Kullhadd 29.12.2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

InTErvIsTA MAl-

kAndIdAT MArIo FArrUgIA borg

Il-Óadd 29 ta’ Diçembru, 2013 Óar©a Nru 1,068

Ara pa©ni 4 u 5

Prezz ›0.80

“Is-sITwAzzJonI lI sIbnA kIEnET AgÓAr MIllI ÓsIbnA” – Il-Ministru Joe Mizzi

Ftit tal-jiem ilu l-Gvern flimkien mal-kumpanija Arriva waslu g˙al qbil biex din tal-a˙˙ar twaqqaf l-operat tag˙ha f’Malta. Din id-deçiΩjoni ttie˙det hekk kif deher çar li wara iktar minn sentejn li ©iet f’pajjiΩna l-Arriva kienet g˙adha mhijiex f’poΩizzjoni li tipp-rovdi s-servizz komdu u effiçjenti li kien ©ie mwieg˙ed mill-Gvern

preçedenti. Dan l-iΩvilupp ˙oloq xi dubji dwar x’ser ikun il-futur tat-trasport pubbliku f’pajjiΩna. Madankollu, il-Gvern f’kull stadju tan-negozjati mal-Arriva rsista biex jitqieg˙du l-pedamenti g˙al servizz tat-trasport pubbliku effiçjenti ming˙ajr ma jitpo©©ew fil-periklu l-impjiegi tal-

˙addiema li di©à qeg˙din mal-kumpanija. Din ilgazzetta ˙adet il-kummenti tal-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi biex tifhem a˙jar x’nistg˙u nistennew f’dan ir-rigward matul il-©img˙at u x-xhur li ©ejjin. Tkompli f’pa©na 2

Il-gvErn JAÇÇETTA s-sEJÓA gÓAl koMproMEss

ÛEJT MAÓMUÌ

Din il-©img˙a l-Prim Ministru Dr Joseph Muscat ˙abbar id-dettalji ©odda tal-programm mibdul g˙al çittadinanza b’investiment, mag˙ruf ukoll b˙ala l-Individual Investor Programme (IIP). Permezz ta’ dan ittibdil il-Gvern wera li mhuwiex supperv u li verament qieg˙ed jag˙ti piΩ lill-opinjonijiet taç-çittadini. Il-Gvern g˙amel dan billi aççetta ssej˙a g˙al kompromess u, bi qbil mal-korpi kostitwiti u l-operaturi

Sig˙at ta’ diskussjoni u mijiet ta’ mistoqsijiet li saru fil-Kumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi li qieg˙ed j i d d i s k u t i x - x i r i t aΩ -Ω e j t m i l l Enemalta komplew jitfg˙u dawl ©did dwar dak li kien ji©ri fil-kurituri tal-Enemalta u l-Malta Oil Bunkering Company Limited, fost o˙rajn. Smajna dettalji ta’ affarijiet li saru mag˙rufa g˙all-ewwel darba. Il-mod kif kienu jg˙addu çerti flus u l-kwalità ta’ Ωejt li kien

involuti, nieda bidliet radikali li jassiguraw l-attrazzjoni tal-programm g˙al çittadinanza b’investiment, iΩda li fl-istess waqt jindirizzaw il-punti mressqa mill-partijiet interessati u ççittadini Maltin u G˙awdxin. Din ilgazzetta ˙adet il-kummenti tasSegretarju Parlamentari g˙allKompetittività u Tkabbir Ekonomiku, Edward Zammit Lewis, li spjegalna xi nbidel f’dan il-programm ta’ investiment.

Tkompli f’pa©na 3

qieg˙ed jinxtara. F’kaΩi o˙ra xxhieda quddiem il-Kumitat laqalqu, kienu eçitati u mifxula, u sa˙ansitra qalu li ma jiftakrux dettalji meqjusa b˙ala importanti. Fil˙ar©a tal-gazzetta KullÓadd tallum in˙arsu lejn xi spikka minn dak li ftakru. Minn dan biss di©à hemm ˙afna x’wie˙ed jomg˙od, u konferma ta’ kif il-miljuni kbar intefqu fost l-abbuΩ u proçessi xejn trasparenti.

Tkompli f’pa©ni 8 u 9

A˙barijiet

29.12.2013

Intervent LI SaLva MIjIet ta’ IMpjIegI Il-Ministru Mizzi spjegalna li ddeçiΩjoni ttie˙det g˙aliex irriΩulta li ma kien jaqbel g˙al ˙add li l-kumpanija Arriva tibqa’ hawn Malta. Huwa sostna li kien hemm riskju imminenti li l-Arriva tippakkja u titlaq u l-Maltin jisb˙u ming˙ajr servizz tat-trasport pubbliku. Ag˙ar minn hekk, mijiet ta’ ˙addiema kienu f’riskju li jitilfu ˙obΩhom. L-intervent tal-Gvern salva dawn il-mijiet ta’ impjiegi. “Konna nafu li g˙andha lproblemi, iΩda meta d˙alna filGvern u bdejna d-diskussjonijiet mag˙hom, is-sitwazzjoni li sibna kienet ag˙ar milli ˙sibna. Il-Gvern ˙ela €23 miljun f’sussidju. Óela, g˙ax is-servizz xorta ma kienx dak mixtieq. Xorta ma kienx dak li l-Gvern preçedenti kien wieg˙ed lillpoplu – se jkollna rivoluzzjoni u se tibda tkun esperjenza sabi˙a li wie˙ed jirkeb tallinja.” B’hekk il-Gvern preΩenti se jkun qieg˙ed iwettaq weg˙da li saret mill-Gvern preçedenti meta, skont Austin Gatt, kellhom jintemmu l-buΩullotti u ji©i pprovdut servizz tattrasport xieraq g˙aç-çittadini tag˙na kif ukoll il-barranin li jΩuru pajjiΩna. Matul il-jiem li ©ejjin mistennijin jo˙or©u d-dettalji dwar laspett finanzjarju ta’ din ittranΩizzjoni, wara li jsir l-iffirmar tal-ftehim biex l-Arriva tin˙all minn mal-kuntratt. IlGvern jixtieq li t-tranΩizzjoni tie˙u l-inqas Ωmien possibbli.

jibqg˙ux fil-g˙ama. Kul˙add irid ji©bed ˙abel wie˙ed

Fil-©ranet li ©ejjin, kif isir l-iffirmar tal-ftehim, tin˙are© sej˙a g˙al espressjoni ta’ interess li se tkun miftu˙a kemm g˙al operaturi prospettivi lokali kif ukoll g˙al dawk barranin. Madankollu, il-Ministru qalilna li s-servizz ma jistax jinbidel wisq g˙alissa g˙aliex ir-rotot li fassal il-Gvern, wara konsultazzjoni mal-kunsilli lokali u malpubbliku, tfasslu u se jkunu l-

baΩi li jibda ja˙dem bihom loperatur il-©did. L-a˙bar ta’ dan l-iΩvilupp ©ab mieg˙u diversi dubji dwar x’ser ikun il-futur tal-˙addiema li b˙alissa huma impjegati talArriva. Però, il-Ministru Mizzi g˙amilha çara li l-˙arsien talimpjieg ta’ dawn il-˙addiema hija prijorità tal-Gvern. “IlGvern, f’kull stadju taddiskussjonijiet, kellu f’mo˙˙u l-

futur tal-˙addiema. G˙alhekk kienu diskussjonijiet intensivi u delikatissimi. Is-servizz irid jitjieb u l-karozzi jridu jiΩdiedu, g˙alhekk il-˙addiema ma jistg˙ux jonqsu,” spjega lMinistru Mizzi. Dan il-punt iççarah mal-unjin rikonoxxuta fl-Arriva, il-GWU, fejn wieg˙ed li se jΩommha infurmata b’dak kollu li jkun g˙addej biex il-˙addiema ma

Minkejja l-fatt li se jsiru diversi bidliet fix-xhur li ©ejjin, ilGvern mhuwiex qieg˙ed iwieg˙ed li l-affarijiet jinbidlu mil-lejl g˙an-nhar kif kien g˙amel Gvern Nazzjonalista. “Il-Gvern preçedenti ˙oloq aspettattivi g˙oljin ˙afna u g˙amel ˙afna Ωbalji. Il-Gvern preΩenti mhux se jwieg˙ed lilma jiΩfen matul dan il-perijodu tranΩitorju, iΩda se jag˙mel minn kollox biex is-servizz iqum fuq saqajh meta jid˙ol loperatur il-©did.” Il-Ministru Mizzi esprima wkoll id-diΩappunt tieg˙u li lPartit Nazzjonalista ma kellux l-umiltà neçessarja biex jammetti li din il-problema kien ˙oloqha hu. Ag˙ar minn hekk, l-OppoΩizzjoni g˙aΩlet li tkun negattiva fil-konfront tal-Gvern hekk kif l-Amministrazzjoni l©dida ppruvat tikkore©i nnuqqasijiet li sabet ma’ wiççha. “L-OppoΩizzjoni, flok ammettiet li kienet hi l-protagonista ta’ din it-tbaΩwira, illum qed t˙ossha iΩjed komda tkun oppoΩizzjoni distruttiva fi kwistjoni tant importanti g˙al pajjiΩna, fejn ilkoll irridu ni©bdu ˙abel wie˙ed jekk verament irridu li s-servizz jitjieb. Importanti li f’din is-sitwazzjoni kul˙add ikun onboard. Kul˙add irid jag˙mel lalmu tieg˙u biex ter©a’ tinkiseb il-kredibbiltà fis-servizz tat-trasport pubbliku.”

A˙barijiet

29.12.2013

Programm Li Jattira Persuni ta’ rePutazzJoni u investiment ta’ KwaLitÀ

Xi nbidel f’dan il-programm? L-IIP huwa programm ta’ çittadinanza li biex persuna tibbenifika minnu trid tinvesti miljun u mija u ˙amsin elf ewro f’pajjiΩna. B˙all-programm li kien ippreΩentat ori©inarjament, individwu xorta jrid jag˙mel kontribuzzjoni ta’ €650,000, ji©ifieri aktar minn kemm ˙afna çittadini Maltin i˙allsu taxxa matul ˙ajjithom. Is-Segretarju Parlamentari g˙all-Kompetittività u Tkabbir Ekonomiku Edward Zammit Lewis spjegalna li 70% ta’ din il-kontribuzzjoni se jmorru filFond Nazzjonali g˙all-IΩvilupp Ekonomiku u Soçjali li jitmexxa fuq il-linji tal-mudell tas-sovereign fund Norve©iΩ, filwaqt li 30% jid˙lu fil-fond konsolidat. Dan il-Fond Nazzjonali g˙allIΩvilupp Ekonomiku u Soçjali se jkollu skopijiet çari ˙afna li jissarrfu fi pro©etti fl-edukazzjoni, fir-riçerka u l-innovazzjoni, fil-˙olqien tax-xog˙ol u l-©id, fl-implimentazzjoni talistrate©ija Jobs+ u fit-tnaqqis tax-xog˙ol prekarju, kif ukoll fi pro©etti soçjali u fis-sa˙˙a pubblika. Dan il-fond mhux se jitmexxa mill-Gvern, imma minn bord ta’ trustees mag˙mul minn persuni bi rwol li jiddeçiedu bil-libertà kif u fejn

jintefqu l-flus meta jitressqu quddiemu pro©etti mill-Gvern u mis-soçjetà çivili. Individwu jrid jinvesti fi proprjetà li l-valur minimu tag˙ha jkun ta’ €350,000 jew kirja ta’ €16,000 fis-sena. Huwa mitlub rabta kuntrattwali li din il-proprjetà tinΩamm g˙al minimu ta’ ˙ames snin. Barra minn hekk, individwu jrid jinvesti €150,000 o˙ra f’bonds u stocks sanzjonati mill-Gvern. Se jkun hemm numru ta’ g˙aΩliet fejn wie˙ed jag˙mel investiment li wkoll irid jinΩamm g˙al minimu ta’ ˙ames snin. Bil-g˙an li ji©u attirati persuni ta’ reputazzjoni tajba, se jiΩdied il-livell ta’ skrutinju. Se jkun hemm erba’ livelli ta’ due diligence bl-a˙˙ar wie˙ed ikun skrutinju ekwivalenti g˙al dak li llum isir mill-Malta Financial Services Authority (MFSA). Lunika interface bejn min japplika, l-operaturi u l-Gvern se tkun Identity Malta. B’hekk loperaturi m’g˙andhomx g˙alfejn japplikaw g˙and kumpanija privata imma jistg˙u japplikaw direttament f’isem ilklijenti tag˙hom. Bejn l-applikazzjoni u l-g˙oti taç-çittadinanza se jkun hemm perijodu minimu ta’ sitt xhur sa massimu ta’ sentejn. F’dan iΩ-Ωmien isir id-due diligence ming˙ajr g˙a©la.

Minkejja l-fatt li se jing˙alqu çertu swieq, il-Gvern g˙aΩel ukoll li jne˙˙i l-prinçipju tassegretezza hekk kif ˙are© li ˙afna çittadini ma kinux komdi b’din il-klawsola. Barra minn hekk, se jidda˙˙al capping li permezz tieg˙u l-programm se jkun limitat g˙al massimu ta’ 1800 main application . Biex inpo©©u din id-deçiΩjoni filkuntest, illum di©à jing˙ataw mal-1000 çittadinanza b’xejn kull sena. G˙alhekk dan il-programm mhux se jkun miftu˙ g˙al mijiet ta’ eluf ta’ persuni, imma ammont Ωg˙ir. Meta jintla˙aq dan in-numru, il-programm jing˙alaq. Gvern li jisma’ Kif spjega iktar kmieni din il©img˙a l-Prim Ministru Joseph Muscat, ir-riformi l-©odda talprogramm tfasslu flimkien malKamra tal-Kummerç, Finance Malta, Malta Hotels and Restaurants Association (MHRA) u maç-Chairman talMFSA l-Professur Joe Bannister li lkoll kienu parteçipi filproçess ta’ konsultazzjoni li twettaq fl-a˙˙ar ©img˙at. B’hekk il-Gvern aççetta s-sej˙a g˙al kompromess u, bi qbil mal-korpi kostitwiti u l-operaturi involuti, nieda bidliet radikali li jassiguraw l-attraz-

zjoni tal-programm g˙al çittadinanza b’investiment, iΩda li flistess waqt jindirizza l-punti mressqa mill-partijiet interessati u ç-çittadini Maltin u G˙awdxin. Dr Zammit Lewis qalli li lGvern preΩenti huwa gvern li jisma’ u mhux wie˙ed supperv. L-Amministrazzjoni g˙aΩlet li ma tinjorax il-fatt li ç-çittadini Maltin mhux biss riedu programm ta’ investiment biex jitkattar il-©id f’pajjiΩna, iΩda riedu wkoll programm differenti minn kif kien propost ori©inarjament. “Iç-çittadini Maltin riedu programm immexxi mill-Gvern u mhux minn kumpanija privata. Il-Gvern sema’ li kien hemm bΩonn enfasi fuq ir-rabta bejn l-individwu u l-pajjiΩ. Sema’ lbΩonn li jkun iççarat aktar kif se jintuΩaw il-fondi li jid˙lu mill-programm ta’ çittadinanza b’investiment. Sema’ fuq ilbΩonn li jkun hemm terminu stabbilit f’dan il-programm u li kien hemm il-˙tie©a li ji©i stabbilit a˙jar l-investiment filpajjiΩ,” spjega s-Segretarju Parlamentari g˙allKompetittività u Tkabbir Ekonomiku. Il-bieb g˙adu miftu˙ Fl-a˙˙ar ©img˙at saru ˙afna

diskussjonijijet bejn il-Gvern u l-OppoΩizzjoni. Matul il-laqg˙at iΩ-Ωew© na˙at iddiskutew ilpunti ta’ kompromess li ˙ar©u bihom il-korpi kostitwiti. Dr Zammit Lewis jemmen li kienu viçin li jil˙qu qbil, iΩda fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar l-OppoΩizzjoni g˙aΩlet li tibqa’ topponi u tkun negattiva dwar dan il-programm. “Wara li l-Gvern ˙are© ilverΩjoni l-©dida tal-programm maqbul mal-Kamra talKummerç, Finance Malta, MHRA u l-MFSA, lOppoΩizzjoni baqg˙et tg˙id li din hija biss bejg˙ taç-çittadinanza u sa˙ansitra qalet illi lmiljun u mija u ˙amsin elf ewro li kull individwu jrid i˙allas biex isir çittadin Malti mhuma xejn. Il-Gvern jemmen mod ie˙or. Dan il-programm se jattira ˙afna aktar sa˙˙a ekonomiku lejn Malta billi jattira lejh persuni ta’ reputazzjoni tajba u investiment ta’ kwalità li sal-lum ma kellniex aççess g˙alih.” Fl-a˙˙ar Dr Zammit Lewis qalli li minkejja l-fatt li l-li©i di©à g˙addiet mill-Parlament u l-avviΩ legali issa da˙al fisse˙˙, il-bieb jibqa’ miftu˙ biex l-OppoΩizzjoni ting˙aqad filkoalizzjoni tal-Gvern u l-Korpi Kostitwiti li qeg˙din jimbuttaw dan il-programm.

OUR VER VERY Y BES BEST T OFFERS EVER T TO O

DISNEYLAND D ISNEYLAND P ARIS 20 14 PARIS 2014

OUP OVER 80 GR E RE UR TU RT AR PA P DE YOU OR YO FO ATES F DA D O CHOOSE T TO FROM.

7 NIGHT NIGHTS SS STAY TAY FROM ONLY ONLY

€389 € 389PP Packages P ackages include: Return Return flights tto o Paris Paris , Accommodation Accommodation at at the 4*property 4*property a att Dr Dream eam Cas Castle tle / Magic Circus Circus or similar similar,, Daily Buffet Buffet Br Breakfast, eakfast, Airline taxes taxes and char charges, ges, Free Free shuttle to to the Parks, Parks, Experienc Experienced ed ROCS T Travel ravel Manager

Call us on 20 2015 15 1515 or email travel@rocsgrp.com travel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com w ww.rocsholidays.com Terms T erms and c conditions onditions apply, apply, rates rates are are per person. Speical offers offers are are subject to to availability availability in the appropriate appropriate classes. classes. For F or the full tterms erms and conditions conditions please visit www.rocsgrp.com/term-and-conditions www.rocsgrp.com/ om/tterm-and-conditions

Intervista

29.12.2013

“NemmeN F’Politika ÓaNiNa BlFost il-kandidati g˙all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew tas-sena d-die˙la nsibu lis-Sur Mario Farrugia Borg. Fl-opinjoni tieg˙u l-©lieda kontra l-faqar u l-emar©inazzjoni g˙andha tkun prijorità g˙al kull politiku li g˙andu g˙al qalbu l-interessi taç-çittadini li jkun qieg˙ed jirrappreΩenta. G˙alhekk, jekk ji©i elett, huwa wieg˙ed li se jistinka biex ipo©©i din il-kwistjoni fuq l-a©enda politika Ewropea. LIAM GAUCI tkellem mas-Sur Farrugia Borg biex isir jafu a˙jar u jistaqsih x’jista’ joffri lil pajjiΩna jekk ji©i elett fil-Parlament Ewropew.

Mario Farrugia Borg g˙andu 43 sena, miΩΩewwe© lil Hanane u g˙andu tlett itfal, Adam, ta’ 6 snin, Mariam ta’ 4 snin u Sara, tarbija ta’ xahar. Twieled, trabba u baqa’ f’Óal Qormi anke wara li ΩΩewwe©, proprju fid-dar tan-nanniet tieg˙u fejn g˙ex ˙ajtu kollha. Huwa ˙a ledukazzjoni tieg˙u fl-iskola primarja ta’ San Ìor©, Óal Qormi, il-Liçeo Vassalli TalÓandaq, u wara fil-Liçeo Ìan Fran©isk Abela flImsida. Huwa ˙adem g˙al 22 sena ma’ bank kummerçjali, laktar fil-qasam tal-flus barranin u wara tal-investimenti. F’Marzu li g˙adda, Dr Joseph Muscat sejja˙lu sabiex ja˙dem fis-Segretarjat Privat tieg˙u, f’Kastilja. Mario j˙obb ˙afna l-annimali u g˙andu dar mimlija bihom. Huwa dilettant talqari, speçjalment kotba bilMalti, kif ukoll dawk dwar iç-çinema, u l-kampanja Maltija.

Esperjenza li g˙allmitu jifhem qabel ma ji©©udika Avveniment li emozzjonah ˙afna se˙˙ meta darba kien ipparkjat fejn l-Isptar San Luqa. “Kont die˙el fil-karozza biex insuq, u karozza pparkjata quddiemi bdiet ©ejja b’lura, riesqa lejja u naf li jekk mhux se tieqaf kienet se ta˙bat mieg˙i. Daqqejt il˙orn u s-sewwieq ma tax kasi, u kif ˙sibt, baqa’ die˙el fija. Óri©t sparat g˙alih u g˙ajjatt: ‘Int stordut? M’intix tismag˙ni ndoqqlok?’ Ir-ra©el tal-karozza niΩΩel it-tieqa, infaqa’ jibki u qalli: ‘SkuΩani ˙abib, g˙adha kemm mititli l-mara, u lanqas biss qed ninduna bik.’” “Ksa˙t. Dak il-˙in g˙edtlu: ‘Insieha, ma ©ara xejn,’ d˙alt fil-karozza tieg˙i u soqt. Lanqas biss xtaqtlu lg˙omor, g˙ax infxilt. Wasalt id-dar kwaΩi nibki jien ukoll.” Farrugia Borg qalli li din lesperjenza g˙allmitu li qabel

ti©©udika jew tlum lil xi ˙add, forsi tajjeb tifhem g˙aliex ikun g˙amel li g˙amel. “Din l-istorja ilha li ©rat snin, kien g˙adu l-isptar San Luqa. Biss, jekk g˙al li jista’ jkun dan il-bniedem jag˙rafni u qed jaqra, ner©a’ niskuΩa ru˙i u nitolbu ma˙fra.” “Il-Partit Laburista huwa d-dar naturali tieg˙i” Staqsejt lis-Sur Farrugia Borg x’ja˙seb li jista’ jkun il-kontribut tieg˙u jekk ji©i elett b˙ala Ewroparlamentari ssena d-die˙la. “Qabel xejn, issa ilni attiv fil-Partit Laburista minn mindu ˙a ttmexxija tal-Partit f’idejh Dr Joseph Muscat. Il-Partit Laburista huwa d-dar naturali tieg˙i, l-aktar g˙aliex nidentifika mal-politika u mat-twemmin tal-Partit. Allura, ovvjament, jew malPartit Laburista jew ma’ ˙add.” Huwa jammetti li sa ftit

xhur ilu qatt ma ˙aseb li g˙ad jag˙mel xi ˙a©a b˙al din. IΩda meta talbu jikkontesta Dr Muscat, irrifletta fuq dak li qallu u kkonvinçieh. “Ikkonvinçieni li bil-kandidatura tieg˙i nista’ ng˙in lill-Partit Laburista, iΩda wkoll ikolli l-opportunità nitkellem dwar il-kwistjonijiet l-aktar g˙al qalbi. Kull meta jkolli okkaΩjoni nag˙mel diskorsi politiçi dejjem in˙obb insemmi dak li nemmen fih: li Ω-Ωg˙ir, ilfqir, il-batut, l-emar©inat, dawk fil-periklu tal-faqar, g˙andhom jitqieg˙du fuq nett tal-a©enda politika ta’ pajjiΩna. Jekk kemm-il darba ni©i elett, imbag˙ad inkun nista’ na˙dem ukoll sabiex dawn jitqieg˙du fuq nett tala©enda politika Ewropea.” “Ir-reli©jon tieg˙i hija rilevanti daqskemm hija rilevanti r-reli©jon tal-kandidati l-o˙ra” Hemm min i˙oss li l-valuri

m˙addna mir-reli©jon IΩlamika huma konservattivi wisq biex imorru id f’id malideat progressivi tal-Partit Laburista. Tlabt l-opinjoni ta’ Farrugia Borg dwar din ilkwistjoni. Hawnhekk huwa spjegali li, qabel xejn, x’inhu konservattiv u x’inhu progressiv huwa relattiv. G˙alhekk, dak li g˙al xi ˙add huwa progressiv, g˙al xi ˙add ie˙or jista’ ma jkunx progressiv biΩΩejjed jew sa˙ansitra konservattiv. “Il-kwistjoni tar-reli©jon tieg˙i tqajmet u se titqajjem aktar matul il-kampanja. IΩda g˙al finijiet ta’ kandidatura, ir-reli©jon tieg˙i hija rilevanti daqskemm hija rilevanti r-reli©jon tal-kandidati l-o˙ra. Ovvjament kull politiku se jkollu sett ta’ valuri li jkunu ggwidati mit-twemmin tieg˙u.” “L-ebda politiku ma jista’ jkollu Ωew© identitajiet. IΩda politiku g˙andu jifhem ukoll li ma g˙andux u ma jistax jimponi t-twemmin tieg˙u

Intervista

29.12.2013

iNdividwu FiÇ-ÇeNtru tagÓha” Mario Farrugia Borg

fuq min hu ta’ twemmin differenti, u allura g˙andu jirrispetta t-twemmin ta’ ˙addie˙or. Politiku g˙andu jie˙u deçiΩjonijiet fl-a˙jar interess tas-socjetà s˙i˙a.” Barra minn hekk, Farrugia Borg fakkar li ˙afna valuri fl-IΩlam, fil-KristjaneΩmu, u sa˙ansitra f’reli©jonijiet o˙ra huma simili. “L-im˙abba lejn il-proxxmu, l-g˙ajnuna lil min hu fil-bΩonn, huma kunçetti baΩiçi ˙afna li ma tag˙milx lil ˙addie˙or dak li ma tixtieqx li jag˙mlu lilek; dawn huma valuri universali.” “Nista’ nitkellem b’konvinzjoni dwar Ewropa soçjali” Staqsejtu wkoll b’liema mod jemmen li l-karriera u lesperjenzi tieg˙u se jg˙inuh ikun rappreΩentant tajjeb tal-Maltin fl-Ewropa. Huwa spjegali li trabba f’familja tal-˙addiema fejn, minkejja li qatt ma t˙alla nieqes minn xejn, qatt ma kienu sinjuri u qatt ma setg˙u jag˙mlu kapriççi. “Allura bilfors li n˙ossni nidentifika man-nies sempliçi. Nidentifika ma’ min huwa vulnerabbli u g˙alhekk nista’ nitkellem b’konvinzjoni dwar Ewropa soçjali.” Anke fil-politika, huwa ispirat minn persuni li servew jew g˙adhom qeg˙din iservu b˙ala r-ru˙ soçjali fi ˙dan il-Partit Laburista. “Nemmen f’politika ˙anina bl-individwu fiççentru tag˙ha. Barra minn hekk, nemmen ukoll biss˙i˙ li post il-politiku huwa man-nies, u l-mument li dan jinqata’ min-nies ikun wasallu wkoll il-˙in li jinqata’ mill-politika.” “Ji©ri x’ji©ri wara l-24 ta’ Mejju li ©ej, irrid u nwieg˙ed li, sakemm jien fil-politika, nibqa’ man-nies. Nemmen ukoll li anke membru tal-Parlament Ewropew, l-ewwel dover tieg˙u huwa lejn Malta u lejn il-Maltin u ma jistax jitlaq lejn Brussell u jinsa’ lil min ele©©ieh biex

imur hemmhekk. Din hija lfilosofija tieg˙i li nemmen li permezz tag˙ha nista’ nkun rappreΩentant tajjeb talMaltin fl-Ewropa.” Prijoritajiet Meta staqsejtu x’temi jixtieq jiffoku fuqhom jekk ji©i elett huwa g˙al darb’o˙ra semma l-importanza li l-Ewropa jkollha a©enda soçjali. G˙alih din it-tema g˙andha ting˙ata importanza g˙aliex, minkejja l-fatt li tinstema’ ovvja g˙al xi w˙ud, filosofija politika b’qalb soçjali ma kinitx prijorità g˙al kul˙add fl-Ewropa. Fil-fatt, diversi gruppi o˙ra fil-Parlament Ewropew appo©©jaw miΩuri ta’ awsterità li komplew g˙aff©u lill-klassi medja u lil min qieg˙ed isfel fis-soçjetà u affetwaw lanqas lil min huwa b’sa˙˙tu. “Imbag˙ad, ovvjament, hemm l-immigrazzjoni illegali, u jien ninsisti li nsej˙ilha illegali g˙ax qatt ma kont tip li n˙obb indur mal-lewΩa.” Hawnhekk fakkar li l-Gvern preΩenti di©à g˙amel ferm aktar milli g˙amel il-Gvern ta’ qablu. “Irridu na˙dmu sabiex lEwropa tkompli tifhem ilproblemi tag˙na; a˙na ma nifilhux influssi kbar ta’ nies jid˙lu f’pajjiΩna, kienu minn fejn kienu, kienu ta’ liema kulur jew reli©jon kienu. Irridu na˙dmu wkoll sabiex inwaqqfu lill-kriminali li jittraffikaw lil dawn l-imsejknin li, min˙abba d-diffikultajiet f’pajjiΩhom, jippruvaw jag˙tu futur a˙jar lill-familji tag˙hom.” Huwa sa˙aq li jrid ikun hemm bilanç fejn, fuq baΩi long term , l-Afrika tinçentiva lil niesha sabiex ikollhom futur hemmhekk stess; u rridu naraw ukoll fuq baΩi short term li min ˙aqqu laΩil, jie˙du. IΩda proçeduri g˙all-aΩil g˙andhom jinbdew qabel dak li jkun jaqsam il-ba˙ar u, min ikun jist˙oqqlu, jintbag˙at lEwropa jew pajjiΩi o˙ra b’mod legali, mhux b’mod klandestin.

“Fuq kollox, irridu nassiguraw ukoll li l-interessi ta’ Malta u l-Maltin ji©u lewwel u qabel kollox.” Malta tista’ tkun pont bejn l-Ewropa u l-Afrika ta’ Fuq Farrugia Borg jemmen li permezz tal-esperjenza tieg˙u pajjiΩna jkun jista’ jsemma’ le˙nu b’mod iktar effikaçi fi kwistjonijiet li g˙andhom x’jaqsmu malpaçi fil-Mediterran. Permezz

ta’ din l-esperjenzi u l-kuntatti li g˙andu fil-pajjiΩi G˙arab, speçjalment talAfrika ta’ Fuq, jista’ jkun pedina importanti sabiex jissa˙˙u r-relazzjonijiet bejn l-Ewropa u dawn il-pajjiΩi. Hawnhekk fakkar li l-Partit Laburista dejjem emmen li ma jistax ikun hemm il-paçi fl-Ewropa ming˙ajr il-paçi fil-Mediterran. Dan kunçett li kien tkellem fuqu Mintoff fis-sebg˙inijiet u Farrugia Borg ja˙seb li g˙adu rilevanti ˙afna g˙al-lum.

G˙alhekk jara li dan huwa qasam fejn Malta, minkejja ç-çokon tag˙ha, tista’ tag˙ti kontribut ferm aktar milli jistg˙u jag˙tu l-pajjiΩi l-o˙ra tal-Unjoni Ewropea. “Nemmen li nista’ ng˙in ˙afna sabiex Malta, b’lingwa Semitika u kultura Ewropea, b’uΩanzi u drawwiet li jsibu l-g˙eruq tag˙hom fi storja u passat im˙awwar sew, tista’ tkompli taqdi l-missjoni tradizzjonali tag˙ha li sservi ta’ pont bejn l-Ewropa u lAfrika ta’ Fuq.”

