa l-Assedju tat-Torok u ˙alla ©ildu hawn (6) 114 Makkinarju li ma ta˙dimx ming˙ajru (7) Weqfin 2 3 6 9 11 12 13 16 18 22 24 26 32

G˙aΩel jew appunta lil dan il-bastun? (5) u 4 Din ˙or©a jew çurniena li ddendil ha ma’ dahrek (8) u 7 G˙adda minn inkjesta (10) u 10 Dan ma jimxix maΩ-Ωmien (8) Óalib tajjeb mimli ..... (5) Kontra evviva! (7) Dan sar mimli toqob (7) Din g˙a©in irqiq ˙afna (5) Dejjem subg˙u ....., onestissimu (5) B’din tag˙mel ˙in twil ma tikolx (5) Kixef g˙and in-nassaba? (3) u 27 Din irriskjat, iççansjat u ssugrat (8) Dan eΩerçtu b’eluf ta’ suldati (6)

33 Ma baqax rieqed (3) 34 L-ikla ta’ nofsinhar kif ˙adnieha millIngliΩi (4) 35 L-artista sabi˙a tal-img˙oddi Andress (6) 36 Min juΩa l-arma tieg˙u jist˙oqqlu biss stmerrija (6) 37 Bih issir taf il-piΩ (4) 38 u 40 M©iba, qag˙da, xe˙ta jew inklinazzjoni (9) 44 Persisenti ˙afna, ma te˙lisx minnu (4) 48 N (4) 49 Il-programm famuΩ “Grande ........” (8) 51 Il-profeta u l-fundatur tal-Islam (8) 52 Ta aktar fil-g˙ajn minn ˙addie˙or (6) 55 Wie˙ed mill-baΩokki (6) 57 Nispiççaw dejjem bl-.... Malti (4) 59 In-nassaba se jibqg˙u sejrin bih? (4) 61 Is-seng˙a tal-qbid tal-˙ut (4) 63 Hawn min it-tè j˙obbu bil-.... (4) 65 Óarre© jew ittrenja lil xi˙add (6) 66 Mhuwiex nieqes mis-sonΩa (4) 68 Kien ˙u l-kbir ta’ Mosè (6) 69 Dan tara© tal-injam? (6) 70 In-numru tal-appostli (4) 71 Imexxihom Fidel Castro (6) 74 Stilista ja˙dem b’nofsu (4) 76 Imexxi min ikollu dan f’idejh (4) 78 Tentattiv ta’ aktar sa˙˙a mis-soltu (5) 79 u 81 Dawn nies ta’ rashom (6) 82 Xi˙add impertinenti u qΩieΩ (5) 83 Dan i˙obb ipaçpaç bil-vojt (7) 86 Baqa’ mag˙ruf g˙all-g˙erf (7) 89 Ikkmanda jew qabbad lil xi˙add (5) 90 u 91 Il-ÌermaniΩ li wettaq ir-riforma protestanta (6) 92 Kontra ˙afifa (5) 97 I˙obb jg˙ix (5) 99 u 100 Dan xog˙lu li jaqleb lingwa g˙al o˙ra, bil-kliem (10) 102 Wa˙da mir-rotot (5) 103 u 104 Isem il-President Russu (8) 106 u 107 Din moqlija bil-la˙am kapuljat (8)

WEQFIN: 2 u 3 Battaljun 4 u 6 Gvernatur, 7 Nanna, 9 Wens, 10 u 11 Onorevoli, 12 Blakawt, 13 Karamba, 16 Passi, 18 Trakk, 22 u 24 Panorama, 26 u 27 Kapuljat, 32 Çafçaf, 33 u 34 Fellusa, 35 Nqatel, 36 Ordnat, 37 Iraq, 38 Usa, 40 Balleç, 44 A˙wa, 48 Werç, 49 Bradella, 51 Kwantità, 52 Skalda, 55 Bitmak, 57 Frak, 59 Erfa, 61 Opra, 63 Itma, 65 Sakkar, 66 Isem, 68 Teftif, 69 Bombli, 70 Paga, 71 Ìurati, 74 Ilma, 76 Erre, 78 Palat, 79 Att, 81 Int, 82 Klabb, 83 Frakass, 86 Óamallu, 89 Rotot, 90 u 91 Sellum, 92 Niten, 97 Penit, 99 u 100 Ammiraljat, 102 Ideat, 103 u 104 Bin©emma, 106 u 107 Bronkite.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun.

Isem

Indirizz

Tel No:

Rebbie˙ ta’ €25: RITA GRECH Avalon, Triq is-Seb˙ BirΩebbu©a

07.07.2013

Log˙ob

Tisliba bin-numri Bi 3 numri

B’4 numri 0016 0032 0051 0517 1296 1706 2065 2586 2852 3200 3266 3355 3453 4230 4236 4872 5283 5329 5523 5531 5737 6397 6661 7218 7367 7427

005 029 070 075 156 194 284 355 385 390 425 505 660 682 788 937

7432 7541 7751 8001 8054 8366 8725 8799 8975 9421 9800 9809

B’5 numri

B’6 numri

09658 11317 12695 16364 24855 30096 31634 34028 34788 38663 43559 52471 53648 58383 61523 61902 70185 72278 77757 88386 90541 95307

088263 202756 281836 479550

Bi 8 numri 17518550 24818587 41529293 63586078

SUDOKU sponsorjata minn WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙: MARIA CASSA. 50 Battrey Street Valletta

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

07.07.2013

PROPRJETÀ

Townhouse FURJANA: qieg˙da f’kantuniera, fiha Ωew©t ikmamar tas-sodda, kçina, kamra tal-ikel, spare toilet, kamra tal-banju u salott, kamra tal-˙asil fuq il-bejt u bil-bejt kollu. Fiha wkoll kantina bil-bir. Prezz €116,500 (Lm50,000) bla çens. Çempel fuq 79998477 jew 79243700

AvviΩi

bit˙a interna, main bedroom, spare bedroom, kçina combined, terazzin, bit˙a, ©nien u Ωew© kmamar o˙ra. Çempel fuq 99440884

ÓAL TARXIEN: Blokka kbira ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement, maisonette, Ωew© appartamenti u penthouse. Bilkomun u l-lift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel fuq 9982 6927.

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 99924999. Ming˙ajr a©enti

SIÌÌIEWI: Masionette isfel bieb g˙alih. Jikkonsisti f’intrata, salott, kamra tal-banju,

jekk jog˙©bok.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

XAGÓRA GÓAWDEX: Farmhouse g˙al bejg˙ fil-pjazza tax-Xag˙ra, bir-raba mag˙ha. fih wkoll spira. B’veduti ta’ Marsalforn u Ω-Ûebbu©. Çempel g˙al aktar informazzjoni lis-sid fuq 79254256 jew 99405813

Inbieg˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija, prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet t’ar lo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip t’arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija - 110 Triq ilKungress Ewkaristiku, Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21417235 jew 9982 5389.

ÛABBAR; Maisonette isfel sabi˙, bieb g˙alih, bla çens, bl-g˙amara, 3 kmamar tassodda, main bl- ensuite, living/dining kçina kbira blappliances tal-istainless stell, karma tal-banju, box room/kamra tal-˙asil u bit˙a kollox modern u kollox viçin. Talba €115,000 biex jinbieg˙ malajr çempel lis-sid 77 07 49 46 PROPRJETÀ GÓALL-KIRI ÓAL TARXIEN: Óanut Class 4 tajjeb g˙al kull tip ta negozju (g˙andu l-liçenzja tal-kummerç). Fih dawl, ilma u maduma ta’ kwalità. €7 kuljum Cemplu 99824167 SAN LAWRENZ GÓAWDEX: Townhouse b’7 kmamar tassodda, b’7 kmamar tal-banju kollha ensuite, Kçina, kamra tal-ikel apparti u salott combined. Fiha bit˙a bil-pool u BBQ area. Lesta minn kollox biex tinkera - www.saviourborgqronfli.com. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 79440012 jew 99456051

' # ' + '+ ' !#" ' ' ' #+' ' ! ( '" "" + ' '! # + '#+'# ' +% $

+ + &' % # "' # ! "# ' # + '"$ #

% * & )*

'#!

