KullĦadd 28.08.2022

Ħarġa Nru 1,520 Prezz €1Il-Ħadd, 28 ta’ Awwissu, 2022 EWLENINBITMEXXIJAPRINĊIPJI “RITMU TAJJEB” GĦAL KONNETTIVITÀ OĦRA

L-ITALJA 40BIKRIJAL-EDUKAZZJONITIXTIEQB’XEJN…SENAF’MALTA! Rapport

Tkompli f’paġna 3 f’paġni 10 u 11

Tkompli f’paġna 4 Wara l-bidu tal-istudji għat-tieni interconnector fl-aħħar jiem, daqt jibdew oħrajn li jindikaw kif se jkun qed jgħaddi l-cable biex jittella’ fuq l-art f’Baħar iċ-Ċagħaq Hekk kif din il-ġimgħa bdew l-istudji f’qiegħ il-baħar bejn Malta u Sqallija, speċifikament dwar minn fejn għandu jgħaddi l-cable tat-tieni interconnector li l-pajjiż qed jin vesti fih, il-proġett diġà qabad ritmu tajjeb, skont sorsi qrib Interconnect Malta (ICM), l-entità inkarigata mill-proġett, li tkellmu ma’ din il-gazzetta. Fil-fatt, jirriżulta li fil-ġimgħat li ġejjin se jibdew studji separati qrib il-kosta ta’ Baħar iċ-Ċagħaq biex tiġi identi fikata l-aħjar żona fejn jitħaffer “kuritur” orizzontali filbaħar ta’ 600 metru, b’teknika msejħa horizontal direction drilling, minn fejn irid jgħaddi l-cable sakemm jiżbokka fuq l-art u jitqabbad mas-sistema nazzjonali tad-distribuzzjoni tad-dawl.L-investiment ta’ €170 miljun fuq deċiżjoni tal-Kabinett tal-Ministri, immexxi mill-Prim Ministru Robert Abela, se jkun qed iwassal lil Malta għal konnettività elettrika akbar mal-grid Ewropew u saħansitra tnaqqis fit-tniġġis tad-di jossidu tal-karbonju, li jiġi ġġenerat, b’madwar 58%.

Robert Abela: L-irkupru ekonomiku qawwi li qed niksbu jfisser li nkunu b’saħħitna biżżejjed biex nindirizzaw il-prijoritajiet Waqt li d-dinja għaddejja minn għafsa bla preċedent b’riżultat tal-konflitt Ukren, eżatt wara sentejn qliel tal-agħar pande mija bil-virus tal-COVID-19, pajjiżna għa du qed jirnexxilu jikseb bilanċ mill-aktar ġust, bejn riżultati ekonomiċi inkoraġġan ti u anke nuqqas ta’ piż li jrid iġorr il-pop lu, bid-differenza ta’ ħafna oħrajn, grazzi għall-interventi li għadu jirrikorri għa lihom il-Gvern Laburista, immexxi millPrim Ministru Robert Abela. Diversi pajjiżi fl-Unjoni Ewropea diġà ħadu għadd ta’ miżuri biex jirrestrinġu l-għajxien u l-ħajja ta’ kuljum tal-popli tagħhom, anke jekk ma introduċew l-ebda salvagwardji, la matul il-pandemija u lan qas issa bil-gwerra fil-Lvant tal-Ewropa, biex jilqgħu għad-daqqiet ekonomiċi fuq iċ-ċittadini.Maltahi storja oħra u l-Prim Ministru u l-Mexxej Laburista konvint li, bl-għaqal, dan jista’ jissokta. “Jien għalija l-irkupru hu l-iktar aspett kruċjali fil-mument. Li settur settur, naraw li qegħdin fil-livelli ta’ qabel il-pandemi ja jew qribhom, anke jekk id-dinja għad dejja minn taqlib. L-irkupru b’saħħtu li qed naraw, ma jfissirx li ma nibqgħux Gvern bil-għaqal fil-mod kif namministraw ilfondi. Imma jfisser li nkunu b’saħħitna biżżejjed biex nindirizzaw il-prijoritajiet.” Dan kien il-messaġġ ewlieni ta’ Dr Abe la waqt intervista fuq ONE Radio l-Ġimgħa filgħodu fejn spjega kif dan l-irkupru hu kruċjali biex pajjiżna jilħaq l-aqwa livelli fis-setturi kollha. Hu qal kif quddiem l-is fidi internazzjonali, il-Gvern se jibqa’ miexi fuq tliet prinċipji: l-għaqal, ir-responsab biltà u s-sostenibilità. U minkejja kull riperkussjoni tal-konflitt fil-Lvant tal-Ew ropa, il-Gvern baqa’ jagħti l-għajnuna koll ha li kien hemm bżonn lin-nies. F’dan ir-rigward, rapport mill-Finan cial Times ta’ Londra lbieraħ irrapporta dwar kif miljuni ta’ ċittadini fir-Renju Unit se jkunu qed jiffaċċjaw faqar tal-enerġija wara li l-Ġimgħa r-regolatur fil-pajjiż ap prova żidiet sa 80% fil-prezzijiet tal-elettri ku.Fi tmiem din il-ġimgħa wkoll il-Finland ja ħeġġet liċ-ċittadini tagħha biex fix-xit wa li jmiss jixxaħħu minn djar aktar sħan, waqt li jdumu inqas jinħaslu u jevitaw is-saunas li tant imdorrijin bihom.

ELETTRIKA FIL-PAJJIŻ

Għawdex Ta’ Pinu Pharmacy, Triq Franġisk Portelli, L-Għarb — 27888128

SPIŻERIJI LI JIFTĦU LLUM IL-ĦADD 32°C 24°CUV 8 It-Tlieta 33°C 25°CUV 8 Il-Ġimgħa

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m. Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

Brown’s Pharmacy, 8, Misraħ l-Arċisqof Gonzi, Il-Kalkara — 21673811 San Ġwakkin Pharmacy, 1, Triq Sant’Anna, Marsaskala — 21637994 Junction Pharmacy, Triq Alfred Cachia Zammit, Iż-Żejtun — 21661644

Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja, Iż-Żurrieq — 21682251

Health

Santa Marija Pharmacy, Misraħ Frenċ Abela, Ħad-Dingli — 21452447

Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa, Tal-Pietà — 21232954

Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Diċembru, In-Nadur — 21566431

28.08.202202NUMRI IMPORTANTI MEZZI SOĊJALI SIT REKLAMARDISINNKUNTATTINDIRIZZELETTRONIKUPOSTALIĠENERALITAL-PAĠNIUDISTRIBUZZJONI STAMPATEDITUR KullĦadd email: editorial@kullhadd.com tel: (+356) 2568 www.one.com.mt2570tel:(+356)25682570 mob:(+356) 7943 4722 email: sales@kullhadd.com tel: (+356) 2568 2570 mob:(+356) 7943 4722 email: ronald.vassallo@partitlaburista.org Miller Newsprint Ltd. KullĦadd One Complex, A 28B, Industial Estate Il-Marsa MRS www.facebook.com/kullhadd3000 KIMBERLY CEFAI KIMBERLY CEFAI RONALD VASSALLO Emerġenza Covid 19 - 111 Is-Servizzi kollha ta’ Emerġenza – 112 Il-Pulizija ta’ Malta – 2122 4001-9 Id-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili – 2393 0000 Il-Gwardjani Lokali – 2132 0202 L-Isptar ta’ Malta – 2545 0000 L-Isptar ta’ Għawdex – 2156 1600 Servizz Veterinarju ta’ Emerġenza – 5004 3888 Servizz ta’ Direttorju Telefoniku – 1182 DETTALJI IT-TEMPIt-TnejnGĦAL-LUM 32°C 32°C 32°C 34°C 24°C 25°C 24°C 25°C UV 8 UV 8 UV 8UV 8 Il-Ħamis L-ErbgħaIs-Sibt L-Ogħla Temperatura: 32°C L-Inqas Temperatura: 23°C L-Indiċi UV: 8 Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Arja ta’ pressjoni għolja qed tiksi ċ-ċentru tal-Mediterran It-Temp: Ftit imsaħħab bil-possibilità ta’ xi ħalba xita iżolata waranofsinhar Ir-Riħ: Ħafif min-Nofsinhar il-Lbiċ li jsir ħafif għal moderat Il-Viżibilità: Ġeneralment tajba Il-Baħar: Ħafif L-Imbatt: Ftit li xejn It-Temperatura tal-Baħar: 28°C Chemimart 20/21, Triq ir-Repubblika, Il-Belt Valletta — 21246051 Remedies Pharmacy, 211, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun — 21245627 Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Ħal Qormi — 21487311 Brown’s, The Quad Q2, Unit 3, Mrieħel Bypass Central Business District, Birkirkara — 21488613 San Ġwann Pharmacy, 11, Triq Feliċ Borġ, San Ġwann — 21386974 Krypton Pharmacy, Triq l-Ibraġ, Tal-Ibraġ — 21370141 Remedies Pharmacy, 144, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema — 21344722 St. Michael Pharmacy, Misraħ tat-Transfigurazzjoni, Ħal Lija — 21435875 Smiths (Pama) Pharmacy, Triq Valletta, Il-Mosta — 21417593 St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-Gżejjer, Buġibba — 27441160 Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Paola — 21693412

28.08.2022 03

Tkompli minn paġna 1 Stqarrija ta’ Interconnect Mal ta din il-ġimgħa ħabbret li bdiet ix-xogħol fl-istħarriġ prelimi nari għar-rotta marittima (pre liminary marine route survey – PMRS) bejn Malta u l-Italja. Nhar il-Ħamis il-bastiment speċjalizzat ta’ 60 metru Urba no Monti salpa minn pajjiżna biex jistudja faxxa wiesgħa 600 metru u b’fond massimu ta’ 160 metru, f’rotta ta’ 100 kilometru fejn se jkun qed jitpoġġa l-ca ble li jgħaqqad liż-żewġ pajjiżi, minn Marina di Ragusa sa BaħarF’daniċ-Ċagħaq.l-eżerċizzju se tkun qed tinġabar data ġeofiżika kemm fil-partijiet fondi tal-kanal bejn Malta u Ragusa, kif ukoll f’Ragu sa stess, waqt li l-Urbano Monti u bastiment iżgħar max-xatt Taljan se jivvjaġġaw aktar minn 2,500 kilometru biex ikopru ż-żona identifikata u jipprovdu l-informazzjoni għall-fażijiet li jkun imiss fil-proġett, jiġifieri d-disinn u l-ħruġ tal-permessi. “Waqt li se jkunu għaddejjin dawn l-istudji bejn iż-żewġ paj jiżi, fil-ġimgħat li ġejjin se ssir l-istess investigazzjoni malkosta ta’ Baħar iċ Ċagħaq, fejn tkun trid issir it-tranżizzjoni tal-cable mill-baħar għal fuq l-art. Din it-tranżizzjoni se ssir permezz ta’ trenchless technol ogy, magħrufa bħala Horizontal Direction Drilling (HDD),” qalul na s-sorsi, waqt li komplew li se jinvestiga kuritur wiesa’ ta’ madwar żewġ kilometri.

“Waqt din il-fażi jittieħdu kampjuni ġeotekniċi, fosthom boreholes b’fond ta’ 45 metru, biex jiġi determinat it-tip ta’ blat fiż-żona. L-informazzjo ni hi meħtieġa wkoll biex tiġi stabbilita l-fattibilità tal-HDD. F’din iż-żona se jittieħdu wkoll kampjuni ambjentali li se jiġu analizzati f’laboratorji akkredi tati u r-riżultati jiġu mistħar rġa u rrapportati f’dokumenti ta’ evalwazzjoni dwar l-impatt ambjentali,” qalulna l-imkejjen esperti.Delegazzjoni mmexxija millMinistru għall-Enerġija Miriam Dalli, f’Mejju ltaqgħet mal-Pre sident ta’ Sqallija Sebastiano Musumeci fejn ġie diskuss dan l-investiment f’pajjiżna li se jżid il-provvista għad-domanda att wali u ICMfutura.fasslet ir-rotta prelimi nari biex tevita siti ekoloġiċi ta’ importanza u żoni li jin tużaw għall-bunkering taż-żejt, għall-akkwakultura u s-sajd, fost oħrajn, u qalet li l-istħarriġ se jindika l-metodi fejn għandu jindifen il-cable f’qiegħ il-baħar u l-aħjar protezzjoni għall-iske ma elettrika kollha kemm hi. Il-cable tat-tieni interconnec tor ukoll se jinżamm ’il bogħod kemm jista’ jkun mill-ewwel cable li beda jitħaddem fl-2015. Ix-xogħol ta’ bħalissa qed jit wettaq mill-kumpanija Fugro S.p.A., li rebħet is-sejħa inter nazzjonali li saret aktar kmie ni din is-sena u hi mgħammra b’apparat speċjalizzat neċes sarju għal stħarriġ tal-ogħla kwalità li mistenni jdum għad dej sa nofs Ottubru li ġej, jekk it-temp l-interconnectorderstinħarefl-Italja.uambjentalitendersMaltaRiċentementjippermetti.Interconnectħarġetsejħietoħragħalgħaldisinnuassessjarrelatatimal-proġettl-ħruġtal-permessif’MaltauSussegwentementtridġukollsejħagħaltengħalminjista’jipprovdiinnifsu.

L-ISTĦARRIĠ IKUN LEST F’OTTUBRU UrbanoIl-bastimentMonti SUPPORTLINE 1777

Din l-investigazzjoni aktar dettaljata viċin il-kosta se ssir biex fil-parti tad-disinn talproġett, jinstab l-aħjar bilanċ bejn il-protezzjoni tal-cable u l-vijabilità teknika tat-tranżizz joni bejn l-art u l-baħar, u jiġi mitigat l-impatt ambjentali.