Kollezzjonisti u Dilettanti Maltin

29.12.2013

PASTURI TRADIZZJONALI TAL-MILIED Kitba ta’ ALAN SALIBA

U˙ud mill-pasturi tradizzjonali li ˙adem Pawlu

Pawlu Muscat waqt li qed ja˙dem figura ta’ mara liebsa l-g˙onnella biex tintuΩa b˙ala dekorazzjoni

Fi Ωmien il-Milied ma jonqosx il-presepju. Meta n˙adem lewwel Presepju f’Malta, filKunvent tad-Dumnikani firRabat fl-1617, il-presepju baqa’ popolari. MaΩ-Ωmien, il-Milied naqqas mill-popolarità u kien San Ìor© Preca li re©a’ qajjem din il-festa billi g˙amel lewwel purçissjoni bil-bambin f’isem is-soçjetà tal-Museum Fl-img˙oddi, f’pajjiΩna kien hawn numru ta’ familji fqar li kellom nuqqas ta’ riΩorsi biex jag˙mlu presepju. G˙alhekk, bdew jaraw kif mix-xejn jo˙olqu presepju. Ìiet ivvintata t-teknika tal-kartapesta, billi bil-karta u bil-kolla jin˙adem presepju. U x’inhu presepju ming˙ajr pasturi? G˙alhekk bdew isiru pasturi tal-forom mit-tafal ta’ Malta bi ftit dettall, u g˙alhekk il-prezz tag˙hom kien wie˙ed baxx ˙afna. Dawn kienu mag˙rufa b˙ala lpasturi tas-sold jew tat-tuΩΩana. MaΩ-Ωmien bdew isiru wkoll pasturi ikbar u iΩjed irfinuti, fuq stil Lhudi. Ìara li dawn tala˙˙ar bdew ji©u mfittxija iΩjed, u l-pasturi tradizzjonali bdew ji©u eliminati. Il-pasturi tas-sold naqqsu iΩjed mill-popolarità tag˙hom hekk kif bdew jid˙lu l-pasturi ta’ barra ma˙dumin mill-plastik, li kienu isba˙. Dawn bdew, u g˙adhom sallum, ji©u f’diversi qisien, forom, u g˙amliet li jkunu rfin-

unti ferm. B’hekk il-pastur tradizzjonali Malti kwaΩi intesa. Sakemm fl-2006 l-KarkariΩ Pawlu Muscat, re©a’ qajjem din id-drawwa ta’ pasturi tradizzjonali, li kienu baqg˙u jsiru pasturi simili tag˙hom mis-soçjetajiet tal-Museum biss, fil-presepji li jag˙tu lit-tfal li jattendu l-lezzjonijiet tad-duttrina. Xog˙ol fit-tafal Pawlu ilu sa mill-1997 ja˙dem statwi bit-tafal. Biss, il-pasturi tradizzjonali, minn dejjem kienu jog˙©buh tant li g˙andu sett antik ˙afna, li n˙adem bosta snin ilu. G˙alhekk, fl2005 g˙amel l-ewwel sett g˙alih personali fuq l-istess stil. Dan ratu turista IngliΩa meta kienu g˙all-wiri fi presepju, u riedet tixtri dawn il-pasturi akkost ta’ kollox. IΩda Pawlu webbes rasu u ma riedx ibig˙ dan is-sett. U minn hemm iddeçieda li jibda jikkummissjona minn dawn il-pasturi f’forom u qag˙diet differenti. Kompla jiΩviluppa diversi forom, sakemm illum wasal g˙al 80 tip ta’ pastur differenti. Dawn jinkludu nies tipikament Maltin, libsin ilbies folkloristiku, bejjieg˙a, ˙addiema ta’ snajja’ antiki, u o˙rajn. Insemmu, fost ˙afna, il-mara bl-g˙onnella, il-Gran Mastru, rag˙ajja bi lbies Malti b˙as-

sidrija u t-ter˙a. Jag˙mel ukoll bejjieg˙a b˙al tal-pastizzi, tal˙obΩ, tal-qag˙aq tal-g˙asel, tal˙axix, tal-la˙am, tal-˙ut, u o˙rajn; flimkien ma’ diversi snajja’ b˙all-furnar, il-˙addied, il-landier u l-mastrudaxxa. Din is-sena Pawlu da˙˙al ukoll ilfigura ta’ San Ìor© Preca, peress li kif, di©à semmejna, kien hu li ta spinta lil din il-festa talMilied. Pawlu ˙adem ukoll diversi pasturi ta’ nisa tradizzjonali Maltin. Inkluda nisa li kienu g˙onja libsin l-g˙onnella, flimkien ma’ nisa ta’ klassi iktar baxxa libsin iç-çuqlana, velu u fardal. G˙amel ukoll diversi nisa qed j©orru l-affarijiet fuq rasom, b˙al ©arar u kannestri bi frott u ˙xejjex; kif ukoll ilpastaΩ, li kien ir-ra©el li j©orr ix-xirja tal-mara g˙anja. Proçess Il-proçess biex isiru dawn ilpasturi huwa kemxejn twil, u jirrikjedi ˙sieb, paçenzja u ˙in. Pawlu jispjega li l-ewwel ja˙dem il-pastur fit-tafal, li jissejja˙ il-mamma, u kif ikun g˙adu frisk jitfg˙u ©ol-©ibs ver©ni mifqug˙ bl-ilma, b’ wiççu ’l fuq. Wara li tg˙addi sieg˙a u l-©ibs ikun nixef, jiksi l-parti l-o˙ra tal-pastur u b’hekk il-pastur ji©i mg˙erreq kompletament fil-©ibs. Hekk

kif jg˙addi ftit tal-˙in, jer©a’ jifred il-kontraforma tal-©ibs u jnaddafha mit-tafal tal-pastur mamma. Wara, i˙alli l-forma tal-©ibs tinxef sew. B’hekk kull forma ti©i f’Ωew© nofsijiet: quddiem u wara. Biex isir il-pastur, Pawlu jippressa t-tafal ©ol-forma tal-©ibs wara li tkun nixfet sew. Meta jag˙mel l-istess fil-forma tanna˙a l-o˙ra, jg˙aqqad iΩ-Ωew© forom flimkien. It-tafal jag˙qad flimkien u l-©ibs jer©a’ jinfired, u minn hemm jo˙ro© il-pastur tat-tafal lest. Kull mamma tin˙adem ming˙ajr idejn biex b’hekk, b’forma wa˙da, jin˙admu diversi pasturi differenti. Imbag˙ad jin˙admu l-idejn u laççessorji li jkollhom f’idejhom. Pawlu jag˙tina eΩempju li b’forma wa˙da jo˙ro© ilbejjieg˙ tal-pastizzi, il-furnar, il-bidwi, il-bejjieg˙ tal-qag˙aq tal-g˙asel, u li ji©bor il-mel˙ mis-salini. Dawn jag˙milom jidhru differenti bl-idejn, blg˙odda li jkollhom u bil-kuluri. Meta jlesti pastur u jinxef, ikun jonqos il-proçess tal-kulur biΩ-Ωebg˙a, li g˙aliha Pawlu juΩa Ωebg˙a acrylic. Huwa jispjega li, tal-inqas, pastur jg˙addi seba’ darbiet minn ta˙t idejh g˙all-proçess taΩ-Ωebg˙a, peress li jkun irid jiΩbog˙ parti

parti. EΩempju, darba jiΩbog˙ il-qliezet, darba o˙ra l-flokkijiet, darba o˙ra l-karna©©jon, eçç. G˙as-sena 2014 Pawlu di©à ilu ja˙seb x’jista’ jag˙mel g˙as-sena d-die˙la. G˙andu fi ˙siebu li jag˙mel ra©el g˙addej b’kannestru bil˙ut fost il-200 pastur li g˙andu ppjanat li jlesti g˙assena d-die˙la. Huwa jispjega li juΩa tafal ta’ barra minn Malta, g˙aliex it-tafal ta’ Malta huwa ramli u fih ˙afna impuritajiet. Huwa ja˙dem ukoll diversi xog˙ol ie˙or ta’ tafal b˙al pasturi Lhudin, statwi talÌimg˙a l-Kbira, ornamenti g˙all-mudelli ta’ knejjes, statwi titulari, figorini Maltin g˙al dekorazzjoni fuq lg˙amara, b˙all-mara blg˙onnella, kif ukoll diversi xog˙lijiet ta’ disinn u sfumar ta’ pavaljuni u bandalori. Pawlu j˙e©©e© sabiex inΩommu ˙ajja t-tradizzjoni tal-presepju Malti, g˙aliex kulma jmur din qieg˙da tnaqqas mill-popolarità. Beda jsir iΩjed popolari l-presepju Naplitan; fi kliem ie˙or, ilpresepju barrani qed isir iΩjed popolari minn dak lokali.

Diversi xog˙lijiet li ˙adem Pawlu, waqt esibizzjoni f’festival fil-Birgu

A˙barijiet

29.12.2013

AVVENIMENTI LI MMARKAW IL-MEMORJA KOLLETTIVA MALTIJA “Il-Qtil ta’ Karin Grech u Raymond Carauna mhux biss ˙asdu n-nazzjon s˙i˙ Malti, iΩda dawn iΩ-Ωew© avvenimenti mmarkaw il-memorja kollettiva Maltija.” Stqarr dan il-Prim Ministru u Mexxej tal-Partit Laburista Joseph Muscat waqt li kien qieg˙ed jie˙u sehem f’attività li fakkret il-memorja ta’ Karin Grech li kienet maqtula 36 sena ilu, quddiem il-bust tag˙ha f’San Ìwann. Il-Prim Ministru sa˙aq li huwa dmir tag˙na l-Maltin li nsellmu l-memorja ta’ Karin Grech li kienet vittma ta’ intolleranza, filwaqt li sostna li forsi permezz tal-li©ijiet ©odda li da˙lu fil-pajjiΩ, ikun hemm min ikun jista’ jg˙addi xi informazzjoni, kemm fuq id-delitt ta’ Karin Grech u anke dwar id-delitt ta’ Raymond Caruana, sabiex tkun tista’ ssir ©ustizzja malfamilji rispettivi tag˙hom. Il-kaΩ ta’ Karin Grech

imur lura g˙all-1977, fit-28 ta’ Diçem bru. I l- f am ilj a Grech irç iv ie t p akke ttbomba mgeΩwer f’karti talMilied. Il-pakkett kien indirizzat lill-Professur Edwin Grech. Karin, li dak iΩ-Ωmien kellha 15-il sena, fet˙et ilpakkett u splodiet il-bomba. It-tfajla sofriet ©rie˙i gravi u mietet nofs sieg˙a wara flIsptar San Luqa. F’dawk iΩ - Ω m inij ie t ilProfessur Grech kien ja˙dem l-Ingilterra u ntalab millGvern Laburista bie x j i© i Malta ˙alli joffri s-servizzi tieg˙u fostna min˙abba listrajk tat-tobba. G˙alkem m m a kie nx hemm dubju li l-bomba indirizzata lill-Professur Grech kienet motivata mis-sehem tieg˙u fi Ωmien it-tilwima bejn il-Gvern u t-tobba, kien f’Novembru 2 0 1 0 li lPrim’Awla tal-Qorti Çivili ordnat lill-Gvern biex jag˙ti kumpens ta’ €419,287 lillfamilja.

BEDA T-TQEGÓID TAL-INTERCONNECTOR BEJN MALTA U SQALLIJA Ilbiera˙ beda x-xog˙ol tattqeg˙id tal- interconnector li g˙andu jg˙aqqad lil Malta ma’ Sqallija f’dik li hija ©enerazzjoni tal-elettriku. Kmieni filg˙odu beda jidher bastiment fil-ba˙ar, b’cable ta’ 50 kilometru (5 tunnellati), ma’ Triq il-Kosta, f’Ba˙ar iç-

Çag˙aq. Il-vapur inkwistjoni, inNexans Skagerrak, huwa bastiment speçjali mibni apposta biex jintuΩa f’xog˙ol ta’ tqeg˙id ta’ cables ta˙t ilba˙ar. Il-cable tal-ilma se jkun imdawwar bil-˙adid biex ti©i evitata l-˙sara minn bastimen-

ti u xbieki tas-sajjieda u biex tonqos il-˙sara minn fuq lispeçi li jinstabu mal-madwar. Meta jitlesta x-xog˙ol minna˙a ta’ Malta, il-bastiment imur lura lejn in-Norve©ja fejn jitg˙abbew 50 kilometru o˙ra ta’ cable u jmur jibda xxog˙ol min-na˙a ta’ Sqallija.

ÓIDMA SIEWJA MID-DIRETTORAT TAL-PARKS Waqt Ωjara lill-˙addiema tadDirettorat tal-Parks, Afforestazzjoni, Restawr talKampanja u Inizzjativi, f’Ta’ Qali, il-Ministru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, lAmbjent u t-Tibdil fil-Klima, Leo Brincat, sa˙aq li wasal iΩ-Ωmien li nibdew na˙sbu biex ninkora©©ixxu partijiet interessati ©odda fil-qasam tal-parks ©ewwa pajjiΩna. Dan g˙andu jsir b’mod miftu˙ u trasparenti. Huwa Ωied jg˙id li ilha tin˙ass il-˙tie©a li nibdew inkattru si©ar u xitel minn Ωrierag˙ ta’ si©ar li nsibu f’pajjiΩna, bl-g˙an prinçipali li si©ar imkattra minn Ωrierag˙ lokali aktar jaddattaw ru˙hom g˙all-klima tag˙na u b’hekk jikbru aktar f’sa˙˙ithom. Permezz ta’ inizjattivi ta’ dawn it-tip tibda wkoll titnaqqas il-˙tie©a li pajjiΩna jimporta si©ar simili minn barra. Sabiex jintla˙aq dan il-g˙an il-Ministru Brincat ˙abbar li nbeda xog˙ol ta’ espansjoni

fil-mixtla li hija mmexxija mill-˙addiema fi ˙dan idDirettorat f’Ta’ Qali. L-espansjoni ma kinitx tikkonsisti biss fit-tkabbir tas-sit, li minn 330 metru kwadru tkabbar g˙al total ta’ 760 metru kwadru, iΩda ©ew miΩjuda façilitajiet li ser tirrendu lmixtla l-©dida aktar effiçjenti, moderna u sostenibbli. Fl-istess Ωjara l-Ministru Brincat ˙a l-okkaΩjoni biex irodd ˙ajr lill-˙addiema kollha g˙all-impenn li wrew matul din is-sena li waslet biex tintemm. Hawnhekk fakkar li d-Direttorat mhux biss ta sehem s˙i˙ fit-tmexxija tal-parks, inkluΩ dak nazzjonali ta’ Ta’ Qali, iΩda kien strumentali permezz tassehem tieg˙u eksuffiççju filManagement Unit il-©did li waqqaf il-Gvern g˙at-tmexxija tal-Family Park. Din il-˙idma wasslet biex ˙afna xog˙ol li kien ilu pendenti jsir b’mod ikkoordinat u pprogrammat, tant li filjiem li ©ejjin il-Family Park –

anke bl-g˙ajnuna ta’ periti tal-Waste Serv – jista’ jkun iççertifikat mill-Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’DiΩabbiltà (KNPD) g˙allewwel darba b˙ala wie˙ed sigur g˙all-uΩu minn nies bi bΩonnijiet speçjali. Il-Ministru Brincat g˙amel ukoll referenza g˙ax-xog˙ol tad-Direttorat tal-Parks li flopinjoni tieg˙u kien wie˙ed impressjonanti fejn jid˙ol laspett edukattiv. Dan sar permezz ta’ kampanji ta’ g˙arfien fl-iskejjel, kif ukoll billi wassal biex jinbnew compost bins, Ωrig˙ ta’ si©ar indi©eni, u anke bini ta’ serer fl-istess skejjel bilkooperazzjoni ta’ Eko Skola. Il-Ministru qal li, l-istess kif sal-lum id-Direttorat tal-Parks kien miftu˙ g˙all-ideat u inizjattivi ©odda mit-tfal taliskejjel, il-Gvern lest jilqa’ su©©erimenti dwar kif dan dDirettorat jista’ jiddiversifika l-˙idma tieg˙u, dejjem fillimiti tar-riΩorsi finanzjarji li g˙andu.

AnaliΩi

29.12.2013

X’ÓAREÌ s’IssA MIs-sMIgÓ TAL-KUMITAT TAL-KoNTIjIET pUbbLIÇI (pAC)

MINN DAK LI ‘FTAKRU’ Kitba ta’ MELVIC ZAMMIT

Ritratt: inewsmalta.com

Fix-xahar ta’ Awwissu beda jiltaqa’ l-Kumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi (PAC) dwar ir-rapport tal-Awditur Ìenerali fuq ix-xiri taΩ-Ωejt g˙all-Enemalta. S’issa kien hemm bosta laqg˙at, sig˙at ta’ diskussjoni, u diversi xhieda. Man-nuqqasijiet filproçessi li permezz tag˙hom tinxtara din ir-riΩorsa, spikka lfatt li xi w˙ud minn dawk li xehdu nsew xi dettalji. Il-gazzetta KullÓadd ser t˙ares lejn il-punti ewlenin minn dak li ‘ftakru’ x-xhieda fil-kumitat tal-kontijet pubbliçi. L-Uffiççju Nazzjonali talVerifika (NAO) iffoka l-awditjar tieg˙u fuq il-proçess taxxiri taΩ-Ωejt b’mod ©enerali u lejn il-funzjoni tal-hedging talKorporazzjoni Enemalta. Fir-rapport tieg˙u l-NAO esprima t˙assib serju fir-rigward tal-operat tal-Fuel Procurement Committee (FPC), li huwa l-kumitat responsabbli mix-xiri taΩ-Ωejt. L-Awditur huwa kkonçentrat fuq il-fatt li ma kien hemm lebda policy ta’ kif jinxtara ΩΩejt matul il-perijodu 2008 sala˙˙ar tas-sena 2010. Finnuqqas ta’ din il-policy, li ©iet ifformulata f’Jannar 2011, ixxiri, qabel, ma kienx qed ikun regolat. It-t˙assib tal-NAO relatat mal-operat tal-FPC Ωdied wara l-analiΩi tal-laqg˙at li nΩammu fl-2008 u l-2009. Minuti tal-

laqg˙at rispettivi tal-FPC, li ©ew eΩaminati mill-NAO, kienu nieqsa minn kull livell elimentari ta’ dettall u ma kellhomx informazzjoni dwar diskussjonijiet li saru fillaqg˙at u x’deçiΩjonijiet ittie˙du. Minbarra li kienu miktuba bl-idejn, u mhux çari, dawn il-minuti kienu nieqsa wkoll minn rekord sempliçi dwar l-attendenza tal-membri tal-kumitat. IΩ-Ωamma fqira ta’ rekords u dokumentazzjoni dwar l-operat tal-FPC qabel Mejju tal-2011, g˙amluha impossibbli g˙allNAO li jwettaq b’mod effettiv il-verifika tal-proçess tat-te˙id ta’ deçiΩjoni mill-kumitat f’dak li g˙andu x’jaqsam la©©udikazzjoni tal-offerti tattender milqug˙a u evalwati. Limplikazzjonijiet tal-limitazzjonijiet fiΩ-Ωamma ta’ dokumentazzjoni tal-FPC dwar ilproçess tat-te˙id tad-deçiΩjonijiet spikkat f’dawk l-okkaΩjonijiet meta l-kumitat ta tenders lil min ma ressaqx l-iktar offerta favorevoli. Intant, il-Kumitat tal-Kontijiet Pubbliçi qieg˙ed janalizza rrapport tal-Awditur Ìenerali. Ir-rapport juri s-sitwazzjoni tax-xiri taΩ-Ωejt ta’ bejn l-2008 u l-2012. Minkejja dan ma naqasx li tul is-smig˙ isiru referenzi g˙al Ωmien preçedenti, fosthom is-snin tal-iskandlu taΩ-Ωejt li dwaru tressqu per-

suni l-Qorti. B’rabta ma’ dan ing˙atat ma˙fra presidenzjali. Ólas illegali ta’ mijiet ta’ eluf ta’ dollari George Farrugia, l-a©ent talkumpanija ta’ Trafigura f’Malta, talab il-proklama mwieg˙da mill-Prim Ministru ta’ dak iΩ-Ωmien, Lawrence Gonzi, bil-g˙an li jkunu Ωvelati dettalji ©odda b’rabta ma’ dan il-kaΩ ta’ commissions im˙allsa fuq xiri ta’ Ωejt. Sa issa Farrugia deher darbtejn quddiem il-Kumitat tal-Kontijiet Pubbliçi (PAC) u jrid ikompli jixhed fit-13 ta’ Jannar. Fl-ewwel smig˙ Farrugia tkellem dwar kif da˙˙al fixxibka ta’ ˙lasijiet lill-uffiçjali tal-Enemalta u l-Malta Oil Bunkering Company (MOBC). Farrugia tkellem ukoll dwar kif ˙allas mal-400,000 dollaru fi ˙lasijiet lil Tancred Tabone (kien iç-Chairman talEnemalta) u Frank Sammut (eks-Kap EΩekuttiv tal-MOBC u konsulent fl-Enemalta). Ólasijiet o˙ra saru lil Alfred Mallia u Tarcisio Mifsud. Dawn l-erba’ persuni, fost o˙rajn, kienu di©à ttellg˙u lQorti b’relazzjoni ma’ dan liskandlu taΩ-Ωejt. “Mhux in˙allas biex nirba˙. In˙allas g˙ax irba˙t. Jew hekk jew ma ta˙dimx”. Dan qalu

Frank Sammut

George Farrugia b’re-ferenza g˙all-fatt li kellu j˙allas wara li reba˙ il-kuntratti. Parti mill-perijodu li fih kienet g˙addejja din is-sitwazzjoni, l-eks-Ministru Nazzjonalista Austin Gatt, kien responsabbli g˙all-Enemalta. Farrugia qal li filwaqt li ma’ Austin Gatt kien jitkellem dwar il-problemi li qeg˙din jiffaççjaw fil-˙aΩna u kif setg˙u jkabbru, ma kienx jitkellem mieg˙u dwar dak li kien g˙addej bejnu u bejn Tancred Tabone. “BΩajt nitkellem g˙ax xi ˙a©a li mhux suppost nag˙milha, li kont qed nag˙mel,” qal Farrugia. Kompla jg˙id li ma kienx jaf li Gatt u Tabone ji©u minn xulxin. Qal li sar jaf li huma ku©ini meta ˙ar©et fil-medja. Waqt ix-xhieda tieg˙u, Farrugia qal ukoll li kien jipprova joqg˙od ’il bog˙od millpolitiçi. Din il-verΩjoni tal-fatti ©iet sfidata meta ©ie Ωvelat li saru diversi laqg˙at ma’ Austin Gatt. Rigali mog˙tija lill-uffiçjali g˙olja tal-Enemalta

Re©a’ tfaçça A.G. Fit-tieni laqg˙a tal-Kumitat talKontijiet Pubbliçi li fiha xehed Farrugia, huwa ppreΩenta lista ta’ rigali lil uffiçjali g˙olja talEnemalta. Qal li hu kien jag˙ti biss rigali fil-Milied. Fost dawk li ˙adu dawn ir-rigali hemm persuni li kienu jokkupaw karigi ta’ chairman , kap eΩekuttiv u chief financial officer. Fost ir-rigali li ng˙ataw kien hemm arlo©©i, pitturi u cufflinks. Xi w˙ud mill-prezzijiet ta’ dawn ir-rigali kienu jabqΩu l-elf ewro. Fost dawk li ˙adu r-rigali hemm nies b˙al Tancred Tabone u Frank Sammut. Persuni o˙ra li ng˙ataw rigali kienu l-eks-Kap EΩekuttiv Karl Camilleri, l-eks-Chairmen Alex Tranter u William Spiteri Bailey, u ç-Chief Financial Officer Antoine Galea. Çertu Ray Ferris ing˙ata rigal li jla˙˙aq it-€8,000. Ta’ min jinnota li meta xehdu l-istess uffiçjali qatt ma’ g˙amlu referenza g˙al dawn ir-rigali u meta mistoqsija dwar is-su©©ett dejjem taw limpressjoni li dak setg˙u rçivew kien xi hamper talMilied. Hampers lussuΩi jkollna ng˙idu!

Ritratt: maltachamber.org.mt

€2,000 lil Austin Gatt

Tancred Tabone

seta tahom lit-tifel tieg˙u. Però, fl-ebda ˙in ma qal dan b’çertezza. Mistoqsi g˙al darba tnejn g˙aliex ta rigali li jitilg˙u f’dawk l-ammonti sinjifikanti, qal li dawn tahom lil dawn luffiçjali biex jirringrazzjahom. Qal li, l-uffiçjali tal-Enemalta, ir-rigali ˙aduhom fil-kapaçità tag˙hom fl-Enemalta. “Óadd minnhom qatt ma talabni rigal. La rigal u lanqas flus. Tajthom jien minn jeddi. Veru tajt rigali eççessivi u jidhru koroh min˙abba l-kariga li kellhom,” qal George Farrugia, li g˙all-mistoqsija ta’ Beppe Fenech Adami re©a’ qal li ˙add minn dawn li ˙adu rrigali ma talbuh flus. F’din il-laqg˙a ntqal ukoll li l-kumpanija ta’ Farrugia kienet tat karozza b˙ala rigal lillPartit Laburista u li kien normali li jing˙ataw ir-rigali. IΩda l-Partit Laburista, permezz ta’ din il-gazzetta, ippubblika lftehim li per-mezz tieg˙u kien ˙allas tal-karozza Daewoo permezz ta’ reklami u b’hekk ça˙ad li ng˙ata dan ir-rigal.

Fil-lista kien hemm ukoll €2,000 mog˙tija f’attività ta’ Austin Gatt li saret qabel lelezzjoni tal-2008. George Farrugia qal li l€2,000 li g˙adda f’attività ta’ Austin Gatt tahom lil wie˙ed mill-persuni li kien fl-attività. Qal li ma jeskludix li Austin Gatt ma jafx li tahomlu. Mag˙fus biex jg˙id lil min tahom George Farrugia qal li

George Farrugia kkonferma li A.G., li jissemma f’ emails li kienu Ωvelati fil-medja fil-bidu tas-sena, huwa Austin Gatt. Fil-bidu ta’ Frar il-Maltatoday kixfet emails li jsemmu speçifikament ministru. F’ email ie˙or jissemma xi ˙add bl-inizjali ta’ A.G. Email tal-2005 jikkwota lil Camille Kay, uffiçjal ta’ Trafigura, jikteb lil George Farrugia u jistaqsih: “Kif marret il-laqg˙a li kellek mal-Ministru? Hemm xi rispons poΩittiv?” Intant, f’email ie˙or li deher fil- Maltatoday , Farrugia jg˙id lil ta’ Trafigura: “Irridu nibag˙tulhom konferma dwar dan. Dwar pagamenti. Ma rçivejt xejn g˙adni. Dwar ilkbir. G˙andi bΩonnha b’mod iddisprat g˙ax ma nistax nag˙mel dak li g˙andi nag˙mel. Jekk jog˙©bok g˙amlu (jew inkun fil-˙**a).” Dan l-email kien wie˙ed li qajjem bosta mistoqsijiet. IsSegretarju Parlamentari Owen Bonnici beda jinsisti g˙al spjegazzjoni dwar x’ried ifisser b’“il-kbir”, bit-twe©ibiet kollha tlaqliq ta’ George Farrugia ma jkunux sodisfaçenti, il-mistoqsijiet ma qatg˙u xejn. Farrugia beda jg˙id li ma setax jiftakar iΩda Owen Bonnici baqa’ jinsiti ma’ Farrugia li, fid-dawl li ftakar dettalji ta’ inqas importanza, ma setax jaççetta twe©iba b˙al din. Hawn Farrugia – li laqlaq kemm-il darba meta mistoqsi dwar ir-rabtiet li kellu ma’ Gatt – talab li jikkonsulta malavukati tieg˙u. Wara li da˙lu lura fil-laqg˙a tal-Kumitat intalbet sospensjoni. Wie˙ed jittama li sa darb’o˙ra jiftakar il-verità!

AnaliΩi

29.12.2013

XI NTQAL MADWAR IL-MEJDA TAL-KUMITAT TAL-KONTIJIET PUBBLICI (PAC)

“

tal-Ministru g˙andu jieqaf f’livell ta’ policy…u r-rwol tal-Enemalta huwa “ Ir-rwol wie˙ed strate©iku…a˙na nsostnu dak il-punt – RappreΩentant mill-Uffiççju tal-Awditur Ìenerali, 26.08.2013

“

kkummentajna fuq kif sibna d-dokumenti. Minn dak l-istat ta’ fatt ma staj“A˙na niex niççertifikaw li s-sistema kienet fool proof…setg˙et kienet u ma kinetx – RappreΩentant mill-Uffiççju tal-Awditur Ìenerali, 26.08.2013

“

fil-qasam tax-xiri taΩ-Ωejt se˙˙et meta ma baqg˙ux jittie˙du minuti, “Il-korruzzjoni u hekk hu – Dr Owen Bonnici, 10.09.2013

“

naqbad ir-rapport tal-1997, inbiddillu l-faççata u n˙alli lilu. Xejn ma kien “Stajt inbidel

“

trid tikkonvinçini u g˙adek ma kkonvinçejtx li Trafigura ˙allsu dawk il-flus “Lili kontra qalbhom

“Jew t˙allas jew ma ta˙dimx, mhux in˙allas biex nirba˙. In˙allas g˙ax irba˙t – George Farrugia, 11.12.2013

George Farrugia

“

“ min˙abba l-kariga li kellhom

“

– Dr Owen Bonnici lil George Farrugia, 11.12.2013

Ritratt: inewsmalta.com

– David Spiteri Gingell, 16.09.2013

Óadd minnhom qatt ma talabni rigal. La rigal u lanqas flus. Tajthom minn jeddi. Veru tajt rigali eççessivi u jidhru koroh – George Farrugia b’refernza g˙all-uffiçjali tal-Enemalta, 16.12.2013

Ûejt b’doΩa ta’ sulphur iktar milli suppost Jekk immorru lura lejn ir-rapport tal-Awditur Ìenerali, jispikka l-fatt li Trafigura ma kinitx qed tag˙ti fjuwil skont lispeçifikazzjonijet talEnemalta. Filwaqt li suppost kien jing˙ata fjuwil b’0.7% ta’ sulphur, kien qieg˙ed jing˙ata b’1%. F’laqg˙a tal-Kumitat talKontijiet Pubbliçi (18.11.2013), Peter Grima, li fiΩ-Ωmien tarrapport tal-Awditur Ìenerali kien Chief Technical Officer g˙ad-diviΩjoni tal-elettriku talEnemalta, qal li hu m’g˙andu x’jaqsam xejn ma kif in˙admet is-somma ta’ 250,000 dollaru. Din is-somma kienet t˙allset mill-kumpanija Trafigura min˙abba li ripetutament qed tag˙ti fjuwil mhux skont lispeçifikazzjonijiet mitluba mill-Enemalta. Grima semma t-tsunami filÌappun u r-rivoluzzjoni filLibja b˙ala ra©unijiet li taw Trafigura g˙aliex ma kinux qed jipprovdu fjuwil b’ 0.7% ta’ sulphur . Madankollu, idDeputata Justyne Caruana qalet li kien hemm drabi fejn, anke qabel dawn it-tra©edji, kien provdut fjuwil mhux flispeçifikazzjonijiet mixtrija. Grima jg˙id li ma jafx g˙aliex ©ara dan. Intant id-Deputat Caruana baqg˙et tistaqsi jekk ja˙sibx li l-multa ta’ 250,000 dollaru kinitx çifra ©usta g˙al fjuwil “mhux kif suppost li ng˙ata lill-Enemalta”. Grima baqa’ jinsisti li mhux huwa wasal g˙al dik is-somma. B’kollox l-Enemalta aççettat erba’ konsenji li ma kinux skont ir-rekwiΩiti. Fir-reazzjoni tieg˙u, Grima deher qisu qed ji©©ustifika dak li se˙˙ meta

Trafigura tat dawn il-konsenji ˙Ωiena. Caruana, min-na˙a tag˙ha, kienet urtata g˙al kif uffiçjal tal-Enemalta deher qieg˙ed ji©©ustifika ksur filkuntratt. Sa˙qet li r-riΩultat ta’ dak il-ksur fil-kuntratt wassal g˙al konsegwenzi negattivi fuq is-sa˙˙a tal-bniedem u lambjent. Min-na˙a tieg˙u l-In©inier Alan Micallef, fix-xhieda tieg˙u, qal li l-kuntratt kien jispeçifika li l-fjuwil g˙andu jkun ta’ 0.7% sulphur u li g˙alhekk, skont hu, l-Enemalta setg˙et twaqqaf il-kuntratt lil Trafigura. Madankollu, qal Micallef, kien hemm min ta lparir li Ω-0.7% trid tittie˙ed fuq medja ta’ sena. Telqa kbira fl-Enemalta Wie˙ed mix-xhieda li tkellmu fil-laqg˙at tal-Kontijiet Pubbliçi kien David Spiteri Gingell – wie˙ed mis-CEOs tal-Enemalta fl-a˙˙ar Ωminijiet. Fi Ωmien Gvern Nazzjonalista kien fdat f’diversi organizzazzjonijiet. “Jien kont it-tielet CEO f’sentejn,” qal David Spiteri Gingell, li kien il-Kap EΩekuttiv bejn is17 ta’ Lulju 2007 u t-28 ta’ Ìunju 2008, waqt ix-xhieda tieg˙u fil-PAC. Matul din ixxhieda, Spiteri Gingel kien çar u tond f’dak li qal. Fakkar kif fl-1997 kien g˙amel rapport dwar l-Enemalta. Spjega li meta mar fl-2007 ma ˙asibx li se jsib dik it-telqa. “Stajt naqbad ir-rapport tal-1997, inbiddillu l-faççata u n˙alli lilu. Xejn ma kien inbidel.” Qal li kien hemm ˙afna affarijiet li ried jag˙mel biex itejjeb it-tmexxija tal-Enemalta u l-governanza. IΩda Spiteri Gingell jg˙id li beda jsib ˙afna ostakli biex iwettaq dan. “Kien hemm ind˙il politiku.”

Austin Gatt fis-sala tal-g˙add tal-voti fl-a˙˙ar elezzjoni, wara li flimkien ma’ Simon Busuttil u o˙rajn ˙adem fil-kampanja tal-PN

Opinjoni

29.12.2013

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

nispiÇÇaW is-sena DiFFerenti MiLLi BDeJnieHa Max Zammit Sindku ta’ Ta’ Xbiex

B˙al daΩ-Ωmien sena konna qed nitkellmu fuq gvern arroganti li ma riedx jisma’, gvern li kien imwa˙˙al mas-si©©u tal-poter, gvern li bih kienu jgawdu biss klikka. Attitudni u azzjonijiet li xe˙tu lil pajjiΩna fit-triq tanniΩla. Tant kienu qabdu t-triq tan-niΩla li sa˙ansitra membri parlamentari u attivisti tag˙hom stess daru kontrihom. Gvern li kien antidemokratiku g˙alla˙˙ar u li dejjem ˙ares lura flok ’il quddiem. IΩda, fl-a˙˙ar, daΩΩmien spiçça! Illum g˙andna Gvern Laburista ©did. Bdejna s-sena 2013 ta˙t Gvern Nazzjonalista u llum se nag˙lqu l-istess sena – 2013 – ta˙t Gvern Laburista. Gvern li sa mill-ewwel ©ranet ra kif iqassam il-©id u jkattar ix-xog˙ol g˙all-Maltin u l-G˙awdxin kollha. Gvern li lest jisma’ mhux biss qabel l-elezzjoni, imma anke tul il-mandat elettorali kollu, kif jixhdu l-laqg˙at ta’ konsultazzjoni fuq oqsma differenti: mal-OppoΩizzjoni, mal-privat, mal-g˙aqdiet, assoçjazzjonijiet differenti, trejdunjins, u man-nies b’mod ©enerali. Madankollu ma jfissirx li ma baqax xi jsir. Din hija parti mirroadmap twila li l-Gvern qed jimxi mag˙ha, b˙alma wieg˙ed il-Partit Laburista qabel l-elezzjoni ©enerali. Wara l-bieb g˙andna elezzjoni o˙ra tistenniena: dik tal-Parlament Ewropew. Elezzjoni li mhux biss tikkonferma l-appo©© talpoplu Malti u G˙awdxi lil dan il-Gvern, iΩda wkoll g˙aΩla importanti, fejn wie˙ed m’g˙andux jappo©©ja lil min qatt ma ˙ares lejn l-interessi primarji ta’ pajjiΩna u dejjem ra fejn seta’ jitfa’ t-tajn fuq il-Gvern preΩenti biex ming˙alih i˙ammrilna wiççna mal-barranin.

Minflok g˙andna n˙arsu lejn min dejjem ra minn fejn pajjiΩna seta’ jibbenifika bl-a˙jar mod possibbli minn dak li toffri lUnjoni Ewropea. L-a©ir negattiv mill-Membri Parlamentari Ewropej Nazzjonalisti mhux se ja˙rab malajr lill-Maltin u ’lG˙awdxin dakinhar tal-elezzjoni. Il-poplu jrid li Malta filParlament Ewropew tkun qed tirrappreΩenta wiçç wie˙ed, fejn l-g˙aqda nazzjonali tispikka u jintnesew l-interessi personali u parti©©jani. Fil-bidu ta’ din il-©img˙a kien jonqos iç-çirasa fuq il-kejk: innuqqas ta’ qbil fuq l-emendi taliskema taç-çittadinanza b’investiment. Il-Gvern kompla jag˙mel din l-iskema aktar attraenti u ©usta fil-konfront taç-çittadini Maltin. Dan billi rabat il-bdil taç-çittadinanza mal-investiment u mal-proprjetà. Dan jawgura tajjeb g˙al diversi setturi mferrxin f’pajjiΩna li wkoll issa ser jibbenefikaw minn din l-iskema. L-ispiΩa g˙al min irid jinvesti g˙oliet mhux bi ftit u jista’ jkun

li b’dawn l-emendi d-domanda tonqos minn kemm wie˙ed basar fil-bidu. Però, min-na˙a lo˙ra, dan ifisser li min ser jid˙ol f’din l-iskema, ser jid˙ol g˙aliha g˙ax vera jrid jinvesti f’pajjiΩna. Skema li sabet l-appo©© talMFSA, il-Malta Chamber of Commerce, Finance Malta, lMHRA u rappreΩentanti tala©enziji tal-proprjetà. Simon Busuttil u l-Partit Nazzjonalista biss huma kontra. Qabel kienu jg˙idu li din l-iskema mhix tajba g˙ax ma torbot mal-ebda investiment, u issa li s-sistema nbidlet u ©iet viçin g˙al dak li talbu huma, xorta wa˙da g˙adhom kontriha. U hawnhekk wie˙ed jara ra©unijiet ovvji ta’ opportuniΩmu u politika parti©©jana li, permezz ta’ dik il-kilba biex jer©g˙u jpo©©u fuq is-si©©u talpoter, qed jaslu biex jirredikolaw skemi u inizjattivi b˙al dawn li Ωgur li l-iskop primarju warajhom huwa biex ikun hemm iktar flus fil-bwiet tannies. It-trasparenza, tajjeb li wie˙ed jirrimarka, ma naqsitx, u

min kien jg˙id li ser nispiccaw invaduti mill-barranin, il-capping ta’ numru massimu li jistg˙u jid˙lu g˙al din l-iskema huwa dak ta’ 1,800 persuna. Skema ma˙duma bil-g˙aqal li, b˙al diversi skemi u inizjattivi o˙ra, ser tg˙in lill-Gvern ikompli jinvesti fit-tis˙i˙ tal-ekonomija ta’ pajjiΩna flimkien mat-tkattir ta’ aktar xog˙ol u riΩorsi g˙allfamilji Maltin. Dan hu Gvern Laburista, il-Gvern li qed ja˙dem biex ipo©©i pajjiΩna fil-quççata fl-Ewropa. Nag˙laq billi nawgura sena ©dida mimlija risq, sa˙˙a u hena lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta u lil kul˙add. Importanti li f’dan iΩΩmien ta’ festi wie˙ed isib xi ftit ˙in ja˙seb kif jista’ jg˙in lil min hu anqas ixxurtjat. Nappella wkoll g˙al kawtela fis-sewqan, speçjalment biex min jixrob ma jsuqx. Nittama li gawdejtu bla˙jar mod il-©urnata tal-Milied. Ner©a’ nawguralkom u nirringrazzjakom tas-sapport kontinwu tag˙kom lejn il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti.