' !+%

#'# ' + ! ' ++ ) ' ++! ' "#! # + ' $ ' ' $" +!!! +' ' + ' ' *) '

*%# # +

*"#!' #$*( * *"# $ * !$$ # * & *% * *%!*% * ( # *! *% * *%# $%# &% * &# *% $*$ $$ !

*( % * % $* !&%*% *"#!' $ ! *! *% %!#)* # % # * !#*% *" #% " % ! * * * *$ #' $* !#*% * *) #*

# ' + '+ ' !#" ' "#! # + ' $ ' +!! +' #

(((

$ *"#! # $* !% % * #! &# *( * $!*

++ & $" ' ' + ' ' *) ' !" "# $ # '

Injam lest bi prezzijiet ir˙as. Kull tip ta’ chipboard, MDFs, chipboard, fuljetti ta’ melamine, u aktar (varnishes tal-hardener u komuni) u finishing tal- undercoat. Solid oak , ˙xuna varjata. Çempel g˙al aktar informazzjoni 99446951. Kamra tas-sodda doppja talfibre board, b’mirja mmulati u aççessorji addattati. Kulur griΩa. Ideali g˙al ©o kamra 12-il pied bi 12-il pied. Kundizzjoni perfetta u kienet miΩmuma tajjeb. Prezz negozjabbli. Çempel fuq 9924 2681.

07.07.2013

AvviΩi

Kamra tal-ikel, fridge freezer, washing machine, main bedroom, salott komplut, vetrina tal-injam, senduq u mejda tattelefon. Kollha f’kundizzjoni tajba u jinbieg˙u bi prezz ra©jonevoli. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 9947 2005 jew 99386077 Libsa tal-g˙arusa milbusa darba riçenti - €150. Libsa t’omm l-g˙arusa sewda bilgold - €50. Erbg˙a si©©ijiet talfjura antiki - €30. Erbg˙a si©©ijiet - €15. Numru ta’ rails ©odda tal-purtieri - €4 ilwa˙da. Ting˙ata komodina tas-salib ta’ Malta b’xejn (trid it-tiswija). Çempel fuq 79062928 Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 21 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Wallunit ta’ 12-il pied fi tliet biççiet ta’ 4 piedi l-wa˙da talkewba. Tajba b˙ala librerija. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 21486 683.

fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq: 21 446839 jew 9947 4505. Fax: 21470295. Email - alex@agrautoparts.com

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 662241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties. Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu, pasta, pizza, grills u light snacks . Çempel biex tiriserva post fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908. DAR GÓALL-ANZJANI

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel sabiex ting˙ata aktar dettalji fuq dawn in-numri: 21454908, 21454858 jew 7945 4908. G & G GENERAL CONTRACTORS Electrical - Plumbing - House Painting Welding Aluminium Works. Çempel fuq 79996810 jew 99273278. KISI TIBJID U TIKÓIL

Washing machine twin tab tad-ditta ‘Binateh’ uΩata tlett darbiet biss. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21651274 jew 79650396. Pjanu fuq il-˙adid, g˙andu bΩonn tuning, €500. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 27634001 jew 9811 3588 KAROZZI FORD FIESTA f’kundizzjoni mhux ˙aΩina. Ideali g˙al ispare parts €325. Çempel ghal aktar dettalji fuq 9947 3229 7722 7723

SERVIZZI DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich. Dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazzjoni fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI

DIVERTIMENT

Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani,

Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat.

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 21 805 811. INVESTIGAZZJONI PRIVATA

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com

MUSIC LINK

www.wpMalta.com

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’kara. Çempel fuq 21 482 796.

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? Ghandek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 79729967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

RESTAWR FUQ APERTURI Nag˙mel xog˙ol fuq twieqi, bibien u gallariji, tqaxxir, zebg˙a u dak kollu li jkun hemm bΩonn. Çemplu 777057 77.

Vin Aluminium, jag˙mlu bibien, twieqi, insect screens eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Çempel 2189 8999 jew 9946 5666. XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

TBATTIL TA’ FOSOS G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu cameras, tindif ta’ kanali taxxita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps çempel fuq 21 651029, 0042 1954 jew inkella fuq 9949 9714. TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group noffru servizz ta’ tag˙lim ta’ karozzi, muturi u mini buses. Kif ukoll kiri ta’ karozzi u taxi service. Prezzijiet jibdew minn €10. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 9942 2422. jew ibg˙at email fuq www.tewmi.com WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membra ne , damp proofing u rub be rised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 21488972, 21438326, 9944 5527 jew 99493840. jew id˙ol fis-sit

G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u l-kes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd., A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. email: horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOGÓOL TA’ KISI U TIBJID Aktar minn sitt snin esperjenza f’kull tip ta’ tik˙il. G˙al xog˙ol professjonali çempelg˙al aktar informazzjoni fuq 9958 6149 u tista’ titlob stima b’xejn. XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason g˙al aktar dettalji fuq 21 432352 jew 9947 7167.

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun. ÓMR 1717

07.07.2013

Almanakk

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 31 °c L-INQAS TEMPERATURA: 21 °c UV INDEX: 9 TEMP:

30°C

29°C

30°C

Xemxi

20°C

21°C

22°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

RIÓ:

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

Óafif u varjabbli BAÓAR: Óafif g˙al moderat li jsir ˙afif IMBATT: Baxx mill-Majjistral TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 23°c

31°C

32°C

31°C

23°C

24°C

22°C

Il-Fosos u l-Mall tal-Furjana fi Ωmien il-karettuni, mhux il-karozzi.

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd LAQGÓA ÌENERALI BIENNALI TAL-GWU YOUTHS

Chemimart 20/21, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta Fra Diego Dispensary, 94, Triq Villambrosa, il-Óamrun Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi St. Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-De-Lys, Santa Venera Mayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt ta’ Ta’ Xbiex, l-Imsida San Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar, Pembroke Rudolph Pharmacy, 133, Triq Rudolfu, Tas-Sliema Balzan Pharmacy, 70, Triq San Fran©isk, Óal Balzan Medicine Chest Pharamcy, Triq Demitriju Farrugia, il-G˙arg˙ur. Qawra Pharmacy, Earl's Court/1, Triq l-Im˙ar, il-Qawra Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misra˙ Dorell, Santa Lucia Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera, Birgu May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar Green Cross Pharmacy, 8, Misra˙ Gregorio Bonnici, iΩ-Ûejtun Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon, iΩ-Ûurrieq De Rohan Pharmacy, Triq Sant’ Antnin, ÓaΩ-Ûebbu© Nigret Pharmacy, Triq iΩ-Ûahar, Rabat Malta