“L-ewwel nett ma nistax nittollera sit wazzjoni li ma nagħmlu xejn biex jiġi miġġieled it-traffikar tal-bnedmin u t-telf ta’ ħajjiet fil-Mediterran. It-tieni nett dejjem żammejt f’moħħi li l-prezz tal-aġir kriminali tat-traffikanti, li jis tagħnew minn fuq persuni vulnerabbli, iħallsuh ukoll il-komunitajiet tagħna, speċjalment lokalitajiet bħall-Ħamrun u l-Marsa.”Dwaris-suġġett, hu wkoll semma l-pożizzjoni konflinġenti tal-Oppożizz joni Nazzjonalista f’temp ta’ ftit jiem biss.“Il-verità hi li l-awtoritajiet mhux qed jistennew lill-Oppożizzjoni biex persu ni li ma ħaqqhomx li jibqgħu f’pajjiż na, jintbagħtu lura pajjiżhom permezz tal-poteri li l-liġi tagħti lill-awtoritajiet tagħna. In-nies għandhom raġun jip pretendu, u aħna hekk aġixxejna u se nkomplu naġixxu, li meta jinqalgħu ċer ti sfidi jsibu l-awtoritajiet fuq in-naħa tagħhom dejjem,” saħaq il-Prim Minist ru, waqt li rrimarka kif pajjiżna ħadem qatigħ fl-aħħar sentejn u nofs fuq liv ell internazzjonali, kemm b’taħditiet diretti mal-awtoritajiet Libjani kif ukoll fil-fora Ewropej.

Ritratt:

TLIET PRINĊIPJI EWLENIN FIT-TMEXXIJA TAL-GVERN

DEGIORGIOGARETH

28.08.202204

fejn il-bejgħ żdied b’terz fit-tieni kwart ta’ din is-sena mqabbel mal-istess perjodu s-sena l-oħra, u l-industrija, li fl-istess perjodu, rat żieda fil-bejgħ ta’ madwar 14%.

Tkompli minn paġna 1 Fl-intervista tiegħu nhar il-Ġimgħa, ilPrim Ministru Robert Abela tenna wkoll li l-akbar għajnuna qed tingħata fis-set tur tal-enerġija, tal-gass fiċ-ċilindri, talġwież u tal-qmuħ, iżda filwaqt li hemm dawn in-nefqiet, id-dħul tal-Gvern mittaxxa fuq id-dħul u mill-VAT qed jiżdied u dan jagħti s-serħan il-moħħ quddiem it-tħejjijiet għall-Baġit li jmiss. “Meta jkollok il-President tal-Euro group jimmarka b’dak il-mod kif qud diem l-isfidi l-ekonomija Maltija kienet fost dawk li spikkaw, bilfors tinnotaha b’sodisfazzjon. Il-President tal-Euro group (Paschal) Donohoe, li kull darba li niltaqa’ miegħu jkollu kliem pożittiv dwarna, irrimarka kif f’Malta l-qgħad hu taħt it-3% u kif f’Malta kellna rkupru b’saħħtu.“(Donohoe) Innota wkoll il-pjan ta’ rkupru li ressqet Malta, fejn immarka b’mod ċar il-viżjoni li ressaqna bħala parti minn dan il-pjan. Dan iqawwilna qalbna. Li filwaqt li aħna nibqgħu Gvern li jaġixxi b’responsabbiltà u b’sostenib biltà, u b’għaqal, inkomplu ninvestu fin-nies, insostnu lin-nies u ngħinu linnies,” insista l-Prim Ministru u Mexxej Laburista, waqt li fakkar ukoll fit-tifħir li kienet tat lill-pjan Malti bl-akbar aspett ambjentali mill-bqija tal-UE il-President tal-Kummissjoni Ewropea Ursula von der Leyen. Hu enfasizza li, meta nitkellmu dwar tkabbir ekonomiku, irridu nifhmu x’in hi l-ekonomija.“L-ekonomija hi dik li tagħtik is-saħ ħa finanzjarja biex inti tista’ tinvesti aktar fin-nies tiegħek, jekk hux pens jonijiet, jekk hux fiċ-Children’s Allow ance, jekk hux f’aktar mediċini fuq il-formularju tal-Gvern, jekk hux f’aktar In-Work Benefit iktar b’saħħtu, jekk hux trasport b’xejn għal kulħadd, jekk hux f’benefiċċji aktar, inċentivi aktar biex flotta ta’ vetturi nagħmluha aktar elettrifikata. Insom ma dak kollu li l-Gvern jinvesti fin-nies tiegħu. F’dan il-mument inżid ukoll, jekk nistgħux nibqgħu ngħinu, bilmod li qed nagħmlu, lin-nies eżemtissaħħaħ,b’saħħitha,jali,”nżommuhomroltad-dawl,fil-kontijiettal-petutad-dieselbillistabbqalDrAbela.Dwarkifl-ekonomimhuxbissbaqgħetiżdaqedtkompliil-PrimMinistruelenkapjibħalfis-setturtas-servizzi,

Dwar settur fundamentali għall-eko nomija, bħalma hu t-turiżmu, il-Prim Ministru sostna kif dan is-settur ma nil limitawhx biss għax-xhur tas-sajf, iżda jestendi għas-sena kollha. Waqt żjara li kellu mat-tmexxija tal-Valletta Cruise Port (rapport f’paġna 9), Abela semma kif, filwaqt li s-sena l-oħra kellna 150,000 passiġġier mis-settur tal-cruiseliners, din is-sena rajna żieda għal nofs miljun turist, tliet darbiet iżjed. “Dan ma jiġix mix-xejn. Dan jiġi bil-ħidma li jkun hemm bejn is-settur privat, il-Gvern u l-entitajiet tiegħu. U dan hu messaġġ li nibqa’ nwasslu b’mod kon sistenti. Is-settur privat se nibqgħu naħdmu miegħu katina biex joħloq ix-xogħol, nagħtuh l-ispazju fejn jinvesti u jkabbar dawn l-op portunitajiet,” kompla DrHuAbela.tenna li l-effett tatturiżmu hu wieħed li jesten di madwar il-pajjiż kollu. “Smajna r-residenti u l-komunità kummerċjali, pereżempju, ta’ Wied il-Għajn, li tgħidlek b’realtajiet partikolari dwar ħtieġa ta’ bżonn ta’ aktar investiment fil-loka lità. Fosthom, bi proġett li jġib aktar turiżmu lejn dik il-lokalità li tara kemm dan is-settur hu importanti għall-kejk diversifikat tal-ekonomija ta’ pajjiżna. Għandna kejk, jiġifieri settur ekonomi ku, li għandu setturi differenti, imma dak tat-turiżmu, ikolli ngħid, li jibqa’ wieħed ewlieni fih,” qal il-Prim Ministru b’referenza għal żjara, fost ħafna lokali tajiet, li għamel din il-ġimgħa. “Irridu nassiguraw li l-awtoritajiet tagħna jifhmu li jridu jlaħħqu ma’ dan il-pass. Naturalment, ix-xogħol tagħ na bħala Gvern, hu li nagħtu l-għodda meħtieġa lil dawn l-awtoritajiet biex ilaħħqu ma’ dawn ix-xejriet.” Fl-intervista estensiva, il-Prim Minis tru spjega wkoll il-pożizzjoni soda talGvern dwar l-immigrazzjoni irregolari.

Għandna kejk, jiġifieri rridub’setturil-ekonomija,differentilinkompluninvestufihomħallinilħqul-aħjarbilanċ Il-Prim Ministru waqt iż-żjara li kellu din il-ġimgħa fil-Valletta Cruise Port, akkumpanjat mill-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bartolo (xellug) u mill-Kap Eże kuttiv tal-Valletta Cruise Port Stephen Xuereb (lemin)

Erba’ snin ilu, il-Gvern permezz tal-Ministeru għall-Ekonomija nieda viżjoni marbuta ma’ niċċa ekonomika ġdida, dik tal-es ports u l-gaming prinċiparja ment l-iżvilupp u l-produzzjoni ta’ video games. Din il-ġimgħa rajna din il-viżjoni tkompli tik ber u titwettaq, waqt li tpoġġi lil Malta fuq quddiem nett għal dinFil-fatt,l-industrija.waqt li kien għallkonferenza internazzjonali fuq il-gaming, Gamescom 2022, il-Ministru għall-Ekonomija, Fondi Ewropej u Artijiet, Silvio Schembri, ħabbar żewġ pro ġetti kbar għal pajjiżna. ESL Gaming, kumpanija ta’ fama internazzjonali f’organiz zazzjoni ta’ tournaments talesport iffirmat ftehim ma’ Ga ming Malta u matul it-tliet snin li ġejjin se tkun qed ittella’ tour naments ewlenin f’pajjiżna, bl-ewwel wieħed jibda proprju fl-aħħar ta’ dan ix-xahar. Tħabbar ukoll kif il-kumpa nija internazzjonali Keywords Studios, li toffri servizzi tekniċi għall-kumpaniji li jipproduċu video games, se tiftaħ l-ope rat tagħha f’pajjiżna. B’kollox, Keywords Studio diġà timpjega madwar 11,000 ħaddiem mad warMitlubid-dinja.jikkummenta dwar dawn l-iżviluppi prestiġjużi, il-Ministru Schembri qal lillKullĦadd: “Ftit snin ilu, meta bdejna naħdmu fuq dawn inniċeċ ekonomiċi ġodda, mhux kulħadd fehem il-viżjoni tagħ na … illum din l-industrija qed tħalli l-frott. Illum qed naraw żgħażagħ Maltin li jagħżlu vid eo game development u esports bħala l-professjoni tagħhom. Qed naraw barranin li jagħżlu li jiġu Malta biex jaħdmu f’dawn is-setturi. Qed naraw parteċi panti tal-esports jiġu f’pajjiż na u jkomplu jkabbru s-settur turistiku. Fuq kollox qed naraw kumpaniji kbar barranin li qed jinvestu f’pajjiżna.” Waqt li wiegħed aktar ħid ma fuq l-istess linja, il-Minist ru rringrazzja lil dawk kollha li kienu involuti biex il-kumpaniji ESL u Keyword Studios jers qu lejn xtutna, primarjament Gaming Malta, taħt it-tmexxija tal-Kap Eżekuttiv tagħha Ivan Filletti.

VIŻJONI DIĠITALI LI

Il-Ministru Schembri u Ivan Filletti (fin-nofs) ma’ rappreżentanti tal-kumpanija ESL

QED TĦALLI

EKONOMIKUL-FROTTLOKALIPajjiżnajkomplijsaħħaħil-pożizzjonitiegħufis-setturital-esportsul-iżviluppta’videogamesb’żewġproġettikbar

Gaming

28.08.2022 05

Waqt li l-Gvern jibqa’ jkun ta’ spalla għall-poplu, pajjiżna jiġi mfaħħar mill-President tal-Eurogroup għat-tmexxija għaqlija tiegħu fl-isfidi kbar internazzjonali li qed jifnu lil diversi stati Kieku l-Gvern ma intervjeniex b’sussidji fl-enerġija u l-fuels, kieku l-COLA li se tinqara fil-Baġit li jmiss kienet tkun id-doppju ta’ dik li qed tiġi mbassra

28.08.202206 Il-Gvern iffinalizza x-xogħol fuq mekkaniżmu ġdid, li se jkun qed joffri kumpens addizzjon ali lill-persuni li jaqilgħu l-inqas f’pajjiżna, għalkollox maqtugħ mill-Cost Of Living Adjust ment (COLA), li jiġi mkejjel kull sena biex ipatti għaż-żieda fil-prezzijiet skont basket tal-aktar affarijiet essenzjali għall-ħajja. F’konferenza tal-aħbarijiet, fejn semma li l-Gvern żamm mal-wegħda tiegħu tal-Baġit li għadda, il-Ministru għall-Finanzi Clyde Caruana qal li issa dan il-mekkaniżmu se jiġi implimentat ftit tal-ġimgħat oħra. F’intervista ġimgħa ilu, il-Prim Ministru Rob ert Abela qal kif “ir-responsabilità u s-sostenibil ità huma prinċipji li nibqgħu nħaddnu fl-għa jnuna li nagħtu lin-nies, u kull miżura li daħħalna saret parti mit-tessut soċjali ta’ pajjiżna.” Mistoqsi din il-ġimgħa, il-Ministru Caruana qal: “Nista’ nikkonferma li x-xogħol fuq it-tie ni mekkaniżmu ġie konkluż. Għandna n-numri, nafu kif se jkun qed jaħdem u, ovvjament, fil-jiem li ġejjin se nerġa’ nsejjaħ lill-partijiet koll ha konċernati biex naqsam magħhom id-dettalji ta’ dan il-mekkaniżmu ulterjuri. Allura nista’ nserrħilkom raskom li, meta jiġi l-waqt, fid-diskors tal-Baġit li ġej mhux biss inkun nista’ nħabbar kif se jaħdem, iżda wkoll jiddaħħal fis-seħħ.” Fil-Baġit 2022 tħabbar li l-Gvern kien se jibda jesplo ra modi u jniedi taħditiet biex jinħoloq dan il-mekkaniżmu l-ġdid, li ma jkollux x’jaqsam mal-ftehim diġà eżistenti, ħalli jikkumpensa għal meta diet,Abelal-Primplagħall-Finanziġimil-COLA,tal-għolitikafelsunib’enfasijonipartikolarif’ċirkostanzil-inflazztogħlasew,fuqperfil-faxext’istas-soċjetà.Dwaril-mekniżmueżistengħall-kumpenstal-ħajja,dinil-għal-MinistrukomfuqdaklitennaMinistruRobertl-ġimgħaligħadjiġifierili,filwaqtli