Jiena pustier/a!

Patri Mario Attard

F’dawn iΩ-Ωminijiet jidhru aktar minn o˙rajn! G˙addejjin bla nifs bil-barΩakka tal-ittri, inkella b’xi karozza jew mutur. Ara kemm hawn min b˙alissa jkun qieg˙ed jistenniehom daqs il˙obΩ! Ûgur li mhux dawk li qeg˙din jistennew xi kont! U min i˙obb i˙allashom il-kontijiet? Tilg˙abilix tal-qaddis! Flusu mhux kul˙add iridihom g˙alih? Imma b˙alissa qieg˙ed nist˙ajjel lil dik il-mara li binha jew bintha telqu mid-dar g˙aliex issa g˙andhom l-età. U, g˙ax riedu jkunu b˙al s˙abhom tal-klikka, qabdu minn rajhom u fattruha kif ©ie ©ie! Forsi riedu juru kemm huma cool! U issa wa˙˙luha f’rashom li lejn ommhom jew missierhom ma jridux i˙arsu iΩjed! Issa dik limsejkna omm tg˙idx kemm ilha tipprova tikkuntattja lil bintha. Imma g˙alxejn! It-tifla ma tridx! Ismag˙ha! Trid tibqa’ ΩΩomm il-punt! Imma x’inhu dan l-imbierek ta’ punt ma nafx! Na˙seb iktar il-punt hu vroma mill-kbar nett! Ara fiex i©©ibek is-suppervja! Il-Mulej jilliberani minnha! U din l-omm twajba qieg˙da tistenna l-kartolina tat-tifla. Il-

Milied g˙adda u bqajna fejn konna! Óeqq ©ab ru˙u b˙al qabda mtaten hux! Ja˙asra m’hemmx li l-affarijiet jitwittew! Mank dak li hemm miktub filProfeta IΩaija jse˙˙! “Óejju triq g˙all-Mulej fid-deΩert, wittu g˙al Alla tag˙na mog˙dija fix-xag˙ri. Jintradam kull wied, u jitniΩΩlu l-muntanji u l-g˙oljiet; kull art im˙attba ssir wita, kull art im˙arbta maqg˙ad” (IΩ. 40: 3-4). Imma, sal-©urnata mqaddsa tallum, il-muntanji u l-g˙oljiet talpika g˙adhom hemm donnhom mostri! U l-qalb g˙adha Ωdingata! G˙aliex g˙adha ma ©iet im˙arrta u miΩrug˙a biΩΩerrieg˙a tal-ma˙fra! “Jien pustier!” Hekk qalli ra©el f’˙anut tal-˙wejje© li d˙alt biex inbierek. “Jien pustier Patri! G˙aliex marti tfittixni biss biex nag˙tiha ç-çekk tal-paga! Millbqija ma tafnix!” Ovvja li r-ra©el ried jinfaqa’ jibki mieg˙i b˙al tarbija! Qalbu qasmithielu! Veru vili t˙ossok barrani f’darek stess! Hija we©g˙a li m’g˙andix kliem biex infissirha! G˙al-lasta llum irid ja˙dem kul˙add. Il-mara u r-ra©el. Il-©uvni u t-tfajla. G˙ax id-dinja hi dik li hi. U jekk mhux se ntellaq mag˙ha mhux

ta˙rabli u tinsieni g˙al kollox. U biex tg˙axxaqha, jekk na˙sel imqar inkun ftit qabilha u ma nla˙˙aqx mal-pass tag˙ha, taf tg˙addi minn fuqi u tag˙milni karta strazza! Taf kemm na˙dem daqs kelb/a g˙all-familja. Mela ieqaf pin©ini ikrah/kerha ma’ wliedi! G˙aliex b˙alma int omm u missier it-tfal daqshekk ie˙or jiena jien! U, ©aladarba, bilkarattru stramb kollu tieg˙i n©iblek il-˙obΩa ta’ kuljum iddar, ieqaf fesfes kontra tieg˙i mat-tfal! Ieqaf ag˙tihom ir-ri˙ g˙ax b’hekk trid timpika mieg˙i! U ta˙sibx li b’hekk se sserra˙ il-kuxjenza tieg˙ek billi ©©ibli l-iskuΩa li int g˙amilt hekk il-g˙aliex minni, missierhom jew ommhom, mhux dejjem kellhom çans jift˙u qalbhom mieg˙i! Int konxju/a kemm g˙araqt l-g˙araq taddemm biex nitmag˙hom! Inlibbishom! In˙allsilhom g˙alliprem edukazzjoni! Meta qlajt kemxa flus min gawda? Ma tajtekx il-belli liri – anke jekk paga ˙dejn ˙addie˙or m’g˙andix bir-radam – biex tixtrilhom u tpaxxihom? Biex tag˙tihom l-aqwa u l-a˙jar? Taf

li min-naqra li l-Mulej ipprovdieli b’tant sagrifiççju u tbatija, anke lilek tajtek x’tonfoq kemm trid biex inΩommok fuq wiçç l-idejn? G˙aliex mela tumiljani quddiem uliedi meta xxewwixhom kontrija? Ara Mulej…ma rridx inkun pustier/a tax-xitan iΩjed. Minn din is-sena ’il quddiem addijo nkun pustier/a tal- mibeg˙da, tal-˙tija, tad-dubju, tal-qtig˙ ilqalb, tad-dlam u tan-niket! Le! Bil-grazzja tieg˙ek se nkun pustier/a tal-paçi. G˙aliex f’familti, fil-kunvent, fuq ixxog˙ol u kull fejn inkun se nimposta l-paçi, l-im˙abba, ilma˙fra, il-fidi, it-tama, id-dawl, il-fer˙. U, b˙all-pustier ta’ ˙ila, f’din is-sena ser jirnexxili nag˙Ωel dawn l-ittri sbie˙ li semmejtlek, g˙aliex int illum qed tfehimni li huwa iktar importanti nfarra© milli nkun imfarra© jien, li hu aktar me˙tie© nifhem lill-˙addie˙or milli ˙addie˙or jifhem lili, li je˙tie© li n˙obb jien iktar milli ni©i ma˙bub/a. Li nkun pustier/a tieg˙ek ifisser nag˙ti, na˙fer u mmut g˙alija nnifsi! Is-sena t-tajba pustier/a!

Opinjoni

29.12.2013

Claudette Abela Baldacchino Membru Parlamentari Ewropew

Kliem il-PaPa FranÌisKu

Wasalna fi tmiem is-sena 2013. Sena partikolari li mag˙ha ©abet tibdil sinjifikanti. Forsi mo˙˙kom mill-ewwel se jmur g˙all-bidla fil-gvern li kellna f’pajjiΩna f’Marzu li g˙adda. Anke din kienet bidla sinjifikanti, u ng˙id hekk mhux g˙ax l-elezzjoni ntreb˙et mill-Partit Laburista imma g˙ax verament pajjiΩna kellu bΩonn bidla wara li kien ilu mmexxi mill-Partit Nazzjonalista g˙al 25 sena. Ilbidla fil-gvern ©abet ukoll bidla fil-mod kif jitmexxa lpajjiΩ, forsi anke g˙ax g˙andna gvern Ωag˙Ωug˙ b’g˙add ta’ Ωg˙aΩag˙ filKabinett. Papa ©did Imma tul is-sena kellna bidliet o˙ra li jiena nemmen li se j˙allu effetti poΩittivi fil©ejjieni. Xtaqt li nitkellem fuq bidla partikolari, bidla li wkoll se˙˙et f’Marzu ta’ din is-sena. Qieg˙da nirreferi g˙all-˙atra tal-Papa preΩenti: il-Papa Fran©isku. L-ewwel nett irridu niftakru li kellna bidla fil-Papa mhux b’riΩultat tal-mewt tal-Papa ta’ qablu, iΩda g˙ax Papa Benedittu XVI ried, biex ng˙id hekk, jag˙mel wisa’ g˙al ˙addie˙or. Il-Papa Fran©isku huwa l-ewwel Papa

li mhux Ewropew f’1,300 sena u huwa wkoll l-ewwel Papa mill-Amerika ta’ Isfel. Sinjifikanti wkoll kienet lg˙aΩla, ovvjament minnu nnifsu, tal-isem biex sar l-ewwel Papa li g˙aΩel l-isem ta’ Fran©isku. Konvinta li kienu ˙afna dawk li lanqas biss kienu jafu li qatt ma kellna Papa li g˙aΩel l-isem ta’ Fran©isku meta wie˙ed mill-aktar qaddisin mag˙rufin huwa San Fran©isk t’Assisi. Konvinta wkoll li l-Papa g˙aΩel l-isem ta’ Fran©isku bliskop ewlieni li jressaq ilKnisja Kattolika lejn it-triq murija proprju minn San Frangisk t’Assisi. L-ewwel xhur tat-tmexxija tieg˙u huma prova çara ta’ dan li qieg˙da ng˙id. Beda biex g˙aΩel li ma jg˙ixx fil-lussu li kienu jg˙ixu fih dawk ta’ qablu. G˙aΩel li fost l-ewwel Ωjarat tieg˙u ikun hemm dik f’Assisi. U sa˙ansitra, riçentement, g˙al g˙eluq Ωmienu, g˙aΩel li jistieden nies foqra. G˙aΩilt li fi tmiem is-sena nikteb fuq il-Papa Fran©isku g˙ax wie˙ed mill-aktar diskorsi li laqatni matul din is-sena, kien propju diskors li g˙amel il-Papa meta kien intervistat minn stazzjon tat-televiΩjoni Ar©entin, propju l-pajjiΩ fejn twieled, g˙ex u ˙adem.

F’din l-intervista, Papa Fran©isku kellu kliem iebes ˙afna dwar is-sitwazzjonijiet reali li g˙andna fl-Ewropa. Kellu kliem iebes g˙all-mod kif Ωg˙aΩag˙ u anzjani qeg˙din jitwarrbu minn gvernijiet diversi. Ma qag˙adx lura milli jesprimi ru˙u dwar dik li, jien b˙alu naqbel, hija r-realtà li qeg˙din ng˙ixu llum. Il-kultura tar-rimi Papa Fran©isku wera t-t˙assib tieg˙u dwar dik li huwa sejja˙ “il-kultura tar-rimi,” kultura li qieg˙da tiskarta l-©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a u l-©enerazzjoni anzjana. Waqt li rrefera g˙allkapitaliΩmu b˙ala “tirranija ©dida,” Papa Fran©isku Ωied jg˙id li “llum qeg˙din ng˙ixu f’sistema in©usta fejn King Money huwa ç-çentru ta’ kollox”. Kliem ta’ min verament jixtarru sew. Imma Papa Fran©isku mhuwiex biss Papa tal-kliem. Papa tal-prietki. Flewwel ftit xhur tieg˙u di©à ˙a deçiΩjonijiet li jistg˙u jwasslu g˙al tibdil aktar sinjifikanti filKnisja Kattolika. Di©à ˙asad lil ˙afna b’çerti dikjarazzjonijiet dwar id-divorzju u l-persuni gay, biex insemmu biss Ωew© eΩempji. Di©à wieg˙ed li jnaddaf il-Bank tal-Vatikan.

Dawn kollha huma affarijiet li ilhom mixtieqa, mhux biss minn dawk li, biex ng˙id hekk, jg˙ixu r-reli©jon mg˙allma minn Ìesù Kristu, imma wkoll minn dawk li j˙addmu twemmin ie˙or, kemm reli©juΩ u kemm mhux. L-ewwel xhur ta’ Papa Fran©isku jawguraw tajjeb, g˙ax jawguraw tibdil fiddirezzjoni t-tajba. Tibdil li jqarreb lill-Knisja Kattolika lejn dawk l-aktar fil-bΩonn, bit-tama li l-eΩempju tag˙ha jkun segwit minn gvernijiet nazzjonali. Ovvjament iqumu diversi mistoqsijiet. Il-Papa wa˙du se jasal? G˙andu l-appo©© ‘reali’ ta’ dawk li jdawruh u ta’ dawk li suppost li jsegwu ddeçiΩjonijiet tieg˙u? Il-mexxejja tal-Knisja Kattolika mxerrda mal-erbat irjie˙ tad-dinja, jixtiequ jaraw ‘il-˙olma’ ta’ Papa Fran©isku ssir realtà? Se jsib gambetti f’˙idmietu biex jag˙mel mill-Knisja Kattolika lKnisja tal-foqra, il-Knisja ta’ dawk l-aktar fil-bΩonn? Ta’ min, f’dawn il-jiem, jixtarr sew kliem il-Papa Fran©isku. Mhux g˙ax huwa l-Kap tal-Knisja Kattolika li ˙afna Maltin huma membri tag˙ha, imma g˙ax jekk ‘il˙olma’ tieg˙u ssir realtà, allura jkollna soçjetà aktar ©usta u soçjetà aktar b’sa˙˙itha.

Nag˙ti ˙ajr lil kull min bag˙atli l-awguri g˙all-Milied u l-Ewwel tas-Sena. Nixtieq sena ©dida mimlija sa˙˙a u fer˙ lil kul˙add. Dr Helena Dalli

Editorjal

29.12.2013

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun Ìurnalisti reklami imPaÌnar u disinn

editorJal

Ritianne Agius Alan Saliba Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

Johannes Jawguralkom

“

Fis-27 ta’ Diçembru ta’ din is-sena li waslet biex tag˙laq, Johannes Kepler, fiΩiçista u osservatur tal-univers kbir, g˙alaq 442 sena mit-twelid tieg˙u. Johannes Kepler kien dak li wassal g˙all-iskoperta li ma tantx g˙o©bot lill-Knisja ta’ Ωmienu u li, bil-kuntrarju ta’ dak li kienet tg˙allem il-Knisja, huma il-pjaneti li jduru max-xemx u mhux bilkuntrarju. Illum hija teorija ovvja, i Ωd a m h u x h e k k k i e n e t g˙al dak iΩ-Ωmien. L-ovvju ˙a Ω-Ωmien tieg˙u biex sar mag˙ruf. G˙alina hija ˙a©a ovvja li d-dinja hija tonda. G˙alina huwa ovvju li kul˙add g˙andu dritt g˙all-vot sigriet. IΩda kien hemm Ωminijiet meta minn dan kollu ma kien hemm xejn ovvju. Kienu Ωminijiet li meta tg˙id l-ovvju kien iwasslek biex ja˙arquk f’xi pjazza. Biex l-ovvju sar mag˙ruf kellhom imutu ˙afna nies! Is-sena li waslet biex tag˙laq ©abet mag˙ha skoperti ovvji li sa ftit ilu ma kinux daqstant ovvji. B˙at-teorija ta’ Kepler, li lpjaneti jduru max-xemx u

mhux bil-kuntrarju, ©ara xi ˙a©a din is-sena li ftit indunaw biha: li l-Gvern idur man-nies u mhux innies mieg˙u. Inqatet l-idea li min qieg˙ed fil-Gvern jista’ jag˙mel li jrid, g˙aliex innies qeg˙din hemm g˙alih u mhux hu g˙alihom. Biex ©ara hekk kellu jkun hemm bidla fil-Gvern. L-ewwel li©ijiet li g˙addew kienu dawk li g˙amlu lill-politiku aktar responsabbli lejn in-nies. Li©ijiet li kienu ilhom fuq l-ixkaffa, g˙ax sa ftit ilu kien hemm min jaqbillu li jpo©©i lill-Gvern minflok liç-çittadin fiç-çentru ta’ kollox. Dan il-messa©© intbag˙at fl-ewwel ftit ©img˙at ta’ din lAmministrazzjoni meta fost l-ewwel li©ijiet li g˙addew kien hemm dik li ne˙˙iet il-preskrizzjoni kriminali g˙al dawk li abbuΩaw jew jabbuΩaw mill-poter. Minn issa ’l quddiem ebda politiku li jabbuΩa ma jista’ jkollu mo˙˙u mistrie˙. It-tieni li©i kellha tkun dik li ta˙t il-Gvern ta’ qabel kienet tqaddet tistenna li tg˙addi millParlament. IlWhistleblower Act tat biçça g˙odda f’idejn iç-çit-

tadini onesti u ta’ rieda tajba biex jersqu ’l quddiem ming˙ajr biΩa’ biex j i k x f u kull xorta ta’ abbuΩi. Dalwaqt ser ikun hemm ukoll il-li©i dwar il-finanzjament tal-partiti. Jekk ma ˙are© xejn minn dan liskandlu taΩ-Ωejt, ˙are© çar l i din il-li©i hemm b Ω o n nha llum qabel g˙ada. G˙alhekk huwa çar li l-Gvern idur maç-çittadin u mhux bil-kuntrarju. Sa ftit ilu kien hemm ˙ a f n a ˙wejje© li kienu ovvji, iΩda qatt ma saru. I d - d r itt g˙ad-divorzju, a n k e jekk ma taqbilx mieg˙u, kien ovvju li kien hemm bΩonnu. IΩda kien hemm oppoΩizzjoni s˙i˙a m i l l - Gvern ta’ dak iΩΩmien. Illum g˙andna ddivorzju, u s-sensazzjoni li messu ilu li kien hemm hija ovvja. Li tnejn minnies – kemm jekk eterosesswali u kemm talistess sess – g˙andhom d r i t t li jg˙ixu f’unjoni legali u mhux barra l-li©i huwa aktar minn ovvju, iΩda dan kollu ser isir issa. L - i storja minn dejjem kienet hekk, l-ovvju dejjem kien diffiçli li jkun a ç ç e ttat. G˙aliex ˙afna drabi l-ovvju jitturba stat

soçjali li jkun dera dejjem tg˙addi tal-ma©©oranza. Lovvju ma jitkejjilx binnumri, iΩda minn prinçipji li j˙arsu u jipprote©u lil kul˙add: lil dawk li ta’ sittax-il sena jridu li jkollhom xi xorta ta’ le˙en elettorali, b˙alma se ji©ri fl-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali li ©ejjin; lil dawk li ma jaqg˙ux fil-forma konvenzjonali tal-familja; lil dawk li ma jridux ikomplu jsofru in©ustizzji fis-silenzju, iΩda jibΩg˙u jitkellmu; lil dawk it-tfal li sa ftit ilu, g˙ax twieldu barra Ωwie©, kienu jkunu meqjusa b˙ala ille©ittimi; lil dik ilmara li damet is-snin ti©©ieled biex l-Istat jirrikonoxxiha b˙ala tali. Din is-sena ©abet mag˙ha drittijiet ©odda. B˙al Johannes Kepler qeg˙din niskopru li xxjenzi soçjali u politiçi g˙andhom regoli o˙rajn, li sa ftit ilu konna nafu li jeΩistu, iΩda ma ridniex nafu bihom. Fost dawn hemm regola tad-deheb: li l-Gvern idur maç-çittadin u mhux bil-kuntrarju. Din il-gazzetta ting˙aqad ma’ Johannes Kepler u tawgura lil kul˙add sena ©dida mimlija hena, risq u aktar drittijiet ©odda.

et se ji©u skrutinati u pproçessati sabiex minn meta persuna tapplika g˙aç-çittadinanza g˙al meta tie˙u ç-çittadinanza se jkun hemm perijodu ta’ bejn sitt xhur u sentejn. Id-diskussjonijiet li saru u li wasslu sabiex ji©i ppreΩentat programm ©did kienu turija çara ta’ kemm dan il-Gvern mhuwiex supperv imma huwa Gvern li lest li jisma’ t-t˙assib tal-partijiet interessati kollha, jiddiskuti u jasal fi ftehim ©aladarba jemmen li din hija skema li se tkun ta’ benefiççju ekonomiku g˙al pajjiΩna. Hija attitudni li tikkuntrasta bil-kbir ma’ dik tal-OppoΩizzjoni li akkost ta’ kollox, g˙al xi ra©uni jew o˙ra, ma riditx tasal fi ftehim mal-Gvern dwar din l-iskema minkejja li taf li b’din l-inizjattiva se jkun qed jibbenefika l-poplu kollu u se tkun qed titnaqqas il-pressjoni minn fuq il-familji Maltin u G˙awdxin.

Id-dmir ta’ dan il-Gvern huwa li jo˙loq il-©id u g˙alhekk l-importanza li jkollna investiment ©did b˙al dak li ji©i permezz ta’ din l-iskema taç-Çittadinanza li permezz tag˙ha se n©ibu aktar investiment u nies ta’ kwalità lejn Malta. Irridu ner©g˙u n©ibu lil Malta fuq saqajha. L-investiment li se n©ibu lejn pajjiΩna mhux se nkunu qed nonfquh f’teatri bla saqaf iΩda se nkunu qed naraw x’inhuma lprijoritajiet ta’ pajjiΩna. Permezz ta’ din l-iskema lGvern qed jara potenzjal ta’ miljuni ta’ ewro u l-qlig˙ se jmur f’fond speçifiku biex linteressi ji©u investiti fi pro©etti ta’ benefiççju g˙al pajjiΩna. Qabel nag˙laq nixtieq nie˙u l-opportunità biex nawgura lill-qarrejja kollha ta’ din ilgazzetta l-isba˙ xewqat g˙al sena ©dida mimlija hena u sa˙˙a.

” il-bdil fl-individual investor Programme

Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Il-Gvern preΩenti g˙andu mandat biex jo˙loq il-prosperità fil-pajjiΩ permezz ta’ ideat ©odda. L-Individual Investor Programme hija inizjattiva li permezz tag˙ha Malta se tkun qed tag˙ti ç-çittadinanza lil individwi u familji li, wara li jg˙addu minn proçess strett ta’ verifika dwarhom, se jkunu qed jag˙mlu kontribut sinjifikanti g˙all-Fond Nazzjonali g˙all-IΩvilupp imwaqqaf millGvern. Matul il-©img˙a li g˙addiet il-Prim Ministru ppreΩenta l-programm il-©did tal-Individual Investors Programme – programm li ©ie mibdul u finalizzat wara diskussjonijiet kemm malOppoΩizzjoni kif ukoll malimsie˙ba soçjali. Il-programm il-©did ©ie mibdul b’mod radikali mill-ewwel wie˙ed b’numru ta’ kundizzjonijiet ©odda. Il-Gvern Malti issa se jkun qieg˙ed jitlob lil kull min japplika ta˙t l-iskema

tal-Individual Investor Programme, investiment ta’ €1.15 miljun li 70% minnhom se jkunu qed imorru g˙allFond ta’ Ûvilupp Ekonomiku u Soçjali Nazzjonali, liema fond se jkun qed jintuΩa g˙al skopijiet edukattivi, riçerka, innovazzjoni, ˙olqien taxxog˙ol, pro©etti soçjali u dawk konnessi mall-avvanz fil-qasam tas-sa˙˙a. Il-bilanç, u cjoè t-30% l-o˙ra li se jkunu qed jid˙lu minn kull applikazzjoni tal-Individual Investor Programme, se jkunu qed imorru fil-Fond Konsolidat Nazzjonali. Il-programm il-©did li ©ie m˙abbar ftit tal-©ranet ilu stabbilixxa kundizzjoni o˙ra – dik li l-applikanti jridu wkoll jixtru proprjetà f’Malta b’valur ta’ mhux anqas minn €350,000 jew inkella jikru proprjetà li fis-sena tkun tammonta g˙al €16,000 g˙al minimu ta’ ˙ames snin. L-applikazzjoniji-

Ittri

29.12.2013

Ibg˙at l-ittri tieg˙ek b’email lil editorial@kullhadd.com jew bil-posta tradizzjonali indirizzata lill-Editur, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun

ÌENNA TA’ ÌONNA Sur Editur, Nixtieq ng˙id grazzi lill-pubbliku Malti li ©ie bi ˙©aru g˙al edizzjoni o˙ra ta’ Ìenna ta’ Ìonna...u Óafna Aktar! Lattività li ©iet organizzata mill-Kunsill Lokali tal-Furjana nhar il-Óadd 20 ta’ Ottubru, 2013. Bil-kollaborazzjoni ta’ bosta entitajiet, bosta ©onna, muΩewijiet u binjiet ta’ valur storiku kienu miftu˙in biex iΩurhom il-poplu, fejn wie˙ed

kien f’poΩizzjoni li japprezza: manuskritti antiki fil-Kunvent tal-Kapuççini; patrijiet ibbalzmati fil-Kunvent talKapuççini; il-Knisja talMetodisti; u l-Kappella ta’ Sarria b’wirja ta’ pitturi ta’ Mattia Preti. In-nies setg˙u jitilg˙u fuq il-kampnar talKnisja ta’ San Publju Martri, setg˙u jg˙addu mill-©onna g˙al ©ewwa s-swar, iΩuru listazzjon sotterran tal-ferrovija, jaraw il-pitturi ta’ Edward Caruana Dingli, u jaraw

wa˙da mill-fosos tal-qam˙ miftu˙a. Din kienet ir-raba’ darba li lattività ©iet organizzata b’suççess kbir u dan hu awgurju g˙all-futur fejn tista’ tapprezza mhux biss kemm il-Furjana hi sabi˙a, iΩda wkoll kemm hi sinjura f’dik li hi storja, kultura, ambjent u arti. EDWARD TORPIANO, KUNSILLIER, IL-FURJANA

SKEDAR TAL-LOGÓOB Sur Editur, Qatt ma kont xi wie˙ed fanatiku fuq il-log˙ba tal-ballun, però ninteressa ru˙i b’dak li jinkiteb fil-gazzetti, kemm fuq dak Malti kif ukoll dak barrani. F’kelma wa˙da, mhux xi wie˙ed li ninkwieta jekk jitlef xi tim partikolari, g˙alkemm g˙andi xi wie˙ed jew tnejn favoriti. Ftit tal-©img˙at ilu l-MFA g˙amlet konferenza stampa dwar l-iffissar tal-log˙ba talballun f’Malta. Hekk g˙andu jkun – li l-MFA tkun vi©ilanti u ˙arxa g˙al kull qerq li jsir f’din il-log˙ba hekk attraenti u segwita minn tant nies (kultant ng˙idilhom boloh ta’ wara l-ballun). Però, niskanta kif kemm lMFA kif ukoll il-kumitati ma josservawx kif çertu tim talpremier dejjem ikun skedat

biex jilg˙ab fl-a˙˙ar log˙ba tal-©img˙a. B’dan, ikun dejjem ta’ vanta©© g˙alih peress li jkun jaf ir-riΩultati tat-timijiet ta’ fuqu jew ta’ dawk qrib tieg˙u fil-punti. Qed ng˙id hekk g˙ax osservajt li fla˙˙ar sitt gimg˙at (40% tallog˙ob), it-tim ta’ Valletta dejjem lag˙ab l-a˙˙ar partita tal©img˙a. Qed nehmeΩ l-iskedi tal-log˙ob skont il-gazzetti biex nuri li qed ng˙id il-verità. Personalment nassumi li dawn l-affarijiet dejjem ise˙˙u b’kumbinazzjoni f’Malta, imma dejjem jid˙ol dak id-daqsxejn ta’ dubju. Kif il-kumitati l-o˙ra jibqg˙u b’˙alqhom mag˙luq? Forsi g˙ax jaqblilhom? Kif dan ittim qatt ma jkun fl-iskeda tasSibt fis-2.00pm? Jew il- gate money ji©i l-ewwel? Sinjuri li tg˙idu li tridu teqirdu l-mis˙uta korruzzjoni

mill-log˙ba, uru li intom newtrali fil-poΩizzjoni fdatha lilkom biex forsi tinkora©©ixxu aktar spettaturi lejn l- istadiums tag˙na. Possibbli g˙adu ma wasalx daqsxejn ta’ laptop filkwartieri tal-MFA biex l-iskedi ji©u mtellg˙a bil-polza bil˙aqq b˙al f’pajjiΩi Ewropej? Na˙seb li flus hemm biex dan jinxtara, peress li issa lMFA g˙adha kif ©iet iggarantita €3,000,000 f’erba’ snin mill-Gvern, kif ukoll tista’ titlob l-g˙ajnuna kemm millUEFA kif ukoll mill-FIFA. Dan it-tip ta’ skedar tallog˙ob aktar jag˙ti lok lillispekulaturi biex jiffissaw irriΩultati kif jaqbel lilhom b’detriment g˙al din il-log˙ba attraenti. NIFLI L-GAZZETTI SEW, IL-FGURA

ILJIELI SKALIN FIS-SKIET U FID-DLAM FI ÛMIEN IL-MILIED 2013 Sur Editur, Il-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala ddeçieda li g˙al dan il-Milied mhux se jsir ebda tiΩjin fittoroq çentrali ta’ Marsaskala. Ir-ra©uni li ta l-Kunsill, g˙ax b˙alma sar dawn l-a˙˙ar snin il-kumpanija WasteServ se tie˙u ˙sieb iΩΩejjen biss lentratura tal-impjant ta’ Sant’Antnin, u mhux Triq Sant’Antnin, Triq Sant’Anna u Triq ix-Xatt. Il-Kunsill avΩa b’din l-a˙bar permezz ta’ fuljett li qassam lill-˙wienet u r-ristoranti.