Nhar it-Tlieta 9 ta’ Lulju fis-6.00pm fil-Workers’ Memorial Building il-Belt ser issir il-Laqg˙a Ìenerali Biennali tal-GWU Youths. F’din il-laqg˙a se jkunu qeg˙din ji©u diskussi Ωewg mozzjonijiet importanti bit-t˙ejjija g˙all-Kungress tal-5 ta’ Ottubru li ©ej, li se jimmarka s-70 sena tal-GWU. Il-membri talGWU li g˙andhom anqas minn 36 sena huma kollha mistiedna jattendu, kif ukoll dawk li huma attivi fl-g˙aqdiet taΩΩg˙aΩag˙ f’Malta. LOVE ON MARS Nhar l-Erbg˙a 10 ta’ Lulju fis-7.00pm, fil-grounds tal-Inspire (eks Razzett tal-Óbiberija), Marsaskala, Love on Mars, kunçert live b’risq l-Inspire minn Kurt Calleja u l-band tieg˙u li se tkun komposta minn: Pierre Cordina, Gianluca Bezzina, Chiara, Brooke, Amber, Warren Bonello, Kevin Calleja u Maxine Pace. Il-bibien jinfet˙u fis-7.00pm u l-prezz tal-biljetti huwa ta’ 7 ewro. G˙all-biljetti tista’ ççempel fuq in-numru 20928105 jew email events@inspire.org.mt TAÓT TLIET SALTNIET: MIKIEL CACHIA – MEXXEJ POLITIKU, INÌINIER U ARKITETT Nhar il-Ìimg˙a 12 ta’ Lulju, fis-7.00pm fi Ìnien tal-Kmand (Ìnien Luqa Briffa), iΩ-Ûejtun, l-G˙aqda Wirt iΩ-Ûejtun se tkun qieg˙da ttella’ it-tielet serata fil-Ìnien tal-Kmand iΩ-Ûejtun. G˙al din l-attività ©ew mistiedna is-Sur Liam Gauci u l-Perit Andrè Zammit li permezz tar-riçerka li g˙amlu, g˙andhom ˙afna x’jirrakkuntaw dwar il-persuna©© Ûejtuni, Mikiel Cachia – mexxej politiku, in©inier u arkitett.

G˙awdex Fontana Pharmacy, Triq il-G˙ajn, Fontana G˙awdex Tony's Pharmacy, Egret Court, Triq il-Wied, Marsalforn G˙awdex

Lottu

23 43 56 66 49

44 18 86

Super 5

FESTA ÌELATI

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Nhar is-Sibt 13 u l-Óadd 14 ta’ Lulju, is-Soçjetà Filarmonika San Pietru Banda BirΩebbu©a ser itella’ l-attività ‘Festa Ìelati’ fil-Bajja s-Sabi˙a ©ewwa BirΩebbu©a. Kif jixhed l-isem stess, ser tkun attività li tippromwovi l-©elat kif ukoll ˙elu tal-friΩa. L-attrazzjoni prinçipali ser ikun record li se jkun mag˙mul mill-©elat u ji©i vverifikat minn ©urija apposta mibg˙uta millMalta Records, u li l-qlieg˙ minnu ser imur g˙al Puttinu Cares. Apparti minn hekk, l-attività se tkun komposta minn diversi stands u kjosks li jkunu qed jesebixxu jew ibieg˙u prodotti li jkollhom x’jaqsmu mal-©elati, ˙elu tal-friΩa kif ukoll affarijiet varji o˙ra. Ser ikun hemm ukoll palk prinçipali minn fejn ser ikun g˙addej spettaklu kontinwu fosthom Ìor© u Pawlu, Danica Muscat u Klinsmann Coleiro. ID-9 KINEMASTIK INTERNATIONAL SHORT FILM FESTIVAL

09.07.1986 – Il-Parlament ta’ New Zealand jillegalizza l-omosesswalità

11.07.2012 – Astronawti i˙abbru l-iskoperta ta’ Styx, il-˙ames qamar ta’ Pluto

08.07.1981 - TeleviΩjoni Malta jaqleb uffiçjalment g˙all-kulur

14.07.2013 - Il-Jum Nazzjonali FrançiΩ

Fis-26 u s-27 ta’ Lulju ser isir wie˙ed mill-iktar avvenimenti kulturali mistennija g˙as-sajf - id-9 Kinemastik International Short Film Festival (KISFF). Il-KISFF se jippreΩenta Ωew© open-air screenings fil-Belt Valletta, nhar il-Óadd 21 ta’ Lulju fis-6.00pm u nhar is-Sibt 27 ta’ Lulju fil-11.30pm. Din is-sena il-KISFF se jittella’ fuq hypno screen fejn ilPixxkerija,il-Belt biswit il-Port il-Kbir. Min jattendi g˙andu garanzija ta’ lejla ma©ika ma’ Kinemastik fejn g˙aΩla ta’ films qosra lokali u internazzjonali, jikkompetu g˙all-premju tal©urija li huwa mfittex ˙afna, il-Kinemastik Golden Dot.

07.07.2013

Sports

il-Dar tal-PrOViDenza

il-Óames eDizzjOni tal-maratOna tal-VOlibOl Erbg˙in plejer se jie˙du sehem fil-˙ames edizzjoni tal-Maratona tal-Volibol b’risq id-Dar talProvidenza li g˙andha tintemm illum il-Óadd 7 ta’ Lulju 2013, filcarpark tad-Dar tal-Providenza fis-Si©©iewi bit-tema SABIÓ LI TAGÓTI. Dawn l-a˙˙ar ©img˙at dawn ilplejers impenjaw ru˙hom biss˙i˙ biex jit˙ejjew tajjeb g˙al din il-maratona kemm fiΩikament kif ukoll mentalment biex ikunu lesti g˙all-isfida ta’ 53 sieg˙a ta’ log˙ob kontinwu ta’ Voibol. Id-Dar tal-Providenza twaqqfet minn Monsinjur Mikiel Azzopardi fl-1965 bil-g˙an li tipprovdi residenza lill-persuni b’diΩabbiltà li g˙al xi ra©uni jew o˙ra, ilfamilja tag˙hom ma setg˙etx tkompli toffrilhom din ir-residenza. Id-Dar toffri wkoll servizz ta’ respite lil numru ta’ familji li g˙andhom membru

jum Dinji tal-Ìurnalisti tal-isPOrt 2 ta’ LuLju 2013 Matul din il-©img˙a li g˙addiet, eΩattament b˙al-lum tmint ijiem 2 ta’ Lulju, kien il-Jum Dinji tal-Ìurnalisti tal-iSport. G˙al din l-okkaΩjoni sSegretarju Ìenerali talG˙aqda Ìurnalisti Sports ta’ Malta, Sandro Micallef, bag˙at messa©© lill-membri u fost affarijiet o˙ra g˙amel riferiment g˙all-introduzzjoni tassocial media. Din it-tip ta’ medja, kiteb Micallef m’g˙andhiex taqta’ qalb il-©urnalisti u wisq iktar m’g˙andhiex ixxekkel jew tnaqqas minn kull inizjattiva simili. Huwa kien qed jirreferi g˙al fatt li min˙abba din il-medja donnu li ˙afna spiççalhom lentuΩjaΩmu li jiktbu jew ixandru stejjer esklussivi g˙aliex dawn tista’ tg˙id dejjem ikunu di©à ˙ar©u fuq xi sit elettroniku. Is-Segretarju Ìenerali sa˙aq li l-©urnalisti sportivi jridu jΩommu dejjem f’mo˙˙hom li finalment huma ja˙dmu b˙ala ©urnalisti u jibqg˙u s-sors uniku ta’ min jafda fuqu u mhux min jisma’ xi ˙a©a u jiktibha fuq il-pa©na personali tieg˙u jew ta’ xi grupp. B’riferiment g˙as-sors Micallef fakkar li tajjeb inΩommu quddiem g˙ajnejna filprivile©© sagrosant li kull ©urnalist g˙andu, dak li qatt ma jikxefx is-sors tieg˙u, lanqas f’çirkostanzi estremi meta tkun mitluba informazzjoni minn xi uffiçjal g˙oli ta’ xi assoçjazzjoni, pulizija u sa˙ansitra mill-Qorti. Dan jibqa’ dritt fundamentali ta’ kull ©urnalist u li jrid jibΩa’ g˙alih. Finalment f’isem l-G˙aqda Ìurnalisti Sport, is-Segretarju Ìenerali, Sandro Micallef awgura kull suççess fil-˙idma ta’ ©urnalisti ta’ esperjenza u wkoll awgura futur mill-isba˙ f’din il-linja lil dawk il-©urnalisti Ωg˙aΩag˙ li bdew ixxog˙ol ©urnalistiku sportiv matul din l-a˙˙ar sena.