IL-KUMPENS ĠDID LIL MIN JAQLA’ L-INQAS JIDDAĦĦAL FIL-BAĠIT

dan il-mekkaniżmu mhux se jinbidel, ilkumpens li jiġi stabbilit irid jingħata lill-ħaddi emaJingħadkollha. li l-kumpens għall-għoli tal-ħajja stabbilit għal din is-sena, b’riżultat ta’ effet ti tal-pandemija u iżjed minn hekk tal-gwer ra fl-Ukrajna, se jkun qed ilaħħaq mal-€10 filġimgħa.Madanakollu, Caruana nnota kif, li kieku ma kienx għall-interventi f’waqthom tal-Gvern biex jissussidja ż-żidiet fil-prezzijiet tal-enerġi ja u l-fuels, kieku ċ-ċifra tal-COLA li se tinqara fil-Baġit li jmiss kienet tkun saħansitra xi €20, id-doppju ta’ dik li qed tiġi mbassra llum. “Kieku l-Gvern m’aġixxiex b’mod kuraġġuż u determinat kif għamel matul l-aħħar xhur – fissens li jassigura li ma jkun hemm l-ebda infla zzjoni fir-rigward ta’ prodotti tal-enerġija, jiġi fieri elettriku u fuels – ir-rata tal-għoli tal-ħajja f’Malta kienet tkun ferm ogħla milli hi bħalissa. Kif diġà għedt fil-passat, il-COLA wisq probabbli kienet tkun id-doppju. Għaldaqstant, li kieku ma ssussidjajniex il-prodotti tal-enerġija, allura kien ikollna probabbiltà ta’ COLA li tkun iżjed minn €20 fil-ġimgħa,” hu qal fil-preżenza tal-Minist ru għall-Finanzi Irlandiż Paschal Donohoe, li hu wkoll Presi dent Il-Eurogrouptal-Eurogroup. iservi ta’ pjattaforma fejn l-istati li jadottaw il-munita waħda nija fiż-Żona talEwro, inkluża Malta, jiddisku tu hom.jietresponsabbiltamarbutinkwistjonijietmar-komunitagħ L-istess Donohoe kellu kliem ta’ tifħir għal Malta u l-mod kif qed jirnexxilha tirkupra b’rata tajba ħaf na, minkejja l-isfidi internazzjonali. Hu rrimarka li, wara l-pandemija, l-ekonomija Malt ija rkuprat b’saħħa, waqt li r-rata tal-qgħad hi l-inqasDonohoefl-istorja.wkoll innota s-sostenn tal-Gvern quddiem l-isfidi kurrenti. Punt ieħor li semma l-President tal-Grupp talEwro kien il-mod ta’ kif Malta qed tippjana li ton

foq madwar €300 miljun f’għotjiet Ewropej fejn jispikka l-għaqal fl-ippjanar tal-Gvern Malti. F’laqgħa privata, li ż-żewġ ministri kellhom fl-istess ġurnata, huma ddiskutew l-aġenda Ewropea għas-sitt xhur li ġejjin u l-isfidi kurren ti, fosthom dawk tal-enerġija u l-inflazzjoni, u kif dawn għandhom jiġu miġġielda b’mod sostenib bli.Minkejja l-isfidi kbar internazzjonali, li skont il-Kap tal-Oppożizzjoni Bernard Grech huma biss skużi biex il-Gvern Laburista jfarfar mir-re sponsabbiltà li jilqa’ għad-daqqiet tal-għoli talħajja, li xorta għadu l-inqas f’pajjiżna mill-Unjoni Ewropea kollha, l-amministrazzjoni ta’ Robert Abela għadha tmexxi b’għaqal u b’sens qawwi ta’ ġustizzja soċjali Waqt li l-Gvern Malti qed ikompli jaħseb f’kulħadd u jkun ta’ spalla għal kull ċittadin, inkluż bil-mekkaniżmu l-ġdid li se jkun qed jiddaħħal, l-ekomonija lokali qed tkompli turi s-saħħa tagħha u qed tirreġistra wieħed mill-aħ jar irkupri fl-UE u fil-bqija tad-dinja. Ix-xahar l-ieħor, aġenziji ta’ kreditu internaz zjonali, bħal Standard & Poor’s, Fitch, Moody’s, DBRS Morningstar u Scope Ratings, ilkoll għam lu enfasi fuq dan u saħansitra taw l-aħjar gradi ta’ A u A+ lill-ekonomija Maltija, bl-esperti inter nazzjonali jinnutaw ir-reżiljenza qawwija li issa qed twassal għal irkupru sinifikanti mill-pan demija.Fost oħrajn, fir-rapport tagħha f’Mejju li għadda Fitch ikkonfermat li l-Gvern Malti qed jipproteġi sew lill-familji f’pajjiżna mill-għafsi et li jirriżultaw mill-prezzijiet internazzjonali. Fir-rapport tagħha jingħad li “l-maġġoranza tal-familji Maltin s’issa baqgħu mhux affettwa ti miż-żieda qawwija fil-prezzijiet tal-bejgħ talgass u l-elettriku, grazzi għal ftehim għax-xiri bi prezzijiet fissi, li jipproteġu d-dħul disponibbli reali u l-konsum privat.”

Id-DBRS tal-Ġermanja f’Ġunju li għadda wkoll saħqet li “l-ekonomija Maltija rkuprat b’mod ak tar mgħaġġel mix-xokk ikkawżat mill-pandemi ja tal-COVID-19 minn dak li kien ġie antiċipat preċedentement.”Ir-ritmuekonomiku tajjeb ta’ Malta wkoll nnutat mill-Kummissjoni Ewropea li tenniet kif pajjiżna se jkollu t-tieni l-akbar tkabbir ekono miku fl-UE, grazzi għad-deċiżjonijiet u t-twettiq ta’ pjan mifrux li saħansitra evita mal-100,000 sensja u salva eluf ta’ negozji milli jagħlqu. Wieħed irid jiftakar li llum il-qgħad jinsab fl-inqas livell fl-istorja ta’ pajjiżna, wara li ġew imwieżna l-familji u n-negozji l-iżjed milqutin fl-agħar kriżi globali mit-Tieni Gwerra Dinjija lil hawn.Fit-tbassir rivedut tagħhom, l-esperti talBank Ċentrali ta’ Malta għadhom kemm sostnew li minkejja l-iżviluppi negattivi in ternazzjonali fl-aħħar xhur, huma jemmnu li l-ekonomija Maltija xorta se tikber b’aktar minn 5% din is-sena, filwaqt li s-sena dieħla t-tkabbir ukoll ikun ta’ 4.5%, biex imbagħad fl-2024 it-tkabbir ikun ta’ kważi 4%.

28.08.2022 07

Ta’ min jinnota li dawn huma previżjoni jiet aktar ottimisti minn dawk li saru diġà dwar il-qagħda lokali minn istituzzjonijiet oħrajn, inkluż il-Kummissjoni Ewropea. Minbarra hekk, statistika uffiċjali tix hed kif, fl-ewwel tliet xhur ta’ din is-sena, l-ekonomija Maltija diġà kibret kważi darba u nofs ir-rata li kienet imbassra preċeden tement mill-Bank Ċentrali. Malta hi waħda minn ftit stati membri flUE li qed jirreġistraw tkabbir ekonomiku meta mqabbel mal-istess perjodu fis-sena li bdiet il-pandemija. F’Lulju li għadda, kien hemm biss seba’ pajjiżi, inkluż dak tagħna, li rreġistraw tkabbir fuq l-2020, u dan waqt li s-sentiment ekonomiku fl-UE sa Ġunju li għadda reġa’ naqas għar-raba’ xahar konsekuttiv, skont ċifri uffiċjali tal-Eurostat.Dinil-ġimgħa l-Ministru Caruana spjega wkoll, kif mal-President tal-Eurogroup Donohoe, ġew diskussi l-fondi Ewropej li, bihom, l-ekonomija Maltija tkun tista’ tkompli timxi ’l quddiem.

Iffaċċjat bl-agħar sfidi, il-Gvern Malti aġixxa b’għaqal biex issa l-pajjiż qed ikompli jikber ekonomikament

28.08.202208 IL-QGĦAD JERĠA’ JIRREĠISTRA L-INQAS LIVELL REKORD F’ĠUNJU

Sistema ġdida ta’ dawl għas-Santwarju Bażilika talMosta ġiet inawgurata nhar il-Ġimgħa filgħaxija.

Is-Sindku tal-Mosta Chris Grech qal li monumen ti ta’ valur storiku, arkitettoniku u kulturali jeħtieġu investiment kontinwu biex jitħares il-patrimonju Malti, kif inhi r-Rotunda, li hi apprezzata mill-poplu Malti kollu u l-ammont kbir ta’ turisti li jżuruna. Id-Deputat Parlamentari Alex Muscat, f’isem ilGvern, qal li l-proġett jagħti d-dinjità mistħoqqa lil waħda mill-akbar koppli fl-Ewropa u fid-dinja.

Din l-iskema tikkonsisti f’żewġ miżu ri: LSGS-A tipprovdi appoġġ finanzjar ju mill-banek lill-impriżi kollha li ġew affettwati mill-kriżi, waqt li LSGS-B hi speċifika għall-importaturi tal-fuel u ż-żejt. L-ebda faċilità ma ġiet approvata sa Ġunju.

B’sistema mfassla biex toħroġ aħjar l-elementi arkitettoniċi tar-Rotunda, Franck Franjou, disinja tur artistiku tal-proġett, spjega li d-dawl il-ġdid hu aktar effiċjenti fil-konsum tal-elettriku u jiġġenera inqas tniġġis, bil-maqlub tas-sistema l-antika. Il-proġett, b’investiment ta’ €850,000 mill-Fond Soċjali għall-Iżvilupp Nazzjonali (NDSF), jara wkoll li d-dawl jista’ jinbidel skont il-ħin u l-okkażjoni.

Ir-rata tal-qgħad kompliet tonqos matul Ġunju li għadda għal rekord ieħor fl-in qas livelli fl-istorja lokali meta mqabbla max-xahar preċedenti, skont l-Aġġor nament Ekonomiku tal-Bank Ċentrali ta’ Malta ppubblikat fl-aħħar jiem. “Fil-fatt, ir-rata osservata f’Ġunju 2022 kienet l-inqas li qatt ġiet irreġis trata f’pajjiżna,” qalu l-esperti tal-Bank Ċentrali, li kkwotaw statistika ta’ Job splus li turi li l-għadd ta’ dawk jirreġis traw għax-xogħol niżlu għal 954 fix-xa har inkwistjoni, b’differenza mal-1,711 li kienu fuq ir-reġistru tal-qgħad sena qabel meta s-suq tax-xogħol kien għa du milqut mir-restrizzjonijiet tal-pan demija.In-numru ta’ persuni qiegħda ilu jegħleb ir-rekords ta’ qabel il-pandemi ja tal-COVID-19 sa minn nofs l-2021, bid-differenza sinifikanti ma’ pajjiżi oħrajn li baqgħu jirreġistraw żidiet flgħadd ta’ persuni bla xogħol. L-Indiċi tal-Bank dwar il-Kundizz jonijiet tan-Negozju għal Lulju jindika li t-tkabbir annwali fl-attività kummerċ jali jinsab mal-medja storika stmata minn Jannar 2000. L-Istħarriġ tal-Kummissjoni Ewro pea dwar il-Fiduċja juri li s-sentiment ekonomiku f’Malta niżel f’Lulju meta mqabbel max-xahar ta’ qabel, iżda baqa’ mal-medja storika tiegħu, hekk kif imkejla sa minn Novembru 2002. Meta mqabbel ma’ Ġunju, is-sentiment iddeterjora fis-setturi kollha koperti mill-istħarriġ, ħlief fis-settur tal-bejgħ bl-imnut.Tagħrif ieħor mill-istħarriġ juri li l-aspettattivi tal-prezzijiet naqsu fissettur tas-servizzi u fost il-konsumaturi, meta mqabblin ma’ Ġunju, iżda żdiedu fis-setturiL-Indikaturl-oħrajn.ta’Inċertezza tal-Kum missjoni Ewropea għal Malta naqas meta mqabbel ma’ Ġunju u jindika tn aqqis fl-inċertezza. Dan kien xprunat minn żviluppi fis-servizzi u l-industrija, hekk kif żdiedet l-inċertezza fost il-kon sumaturi, u b’mod inqas, fis-settur tal-bejgħIl-produzzjonibl-imnut. industrijali naqset f’termini annwali matul ix-xahar ta’ Ġunju li għadda, għalkemm b’rata inqas mgħaġġla mqabbla ma’ Mejju. Sadanit tant, il-volum tal-bejgħ bl-imnut żdied b’ritmu inqas mgħaġġel mix-xahar ta’ qabel.Il-permessi maħruġa għal bini res idenzjali żdiedu f’Ġunju, imqabbla mal-livelli tas-sena l-oħra, waqt li naq su l-permessi maħruġa għal bini kum merċjali. F’Lulju, kemm in-numru ta’ konvenji kif ukoll dak tal-kuntratti ta’ bejgħ naqsu meta mqabbel ma’ senu ilu. Ir-rata annwali tal-inflazzjoni bbaża ta fuq l-Indiċi Armonizzat tal-Prezzijiet għall-Konsumatur (HICP) kienet 6.8% f’Lulju, aktar minn 6.1% fix-xahar ta’ qa bel. Ibbażata fuq l-Indiċi tal-Prezzijiet bl-Imnut (RPI) l-inflazzjoni telgħet ukoll għal 6.8% f’Lulju minn 6.2% xahar qabel. F’Ġunju 2022, id-defiċit għall-Fond Konsolidat naqas sostanzjalment meta mqabbel ma’ sena qabel, hekk kif iddħul tal-Gvern żdied filwaqt li n-nefqa naqset.It-tkabbir fid-depożiti ta’ residenti baqa’ b’saħħtu f’Ġunju u żdied bir-rata annwali ta’ 9.8%. Sadanittant, it-tkabbir annwali fil-kreditu lir-residenti f’Malta żdied marġinalment għal 7.0%. Sal-aħħar tax-xahar, taħt l-Iskema ta’ Garanzija relatata mal-COVID-19 tal-Bank Malti ta’ Żvilupp (MDB), kien hemm 622 faċilità approvati u li għad hom pendenti. Dawn jikkorrispondu għal ammont totali ta’ €482.6 miljun. Sa Ġunju kienu ġew approvati tliet faċilitajiet ta’ self permezz tal-iske ma ġdida ta’ self issussidjat tal-MDB immirata lejn importaturi u bejjiegħa bl-ingrossa tal-qamħ u l-għalf tal-anni mali, li jkopru self totali ssanzjonat ta’ €15.6F’Ġunjumiljun.li għadda, il-Bank Malti ta’ Żvilupp nieda l-Iskema ta’ Appoġġ Ga rantit ta’ Likwidità (LSGS) biex tipprovdi appoġġ addizzjonali ta’ likwidità b’reaz zjoni għall-kriżi bil-gwerra fl-Ukrajna.