Kienu bosta dawk li fuq Facebook u ittri fil-©urnali esprimew l-g˙adab tag˙hom g˙al din id-deçizjoni ming˙ajr konsultazzjoni. L-iskuΩa li ma jΩejjinx min˙abba l-WasteServ hija skuΩa pwerili li tqajjem ˙afna mistoqsijiet, g˙ax kif qed jg˙idu s-sidien tal˙wienet u r-residenti nfushom, il-WasteServ ma g˙andhiex x’taqsam g˙ax ma tirrappreΩentax lil-lokal u lirresidenti; g˙alhekk i˙ossu li dan in-nuqqas u indifferenza min-na˙a tal-Kunsill huwa dovut g˙an-nuqqas ta’ inizjat-

tiva, ˙e©©a u sens ta’ fer˙ u spirtu f’dawn il-©ranet talMilied u l-Ewwel tas-Sena. G˙all-kuntrarju g˙al dak li qeg˙din jag˙mlu kunsilli o˙rajn, li mhux biss Ωejnu ttoroq prinçipali fil-lokalitajiet tag˙hom, imma sa˙ansitra involvew rwie˙hom f’˙afna attivitajiet u ©bir ta’ fondi g˙al min hu inqas ixxurtjat minna. F’kelma wa˙da: f’Marsaskala g˙andna Milied iswed! Il-festi t-tajba, M. ABELA, MARSASKALA

ÌUSTIZZJA? Sur Editur, Ftit tal-©ranet ilu nqatg˙u Ωew© kawΩi fil-qrati Maltin: wa˙da dwar g˙alf tal-annimali u l-o˙ra fuq serq ta’ çekk ta’ xi €233. Tal-ewwel deçiΩa wara 43 sena: min jaf fejn huma l-annimali li kkunsmaw dan l-g˙alf; u lo˙ra wara 20 sena: çekk li na˙seb l-BOV ilu li g˙amlu bad debt 19-il sena. Imma nistaqsi: ta’ min hu t-tort? Tal-im˙allfin, tal-ma©istrati, tal-avukati, tal-pulizija, jew

tas-sistem a ©udizzjara antikwata tag˙na. Ta’ min? Li naf hu – u na˙seb li 75% tal-poplu Malti jaqbel mieg˙i – li meta tirfes dik il-mis˙uta g˙atba tal-Qorti tkun d˙alt f’bir tas-skieken aktar minn dak ta’ Ωmien linkwiΩitur u l-kavallieri: kul˙add lest g˙alik jara kif se jda˙˙al idu f’butek biex imaxtar flusek, waqt li jara kif jista’ jtawwal il-proçessi legali. Posponimenti bl-addoçç u bla ra©uni, jew g˙ax avukat

ikun f’xi awla o˙ra, jew g˙ax xi xhud ma ©iex im˙arrek, u elf skuΩa o˙ra, basta ji©u e©avolati l-allat foloz tal-qrati tag˙na. Jien nassoçja l-qrati tag˙na fejn il-professjonisti jiddettaw fuq iΩ-Ωg˙ir waqt li dan i˙allas sal-anqas çenteΩmu taxxa, u huma jistag˙new. F’kelma wa˙da: serq istituzzjonalizzat mal-wasla talkontijiet. NATEJAC, IL-ÓAMRUN

Il-MEDJA QARRIEQA NAZZJONALISTA Sur Editur, Peress li s-sena 2013 waslet fla˙˙ar, l-istazzjon televiΩiv tal-PN qed jirreklama programm speçjali, suppost, dwar il-©rajjiet li se˙˙ew matul din is-sena. Fir-reklam qed jing˙ad li din issena kellna “Prinçep ©did u Papa ©did”. IΩda l-Kamra tal-A˙barijiet insiet tg˙id f’dan ir-reklam li matul is-sena 2013 kellna Gvern ©did, Prim Ministru ©did kif ukoll li kellna OppoΩizzjoni ©dida u Kap tal-OppoΩizzjoni ©did! Iva, daqshekk jistmawhom ta’ tfal littelespettaturi tag˙hom. Reklam politiku li jidher spiss fuq l-istazzjon televiΩiv tal-PN hu dak li sej˙ulu Muscat ta’ qabel u I©iebu wara l-elezzjoni . x’qal Joseph Muscat qabel l-elezzjoni dwar il-paga tal-membri parlamentari – ji©ifieri li matul din il-le©iΩlatura mhux ser tiΩdied. Il-qerq tal-medja tal-PN jinsab fil-fatt li dan ir-reklam i˙allat u ma jag˙mel l-ebda distinzjoni bejn il-paga tal-membri parlamentari li g˙amel referenza g˙aliha l-Prim Ministru, u nies o˙ra li jag˙mlu xog˙ol g˙allpajjiΩ f’isem il-Gvern u li hemm minnhom li mhumiex membri parlamentari. Imbag˙ad jikkritikaw lil wie˙ed mill-membri parlamentari Laburisti li qed jiekol b’aktar minn ˙alq wie˙ed g˙ax g˙andu aktar minn impjieg wie˙ed. L-istess lil mara ta’ ministru li tag˙mel xog˙ol g˙all-Gvern u l-istess dwar eks©urnalista li ntg˙aΩlet biex tag˙ti pariri lillGvern Laburista. Mindu l-PN mar fl-OppoΩizzjoni, g˙all-istess partit hu kundannabbli li xi ˙add li mhux Nazzjonalist jit˙allas g˙al diversi impjiegi li jkollu. Il-PN, bil-kritika distruttiva u ambigwa tieg˙u, qed jg˙id li mhux sew li ˙addiem ikollu mhux biss il-paga tal-impjieg tieg˙u, iΩda jkollu wkoll paga o˙ra minn impjieg ie˙or, anke jekk dan ikun part-time, g˙ax dan ikun qed jiekol b’aktar minn ˙alq wie˙ed. Sa hemm tasal illo©ika politika baΩwija Nazzjonalista. Meta n-Nazzjonalisti fir-reklam negattiv tag˙hom issemmu biss mara wa˙da ta’ ministru, membru parlamentari Laburista wie˙ed, u eks©urnalista wa˙da biss, juru kemm verament mhux veru li g˙andna Gvern li l-membri tieg˙u jieklu b’aktar minn ˙alq wie˙ed. Li mhux jg˙idu n-Nazzjonalisti f’dan ir-reklam hu li Gvern Nazzjonalista ta bil-mo˙bi Ωidied kbar ta’ ewro fil-©img˙a lill-ministri u s-segretarji parlamentari g˙all-istess xog˙ol; li taw eluf u eluf ta’ ewro f’direct orders minn wara dahar il-poplu lil diversi baΩuΩli Nazzjonalisti, fejn dawn qatt ma kienu jixbg˙u jibilg˙u flus il-poplu. Nhar il-Ìimg˙a 20 ta’ Diçembru 2013 il-©urnal Nazzjonalista ta’ kuljum kiteb li “Muscat falla dwar l-immigrazzjoni irregolari”. Nistaqsi: Jekk, skont inNazzjonalisti, il-PM Muscat falla meta ma ffirma l-ebda dikjarazzjoni negattiva f’isem Malta, mela kemm falla aktar u aktar skont listess argument tal-©urnal Nazzjonalista l-PM Gonzi u lGvern Nazzjonalista meta f’isem Malta ffirma dikjarazzjoni li jaççetta li jittie˙du immigranti illegali minn pajjiΩi o˙ra fuq baΩi volontarja! Di©à jridu n-Nazzjonalisti jnessuna kemm qalu lill-PM Muscat

biex ma jsabbatx saqajh dwar limmigrazzjoni illegali? InNazzjonalisti xi jridu eΩatt? Prim Ministru Malti li jkun nag˙©a quddiem l-Unjoni Ewropea li jibla’ dak kollu li tg˙idlu b˙alma kien il-PM Nazzjonalista? Jew PM Malti li verament, bil-fatti, jiddefendi l-interessi tal-pajjiΩ? Dan huwa kaΩ ie˙or çar fejn juri kemm l-ipokresija hi l-aqwa politika Nazzjonalista. Il-Kamra tal-A˙barijiet tal-istazzjon televiΩiv tal-PN, nhar il-Óadd 22 ta’ Diçembru 2013, qaltilna li n-nies m’g˙andhomx flus, li ma tara l-˙add bil-basktijiet u li l˙wienet fil-Belt Valletta kollha vojta; u biex isostnu dan ©abulna filmat. Mela, fil-filmat li ©abu dehret mara li f’id wa˙da kellha tliet basktijiet, miexja fi Triq irRepubblika l-Belt Valletta! Sewwa jing˙ad li x-xitan m’g˙andux ˙alib. Mid-dehra aktar u aktar jekk dan ikun Nazzjonalista! Kulma ©abu minn barra kien ˙anut wie˙ed biss vojt. Hemm tant ˙wienet il-Belt Valletta! Ósibt li ser i©ibu xi ˙amsin ˙anut vojt min-nies. Meta Gvern Nazzjonalista ta Ωieda ta’ €1.16 tg˙idx kemm qalulna n-Nazzjonalisti li n-nies nefqu flus matul il-Milied ta’ dik is-sena. IΩda skont il-Kamra talA˙barijiet tal-istazzjon televiΩiv Nazzjonalista – wara li Gvern Laburista ta Ωieda ta’ €3.49, wara li waqqaf l-g˙oli ta’ kull xahar talpetrol u taç-çilindri tal-gass u ra˙˙as il-permessi tal-MEPA – ilpoplu spiçça bi flus anqas fil-but. Anke l-aktar fanatiku Nazzjonalista jaf jara u j˙oss iddifferenza u kapaçi li ma jiblax ilpropaganda qarrieqa tal-partit tieg˙u. Fl-a˙barijiet tan-Net TV tas-7.30 ta’ filg˙axija, tal-Óadd 22 ta’ Diçembru 2013, qalulna li lMinistru Manuel Mallia, skont dokumenti tal-gazzetta Nazzjonalista ta’ kull nhar ta’ Óadd, kien jaf bl-abbuΩi fix-xiri taΩ-Ωejt. IΩda fl-istess ©urnata kien ir-rapportat fil-medja elettronika li sCEO tal-kumpanija tal-a˙wa Farrugia kif ukoll persuna o˙ra pubblika li kienet ta˙dem malkumpanija tal-istess a˙wa, stqarrew li l-Avukat Manuel Mallia ma kien jaf b’xejn bl-abbuΩ imsemmi. B’dankollu, il-Kamra tal-A˙barijiet tal-istazzjon televiΩiv, filg˙axija xorta ˙ar©et bl-a˙bar falza. Dan apparti li dak li kitbet il-gazzetta Nazzjonalista tal-Óadd 22 ta’ Diçembru 2013 kien ukoll g˙al kollox falz. Barra minn hekk, filwaqt li n-Nazzjonalisti jridu jbellg˙uha lill-poplu li lAvukat Mallia kien jaf bl-abbuΩ fix-xiri taΩ-Ωejt meta lanqas biss kien fil-politika. L-istess Nazzjonalisti jridu jikkonvinçu lill-poplu li l-Ministru Nazzjonalista li ta˙tu kienet taqa’ l-Enemalta assolutament ma kien jaf xejn u m’g˙andu jerfa’ l-ebda responsabbiltà, la politika u lanqas finanzjarja, meta l-poplu ©ie misruq. Wara dawn il-ftit fatti – g˙ax hemm ruxxmata o˙ra ta’ a˙barijiet foloz u qarrieqa li ta’ kuljum qed jo˙or©u millmedja Nazzjonalista, façilment wasalt g˙all-konkluΩjoni li ˙afna mill-a˙barijiet politiçi Nazzjonalisti huma suwed daqs in-nugrufun u huma negattivi u çappa dlam. Daqs is-swidija li hemm fl-arma tal-PN. ANZJAN REPUBBLIKAN, RAÓAL ÌDID

Djarju

29.12.2013

MID-DJARJU TAL-GVERN

Il-Prim Ministru Dr. Joseph Muscat iΩur Bethlehem f’G˙ajnsielem

Il-PM Dr. Joseph Muscat jiddiskuti t-temi ewlenin tal-laqg˙a tal-Kunsill Ewropew mal-Core Group tal-MEUSAC

Il-Ministru g˙as-Sa˙˙a Dr. Godfrey Farrugia waqt Ωjara uffiçjali li g˙amel fiç-Çentru Mediterranju g˙all-Mediçina Alternattiva ÇiniΩa f’Kordin, Ra˙al Ìdid

Il-Prim Ministru Dr. Joseph Muscat waqt li kien qed jattendi laqg˙at mal-Kunsill Ewropew fi Brussell

Il-Ministru g˙al G˙awdex l-Onor. Anton Refalo j˙abbar li f’G˙awdex qed jitwa˙˙lu 15-il charging point

Tmenin borΩa ta’ studju inawgurati ta˙t l-iskema tal-Gvern

Is-Segretarju Parlamentari Dr. Franco Mercieca jqassam ir-rigali tal-Milied fir-residenza San Vinçenz De Paul

Il-Ministru g˙all-Ekonomija u IntrapriΩi Ûg˙ar Dr. Chris Cardona jΩur stabbilimenti kummerçjali fil-Belt Valletta

Ritratti: DOI

29.12.2013

Ta’ Barra

Punti EwlEnin ta’ Barra 2013

11 ta’ Jannar – Franza tintervieni fil-konflitt tal-Mali wara li l-MNLA u gruppi o˙ra militanti jibdew javvanzaw lejn in-Nofsinhar tal-pajjiΩ. Sa ftit qabel l-MNLA dehru li kienu lesti li jikkuntentaw ru˙hom li jΩommu ta˙t idejhom it-Tramuntana tal-pajjiΩ biex imexxuh b’mod awtonomu millkumplament tal-Mali. Madankollu, il-fra©ilità tal-gvern çentrali tahom il-kura©© li jippruvaw jaqdu lMali kollha ta˙t l-ideolo©ija radikali IΩlamika. Dan il-pass ©ieg˙el lil Franza, u wara pajjiΩi o˙ra alleati mag˙ha, biex jintervienu ˙alli jer©a’ ji©i stabbilit l-ordni fit-territorju. L-intervent militari internazzjonali wassal g˙al diversi reb˙iet kontra l-forzi ribelli li fit-18 ta’ Ìunju aççettaw li jiffirmaw trattat ta’ paçi. Il-ftehim dam biss sas-26 ta’ Settembru meta r-ribelli akkuΩaw lill-Gvern tal-Mali li ma kienx qieg˙ed jirrispetta t-termini tat-trattat u l-konflitt bejn iΩ-Ωew© na˙at re©a’ ssokkta.

15 ta’ April – Ûew© spluΩjonijiet g˙amlu ˙erba waqt il-Maratona ta’ Boston hekk kif ˙allew tliet persuni mejta u 264 o˙ra midruba. Permezz ta’ filmati ta’ sorveljanza li ttie˙du dakinhar, ilFederal Bureau of Investigation identifikaw lill-a˙wa Dzhokhar u Tamerlan Tsarnaev b˙ala s-suspettati prinçipali wara dan l-attakk terroristiku. Il-pubblikazzjoni ta’ dawn il-filmati fit-18 ta’ April tat bidu g˙al kampanja ta’ tiftix li inkludiet diversi sparaturi u inçidenti tat-traffiku madwar Boston. Tamerlan ˙alla ˙ajtu f’wie˙ed minn dawn l-inçidenti, filwaqt li Dzhoktar instab midrub fid-19 ta’ April. Meta dan tal-a˙˙ar ©ie interrogat mill-FBI huwa qal li la hu u lanqas ˙uh ma kienu affiljati ma’ xi grupp terroristiku.

12 ta’ Frar – Il-Korea ta’ Fuq g˙amlet it-tielet test nukleari tag˙ha ta˙t l-art. Dan l-att wassal g˙al tensjoni internazzjonali kbira fejn potenzi b˙all-Amerika u ç-Çina ji©©ieldu f’diversi fora dwar jekk il-Korea ta’ Fuq g˙andhiex dritt li tag˙mel dan it-tip ta’ esperimenti. Matul dan il-perijodu l-Korea t’Isfel ukoll esprimiet itt˙assib g˙all-a©ir tal-©ar tag˙ha u kienu bdew preparamenti serji g˙all-possibbiltà ta’ konflitt militari. Ilproblemi fir-re©jun kienu kkontrollati biss meta f’April l-Amerikani rnexxielhom jikkonvinçu lill-Gvern ÇiniΩ biex jag˙mel pressjoni fuq il-Korea ta’ Fuq biex tinstab soluzzjoni paçifika.

24 ta’ April – Ir-Rana Plaza, bini kummerçjali f’Savar, filBangladexx, li kien jospita ˙ames fabbriki g˙all-manifattura tessili kkrolla f’inçident li ˙alla 1,127 ˙addiem mejjet. Skont rapport li ˙are© ftit tal-©img˙at wara t-tra©edja kkonkluda li t-tort kien tassidien tal-fabbriki li kienu jafu bis-sitwazzjoni prekarja tal-bini, imma xorta obbligaw lill-˙addiema jibqg˙u fuq xog˙olhom. L-istess rapport ikkundanna lis-sindku ta’ Savar li ppermetta linnegozjanti biex ikomplu jibnu fuq din l-istruttura prekarja. Jidher ukoll li dan l-inçident ma kienx berqa fil-bnazzi, hekk kif jumejn biss qabel se˙˙et it-tra©edja dehru diversi xquq fil-bini bl-iskoss li ˙a wara li nxteg˙el wie˙ed mill-©eneraturi tal-elettriku li kienu fih. Madankollu, is-sidien obbligaw lill-˙addiema biex jer©g˙u jid˙lu g˙ax-xog˙ol u jumejn wara l-bini ˙a skoss minn ©eneratur ie˙or li ©arraf l-istruttura. 15 ta’ Frar – Metjorita splodiet madwar 30 kilometru ’l fuq minn Chelyabinsk, fir-Russja. Dan lavventiment ˙alla madwar 1,500 persuna mwe©©g˙a u g˙amel ˙sara lil iktar minn 6,000 struttura. Skont stimi li saru matul ix-xhur li segwew jidher li d-daqs tal-ispluΩjoni kienet ekwivalenti g˙al madwar 12-il bomba atomika tat-tip li waqg˙et fuq Hiroshima. Min˙abba f’hekk, diversi xjenzati qalu li kienet xorta xi ˙a©a kbira li l-metrjorita laqtet Ωona rurali, u mhux wa˙da urbana. L-ammont ta’ radjazzjoni li ˙ar©et minn din il-mejorita kienet tant b’sa˙˙itha li anke persuni li kienu diversi kilometri ’l bog˙od mill-isploΩjoni sofrew minn problemi f’g˙ajnejhom u fil-©ilda.

28 ta’ Frar – Il-Papa Benedittu XVI jirriΩenja mill-kariga tieg˙u wara inqas minn tmien snin. Huwa semma problemi ta’ sa˙˙a b˙ala r-ra©uni wara din id-deçiΩjoni. Madankollu, diversi na˙at tal-medja internazzjonali spekulaw li fil-fatt kienu problemi interni fil-Vatikan li ©ieg˙lu lil Benedittu XVI illi jwarrab. Dawn il-konflitti kienu ˙ar©u fil-bera˙ ftit tax-xhur qabel permezz ta’ serje ta’ rivelazzjonijiet imsej˙a ‘Vatileaks’. Fihom ˙addiem viçin tal-Papa ççirkula dokumenti li ˙ammru wiçç l-awtoritajiet ekkleΩjastiçi. Fit-13 ta’ Marzu ntg˙aΩel il-Kardinal Jorge Mario Bergoglio b˙ala s-suççessur tieg˙u. Huwa ˙a l-isem ta’ Papa Fran©isku. L-a˙˙ar darba li se˙˙ fatt simili kien fl-1415 meta rriΩenja l-Papa Gregorju XII.

5-6 ta’ Ìunju – Il-gazzetti The Guardian u The Washington Post jibdew jippubblikaw serje ta’ dokumenti mg˙oddijin lilhom minn Edward Snowden. F’dawn id-dokumenti nkixfu diversi dettalji dwar programm ta’ spjuna©© fuq skala mondjali amministrat mill-Gvern Amerikan. Li jag˙mel dawn ir-rivelazzjonijiet uniçi kkomparati ma’ dawn ta’ whistleblowers hija li kkonfermaw li l-Amerikani kienu qeg˙din jispijaw fuq l-alleati tag˙hom, kif ukoll iç-çittadini ta’ diversi pajjiΩi. Dawn ir-rivelazzjonijiet ˙olqu tensjoni diplomatika kbira madwar id-dinja u g˙amlu ˙sara kbira lill-kredibbiltà tal-Amerika. Min˙abba f’hekk, il-Gvern Amerikan g˙amel xhur twal jipprova jer©a’ jibni relazzjonijiet mal-alleati tieg˙u. Skont Snowden, g˙ad hemm ˙afna iktar dokumenti x’jo˙or©u.

Ta’ Barra

1 ta’ Lulju – Il-Kroazja ssir it-28 Stat Membru tal-Unjoni Ewropea. Il-Kroazja kienet bdiet tikkunsidra l-possibbiltà li tissie˙eb mal-Unjoni ftit wara li ˙adet l-indipendenza tag˙ha mill-Jugoslavja. Din ix-xewqa wasslet biex fl-2003 tissottometti l-applikazzjoni tag˙ha b’mod uffiçjali. It-triq tas-s˙ubija ma kinitx façli min˙abba li kien hemm numru ta’ aspetti ekonomiçi u politiçi li kellhom bΩonn ji©u riformati biex jirrispettaw ix-xewqat tal-Kummissjoni Ewropea. Barra minn hekk, is-Slovenja, wie˙ed mill-PajjiΩi Membri, kienet talbet li ji©i solvut it-tilwim li kellha mal-Kroazja dwar il-fruntiera komuni bejn iΩ-Ωew© stati. Dawn id-differenzi ©ew solvuti sal-2011 u b’hekk twittiet it-triq biex fl2012 isir referendum li fih 66% mill-Kroati qablu li pajjiΩhom jissie˙eb mal-Unjoni.

29.12.2013

21 ta’ Settembru – Assedju mdemmi jse˙˙ f’kumpless kummerçjali f’Nairobi, il-Kenja. Din l-okkupazzjoni armata, li kienet organizzata mill-grupp militanti IΩlamiku Somalu Al-Shabaab, ma kellha l-ebda intenzjoni preçiΩa ˙lief li xxerred il-biΩa’ fil-pajjiΩ. Dan ˙are© mill-fatt li mill-ewwel mumenti ta’ dan l-attakk, l-aggressuri bdew jisparaw bl-addoçç fuq kull min raw quddiemhom ming˙ajr interess li jΩommu l-osta©©i. L-attakk ˙alla 72 persuna mejta, inkluΩ ˙ames terroristi. Minkejja l-fatt li l-Gvern Kenjan esprima s-sodisfazzjon tieg˙u li l-attakk intemm f’reb˙a g˙allForzi Armati, il-komunità internazzjonali kienet im˙assba hekk kif sar mag˙ruf illi l-militanti u l-armi ori©inaw minn madwar iddinja kollha. Dan il-livell ta’ organizzazzjoni wassal lil numru ta’ pajjiΩi biex iΩidu l-monitora©© fuq Al-Shabaab u gruppi simili hekk kif instabu kollegamenti ma’ attakki terroristiçi f’partijiet o˙ra tad-dinja, inkluΩa l-Ewropa.

3 ta’ Lulju – Kolp ta’ stat ie˙or fl-E©ittu. Dak li kellu jkun Ωmien ta’ çelebrazzjoni g˙all-President E©izzjan Mohamed Morsi, hekk kif kien qieg˙ed ifakkar l-ewwel sena tieg˙u fit-tmexxija tal-pajjiΩ, spiçça nbidel malajr fi Ωmien ta’ kriΩi serja. Matul dak il-perijodu, miljuni ta’ nies kienu qeg˙din fittoroq biex jesprimu d-diΩappunt tag˙hom lejn il-mod kif tmexxa l-pajjiΩ mill-Fratellenza Musulmana wara l-elezzjoni tal-2012. L-armata E©izzjana, wara xhur ta’ silenzju, iddeçidiet li tintervieni direttament f’din il-kwistjoni u tat ultimatum lill-President Morsi biex jinnegozja mal-oppoΩituri tal-Gvern tieg˙u. Hu pprova jirreΩisti din it-talba, imma fit-3 ta’ Lulju se˙˙ kolp ta’ stat orkestrat mill-Ìeneral Abdel Fattah el-Sisi li g˙adda t-tmexxija tal-pajjiΩ f’idejn l-armata E©izzjana.

3-11 ta’ Novembru – Il-Filippini ffaççjaw sitwazzjoni kwaΩi apokalittika hekk kif is-Super Typhoon Haiyan laqat lill-pajjiΩ b’forza devastanti. Dan id-diΩastru wassal biex mijiet ta’ eluf ta’ nies i˙allu djarhom biex jippruvaw isibu refu©ju mill-qerda li ˙alla warajh dan l-uragan. L-iskala tal-emer©enza umana kienet tant kbira li ©ieg˙let lil diversi pajjiΩi, fosthom l-Amerika u rRenju Unit, illi jintervienu biex jg˙inu lill-Gvern Filippin f’dan iΩΩmien ta’ kriΩi. Haiyan laqat ukoll numru ta’ pajjiΩi o˙ra fiΩ-Ωona, inkluΩi ç-Çina, il-Vjetnam u Tajwan. Madankollu, l-ikbar ˙sarat dehru fil-Filippini fejn mietu madwar 6,000 persuna b’riΩultat ta’ dan id-diΩastru naturali.

21 ta’ Awwissu – Il-Gvern Sirjan ikun akkuΩat li wettaq attakki kimiçi fuq iç-çittadini tieg˙u. Wara xhur ta’ spekulazzjoni li Gvern Sirjan kien qieg˙ed iwettaq attakki kimiçi kontra Ωoni kkontrollati mir-ribelli, fil-21 ta’ Awwissu ©ew ippubblikati filmati li jidhru li juru l-effett devastanti ta’ wie˙ed minn dawn l-attakki ˙orox fuq il-vittmi. Dawn ix-xeni ta’ agonija tant ˙olqu sensazzjoni fuq livell internazzjonali li deher illi l-gvernijiet tal-Amerika, ir-Renju Unit u Franza kienu lesti li jag˙mlu intervent militari fis-Sirja. Madankollu, ir-reΩistenza taç-çittadini ta’ dawn il-pajjiΩi, kif ukoll dik tarRussja u ç-Çina, ©abu kollox fix-xejn.

20 ta’ Settembru – Il-President Iranjan Hassan Rouhani jikteb artiklu fil-Washington Post fejn jesprimi x-xewqa tieg˙u li r-relazzjonijiet ta’ pajjiΩu mal-Amerika jsiru iktar amikevoli. IΩ-Ωew© pajjiΩi kienu ilhom fi stat ta’ gwerra bierda mill-1979, meta kolp ta’ stat wassal biex it-tmexxija talIran taqa’ f’idejn grupp IΩlamiku ta’ tendenzi anti-Amerikani. Din l-ideolo©ija rriΩultat f’tensjonijiet li kemm-il darba po©©ew liΩ-Ωew© gvernijiet fuq xifer ta’ konflitt militari. Madankollu, fl-elezzjoni presidenzjali tal-2013 l-Iranjani ele©©ew lill-Rouhani, politiku moderat illi wieg˙ed li jibni relazzjonijiet ta’ ˙biberija mal-Punent ming˙ajr ma’ jikkomprometti l-valuri reli©juΩi tal-pajjiΩ. Il-politika moderata ta’ Rouhani wasslet biex fl-24 ta’ Novembru l-Iran jasal g˙al qbil mal-komunità internazzjonali biex traΩΩan il-programm ta’ Ωvilupp nukleari tag˙hom u tifta˙ il-bibien ta’ ˙afna mill-impjanti tag˙ha g˙all-ispezzjonijiet tal-Ìnus Mag˙quda.

27 ta’ Novembru – Id-deçiΩjoni tal-President Ukrain Viktor Yanukovych li jissospendi n-negozjati mal-Unjoni Ewropea, li kellu jwitti t-triq g˙al Ftehim ta’ Assoçjazzjoni, wasslet g˙al protesti kbar kontra l-Gvern tieg˙u f’pajjiΩu stess. Id-deçiΩjoni ta’ Yanukovych li jissospendi dawn in-negozjati ma niΩlet xejn tajjeb mal-Ukraini li kienu qeg˙din jittamaw li jaraw lil pajjiΩhom jag˙mel pass ie˙or lejn is-s˙ubija fl-Unjoni Ewropea. Mijiet ta’ eluf ta’ Ukraini ˙ar©u fit-toroq biex jipprotestaw, mhux biss kontrih, imma l-forzi politiçi kollha li qeg˙din jer©g˙u jippruvaw iressqu lill-pajjiΩ lejn ir-Russja. Fil-fatt, dan l-iΩvilupp re©a’ ta l-˙ajja lid-diviΩjonijiet kbar li hemm fi-Ukraina bejn iç-çittadini li jixtiequ assoçjazzjoni ikbar mal-Punent u o˙rajn li jaraw lirRussja b˙ala l-alleat prinçipali ta’ pajjiΩhom. Wara ©img˙at ta’ protesti, Yanukovych deher lest li jag˙mel xi konçessjonijiet. Madankollu, dawn ma kinux biΩΩejjed biex iraΩΩan l-oppoΩizzjoni kbira li qieg˙ed jiffaççja.

Mill-Misra˙

29.12.2013

IL-Bank of VaLLetta jIppreÛenta donazzjonI ta’ €200,000 waqt L-IstrIna 2013

Il-Bank of Valletta ppreΩenta s-somma ta €200,000 waqt ittraΩmissjoni diretta ta’ LIstrina. Din il-figura hija ddoppju tal-flus li n©abru milliskejjel primarji u sekondarji kif ukoll minn diversi ˙wienet madwar Malta u G˙awdex tul il-kampanja LIstrina BOV Piggy Bank. Charles Borg, Kap EΩekuttiv

tal-Bank of Valletta, akkumpanjat minn diversi tfal iΩommu piggy bank b˙alma jintuΩa tul il-kampanja, ippreΩenta d-donazzjoni lillPresident Dr George Abela waqt it-trasΩmissjoni diretta. Aktar minn 5,000 piggy bank ©ew imqassma fi-iskejjel kollha ta’ Malta u G˙awdex kif ukoll f’numru ta’ ˙wienet.

Numru ta’ piggy banks kbar, li llum il-©urnata saru sinonimi ma’ din il-kampanja, kienu mpo©©ija fi stabbilimenti kummerçjali ewlenin biex jg˙inu f’din il-©abra. Din is-sena hija l-g˙axar sena konsekuttiva li fiha lBank of Valletta ng˙aqad mal-Malta Community Chest Fund f’din il-kampanja naz-

zjonali biex tg˙in tkabbar lg˙arfien u ti©bor fondi g˙al L-Istrina. Il-Bank of Valletta jg˙in ukoll lil L-Istrina permezz tassapport li jag˙ti lil inizjattivi o˙ra b˙alma huma Rockestra, Paqpaqli g˙all-Istrina, il-Ballu tal-Qamar t’Awwissu u l-ktieb Tisjir mill-Qalb , filwaqt li jinkora©©ixxi lill-impjegati

tieg˙u sabiex jipparteçipaw fil-©irja tal-President. Dis-sena kien hemm 900 persuna li da˙lu g˙al din l-inizjattiva f’isem il-Bank. Aktar minn €930,000 ©ew ippreΩentati lil L-Istrina millkampanja ta’ L-Istrina BOV Piggy Bank minn meta din ilkampanja ©iet imnedija fl2004.

L-appoÌÌ ta’ Go GÓaL L-IstrIna jmur LIL hInn mILL-fLus GO plc g˙al darb’o˙ra hi sponsor ewlieni tal-edizzjoni ta’ LIstrina ta’ din is-sena. Minbarra g˙otja ta’ €20,000 li kienet ippreΩentata matul l-attività fis26 ta’ Diçembru, GO pprovdiet appo©© lo©istiku sostanzjali. Kurt Camilleri, il-Kap talMarketing ta’ GO, qal: “Lappo©© ta’ GO g˙al L-Istrina jmur lil hinn mill-g˙otja finanzjarja. L-infrastruttura tal-kommunikazzjoni me˙tie©a g˙al LIstrina hi kbira u tinkludi 400 sieg˙a ta’ preparamenti. Matul lattività kien hemm 145 linja tattelefown ja˙dmu u saru madwar 40,000 telefonata. Kien hemm ukoll iktar minn 10,000 SMS li ntbag˙tu bid-donazzjonijiet. B˙ala wa˙da mill- isponsors ewlenin ta’ L-Istrina, GO pprovdiet it-tag˙mir u s-servizzi ming˙ajr ˙las.” Minbarra s-servizzi ta’ telefonija

u mowbajl, l-appo©© tekniku ta’ GO g˙al L-Istrina inkluda xxandir tat-TV u servizzi tal-internet. Dan involva tliet broadcasting units , 20 konnessjoni talADSL, Ωew© konnessjonijiet talVDSL u erba’ konnessjonijiet talIPTV. “B˙ala l-fornitur tat-TV, telefonija, mowbajl u internet, GO tg˙in lil L-Istrina twassal ilmessa©© tag˙ha filwaqt li tiΩgura li x-xandir tat-TV u d-donazzjonijiet isiru ming˙ajr xkiel. Din l-attività tinvolvi ˙afna xog˙ol minn ˙afna nies. A˙na grati li listaff ta’ GO ta’ kull sena jag˙tu mill-˙in tag˙hom biex jg˙inu din il-kawΩa,” kompla Camilleri. In-nies li segwew L-Istrina nhar is-26 ta’ Diçembru jistg˙u jag˙tu ˙arsa esklussiva tax-xog˙ol li sar wara l-kwinti permezz tal-pa©na ta’ GO fuq Facebook www.facebook.com.mt/go.com.mt li hi kontinwament a©©ornata.

L-istaff ta’ GO jag˙tu iktar minn 400 sieg˙a, li jinkludu l-istallazzjoni ta’ 145 linja tat-telefown, biex jippreparaw g˙al L-Istrina.

Mill-Misra˙

29.12.2013

Il-FondazzjonI HSBC Malta tappoÌÌja l-IStrIna B’donazzjonI ta’ €100,000

Il-Kap EΩekuttiv tal-HSBC Mark Watkinson jippreΩenta €100,000 f’isem l-HSBC Malta Foundation lill-President Dr George Abela u s-Sinjura Margaret Abela.

G˙ar-raba’ sena konsekuttiva, il-Fondazzjoni HSBC Malta qed tag˙mel donazzjoni ta’ €100,000 lil LIstrina. L-g˙otja, li saret fiç-Çentru tal-Konferenzi talMediterran fil-Belt Valletta, saret fil-bidu tal-attività nazzjonali ta’ 12-il sieg˙a li ti©bor il-fondi g˙all-karità. B˙ala l-isponsor ewlieni ta’ L-Istrina u l-Malta Community Chest Fund, il-Fondazzjoni HSBC Malta tappo©©ja din l-inizjattiva permezz tal-g˙otja tag˙ha ta’ €100,000, flimkien ma’ kontribuzzjonijiet finanzjarji o˙ra mill-attivitajiet organizzati mill-impjegati tal-HSBC Malta, kif ukoll g˙ajnuna prattika fl-organizzazzjoni tal-attività nnifsha u xog˙ol volontarju mill-impjegati tal-bank matul il-©urnata kollha. L-g˙otja ng˙atat lill-President ta’ Malta Dr George

Abela u lis-Sinjura Margaret Abela mill-Kap EΩekuttiv tal-HSBC Malta Mark Watkinson u mill-impjegati voluntiera li qed jg˙inu waqt din l-edizzjoni ta’ LIstrina. HSBC kompla Ωied din l-g˙otja b’fondi addizzjonali li n©abru matul l-2013 permezz ta’ g˙add ta’ inizjattivi o˙ra mill-impjegati tal-HSBC fosthom cross-country triathlon li ©abret €4,000 u inizjattiva Ponsjetta g˙all-Karità li ©abret €2,500. Il-Kap EΩekuttiv tal-HSBC Malta Mark Watkinson qal: “B˙ala wa˙da mill-ikbar avvenimenti ta’ karità f’Malta, L-Istrina hi xhieda tal-©eneroΩità tal-Maltin. Il-Fondazzjoni HSBC Malta hi kburija li hi l-isponsor ewlieni ta’ L-Istrina u l-Malta Community Chest

Fund. Din l-inizjattiva tista’ ting˙add ma’ xog˙ol ie˙or li nag˙mlu fil-komunità. Nirringrazzja lill-mijiet ta’ impjegati tal-HSBC Malta tal-˙in li jag˙tu biex jg˙inu f’attivitajiet b˙al dawn.” Organizzata mill-Malta Community Chest Fund, LIstrina hi wa˙da mill-ikbar avvenimenti g˙all-karità f’Malta, li tinvolvi maratona g˙all-karità ta’ 12-il sieg˙a fuq it-TV li ssir ta’ kull sena nhar is-26 ta’ Diçembru. Il-Fondazzjoni HSBC Malta ilha tappo©©ja L-Istrina u l-Malta Community Chest Fund g˙al dawn l-a˙˙ar 13-il sena b˙ala parti mill-programm Sostennibbiltà Korportattiva tal-Bank li hu impenjat li jrendi benefiççji poΩittivi g˙al tul ta’ Ωmien fil-komunità.

Kun Af

29.12.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

IL-KATASTROFI TA’ CHERNOBYL Id-diΩgrazzja ta’ Chernobyl kienet wa˙da mill-ag˙ar li qatt se˙˙ew fid-dinja. G˙andu jkun hemm aktar attenzjoni g˙ax kaΩ ta’ inçident simili jista’ jeqred id-dinja. Id-diΩastru ta’ Chernobyl kien se˙˙ fis-26 ta’ April 1986 f’Prepyat, l-Ukraina. Dakinhar sploda r-reattur numru 4 f’power station li ta˙dem blener©ija nukleari, fejn 28 persuna kienu tilfu ˙ajjithom fi Ωmien erba’ xhur ka©un talkwantità ta’ radjazzjoni li ˙adu, u 130,000 ru˙ o˙ra kellhom ji©u evakwati immedjatament minn medda ta’ 20 mil madwar il-lok. Din hija meqjusa b˙ala lakbar diΩgrazzja fl-istorja ta’ inçidenti bl-ener©ija nukleari. Min˙abba n-nuqqas ta’ sigurtà f’kaΩ ta’ spluΩjoni, parti mirradjazzjoni tar-reattur ˙ar©et u t˙alltet mal-arja fejn ikkontaminat parti sostanzjali tal-

Ewropa. L-aktar pajjiΩi li ©ew effettwati bis-s˙aba tar-radjazzjoni kienu l-Punent tarRussja, l-Iskandinavja, il-Lvant tal-Ewropa, l-Ingilterra u lLvant tal-Istati Uniti. Dawk ilpajjiΩi li jinsabu fil-viçinanza g˙adhom ibatu l-konsegwenzi sal-lum. Mill-anqas sitt miljun ru˙, fosthom 250,000 tifel u tifla, iridu jie˙du l-kura min˙abba li kienu ikkontaminati b’ammont ta’ radjazzjoni. Barra minn hekk, madwar tliet miljun ettaru ta’ art agrikola kienu mitlufa u abbandunati u g˙andhom madwar g˙axar snin o˙ra biex forsi jer©g˙u ji©u g˙annormal Xi kkawΩa l-inçident? Hemm teoriji varji dwar dan: setg˙et kienet s˙ana Ωejda li ma setg˙etx ti©i kkontrollata.