b’diΩabbiltà. Fil-preΩent, id-Dar tal-Providenza hi d-dar ta’ 99 resident b’diΩabbiltà. Hemm erba' skopijiet g˙aliex id-Dar tal-Providenza torganizza din il-maratona. L-ewwel skop hu li jin©abru fondi biex is-servizz siewi li tag˙ti d-Dar tal-Providenza jkun jista’ jibqa’ g˙addej u jitjieb. Ittieni skop hu li permezz ta’ din il-maratona d-Dar tinkora©©ixxi l-volontarjat. It-tielet skop hu li d-Dar tinkora©©ixxi l-isport ˙alli jkunu jistg˙u jg˙ixu ˙ajja aktar b'sa˙˙ita. L-a˙˙ar skop u mhux l-inqas hu li permezz ta’ din il-maratona id-Dar tal-Providenza tkompli twa˙˙al dak il-mess©© li dejjem tipprova tibg˙at lis-soçjetà Maltija, ji©ifieri li a˙na llkoll irridu dejjem nirrispettaw lillpersuni b’diΩabbiltà, nitrattawhom bid-dinjità li tixirqilhom

u noffrulhom l-g˙aΩliet u lopportunitajiet li kul˙add g˙andu dritt li jgawdi. Il-Maratona tal-Volibol bdiet il©img˙a u tintemm illum. Din hija okkaΩjoni o˙ra fejn id-Dar t˙e©©e© lill-poplu Malti u G˙awdxi biex jg˙in biex jin©abru l-fondi li tant huma me˙tie©a biex tkomplu toffri sservizzi siewja tag˙ha u ttejjibhom. In˙e©©u lil kul˙add biex jag˙ti il-kontribuzzjoni tieg˙u ˙alli nkomplu nuri l-valuri sbie˙ li t˙addan is-soçjetà Maltija. In-numri li wie˙ed jista jçempel huma dawn: 50602011 g˙al donazzjoni ta’ €10, 50602012 g˙al donazzjoni ta’ €15, 50602013 g˙al donazzjoni ta’ €25, 50618944 g˙al donazzjoni ta’ €7 permess ta’ SMS. In-numru tal-BOV Mobile Pay huwa 79324834.

07.07.2013

Sports

“...l-ISPOrT DejjeM KIeN ID-Den Matul din il-©img˙a MelV IC Z aMMIT tkellem ma’ MarK CuTajar - pesuna sinonima mal-isports lokali u l-©urnaliΩmu sportiv. Cutajar kien g˙alliem tal-Matematika g˙al 17-il sena. Fil-preΩent huwa l-Viçi President tal-Kumitat Olimpiku Malti u rappreΩentat ta’ dan l-istess kumitat fil-kumitat tal-Kunsill Malti g˙allIsport. Qabel din il-kariga huwa serva b˙ala Direttur tal-Isport fi ˙dan listess kumitat (KOM). Fil-passat kien President ta’ Marsaxlokk Waterpolo Club u Viçi President ta’ Marsaxlokk Football Club. Huwa g˙andu esperjenza twila fil-midja fejn beda mal-PBS u fil-preΩent huwa wkoll Kap ta’ ONe Sport.

Mag˙ruf b˙ala dak li tg˙idha kif t˙ossha. X’jiddistingwik biex tkun meqjus hekk minn ta’ madwarek?

Jien minn dejjem g˙amilt dan ix-xog˙ol fuq prinçipju wie˙ed, dak ta’ serjetà u ta’ lealtà lejn dak kollu li nirrapporta fuqu, kif ukoll dak kollu li jkunu qed jaqraw, jaraw jew jisimg˙u. Fil-©urnalΩimu tg˙allimt li meta tg˙id il-verità u verità kollha ming˙ajr tidwir ta’ fatti u ming˙ajr ma t˙ares lejn uçu˙, tmexxxi u tiggwadanja rispett. Mhux hekk biss, jien dejjem rajt li qatt ma d˙alt personali fi kritika jew rappurata©© tieg˙i u g˙alhekk dan Ωied biex min qed jarani jew jismg˙ani jaççetta dan l-istil ta’ ©urnaliΩmu. Barra minn hekk, l-istil tieg˙i kien dejjem li nikkritika fejn hemm bΩonn, liema kritika hija wa˙da kostruttiva li tista’ twassal g˙al titjib.

M. Meta wie˙ed jag˙ti daqqa t’g˙ajn is-CV tieg˙ek, jinnota li l-aspett komuni tal-˙idma tieg˙ek huwa l-isports. X’kien il-fattur ewlieni li ©ibdek lejn l-isfera sportiva?

T. Biex ng˙id il-verità, jien g˙alliem u kontra dak li ja˙sbu ˙afna jien ng˙allem matematika u mhux edukazzjoni fiΩika. Imma l-isport dejjem kien id-denominatur komuni ta’ ˙ajti. Bdejt nilg˙ab futbol fuq livell amatorjali u wara d˙alt fl-aministrazzjoni. Il-©ibda lejn l-isport kienet wa˙da li diffiçli tispjega. Missieri, ommi u lanqas ˙uti mhuma dilettanti tal-isport, iΩda jien twelidt hekk u iktar kemm jg˙addi Ωmien iktar l-isport sar parti integrali minn ˙ajti kif wara kollox g˙adu sal-©urnata tal-lum. Bla dubju ta’ xejn meta mort ma’ ONE, l-programm L-Argument ©ie sinonimu mieg˙i. Óafna nies jarawni fit-triq u jg˙iduli “targumentax ta!”. Il-programm huwa wie˙ed mill-aktar programmi li ilu jixxandar. Nies b˙al Clinton Buhagiar u Pamela Schembri (li qed jippreΩentaw b˙alissa), g˙al o˙rajn b˙al Norma Saliba, Janice Briffa u Joanna Farrugia, li taw il-kontribut tag˙hom fil-passat, g˙amlu dan il-programm dejjem Ωag˙Ωug˙ u ta’ suççess. LArgument, fil-fatt reba˙ g˙al tliet darbiet, l-unur tal-aqwa programm sportiv lokali.

M. Ix-Xlukkjari rawk fl-amministrazzjoni ta’ tmexxija kemm fil-klabb tal-waterpolo u kif ukoll fil-klabb tal-futbol club. X’kienu l-isfidi ewlenin li kellek fiΩ-Ωew© irwoli differenti u kif tiddeskrivi l-impatt tieg˙ek fuq iΩ-Ωew© timijiet rispettivi?