IR-ROTUNDAILLUMINATA

Fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena kien hawn żieda ta’ aktar minn 540,500 per suna li qagħdu fl-akkomodazzjonijiet turistiċi f’pajjiżna meta mqabbel mal-ist ess perjodu s-sena li għaddiet, bit-total jaqbeż ftit aktar minn 766,210. Filwaqt li fl-ewwel nofs tal-2022 kien hawn żieda ta’ kważi 2,400,000 ta’ ljieli fl-akkomodazz jonijiet turistiċi meta kkumparat mal-ew wel nofs tal-2021. Dan ifisser li t-total ta’ ljieli laħħaq għal 3,298,720. Dawn huma nnotati fi statistika maħ ruġa mill-Uffiċċju Nazzjonali tal-Istatis tika (NSO), li nnotat ukoll li r-rata ta’ okkupanza fl-akkomodazzjoni f’Mal ta fit-tieni kwart ta’ din is-sena żdiedet bi kważi 41% għal 59.2% meta mqabbel mal-istess kwart tal-2021. Anke fl-akkomodazzjonijiet f’Għawdex u Kemmuna ġiet innotata żieda. Fil-fatt, l-okkupanza f’dawn iż-żewġ gżejjer tam monta għal 40.5%, jiġifieri żieda ta’ kważi 18% mit-tieni kwart tas-sena li għaddiet. L-istess statistika turi li bejn April u Ġunju li għaddew, il-medja ta’ ljieli fl-ak komodazzjonijiet turistiċi f’Malta żdie du għal 4.5 iljieli, filwaqt li f’Għawdex u f’Kemmuna l-iljieli żdiedu għal kważi tliet iljieli meta mqabbel mal-istess xhur tas-senaFit-tienil-oħra.kwart tas-sena, l-aktar okku panza kienet irreġistrata f’lukandi ta’ erba’ stilel, b’46.5% tal-persuni kollha li qattgħu ljieli f’akkomodazzjonijiet turis tiċi. Promozzjoni kulturali fit-Turkija Sadanittant, l-Awtorità Maltija għat-Turiż mu (MTA) ħabbret li flimkien ma’ Heri tage Malta, ġiet organizzata serata f’Bod rum, fost l-aktar żoni turistiċi popolari fit-Turkija, bħala promozzjoni għall-wirt kulturali u storiku rikk li jgawdi pajjiżna. L-attività attirat udjenza esklussiva ta’ vjaġġaturi minn madwar il-pajjiż, ġiet ip preżentata offerta ta’ turiżmu kulturali, ingħaddu stejjer tal-passat u saru cock tails magħmulin skont riċetti mill-arkivji nazzjonali ta’ Heritage Malta.

Arthur Grima, Senior Marketing Man ager, qal li “din kienet opportunità biex naqsmu parti mill-wirt kulturali tagħna ma’ udjenza partikolari ta’ vjaġġaturi li jfittxu biex jitgħallmu dwar destinazzjoni jiet li biħsiebhom jivvjaġġaw lejhom.” Il-Ministru għat-Turiżmu Clayton Bar tolo kkummenta li “l-prospetti turistiċi ta’ pajjiżna huma bbażati fuq il-prinċipji ta’ kwalità u sostenibbiltà. Li jkollok lillMTA żżomm ir-reputazzjoni tagħha bħa la għodda tar-reklamar ta’ suċċess hu inkoraġġanti biex Malta tibqa’ kompetit tiva f’suq globali.” Il-Kap Eżekuttiv tal-MTA Carlo Micallef qal li l-udjenza preżenti kienet magħmula minn persuni influwenti fis-soċjetà Torka. “Din l-attività ta’ promozzjoni għall-kultu ra Maltija hi fil-linja tal-istrateġija tal-aw torità biex tidentifika demografiċi soċjali li jistgħu jiġġeneraw turiżmu tal-ogħla li vell lejn Malta matul is-sena kollha.”

MISTENNIJA NOFS MILJUN BIL-CRUISELINERS

Residenti Maltin u Għawdxin qattgħu aktar minn 951,000 lejl barra minn Malta bejn April u Ġunju ta’ din is-se na, li jfisser tkabbir ta’ 83% fuq is-sa far li kien sar fl-istess żmien sena ilu. Minbarra hekk, is-safar li seħħ fit-tieni kwart tal-2022 kważi reġa’ lura għal-livell rekord li kien hemm fl-istess żmien qabel il-pandemija. Fil-fatt, skont stqarrija mill-Uffiċċ ju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO), l-ammont ta’ ljieli li ċ-ċittadini lokali qattgħu ’l bogħod minn xtutna fittliet xhur imsemmija li għadhom kemm għaddew kienu 96% tal-am mont rekord li kienu ġew osservati fl-istess xhur fl-2019. L-aktar grupp ta’ persuni fejn is-sa far barra minn Malta rpilja kien dak taż-żgħażagħ, fejn l-ammont li siefru kważi kien l-istess bħalma kien fl2019. B’kuntrast, fost dawk ta’ età ta’ aktar minn 65, l-irkupru għadu limi tat u siefru biss żewġ terzi tal-am mont li kienu siefru tliet snin ilu.

Interessanti wkoll il-fatt li filwaqt li żdied sewwa fuq l-2021, is-safar għal skopijiet ta’ xogħol baqa’ ferm limitat imqabbel mal-2019. Fil-fatt, dan għa du taħt is-70% ta’ dak li kien fl-2019, mentri s-safar għal skop ta’ vaganza hu fil-livell ta’

IS-SAFAR TAL-MALTIN QRIB IL-LIVELLI REKORD TA’ QABEL IL-COVID-19

540,500 FIL-LUKANDIIŻJED F’SITT XHUR

28.08.2022 09

Waqt żjara nhar il-Ħamis li għadda fil-Valletta Cruise Port, fejn iltaqa’ mat-tmexxija u l-ħaddiema fil-Port il-Kbir, il-Prim Ministru Robert Abela fisser kif il-ħidma li ssir hawn hi waħ da importanti ħafna f’dan iż-żmien ta’ rkupru anke fil-qasam turistiku. F’żona ta’ 48,000m2, li tinkludi 19-il maħżen rinnovati tas-Seklu 18, il-Valletta Cruise Port jilqa’ l-indus trija tal-cruiseliners li tiġġenera ’l fuq minn €80 miljun fl-ekonomija kull sena, bi ftit inqas minn nofs iċ-ċifra tkun in-nefqa diretta mill-passiġġiera tal-istessFil-preżenzabastimenti.tal-Kap Eżekuttiv tal-Valletta Cruise Port, Stephen Xuereb, il-Prim Ministru nnota l-ot timiżmu matul dan is-sajf fost l-ope raturi turistiċi wara li wrew reżiljenza liema bħalha waqt pandemija. Spjega kif pajjiżna issa qed jesper jenza ċifri li jqarrbu ferm dawk ta’ qa bel feġġ il-COVID-19 u rrimarka l-fatt li pajjiżna, meqjus it-tieni l-aktar wieħed fl-UE li jirnexxilu jiġbed tur isti matul is-sena kollha, qed ikompli jindirizza l-isfida tal-istaġjonalità. Hawnhekk il-Kap Eżekuttiv tal-Val letta Cruise Port, Stephen Xuereb, sostna li din is-sena l-Valletta Cruise Port jistma li jilqa’ man-nofs miljun passiġġier u s-sena d-dieħla wieħed qed jara saħansitra moviment akbar ta’ passiġġieri. Hu nnota wkoll kif għat-tieni sena konsekuttiva, il-Val letta Cruise Port ġie nnominat bħala l-aqwa cruise terminal fl-Ewropa u jinsab ukoll innominat bħala l-aktar cruise terminal sostenibbli fid-dinja. Il-Prim Ministru sostna li l-fi duċja minn dawk involuti fil-qasam turistiku twassalna biex ninvestu iżjed u ninċentivaw prijoritajiet ġod da fis-settur u rrefera wkoll għallproġett tax-shore-to-ship, li jnaqqas b’90% t-tniġġis mill-bastimenti sorġuti fil-Port il-Kbir.

L-istatistika86%.tindika wkoll li aktar siefru nies fl-2022 biex jiltaqgħu ma’ qraba tagħhom barra minn Malta milli qatt seħħ fl-istorja qabel, b’żieda ta’ 6% fuq ir-rekord tal-2019. Hu stmat li dawk li siefru nefqu aktar minn €113-il miljun, jew aktar minn tliet darbiet l-ammont minfuq is-sena li L-akbargħaddiet.żiedafis-safar kienet lejn ir-Renju Unit, fejn in-numru ta’ ljie li kien terz akbar milli kien qabel il-pandemija.Is-safar lejn destinazzjonijiet mhux Ewropej għadu relattivament baxx u jlaħħaq ftit aktar minn nofs l-ammont li kien seħħ qabel il-pan demija. Is-saħħa tas-safar barra minn Mal ta huwa konferma oħra tal-irkupru qawwi li qed jiġi rreġistrat fil-konsum tal-familji Maltin u Għawdxin, b’kun trast għal dak li qed jiġri f’għadd ta’ pajjiżi oħrajn fejn il-familji qegħdin ikollhom jixxaħħu jew joqogħdu lura, għax inkwetati mill-piż dejjem jikber tal-kontijiet, b’mod partikolari dawk tad-dawl u tal-fuels.

L-iljieli li l-Maltin u l-Għawdxin qattgħu barra bejn April u Ġunju kienu 96% tal-ammont rekord osservat tliet snin ilu

28.08.202210

DWAR

Tfal, li jkunu senal-edukazzjonibdewminnqabelil-Primarja, jiksbu riżultati ferm aħjar sa 15-il sena Il-Kap ġdid tal-PD, Enrico Letta (inset), qed jipproponi li l-Italja tintroduċi edukazzjoni b’xejn sa minn tliet snin li tkun ukoll obbligatorja

Issa l-Partit Demokratiku Taljan qed iwiegħed li, jekk ikun fil-Gvern wara l-elezzjoni tax-xahar id-die ħel, jintroduċi l-obbligu edukattiv sa mill-età ta’ tliet snin u b’tagħlim offrut b’xejn fl-iskejjel tal-Istat. Ilproposta għandha sfond politiku favur iżjed tagħlim bħalma kien iħaddan il-fundatur tal-istess par tit Don Luigi Sturzo 100 sena ilu. L-Italja se terġa’ tmur għall-elez zjoni fil-25 ta’ Settembru li ġej wara li l-Prim Ministru Mario Dra ghi rriżenja ħames xhur biss wara li ntalab mill-President Sergio Mat tarella biex jifforma gvern ġdid wara xhur twal ta’ kriżi politika, il-falliment li jitfassal it-tielet kabi nett taħt it-tmexxija tal-Prim Mi nistru Giuseppe Conte u l-event wali riżenja ta’ dan tal-aħħar fi Frar li Minkejjagħadda.dan, anke jekk il-Kap tal-PD jilħaq il-Prim Ministru l-ġdid, jidher li se jkollu oppożizzjoni qaw wija f’dan ir-rigward. L-argumenti li nġiebu mill-partit ċentru-xellu gi Taljan u li lkoll huma familjari għal pajjiżna, ġew milqugħa minn

…F’MALTA ILHA MAL-40 SENA!

L-ITALJA F’DIBATTITU EDUKAZZJONI BIKRIJA B’XEJN

F’waħda mill-wegħdi elettorali tiegħu, il-Partit Demokratiku (PD) Taljan ta’ Enrico Letta qed jip proponi li jkun hemm edukazz joni bikrija u b’xejn sa mil-livell tal-Kinder bil-għan li jkun hemm diversi benefiċċji soċjali għall-paj jiż. L-Italja tinsab għaddejja minn kriżi politika, waqt li l-pandemija tal-COVID-19 wasslitu biex jiffaċċ ja għadd ta’ sfidi kbar, inkluż ittielet l-ogħla rata ta’ qgħad fl-Un joni Ewropea kollha. Jirriżulta li l-edukazzjoni obbli gatorja fil-pajjiż ġar tibda milletà ta’ ħames snin, b’eluf kbar ta’ familji jagħżlu li ma jibagħtux lil uliedhom jitgħallmu qabel dik l-età, għax it-tagħlim fil-Kinder, fejn jeżistu l-istituzzjonijiet, mhu wiex b’xejn u l-ispiża finanzjarja tlaħħaq l-eluf kbar ta’ ewro kull sena. F’pajjiżna, dan mhux biss ilu jeżisti l-għexieren ta’ snin, iżda llum ukoll huma offruti ċentri speċjalizzati ta’ taħriġ bla ħlas sa minn qabel l-età ta’ tliet snin. Waqt li fl-Italja jirriżulta li mal1,200,000 tifel u tifla huma rreġis trati mal-iskejjel fl-etajiet obbliga torji, hemm mal-150,000 oħrajn fl-etajiet ta’ bejn it-tlieta u l-ħames snin li l-iskola għalihom mhix ta’ bilfors u jiddependu esklussiva ment mid-diskrezzjoni tal-ġenituri tagħhom jekk jintbagħtux jitgħall mu jew Familjile.Taljani, li jagħżlu li jagħtu edukazzjoni bikrija lil uliedhom, iridu jħallsu lill-iskejjel tal-Knis ja u l-privat u llum bosta jinsabu maqbudin b’kontijiet b’lura f’dan ir-rigward. Istituzzjonijiet edukat tivi tal-Knisja jargumentaw li, jekk għandu jingħata tagħlim b’xejn mill-iskejjel tal-Istat sa mill-età ta’ tliet snin, allura kull familja għandha tiġi megħjuna b’bonus ta’ €5,000 biex tagħżel hi fejn tib għat lil Is-sitwazzjoniuliedha. attwali, li ma tip provdix għall-edukazzjoni b’xejn mill-Kinder, qed toħloq riżulta ti edukattivi agħar għall-pajjiż fil-faxex ta’ etajiet akbar u livel li iżjed baxxi fl-adulti. Minbar ra hekk, aktar nisa jagħżlu li ma jidħlux fid-dinja tax-xogħol, għax idumu iżjed id-dar, b’inċidenza akbar każi ta’ vjolenza domestika, fostMaltaoħrajn.mhux biss ilha minn Ot tubru tal-1975 b’edukazzjoni ob bligatorja u b’edukazzjoni b’xejn mill-età ta’ tliet snin sa mit-tmeni nijiet, iżda fl-aħħar snin introdu ċiet ukoll iċ-childcare centres b’xejn, li kienu strumentali biex jgħinu lil eluf ta’ nisa jirritornaw f’impjieg. Fir-rigward ta’ infurzar kontra reati ta’ vjolenza domesti ka u femmiċidji, pajjiżna wkoll fas sal u introduċa liġijiet iżjed ħorox fl-aħħar snin.