Wie˙ed mill-vittmi

Fwar sejjed seta’ sploda u kka©una nar; li fforma katina ta’ spluΩjonijiet sakemm effettwa r-reattur. F’Awwissu tal-1986 ©iet ippubblikata lewwel inkjesta dwar dan linçident. Din kienet tg˙id li t-tort kien tal-operatur, ji©ifieri limpjant t˙addem ˙azin. Fl1991 kien ©ie ppubblikat rapport ie˙or, din id-darba tefa’ t-tort fuq id-disinjatur tarreattur. Dan ifisser li r-reattur ma kienx iddisinjat tajjeb g˙all-eventwalità li t-temperatura tispiçça ming˙ajr kontroll. Quddiem dawn iΩ-Ωew© kommissjonijiet xehdu rappreΩentanti ta’ min ˙addem ir-reattur, rappreΩentant talGvern u esperti f’dan ilqasam. Il-˙mar iwa˙˙al f’denbu, imma li hu Ωgur hu li r-reattur li huwa tat-tip RBMK – kelma mqassra bir-Russu li

tfisser. Large Power Boiling Reactor – huwa reattur li, biex ibaxxi r-reazzjoni, trid tniΩΩel ©o fih kwantità ta’ tubi talgrafit mimlijin bl-ilma. Skont ir-rapport, l-operaturi ne˙˙ew madwar 204 tubu minn total ta’ 211, u ˙allew sebg˙a biss. Dan in-numru mhux biΩΩejjed biex tikkontrolla s-s˙ana. Mill-inqas irid ikollok 15. Li ©ara kien g˙ax intilef il-kontroll: is-s˙ana tant kibret li l-pajpijiet tal-fwar ( steam pipes ) xpakkaw u qabbdu xi nirien; dawn ikka©unaw spluΩjonijiet u nnar kompla kiber – tant kiber li r-reattur sploda b’kollox. Kellu jsir hekk Ìurnata biss qabel, fil-25 ta’ April 1986, ir-reattur numru 4 kellu jintefa g˙al kollox biex isiru xi provi fuqu b˙ala rutina tas-soltu ta’ manutenzjoni.

Kellhom isiru xi provi fuq itturbini u s-sistema tas-sigurtà f’kaΩ ta’ periklu ta’ nar. Anke l-©eneratur ta’ emer©enza kellu jit˙addem f’kaΩ ta’ black out fis-sistema. Wara 27 sena minn dan ilkatastrofi, miljuni ta’ nies fejn saret l-ispluΩjoni g˙adhom infettati u effettwati ka©un ta’ dik ir-radjazzjoni li kienu ˙adu. Minkejja li saru ˙afna prekawzjonijiet fuq twelid ta’ trabi, xorta sal-lum g˙adu jin˙ass l-effett. Çertu sintomi g˙adhom jidhru fuq trabi tattwelid b˙al dbabar skuri fuq il-©ilda jew tfal immankati. Ta’ min jg˙id li tunnellata ta’ uranju normali tipproduçi mal-40 miljun Kwh ta’ elettriku li hija ekwivalenti daqs kemm ta˙raq 16,000 tunnellata ta’ fa˙am jew 80,000 barmil Ωejt. Vera l-ener©ija nukleari hija ekonomika, imma Ωball Ωg˙ir i©ib qerda kbira.

Memorja tal-mejtin

Personalità

29.12.2013

DEJJEM IPPUBBLIKA BIL-LINGWA MALTIJA RAMONA PORTELLI

tintervista lil CARMEL G. GAUCHI

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Dan l-a˙˙ar in-neputija tieg˙i spiss qed i©©ib kotba varji g˙all-qari mill-iskola sabiex taqrahom id-dar fil-˙in liberu. Kultant ikunu bil-Malti u kultant bl-IngliΩ. Mhux l-ewwel darba li ©abet kotba bil-Malti tal-awtur Carmel G. Cauchi. Fil-fatt, ˙sibt li nintervistah u nsir naf dwar dak li qed jag˙mel b˙alissa. Laqa’ t-talba tieg˙i minnufih. Ilu jikteb u jippubblika g˙al dawn l-a˙˙ar 37 sena, u llum meqjus b˙ala kittieb stabbilit. Carmel twieled Birkirkara fis-sena 1944, u g˙adu joqg˙od hemm sal-lum, flimkien ma’ zew© ˙utu o˙ra. G˙al 43 sena ˙adem mad-DiviΩjoni tal-Edukazzjoni b˙ala g˙alliem u assistent kap ta’ skola, iΩda rtira bl-età fl-2005. B˙ala passatempi kellu l-futbol, l-g˙awm u t-trobbija tal-g˙asafar, imma llum jista’ jg˙id li g˙andu biss il-qari u l-kitba. Mitlub jiddeskrivi lilu nnifsu, spjegali li normalment imur tajjeb ma’ kul˙add. “InΩomm viΩjoni ottimista tal-˙ajja u nipprova ma nie˙u xejn bi kbir. Wa˙da millaffarijiet li l-iktar jag˙tuni gost hi l-apprezzament tal-kitba tieg˙i. Dan ©ieli ji©i mill-kritiçi fil-©urnali, ©ieli mill-eΩaminaturi f’xi konkors letterarju u, il-biçça l-kbira, mill-qarrejja tieg˙i kbar u Ωg˙ar.”

S’issa Carmel kiteb u ˙are© erbg˙in ktieb ori©inali g˙at-tfal u tnax-il traduzzjoni mill-IngliΩ jew mit-Taljan. G˙aΩΩg˙aΩag˙ u l-adolexxenti ˙are© Ωew© kotba u g˙all-adulti ppubblika tnax-il ktieb. Ilkotba li ppubblika Carmel kienu dejjem bil-Malti.

dan g˙amilli ˙afna kura©© biex inkompli nikteb. Is-sena ta’ wara kelli ©abra ta’ 10 stejjer o˙ra dwar l-istess karattru u t˙ajjart immur g˙and l-ewwel pubblikatur. Issa kien sema’ bija u bil-karattru ©did tieg˙i Pietru Pitravu, u aççetta li jippubblikali dan it-tieni ktieb. Anzi, offra wkoll li jo˙ro©li edizzjoni ©dida tal-ewwel ktieb. U minn hemm komplejt sal-lum.”

Dejjem ippubblika bil-Malti u hekk se jkompli jag˙mel Apprezzajt il-fatt li dejjem ippubblika bil-lingwa Maltija, iΩda xorta staqsejtu hemmx xi ra©uni partikolari wara dan g˙ax, ng˙iduha kif inhi, kotba bil-Malti Ωgur li ser jillimitaw ilbejg˙ tag˙hom g˙al Malta biss. “Il-fini tieg˙i dejjem kien li nΩid iktar kotba fis-suq Malti biex it-tfal Maltin ikollhom x’jaqraw. Fis-snin sittin u lbidu tas-snin sebg˙in ftit li xejn kien hawn kotba bil-Malti g˙al idejn it-tfal. Jien dejjem irra©unajt li jekk ma nkunux a˙na l-awturi Maltin li niktbu bil-Malti ˙add mhu se jag˙mel dan. F’Malta jid˙lu ˙afna kotba bl-IngliΩ minn barra, imma bilMalti rridu nkunu a˙na l-Maltin li nippubblikaw. G˙alhekk dejjem uΩajt il-˙in, it-talent u lener©ija tieg˙i biex nikteb bilMalti. U hekk se nkompli nag˙mel. Il-Malti hu l-iktar ilsien li n˙obb g˙ax hu lsien art twelidi u lilu nixtieq nippromovi,” sostna bla tlaqliq Carmel. Ta’ min jg˙id li Carmel beda jikteb sa minn tfulitu. Kien i˙arbex xi versi mqabbla li kien isej˙ilhom poeziji. “Imma dawn kienu biss taqbiliet pwerili kif wie˙ed jistenna minn tifel ta’ 8 jew 9 snin. Jien u nikber il-˙ajra g˙all-kitba kibret mieg˙i. Issodajt iktar filkitba tal-poeΩija u bdejt nikteb xi novelli u xi stejjer umoristiçi. Imma sakemm kelli 28 sena bqajt ma ppubblikajt xejn ˙lief xi poeΩiji fil-pa©ni letterarji tal-©urnali u f’xi antolo©iji tal-g˙aqdiet letterarji. Imbag˙ad, fl-1973, meta kelli 29 sena, ippubblikajt 20 poeΩija fil-ktieb Óoloq flimkien ma’ erba’ poeti o˙ra li wkoll ikkonkorrew b’g˙oxrin poeΩija

A˙bar, kumment jew çajta huma kollha ta’ ispirazzjoni g˙alih

kull wie˙ed. Din kienet dik li tissejja˙ shared anthology . Biha l-kittieb ©did ma jbatix spejjeΩ kbar g˙ax jo˙ro© biss is-sehem tieg˙u mill-ispejjeΩ tal-ktieb, u fl-istess ˙in jintroduçi ru˙u b˙ala poeta ©did kemm mal-pubbliku kif ukoll mal-kritiçi.” Kont naf li l-ewwel ktieb li ppubblika g˙at-tfal kien IlBawxati ta’ Pietru Pitravu li ˙are© fis-sena 1976, iΩda ridt inkun naf kemm kien facli jew le b˙ala awtur ©did sabiex jippubblika g˙all-ewwel darba. “G˙all-kittieb ©did kienet diffiçli jsib pubblikatur, u g˙alija xejn inqas. Imma ©ara li Trevor Ûahra kien qed i˙oss il-bΩonn ta’ iktar kotba bil-Malti g˙attfal. Fl-iskola primarja t-tfal kellhom biss is-sensiela Ìabra ta’ Ward li, g˙alkemm fi Ωmienha mliet çertu vojt, ma kinitx stimulanti biΩΩejjed u ttfal kien je˙ti©ilhom jaqraw

kotba o˙ra supplimentari biex jit˙abbu iΩjed mal-qari. G˙alhekk Trevor laqqa’ lillg˙alliema tal-Malti fl-iskejjel sekondarji u ˙ajjarhom jiktbu xi avventura jew ©abra ta’ stejjer bil-˙sieb li jippubblikawhom fi ktieb g˙at-tfal. Jien kelli di©à xi stejjer umoristiçi dwar Pietru Pitravu. Ûidt xi stejjer o˙ra u g˙aqqadt g˙axra. Imma meta mort g˙and il-pubblikaturi ma sibthiex façli. La kienu qatt semg˙u ismi u lanqas bil-karattru ©did li ridt nintroduçi. Wie˙ed qalli bla tlaqliq li ma kienx interessat; ie˙or Ωamm il-manuskritt g˙andu u ˙allieni xhur, jekk mhux snin, bla risposta. G˙alhekk iddeçidejt li nippubblika l-ktieb jien. Dan g˙amiltu bil-g˙ajnuna ta’ Frank Schembri li pin©ieli l-istampi, u ta’ Victor Fenech li ˙adli ˙sieb il-produzzjoni tal-ktieb. II-ktieb intlaqa’ tajjeb ˙afna mit-tfal u

Mistoqsi kif jispira ru˙u biex i˙arbex xi stejjer minn tieg˙u, Carmel sostna mieg˙i li jispira ru˙u minn dak li jisma’, jara jew jaqra. “Tista’ tkun a˙bar, kumment jew çajta. Jista’ jkun imqar o©©ett li jolqot limma©inazzjoni tieg˙i. Nie˙u spunt u minnu niΩviluppa storja jew poeΩija. Drabi o˙ra dak li nikteb ikun kompletament frott tal-fantasija, sforz intellettwali biex insib plott g˙al storja jew ˙sieb g˙al poeΩija. Bl-esperjenza tg˙allimt li meta ji©i ˙sieb jew ispirazzjoni a˙jar na˙tafha g˙ax façli titlaq minn mo˙˙i u ninsieha darba g˙al dejjem. Allura dejjem ikolli karta u biro fuqi biex in˙oΩΩ il˙sibijiet li ji©uni. Wara li nkun sawwart f’mo˙˙i l-istorja jew il-poeΩija ni©i biex niktibha. Qisu jkun g˙adda Ωmien ittqala u wasal ˙in il-˙las. Biex nikteb insibni l-a˙jar fl-istudju tieg˙i, quddiem il-kompjuter.” Ridt inkun naf kemm-il ktieb jo˙rog f’sena, u infurmani li lg˙add ta’ kotba li jippubblika f’sena jvarja. “Ìieli kien wie˙ed u ©ieli kienu iktar. Liktar li la˙aq kien sensiela ta’ erbg˙a. Imma nipprova li talanqas ikolli wie˙ed f’sena.” Lil Carmel staqsejtu jekk qattx ikkunsidra li jippubblika ebook. Infurmani li qatt, però jekk ji©ih iç-çans ma ja˙sibx li jirrifjutah. Bqajt fl-istess tema tal- ebooks u ridt inkun naf jekk jippreferix il-ktieb tradizzjonali jew ebook. “Jien nippreferi l-ktieb tradizzjonali, stampat. Drajt bih u l-proçess

tal-produzzjoni, pubblikazzjoni u bejg˙ tieg˙u jimlieni blentuΩjaΩmu. Id-dehra tal-kotba stivati fuq l-ixkaffi ta’ ˙anut, jew ta’ librerija mimlija b’kotba stampati skjerati pulit, tqajjem fija sensazzjoni ta’ fer˙. Nittama li ma jasalx Ωmien meta l-kotba stampati jkollhom içedu posthom g˙all- ebooks . Na˙seb li jistg˙u jeΩistu kontemporanjament.” Ftit ©img˙at ilu, proprju flokkaΩjoni tal-Festival tal-Ktieb 2013, Carmel ippubblika ktieb ©did bl-isem L-Istejjer tanNanna Vanna – ktieb immirat g˙at-tfal Ωg˙ar. Mistoqsi kemm g˙alih huwa importanti l-qari fost it-tfal çkejknin, Carmel wie©eb: “Jien nemmen li huwa importanti ˙afna li ttfal ikunu mid˙la tal-qari minn età bikrija. Jekk l-im˙abba g˙all-kotba titnissel fihom minn çkunithom hemm çans kbir li tikber u titwa˙˙ad mag˙hom. Mill-qari jie˙du rikreazzjoni, tag˙rif ©enerali, ˙akma tal-Malti, stil fil-kitba, ˙ila fl-espressjoni, u l-bqija. G˙alhekk hu importanti li t-tfal irawmu fihom sa minn kmieni d-drawwa tal-qari; drawwa li g˙andha tikber mag˙hom u tissa˙˙a˙ fihom.” Qabel ma g˙alaqt din l-intervista ma’ Carmel, xtaqtu jg˙addi parir lill-kittieba ©odda li jixtiequ jippubblikaw sabiex ma jaqtg˙ux qalbhom jekk g˙all-ewwel i˙abbtu u ma jift˙ulhomx. “Il-bidu jista’ jkun tqil min˙abba xi difetti fil-kitba bikrija tag˙hom. Allura jkun tajjeb li juru kitbiethom lil min jista’ jag˙mlilhom kritika kostruttiva u jkunu lesti li jaççettawha. Tlabtu wkoll messa©© g˙all-qarrejja talgazzetta KullÓadd , u qalli: “Ninkora©©ihom biex huma wkoll ikunu j˙obbu l-qari, mhux biss tal-©urnali imma anke ta’ xog˙lijiet lettererarji. In˙e©©i©hom biex i˙abirku u d-drawwa sabi˙a tal-qari jnissluha fi wliedhom Ωg˙ar, mhux biss bil-kelma iΩda wkoll bleΩempju. Jalla jkunu j˙obbu lkultura u jiftakru li, nafu kemm nafu, dejjem g˙ad g˙andna x’nitg˙allmu.”

KurΩitajiet

29.12.2013

kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

inkredibbli… iMMa veru!

10,000 fil-Mija profitt Il-libsa li Gene Kelly libes filfilm muΩikali klassiku Singin’ in the Rain inbieg˙et g˙al €77,650. Inxtrat minn Robert Earl, il-fundatur tal-katina tarristoranti Planet Hollywood li k i e n i l u b i l - ˙sieb tag˙ha mindu sar jaf li se tinbieg˙. Din l-imbierka libsa kienet di©à nxtrat fl-1970 mill-kollettur tal-memorabilja Gerald S o l a , ˙ a d d i e m mal-posta. Dakinhar l- istudios tal-MGM kienet qed twarrab u te˙les

mill-affarijiet qodma li kellha, fosthom din il-libsa li ntuΩat g˙all-film fl-1952. U Sola ˙allas €7.77 g˙aliha. Minn dak iΩ-Ωmien sal-lum u bilbejg˙ li sar, l-istess xerrej g˙amel profitt ta’ 10,000 filmija fuq l-investiment li kellu. Wara sittin sena, il-©lekk g˙ad g˙andu l-marki ta’ meta sar il-film; minn ©ewwa hi mtebbg˙a bl-ilma, li kontinwament xarrab lil Kelly waqt

fir-realtà l-ewwel wa˙da li xtara biex beda l-kollezzjoni tieg˙u kienet fl-1994, ta’ Barbie li tirrappreΩenta lil Scarlett O’Hara fil-film Gone With the Wind. Minn dakinhar baqa’ jixtri l-pupi middinja kollha. Ìieli wkoll isiefer biex jixtrihom, g˙ax ma jaqbilx max-xiri bl-internet. Minkejja li huma pupi, jg˙id li l-ewwel jippreferi jarahom, imbag˙ad jixtrihom. Tul is-snin qieg˙ed il-pupi flispazji kollha tal-post fejn jg˙ix, g˙ajr g˙all-kamra tassodda. Fost il-pupi li g˙andu Jian

triq, kellu jer©a’ lura biex jer©a’ jag˙ti daqqa t’g˙ajn mill-©did. Ma setax jemmen lil g˙ajnejh: g˙ax kif seta’ dak li jkun iwa˙˙alha hemm fuq? Sewwieq ©ralu l-istess. Raha, laqtitu u re©a’ dar bilkarozza biex iwemmen lilu nnifsu. Hu qal li, jew talPosta qed ji©©ennu, jew riedu jibag˙tu lil xi ˙add ta’ aktar minn g˙axar piedi tul biex iwa˙˙alha f’dak il-post. F’Settembru li g˙adda, f’Berkshire ©rat xi ˙a©a simili. Kaxxa tal-ittri twa˙˙let ma’ pont tax-xmara Thames. Din setg˙u jag˙mlu uΩu minnha biss dawk li jg˙addu b’dg˙ajsa, u twa˙˙let metru ’l fuq millilma. Tg˙id dawk li jbatu minn ˙sibijiet tajbin…tassew li ji©ru barra?

il-©bid tieg˙u. Kienet libsa li saret speçifikament g˙allartist Kelly, li kien twil ˙ames piedi u seba’ pulzieri, mid-disinjatur tal-˙wejje© Walter Plunkett, li ddisinja wkoll il-˙wejje© g˙all-film Gone With The Wind. Meta kien intervistat, Robert Earl qal li bi˙siebu jesibixxi din il-libsa f’wie˙ed mir-ristoranti tieg˙u, iΩda g˙adu kmieni biex jg˙id f’liema wie˙ed.

dar MiÛgÓuda bin-nisa

Kollezzjonist jew ossessjonat? Din hi mistoqsija li jrid iwie©eb kull min qed jaqra. Titratta lil Jian Yang, ta’ 34 sena minn Singapor li mela d-dar çkejkna fejn jg˙ammar, b’9,000 pupa, fosthom 6,000 Barbie. Biex ©abar dan l-ammont ta’ pupi ˙a 20 sena minn ˙ajtu u nefaq xejn inqas minn €298,654. Ma jiddispjaçih xejn, g˙ax skont hu sar popolarissimu mas-sess oppost. Beda jit˙ajjar ji©bor il-pupi fl-1984, meta ng˙ata l-ewwel wa˙da li kienet il-Great Shape Barbie, ta’ o˙tu, iΩda

Tiftakruha din il-fraΩi ta’ ‘inkredibbli…imma veru’? Mela araw toqg˙odx g˙al dan kollu li se nikteb. Fil-Brittanja hemm xejn inqas minn 115,000 kaxxa tal-ittri, intenzjonati biex dak li jkun jimposta l-envelops fihom. IΩda residenti f’Telford, fi Shropshire, bdew i˙okku rashom hekk kif wa˙da minn dawn ilkaxxi dehret g˙axar piedi ’l fuq mill-art u mwa˙˙la ma’ ©enb ta’ pont. L-ewwel ma lem˙uha kienu s-sewwieqa sejrin g˙ax-xog˙ol, li fosthom kien hemm min xebba˙ iddehra ma’ dik li kienet saret f’Bershire. In-nies fl-akkwati qatt ma raw lil ˙add iwa˙˙al dawn il-kaxxi. L-istudent Adam Washbrook, li kien miexi fit-

hemm wa˙da ta’ Swarovski, li xtara minn irkant g˙all-karità f’Singapor u dawk li jirrappreΩentaw iΩ-Ωwie© irjali bejn Kate u William. Jian g˙andu neputija ta’ erba’ xhur, li qal li se tkun ilwerrieta tieg˙u. Jispera biss li tapprezza dak li se j˙allilha zijuha u, minkejja li d-dar tieg˙u hi mimlija pupi, mhux bi˙siebu jieqaf milli jkompli jixtri u jfaddal. Jifra˙ immens meta, f’dawn iΩ-Ωminijiet ta’ festi, ˙biebu jag˙tuh xi pupa b˙ala rigal, g˙ax jirrealizza li anke huma g˙andhom passjoni li jaraw dawk ilpupi.

Mix-xaMM u s-sMigÓ gÓad-dehra Mela sa ftit ilu konna nafu li lklieb kapaçi jag˙rfu u jindunaw mix-xamm u s-smig˙…speçjalment lil sidhom. G˙ax kif jg˙idu: il-kelb hu l-aktar ˙abib tal-bniedem. Studju riçenti g˙adu kemm wera wkoll li l-klieb kapaçi jag˙rfu l-uçu˙ mir-ritratti u viΩwali. S’issa dejjem konna talfehma li l-˙ila ta’ g˙arfien mirritratti kienet g˙all-umani biss. Dan l-istudju sar minn riçerkaturi fl-Università ta’ Óelsinki filFinlandja li uΩaw makkinarju biex jistudjaw il-movimenti differenti ta’ g˙ajnejn il-klieb meta jintwerew l-imma©ni ta’ xi ˙add li jafu (nies u klieb o˙ra) u ta’ dawk li ma jafux. Il-klieb t˙arr©u kif g˙andhom

joqog˙du kwieti u ma jiççaqalqux waqt li bdew jintwerew ir-ritratti individwalment. Minn dak li rrapporta l-Professur Vainio lis-Science Daily, il-klieb dehru li ˙adu gost b’din l-esperjenza g˙ax ipparteçipaw biss˙i˙. Waqt li ˙afna kienu jafu li lkuntatt bil-˙ars kien komunikazzjoni importanti bejn il-klieb u lumani, qatt ma sar studju li juri l˙ila tal-klieb meta ji©u biex jag˙rfu l-uçu˙ permezz tal-˙ars. L-ist˙arri© wera li meta l-klieb raw ritratti ta’ nies u klieb o˙ra li jafuhom baqg˙u aktar skantati lejhom minn o˙rajn li ma jafuhomx. U, b˙all-bnedmin, laktar li baqg˙u j˙arsu kien lejn lg˙ajnejn.

Persuna©©i

29.12.2013

L-ARÇISqof TA’ CANTERbuRy, ThoMAS bECkET

IL-MARTRI LI SAR LEÌÌENDA Ritianne Agius

Ingilterra, u dawn la˙qu kompromess li permezz tieg˙u Becket seta’ jirritorna mill-eΩilju, kif filfatt g˙amel.

B˙al-lum 843 sena ilu huwa ma˙sub li nqatel Thomas Becket: l-Arçisqof ta’ Canterbury ta’ dak iΩ-Ωmien. Becket inqatel matul illejl fil-Katidral ta’ Canterbury, minn kavallieri li qalu li kienu qed isegwu ordnijiet tar-Re Henry II. L-a˙bar tal-qtil ta’ Becket ©riet madwar l-Ewropa f’radda ta’ salib, u mill-ewwel beda ji©i venerat b˙ala martri. Il-popolarità ta’ Becket tant kibret li ftit snin wara Henry II kien kostrett jindem pubblikament quddiem ilqabar tieg˙u f’©est umiljanti g˙all-a˙˙ar.

Ûball kardinali

ThoMAS bECkET

Minn skrivan g˙al Kançillier Thomas Becket huwa ma˙sub li twieled fl-1120, f’Cheapside, Londra, lill-©enituri Gilbert u Matilda Becket. Missieru kien negozjant u proprjetarju ta’ diversi artijiet, u g˙alhekk Becket ˙a edukazzjoni tajba. Matul tfulitu u anke fil-bidu ta’ Ωg˙oΩitu, Becket ma jidhirx li kien inklinat lejn ˙ajja ekleΩjastika, tant li matul dan iΩ-Ωmien ma studjax il-li©i kanonika jew çivili, u l-g˙arfien tal-Latin tieg˙u kien wie˙ed baΩiku. IΩda wasal Ωmien meta Gilbert Becket beda je˙fieflu l-but, u g˙alhekk ibnu kien kostrett li jsib xog˙ol b˙ala skrivan. G˙all-bidu beda ja˙dem fin-negozju ta’ ˙abib tal-familja, iΩda iktar tard irnexxielu jakkwista kariga fir-residenza tal-Arçisqof Theobald ta’ Canterbury. L-Arçisqof beda jafdah b’missjonijiet importanti f’Ruma, u bag˙tu f’Bologna u Auxerre biex jistudja l-li©i kanonika. Fl-1154 la˙˙qu Arçidjaknu ta’ Canterbury fost diversi karigi o˙ra, u sussegwentement irrakkomandah lil Henry II g˙all-kariga ta’ Kançillier, li wkoll ing˙atat lilu sena biss wara. Il-log˙ba bejn il-Knisja u r-Re Becket kien elett b˙ala Arçisqof ta’ Canterbury fl-1162, ftit taxxhur wara l-mewt ta’ Theobald. G˙alkemm l-Arçisqof kien jintg˙aΩel mill-Isqfijiet b’elezzjoni, dan xorta kellu jkun approvat mir-Re. G˙alhekk, ˙afna drabi llog˙ba politika kienet tilg˙ab irwol importanti ˙afna. M’g˙andniex xi ng˙idu, il-log˙ba isimha mag˙ha, u rari kienet tkun wa˙da ©usta. L-Arçisqof kellu jkun ma˙bub minn s˙abu u anke mir-Re, u din ma kinitx xi ˙a©a façli, g˙aliex l-

Thomas Becket interessi tal-Knisja u tar-Re mhux dejjem kienu jmorru id f’id. Min kien qed jimmira g˙al din il-kariga kellu g˙alhekk jimxi b’kawtela kbira. Fil-perijodu tieg˙u b˙ala Kançillier, Becket kien stinka ferm biex i˙ares l-interessi finanzjarji tal-Kuruna, u anke Ωamm f’daru g˙al xi Ωmien liç-çkejken Prinçep Henry, li jintqal li bena mieg˙u rapport intimu tant li kien iqisu b˙ala missier ie˙or. Ftit nafu dwar il-log˙ba li kellu jilg˙ab Becket biex jakkwista wa˙da mill-iktar karigi influwenti ta’ dak iΩ-Ωmien, g˙aliex ilma©©oranza tar-rakkonti dwaru juru bniedem erojku u eΩemplari; fi kliem ie˙or, bniedem li ˙aqqu jkun qaddis. Li nistg˙u ng˙idu b’çertezza huwa li Becket kien bniedem intelli©enti. Kisirha minn ma’ Henry II Meta sar Arçisqof, Becket irriΩenja minn Kançillier u ma damx ma beda juri snienu. Jekk Henry II kien ˙aseb li, b˙ala Arçisqof, Becket kien se jkompli j˙ares linteressi tal-Kuruna b˙alma kien jag˙mel b˙ala Kançillier, mar imqarraq. Jista’ jkun li l-kariga ta’ Arçisqof telg˙etlu g˙al rasu, u jista’ jkun ukoll li l-pjan kien ilu mo˙mi. Li huwa çert hu li, ftit wara li Becket ©ie elett, beda ©lieda

Pittura tal-1793 li turi l-qtil ta’ Becket

g˙all-poter mar-Re. Becket beda ja˙dem biex iΩid l-influwenza talKnisja, partikolarment tieg˙u nnifsu b˙ala Arçisqof, f’diversi setturi, inkluΩ fuq il-©uriΩdizzjoni tal-qrati sekulari li quddiemhom kienu jg˙addu ©uri l-qassisin IngliΩi. Il-konflitti bejn Becket u Henry II mill-ewwel bdew ikunu evidenti, u sa sena wara l-konfermazzjoni tieg˙u b˙ala Arçisqof, ir-Re kien di©à beda jipprova jdawwar l-isqfijiet kontra Becket. Fl-1164 Henry II ippresieda fuq il-Kostituzzjonijiet ta’ Clarendon, li kienu jsej˙u g˙al inqas indipendenza klerikali u inqas rabtiet ma’ Ruma. Jidher li l-isqfijiet kollha qablu ma’ dawn il-kostituzzjonij-iet, minbarra Becket. G˙alkemm jing˙ad li Becket qabel ma’ xi aspetti ta’ dan iddokument, xorta baqa’ jirrifjuta li jiffirmah. Ir-Re sejja˙ lil Becket biex jg˙addi ©uri fuq akkuΩi ta’ disprezz lejn l-awtorità rjali u a©ir ˙aΩin. Meta nstab ˙ati Becket ˙arab mill-Ingilterra u ng˙ata protezzjoni mir-Re FrançiΩ Louis VII. B˙ala arma tieg˙u Becket beda juΩa t-theddida tal-iskomunika u l-interdett. G˙alkemm il-Papa Alessandru III ssimpatizza ma’ Becket, dan xtaq li jkun hemm soluzzjoni iktar diplomatika. G˙alhekk ilPapa bag˙at id-delegati tieg˙u fl-

L-avvenimenti li finalment wasslu g˙all-qtil ta’ Becket bdew f’Ìunju tal-1170, meta l-Arçisqof ta’ York Roger de Pont L’Eveque, l-Isqof ta’ Londra Gilbert Foliot u l-Isqof ta’ Salisbury Josceline de Bohon inkurunaw lil Henry Ω-Ωg˙ir b˙ala Re ©ewwa York. Dan kien ksur tal-privile©© esklussiv ta’ Canterbury g˙all-koronazzjoni, u f’Novembru Becket skomunika lit-tliet isqfijiet. L-iskomuniki ma waqfux hawn, g˙ax sakemm l-isqfijiet telqu lejn in-Normandija, Becket kompla jiskomunika lill-opponenti tieg˙u. Meta Henry II sema’ b’dan, qal fraΩi li ©iet interpretata b˙ala ordni biex jinqatel Becket. X’qal eΩatt mhuwiex çar, u hemm diversi verΩjonijiet. L-iktar wa˙da komuni tg˙id: “Óadd mhuwa se je˙lisni minn dan il-qassis turbulenti?” Erba’ kavallieri, li interpretaw kliemu b˙ala ordni, ir˙ewlha lejn Canterbury bl-iskop li jikkonfrontaw lil Becket. Jing˙ad li meta waslu quddiem il-Katidral, il-kavallieri ˙allew l-armi tag˙hom barra ta˙t si©ra u da˙lu jitolbu lil Becket biex imur mag˙hom Winchester ˙alli jag˙ti rendikont ta’ g˙emilu, iΩda Becket irrifjuta. Kien hawnhekk li l-kavallieri marru ji©bru l-armi tag˙hom, u da˙lu lura biex joqtlu lil Becket. Dak il-˙in Becket kien miexi lejn is-sala prinçipali tal-Katidral, fejn dak il-˙in il-patrijiet kienu qed jg˙idu t-talb tal-G˙asar. Becket jidher li rçieva diversi daqqiet ta’ xwabel f’rasu li ˙allewh mejjet fuq il-post. Il-kelma malajr ©riet, u l-Ewropa kollha bdiet tqisu b˙ala martri. Sentejn biss wara, ilPapa Alessandru III ddikjarah qaddis u, sena wara, Henry II kellu jumilja ru˙u billi jitlob ma˙fra quddiem il-qabar tieg˙u. Id-deçiΩjoni ta’ Henry II li joqtol lil Becket, jekk din verament kienet l-intenzjoni tieg˙u, kienet Ωball kardinali. Jekk matul ˙ajtu Becket ma kienx ma˙bub, ilmewta tieg˙u pront bidlitu f’eroj u martri tal-kotra. Ma kinitx biss l-Ewropa ta’ dak iΩ-Ωmien li semg˙et b’Becket. Illum, 843 sena wara, isem Becket g˙adu jidwi fil-knejjes, u l-©rajja tieg˙u ©iet immortalizzata fl-arti u flistorja.