T. Jien mort noqg˙od Marsaxlokk wara li iΩΩewwi©t lura fl-1999. Marsaxlokk kienet realtà sportiva b’sa˙˙itha u anke grazzi g˙al inkora©©imernt ta’ xi nies mil-lokal li ressquni lejn il-klabbs tal-lokal. Fil-waterpolo qattg˙ajt xi Ωmien President fejn na˙seb li l-klabb g˙adda minn mumenti sbie˙ ˙afna; na˙seb l-a˙˙ar mumenti sbie˙ li kellu dan il-klabb fl-istorja riçenti tieg˙u. Irba˙na diversi unuri, sew fuq livell ta’ klabb, u kif ukoll ta’ plejers individwali fit-Tieni DiviΩjoni u anke konna viçin sew l-Ewwel DiviΩjoni g˙al dak li huwa livell. Wara imxejt lejn il-futbol fejn hemmhekk iltqajt ma’ Victor Scriha li ta qalbu u l-ener©ija kollha tieg˙u biex ittrasforma lil Marsaxlokk fil-futbol fejn ©ie inkurunat bl-unur ewlieni, dak tar-reb˙ talKampjonat Premier. Kien Ωmien sabi˙ ˙afna u barra minn hekk kien Ωmien li g˙allimni ˙afna.

Mark Cutajar jintervista lil Alessandro Del Piero

Minn dejjem kelli x-xewqa li nikkontesta lelezzjonijiet tal-Kunsill Olimpiku Malti. Kull min i˙obb l-amministrazzjoni sportiva bla dubju ta’ xejn jixtieq jasal s’hemm. Ìejt elett bl-og˙la ammont ta’ voti fl-EΩekuttiv fl-2009 u wara ftit xhur kien hemm vakanza g˙al post ta’ Direttur Tekniku u ©ejt elett bi kwaΩi l-massimu tal-voti. Kienet sfida kbira g˙alija fejn bdejt kollox millbidu. Sibt g˙ajnuna kbira mill-eks President lIm˙allef Lino Farrugia u mill-President attwali Julian Pace Bonello, li permezz tag˙hom bdejt nikseb esperjenza. Bla dubju l-Log˙ob tal-PajjiΩi IΩ-Ûg˙ar f’Çipru, ma kinitx l-a˙jar esperjenza, però t-tliet medalji tad-deheb miksuba kien ilmassimu li wie˙ed seta’ jikseb. Fl-2011, fil-Liechenstein g˙amilna preparazzjoni eççellenti u kollox ©ie tajjeb. Ir-riΩulat kien ukoll wie˙ed eççellenti. Malta kisbet l-a˙jar riΩultat barra l-pajjiΩ fl-Istorja bi tmien medalji ta’ deheb miksuba. Barra minn hekk irnexxielna inwasslu atleti g˙ar-rekords nazzjonali f’avvenimenti importanti. G˙amilna face-lift ukoll tal-MOC Sports Awards fejn minn avveniment li kien qed jiswa ˙afna flus, ©ie avveniment ta’ livell superjuri u li ©ab ilKunsill Olimpiku Malti ma jo˙ro© xejn minn ©ewwa. Dan anke grazzi g˙al xog˙ol importanti ta’ Norman Hamilton, chairman tal-Kumitat Organizzattiv. Anke l-esperjeza Olimpika kienet wa˙da tajba, g˙alkemm biex ng˙id kollox kont qed nistenna l-ewwel medalja g˙al Malta, liema medalja kienet wa˙da possibbli ˙afna.

07.07.2013

Sports

ominatur komuni Ta’ ÓajTI” Mark Cutajar M. Mill-kamp ©urnalistiku, liema huma l-aktar esperjenzi interessanti li kellek matul dawn l-a˙˙ar snin? T. Fil-©urnaliΩmu kelli ˙afna mumenti sbie˙ li diffiçli insemmihom kollha. Bla dubju fl-1998, kienet l-a˙jar sena tieg˙i fejn kont l-ewwel ©urnalist Malti li rrapporta t-tazza tad-dinja tal-futbol mill-pajjiΩ li qed jospita, Franza. Na˙seb li minn dakinhar irnexxieli navvanza sew fixxandir anke grazzi g˙all-g˙ajnuna u t-tmexxija ta’ Ωewg ˙bieb tieg˙i Victor Grech u Gino Cauchi li kienu jmexxu d-Dipartiment tal-Isport matul dak iΩ-Ωmien. Sirt l-ewwel kummentatur li g˙amilt kummentarju ta’ finali ta’ Tazza tad-Dinja mill-istadium. Imbag˙ad kien hemm esperjenzi o˙rajn, fosthom rapurata©© taç-Champions League, finali tas-snooker talog˙la livell, u diversi intervisti ma’ personalitajiet importanti, fosthom Pelè u Maradona li jibqg˙u fil-memorja tieg˙i g˙al dejjem.

M. Kif tiddeskrivi l-mod ta’ kif isir il-©urnaliΩmu sportiv f’pajjiΩna? Fejn ta˙seb li g˙andna ntejbu? T. Jien na˙seb li l-©urnaliΩmu sportiv g˙amel passi ’il quddiem. Bla dubju ta’ xejn b’teknolo©ija li tibqa’ tavvanza, Ωdiedet il-kwalità, sew fil-filmati, u kif ukoll fis-servizzi. Anke fil-©urnaliΩmu tal-kitba kien hemm avvanz u mhux biss qed ssir rappurta©© iΩda anke qed ikun investigattiv. Però hemm problema, ˙afna qed isiru ©urnalisti malajr u ˙afna drabi tinsa u tara nies li g˙adhom jibdew u li l-livell tag˙hom ikun g˙adu mhux aççetabbli. Jien meta bdejt ma’ Television Malta; kelli Ωmien twil ta’ ta˙ri© qabel bdejt radju, imbag˙ad televiΩjoni, issa mhemmx dik ir-reqqa g˙all-eΩattezza. Nemmen li l-G˙aqda Ìurnalisti Sports qed tilg˙ab rwol tajjeb ˙afna u tista’ tilg˙ab rwol ikbar ’il quddiem b’diversi korsijiet intensivi g˙al min irid jie˙u karriera fil-©urnaliΩmu sportiv.

M. Kif tiddeskrivi l-potenzjal li g˙andu l-isport Malti u x’ta˙seb li huma l-isfidi ewlenin li qed itelfu mill-potenzjal li nil˙qu riΩultati o˙rjan? Kif nistg˙u neg˙lbu dawn l-istess sfidi? T. L-isport Malti ghandu bΩonn jag˙mel qabΩa filkwalità. Hemm bΩonn isir iktar investiment fl-infrastruttura, hemm bzonn ta’ iktar trasparenza, serjetà fi tqassim ta’ fondi pubbliçi. Hemm bΩonn li ng˙inu lill-atleti Maltin billi inpo©©uhom fl-a˙jar sitwazzjonijiet biex jag˙mlu t-ta˙ri©. Nag˙ti eΩempju wie˙ed, fi Ωmien li ©ej hemm bΩonn li na©evolaw lil dawk l-atleti li jkollhom eΩamijiet ma’ kompetizzjoni. Jekk nibdew mill-affarijiet baΩiçi u sempliçi nistg˙u naslu. Mark Cutajar flimkien mal-President tal-Kumitat Olimpiku Malti

M. X’inhuma l-isfidi ewlenin li ser ikun qed jaffaççja l-Kumitat Olimpiku Malti fiΩ-Ωmien li ©ej? T. IL-Kunsill Olimpiku Malti g˙andu sfida kbira quddiemu issa li g˙al perçentwal kbir hemm nies ©odda. Bla dubju hemm bΩonn li Malta tag˙mel qabΩa fil-kwalità g˙al dak li huwa sport elite. Irridu n˙arsu lejn il-Log˙ob tal-PajjiΩi Ω-Ωg˙ar b˙ala staffa g˙al-log˙ob ikbar u mhux objettiv ta’ karriera. Bdejna bi ftit korezzjoni biex inwasslu atleti li possibbilment jistg˙u jirb˙u medalja Olimpika fl-a˙jar forma fil-BraΩil. Hemm bΩonn ukoll face lift g˙al dak li huwa dehra. Il-KOM hija entità presti©juΩa fl-isport u anke d-dehra taffettwa ˙afna. Grazzi g˙ad-Direttur tal-Marketing il-©did, Jonathan Vella, fi Ωmien li ©ej l-KOM ser ikollu website moderna u ©dida. Qed isir xog˙ol preparatorju biex insa˙˙u t-taqsima medika tal-KOM sabiex l-atleti ikunu qed jag˙tu l-aqwa li verament jistg˙u jag˙tu. Na˙seb però li wasal iΩ-Ωmien li l-KOM jinvesti iktar fil-˙addiema tieg˙u u fi Ωmien mhux ’il bog˙od nara li l-uffiçju tekniku g˙andu ji©i mmexxi mill-impjegat full time kif wara kollox g˙andhom il-pajjiΩi kollha, inkluΩ dawk Ωg˙ar u mhux volontarju.