Anke dan is-sajf, uffiċjali pubbliċi fi ħdan id-Dipartiment tal-Edukazzjo ni qegħdin jaħdmu qatigħ biex għal sena oħra madwar 30,000 student jib benefikaw minn trasport b’xejn lejn l-iskola u lura. Dan is-servizz jinvolvi organizzazz joni kbira u jinvolvi madwar 180 opera tur. Ċifri mis-sena skolastika li għad diet juru kif b’kollox id-Dipartiment organizza madwar 4,000 rotta f’Malta u Għawdex, bl-ispiża totali tlaħħaq is€60Danmiljun.is-servizz b’xejn hu ta’ benefiċċ ju kbir għall-ġenituri, imma wkoll iħalli effett pożittiv fuq l-ambjent u t-traffiku. Is-servizz hu offrut lil kull student li jattendi skola obbligatorja minn Kind er 1 sas-Sena 11 (li qabel kienet magħr ufa bħala l-Form 5), fi skejjel tal-Istat, tal-Knisja jew privati u li joqogħdu ak tar minn kilometru ’l bogħod biex jaslu l-iskola.Ta’min jinnota li jiġu organizzati wkoll ammont kbir ta’ rotot li jwass lu studenti lejn programmi edukattivi li jiffurmaw parti mill-kurrikulu, bħal pereżempju attivitajiet ta’ sport u pro grammi terapewtiċi. Kull min jixtieq japplika għal dan is-servizz ta’ trasport b’xejn għat-tfal għandu japplika online permezz ta’ servizz.gov kemm jista’ jkun malajr. Aktar tagħrif jista’ jinkiseb minn fuq il-Freephone 153 bejn it-8:00 a.m. u l-4:00 p.m. mit-Tnejn sal-Ġimgħa, waqt li nhar t’Erbgħa s-servizz hu estiz sas7:00 p.m.

Filwaqt li l-Kap tal-Lega Matteo Salvini kien ċiniku u kkritika lil Let ta bħala “ġenjali” fl-iskola b’din il-proposta tiegħu, Rosa Sigillò, es perta tal-politika għall-edukazzjo ni minn età bikrija, ġiet ikkwotata tgħid li dan hu l-mument li tingħa ta l-importanza meħtieġa lil din l-ordni fundamentali fl-iskejjel. “L-obbligu skolastiku jrid jitħa res bħala dritt tat-tfal kollha. Irridu nippermettu lil kull wieħed u waħ da minnhom li jiffrekwentaw amb jent li jistimulahom sa minn etajiet żgħar, meta jitfasslu l-pedamenti għall-kisba ta’ rekwiżiti neċessar ji għall-futur immedjat,” kompliet Sigillò.Huma dawk il-familji żvantaġġ jati li jżommu l-iżjed lil uliedhom ’il bogħod mill-iskejjel, għax ma jaffordjawx li jġorru wkoll l-ispej jeż kbar għall-edukazzjoni bikrija ta’ wliedhom, u allura l-obbligu ta’ skola minn tliet snin u b’xejn mhux biss jagħti edukazzjoni aħjar lil bosta tfal, iżda jgħin lil ommijiet biex joħorġu jaħdmu, jemanċipaw irwieħhom, waqt li titnaqqas dras tikament il-possibbiltà ta’ vjolenza domestika u l-femmiċidji, li fl-Italja żdiedu bi 17% matul il-pandemija tal-COVID-19.GiuseppeBagni, President taċĊentru Inizjattiva Demokratika talGħalliema (CIDI), irribatta lil dawk li ddeskrivew il-proposta bħala Sovjetika.“M’hemm l-ebda serq ta’ tfal. Il-familja tibqa’ l-post tal-intim ità, iżda l-iskola b’hekk tista’ ssir il-lok fejn kull tifel u tifla jikbru sa mill-ewwel snin tagħhom. Fl-istati Ewropej fejn l-iskola tibda minn kmieni jiġu fformati adolexxenti li, mill-età ta’ 15-il sena, jiksbu riżul tati aħjar. Jgħiduh iċ-ċifri li joħorġu mill-Programm għall-Assessjar In ternazzjonali tal-Istudenti (PISA) tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Koperazzjoni Ewropea (OSCE),” saħaq Bagni, b’referenza għal sta tistika li tindika kif tfal, li jkunu at tendew mill-inqas sena skolastika qabel il-Primarja, jiksbu riżultati ferm aħjar sal-età ta’ 15-il sena. Hu kompla jgħid li l-inkluż joni tal-150,000 tifel u tifla oħra fis-sistema edukattiva “għandha tkun kwistjoni ta’ demokrazija ta jba li tiggarantixxilhom edukazz joniDintajba”.l-inklinazzjoni edukattiva tvarja minn pajjiż għal ieħor flEwropa, bi Franza u l-Ungerija, li għandhom l-obbligu li din tibda mill-età ta’ tliet snin, għal dik ta’ seba’ snin fl-Estonja u iżjed riċenti fil-Finlandja. Fl-Olanda, l-Awstrija, il-Bulgarija u r-Repubblika Ċeka l-obbligu wkoll hu minn ħames snin u b’ħafna każi l-unika eduka zzjoni ta’ qabel il-Primarja ssir biss bi ħlas, bid-differenza għal Malta. Dwar l-obbligu li l-iskola tkun tista’ tispiċċa fl-età ta’ 18-il sena, minflok 16, Bagni wkoll hu favore voli u jargumenta li, fejn iddaħħal dan il-kunċett, bħall-Portugall, kiber sew il-livell ta’ dawk li jkomp lu bl-edukazzjoni tagħhom.

28.08.2022 11

TAL-ISKOLATRASPORTB’XEJN

€2.6 MILJUN MILL-KARUS

kritika ħarxa mill-partiti avversarji tal-Forza Italia u l-Lega, li wkoll id deskrivew il-proposta bħala waħ da surreali u fi stil Sovjetiku. Iċ-ċentru-lemin jargumenta li m’hemm l-ebda jew ftit wisq inte ress minn familji biex jibagħtu lil uliedhom għall-edukazzjoni bikrija u, skonthom, din l-għażla tal-ġe nituri m’għandhiex tinbidel millGvern.“L-offerta ta’ childcare centres u Kinder f’ħafna lokalitajiet tan-Nof sinhar tal-pajjiż lanqas biss tilħaq il-15% tat-tfal residenti,” qalet Mara Carfagna, attwalment Min istru rappreżentanta għan-Nofsin har tal-pajjiż fil-Gvern caretaker. Iżda għall-ġurnal La Repubblica, l-eks mudella u showgirl mill-par tit ta’ Silvio Berlusconi, Forza Ital ia, kienet qed tibbaża l-argumenti tagħha fuq premessa żbaljata. Il-ġurnal prominenti rrapporta li skola obbligatorja, kif proposta mill-partit ta’ Letta, li ilu biss ftit ak tar minn sena jmexxih, “mhux biss tintroduċi lill-150,000 tifel u tifla għal edukazzjoni bikrija primarja ment fl-iskejjel tal-Istat, iżda dawn is-snin ‘żejda’ edukattivi jfissru għan-Nofsinhar tal-pajjiż l-ingaġġ ta’ madwar 8,700 għalliem ieħor u mal-4,600 post ġdid ta’ tagħlim, b’investiment ta’ xi €279 miljun fis-sena. Hu stmat li l-investiment ġenerali b’dan it-tagħlim b’xejn (blikel ipprovdut) għall-familji jfisser mat-€3.6 biljun fis-sena.” Il-PD ukoll qed jissuġġerixxi li l-istudenti jibqgħu jitħarrġu bilfors sal-età ta’ 18-il sena, iżda hi ż-żie da proposta mill-età ta’ tliet snin li qed tqanqal l-oġġezzjonijiet u deskritta wkoll bħala “serqa tattfal minn idejn il-ġenituri tagħhom, li jafu sewwa x’għandhom jagħmlu fit-trobbija ta’ wliedhom”.

“Ma jfissirx li tobbliga liż-żgħa żagħ jibqgħu f’liċeo sakemm isiru maġġuri, iżda li tagħti l-opportu nità lil kulħadd, speċjalment lil dawk li qabdu linja professjonali, biex jibqgħu jistudjaw waqt li jikk walifikaw għal xogħol. Hi possib biltà ulterjuri, mhux restrizzjoni. U l-ispeċjalizzazzjoni tax-xogħol, kif diġà jidher fi Spanja, għandha tit wassal sat-tieni fażi tal-iskejjel su perjuri, mhux sal-ewwel,” iddikjara l-President taċ-CIDI.

MAT-30,000 STUDENT SE

TAL-BOV B’RISQ L-MCCFF F’19-il sena kemm ilha tiġi organizzata l-kampanja annwali tal-BOV Piggy Bank ġew ippreżentat aktar minn €2.6 miljun b’risq il-Malta Community Chest Fund Foundation (MCCFF). Bejn fondi miġbu rin mill-istudenti u donazzjonijiet li jiżdiedu mill-Bank innifsu, din il-kam panja ġabret is-somma ta’ €60,800 is-sena li għaddiet biss, liema fondi ġew ippreżentati waqt L-Istrina li għaddiet flimkien ma’ għotja mill-Bank. Dan tħabbar waqt li l-MCCFF u l-Bank of Valletta laqgħu numru ta’ tfal tal-iskola li din is-sena pparteċipaw fid-disinn tal-BOV Piggy Banks. Dawn il-karusijiet tal-kartun magħmulin minn materjal riċiklat se jitqassmu fl-iskejjel primarji u sekondarji kollha bħala parti mill-Kampanja tal-BOV Pig gy Bank ta’ din is-sena b’risq L-Istrina. Il-kampanja ta’ din is-sena hi mar buta ma’ tema ta’ għarfien kontra l-ib buljar fost it-tfal, li kellhom ipinġu u jiddisinjaw il-karus bit-tema tal-ħbib erija u l-inklużjoni u l-ġlieda kontra l-bullying fil-klassijiet u fil-gruppi ma’ sħabhom.“Il-Bank għandu preżenza qawwi ja fil-komunità u l-għan tagħna hu li nixprunaw l-altruwiżmu fis-soċjetà li noperaw fiha. Bil-fondi miġburin waqt il-kampanja tal-BOV Piggy Bank, il-MC CFF tkompli tappoġġja persuni vul nerabbli li jeħtieġu għajnuna morali u finanzjarja essenzjali matul l-aktar żminijiet ibsin ta’ ħajjithom,” qal Simon Azzopardi, Chief Wealth Management OfficerF’isemfil-BOV.l-MCCFF, mart il-President tar-Repubblika, Miriam Vella, u Azzo pardi rringrazzjaw lill-parteċipanti kollha waqt l-attività li saret fil-Palazz ta’ San Anton. Tliet tpinġijiet ingħażlu mill-ġurija, magħmul minn studenti tal-Università ta’ Malta, li qed jistud jaw l-Istorja tal-Arti. It-tpinġijiet issa jidhru fuq il-piggy banks riċiklabbli li se jitaqssmu fl-iskejjel primarji u sekond arji kollha f’Malta u Għawdex fiż-żmien li ġej.Is-Sinjura

Vella fakkret dwar l-im portanza tat-tema ta’ din is-sena bit-te ma “Kun ħabib, mhux bully”. “Il-bullying m’għandux post fis-soċ jetà tagħna u t-tfal għandhom ikunu l-ewwel li jfakkruna lkoll, li rridu negħl bu l-bullying bil-ħbiberija u bl-inkluż joni,” qalet mart il-President, waqt li saħqet li t-tfal li pparteċipaw kienu ta’ eżempju għall-oħrajn. Hi rringrazzjat lill-għalliema u lill-ġenituri tagħhom li qed jgħinu biex idaħħlu kultura ta’ in klużjoni u solidarjetà fl-iskejjel tagħna.