Il-post fejn huwa ma˙sub li nqatel Becket

Kultura

29.12.2013

PRESEPJI ORIÌINALI Kitba ta’ ALAN SALIBA

Raymond Bugeja (lemin) u Errol Farrugia (xellug) flimkien maΩ-Ωew© presepji li ˙adem Errol, fi qxur ta’ murtali Minkejja li g˙addiet il-©urnata tal-Milied, xorta wa˙da g˙adna ninsabu f’dan iΩ-Ωmien, u kul˙add g˙adu armat bil-presepji, bambini u dekorazzjonijiet o˙ra. Din il-©img˙a tkellimna ma’ Errol C. Farrugia, Ωag˙Ωug˙ Qormi, li ja˙dem presepji ori©inali, ˙afna minnhom b’tema Maltija. Presepji b’differenza Errol ilu g˙al bosta snin mid˙la sew tal-presepji. Sa mill-2001, meta huwa kien jattendi lmuΩew, kien dejjem jag˙ti daqqa t’id fil-presepji li kienu jing˙ataw lit-tfal, l-iΩjed fixxog˙ol ta’ rfinar, b˙al Ωebg˙a tal-presepji, u l-iΩjed Ωebg˙a tal-pasturi. MaΩ-Ωmien, Errol beda jesperimenta bit-teknika tal-kartapesta, it-teknika tradizzjonali Maltija, li sfortunatament qed ti©i eliminata u minflokha qed tid˙ol it-teknika talpolystyrene. Wara li ltaqa’ ma’ rappreΩentant mill-G˙aqda Dilettanti tal-Presepju, u g˙allmu t-teknika talpolystyrene, Errol beda wkoll jesperimenta b’din it-teknika u beda jo˙loq presepji li qatt ma dehru b˙alhom. Presepji f’murtal Fl-2009, wara ˙afna ˙sibijiet ta’ x’seta’ jag˙mel, Errol ˙are© blidea li jag˙mel presepji ori©inali b’tema Maltija. Wara li fl-2002 ˙oloq presepju millabar tal-inxir, fl-2009 ˙adem presepju f’forma ta’ kamra mwaqqg˙a. Dan ˙e©©u biex ikompli jesperimenta g˙al iΩjed forom, sakemm g˙amel presepju li g˙adu g˙andu sal-lum. Dan huwa presepju Malti, ma˙dum ©o forma ta’ murtal; presepju ma˙dum f’ambjent Malti, tant li minflok il-grotta nsibu remissa li fuqha g˙andha wkoll niçça. Il-pasturi li nsibu

f’dan il-presepju huma xog˙ol Pawlu Muscat: pasturi tradizzjonali Maltin ma˙dumin bitteknika tal-img˙oddi. Dan ilpresepju ntlaqa’ tajjeb ferm, speçjalment mad-dilettanti talpiroteknika Maltija, u ˙e©©e© lil Errol biex fl-2010 jag˙mel presepju ie˙or, din id-darba ©o qoxra ta’ ballun – tip ta’ effett pirotekniku ie˙or. Ìo dan ilballun, Errol g˙amel mudell tal-parti ta’ wara tal-Imnajdra, b’pasturi Ωg˙ar ta’ barra. Din is-sena qieghed jikkompeti bih fil-Kompetizzjoni Nazzjonali tal-Presepji fil-kategorija Presepji Ûg˙ar. Dawn iΩ-Ωew© forom ta’ murtali n˙admu minn Mario Facciol, u Raymond Bugeja rispettivament, Ωew© membri attivi fl-G˙aqda tanNar San Sebastjan ta’ Óal Qormi. Presepju f’qanpiena Errol huwa wkoll membru talGrupp Qniepen BastjaniΩi. G˙alhekk, fl-2011, kellu l-idea li jag˙mel presepju ©o qanpiena. Peress li fis-sena 1998 ilparroçça ta’ San Bastjan ΩanΩnet sett qniepen tad-ditta IngliΩa John Taylor, Errol ˙adem qanpiena bl-istess forma tal-qanpiena l-kbira tassett, li kienu ΩΩanΩnu 13-il sena qabel. Presepji fis-sena 2012 Is-sena 2012 kienet sena impenjattiva g˙al Errol. Fost il˙afna presepji li huwa ˙adem insibu wie˙ed ori©inali g˙alla˙˙ar. Presepju kkombinat mal-fraΩi ‘Merry Christmas’. Huwa ˙oloq kaligrafija b’din ilfraΩi u mill-ittra ‘C’ to˙ro© ilgrotta u l-kumplament tal-presepju ta˙t l-ittri kollha. Presepju ie˙or, li sfortunatament ma setax iΩomm, kien mag˙mul mill-˙obΩ. Grazzi

Presepju ori©inali li ˙adem Errol fl-2012

g˙all-familja Debono, li pprovdewlu l-˙obΩ, Errol uΩa ˙obΩ tal-Malti g˙all-g˙erien. Min-na˙a l-o˙ra, minn qlub talpanini, ˙are© bosta kaxxi, b˙ala knaten, u bihom bena Ωew© kmamar. Presepju ori©inali ie˙or li g˙amel tul din is-sena kien presepju ma’ ankra. Mill-ponta t’isfel tal-ankra ˙are© il-grotta. Peress li dan il-presepju jinsab f’ristorant f’G˙awdex, fl-isfond tal-grotta da˙˙al l-element tattliet g˙oljiet, u ç-Çittadella warajhom. G˙al dan il-presepju, huwa uΩa wkoll pasturi tradizzjonali Maltin, tal-istess Pawlu Muscat. F’din is-sena, Errol beda wkoll irawwem din id-drawwa ta’ presepji ori©inali lit-tfajla tieg˙u, Mariella Bonello. Hija ˙olqot presepju ©o kitarra li din is-sena qieg˙ed jikkompeti fil-Kompetizzjoni Nazzjonali tal-Presepji fil-kategorija Presepji Ûg˙ar. Dan il-Milied Din is-sena, kienet ix-xewqa tieg˙u li jo˙loq presepju Naplitan, wara li kien ilu jisma’ ˙afna dwarhom. G˙alih uΩa pasturi Sqallin. Minkejja li Errol jixtieq li tissa˙˙a˙ id-drawwa ta’ presepji tradizzjonali ambjentati f’Malta, biss xorta wa˙da xtaq li jag˙mel dan ilpresepju Naplitan. Presepju li fih çertu teknika biex isir; liΩjed biex wie˙ed iΩewwaq lambjent bejn l-g˙erien u kolonni li huma karatteristiçi li jag˙mlu presepju Naplitan. Wara li s-sena l-o˙ra g˙amel il-presepju bil-˙obΩ, u dan kellu jintrema, din is-sena ˙oloq presepju ie˙or imdaqqas bl-istess pasturi li kien uΩa f’tal-˙obΩ, ambjentat ukoll f’Malta. Errol jispjega li kienet ix-xewqa tieg˙u li jag˙mel dan, speçjalment biex fih

Dettall mill-presepju mag˙mul mill-˙obΩ, fejn jidher il-forn, b’pasturi tradizzjonali iΩewwaq kemm jista’ jkun elementi tipiçi Maltin, kif ukoll g˙aliex qed i˙oss li presepji bi stil Naplitan qed isiru popolari ˙afna. F’dan il-presepju, li huwa maqsum fuq Ωew© saffi, tista tg˙id li Errol inkluda dak kollu li hu Malti. Fis-saff t’isfel, g˙amel il-grotta, l-g˙ajn tal˙asselin, oqbra Puniçi u elementi o˙ra li jimma©ina li kienu jeΩistu 2000 sena ilu f’pajjiΩna. Min-na˙a l-o˙ra, fissaff ta’ fuq ˙oloq villa©© Ωg˙ir, li f’nofsu hemm kappella. Fuq iz-zuntier ta’ din l-istess kappella hemm grupp ta’ g˙annejja. Ódejn il-kappella ˙oloq dar tipikament Maltija, b’gallarija, miΩieb, kif ukoll niçça u forn tal-˙obΩ. Hemm ukoll bejjieg˙ tal-irkotta, nisa bl-g˙onnella, kif ukoll Salib tad-Dejma. Ma jonqosx ukoll il-pal tal-bajtar u l-˙itan tas-sejjie˙. Ósibijiet g˙as-sena 2014 KwaΩi f’kull presepju Errol da˙˙al it-tema tal-˙obΩ g˙aliex, kif di©à semmejna, huwa Qormi. Jixtieq ukoll ikompli jrawwem din iddrawwa ta’ presepji ori©inali u ambjentati f’Malta, fiΩΩg˙aΩag˙. Hija x-xewqa tieg˙u, li jiskopri xi teknika kif jista’ jag˙mel presepju simili g˙al dak li jag˙mel bil-polystyrene, però juΩa t-teknika tradizzjonali Maltija g˙all-presepji: il-kartapesta . Dan g˙aliex it-tema tradiz-

zjonali qieg˙da kulma tmur tonqos. Kemm fil-presepji kif ukoll fil-pasturi. B’hekk ikun ˙oloq presepju ambjentat Malta, b’pasturi tradizzjonali u b’teknika tradizzjonali Maltija. B’kollox Errol ˙adem ’il fuq minn 30 presepju, li jinsabu mifruxin madwar Malta, G˙awdex u anke wie˙ed ilPerù. Kollha kien fihom dik ixxi ˙a©a speçjali, sew jekk huma presepji tradizzjonali b’tema bibblika kif a˙na mdorrijin naraw, u sew jekk huma presepji ori©inali u ambjentati f’Malta. Meta xi ˙add jordna presepju g˙and Errol, l-ewwel ma jag˙mel ikun li jistaqsi dwar il-pasturi biex ikun jista’ jo˙loq l-ambjent skont dawn, kemm b˙ala xenarju, kif ukoll b˙ala proporzjon. Kif semmejna ˙afna drabi, jidher li Errol huwa entuΩjast ˙afna biex iΩomm ˙ajja ttradizzjoni f’pajjiΩna. Minkejja li huwa intiΩ f’diversi aspetti talkultura, f’pajjiΩna u f’Óal Qormi, it-tema tal-Milied tibqa’ dejjem f’qalbu, u jixtieq li jkun hawn iΩjed min ikompli jrawwem din it-tradizzjoni biex b’hekk tibqa’ ˙ajja. Huwa jixtieq ukoll jirringrazzja lill-familjari tal-g˙ajnuna li jsib ming˙andom sabiex jibni dawn il-presepji u jawgura issena t-tajba lil kul˙add.

Il-presepju Malti li ˙adem Errol din is-sena

Kultura

29.12.2013

niÇÇajtaW Ftit Mill-arkivji ta’ CHarles CleWs Nanna!

GÓaQda tal-Malti – università – Is-sej˙a g˙al Ta˙ΩiΩ2 g˙assena 2014 hi miftu˙a g˙al Ωg˙aΩag˙ bejn it-18 u l-25 sena. Il-format se jibqa’ simili g˙al tal-ewwel edizzjoni, ji©ifieri l-qofol tieg˙u se jkunu tliet seminars residenzjali, b’pubblikazzjoni u çertifikat li jing˙ataw lejn l-a˙˙ar tas-sena d-die˙la. G˙alkemm il-parteçipazzjoni hi b’xejn, dawk mag˙Ωula huma mitluba jiddepoΩitaw €50, li jing˙ataw lura ©aladarba jkunu attendew it-tliet seminars. Kull min hu interessat g˙andu jibg˙at lil info@youthmalta.gov.mt. Flapplikazzjoni tieg˙u wie˙ed g˙andu jda˙˙al id-dettalji personali (isem u kunjom, data tat-twelid, indirizz postali u elettroniku, in-nru tat-telefown jew tal-mowbajl), kif ukoll dawn li ©ejjin: interessi o˙ra minbarra l-

kitba; ittra ta’ introduzzjoni u motivazzjoni; CV f’forma ta’ storja qasira ta’ 150 kelma; fotokopja tal-karta tal-ID (quddiem u wara); u poeΩija jew storja qasira miktuba riçentament. L-applikazzjonijiet (li se niççirkulawhom fi Ωmien qasir) g˙andhom jaslu fuq lindirizze ( email ) miktub hawn fuq sas-6 ta’ Jannar, mhux aktar tard minn nofsinhar. L-g˙aΩla finali tal-parteçipanti se tkun fid-diskrezzjoni tal-bord li jevalwa l-applikazzjonijiet. Ta˙ΩiΩ hu pro©ett ta’ empowerment iffukat fuq ilkitba kreattiva mill-A©enzija Ûg˙aΩag˙ bil-kollaborazzjoni tal-G˙aqda tal-Malti u Fondazzjoni AWL. Il-˙olqa fuq Facebook hija din: www.facebook.com /events/621383091253219

ClaritoniCs Quartet Claritonics Quartet ra l-bidu tieg˙u din is-sena hekk kif grupp ta’ erba’ studenti talg˙alliem Godfrey Mifsud, fl-iskola tal-MuΩika Johann Strauss filBelt Valletta, ing˙aqdu biex flimkien ˙olqu dan il-kwartett. Ilmembri huma Jessica Ellul, Noel Curmi, Hertian Gauci fuq il-klarinett u Michael Cutajar fuq ilbass clarinet. Jessica Ellul, imwielda Óal G˙axaq, ta’ eta’ Ωg˙ira bdiet tattendi l-Iskola tal-MuΩika Johann Strauss ta˙t l-g˙alliem tal-klarinett Godfrey Mifsud fejn mieg˙u ©abet Grade 8 Distinction, ALCM u LLCM filClarinet Performance. Jessica tag˙mel parti mill-Johann Strauss Clarinet Ensemble kif ukoll ti©i mistiedna biex iddoqq malOrkestra Nazzjonali ta’ Malta fuq baΩi regolari. Illum il-©urnata Jessica tokkupa l-kariga ta’ Assistent Surmast mal-Banda Sagra Familja tal-Kalkara, kif ukoll g˙alliema tal-allievi malBanda San Ìiljan. Jessica attendiet diversi masterclasses malProfessur David Campbell fejn mieg˙u b˙alissa qed tag˙mel Master of Music in Clarinet Performance f’Kent l-Ingilterra. Noel Curmi beda l-istudji tieg˙u ta’ età tenera fl-Iskola talMuΩika f’G˙awdex ta˙t lg˙alliem tal-klarinett Mario Galea, fejn wara kompla jistudja ta˙t is-Surmast Joseph Debrincat fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Santa Margerita. Wara kompla l-istudji tieg˙u fuq il-klarinett ma’ Michael Pirotta. Noel studja tteorija ta˙t is-Surmast Joseph Grech. B˙alissa Noel qed jag˙mel il-Baççellerat tal-Arti filMuΩika (Unuri) fil-klarinett ta˙t lg˙alliem Godfrey Mifsud flUniversità ta’ Malta, kif ukoll jag˙mel parti mill-Orkestra taΩÛg˙aΩag˙ ta’ Malta. Noel attenda

wkoll masterclasses f’Wales lIngilterra mal- virtuoso , lProfessur David Campbell. Hertian Gauci, imwieled l-Isla, beda l-istudju tieg˙u f’kaΩini talbanda fejn wara kompla ta˙t ilklarinettist Alfred Mizzi. Kompla l-istudju tieg˙u fil-klarinett flIskola tal-MuΩika Johann Strauss fil-Belt Valletta ta˙t l-g˙alliem Godfrey Mifsud, u t-teorija ta˙t is-Surmast Ronnie Debattista. Hertian jokkupa l-kariga ta’ g˙alliem tal-allievi mal-Banda Konti Ru©©ieru tar-Rabat kif ukoll mal-Banda La Vittoria filMellie˙a. Hertian huwa g˙alliem tat-Taljan fl-Iskola Sekondarja Maria Re©ina fil-Mosta. Michael Cutajar ta’ tmien snin beda l-istudji tieg˙u fl-Iskola talMuΩika Johann Strauss fil-Belt Valletta ta˙t id-direzzjoni talg˙alliem Godfrey Mifsud, fejn g˙adu jattendi din l-istess skola sal-lum. Riçentament Michael ©ab l-eΩami ta’ Grade 8 kemm fit-teorija kif ukoll fil-prattika. Michael jag˙mel parti kemm mill-Johann Strauss Clarinet Ensemble mmexxi minn Godfrey Mifsud, kif ukoll mill-Orkestra taΩ-Ûg˙aΩag˙ ta’ Malta fejn idoqq kemm il-klarinett kif ukoll il-bass clarinet. Michael attenda masterclasses f’Wales l-Ingilterra mal-Professur David Campbell. B˙ala parti mill-Lunchtime Concert Series li qed ji©u organizzati minn Maria Zahra flimkien mal-Kavallier ta’ San Ìakbu, Claritonics Quartet se jkunu fil-music room, bi programm varjat mill-membri kemm b˙ala kwartett, dwetti u anke trios, fil-5 ta’ Jannar fil-11 ta’ filg˙odu. Il-programm se jkun jinkludi xog˙lijiet ta’ Kroomer, Mendelssohn u tal-KompoΩitur Malti Charles Camilleri, fost o˙rajn.

Omm Jesmond kienet qed titkellem ma’ ommha u fost kollox qaltilha: “Ma, lil Jesmond se nixtrilu ençiklopedija g˙all-iskola.” “U ajma,” qaltilha ommha b’imne˙irha mxammar, “kemm hawn bog˙od g˙alliskola. G˙idlu jmur bil-mixi.”

“G˙iduli, tkunu mistednin g˙and xi ˙add u joffrilkom kikkra te. B’liema id t˙awdu tte, bil-lemin jew bix-xellug?” staqsiethom. “Bil-kuççarina, na˙seb,” qabΩet u qaltilha wa˙da millistudenti Tafuha…

G˙alliem: “Borg, liema xahar fih 28 ©urnata?” Borg: “Kollha, Sir.”

…tal-kannibalu li tela’ fuq lajruplan. Kellu biljett first class, u l- hostess staqsietu x’jippreferi. “Ag˙tini l-lista tal-passi©©ieri,” qalilha.

Etikett

Kastig

Kienu fil-klassi u l-Miss kienet qieg˙ed tg˙allem lill-istudenti ftit tal-etikett.

– Mummy, is-Sir tani kastig g˙ax ma kontx naf fejn huma l-piramidi.

Fil-Klassi

– Traskurat. Jien ng˙idlek biex tara fejn tpo©©ihom l-affarijiet. L-intervista Kienu fuq it-televiΩjoni, panel ta’ esperti. Il-preΩentatur dar fuq wie˙ed mill-esperti, u staqsieh: “Sur Abela, kemm kienet ir-rata tal-imwiet, qabel il-gwerra, I mean, l-1939?” “L-istess b˙al-lum, mewt kull persuna.” Intelli©enza annimaleska Id-denfil huwa ˙uta tant intelli©enti li fi ftit ©img˙at ta’ ta˙ri©, meta tkun maqbuda, twassal ra©el li joqg˙od f’xifer ta’ swimming pool iwaddbilha l-˙ut g˙al ©o ˙alqha.

29.12.2013

L-Ewwel tas-Sena

IKel gÓAR-RISq fl-ewwel jum TAS-SenA Kitba ta’ VICTORIA CASSAR Iç-çelebrazzjonijiet tal-ewwel tas-sena j©ibu mag˙hom it-tmiem ta’ sena u t-twelid ta’ sena ©dida. Ix-xewqa ta’ kull wie˙ed u wa˙da minna hija li s-sena l-©dida tkun a˙jar minn dik ta’ qabilha. L-ewwel ta’ Jannar huwa opportunità biex ninsew l-img˙oddi u nibdew pa©na ©dida, u huma ˙afna dawk li jag˙mlu kull tip ta’ reΩoluzzjonijiet. It-tradizzjonijiet u ç-çelebrazzjonijiet marbuta ma’ dan iΩ-Ωmien huma ˙afna u fosthom ma jonqsux dawk marbutin mal-ikel u r-risq. Hawn ser nag˙ti ˙arsa lejn tipi differenti tal-ikel li laktar jittiekel madwar id-dinja u li g˙andu rabta max-xorti tajba.

Nibdew mill-gΩejjer tag˙na stess. G˙alkemm jien dejjem ˙sibt li a˙na writna biss ittradizzjonijiet barranin, wara ftit st˙arri© sibt li kienet ittradizzjoni tag˙na li l-mazzit ikun parti mill-ikla tal-ewwel tas-sena. Sfortunatament, illum dan l-ingredjent m’g˙adniex insibuh fis-suq. Inkomplu bit-tradizzjonijiet tal-aktar pajjiΩ qrib tag˙na – lItalja – fejn hekk kif tibda’ ssena l-©dida jieklu l-g˙ads a˙dar, normalment b˙ala akkumpanjament maz-zampone, li hija sieq tal-majjal mimlija. Id-dehra ta’ dan lg˙ads imxarrab tixba˙ lil dik tal-muniti u g˙alhekk jissimbolizza l-©id. Il-g˙ads huwa popolari wkoll fl-Ungerija, fejn jippreferu jikluh b˙ala soppa. L-majjal jissimbolizza lprogress g˙ax jintqal li l-˙anΩir dejjem jimbotta u jg˙arrex bi mnie˙ru biex ifittex x’jiekol.

G˙al din ir-ra©uni huwa popolari f’diversi pajjiΩi fosthom Kuba, Spanja, il-Portugall u lAwstrija. Il-˙ut ukoll huwa meqjuΩ b˙ala ikel li j©ib ir-risq, l-aktar meta jkun imsajjar u servut s˙i˙ – ji©ifieri bir-ras u denb ukoll – g˙ax b’hekk jissimbolizza sena tajba mill-bidu sat-tmiem. It-Taljani jieklu ssallur u l-bakkaljaw. Fil-Polonja u l-Ìermanja jipp-referu l-aringi u l-karpjun – il-Ìermanizi jpo©©u xi ftit skali tal-˙ut g˙arrisq fil-kartiera tag˙hom min˙abba l-lewn fiddien li g˙andhom. Fil-Ìappun jieklu l-bajd tal-aringi g˙all-fertilità u l-gambli g˙al ˙ajja twila. Ma jistax jonqos li l-AΩjatiçi jqisu t-taljarini twal AΩjatiçi (noodles) b˙ala l-a˙jar ikel li g˙andu jittiekel fl-ewwel jum ta’ sena ©dida, u dan g˙aliex il-forma twila tag˙hom tissimbolizza ˙ajja twila – l-aktar

meta tin©ibed s˙i˙a fil-˙alq ming˙ajr ma tinqata’. Il-frott u l-˙axix ukoll i©orr issimboliΩmu tieg˙u f’diversi pajjiΩi madwar id-dinja. LAmerikani u l-Ewropej iqabblu d-dehra tal-˙axix bil-weraq a˙dar mal-karti tal-flus. FitTurkija r-rummien huwa assoçjat mal-abbundanza u l-fertilità min˙abba l-g˙amla u l-kwantità ta’ Ωerrieg˙a tal-frotta, filwaqt li l-proprjetajiet mediçinali tieg˙u jirrappreΩentaw issa˙˙a. Mal-ewwel tokki ta’ sena ©dida l-Griegi jifqg˙u rummiena mal-art u aktar ma din ikun fiha Ωerrieg˙a aktar tikber il-prosperità u x-xorti tajba. Imbag˙ad, hekk kif idoqq nofsillejl, hija l-uΩanza tal-Ispanjoli li jieklu tnax-il g˙enba. Kull g˙enba tirrappreΩenta xahar mis-sena u jekk, pereΩempju, ir-raba’ g˙enba tkun qarsa, dan ma’ jawgurax tajjeb g˙ax-xahar ta’

April. Fl-Amerika l-˙obΩ talqam˙irrun huwa ikel favorit matul is-sena kollha, imma filbidu ta’ sena ©dida huwa apprezzat aktar min˙abba li lkulur dehbi tieg˙u jissimbolizza l-©id; u˙ud iΩidu Ω-Ωrierag˙ tal-qam˙irrun mat-ta˙lita tal˙obΩ biex jirrappreΩenta lingotti tad-deheb. Fl-Amerika t’Isfel jieklu l-faΩola ta’ g˙ajnha sewda g˙all-fortuna tajba u lprosperità. Il-˙elu li jittiekel nhar lewwel tas-sena g˙andu jkun ta’ forma tonda. Kull kwalità u tip ta’ ˙elu b’din il-forma jirrappreΩenta sena kompluta, mill-bidu sat-tmiem tag˙ha, f’çirku. F’diversi pajjiΩi madwar id-dinja hija tradizzjoni li ja˙mu kejk tond u mat-ta˙lita jitfg˙u munita. Min isibha jkollu sena mimlija risq u prosperità – hekk, jew xi sinna mkissra!

X’ma g˙andekx tiekol Wara l-lista twila ta’ ikel li suppost tiekol, insibu ikel ie˙or li jkun a˙jar jekk ma tikolx minnu. G˙andek tevita kull tip ta’ tajr g˙ax dan ifisser li kulm a g ˙ande k u ggwadanjajt jista’ jtir mar-ri˙. L-awwista ( lobster ) u kull ˙a© a o˙ra li tim x i b’ lura g˙andha ti©i evitata wkoll g˙ax dan jista’ ji©i interpretat b˙ala rig re ss u mhux progress f’dak li tixtieq. Kif wie˙ed jista’ jara, ˙afna m inn dan l- ike l huwa mqabbel jew jirrappreΩenta laktar il-flus, id-deheb u lfidda, l-abbundanza, il-prosperità – insomma, dak kollu li nixtiequ li jkollna. Jiena nixtiqilkom dan kollu u aktar; imma fuq kollox nixtiqilkom sena mimlija hena, kuntentizza u sa˙˙a.

TeleviΩjoni

08.30 09.35 10.50 12.00 12.30 12.35 13.45 14.30 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.15 23.30

06.00 07.05 07.55 08.10 09.55 10.45 11.10 12.45 13.30 14.00 14.15 14.30 15.05 18.55 19.00 19.30 19.50 20.00 20.10 21.30

Breakfast News Weekend Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja Popcorn ONE NEWS Dak li Jg˙odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Xpress (r) Telebejg˙ ONE NEWS UPDATE L-Argument ONE NEWS ONE Tribute 2013 ONE NEWS

Fuori Orario. Cose (Mai) Viste La Grande Vallata I Giorni Dell'ira Cinema D'oggi FILM: Cronache Di Poveri Amanti New York New York Telecamere TGR Estovest Concerto Di Natale Dalla Camera RETE TG Regione TG3 Miniritratti Domenico Modugno Kilimangiaro Meteo 3 TG3 TG Regione TG Regione Meteo Blob Che Tempo Che Fa Masterpiece

29.12.2013

07.00 08.30 11.30 12.00 13.30 14.00 14.05 14.30 16.30 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.30 21.30 21.35 23.15

Net News Telebejg˙ Nis©a Maltija Accordo (r) Premier (r) Net News (ikompli) Premier Mitqlu Deheb (r) Iswed fuq l-Abjad (r) Net News Flusek (r) Wheelspin (r) Net News G˙alik fl-Ewropa Déjà Vu Net News Replay Net News

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45

06.00 06.15 06.35 07.00 08.45 10.35 12.25 13.00 13.40 15.30

Televendita Media Shopping Aliens In America Aliens In America Nonna Stiamo Arrivando You Wish! Un Solo Desiderio Studio Aperto Sport Mediaset La Vera Storia Di Biancaneve Sydney White-Biancaneve Al College Tom E Jerry I Top One Studio Aperto 40 Anni Vergine Chiedimi Se Sono Felice Hazzard

06.00 07.55 07.58 07.59 08.46 08.50 10.00

17.25 17.40 18.30 19.00 21.30 23.35

Arani Issa, g˙ada fid-20.40 fuq ONE Din il-©img˙a Arani Issa ser iwassal lit-telespettaturi edizzjoni speçjali bl-isba˙ siltiet mit-13-il programm li g˙addew, kif ukoll updates ta’ w˙ud mill-istejjer. Ejja ner©g˙u ng˙ixu flimkien l-emozzjonijiet kbar li Arani Issa rnexxielu jag˙ti filwaqt li napprezzaw flimkien iççelebrazzjoni ta’ valuri ta’ kura©©, rispett u m˙abba li j˙addan b’tant g˙oΩΩa dan il-programm. One Night Stand, it-Tlieta fl-21.45 fuq ONE L-a˙˙ar ©urnata tas-sena 2013; l-a˙˙ar episodju tas-sena 2013, iΩda Ωgur mhux l-a˙˙ar One Night Stand ta’ Owen! Mistednin fis- salott tieg˙u – kollha kemm huma bi stil differenti g˙al lejlet l-Ewwel tasSena – il-fotografa uffiçjali ta’ One Night Stand, Noella Agius; Simone Cini, li qrat l-ewwel bulettin tal-a˙barijiet fuq ONE; u lkantanta Ira Losco, aççettaw l-istedina ta’ Owen g˙al lejlet l-Ewwel tas-Sena. F’isem One Night Stand, nixtiequ nirringrazzjawkom talli dejjem kontu mag˙na u segwejtu l-programm kif ukoll il-pa©na ta’ Facebook u Instagram tag˙na, filwaqt li nittamaw li s-sena 2014 twasslilkom dak kollu li tixtiequ. Is-sena t-tajba! Conquest, l-Erbg˙a fit-20.30 fuq ONE Illum naraw il-finali fejn inkunu nafu min ser ikun ir-rebbie˙ ta’ Conquest. Ser taraw l-a˙jar features, kif ukoll il-feature ta’ meta ltqajna mal-kontestanti l-ewwel darba u xi xeni wara l-palk. Illum ser ner©g˙u nlaqqg˙u lill-kontestanti l-o˙ra g˙all-a˙˙ar darba. Tg˙id min ser jirba˙ dak il-cruise mog˙ti lilna minn SMS Mondial? Dan u aktar fuq Conquest din il-©img˙a

L-G˙odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola Dot EU G˙awdex Illum Tuffi˙at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik…ikompli Gadgets A˙barijiet The Wedding Battle (R) Paq Paq on Test Pellikola A˙barijiet Madwarna Venere Mixage A˙barijiet X-Factor

06.00 06.30 07.00 08.20 10.00

Prima Pagina TG5 Traffico Meteo.It TG5 TGCOM24 - Hd Le Frontiere Dello Spirito Speciale Di “I Segreti Di Borgo Larici” 10.10 Fashion Style 12.00 Melaverde 13.00 TG5 13.40 L’Arca Di Noè 14.00 Una Tata Per Natale 15.55 Dietro Le Quinte Di ‘I Segreti Di Borgo Larici’ 16.01 Al Cuore Si Comanda 18.00 I 12 Desideri Di Natale 20.00 TG5 20.40 Paperissima Sprint 21.10 Riassunto – Il Segreto Ii 23.30 Il Peccato E La Vergogna

07.30 07.50 08.20 09.25 10.00 10.50 11.30 11.55 12.00 13.00 13.30 14.15 15.50 18.55 19.30 19.35 20.30 21.20

06:00 06:20 06:40 07:00 07:10 07:15 07:35 07:55 08:15 08:25 09:10 10:00 14:30 16:50 19:30 21:00 22:30

Dadada Unomattina In Famiglia TG1 Unomattina In Famiglia Qb – All'estero Quanto Basta America A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Recita Dell'angelus Da Piazza San Pietro A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale L'arena TG1 Domenica In L'eredità Telegiornale TG Sport Affari Tuoi Un Matrimonio TG1 60 Secondi

06.00 06.30 07.00 08.30 09.10 09.50

18.00 18.05 19.00 20.30 21.05 21.50

Due Uomini E Mezzo Diamanti Real School Il Divertinglese FILM A Bug’s Life Voyager Factory Inside The World A Come Avventura Ragazzi C’è Voyager Fai La Tua Domanda Il Nostro Amico Charly Mezzogiorno In Famiglia TG2 GIORNO TG2 Motori FILM: La Carica Dei 101 II FILM: I Muppet FILM: Le Avventure Di Bianca E Bernie TG2 L.I.S. 90° Minuto FILM: Up TG2 N.C.I.S. Falce E Martello Hawaii Five – 0 Bamboles

TG4 Night News Televendita Media Shopping Vita Da Strega Viii Le Storie Di Viaggio A… Santa Messa Pianeta Mare TG4 Meteo.It Pianeta Mare Magnifica Italia 4 Donnavventura Estate 2012 Il Decimo Clandestino (Amori) E' Nata Una Stella (Di G. Cukor) TG4 Meteo.It Il Segreto I Tempesta D’amore 7 – Prima Tv Il Signore Degli Anelli – Le Due Torri

07.00 07.30 07.55 09.45 10.45 12.25 13.30 14.00 14.40 17.15 18.00 20.00 20.30 21.10 22.55

Omnibus TG LA7 OMNIBUS L’Aria Che Tira – Il Diario Suor Therese I ‘Menu’ di Benedetta TG La7 TG La7 Cronache Il Favoloso Mondo di Amelie Due South Il Commissario Cordier TG La7 Natale nel Paese Delle Meraviglie Faccia D’Angelo Ondine – Il Segreto del Mare

07:15 American Guns: Punt Gun; Black Hawk Down 1911 08:10 MythBusters: Titanic Survival 09:05 Through the Wormhole with Morgan Freeman 09:55 Baggage Battles: Boy Toys 10:25 Baggage Battles: Cash Is King 10:50 Flip Men 11:40 Storage Hunters 12:35 Auction Kings: Pop Culture Pick; Footloose Race Car 13:05 Auction Kings: Plank Cannon; Calliope 13:30 Baggage Battles: Knightwalkers 14:00 Baggage Battles: Crate Expectations 14:25 Auction Hunters: Allen’s Got Balls 14:55 Auction Hunters: Dead Aim 15:20 The Supernaturalist 16:15 Get Out Alive With Bear Grylls: The Tough Get Going

06:00 07:40 09:20 11:00 11:50

Everyday Italian Aarti Party Reza’s African Kitchen Charly’s Cake Angels Barefoot Contessa: Back to Basics Reza’s African Kitchen Siba’s Table Amazing Wedding Cakes Iron Chef America Diners, Drive-Ins and Dives Charly’s Cake Angels Tastiest Places to Chowdown Chopped World Class Bartender of the Year Charly’s Cake Angels Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

My Crazy Obsession 42 Stone Mum: One Year Later Long Island Medium My Teen Is Pregnant and So Am I Cake Boss: Next Great Baker America’s Worst Tattoos Breaking Amish: LA The Undateables Ultimate Shopper Cake Boss Ace of Cakes America’s Worst Tattoos Long Island Medium My Crazy Obsession The Undateables Breaking Amish: LA My Big Fat American Gypsy Wedding 21:00 Gypsy Sisters 21:50 Long Island Medium 22:40 The Body Shocking Show

07:40 08:05 08:30 09:00 09:25 09:50 10:15 10:40 11:10

07:00 08:45 09:00 11:30

06:00 06:25 07:15 08:10 09:05 09:30 10:00 10:55 11:50 17:20 18:15 19:10 20:05 21:00 21:55 22:50 23:45

06:00 True Hollywood Stories: Women Of Sex and The City 08:00 True Hollywood Stories: Lindsay Lohan 09:00 Kourtney and Kim Take Miami: Slapped 10:00 Chasing The Saturdays: UnitedSatsOfAmerica 15:00 Ryan Seacrest with The Wanted: An E! Special 15:30 The Wanted Life: Party Like a Pop Star 20:30 Ryan Seacrest with Selena Gomez 21:00 Pop Goes the Year 22:00 Eric & Jessie: Game On: Home Sweet Denver 22:30 Eric & Jessie: Game On: Whoa Baby! 23:00 The Soup Investigates 23:30 The Soup

Me Too! Balamory Fimbles Little Robots Buzz and Tell Me Too! Balamory Fimbles Little Robots The Weakest Link Alone in the Wild My Family Doctors Great Expectations Comedy Countdown The Hound of the Baskervilles The Turn of the Screw

06:00 06:50 07:40 08:30 09:20 10:10 11:00 11:50 12:40 13:30 15:10 16:00 16:50 17:40 18:30 19:20 20:10

Meerkat Manor My Cat From Hell America’s Cutest Pets Nick Baker’s Weird Creatures Monkey Life Swamp Brothers Nature Wildest Islands Austin Stevens Adventures Call of the Wildman Swamp Brothers Gator Boys Shark Tribe Wildest Africa Cheetah Kingdom Untamed and Uncut Gator Boys

10.30 10.55 11.50 12.00 12.10 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.30 23.31

11:35 12:00 12:25 12:50 13:15 13:45 14:10 14:35 15:00 15:25 15:50

Everybody Nose Feng Shui Living Wandering Golfer House Hunters International Chef Abroad Suggs’ Italian Job Celebrities at Home World’s Most Extreme Homes State of Style: 2012 Fall/Winter Collection Behind the Label Masters of Luxury House Hunters on Vacation Reservations Required What’s With That House? Selling New York Destination Design Celebrities at Home Chef Abroad Giada’s Weekend Getaways State of Style: 2012 Fall/Winter Collection

10.35 11.20 13.00 13.30 13.45 15.00 16.45

13:05 13:55 14:45 15:35 17:15 18:30 19:20 20:10 21:00 21:25 21:50 22:40 23:30

13:00 16:00 17:30 18:00 19:30 21:00 23:00 23:45

College Football Ski Pass World Cup Qualifier Football l Live: UEFA Under-21 International Championship Futsal Live: European Tour Snooker Live: UEFA Under-21 International Championship Futsal UEFA Under-21 International Championship Futsal Live: UEFA Under-21 International Championship Futsal Boxing Scottish International Open Bowls FIS World Cup Alpine Skiing Ski Pass

08:20 Winx Club 08:45 The Fairly Odd Parents 09:10 Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 09:35 Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 10:00 Turtles 10:25 The Penguins of Madagascar 10:50 SpongeBob SquarePants 11:15 Winx Club 11:40 iCarly 12:05 iCarly 12:30 Victorious 12:55 Big Time Rush 13:20 Marvin Marvin 13:45 SpongeBob SquarePants 14:40 The Penguins of Madagascar 15:30 The Fairly OddParents 15:55 iCarly 16:20 Big Time Rush 16:45 Victorious 17:10 Life With Boys

Çinema

29.12.2013

mIÇ-ÇINema

jikteb CARMELO BONNICI

47 RONIN (3D)

FURJUÛ

GRupp KbIR ta’ SamuRaI mINGÓajR SID IfIttxu veNDetta Atturi Ewlenin: Keanu Reeves, Hiroyuki Sanada, Tadanobu Asano, Rinko Kikuchi, Ko Shibasaki, Cary-Hiroyuki Sanad. Direttur: Carl Rinsch. Óin: 119min. Distributur: Universal. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12A.