M. Kif tiddeskrivi r-relazzjoni bejn il-Kumitat Olimpiku Malti u l-Kunsill Malti g˙all-Isport? T. Ng˙idlek il-verità mill-2009 lil hawn ir-relazzjoni ma kinitx tajba ˙afna, anzi ng˙idlek li kienet ˙aΩina. Kien hemm antagoniΩmu li kien qed ixekkel ir-relazzjoni. Óafna drabi nies fil-Kunsill Malti g˙al-Isport ˙asbu li qed imexxu il-Kunsill Olimpiku Malti. Kien hemm battibekki kbar li vittmi tag˙hom kienu l-atleti. KaΩ çar huwa fl-2010 fejn min˙abba problema biex ji©i ffirmat il-kuntratt, it-tirtaur William Chetcuti ma kellux il-fondi biex immur jispara il- pre-shoot tal-Commonwealth Games fl-Indja li saru fi Frar. Anke fl-EΩekuttiv kien jin˙ela ˙afna ˙in niddiskutu din ir-relazzjoni. Mhux qed nipponta subg˙ajja lejn l-ebda individwu, però r-relazzjoni kienet diΩastruΩa. Issa rajna çaqlieqa minn ftit xhur lil hawn. Is-segretarju Parlamentari Stefan Buontempo u ç-Chairman il-gdid tal-Kunsill Malti g˙all-Isport, Jonathan Barbara, mill-ewwel taw l-idejn tal-˙biberija lil Kunsill Olimpiku Malti. Fla˙˙ar qed na˙dmu flimkien g˙all-©id tal-isport. B’rieda tajba mill-ewwel ©ie ffirmat kuntratt u bdew diskussjonijiet g˙as-snin li ©ejjin. Jidher li ta˙t ittmexxija ta’ Barbara, il-mod ta’ kif il-KMS u l-KOM j˙arsu lejn xulxin huwa tajjeb, anzi tajjeb ˙afna.

07.07.2013

Sports

kaMpjonat nazzjonali tal-Mountain Bikes

Vella u Magri

chaMpions

tal-Mountain Bikes L-Assoçjazzjoni tal-Mountain Bikes organizzat it-tellieqa tal-kampjonat nazzjonali nhar il-Óadd li g˙adda fil-MiΩieb bl-aqwa mountain bikers ta’ Malta jie˙du sehem. It-tellieqa kienet wa˙da eçitanti ferm fil-madwar sabi˙ talMiΩieb, bis-si©ar taΩ-Ωebbu© mat-triq kif ukoll diversi raddi antiki bi storja twila. Jason Vella tat-Team Greens, malajr mar fuq quddiem b’Mark Bonnici talAgones Pedal Power, Etienne Bonello tat-Team Greens u Maurice Formosa ta’ The Cyclist ji©ru warajh. Formosa ˙are© minn dan ilgrupp wara diversi tentattivi ta’ Vella fl-ewwel lap. It-tlieta li kien fadal filgrupp irnexxielhom jibnu

vanta©© tajjeb fuq l-avversarji, iΩda fit-tieni lap Vella waqa’ u Bonello nqag˙tetlu l-katina biex Bonnici mar fuq quddiem. Madankollu Jason Vella malajr irkupra u ma tilifx wisq ˙in biex kompla rasimb-ras ma’ Bonnici sala˙˙ar, biex fl-a˙˙ar parti tattelg˙a g˙amel sforz qawwi biex da˙al fl-ewwel post u kien dikjarat champion ta’ Malta tal-mountain bikes. Fittielet post spiçça Formosa. Stephania Magri tal-Agones Pedal Power, reb˙et il-kategorija hekk imsejj˙a fameless u wkoll saret champion ta’ Malta tan-nisa tal-mountain bikes, filwaqt li Liran Ben-Ari tal-istess klabb, reba˙ il-kategorija Sport.

Jason Vella Champion ta’ Malta tal-Mountain Bikes

karozzi

jacques Mizzi

Ritratt: KINSLEY NEWMAN

jakkwista l-aÓjar speed f’sector 2 fiÇ-Çirkwit ta’ croft l-ingilterra

Il-karozza ta’ Jacques Mizzi, Coca Cola Zero Clio fuq tliet roti f’dawra fiç-çirkwit ta’ Croft.

IΩ-Ωg˙aΩug˙ Malti Jacques Mizzi kellu l-a˙jar ˙in tieg˙u f’10 tlielaq li ˙a sehem fihom fil-British Touring Car Championship. Huwa spiçça fl-14-il post wara li kien beda fil-11-il filliera fil-21 post. Li ggwadanja seba’ postijiet f’tellieqa ta’ dan il-livell, kien fih innifsu di©à suççess g˙al-Malti. Biex sewwieq jispiçça f’qag˙da tajba f’dawn ilkampjonati, ikun irid lewwel nett li jispiçça kemm jista’ jkun tlielaq u Mizzi dan irnexxielu jag˙mlu f’kull tellieqa li ˙a sehem fiha fit-tazza UK Renault Clio. Fil-fatt fl-10 rawnd xejn inqas minn ˙ames sewwieqa ma rnexxielhomx jaslu sal-a˙˙ar tat-tellieqa biex jistg˙u jikklassifikaw. Jacques Mizzi qed juri titjib konsiderevoli minn tellieqa g˙all-o˙ra peress li qed itejjeb l-ispeeds tieg˙u. Fl-10 ti©rijia fi Croft, Mizzi irre©istra l-a˙jar speed tasSector 2 ta’ 94 mil fissieg˙a. B’dawn il-wirjiet li Mizzi qed jirre©istra fiç-çirkwiti kollha, huwa evidenti li huwa kapaçi jsir, ftit ftit, laqwa sewwieq overall, f’dawn il-kampjonati.

Fi Croft fid-disa’ rawnd huwa kellu t-tielet l-a˙jar speed ta’ 92.5 mil fis-sieg˙a u overall kellu s-sitt l-a˙jar ˙in ta’ 91.4 mil fis-sieg˙a, fejn anki qabeΩ lil eks champion Paul Rivett, li g˙andu esperjenza ˙afna aktar minn Mizzi. Issa li jidher li jonqsu Jacques Mizzi huwa li jsir jaf aktar iç-çirkwiti kollha u jkun aktar konsistenti flispeeds li jtella’. Naturalment dan huwa ferm aktar façli li tg˙idu milli twettqu. Li sewwieq minn Malta jie˙u parti f’kompetizzjonijiet tal-kampjonat Brittaniku mhux xi çajta u dan iΩΩag˙Ωug˙ Malti Jacques Mizzi qed jag˙ti wirjiet tajbin ferm. It-tim tieg˙u Westbourne Motorsport qed japprezzaw ferm il-kontribut ta’ punti li Mizzi qieg˙ed jikseb lejn lEntrants Trophy. Fil-klassifika tas-sewwieqa individwali tat-Tazza tarRenault UK Clio tal-2013, Jacques Mizzi qieg˙ed fl-20 poΩizzjoni b’37 punt u fitTazza Graduate qieg˙ed fit13-il post b’95 punt. It-tlielaq li jmiss g˙al Mizzi issa huma f’Snetterton fil-11 u t-12 ta’ Awwissu wara li jie˙u vaganza qasira.