JGAWDU MINN

Mart il-President tiltaqa’ ma’ tfal li ssottomettew tpinġijiet li minnhom ingħażlu għall-kampanja tal-Piggy Bank

Meta pajjiżna ssieħeb bħa la membru sħiħ tal-Unjoni Ewropea konna mwegħdin l-ugwaljanza, it-tħaddin tal-prinċipju tad-diversità li jgħaqqadna u li jagħmel lill-Unjoni tagħna. Din hija kwalità importanti ħaf na li titlob li jiġu rispettati l-karatteristiċi li jagħmlu parti mill-fibra ta’ kull stat membru. Dejjem emmint li minkejja li aħna l-iżgħar stat membru, żgur li m’għand niex nirċievu anqas rispett minn dak li jirċievu stati membri oħra. Ma kienx dejj em kollox ward u żahar u kellna niġġieldu biex niksbu r-rispett li jixirqilna wkoll, u żgur li m’għandna naċċettaw qatt li wara dak li ħdimna għalih inkunu trattati differ enti u niġu insulentati. Qed nirreferi għal dak li kien qed jiġi rrappurtat mat ul dawn l-aħħar ġimgħat dwar is-sejħa li ħarġet is-se na l-oħra l-Kummissjoni Ewropea biex timla post vakanti għar-rwol ta’ Uffiċ jal tas-Semestru Ewropew fl-Uffiċċju tar-Rappreżentan za tagħha ġewwa pajjiżna, rwol li huwa kruċjali għaliex irid iwassal dak li jkun għad dej fil-pajjiż, il-progress li jkun qed isir u l-isfidi li jkun qed jiffaċċja biex ikun jis ta’ jsir rappurtaġġ denju u li jagħti stampa veritiera tas-sitwazzjoni ekonomika fil-kuntest tal-eżerċizzju an nwali tas-Semestru Ewropew. Għaldaqstant, dan l-irwol ji rrikjedi li l-uffiċjal magħżul ikollu ħakma tajba tal-lingwa Maltija flimkien ma’ għar fien tajjeb tal-Ingliż, filwaqt li jkun ta’ vantaġġ li l-uffiċċjal ikollu wkoll għarfien fil-fond tas-sistema legali u ammin istrattiva Maltija. Bla dubju, dawn il-kundizzjonijiet huma l-istess għas-sejħiet koll ha ta’ uffiċjali simili fi stati membri oħra, u hija xi ħaġa raġunata għaliex hija ovvja li persuna trid tkun taf ilpajjiż, il-kultura u s-sistemi tiegħu sewwa biex tifhem u tkun kapaċi tpoġġi dak li għaddej f’kuntest u tiżgura li r-rappurtaġġ ikun ġust. Għal din is-sejħa applikaw bosta kandidati Maltin. Mad anakollu, il-Kummissjoni Ewropea ddeċidiet li tagħżel kandidat Latvjan mingħajr għarfien bażiku tal-lingwa Maltija u li ċertament ma jistax ikollu apprezzament xieraq tas-sistema lega li u amministrattiva tagħ na. Għaldaqstant għażilt li noġġezzjona għal din il-ħatra mal-Kummissjoni Ewropea għaliex żgur li mhux ġust li pajjiżna jiġi ttrattat b’dan il-mod u l-lingwa tagħna tingħata l-ġenb sempliċi ment għaliex dehrilha li jista’ jkun hemm komunikazzjoni bl-Ingliż. Staqsejt ġustament ukoll jekk dan l-istess aġir jitteħidx f’għażliet ta’ ħatriet simili fl-istati membri l-kbar. Wieħed lanqas biss jimmaġi na li jibgħat uffiċjal li ma jafx il-Franċiż jew il-Ġermaniż jaħdem fi rwoli simili fi Fran za jew fil-Ġermanja rispetti vament!Il-Kummissarju Ewropew Valdis Dombrovskis kien kostrett jikteb biss risposta mimlija skużi vojta u ħar ab mill-iktar kwistjoni im portanti, u frankament hija risposta li tkompli tesponi kemm il-proċess huwa mit tiefes. Bilħaqq insejt ngħi dilkom ... kumbinazzjoni dan il-Kummissarju huwa Latvjan ukoll u jappartje ni għall-familja politika tal-Partit Popolari Ewropew bħall-kandidat magħżul, li kien l-assistent parlamentari għall-membru tal-istess par tit politiku, Richard Piks. Apparti li dan kollu jesponi n-nuqqas ta’ trasparenza kbira li teżisti fl-istituzzjoni jiet Ewropej, din hija wkoll diskriminazzjoni sfaċċata kontra pajjiżna fejn il-lingwa Maltija mhix tingħata l-im portanza li jixirqilha. Huwa insult għal Malta u għal-ling wa tagħna li fi proċess ta’ għażla sernipproteġuhiexhijamill-ġdid.rtirattarjonijietjikkorrisponduujipproteġuitajietnagħmeloħra.ferentiqattlinistesserjimawaħdagħażeljoratitital-Kummissjoni,għall-uffiċjalil-applikanMaltingħall-karigaġewinukandidatLatvjanintmetamajafxkelmabil-Malti,ugħalhekkseta’qattjissodisfal-kritlipoġġietil-Kummissjonifis-sejħa.Aħnam’aħniexċittaditat-tieniklassiużgurm’għandnanaċċettawlinkunutrattatidifminnstatimembriF’danl-isfondnerġa’appelllill-awtorMaltinbiexjarawlil-lingwaMaltijajagħmluużuminnhametamal-istituzzEwropej,aktaruaksakemmdanl-ingaġġjiġiul-proċessjerġa’jibdaIl-lingwaMaltijatagħnabiss,ujekkmaaħnamhujipproteġihaħadd!

tiffjorixxiżagħżugħail-preżenzatibqa’fix-xenapolitikatibqa’dejjemudejjemtiżdied MembruEwropewParlamentari ALEX AGIUS SALIBA Membru Eżekuttiv ŻL MARIO FENECH L-ATTIVIŻMU FOST IŻ-ŻGĦAŻAGĦ M’AĦNIEX TAT-TIENI

Hekk kif issa daħal ġmie lu l-perjodu sajfi tas-sena 2022, perjodu tradizzjonal ment iktar kwiet mis-soltu politikament u f’sena illi kienet diġà ddominata minn elezzjoni ġenerali, wieħed għandu jfaħħar ix-xogħol ta’ minn wara l-kwinti li jkun qiegħed isir sabiex l-istrut turi tal-Partit dejjem jaħdmu u jkomplu jiġġeddu. Il-fergħa taż-żġħażagħ tal-Partit La burista mhijiex eċċezzjoni għalMatuldan.dawn ix-xhur tas-sa jf il-fergħa taż-Żgħażagħ La buristi baqgħet dejjem attiva b’diversi laqgħat u attivitaji et filwaqt li kellha l-Laqgħa Ġenerali Annwali fejn eleġġi et Eżekuttiv ġdid, li jien kburi ngħid li nifforma parti min nu. Minn qalbi nifraħ ukoll lil sħabi kollegi fit-tim tal-Eże kuttiv għal ħidma sfiqa għas-sentejn li ġejjin. F’dawn il-ġimgħat li għaddew ix-xog ħol dejjem baqa’ għaddej sa biex il-fergħa tibqa’ d-dar naturali ta’ kull żagħżugħ u żagħżugħa Maltin u Għawdx in li jkunu jixtiequ jixprunaw bidla f’dan il-pajjiż. L-enfasi biex il-preżenza żagħżugħa tibqa’ tiffjorixxi fix-xena politika tibqa’ dejj em u dejjem tiżdied. L-elez zjoni ġenerali ta’ Marzu li għadda kienet waħda stori ka fejn iż-żgħażagħ minn 16-il sena ’l fuq setgħu jiv vutaw. Tragward li jkompli juri kemm il-Gvern preżenti għandu fiduċja fiż-żgħażagħ tagħna. Apparti minn hekk, il-kampanja elettorali was slet sabiex 69% tal-kandidati żgħażagħ jiġu eletti fil-Parla ment, li jissarrfu f’16-il kan didat elett bħala membru parlamentari fl-ogħla isti tuzzjoniOvvjament,fil-pajjiż. għandna nkunu kburin immens b’dak li lħaqna s’issa, iżda bħala Partit riformista, li għan du r-rieda tat-tiġdid, irridu nibqgħu nħarsu ’l quddiem. Dawn is-sentejn jitfgħu qud diemna sfida oħra sabiex nibdew nippreparaw għal proċess ieħor elettorali, li għalih iż-żgħażagħ nemmen li għandhom ikunu fil-qalba tiegħu. Id-Deputat Mexxej għall-Affarijiet tal-Partit, ilPerit Daniel Micallef waqt il-Laqgħa Ġenerali Annwali taż-Żgħażagħ Laburisti sost na li jixtieq li jikkontestaw 100 kandidat żagħżugħ f’is em il-Partit Laburista fl-elez jonijiet tal-Kunsilli Lokali fl2024. Tragward ambizzjuż, iżda li jimliena b’determi nazzjoni u iktar konvinzjoni li l-Partit Laburista għandu fiduċja assoluta fiż-żgħażagħ ta’Grazzipajjiżna.għal din il-fiduċja u għall-fergħa bieżla, magħqu da u b’saħħitha li timmilita fi ħdan l-istrutturi tal-Partit Laburista, il-ħidma dejjem tkompli għaddejja mingħa jr waqfien. Dan għaliex nafu li rridu nibqgħu dejj em niltaqgħu, nisimgħu, u niddiskutu maż-żgħażagħ tagħna sabiex inkomplu nidentifikaw u nagħtu pjat taforma lil żgħażagħ li jridu joffru viżjoni lil dan il-pajjiż. Xi ħaġa li l-Partit Laburis ta għandu storja li jisma’ u jagħti importanza lejn dak li għandha x’toffri l-ġenerazz joniPuntżagħżugħa.lijolqot lili u li jħobb jenfasizza fuqu l-Prim Min istru Dr Robert Abela huwa li ż-żgħażagħ mhumiex biss il-mexxejja ta’ għada iżda dawk tal-lum. Rimarka li timlieni b’kuraġġ u b’deter minazzjoni li nibqa’ naħdem u nistinka biex inkun nista’ nkun ta’ valur għall-pajjiż li jiena tant inħobb. L-enfasi biex

AĦNA

ĊITTADINI

28.08.202212

KLASSI

NINVESTU FIS-SITI STORIĊI

Fl-aħħar snin, is-sistema elet torali ta’ pajjiżna spiss kienet is-suġġett ta’ diskussjoni. Spiss jissemma l-bżonn ta’ riforma fil-liġi elettorali u għaldaqstant il-mekkaniżmi demokratiċi li bihom nagħżlu lil min jirrap preżentana u jmexxina. Biex nifhmu kif tista’ ssir din il-bid la, irridu nifhmu kif evolva l-proċess elettorali, x’inhuma l-preġji li rridu nipproteġu u liema difetti rridu neliminaw fl-eventwali riforma.

L-għan prinċipali ta’ dan ilGvern hu li jibqa’ jivvalorizza l-wirt storiku li jinsab fil-ko munitajiet tagħna u li tant hu għal qalb il-familji li joqogħdu fil-lokalitajiet rispettivi. Ir-rest awr qiegħed hemm sabiex jagħti nifs u ħajja ġdida lill-wirt storiku tagħna. Partikolarment qiegħed hemm sabiex dak li seta baqa’ fi stat ta’ abbandun jew użat b’mod mhux xieraq jiġi rrestawrat u jkun interpretat bl-aqwaHawnmod.min isejjaħ dan ilkunċett “Bauhaus”. Jien in sejjaħlu ġejjieni sostenibbli. Permezz ta’ proġett wara ieħor qed nagħtu lura lill-pub bliku aspetti varji tal-wirt tanġibbli tagħna b’mod sosten nibbli, bis-saħħa ta’ dawn ilpostijiet u monumenti storiċi nkunu qed nippreservaw il-wirt kulturali Malti għall-ġenerazz jonijiet ta’ warajna, filwaqt li ngħollu l-valur tal-lokalitajiet tagħna għar-residenti u t-tur isti li jżuru dawn il-lokalitajiet.

BŻONN TA’ RIFORMA ELETTORALI Il-wirt storiku li għandu pajjiż na rridu nħarsuh għall-ġener azzjonijiet ta’ warajna. Dan hu wkoll, wara kollox, dak li we għedna fil-programm elettorali tagħna.Fl-aħħar snin għamilna in vestiment massiċċ fir-restawr tal-patrimonju soċjokulturali u reliġjuż ta’ pajjiżna. Dan mhux biżżejjed u għad hemm xi jsir. Il-programm ta’ restawr ta’ wirt storiku ser jitkompla fissnin li ġejjin.

28.08.2022 13

Din il-ġimgħa, flimkien mas-Segretarju Parlamentari Alison Zerafa Civelli, ħabbarna li 13-il wirt storiku, li jvarjaw minn statwi, niċeċ, monumen ti, kappelli, u strutturi storiċi partikolari u li jinsabu f’diversi rħula u komunitajiet ser ikunu qed jibbenefikaw minn rest awr permezz ta’ skema appos ta li titmexxa mid-Direttorat tar-Restawr b’konsultazzjoni mal-Kunsilli Lokali.

Din is-sena ttieħdet deċiż joni biex jiġu implimentati t-13il proġett eliġibbli fuq perjodu ta’ sentejn u dan għaliex ġew sottomessi diversi proposti b’saħħithom li kienu jimmeri taw kunsiderazzjoni pożittiva. Din kienet is-seba’ sejħa tal-Iskema ta’ Xogħlijiet ta’ Restawr għall-Kunsilli Lokali. Mill-bidu ta’ din l-iskema fl2015, tlestew 30 proġett mad war Malta u bħalissa għaddej ix-xogħol fuq 10 proġetti oħra. Total ta’ 38 lokalità differenti diġà bbenefikaw taħt l-Iskema. Il-proġetti kollha huma es egwiti mill-impjegati tad-Di rettorat tar-Restawr matul il-fażijiet kollha tagħhom, u jibdew faisteru.diversistoriċita’ir-restawr,oħrajkompliintanġibblivatiżurhomjkunujietlejnjurusaskala,Sankop,Ġwann,bat,minnrestawrtiqtal-Ippjanarettomissjonitagħhommid-dokumentazzjoni(litwassalgħas-sottal-applikazzjonijigħall-permesstal-Awtoritàmeħtieġ)sat-twetfuqil-posttax-xogħlijietta’meħtieġa.Il-Kunsillilisejibbenefikawdinl-iskemahumar-Raiż-Żejtun,ĦalLija,SanĦaż-Żebbuġ,ĦalKirĦalGħargħur,il-Fgura,taVenera,ĦalTarxien,Mariż-Żurriequx-Xgħajra.Proġettibħaldawnikomplubiċ-ċarl-impenntal-Gvernil-wirtkulturalifil-lokalitatagħna.Dawniż-żonijriduaċċessibbligħalkullminfilwaqtlijiġippreseril-wirtstoriku,kulturaliulijinsabfihom.Danil-Gvernimpenjatlijwettaqinizjattivilijħarsul-preservazzjoni,ur-riabilitazzjonifortifikazzjonijietupostijietfuqbażiregolariminnentitajietfiħdanil-minDanir-restawrjissodisl-istrateġijakulturalitagħ

na b’mod li wirtna jkun aktar aċċessibbli kif ukoll għat-tisħiħ tal-lokalitajietPereżempju,tagħna.partisinifikan ti tal-wirt mibni li għandna mferrex madwar gżiritna huwa ddefinit minn arkitettura mili tari. Għaldaqstant, numru vast minn dawn il-proġetti li twet tqu jew qed jitwettqu mid-Di rettorat tar-Restawr saru wkoll bil-għan li dawn il-fortifikazz joni storiċi jiġu rrestawrati u miżmuma fl-aqwa tagħhom.