Meta lejn l-a˙˙ar parti tassnin ˙amsin il-Punent beda jiskopri ç-çinema ÌappuniΩ, inteba˙ b’kultura ©dida, eΩotika u aljena g˙al g˙ajnejn dawk kollha mdorrijin bilprodotti ta’ Hollywood. Laktar li laqtu l-g˙ajn kienu dawk il-films imsej˙a tas‘samurai’, gwerriera ˙orox u qalbiena ta˙t l-ordni ta’ xi sid ( warlord ). Xi w˙ud minn dawn il-films sussegwentement ©ew adattati ta˙t dimensjoni o˙ra, kompatta g˙alina minn Hollywood, li

beda juri interess qawwi f’dan il-©eneru AΩjatiku ta’ natura epika. Is-superstilla Tom Cruise ˙adem il-parti prinçipali ma’ kast Orjentali f’ The Last Samurai (2003), u fil-film ©did 47 Ronin insibu lil Keanu Reeves. Dan ix-xog˙ol mimli avventuri, azzjoni u kombattimenti hu bbaΩat minn fuq le©©enda ma˙buba mill-ÌappuniΩi, li g˙andha lg˙eruq tag˙ha fuq avvenimenti li ©raw veru fis-seklu tmintax.

Matul is-snin din g˙addiet minn fomm g˙all-fomm, inbidlet sewwa fil-kontenut tag˙ha tant li issa tinkludi bestji mitiçi, s˙a˙ar u anke xi forom ta’ terrur. Warlord kattiv, mimli b’kilba g˙all-poter, joqtol ˙esrem lis-sid ta’ 47 samurai. Dawn issa bla kap – g˙alhekk imsej˙a Ronin – jag˙mlu xi ˙a©a li mhix stabbilita fil-kultura tag˙hom: ifittxu vendetta biex nieshom jer©g˙u jakkwistaw ir-rispett. Imkeççijin minn djarhom u mferrxin ma’ kullimkien, dan il-grupp ta’ Ronin jitolbu lg˙ajnuna ta’ Kai (Reeves): bniedem barrani, miç˙ud mill-im˙abba, eΩiljat u mitfu˙ ilsier. Dan it-tellief jirnexxilu jispira lil din l-g˙aqda ta’ ribelluΩi f’armata ddixxiplinata li se

tg˙addi minn ˙afna intriççi oskuri u perikoluΩi. Kai i˙obb lil Mika (Shibasaki), ittifla tas-sid maqtul ta’ dawn ir-Ronin fi m˙abba ˙erqana li, però, tidher impossibbli li tirnexxi. L-attriçi sbej˙a Rinko Kikuchi li kienet innominata g˙all-Oscar f’ Babel (2006), ta˙dem il-parti ta’ sa˙˙ara/sirena li kapaçi tinbidel anke fi dragun. 47 Ronin jikkombina parti affaxxinanti mill-istorja glorjuΩa ÌappuniΩa mal-fantasija a la Lord Of The Rings ; tassew spettakolari permezz tad-3D u l-effetti viΩwali speçjali flimkien ma’ panorami ta’ sbu˙ija naturali. L-istorja ta’ din il-produzzjoni tifforma parti mill-le©©endi nazzjonali ta’ dan il-pajjiΩ imbieg˙ed.

Çinema

29.12.2013

FRee BIRDs (3D)

DELIZZJUÛ

IL-ÓARBA TAD-DUNDJANI Vuçijiet Ewlenin: Owen Wilson, Woody Harrelson, Amy Poehler, George Takei, Colm Meaney, Dan Fogle. Direttur: Jimmy Haywood. Óin: 91 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. U.

ld-dundjani aktarx issibhom fil-menù ta’ dawk li jridu jieklu tajjeb fil-Milied. Fil-festa Amerikana ta’ Ringrazzjament (Thanksgiving) dawn l-g˙asafar ukoll jag˙mlu parti essenzjali mill-ikla ta’ din lokkaΩjoni. Free Birds , film animat li hu bit-3D, jiffoka fuq Ωew© dundjani opposti fil-karattru tag˙hom, li jridu jag˙mlu xi ˙a©a biex huma u o˙rajn b˙alhom ma jsibux ru˙hom misjurin fuq il-platti g˙al din il-festa nazzjonali Amerikana. Dawn it-tjur qatt ma kienu rinomati g˙all-intelli©enza tag˙hom u fil-ftu˙ narawhom f’g˙alqa, jg˙ixu ˙ajja kwieta jissemmnu billi jieklu x-xg˙ir li jag˙tihom ilbidwi. Meta jasal iΩ-Ωmien tag˙hom, hu je˙odhom biex jissajru u jittieklu. Reggie (vuçi ta’ Owen), li hu fuq tieg˙u u makakk, joffendi lillbidwi quddiem s˙abu u jsib ru˙u mitfug˙ ’il barra minnhom. B’fortuna, ilPresident tal-Istati Uniti jasal hemm u Reggie jsir il-benjamin tat-tifla tieg˙u, me˙lus mill-mewt u f’˙ajja xxamplata. Din ir-rutina tkun qed tog˙©bu ˙afna, sakemm ikun ma˙tuf minn Jake (Harrelson) il-fundatur uniku ta’ Front dwar il-Óelsien tad-Dundjani. Il-missjoni ta’ Jake hi li jbiddel l-istorja mil-lat tal-antenati s˙abhom. Meta jid˙lu bilmo˙bi f’post sigriet governattiv, jisirqu magna taΩ-Ωmien

( time machine ) jisimha STEVE (Takei) u jmorru lura fis-sena 1621, proprju ftit ©ranet qabel ti©i ççelebrata lewwel festa ta’ Ringrazzjament, biex isalvaw l-ewwel dundjani milli jsibu ru˙hom fuq il-mejda tal-ikel. F’dan iΩ-Ωmien remot huma se jg˙addu minn ˙afna avventuri u perikli u anke jiltaqg˙u ma’ Jennie (Poehler) dundjana qalbiena li tag˙tihom palata kbira. Free Birds hija kummiedja komika li aktar tissodisfa liΩ-Ωg˙ar, b’temi ta’ ˙biberija, lealtà, u li wie˙ed jag˙mel dak li hu sewwa, però mhux film li jappella ˙afna lill-adulti. Din il-produzzjoni hi adattata ˙afna g˙al dan iΩ-Ωmien ta’ fer˙!

KOMPeTIZZJONI eMPIRe CINeMA

L-AQWA GÓAXAR FILMs

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min hu d-direttur tal-film 47 Ronin?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: EMANUEL BAJADA, 65, Triq l-Arkata, Ra˙al Ìdid, PLA 1217.

bejn it-18 ta’ Diçembru u t-22 ta’ Diçembru

The Hobbit: The Desolation of Smaug Frozen The Hunger Games: Catching fire Thor: The Dark World Walking With Dinosaurs Homefront Saving Mr. Banks Escape Plan Gravity Captain Phillips

Log˙ob

29.12.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Tra©iku, 5 Mkeffa, 8 Profeti, 14 Babel, 15 Naqqax, 17 Raqqad, 19 Uniku, 20 Xott, 21 Omar, 23 Galea, 25 Ittra, 28 Kull, 29 u 30 Modern, 31 Ajma, 33 Karikaturist, 39 Ìbin, 41 Bla, 42 Abu, 43 Koku, 45 Paçut, 46 Tnejn, 47 Ûgur, 50 Riga, 53 u 54 Kuruna, 56 Borma, 58 Aladin, 60 u 62 Ingredjenti, 64 Raqad, 67 Lablab, 69 Fartas, 70 Çassa, 72 u 73 Mejtin, 75 Nhar, 77 Fer˙, 79 Karti, 80 Radam, 82 Ósad, 84 Tre, 85 Usa, 87 Anti, 88 Metropolitan, 93 Viti, 94 u 95 Xjaten, 96 Arka, 98 Panti, 100 u 101 VaΩelina, 105 Noli, 108 Sopop, 109 Intatt, 110 Saltna, 111 Etern, 112 Tnikkir, 113 Mrabat, 114 Pastini.

295 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 80 82

Vella tal-Labour li jg˙idulu l-‘Guy’ (7) Il-kelb il-...... kull ilma ja˙sbu mis˙un (6) Wie˙ed mill-konnessi (7) Allura bih ittieg˙em biçça palata? (5) Tqil ˙afna biex iwitti t-toroq (6) Xorob wa˙da f’wa˙da (6) Lewn (5) Skars, ma ssibux malajr, kontra spiss (4) Ajma jag˙tuk xebg˙a bih! (4) Din tqabbdek ˙ruq ta’ stonku (5) Missier il-missier (5) Dan juΩah min jirkeb fuq dahar iΩΩiemel (4) u 30 1,000,000 (6) B’din l-g˙odda l-mastrudaxxa jillixxa l-injam (4) Nuqqas ta’ ˙ila fix-xog˙ol (12) Aktar minn zokk wie˙ed (4) u 42 Mhux favur (6) Il-qadfa fil-g˙awm (4) Da˙allu fid-dar fis-..... tal-lejl (5) u 47 Tarah fil-festa, iqabbad ix-xrar (9) Dan tal-kontijiet irid isir (4) u 54 Imxarrab kemm kemm (6) Mimlija bl-ilma ˙elu, g˙all-˙ut (5) Qam kmieni (6) Xog˙ol ta’ tiΩwiq fid-drapp (6) Ifta˙ widnejk u ..... jekk trid (5) G˙ajjat b˙all-˙mar (5) Il-log˙ob tieg˙u m’g˙andniex xi rriduh (6) Dan huwa s-sid jew l-img˙allem (6) Din tfisser xaqq jew kisra (5) u 73 Minnu jtiru l-ajruplani (6) Dan itellg˙ek fuq u jniΩΩlek isfel (4) Aktar qalil (5) Dawn jift˙ulek l-imsaren (5) It-tifel ta’ xi ˙add (4)

84 87 88 93 94

u 85 Din kamra Ωg˙ira (6) North Atlantic Treaty Organisation (4) Din l-istess b˙al 33 mimduda (12) Tifla Ωg˙ira Ωg˙ira (4) u 95 Maqtug˙ minn kullimkien, qisu fuq gΩira (6) 96 Ni˙duh il-˙in kollu (4) 98 Ix-xog˙ol tag˙hom b˙al ta’ James Bond (5) 100 Din iΩΩommlok im©iba tajba (5) 101 Kemm inti .... ir-ras! (4) 105 Ósejjes mill-imnifsejn waqt l-irqad (4) 108 Ming˙ajru l-magna ma ta˙dimx (5) 109 Dawn ftajjar tal-g˙asel (6) 110 u 111 Bniedem invalidat (11) 112 Kontra mwebbes (7) 113 Aktar minn bandiera wa˙da (6) 114 Allura dan ir-ra©el tal-artikla? (7) Weqfin 2 4 7 9 11 12 13 16 18 22 24 26 27 32 33

u 3 Imwissijin b’xi periklu (9) u 6 Din hija l-fibra fl-g˙eruq tal-©isem (9) Nies li ma jippretenduhiex (5) u 10 Dan naturalment mag˙mul minn xi organi (8) Injurant, ˙aqqu qatta ..... (5) Dawn lil Popeye jag˙tuh is-sa˙˙a (7) Xi inçident li jispiçça fit-tixrid tad-demm (7) Suldat tal-ba˙ar (5) Aktar minn lanza wa˙da (5) Allura din Frances ©iet b’kumbinazzjoni? (5) Kulma g˙aΩel sarlu ... (3) Is-sliem g˙alik (Marija)! (3) Wie˙ed mis-sulari (5) Kontra Ωied (6) u 34 Id-dubbien u n-nemel, pereΩempju (7)

35 36 37 40 44 48 49 51 52 55 57 59 61 63 65 66 68 69 70 71 74 76 78 79 82 83 86 89 90 92 97 99 102 103 106

Iddandan (6) Ça˙ad il-˙elsien ta’ xi ˙add (6) u 38 Nef˙a ta˙t il-©ilda (7) Qal jew t˙addet ma’ xi ˙add (6) L-arti tan-nies li jfissru xi xena bla kliem (4) L (4) Dawn nies li j˙allsu g˙all-gazzetta minn qabel (8) Metall ˙afif u jitg˙awwe© malajr (8) IΩ-Ωmien tal-Insara qabel il-Milied (6) Xejn mhuwa grat (6) Din telfien tas-sensi, traqqdek fil-fond (4) Jag˙tihielek it-tabib (4) Dan huwa r-ra©el tal-kedda? (4) Nofs il-meravilja tibda tleqq (4) Gerfex u qalleb kollox (6) Fis-sajf tilbisha bil-kmiem qosra (4) Kontra dawwal (6) Teptep maqluba ti©i l-istess (6) Viçin ˙afna (4) Bewwe© u dabbar rasu minn xi periklu (6) Tixrib tar-ri˙ isfel (4) Ming˙ajrhom ma jkollniex ˙obΩ (4) Skandalizza ru˙u (5) u 81 Telaq lejn pajjiΩ ie˙or (6) Içken u iΩg˙ar (5) Vot ta’ kul˙add fehma wa˙da (7) Wa˙da miç-çraret (7) Il-pizza tieg˙u l-ori©inali (5) u 91 In-na˙a l-o˙ra tal-Punent (6) Din kienet stamperija tal-flus (5) Il-©ejjieni (5) u 100 Din tfisser xog˙ol li jsir bil-makni (10) Barmil jew slopp (5) u 104 Wirja ta’ diΩapprovazzjoni (8) u 107 Il-knejjes fl-ibliet u l-ir˙ula (8)

2 Reb˙a, 3 Ìeli, 4 Kina, 6 u 7 Kaxxaforti, 9 u 10 Radofjur, 11 Tridu, 12 Abbonat, 13 Kullana, 16 Qrara, 18 Qares, 22 Robbu, 24 u 26 Editur, 27 ArjuΩ, 32 Maktur, 33 u 34 Kapriçç, 35 Kotran, 36 Urtati, 37 Iben, 38 u 40 Tanburlin, 44 Koka, 48 Gwaj, 49 Gradilja, 51 Buddisti, 52 Ûbarra, 55 Mitjar, 57 Muta, 59 Djul, 61 Garr, 63 Ella, 65 Qalfat, 66 Dmir, 68 Benito, 69 Firrol, 70 Çnus, 71 Sandli, 74 Grat, 76 Fdat, 78 Ótija, 79 u 81 Kemmun, 82 Óaten, 83 Taparsi, 86 Tiranni, 89 EΩatt, 90 u 91 Rutina, 92 Apert, 97 Kupun, 99 u 100 Intervista, 102 Idejn, 103 u

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:

Indirizz:

Nru tat-telefown: Rebbie˙a ta’ €25: MARIA GALEA, 50, Triq Lanzon, Óal Tarxien, TXN 1812

Log˙ob

29.12.2013

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 032 142 167 208 237 288 321 467 652 744 748 765 809 842 873 952

B’4 numri 0108 0251 0373 2083 2176 2183 2215 2406 2407 2502 2720 2923 2979 3928 4139 4596 5222 5247 5320 5347 5422 5522 5822 6225 6364 6381 6466 6556 7693 7821 7878 8368

8423 8550 9659 9661 9940 9944

B’5 numri

B’6 numri

02892 18103 18929 25689 28130 31453 43999 46791 54833 55345 60798 65616 65628 67032 69686 70605 70689 71685 78390 88179 97785 99538

360271 425854 749392 849526

Bi 8 numri 38444610 57766191 63255539 85143935

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙a: HELEN ATTARD, 131, Triq il-Ìdida, Ra˙al Ìdid.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

AvviΩi

29.12.2013

PROPRJETÀ

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Se lezz joni kbira ta’ arlo©©i tal-idejn C a s i o u C i t i z e n , kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clo cks , kemm Citizen, Seiko Dugena tal-marka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuck-

oos l i j a ˙ d m u k e m m b i l ˙abel u bil-batterija, bi prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil- pressure test machine , s i s t e m a t a ’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma

(vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tis wi ja bil-ga ran zija – 110 Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta. Çempel 2141 7235 jew 9982 5389. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew inkella 9982 4139. Sander , kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Ç i n e g grit 6 0 u 1 2 0 b i e x imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4505. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar, G˙awdex. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2155 6674, 9947 5746 jew 9928 8699.

Sejħa għall-

OFFERTI IL-MITA TIXTIEQ TAVŻA LI QEGĦDIN JINTLAQGĦU OFFERTI GĦAL:

- Gov.mt Mobile Application Development Services – T109/13 Data ta’ ħruġ: 20 ta’ Diċembru 2013 / Data ta’ għeluq: 12 ta’ Frar 2014

Il-MITA ser torganizza Clarification Meeting f’Gattard House, Triq Nazzjonali, Blata l-Bajda nhar l-Erbgħa 22 ta’ Jannar 2014 fl-10.00 ta’ filoghdu (CET).

- Provisions of Workstations Support Services for the Ministry for Gozo – T094/13 Data ta’ ħruġ: 23 ta’ Diċembru 2013 / Data ta’ għeluq: 3 ta’ Frar 2014

- Provisions of Workstations Support Services for the Ministry for Health – T095/13

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. G˙al aktar dettalji çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

- Provisions of Workstations Support Services for Schools in Malta – T096/13 Data ta’ ħruġ: 23 ta’ Diċembru 2013 / Data ta’ għeluq: 19 ta’ Frar 2014

Il-MITA ser torganizza Clarification Meeting f’Gattard House, Triq Nazzjonali, Blata l-Bajda nhar it-Tlieta 14 ta’ Jannar 2014 fl-10.00 ta’ filoghdu (CET). Operaturi Ekonomiċi li huma interessati jipparteċipaw f’dawn is-sejħiet għall-offerti huma mħeġġa jieħdu nota tal-workshop li se jkun organizzat fis-Centre for Development Research and Training (CDRT), It-Telgħa ta’ Sa Maison, il-Furjana, nhar il-Ġimgħa 10 ta’ Jannar fid-9.00 ta’ filogħdu (CET). F’dawn ilworkshops, Operaturi Ekonomiċi jkollhom l-opportunità jsiru jafu aħjar kif għandhom jikkompilaw u jissottomettu l-offerti tagħhom online. Iktar informazzjoni tinsab fid-dokument tal-offerta. Dawn is-sejħiet għallDawn għall-offerti offer off erti jist jistgħu għu jink jinkisbu isbu mis-Sist mis-Sistema ema Elettr Elettronika onika għas-Sejħiet għas-S ejħiet P Pubbliċi ubbliċi (w (www.etenders.gov.mt) ww.etenders.gov.mt)

2123 4710 www.mita.gov.mt w ww.mita.gov.mt

DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, irRabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel dawn in-numri: 2145 908, 2145 4858 jew 7945 4908.

KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel 9945 4235 jew 2180 5811.

W AT ERPR OO FING BRANE

MEM-

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840, jew id˙ol fis-sit e l e t t r o n i k u : www.wpMalta.com

INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpaniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigation

MUSIC LINK

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ikoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422.

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys, B’Kara. Çempel 2148 2796.

DAR GÓALL-ANZJANI

WATERPROOF MEMBRANE

Villa Robinich – dar g˙allanzjani b’atmosfera familjari fil-Fgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazz-joni

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq waterproof xog˙ol ta’ membrane, damp proofing u rub be rised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840, jew id˙ol fis-sit elettroniku: www.wpMalta.com

TAGÓLIM TAS-SEWQAN

Data ta’ ħruġ: 23 ta’ Diċembru 2013 / Data ta’ għeluq: 12 ta’ Frar 2014

Għal aktar inf informazzjoni, ormazzjoni, kkkuntattja kuntattja lillContracts lill-Contracts Management D Department epartment

TAGÓLIM

fuq 2166 6142 jew 7966 6142 email lil jew ibg˙at robinich@go.net.mt

AvviΩi

29.12.2013

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u nnar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas iss˙ana fis-sajf u l-kes˙a fixxitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd, A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel 2122 6320, 2122 7196 jew Email : 9989 1800. horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu

XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason g˙al aktar informazzjoni fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167.

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet eçç. Membrane jew liqMela uid membrane . pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn binnumru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNA TAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM Vin Aluminium. Nag˙mlu bibien, twieqi, insect screens, eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Sabiex tikseb aktar informazzjoni çempel 2189 8999 jew 9946 5666.

KUMPANIJA Ra©el ta’ 57 sena mill-Mosta jixtieq jiltaqa’ ma’ mara ta’ età minn 25 sa 50 sena, g˙al ˙biberija u relazzjoni tajba. Kull min huwa interessat içempel 2141 2658 u jistaqsi g˙al Raymond.

KLIEB Offerta mhux ta’ min jitlef fuq ©riewi German Shepherd tar-razza Pura. G˙al aktar informazzjoni çempel fuq 7953 1191.

Kupun AvviΩi Klassifikati

L-Awtorità ta’ Malta dwar ir-RiΩorsi (MRA) tixtieq tavΩa li dawn l-iskemi ta’ g˙oti nazzjonali qed ji u estiΩi sal-31 ta’ Diçembru 2014: Sistemi ta’ solar water heaters fis-settur domestiku Roof Insulation u Double Glazing g˙al uΩu domestiku Restawr ta’ Bjar Domesti i G˙al aktar informazzjoni, id˙ol fuq il websajt www.mra.org.mt

Malta Resources Authority, Millennia, Aldo Moro Road, Marsa MRS 9065, Malta. Tel: +356 21220619; Fax: +356 22955200 E-mail: enquiry@mra.org.mt; www.mra.org.mt

– €3.50

– €14

– €30

– €56

– €93

IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun, ÓMR 1717

Almanakk

29.12.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 18°C L-INQAS TEMPERATURA: 10°C UV INDEX: 2 TEMP: Ftit imsa˙˙ab lokalment pjuttost imsa˙˙ab g˙all-ewwel, bi s˙ab g˙oli li jiΩdied aktar tard

16°C

4°C

15°C

09°C

08°C

09°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt Ritratt: Bay Retro

RIÓ: Óafif mill-Punent, li jsir mil-Lbiç g˙al xi ˙in BAÓAR: Óafif g˙al moderat li jsir ˙afif IMBATT: Baxx mill-Majjistral li jsir baxx mill-Grieg il-Lvant

16°C

15°C

10°C

11°C

Ir-Royal Naval Canteen f’The Strand il-GΩira, viçin Manoel Island, ritratt datat fl-g˙oxrinijat

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 18°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

SpiΩeriji li jift˙u nhar l-Ewwel tas-Sena

New British Dispensary, Triq San Ìwann, Il-Belt Valletta Cosmed Pharmacy, Soccors, Triq Villambrosa, il-Óamrun St George’s Pharmacy, 21, Triq il-Kbira, Óal Qormi St Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied Birkirkara Deby's Pharmacy, 1, Misra˙ il-Barrieri, l-Imsida St Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier, San Ìiljan Wales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema St Joseph Pharmacy, 164, Triq Annibale Preca, Óal Lija Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta Parkes Pharmacy, 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Ba˙ar De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid San Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-Isla Bellavista Pharmacy, 88 Triq il-Hortan, Marsaskala Beta Pharmacy, 50/52, Triq Santa Marija, Óal G˙axaq Safi Pharmacy, Triq San Ìwann, k/m Triq Bieb ilÌarra, Óal Safi Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, ÓaΩ-Ûebbu© Make Over Pharmacy, BLK A, Town Centre HOS, l-Imtarfa Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis, Victoria G˙awdex G˙ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza, G˙ajnsielem G˙awdex

Regent Pharmacy, 70, Triq Merkanti, Il-Belt Valletta St Gaetan Pharmacy, Triq il-Kappillan Mifsud, il-Óamrun Sta Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera St Anne Pharmacy, 24, Misra˙ Sant’Elena, Birkirkara O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩira St Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier, San Ìiljan Victor’s Pharmacy, 9, Triq it-Torri, Tas-Sliema St Joseph Pharmacy, 164, Triq Annibale Preca, Óal Lija St Mary Pharmacy, Dispensing Chemists, 71, Triq Sir Harry Luke, l-Im©arr Malta Mellie˙a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Sta Lucia Pharmacy, 1, Misra˙ Dorell, Santa Lucija White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla Cilia’s Pharmacy, 303, Triq ÓaΩ-Ûabbar il-Fgura John J. Borg Pharmacy, Triq il-Kostituzzjoni, iΩ-Ûejtun Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Republika, iΩ-Ûurrieq SpiΩerija Óal Mula, Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat Malta Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Victoria G˙awdex Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im©arr, G˙ajnsielem G˙awdex

Lottu

54 26 12 19 25 81 46 86

Grand Lottery

02 05

Super 5

01 03 02 03 04

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Milied fix-Xelter Illum 29 ta’ Diçembru f’misra˙ Repubblika iΩÛurrieq fit-8.30. Attività b’differenza li s-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Pa l m i s t i f i ˙ d a n i s - S o ç j e t à M u Ω i k a l i S a n t a Katrina VM Ûurrieq, fix-xelter ©ewwa Misra˙ irRepubblika. Din l-attività ser tinkludi attrazzjoniet diversi relatati mal-˙ajja fix-xelter matul iΩ-Ωmien talMilied kif wkoll esibizzjoni ta’ presepji. Attività unika li mhux ta min jitlef. G˙al aktar informazzjoni tistg˙u ççemplu: 7905 6662. Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Palmisti tixtieq tie˙u lokkaΩjoni biex tawgura s-sena t-tajba lil kul˙add

Wirja ta’ Presepji Il-Kummissjoni Kultura fi ˙dan is-Soçjetà Filarmonika Pinto Banda San Sebastjan qed ittella’ ‘Emanuel’ – wirja ta’ aktar minn 30 presepju, bambini u xog˙ol ie˙or relatat ma’ Ωmien il-Milied, kif ukoll hemm g˙all-wiri presepji g˙all-kompetizzjoni nazzjonali. Din ilwirja tkun miftu˙a kuljum bejn il-5.00pm u t8.00pm u sibtijiet u ˙dud bejn l-10.00am u 12.00pm u bejn il-5.00pm u t-8.00pm, sat-3 ta’ Jannar, fil-KaΩin Pinto. Nawguraw is-sena ttajba lil kul˙add.

Presepju Statiku G˙all-wiri g˙and Fredu Muscat, 56, Main Street Birkirkara, mill-14 ta’ Diçembru 2013 sal-5 ta’ Jannar 2014. Il-˙in tal-ftu˙ huwa mill-16.00 sat-20.30. sibtijiet, ˙dud u festi mid-9.00 sa 12.00 u mill-16.00 sat-20.30.

Tackle g˙ad-Dar tal-Providenza

04.01.2010 – Jinfeta˙ uffiçjalment Burj Khalifa, l-itwal bini fid-dinja

Nhar it-Tnejn 30 ta’ Diçembru se ssir tackle g˙ad-Dar tal-Providenza. Din se ssir fil-grawnd tal-Kulle©© San Alwi©i, Birkirkara, bil- kick-off fl-4.30pm. Jie˙du sehem id-deputati mexxejja tal-Gvern u l-OppoΩizzjoni u l-mexxejja taΩΩew© unjins.

Sports

29.12.2013

jitÓabbru s-semiFinalisti tal-GÓaÛliet sportivi nazzjonali L-G˙aqda Ìurnalisti Sports ˙abbret is-semifinalisti fil-kategoriji kollha tal-G˙aΩliet Sportivi Nazzjonali. Dan l-avveniment ilu jsir mill-1970 u l-edizzjoni ta’ din is-sena ta˙bat it-53 edizzjoni u se ssir ilÌimg˙a 31 ta’ Jannar 2014. Se jkunu ppremjati latleti u l-uffiçjali g˙all-kisbiet tag˙hom matul issena 2013.

Wara li fl-a˙˙ar erba’ snin dan l-avveniment kien qed ikun organizzat bi s˙ab u bl-g˙ajnuna finanzjarja tal-Kunsill Malti g˙all-Isport, l-edizzjoni ta’ din is-sena se tkun organizzata mill-G˙aqda Ìurnalisti Sport wa˙idha. Din ma kinitx deçiΩjoni me˙uda mill-G˙ÌS iΩda deçiΩjoni tal-istess KMS u l-Gvern li infurmaw lill-

G˙ÌS li g˙al din is-sena ma jistg˙ux jag˙tu fondi diretti g˙all-organizzazzjoni. Minkejja dan, b˙alissa g˙addejjin diskussjonijiet biex kemm il-KMS u s-Segretarjat Parlamentari responsabbli mill-isport jg˙inu u jkunu parteçipi fluniku g˙aΩliet sportivi f’pajjiΩna li jintg˙aΩlu mill©urnalisti tal-isport membri tal-G˙ÌS.

Il-lista tas-semi finalisti hija din:

sportiv tas-sena • • • • • • • • • •

CAMILLERI STEVE, waterpolo CHETCUTI ANDREW, g˙awm CHETCUTI WILLIAM, sparar CORITO BILLY, boxing FARRUGIA DAVID, boççi GALEA KEITH, triathlon MOORE KEVIN, atletika PULIS RODMAR, weightlifting SCHEMBRI ANDRE, futbol ZAHRA DANIEL, kickboxing

sportiva tas-sena • • • • • • • • • •

tim tas-sena • • • • • • • • • •

Boççi – tim nazzjonali raffa Futbol – tim nazzjonali nisa Ìinnastika – tim nazzjonali nisa Handball – tim La Salle nisa Pool – tim nazzjonali r©iel Rugby – tim nazzjonali r©iel Squash – tim nazzjonali nisa Ten Pin Bowling – mixed doubles Ten Pin Bowling – tim nazzjonali Waterpolo – tim nazzjonali r©iel

ABELA SUE, ten-Pin bowling BEZZINA ELEONOR, sparar CAMILLERI REBECCA, atletika CARABOTT YLENIA, futbol FARRUGIA FRANCESCA, netball GATT NICOLE, weightlifting/atletika GENOVESE ELAINE, tenis PACE HANNAH, triathlon SPITERI CARMEN, lawn bowls VELLA WOOD MICHELLE, triathlon

ÛaGÓÛuGÓ/a tas-sena • • • • • • • •

BUTTIGIEG SUZANNE, ©innastika DALLI PEPPINA, ©innastika GATT NICOLE, weightlifting/atletika GIORDEMAINA GARY, lotta MUSCAT NEIL, g˙awm SAMMUT KATRINA, tenis SULTANA COLETTE, squash XUEREB NATHAN LEE, sparar

uFFiÇjal tas-sena • • • • • • • • • •

BRINCAT PIERRE, futbol BUGEJA JIMMY, sparar CARUANA JESMOND, weightlifting DALLI CYPRIAN, triathlon DEGIORGIO VINCENT, pool GALEA ENVIC, judo GRIMA ALAN, handball IZZO KARL, waterpolo NEIL DAMIAN, rugby PACE JOHANN, sewqan

rikonoxximenti speÇjali • • • • •

Premju Speçjali: Fair Play rikonoxxut mill-Fair Play International Ìurnalist veteran li g˙en fl-iΩvilupp tal-medja u l-isport f’pajjiΩna Attività internazzjonali organizzata minn assoçjazzjoni nazzjonali Rikonoxximent lil atleta/i b’diΩabbiltà Atleta G˙awdxi

ibburdjar – kampjonat euromed malta 2013

bennett taGÓti l-ewwel titlu euromed lill-Gran brittanja Fenella Bennett ta’ 14-il sena mir-Royal Lymington Yacht Club f’Hampshire, reb˙et ilEuromed Malta Championship 2013 u tat lillGran Brittanja l-ewwel titlu Euromed f’14-il sena ta’ storja ta’ dan l-avveniment. Din is-sena kellha parteçipazzjoni rekord ta’ 145 kompetitur minn g˙axar pajjiΩi li nqasmu f’˙ames kategoriji, li kienu: il-klassi optimist cadet, il-klassi optimist open , il-

klassi optimist novice, il-klassi radial laser, u l-klassi laser 4.7. Wara disa’ ti©rijiet, li minnhom sebg˙a kienu jg˙oddu u tnejn twarrbu, laqwa tliet rebbie˙a f’kull kategorija kienu: klassi optimist cadet (38 kompetitur) – 1: Demetrio Sposato, l-Italja; 2: Jack Satariano, Malta; u 3: Giorgia Cingolani, l-Italja. Klassi optimist open (79 kompetitur) – 1. Fenella

Bennett, il-Gran Brittanja; 2: Onisiphoros Neophytoy, Çipru; 3: Pippa Cropley, ilGran Brittanja. Klassi optimist novice (9 kompetituri) – 1. Megan Ferry, Malta; 2. Neil Farrugia Vella, Malta; 3: Saul Vassallo, Malta. Klassi laser radial (7 kompetituri) – 1. Justin Busuttil, Malta; 2: Maya Podesta, Malta; 3: Roberto Briffa, Malta.

Klassi laser 4.7 (12-il kompetitur) – 1. Semen Sukhno, ir-Russja; 2: Robbie King, ilGran Brittanja; 3: Edward Fleri Soler, Malta. It-ti©rijiet tal-Euromed 2013 saru fil-Bajja tal-Mellie˙a bejn il-Óamis u s-Sibt li g˙adda. Is-Seabank Resort + Spa filMellie˙a kienet il-lukanda uffiçjali tal-avveniment filwaqt li l-Lido Maxima fil-bajja ramlija tal-Mellie˙a ospita luffiççju amministrattiv u Ω-

Ωona ta’ varar tal-kampjonat. Il-kampjonat Euromed Malta, li issa ilu jsir g˙al dawn l-a˙˙ar 14-il sena, huwa organizzat mill-Malta Young Sailors Club bil-kooperazzjoni tal-Kunsill Malti g˙all-Isport u l-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a. Il-Mediterranean Bank kien l- isponsor ewlieni ta’ Euromed 2013 li sar ta˙t ilpatroçinju tal-Malta Sailing Federation.

subbuteo

GeorGe ebejer jirbaÓ it-tazza tar-repubblika George Ebejer (Bormla Subbuteo Club) reba˙ l-edizzjoni tal-2013 tat-Tazza tarRepubblika, organizzata mill-Attard Subbuteo Club u miftu˙a g˙ad-dilettanti kollha tas-Subbuteo Table Football. F’finali mill-aktar missielta, Ebejer g˙eleb lil Hector Scerri bl-iskor ta’ 3-2. Daniele Spadaro u Keith Zahra spiççaw fit-tielet u r-raba’ post rispettivament. It-Tazza tar-Repubblika 2013 attirat ilparteçipazzjoni ta’ 16-il plejer, kienet l-20 turnament validu b˙ala parti miç-çirkwit internazzjonali tal-World Amateur Subbuteo Players Association (WASPA) organizzat flistorja tieg˙u mill-klabb ta’ Attard.