07.07.2013

Sports

tennIS

ForMula 1

Il-FranÇIÛa MarIon BartolI reÌIna ta’ WIMBledon Marion Bartoli reb˙et l-ewwel Gran Slam filkarriera personali tag˙ha meta g˙elbet lil ÌermaniΩa Sabrine Lisicki 6-1, 6-4 f’sieg˙a u 21 minuta. Il-FrançiΩa ta’ 28 sena pattiet g˙attelfa li ©arrbet fil-finali ta’ Wimbeldon is-sena li g˙addiet meta kienet tilfet kontra Venus Williams. Il-log˙ba bdiet b’Bartoli letteralment tkaxkar lill-avversarja tag˙ha b’˙afna log˙ob tajjeb b’backhands qawwija u service brillanti. F’dan l-ewwel sett il-ÌermaniΩa ma kinitx taf x’laqg˙atha. Madankollu fit-tieni sett g˙alkemm l-anadament beda l-istess b˙al talewwel sett u wasal sa skor ta’ 5-1 favur Bartoli, minn hawn ’l quddiem Lisicki g˙amlet comeback eccezzjonali u wara li spiççat biddmug˙ f’g˙ajnejha, heΩΩet sniena bil-kbir u resqet qrib tal-avversarja biex spiççat tilfet issett biss 6-4. Ta’ min jg˙id li Lisicki eliminat fir-raba’ rawnd liç-çelebri Serena Williams. Anki g˙al ÌermaniΩa din kienet l-ewwel finali tag˙ha fi Gran Slam.

Il-FInalI tal-IrÌIel: Murray kontra novak djokovIc Illum ikollna l-finali ta’ Wimbledon tal-ir©iel biex b’hekk jintemm dan it-turnament mondjali wara li l-biera˙ intemm it-turnament tan-nisa. Il-partiçipanti f’din il-finali tal-lum huma lIskoççiΩ Andy Murray li se jkun qed jikkontesta l-finali g˙at-tieni sena konsekuttiva wara li reba˙ b’mod drammatiku lil Jerzy Janowics talPolonja fis-semi finali, u s-Serb Novak Djokovic li fis-semi-finali g˙eleb lil plejer mill-Ar©entina Juan Martin del Potro. Djokovic li kien it-top seed f’din il-kompetizzjoni, iΩda, ˙a erba’ sig˙at u 44 minuta biex g˙eleb lil Potro li kien seed numru tmienja. Dan il-˙in huwa l-itwal wie˙ed f’semi-finali ta’ Wimbledon tal-ir©iel fl-istorja tat-turnament.

Jidher li l-favorit nett g˙al-lum huwa Murray. Aktarx li l-aspett fiΩiku fil-log˙ba tal-lum se jkun importanti. Djokovic huwa plejer kbir kif inhu Murray, iΩda l-folla preΩenti se tkun favur Murray u dan, huwa kkalkulat, li jg˙atih bejn ˙amsa u 10 fil-mija vanta©©. Barra minn hekk Murray jidher ippreparat biex jirba˙ din il-finali. Huwa qed jispera li jpatti g˙at-telfa li ©arrab fil-finali ta’ din il-kompetizzjoni kontra Roger Federer is-sena li g˙addiet. Id-dilettanti Brittanici tat-tennis, li wie˙ed irid jg˙id huma ˙afna, qed jisperaw li Murray jtihom is-sodisfazzjoni tal-unur tas-singles tal-irgiel ta’ Wimbledon li huma ilhom ma jirb˙u 77 sena.

HaMIlton jIBda Fuq quddIeM FIl-ÌerManja

Lewis Hamilton g˙eleb li Sebastian Vettel letteralment fid-dar tal-Mercedes g˙al Grand Prix tal-Ìermanja. Hamilton g˙adda liç-champion tad-dinja fl-a˙˙ar lap talkwalifikazzjoni l-biera˙ wara nofsinhar b’0.103 sekondi. Mark Webber tar-Red Bull spiçça bit-tielet l-a˙jar ˙in biex Kimi Raikkonen talLotus kellu r-raba’ l-a˙jar ˙in. Romain Grosjean u Daniel Ricciardo ikollhom iΩ-Ωew© poΩizzjonijiet ta’ wara. IΩΩew© sewwieqa tal-Ferrari jibdew fis-seba’ u t-tmien postijiet – Felipe Massa u Fernando Alonso. B˙alma jafu d-dilettanti talFormula One, b˙alissa g˙add-ejja l-kwistjoni tal-uΩu tas-soft tyre. Illum Alonso u t-tim tal-Ferrari jkunu qed jisperaw li huwa jitla’ fl-ewwel

post wara li dawk kollha ta’ quddiem jid˙lu jbiddlu t-tyres peress li kollha se juΩaw soft tyres u dawn it-tyres wara xi sitt laps jibdew inaqqsu filveloçità. Dwar Hamilton wie˙ed irid jg˙id li dan irritorna g˙allforma tajba tieg˙u wara li flewwel tliet sessjonijiet kien ˙aΩin ˙afna. Il-biera˙ wara lprovi qal “Dalg˙odu konna lura ˙afna, g˙amilna bidla li ma kontx naf jekk hux se ta˙dem jew le, imma ovvjament ˙admet”. Min-na˙a tieg˙u Vettel qal “Konna qrib xulxin ˙afna. Ippruvajt kollox imma sfortunatament ma kienx biΩΩejjed. Qeg˙din qrib tag˙hom ˙afna aktar milli konna l©img˙a l-o˙ra fl-Ingilterra, g˙alhekk a˙na kunfidenti ˙afna”.

“rooney MHux gÓall- BejgÓ” Il-mani©er ©did taç-champions renjanti tal-Premiership IngliΩ, Manchester United, David Moyes ikkonferma li Wayne Rooney mhux g˙al bejg˙ u se jibqa’ f’Old Trafford. Il-futur ta’ Rooney dan is-sajf kien qed jissemma f’˙afna spekulazzjonijiet u kien ilka©un li ntefa’ dell fuq il-bidu tal-karriera ta’ Moyes f’Old Trafford. Iç-Chelsea, l-Arsenal u lParis Saint-Germain kollha ssemmew b’konnessjoni malattakkant internazzjonali IngliΩ, iΩda Moyes qal li lInternazzjonali IngliΩ se jibqa’ f’Old Trafford. “Wayne mhux g˙al bejg˙” qal Moyes, “Huwa plejer talManchester United u huwa se jibqa’ plejer tal-United” Hawn ta’ min wie˙ed isemmi li Moyes kien ukoll ilmani©er tal-plejer li llum g˙andu 28 sena meta dawn kienu ma’ Everton. Moyes jemmen li hu jista’ jo˙ro© laqwa minn Rooney. “Jien iffurtunat li ili naf lil Wayne minn meta kellu 16-il sena” qal Moyes, “Kelli diversi laqg˙at ma’ Wayne. B˙alissa qed jittrenja tajjeb ˙afna. Nista’ ng˙id li huwa lura g˙al forma normali tieg˙u u b˙alissa jiena anzjuΩ biex nibda na˙dem fit-tul mieg˙u. A˙na tkellimna kemm-il darba u kif naraha jien, ©ara x’©ara qabel issa g˙adda. Qed na˙dmu flimkien. Nista’