Preżentament qed isiru ri abilitazzjonijiet ta’ sistemi munumentali ta’ fortifikazz jonijiet li jdawru l-Port il-Kbir; dawk tal-Kottonera u l-Forti ta’ Santa Margerita (Firenzuo la), Forti Rikażli u l-Furjana. Kif ukoll qed isir investiment f’restawr fuq il-Victoria Lines u xogħlijiet oħra fuq fortifika zzjonijiet oħra li jinsabu malkosta.Ir-restawr tal-bini storiku u l-wirt kulturali tanġibbli tagħ na huwa essenzjali għal futur aħjar. Aħna kommessi li nkom plu nwettqu d-differenza.

minmavotġabrujiġikandidatminntrettimitàzjonilejnpreżentati.ligħamlithaelettoralimgħuluha?daqshekkelettoraliti,kien’ltiikunil-Parlamenttati.lisferableiżjedrappreżentanzatal-ġeneruiddaħħalfl-1996parlamentari;r-rappreżentanzabħaldawkfl-1987,ul-2007.Riċentament,ukollil-mekkaniżmubiexikunhemmparlamentariġustabejnis-sessi.L-intenzjonitas-SingleTranVotekienetlitassigural-minoranzijkunurappreżenTanthuhekklisal-1962,Maltispisskienkompostminntlietpartijewaktar.Mill-Indipendenzahawn,il-Parlamentdejjemkompostminnżewġpartiankejekkil-bażitas-sistemabaqgħetl-istess.Immaallura,jekkservietnagħaliexirridunibdFostl-iktarkritikalinisihidwarkifil-modlil-liġievolviettuliż-żmienappuntuiżjeddiffiċbiexpartitiżgħarikunurapMetawieħediħaresir-riżultattal-aħħarelezfaċilmentjifhemil-leġittital-argument.Il-kwotamedjafuqid-diskollhakienetta’ftitinqas4,000vot.Danifisserlilijkolludanl-ammontelett.Bl-istessmod,l-ADPDtotalta’iżjedminn4,700mill-pajjiżkollu,immaxortaeleġġewl-ebdakandidat.Alluradawnil-votantiqedjirrappreżentahom?

Ibbażata fuq is-sistema tasSingle Transferable Vote, fejn ilvotant ikollu l-għażla li jikklas sifika lill-kandidati preferuti tiegħu, il-liġi elettorali tagħna tmur lura iżjed minn 100 sena. Mal-medda taż-żmien din in bidlet b’numru ta’ mekkaniżmi li jikkoreġu

Ministru OWEN BONNICI Viċi Chairperson - IDEAT BRIAN SCICLUNA

Waħda mill-akbar problemi tas-sistema elettorali hi li kan didati tal-istess partit ikunu qed jikkompetu kontra xulxin, flok kontra kandidati ta’ partiti opposti. Għaldaqstant, kandi dati jagħmlu minn kollox biex jikkonvinċuk tivvota lilhom flok lil sħabhom fuq l-istess lista! Il-ħasra hi li dan l-eżerċizzju ta’ konvinzjoni ma jkunx ibbażat fuq il-ħsieb u l-ideal, kif għandu jkun.Fl-aħħar snin saret iżjed faċli li wieħed jagħżel kunjomu ab bażi ta’ rabtiet familjari; bħal ngħidu aħna fejn qabel kon na mdorrijin li wara ż-żwieġ il-membri kollha jieħdu kun jom ir-raġel, issa kull membru tal-familja jista’ jieħu kemm kunjom ir-raġel kif ukoll kun jom il-mara, kif ukoll taħlita taż-żewġ kunjomijiet. Dan hu pass tajjeb ħafna fejn jiħdlu drittijiet ċivili, iżda qed jintuża wkoll b’mod strateġiku mill-kandidati għax il-lista ta’ kandidati fuq il-vot hi ordnata b’mod alfabetiku! Din faċilment tista’ tinbidel mingħajr bżonn ta’ riformi kbar billi jibdew jin tużaw prattiċi bħalma huma r-Robson’s Rotation; fejn meta jkunu qed jiġu stampati il-karti tal-vot l-ordni tal-ismijiet tin bidel b’tali mod li kulħadd ikollu l-istess probabbiltà li jkun fuq in-naħa ta’ fuq tal-lista. Ħafna drabi l-proċess elet torali jiffavorixxi lil min jaħ dem l-iżjed għall-popolartà. Imma aħna lil min irridu jirrap preżentana? Lil min hu popolari biss? Jew lil min għandu l-ab biltà li jmexxi u jbiddel? F’ċer ti rwoli trid nies bi kwalifiċi u b’esperjenzi speċifiċi li mhux neċessarjament kienu popolari biżżejjed biex jiġu eletti. Allura forsi wasal iż-żmien li naraw kif il-partiti jkollhom lis ta ta’ kandidati li awtomatika ment jiġu eletti jekk dak l-istess partit jirbaħ il-gvern? Jew wasal iż-żmien li nikkunsidraw Kabi nett b’taħlita ta’ ħatriet tek nokratiċi mhux eletti u ħatriet ta’ membri eletti? Żgur li, ħdejn pajjiżi oħra jn, Malta dejjem gawdiet minn gvernijiet stabbli, għajr xi eċ ċezzjonijiet. Pereżempju, dan jikkuntrasta mal-ġirien fl-Italja fejn, mit-Tieni Gwerra Dinjija, qatt ma kellhom Gvern li dam sa tmiem il-leġiżlatura. Dan joħloq instabbilità, għax kull strateġija trid tieħu l-ħin biex titwettaq. Id-diffikultajiet ekonomiċi li l-Italja issa ilha tiffaċċja għal għexieren ta’ snin għandhom rabta diretta ma’ din l-inabbiltà li Gvern isalva fit-tul. Għalhekk, waqt li naqblu li riforma elettorali f’Malta hija bżonjuża, irridu noqogħdu at tenti li nipproteġu l-istabbiltà politika li pajjiżna jgawdi. Meta ssemmi l-liġi elettorali, tkun qed titkellem fuq prinċipji li fuqhom hi mibnija d-demo krazija. Għaldaqstant, il-bżonn ta’ konsultazzjoni wiesgħa fuq skala nazzjonali hu importanti ħafna, tant hu hekk li l-mani fest elettorali “Malta Flimkien” tal-Partit Laburista, li rebbaħ na l-elezzjoni, jitkellem fuq ilbżonn li f’dawn il-ħames snin jibda proċess ta’ konsultazzjoni ħalli titwettaq tali riforma. L-eżerċizzju elettorali li jmiss hu skedat għal xi sentejn oħra bl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew u l-Kunsilli, waqt li l-elezzjoni ġenerali skedata erba’ snin u nofs oħra. Dan hu ż-żmien ideali biex tibda tiġi diskussa din ir-rifor ma. Ejjew ma naħsbux li neċes sarjament għandna bżonn nerġgħu nivvintaw ir-rota. Ejjew nibdew billi nħarsu lejn sistemi elettorali differenti li jeżistu f’pajjiżi oħrajn.

Indaħħlu mekkaniżmu ta’ proporzjonalità ieħor f’sistema li diġà hi kkumplikata biżżejj ed jew forsi dan hu wieħed mis-sinjali li għandna bżonn sistema iżjed ekwa u ġusta? Hekk kif toqrob l-elezzjoni, allegazzjonijiet ta’ prattiċi diskutibbli jibdew jitferrxu, għalkemm spiss ikunu parti millogħba politika partiġjana.

Għall-ewwel darba f’50 sena, il-Kungress Amerikan iddiskuta ż-żieda ta’ dehriet ta’ oġġetti mhux identifikati fl-ispazju tal-ajru tal-pajjiż

1428.08.2022

Temmen jew ma temminx, tkun qed tħares lejn is-smewwiet b’dak il-liżar iswed kollu ponot bojod tal-istilel, jew dak it-tapit ikkulurit imsejjaħ il-Milky Way, żgur li f’moħħok iberren il-ħsieb jekk ninsabux waħedna f’dan l-Univers vast. Jekk tagħmel hekk, żgur li m’intix waħdek. Mhux hekk biss, iżda hemm grup pi u organizzazzjonijiet sħaħ li jemmnu bis-sħiħ li dan hu minnu, tant li hemm mill-inqas tliet okkażjonijiet kull sena li fi hom isiru “sejħiet” mid-dinja lill-aljeni jew ekstraterrestri – fil-15 ta’ Marzu msejjaħ Jum il-Kuntatt, fl-24 ta’ Ġunju (f’xi pajjiżi mfakkra fit-2 ta’ Lulju) il-Jum Dinji talUFOs u dik li ssir proprju bħal-lum, it-28 ta’ Awwissu, bi stedina ta’ paċi għall-ħajja barra din id-dinja. Ma’ tlugħ ix-xemx illum, fis-6:30 (ħin lokali) madwar id-dinja jingħaqdu gruppi sħaħ, li jemmnu li hemm forom oħrajn ta’ ħajja fl-Univers, biex jgħaddu messaġġ paċifiku lil dawn l-ekstraterrestri. Messaġġ sempliċi li jdur mal-konkluż joni xjentifika li tgħid li hemm il-probab biltà ta’ forom oħrajn ta’ ħajja fuq l-eluf ta’ pjaneti madwarna, anke dawk li nafu bi hom. Il-messaġġ għalhekk jitlob lill-aljeni li, anke jekk id-dehra tagħhom fl-atmos fera tal-pjaneta tagħna tista’ toħloq pa niku fost l-abitanti minħabba l-biża’ ta’ in vażjoni, għandhom jiġu fostna fejn huma milqugħin u jagħmlu dan fil-paċi. Il-kuntatt, jew ix-xewqa ta’ kuntatt mal-aljeni mhux xi ħaġa tad-dinja moder na. Tant li nsibu li aktar minn 2,000 sena ilu, l-Griegi kienu diġà qed jargumentaw dwar l-eżistenza ta’ ħajja fi pjaneti oħrajn, madanakollu dan il-ħsieb kiber ħafna ak tar wara l-Evoluzzjoni Kopernikana. Dan hu t-tluq mill-ħsieb li l-astronomi ja kellha d-dinja bħala ċ-ċentru tagħha għal wieħed fejn iċ-ċentru tal-astronomi ja hi x-xemx. Kif dan kien stabbilit, jiġifi eri li l-pjaneti jduru max-xemx, bħala sors ta’ enerġija, nibet ukoll il-ħsieb ta’ pjaneti oħrajn li jista’ jkollhom il-ħajja fihom. Fost dawn il-ħassieba kien hemm Galileo Gali lei u Johannes Kepler, imma kienu kawti f’dak li jiktbu u jgħidu biex ma jurtawx, speċjalment, it-tagħlim Kattoliku. Minn hemm beda wkoll ikun kunsidrat kif wieħed seta’ jagħmel kuntatt mal-ek straterrestri.Dinil-240ġurnata tas-sena, li fiha qed issir din l-istedina għall-paċi ma’ forom oħrajn ta’ ħolqien li jistgħu jeżistu mad war l-Univers, mhijiex l-iżjed waħda popo lari fost dawk li jemmnu li d-dinja mhix l-unika waħda Partikolarmentabitata.il-Jum Dinji tal-Kun tatt, li ġie ddikjarat l-ewwel darba fit-23 ta’ Marzu tal-1953 minn organizzazzjoni msejħa International Flying Saucer Bu reau (IFSB), hu l-iżjed magħruf. Dan għadu jseħħ kull sena bil-għan li l-membri tal-IFSB jipprovaw jibagħtu messaġġ telepatiku fl-ispazju.Fl-okkażjoni tas-60 anni versarju, il-Jum Dinji tal-Kun tatt kien saħansitra estiż għal ġimgħa sħiħa ta’ attivitajiet. Fuq l-istess messaġġ “trażmess” kważi 70 sena ilu mill-IFSB kienet ib bażata kanzunetta famuża “Calling Oc cupants of Interplanetary Craft” tal-1976 mill-grupp Kanadiż Klaatu u sussegwen tement irrekordjata mid-duo The Carpen ters sena Minbarrawara.hekk, mill-2001 lil hawn beda jitfakkar ukoll il-Jum Dinji tal-UFOs, fejn persuni jiltaqgħu biex iqajmu kuxjenza akbar dwar is-suġġett, waqt li joqogħdu josservaw is-sema għal xi oġġetti mhux identifikati. Jintbagħat messaġġ ukoll lill-gvernijiet dinjin biex ma jibqgħux iżommu d-dokumenti tagħhom marbutin ma’ dehriet ta’ UFOs sigrieti. L-attività hi ċċelebrata fl-24 ta’ Ġunju minn xi wħud u minn oħrajn fit-2 ta’ Lulju ta’ kull sena. Tal-ewwel hi meqjusa l-ġur nata li fiha ġie rrapportat b’mod promi nenti l-ewwel każ ta’ UFO fl-Istati Uniti tal-Amerka u tal-aħħar meta fl-1947 seħħ is-suppost tiġrif ta’ UFO fl-inċident ta’ Roswell, fl-Amerka wkoll. Għalkemm, għal ħafna dan kollu jis ta’ jinstema’ fantażjuż, jekk mhux ukoll jirredikolaw lil min jaħseb b’dan il-mod, il-Gvern Amerikan jieħu dehriet fl-ispazju mhux identifikati bl-akbar serjetà, b’mod partikolari, taħt il-premessa ta’ invaż joni tal-ispazju tal-ajru tiegħu anke minn qawwiet militari ta’ xi pajjiż ieħor. F’Mejju li għadda l-Kungress Ameri kan żamm l-ewwel smigħ f’50 sena dwar dehriet ta’ UFOs. Xhieda minn uffiċjali tal-Pentagon qalu kif fl-aħħar 20 sena kien hemm żieda f’dawn id-dehriet u li kien hemm numru li ma setgħux jaslu għal konklużjoni definittiva x’inhuma. “Sa mill-bidu tas-sena 2000 rajna żie da ta’ oġġetti mhux awtorizzati jew mhux identifikati f’żoni ta’ taħriġ ikkontrolla ti mill-militar u spazji oħrajn riservati bi skop,” qal Scott Bray, deputat direttur tas-servizzi tas-sigurtà tal-Qawwa Navali Amerikana lill-kumitat tal-Kungress. Hu attribwixxa din iż-żieda għall-fatt li l-mili tar Amerikan hu mgħammar b’teknoloġi ja iżjed avvanzata u anke sforzi msaħħa biex “tiġi eliminata l-istigma fuq ir-rap portaġġ ta’ dehriet jew inkontri”. Waqt li qal li l-Pentagon ma sab “xejn li jissuġġerixxi li dawn il-fenomeni għand hom oriġini mhux ta’ din id-dinja”, hu rrikonoxxa li għal numru ta’ avvenimen ti ma setgħu jagħtu l-ebda spjegazzjoni plawżibbli.F’wieħed minn dawn tal-aħħar, li seħħ fl-2004, piloti abbord aircraft carrier flOċean Paċifiku ltaqgħu ma’ oġġett li niżel għexieren ta’ eluf ta’ metri qabel waqaf fiss fl-istess F’inċidentpost.ieħor, li ritratt tiegħu deher għall-ewwel darba fil-pubbliku waqt issmigħ fil-Kungress tliet xhur ilu, oġġett inqabad fuq kamera jtir maġenb fighter jet tan-Navy Amerikana. L-oġġett baqa’ mhuxFl-Ewropa,identifikat.tali attività wkoll hi b’saħħitha. Fil-Jum Din ji tal-UFOs sentejn ilu, ilgazzetta Express ippubb likat mappa tar-Renju Unit sħiħ biex tindika l-aktar postijiet fejn ġew irrappor tati dehriet strambi. Iżjed tard f’dik l-istess sena, ir-Royal Air Force (RAF) ippubblikat dokumenti li kienu sigrieti dwar mijiet ta’ dehriet ta’ oġġetti mhux identifikati fis-sema. Minkejja ċ-ċokon ta’ pajjiżna, dan ilfenomenu wkoll ġie rrapportat diversi drabi hawn, l-aktar wieħed riċenti u bla spjegazzjoni deher fil-ġurnal l-orizzont fl2014.Ir-rapport investigattiv qal li “ritratt tal-proġett tal-Baċir nru. 1 f’Bormla kixef dak li s’issa jidher li għadu misteru li ħadd m’għandu risposta eżatta għalih, lanqas l-awtoritajiet rispettivi. Waqt li konna qed inqallbu fil-librerija tar-ritratti tagħna ġie f’idejna ritratt partikolari, meħud minn wieħed mill-fotografi tal-Union Print Ro L-ISTEDINA