Aktar informazzjoni dwar il-WASPA tinsab fuq http://waspa-circuit.blogspot.com/ Wara l-finali, il-President ta’ Attard Subbuteo Club, Joseph M. Debono, ippreΩenta t-tazzi lir-rebbie˙a. Intant, l-Attard Subbuteo Club ˙abbar li f’April 2014, se jΩomm mat-tradizzjoni tieg˙u li jorganizza turnament trijangolari internazzjonali, lejlet is-Subbuteo Grand Prix ta’ Malta. Barra l-klabb ta’ Attard stess, se jie˙du sehem it-timijiet ta’ Fiamme Azzurre Roma, wie˙ed mill-aqwa timijiet Taljani u li b˙alissa jinsab fir-raba’ post fir-rankings dinjin, u t-tim lokali ta’ Hamrun Table Football Club.

L-erba’ semifinalisti tat-Tazza Repubblika 2013

Sports

29.12.2013

PJANI TA’ TRASfERIMENTI fIL-KLAbbS IL-KbAR TAS-SERIE A gÓAL JANNAR RAdJA NAINggOLAN IRIduh IL-JuVE, L-INTER u L-MILAN – IMSEJJAÓ PIRLO L-ÌdId

Il-Juventus, l-Inter u l-Milan kollha mo˙˙hom fil-plejer ta’ nofs il-grawnd tal-Cagliari, il-Bel©jan Radja Nainggolan. Bil-kuntratt ta’ Andrea Pirlo f’˙alq kul˙add f’Torin, il-Juve l-ewwel qed jippruvaw jakkwistaw plejer aktar Ωag˙Ωug˙ ta’ nofs il-grawnd qabel jiddeçiedu fuq il-kuntratt ta’ Pirlo, li llum g˙andu 34 sena. Wie˙ed jistenna li Jannar se jkun perijodu importanti fl-ista©un tas-Serie A, b’˙afna klabbs fi bΩonn ta’ talent ©did. Juventus ikunu qed i˙arsu biex ikomplu jistampaw is-superjorità tag˙hom fuq il-kampjonat, filwaqt li l-Inter u l-Milan it-tnejn iridu plejers ©odda: l-Inter biex jippruvaw jikkwalifikaw g˙aç-Champions League tas-sena d-die˙la u Milan biex jirritornaw mal-hekk imsej˙a ‘kbar’ tas-Serie A. Hemm aktar plejers li g˙ad nisimg˙u dwarhom f’Jannar bil-kollega ta’ Nainggolan, Michael Agazzi, fosthom. Illum se nag˙tu ˙arsa lejn il-plejers ewlenin li qed ifittxu l-klabbs il-kbar u pjani ta’ w˙ud mit-timijiet l-o˙ra.

MILAN

JuVENTuS

Jidher li l-Milan se jkollhom diversi çaqlieq f’Jannar. Apparti l-fatt li di©à kkonfermaw Ωew© plejers, hemm ˙afna aktar attività qabel it-tim ikompli bittieni parti tal-ista©un u l-parteçipazzjoni tieg˙u flEwropa. Ir-Rossoneri di©à kkonfermaw lil Adil Rami u Keisuke Honda, imma bil-qag˙da ˙aΩina tat-tim fisSerie A u l-battalja qalila li mistennija fiçChampions League, il-bord tal-klabb huwa anzjuΩ biex ikompli jtejjeb it-tim b’aktar plejers. Milan huma mistennija li jda˙˙lu fil-lista ta’ plejers g˙aç-Champions League lill-gowler Gabriel li fillog˙ob tal-gruppi kien inΩamm barra. Meta j˙arsu fit-tul Milan qed juru interess fil-gowler ta’ Cagliari, Michael Agazzi. Il-probabbiltà hi li Agazzi, g˙as-sitt xhur li ©ejjin, se j˙ossu im˙awwad, jekk g˙all-inqas il-Cagliari ma jofrulux xi kuntratt ©did. Madankollu, kuntratt proviΩorju mal-Milan tpo©©ih f’qag˙da tajba li fi Ωmien mhux ’il bog˙od ikun innru 1 tar-Rossoneri. Imbag˙ad meta ng˙addu g˙aç-Champions League, il-Milan Ωgur li jkunu jridu jtejbu nofs ilgrawnd tag˙hom u, g˙al dan il-g˙an, il-klabb g˙andu f’mo˙˙u wkoll l-akkwist ta’ Nainggolan. Madankollu, Milan jidher li g˙andhom diversi alternattivi b˙al Hernanes ta’ Lazio u Parolo ta’ Parma. Finalment ni©u g˙ad-difiΩa tal-Milan. Huma qed ifittxu difensuri b˙al fullbacks, preferibbilment fullback li kapaçi jilg˙ab fuq iΩ-Ωew© na˙at. Huwa kkonfermat li Milan g˙amlu offerta ta’ €500,000 g˙al Danilo D’Ambrosio tat-Torino. Dan il-plejer, ta’ 25 sena, jiskadilu l-kuntratt fi tmiem dan lista©un u hu mistenni li j˙alli lil Granata g˙al ftit flus f’Jannar.

INTER

Xi w˙ud stennew li l-Juve jmisshom di©à ˙adu deçiΩjoni fuq il-futur ta’ Pirlo, imma l-Bianconeri Ωgur li se jistennew sa Frar qabel jitkellmu ma’ Pirlo fuq ilkuntratt tieg˙u li dalwaqt jiskadi. Huma jridu jkunu çerti fejn se jkun Pirlo fil-pjani tag˙hom ta’ nofs ilgrawnd fil-futur, kif ukoll iridu jaraw kif l- engine room tieg˙u se tkun, qabel jikkommettu ru˙hom g˙all-futur tal-plejer mag˙hom. G˙ajdut fl-Italja qed jippersisti li t-Tottenham huma interessati f’Pirlo filwaqt li l-Juve qed i˙arsu bis-serjetà lejn Nainggolan. Id-direttur ©enerali tal-Juve, Giuseppe Marotta, qed jg˙id li l-istilla tal-Cagliari jkun ideali g˙all-klabb, imma Cagliari jridu jbaxxu l-prezz li qed jitolbu g˙alih biex dan it-trasferiment ise˙˙. Il-Bianconeri qed jisperaw li jil˙qu ftehim fuq self sa tmiem dan lista©un, imbag˙ad jixtruh fi tmiem l-ista©un g˙al 16-il miljun ewro.

Andrea Pirlo: ta’ 34 sena g˙adu mfittex fil-futbol Taljan

ROMA, NAPOLI u L-KuMPLAMENT TAT-TIMIJIET Il-Fiorentina qed jit˙abtu biex isolvu l-problemi li g˙andhom tal-gowlers. Barra millinteress li qed juru f’Agazzi, u wara li fallew l-attentati tag˙hom biex jakkwistaw lillgowler ta’ QPR, Julio Cesar, il-Viola ddeçidew li fl-ista©un 2013/14 juΩaw isservizzi ta’ Neto bejn il-lasti. Madankollu, wara erba’ xhur b˙ala n-numru wie˙ed talFiorentina, il-klabb mistenni li jag˙mel offerti g˙al Agazzi u Cesar. Rafa Benitez, il-mani©er ta’ Napoli, irid jara kif se jsolvi l-problemi li g˙andu t-tim fiddifiΩa billi jda˙˙al plejers ©odda. IΩda jidher li Benitez g˙andu problemi dwar Ωew© plejers li g˙andu f’mo˙˙u min˙abba l-età tag˙hom. Dawn huma Martin Skrtel u

Filwaqt li l-Juve jidhru li huma minn tal-ewwel fil©irja biex jie˙du lil Nainggolan, huma bilfors li jridu jiffaççjaw kompetizzjoni mill-Inter. B˙ala parti mill-isforzi li l-IndoneΩjan miljunarju talInter, Erick Thohir, qed jag˙mel biex isa˙˙a˙ il-fama tal-Inter fl-IndoneΩja, huwa ja˙seb li Nainggolan ikun famuΩ g˙alihom min˙abba li dan il-plejer g˙andu ommu Bel©jana u missieru IndoneΩjan. Il-plejer Kolombjan tal-Inter, Fredy Guarin, ilu jissemma li se jitlaq lill-Inter bil-probabbiltà li jmur jilg˙ab fl-Ingilterra. Guarin ikkonferma l-©img˙a lo˙ra li l-a©ent tieg˙u kellu ta˙ditiet ma’ Chelsea; huwa qal lill-©urnalisti: “Ma nistax niç˙ad li hemm xi ˙a©a. Jien ma tkellimtx ma’ Mourinho, imma l-a©ent tieg˙i iva.” Jidher li anke kien hemm interess minn Manchester United, u l-Inter mhux probabbli li jopponu din iç-çaqlieqa.

Daniel Agger, it-tnejn tal-Liverpool. Dan jista’ jwassal biex il-klabb jer©a’ juri interess f’Alberto Almici taç-Cesena. Roma qed ifittxu biex isa˙˙u l-attakk tag˙hom biex jikkumplimentaw is-sa˙˙a li g˙andu t-tim fil-pussess tal-ballun. IlGiallorossi huma interessati bis-serjetà flattakkant ta’ Lyon, Bafetimbi Gomis. Fl-a˙˙ar nett jidher li l-Ar©entin Maxi Lopez ta’ Catania se j˙alli lill-klabb f’Jannar li ©ej. Huwa qal lill-©urnalisti Ar©entini li se jkun qed ifittex tim ©did fl-2014. “IΩ-Ωmien tieg˙i mal-Catania spiçça”– ikkonferma leksattakkant ta’ Barçellona u l-Milan – “iΩda jien mhux na˙seb biex nirritorna l-Ar©entina; irrid nibqa’ nilg˙ab fl-Ewropa”.

Fredy Guarin: tg˙id imur jilg˙ab fl-Ingilterra?

ÛwIEMEL IT-53 LAqgÓA LLuM fIL-MARSA LI bIhA JINTEMM L-ISTAÌuN TAÛ-ÛwIEMEL L-ista©un 2013 tat-ti©rijiet taΩ-Ωwiemel jintemm illum bl-a˙˙ar ti©rijiet li jinkludu programm ta’ disa’ ti©rijiet, kollha tat-trott. It-53 programm, li jibda fis-13.30, jinkludi l-a˙˙ar ti©rija li hija l-gran finali tat-Tazza Variable Odds Betting (VOB) fuq distanza ta’ 2640 metru, bit-tmien ti©rijiet l-o˙ra jkunu fuq distanza ta’ 2140 metru. Ta’ min wie˙ed isemmi li t-Tazza VOB hija wa˙da mill-aktar unuri li g˙andha storja twila – 32 sena – fil-Marsa. Din it-Tazza llum hija kkontestata mill-aqwa Ωwiemel tat-trott li hawn b˙alissa, ji©ifieri tal-klassi premier, g˙alkemm id-dilettanti jafu li dan mhux minn dejjem kien hekk. B˙ala distanza din itti©rija dejjem kienet wa˙da pjuttost twila. L-ista©un il-©did huwa ppjanat li jibda l-Óadd 19 ta’ Jannar 2014.

Sports

29.12.2013

GoWl WieÓed kien BiÛÛejjed BieX city jitilGÓu Fl-eWWel poSt preMier inGliÛ riÛultati West Ham v West Brom

3-3

Aston Villa v Swansea

1-1

Hull City v Fulham

6-0

Manchester C v Crystal Palace

1-0

Norwich City v Manchester Utd 0 - 1 Tard

Cardiff City v Sunderland

loGÓoB GÓal-luM Everton v Southampton

14:30

Newcastle U v Arsenal

14:30

Chelsea v Liverpool

17:00

Tottenham H v Stoke C

17:00

klaSSiFika Plejers tas-City jifir˙u wara li Edin Dzeko skurja l-gowl li ta 3 punti lis-City F’Eithad Stadium, City g˙elbu lil Crystal Palace bl-iskor minimu ta’ 1-0. Edin Dzeko sab ix-xibka g˙al City fittieni taqsima. Dan il-gowl kien biΩΩejjed biex jifred liΩ-Ωew© timijiet. Din irreb˙a kienet l-g˙axar reb˙a konsekuttiva g˙al City f’darhom. Palace frustraw lis-City g˙al ˙inijiet twal mill-partita u marru viçin li jiskurjaw f’okkaΩjonijiet differenti. Jason Punchepn u Joel Ward kienu mça˙˙da minn Joe Hart. City marru fil-vanta©© fis-66 minuta meta Jesus Navas dendel ballun tajjeb lil Dzeko fil-kaxxa u dan tal-a˙˙ar spara fis-saqaf tax-xibka, b’Speroni ma jing˙atax çans jit˙arrek. Danny Welbeck skurja l-unika gowl fil-partita bejn Manchester United u Norwich City. Ir-Red Devils ma

Danny Welbeck li skurja l-unika gowl g˙al United

impressjonaw xejn f’dan il-konfront, però rnexxielhom jiksbu t-tliet punti importanti biex iΩommu l-pass. Filwaqt li g˙al United din kienet is-sitt reb˙a konsekuttiva, Norwich jinsabu tliet punti ’l bog˙od mir-relegazzjoni. Fl-ewwel taqsima, Norwich kienu la˙jar fil-grawnd minkejja li Martin kien se jitfa’ fix-xibka tieg˙u. Norwich, permezz ta’ Bassong, Gary Hooper u Martin marru fil-viçin li jiskurjaw, però dejjem sabu lil De Gea attent bejn illasti. Welbeck ˙are© jilg˙ab fit-tieni taqsima minflok Ryan Giggs u skurja fis-57 minuta log˙ob. F’din il-partita kien hemm nieqes Wayne Rooney min˙abba injury filgroin . Moyes g˙amel ˙ames tibdiliet mill-a˙˙ar partita li kellhom United ilÓamis li g˙adda. Giggs, Vidic,

Hernandez, Michael Carrick u Kagawa. Hull City g˙alqu s-sena b’mod millaqwa b’reb˙a stupenda kontra Fulham, bl-iskor ta’ 6-0. F’KC Stadium. L-ewwel taqsima kienet kwieta, però fit-tieni taqsima Fulham kellhom ibaxxu rashom quddiem Hull. Ahemd Elmohamady feta˙ l-iskor g˙al Hull 4 minuti mit-tmiem tal-ewwel taqsima wara li kien Ωmarkat minn corner. Fis-sittin minuta log˙ob, Hull skurjaw tliet gowls o˙ra f’temp ta’ sitt minuti permezz ta’ Rober Koren, George Boyd u Tom Huddlestone. Matty Fryatt skurja l-˙ames gowl g˙al Hull wara li rçieva tajjeb minn Huddlestone. Sitt minuti mit-tmiem, Koren g˙amilhom sitta biex kompla sammar lil Fulham fiΩ-Ωona ta’ relegazzjoni.

TIM

Manchester City Arsenal Chelsea Liverpool Everton Manchester Utd Newcastle United Tottenham H Southampton Hull City Swansea City Stoke City Aston Villa Cardiff City Norwich City West Brom Crystal Palace Fulham West Ham United Sunderland

19 18 18 18 18 19 18 18 18 19 19 18 19 19 19 19 19 19 19 19

13 12 11 11 9 10 10 9 7 6 5 5 5 5 5 3 5 5 3 3

2 3 4 3 7 4 3 4 6 5 6 6 5 5 4 9 1 1 6 4

4 3 3 4 2 5 5 5 5 8 8 7 9 9 10 7 13 13 10 12

54 36 33 43 29 32 29 19 25 22 24 18 18 14 16 22 12 19 18 13

21 18 18 21 17 22 23 24 18 23 25 26 25 28 32 27 28 41 28 31

41 39 37 36 34 34 33 31 27 23 21 21 20 20 19 18 16 16 15 13

Bayern Munich inkurunati l-klaBB chaMpion tad-dinja 2013 B˙alma d-dilettani kollha jafu t-tim ÌermaniΩ, FC Bayern Munich reb˙u t-Tazza tadDinja tal-Klabbs fil-Marokk il©img˙a l-o˙ra meta g˙elbu 2-0 lil Raja Casablanca tal-Marokk fil-Marrakech Stadium. B’dan ir-reb˙ ta’ dan l-a˙˙ar titlu talfutbol tal-2013, Bayern Munich mhux biss kienu nkurunati lKlabb Champion tad-Dinja tal2013 imma wkoll inkurunaw sena memorabbli g˙alihom li fiha reb˙u xejn inqas minn ˙ames titli – dan tal-Klabbs, içChampions League, is-Super Cup, il-Bundesliga u t-Tazza ÌermaniΩa. Bayern Munich huma lewwel tim ÌermaniΩ li qatt reba˙ dan l-unur tal-Aqwa Klabb tad-Dinja u issa saru membru tal-grupp esklussiv ta’ timijiet tal-futbol li g˙andhom l-unur li jilbsu l-Badge tal-FIFA World Champions. Iç-çerimonja simbolika li saret fejn il- captain tal-Bayern, Philipp Lahm ing˙ata l-badge wara l-partita ta’ kontra Raja Casablanca. Is-sett tal-badges issa jintlibsu fuq il-flokkijiet tattim f’kull partita kompetittiva tag˙hom sal-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs tal-2014. Il-badge, fiha l-imma©ni tattrofew tat-Tazza tad-Dinja tal-

jilbsu din il-badge wkoll meta reb˙u t-Tazza tad-Dinja talFutbol tan-Nisa fl-2007 biex imbag˙ad tawha lit-tim Nazzjonali tan-Nisa ÌappuniΩi meta kienu saru champions fl2011. Pep Guardiola g˙ad g˙andu x’joffri

Klabbs u l-kitba ‘FIFA World Champions 2013’. Din isservihom b˙ala tifkira tas-suççessi tat-tim matul l-2013 li fiha lewwel reb˙u ç-Champions League f’Mejju issa l-©img˙a li g˙addiet bir-reb˙ tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs fil-Marokk. Bayern se jie˙du dan l-unur u jkunu jistg˙u jilbsu din ilbadge presti©©juΩa ming˙and

il-Corinthians tal-BraΩil li huma reb˙u fil-Ìappun fl-2012. Din il-badge kienet introdotta l-ewwel darba fl-2007 u s’issa libsuha l-Milan, il-Manchester United, il-Barçelona u l-Inter. Il- badge hija wa˙da minn numru ta’ badges fis-serje ta’ Badges ta’ Champions tadDinja tal-FIFA li jing˙ataw f’avvenimenti mag˙Ωula tal-

FIFA. L-ewwel tim li kien ta’ ippreΩentat b’ badge Champions tad-Dinja tal-FIFA kien it-tim nazzjonali Taljan meta reb˙u t-Tazza tad-Dinja tal-2006 bit-tim nazzjonali Spanjol je˙odha ming˙and itTaljani fir-reb˙ tat-Tazza tadDinja fl-Afrika t’Isfel. It-tim nazzjonali ÌermaniΩ tan-nisa kienu reb˙u l-unur li

Meta Pep Guardiola ˙a f’idejh it-tim ta’ Bayern fis-sajf tal2013, ˙afna osservaturi kienu staqsew kif dan seta’ jtejjeb tim li kien g˙adu kif reba˙ ilBundesliga, it-Tazza ÌermaniΩa u ç-Champions League. Madanakollu mill-kunfidenza u t-talent muri mill-plejers ta’ Bayern fir-reb˙ tat-Tazza tadDinja tal-Klabbs fil-Marokk, jidher li l-ma©ija tal-Ispanjol g˙adha hemm. Fil-verità, ma kinitx xi sorpriΩa kbira li l-©ganti ÌermaniΩi reb˙u dan it-turnament g˙all-ewwel darba. Huma Ωiedu dan l-unur ma’ o˙rajn li g˙andhom, b˙at-Tazza Interkontinentali li kienet ittazza li kienet qabel din tatTazza tad-Dinja tal-Klabbs, li huma kienu reb˙u fl-1976 u l2001 meta g˙elbu liç-champion mill-Amerika t’Isfel Cruzeiro u l-Boca Juniors rispettivament.

Sports

29.12.2013

futBol Malti

Birkirkara ChaMPions tax-xitwa

Iç-champions renjanti tal-kampjonat premier, Birkirkara, temmew is-sena 2013 wa˙edhom f’ras il-klassifika biex jistg˙u jissej˙u champions tax-xitwa. Huwa veru li dan it-titlu, pjuttost fittizju, ma tantx nuΩawh hawn Malta iΩda d-dilettanti tal-futbol kollha jafu xi jfisser. Huwa titlu li jindika li fl-ewwel parti talista©un, jew a˙jar meta tispiçça s-sena, it-tim li jkun fl-ewwel poΩizzjoni tal-klassifika jissejja˙ champion tax-xitwa. Bit-tnax-il tim fil- premier lag˙bu 16-il partita kull wie˙ed, BIRKIRKARA huma l-uniku tim li tilef partita wa˙da biss u ilhom tliet xhur ma jitilfu – tilfu biss 1-0 kontra l-Hibs fit-22 ta’ Settembru. Il-punti l-o˙ra li tilfu kienu f’Ωew© draws ta’ 1-1 kontra Sliema u Qormi. L-affarijiet jindikaw li t-tim immexxi minn Paul Zammit g˙andu çans tajjeb ferm li jΩomm it-titlu li reba˙ lista©un li g˙adda, jekk jibqa’ g˙addej b’dawn ir-riΩultati, issa li di©à ©emma’ vanta©© ta’ erba’ punti, Ωgur li fis-sena l-©dida jkollu aktar kura©© biex jiffaççja l-avversarji tieg˙u. L-isfidanti prinçipali It-tim fit-tieni post huwa b˙alissa l-VALLETTA, it-tim tal-Belt Kapitali ta’ Malta. Il-Valletta kienu wkoll kontestanti serji l-

ista©un li g˙adda u hekk re©g˙u huma din id-darba, minkejja li g˙andhom tliet telfiet u draw u jinsabu erba’ punti ta˙t il-leaders. Valletta g˙adhom kif ©arrbu telfa sorpriΩa ta’ 2-1 kontra Naxxar fla˙˙ar jum tal-log˙ob li, ovvjament, kieku ma ©arax hekk huma kienu jkunu biss punt ta˙t B’Kara. Prospetti sbie˙ jidher li g˙andu t-tim immexxi minn Mark Miller biex ikompli jisfida bis-serjetà lill-KarkariΩi. Daqstant ie˙or g˙andu prospetti tajbin it-tim tal-HIBERNIANS immexxi minn Branko Nisevic li fil-klassifika jinsabu ttielet b’Ωew© punti inqas mit-tim ta’ Valletta. It-tim ukoll tilef tliet darbiet imma sofra draw aktar mill-Belt bi tnejn. Dawn it-tliet timijiet, B’Kara, Valletta u Hibs, jidher çar li l-©lieda g˙ar-reb˙ tal-kampjonat premier 2013/14 se tkun bejniethom. Sakemm ni©u g˙all-parti tal-kampjonat, meta t-timijiet jinqasmu fiçChampionship Pool u Relegation Pool bejn dawn it-tliet timijiet, fadal biss partita wa˙da: dik bejn Valletta u B’Kara, li jista’ jfisser li Hibs g˙andhom l-aktar çans li javvanzaw lejn ras il-klassifika finali. Madankollu din hija kollha teorija g˙ax kull wie˙ed mit-timijiet l-o˙ra, anke dawk li m’g˙andhom ebda çans li jirb˙u l-kampjonat jistg˙u jtellfuhom xi punti.

Ir-raba’ tim fil-klassifika b˙alissa huwa s-SLIEMA WANDERERS b’sitt punti ta˙t il-Hibs. G˙alkemm din hija poΩizzjoni tajba g˙as-SlimiΩi u li kwaΩi taççertahom li jikkontestaw fiçChampionship Pool, xorta mhix ta’ sodisfazzjoni biΩΩejjed g˙allWanderers, tim bi tradizzjoni kbira fil-futbol Malti. Dan it-tim immexxi mit-Taljan Alfonso Greco, li g˙andu wkoll numru ta’ plejers Taljani, tilef ukoll tliet partiti s’issa – daqs iΩ-Ωew© timijiet ta’ qablu – iΩda filwaqt li lHibs u l-Belt kellhom Ωew© draws u draw rispettivament, isSliema kellhom ˙amsa biex b’hekk waqg˙u lura. Ovvjament li Sliema, jekk jag˙mlu sforz tajjeb minn issa sad-disa’ ta’ Frar 2014 meta tispiçça din il-parti talkampjonat, jistg˙u javvanzaw aktar ’il quddiem. SorpriΩi Il-˙ames post, kwaΩi kwaΩi b’sorpriΩa, huwa okkupat mittim tal-MOSTA, immexxi tajjeb ferm minn Danilo Doncic. Mosta, b’din il-poΩizzjoni, qed jikkontestaw bis-serjetà post fiçChampionship Pool. Jidher li Mosta, Floriana u Naxxar iridu jimlew Ωew© postijiet u g˙alhekk Mosta huma bl-a˙jar çans fost dawn peress li g˙andhom 22 punt filwaqt li t-tnejn l-o˙ra

g˙andhom punt inqas. Mosta kellhom ta˙lita ta’ riΩultati, filwaqt li fost il-partiti tag˙hom kontra t-timijiet ta’ qabilhom kellhom biss reb˙a wa˙da fuq Sliema ta’ 3-2. Huma kellhom reb˙a importanti fid-derby kontra Naxxar ta’ 4-2, g˙alkemm wie˙ed irid isemmi wkoll li huma ©arrbu l-akbar telfa ta’ dan il-kampjonat s’issa, dik ta’ 6-0 kontra Valletta. Fis-sitt post b˙alissa hemm ilFLORIANA; u jekk g˙edna li Mosta kienet sorpriΩa li qeg˙din il-˙ames, anke g˙al Floriana nistg˙u ng˙idu l-is-tess. Dan min˙abba li wie˙ed irid iΩomm f’mo˙˙u li Floriana bdew il-kampjonat bi tnaqqis ta’ sitt punti u g˙alhekk, jekk wie˙ed iΩid dawn il-punti mal-21 li kiseb ittim, ifisser li kienu jaqbΩu lil Mosta sew u kien ikollhom posthom fiç-Championship Pool aktar assigurat. Kif inhi s-sitwazzjoni huma g˙andhom 21 punt daqs NAXXAR LIONS li, birreb˙a sorpriΩa li g˙amlu fuq Valletta fl-a˙˙ar partita tag˙hom, bilfors li jinsabu b’moral g˙oli ˙afna g˙al din l-a˙˙ar ©irja lejn iç-Championship Pool. L-ewwel partita li jmisshom Naxxar hija fl4 ta’ Jannar kontra Vittoriosa u wie˙ed ikun jista’ jara dakinhar jekk it-tim hux se jkompli jsa˙˙a˙ fuq ir-reb˙a dinjituΩa ta’ kontra l-Belt.

Kompetizzjoni interessanti BALZAN YOUTHS jinsabu ttmien post, b’16-il punt. Huwa ftit diffiçli li fis-sitt partiti li jonqoshom jikkontestaw bis-serjetà post fiç-Championship Pool. Ilprobabbiltà hija li huma jilag˙bu fir-Relegation Pool fejn, jekk iΩommu l-forma li wrew s’issa, m’g˙andhomx g˙ax ma jΩommux posthom fil-premier g˙al sta©un ie˙or. L-istess jista’ jing˙ad g˙aΩΩew© timijet fid-disa’ u l-g˙axar post – QORMI u TARXIEN RAINBOWS – li g˙andhom 14 u 13-il punt rispettivament. Naturalment jista’ jkun li jkollhom battalja mat-tim ta’ warajhom VITTORIOSA STARS li g˙andhom 12-il-punt. Wie˙ed minn dawn it-tliet timijiet aktarx li jkollu jirritorna fl-ewwel diviΩjoni sta©un ie˙or. G˙alhekk il-prospetti huma li jkollna kompetizzjoni interessanti fir-Relegation Pool li tibda fi Frar li ©ej. Fl-a˙˙ar post, b’˙ames punti biss, jinsabu RABAT AJAX. Tim li minkejja li ©ieli wera log˙ob tajjeb donnu li kien destinat g˙ar-ritorn lejn l-ewwel diviΩjoni sa mill-bidu tal-kampjonat. Rabat irre©istraw reb˙a wa˙da biss u Ωew© draws minn 16-il partita – rekord li ma jawguralhom xejn tajjeb.

Min qed jiskorja fil-PreMier Meta wie˙ed i˙ares lejn din il-klassifika, sfortunatament l-aktar ˙a©a li tispikka fiha hija li fl-ewwel 10 postijiet hemm biss Malti wie˙ed: Clayton Failla tal-Hibs li jinsab fis-seba’ post bi tmien gowls. F’ras il-klassifika g˙andna tliet plejers bi 12-il gowl kull wie˙ed: Stanley Ohawuchi ta’ Sliema, Denni Rocha dos Santos tal-Valletta u Edison Luis dos Santos talHibs. Óa©a ta’ min jinnota hija li t-timijiet ta’ dawn ittliet plejers – Sliema, Valletta u Hibs – skurjaw l-aktar gowls, anzi, biex inkunu aktar çari, skurjaw aktar minn

B’Kara li jinsabu fl-ewwel post tal-klassifika. Din hija indikazzjoni li dawn il-plejers, li wie˙ed jista’ jsej˙ilhom opportunisti, jg˙inu ferm lit-timijiet tag˙hom bil-gowls li jiskurjaw. Wara dawn g˙andha plejer ie˙or li huwa skorer prolifiku: Igor Coronado tal-Floriana b’10 gowls. Daqsu hemm Ronaille Calheira Seara ta’ Tarxien Rainbows. Ilplejer ta’ B’Kara b’disa’ gowls, Jhonnattann Benites da Conceicao, jinsab fis-sitt post. Is-seba’ post huwa okkupat minn Failla, b˙alma di©à

semmejna; it-tmienja Gianmarco Piccioni tal-Mosta; iddisa’ Oscar Guerrero ta’ Vittoriosa Stars u Cristian Martins Fernandes tal-Mosta, kollha b’seba’ gowls kull wie˙ed. It-timijiet li ˙add mill-plejers tag˙hom ma jidher flewwel 10 postijiet ta’ din il-klassifika huma Qormi, Naxxar, Balzan u Rabat. L-a˙jar skorers ta’ dawn it-timijiet huma dawn: Qormi – Alfred Effiong b’sitt gowls; Naxxar – Gilmar da Silva Ribeiro b’˙ames gowls; u Balzan – Josè Luis Armario Negrin b’erba’ gowls.

A˙barijiet

29.12.2013

AÓSEB QABEL MA TIXROB Wie˙ed g˙andu jkun konxju tal-konsegwenzi li jikkawΩa l-konsum eççessiv talalko˙ol. Matul dawn iΩ-Ωminijiet jiΩdiedu l-messa©©i minn dawk l-organizzazzjonijiet li jippruvaw jo˙olqu kuxjenza biex dak li jkun joqg˙od attent u jixrob bil-limitu. Persuni ta˙t l-influwenza tax-xorb jistg˙u j˙abbtu wiççhom ma’ aççidenti tattraffiku, relazzjonijiet sesswali mhux mixtieqa, tqala mhux ippjanata, ©lied, u lista twila ta’ inçidenti o˙ra. Dawn iΩ-Ωminijiet huma marbuta ma’ Ωieda ta’ dawn is-sitwazzjonijiet, g˙ax g˙al diversi nies dan iΩ-Ωmien hu skuΩa o˙ra biex jixorbu b’mod eççessiv. Dawn ilkonsegwenzi mhumiex marbutin biss maΩ-Ωg˙aΩag˙ imma ma’ persuni ta’ kull età. Konsum eççessiv talalko˙ol jista’ j˙alli effetti negattivi mhux biss fi Ωmien il-Milied, imma matul is-sena kollha. Minbarra l-˙sara fiΩika u psikolo©ika li l-alko˙ol i˙alli fuq kul˙add, irrilevanti mill-età, meta wie˙ed ikun g˙adu ta˙t l-età, dan ikollu impatt akbar. Li wie˙ed isuq waqt li jkun xurban hu wie˙ed mill-aktar aspetti inkwetanti matul Ωmien il-festi. Aktar kmieni matul dan ix-xahar l-A©enzija Sedqa ˙ar©et messa©© çar:

persuna li ser issuq m’g˙andha tikkonsma l-ebda xorb alko˙oliku. L-importanza tal-prevenzjoni Óafna nies g˙adhom jirriskjaw ˙ajjithom u ˙ajjet o˙rajn. Hi ˙a©a perikoluΩa li t˙allat ix-xorb mas-sewqan, u matul iΩ-Ωmien dan affettwa l-˙ajja ta’ ˙afna

nies, u ser jibqa’ ji©ri hekk dment li ma nibdewx na©ixxu b’mod aktar responsabbli f’dan ir-rigward. Sfortunatament g˙ad hawn min g˙adu ma fehemx jew m’aççettax il-periklu assoçjat ma’ sewqan ta˙t l-influwenza tax-xorb, u g˙alhekk g˙ad hawn min jie˙u dan irriskju. L-A©enzija Sedqa qalet li se tibqa’ tenfasizza f’dan ir-rigward. Dan se

tag˙mlu mhux biss permezz ta’ provvediment ta’ servizzi, imma wkoll permezz ta’ inizjattivi preventivi. Il-bΩonn qawwi g˙al kampanji ta’ prevenzjoni huwa importanti, speçjalment fiddawl tal-fatt li mill-European Social Survey Project on Alcohol and Other Drugs, turi kif matul l-2011 ir-rata tal-uΩu tal-alko˙ol fost iΩΩg˙aΩag˙ ta’ 16-il sena

f’Malta kienet og˙la millmedja Ewropea. L-A©enzija Sedqa tkellmet ukoll fuq il-˙tie©a li jkun hemm sforz akbar mill-partijiet kollha sabiex tiΩdied ilkuxjenza dwar il-konsegwenzi negattivi li jista’ j˙alli konsum eççessiv tal-alko˙ol. L-entitajiet kollha g˙andhom ja˙dmu fil-qrib ta’ xulxin sabiex tonqos kemm jista’ jkun il-˙sara kkawΩata minn dan l-abbuΩ. Intant, fuq il-mezzi taxxandir, is-Supretendent Paul Vassallo, li jmexxi lIskwadra Kontra l-Vizzji qal li “l-aççess Ωejjed ta’ xorb iwassal biex ikun hawn iΩjed kaΩijiet ta’ inçidenti domestiçi. JiΩdied ukoll listress ta’ çerti nies g˙ax ma jkunux jistg˙u jla˙˙qu malispejjeΩ li j©ibu mag˙hom ilfesti u jwassal g˙al vjolenza domestika”. Kompla jg˙id li jista’ jkollok persuni li jixorbu ˙afna u jonqsilhom il-livell ta’ konçentrazzjoni u b’riΩultat ta’ dan ikunu su©©etti g˙al abbuΩ sesswali. F’lejlet l-ewwel tas-sena se jkun hemm diversi attivitajiet fil-Belt. Wara li jintemmu ççelebrazzjonijiet se jkun hemm servizz speçjali tattrasport pubbliku lejn diversi na˙at ta’ Malta. Wie˙ed huwa m˙e©©e© biex jag˙mel uΩu minn dan is-servizz biex ji©u evitati l-inçidenti tattraffiku.