David Moyes

David Moyes il-mani©er ©did ta’ Manchester United meta kien ippreΩentat lill-medja nara dik il-˙arsa f’g˙ajnejh. Jidher ferhan u la huwa stess qed jg˙id li se jissettilja u jerga’ jibda jilg˙ab tajjeb allura ejjew nistennew u naraw. Huwa plejer tajjeb ˙afna u ppermettuli nirrepeti li huwa mhux g˙al bejg˙”. Moyes zamm bog˙od mil-

laqg˙a li ssemmiet bejn Rooney u l-predeçssur tieg˙u Sir Alex Ferguson dwar il-possibbiltà li l-plejer jitlaq minn ma’ Manchester United. Dwar dan huwa qal biss “Kien hemm laqg˙a privata bejn tnejn min-nies li jien ma kontx fiha. Issa il-kwistjoni

hija tieg˙i u qed na˙dem fuqha jien. Jien qed in˙ares ’l quddiem biex na˙dem ma’ Rooney u ng˙inu jil˙aq il-livelli li jien çert li kapaçi jil˙aq. Nista’ ng˙id kategorikament li Wayne Rooney qed jittrenja b’kulma g˙andu. Kieku jien kont Rooney kont in˙ares lejn

il-le©©endi ta’ dan il-klabb. Ovvjament se nara lil George Best, Bobby Charlton, Roy Keane u jien ng˙id li Wayne mhux ˙afna bog˙od minnhom. Mhux daqshekk diffiçli biex jikseb il-gowls u g˙alhekk jista’ jersaq lejn dawn il-le©©endi.”

07.07.2013

A˙barijiet

Il-prIvIleÌÌI ta’ NormaN vella

Norman Vella pprova jpin©i lilu nnifsu ta’ ‘vittma ta’ diskriminazzjoni politika’ meta fl-a˙˙ar tal-iskeda talPBS intemmlu s- secondment tieg˙u minn mal-istazzjon nazzjonali u ntbag˙at lura mad-Dipartiment tal-Immigrazzjoni. Fir-realtà fis-snin li g˙addew Vella kien ipprivile©©jat politikament u jekk xejn meta ttie˙det id-deçiΩjoni li jintemmlu s- secondment li kellu mal-PBS, intemmu wkoll il-privile©©i ‘politiçi’ li kien igawdi. Norman Vella ©ie ssekondat mal-PBS biex jibda jtella’ programmi f’isem ilkumpannija Where’s Everybody? bi s˙ab mal-PBS. Vella spiçça ja˙dem malPBS mhux permezz tal-

proçedura normali ta’ g˙aΩla wara sej˙a g˙all-applikazzjonijiet, imma wara deçiΩjoni politika mill-Gvern Nazzjonalista, b’g˙aΩla diretta permezz ta’ ‘deployment on grounds of public policy’. G˙al g˙add ta’ snin, Norman Vella kien qieg˙ed igawdi dan il-privile©© li ja˙dem mal-PBS ming˙ajr ma sar proçess ta’ g˙aΩla biex ing˙aqad mal-istazzjon nazzjonali, purament fuq deçiΩjoni politika. Dan se˙˙ f’kuntest fejn g˙al ˙afna snin il-kumpannija Where’s Everybody kellha kwaΩi monopolju g˙al dawk li huma programmi ta’ ©rajjiet kurrenti u l-impjegati talkamra tal-a˙barijiet tal-PBS qajla kienu jing˙ataw l-

opportunità li jtellg˙u programmi ta’ ©rajjiet kurrenti fuq l-istazzjon nazzjonali. Imma l-privile©©i li kien igawdi minnhom Vella kienu jmorru lil hinn minhekk, g˙ax g˙alkemm suppost kien issekondat mal-PBS, firrealtà qajla kien jintlema˙ fil-bini tal-PBS f’Gwardaman©ia, imma kien ja˙dem b’mod permanenti fl-istudios tal-kumpannija Where’s Everybody ©ewwa Óal-Qormi. Privile©© ie˙or li kien igawdi Norman Vella bilkompjaçenza tal-Gvern Nazzjonalista, kien il-fatt illi filwaqt li kien deployed malPBS, Vella kien fuq leave bla paga. Imma dan il-leave bla paga kien estiΩ g˙al kemm -il darba, lil hinn ukoll millmassimu permissibbli ta’

tlett snin. L-approvazzjoni tat-talba g˙al estensjoni talleave bla paga g˙al sentejn o˙ra, saret fuq rakkomandazzjoni personali tal-Kap taç-Çivil ta’ dakinhar Godwin Grima. G˙ax-xog˙ol tieg˙u malPBS, Norman Vella kien jit˙allas salarju annwali ta’ €16,850, filwaqt li g˙al dawn l-a˙˙ar g˙axar xhur meta kien qieg˙ed jippreΩenta lprogramm TVHEMM, kien qieg˙ed jaqla’ wkoll €100 ta’ kull programm g˙al sitt ijiem fil-©img˙a. I©ifieri fl-a˙˙ar sena ta’ Gvern Nazzjonalista, Norman Vella dawwar madwar €40,000 minn dan larran©ament privile©©jat li kellu mal-PBS fejn kien ja˙dem meta flok da˙˙al mill-bieb permezz ta’ proçess ta’ g˙aΩla kif kellu

jkun, da˙al mit-tieqa, lewwel permezz ta’ deployment, imbag˙ad permezz ta’ secondment. Fil-fatt wara li kien eΩawrit il-leave bla paga ta’ Norman Vella g˙al ˙ames snin, f’Awwissu 2012, fis-sena ta’ qabel l-elezzjoni, Anton Attard il-Kap EΩekuttiv talPBS, kien talab li Vella ji©i sekondat miç-Çivil g˙al malPBS. L-approvazzjoni ta’ dan issecondment kienet ©ie direttament mill-Uffiççju tal-Prim Ministru. G˙at-trattament privile©©jat li gawda minnu Norman Vella tul is-snin, huwa rrikambja billi fix-xhur u l©img˙at ta’ qabel l-elezzjoni ppreΩenta programmi millaktar Ωbilançjati u kkargati politikament kontra l-Partit Laburista.

Il-GverN maltI jesprImI t-tÓassIb tIeGÓu dwar Is-sItwazzjoNI fl-eÌIttu Fi stqarrija lbiera˙ il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin Malti qal illi pajjiΩna jrid juri t-t˙assib serju tieg˙u dwar l-a˙˙ar Ωviluppi fl-E©ittu, li qieg˙ed isegwi mill-qrib. Il-Gvern Malti qal li l-vjolenza qatt ma hija soluzzjoni u g˙aldaqstant, Malta tixtieq twassal il-kondoljanzi tag˙ha lill-familji tal-vittmi tal-vjolen-

za. F’dan il-mument sensittiv ta’ tranΩizzjoni lejn id-demokrazija, l-istat tad-dritt u l-istabbiltà nazzjonali, Malta tittama li dawk kollha kkonçernati jqisu kull pass li jittie˙ed u jag˙mlu sforzi biex jissawwar djalogu bl-g˙an li jitkomplew il-proçessi demokratici u kostituzzjonali.

Huwa kruçjali li dan ilproçess jitkompla mill-aktar fis possibbli u jil˙aq l-g˙anijiet li ispiraw u mmotivaw irrivoluzzjoni tal-25 ta’ Jannar 2011. Il-proçess g˙andu jkun wie˙ed inkussiv. Huwa lpoplu E©izzjan innifsu li g˙andu jibni u jfassal il©ejjieni tieg˙u.