GĦALL-PAĊI ’L BARRA Dawk li jemmnu li m’aħniex waħedna fl-Univers vast, anke skont dehriet mhux identifikati, dalgħodu jagħmlu sejħa Rapporti fil-midja Ingliża (xellug) u dik Amerikana dwar l-iżjed postijiet b’dehriet ta’ UFOs, flimkien ma’ ritratt (inset) li ttella’ quddiem il-Kungress Amerikan

28.08.2022 15 L-ALJENI “SFRUTTATI” F’DINJA TAD-DIVERTIMENT BARRA MILL-GLOBU sejħa lil forom oħrajn ta’ ħajja lil hinn minn din id-dinja Seba’ oġġetti f’sintonija li nqabdu b’kumbinazzjoni fuq il-Baċir Numru 1, bla mill-awtoritajietspjegazzjoni 16,060 IL-ŒAMIS, 21 TA’ AWWISSU, 2014 ¢0.80 Bqajna bla risposta çaragœal mistoqsija sempliçi:DAWN X’INHUMA? Il-Pulizija mistennija li tappella mill-œelsien mill-arrest tal-qassis Gœawdxi Ritratt:ROGERAZZOPARDI UFOs BORMLA?FUQ 6 Ara rapport sœiœ f’paæna 3

L-aljeni dejjem kienu suġġett li jaffaxina lill-umanità. Tant li nsibu ħsibijiet u kitba dwar l-aljeni li tmur lura saħansitra sas-Seklu 2, meta Lucian kiteb dwar il-vjaġġi tiegħu lejn il-qamar u l-istilel u wkoll dwar il-laqgħat li kellu ma’ forom ta’ ħajja waqt dawn il-vjaġġi. Dawn ir-rakkonti immaġinarji spiċċaw fuq il-pellikola fl-1918, bil-film Daniż “A Trip to Mars”, li l-isem oriġinali tiegħu kien “Himmelskibet” dirett minn Hol ger-Madsen. Huwa meqjus bħala l-film li beda dan il-ġeneru ta’ divertiment fuq l-iskrin. Madankollu l-ewwel film qasir dwar ħajja barra minn dik tagħna hu l-film Franċiż tal-1902 “Le Voyage dans la Lune – A Trip to the Moon”. Minn hemm ’il quddiem, l-istorja taċ-ċinema hi miżgħuda b’films li jlaqq għuna ma’ kull forma ta’ aljen, inkluż b’intenzjonijiet malizzjużi li jeqirdu d-dinja, għal films li fihom l-aljen jiġi biex isalva l-umanità minnha nfisha. Is-suġġett hu tant popolari u jolqot massa ta’ nies li l-produtturi jisfrut taw dan u għamlu film wara ieħor, uħud li jibqgħu klassiċi sal-lum il-ġurnata. Hemm mill-inqas lista ta’ 430 film li fihom naraw xi forma jew oħra ta’ ħajja ekstraterrestri, bl-aħħar wieħed li nħadem “Thor: Love and Thunder”. Waqt li hu diffiċli li tikklassifika l-aqwa films simili, hawn elenkajna xi wħud li jibqgħu jissemmew.

spjegazzjonimsaħħalihuseħħfl-niżelwaqafdeheris-oġġettfighterbaqa’wkollil-Unitl-aktartardAirlita’il-diversiblafl-rattkixefaddlanqasqedieminn ger Azzopardi, li, apparti l-baċir, juri, seba’ biċċiet tal-ajru li jidhru qishom ajruplani, iżda li s’issa ħadd donnu għadu ma jaf x’inhuma eżatt. Ir-ri tratt kien meħud nhar il-5 ta’ Lulju ta’ din is-sena (2014) fis-1.00 p.m. u kien wieħed mir-ritratti li ma ntużawx għal rapport li deher fuq it-Torċa l-għada, dwar il-proġett li għaddej f’Bormla”. Il-ġurnal ukoll ikkuntattja lill-aw torità responsabbli minn titjir fl-is pazju tal-ajru lokali, il-Malta Air Traf fic Services (MATS), biex jara jekk dakinhar għaddewx xi ajruplani minn fuq pajjiżna u jekk iva, ta’ liema tip kienu u għalfejn għaddew minn fuq pajjiżna.Ir-risposta li ngħata kienet li la dakinhar u lanqas fil-ġranet ta’ qa bel jew wara ma kien hemm titjir ta’ ajruplani ‘in formation’ bħal dawk li qed jidhru fir-ritratt li ġie ppubblikat. Rappreżentanta tal-MATS qalet lil l-orizzont li r-ritratt jista’ jkun ma nipulat apposta jew inkella d-dehra kienet ta’ qatgħa għasafar li kienet qed ittir f’formazzjoni perfetta, xi ħaġa li kienet iżjed probabbli għall-entità.Min-naħa l-oħra, iżda, dilettant talajruplani, li tkellem ukoll ma’ l-orizzont, qal li dawk li jidhru fir-ritratt huma fil-fatt ajruplani militari u li aktarx kienu parti mill-iskorta li marru Tripli biex jeskortaw lill-Ambaxxatriċi Amerikana. Din il-per suna qalet li għalkemm fir-ritratt ma jidhirx, suppost magħhom hemm ajru plan kbir tat-tip KC135 li jagħti l-fuel. Minkejja dan, tfittxija mill-ġurnal sa bet li dan il-fatt seħħ tliet ġimgħat wara li nġibed ir-ritratt, nhar is-26 ta’ Lulju. “Il-mistoqsija allura tibqa’: X’kienu eżattament dawn l-oġġetti li jidhru qishom ajruplani, iżda li, skont il-MATS, mhumiex? Li r-ritratt mhux imbagħbas hi ċertezza. Għalhekk din tħallina bi tliet possibbiltajiet: Jew id-dilettant għandu raġun u dawn kienu verament ajruplani Amerikani ta’ skorta li għaddew minn fuq pajjiżna u li, iżda, l-awtoritajiet ma xtaqux jitkellmu dwarhom, jew li, kif is suġġerit mill-MATS, dawn kienu għasafar, inkella dawn huma oġġetti jtiru mhux identifikati (UFOs),” intqal fir-rapport tal-ġurnal Malti. Temm jgħid li jidher add m’għandu r-risposta eżatta ħalhekk, sakemm ikollna ħda, nistgħu nikkonkludu biss li nhar is-Sibt 5 ta’ Lul ju 2014 seħħet titjira ta’ xi ħaġa misterjuża li dehret żgur minn Bormla.” Dehriet strambi fis-sema mhumiex xi ħaġa daqshekk rari f’pajjiżna bħal barra. Rapporti preċedenti dwar dehriet ta’ oġġetti strambi ħarġu kemm fuq l-istess l-orizzont kif ukoll fuq ġurnali u gazzetti oħrajn Fostlokali.ir-rapporti li sibna kien hemm dak ta’ turist Rumen, Zfort Ert fay li filwaqt li kien miexi matul il-prom enade tal-Qawra ħa ritratt ta’ oġġett li filli kien qed jidher u filli, f’daqqa waħ da, sparixxa. Ir-ritratt li kien ippubblikat fil-ġurnal The Times tas-Sibt 14 ta’ Lulju 2012 juri oġġett itir fis-sema hi u nieżla x-xemx, fl-istess ġurnata li sar eżerċizzju militari bil-ħelikopter Augusta AV212. Minkejja dan, waqt li l-eżerċizzju mili tari sar għall-ħabta tal-10.00 p.m., ir-Ru men ħa r-ritratt fit-8.00 p.m. Ftit ġranet qabel dan ir-rapport, ċertu Edward Zam mit ta’ 29 sena kien fuq il-bejt tad-dar tiegħu f’Birkirkara meta qal li ra oġġett trijangulari u aħmar jimxi b’veloċità ’l bogħod.Fil-ħarġa ta’ l-orizzont tas-17 ta’ Awwis su 2010 kienu ppubblikati ritratti ta’ dwal misterjużi li għebu għalkollox wara 15-il minuta. Dawn ir-ritratti kienu meħudin minn raġel mill-Iklin li nhar is-Sibt 31 ta’ Lulju ra dawl stramb li dam jidher għal aktar minn 10 minuti u li aktar kien qisu ta’ xi tip ta’ “vettura spazjali” milli ta’ ajru plan. “Dan l-oġġett beda jibdel il-kuluri sakemm rajtu jsir ċatt u l-kulur tiegħu sar kannella,” kien qal dan ir-raġel ma’ dan il-ġurnal.Sadanittant, fi storja oħra fuq it-Times nhar it-Tnejn 25 ta’ Marzu, 2013 ġie ppub blikat ritratt ieħor li kien juri oġġett itir mhux identifikat f’Marsaxlokk. L-oġġett deher iswed u kellu forma ovali u deher fil-viċinanzi tal-Power Station ta’ Deli mara.It-tweġibiet għall-mistoqsijiet komuni dwar oġġetti mhux identifikabbli jibqgħu suġġettivi ħafna. Min jemmen li l-aljeni jeżistu jgħidlek li dak kien xi oġġett spazjali, waqt li min ma jemminx jgħidlek li jista’ jkun ukoll riżul tat ta’ effetti naturali u li hemm spjegazz joni xjentifika għalihom. F’waranofsinhar kwiet œafna ta’ Sibtkwalunkwe f’Lulju li gœadda tfaççat dehramhux tas-soltu fis-sema tal-Kottonera, fejnoææett jew oææetti f’formazzjoni partiko-lari nqabdu mill-fotografu tagœna, min-gœajr lanqas biss intebaœ. Anke jekk fil-5ta’ Lulju, gœall-œabta tas-1.00 p.m., RogerAzzopardi kien qed jiæbed sensiela ta’ rit-ratti wara xulxin tal-Baçir Numru u l-iÿviluppi fih biex jintuÿaw f’artiklu relatattat-Torça l-oææetti jidhru f’wieœed biss.Teræa’ l-anomalija lanqas æiet innotata qa-bel l-aœœar jiem meta œaddiem ieœor tagœ-na kien qed ifittex dehra oœra tal-proæettgœal rapport separat ta’ l-orizzont Fl-ewwel daqqa t’gœajn jistgœu jidhru lihuma tjur – forsi kwakk iœufu fl-akwati,iÿda pariri minn esperti jeskludu dan, ankegœax il-forom tas-seba’ “tikek” huma per-fetti l-istess. Il-possibbiltà t’ajruplani mili-tari wkoll æiet eskluÿa, bl-awtorità tisœaq lidakinhar m’gœadda xejn simili minn fuq-na, waqt li l-fotografu lanqas sema’ xejn.

LE GĦAL TAL-QTIGĦPOLITIKAIL-QALB SegretarjuNazzjonalital-Eżekuttivtal-PL CATHERINE FENECH

Jekk tistaqsuni x’inhuma l-aktar kriterji importanti għalija fittħaddim tal-politika, inwieġeb billi ngħid li nagħti importanza lillgħaqda, il-kuntatt kontinwu mannies, is-sinċerità, l-umiltà, il-lealtà u l-importanza lill-għeruq tal-partit li ssibhom hemm xemx u xita. Dan il-partit mhux perfett. Jimmilitaw fih il-bnedmin u bħal kulħadd, aħna lkoll niżbaljaw u niddiżappuntaw jew il-poplu jistenna aħjar mingħandna, jistenna spjegazzjoni. U għaldaqstant trid tibqa’ tagħraf li tkun xprun tal-bidla, xprun tat-tama u tispira kuraġġ. Politika tajba titlob umiltà biżżejjed li tirrikonoxxi l-iżbalji, li tammettihom u li taħdem fuqhom sabiex issewwihom, titgħallem minnhom sabiex ma tirrepetihomx.Tagħtidirezzjoni lejn il-futur, tagħmel kull ma tista’ biex taħseb f’dak li hu fil-bżonn, tkun ta’ spalla meta jaslu żminijiet ta’ sfida bħalma ġarrabna u għadna nġarrbu bilkonsegwenza tal-pandemija u talgwerra fl-Ewropa bl-invażjoni fuq l-Ukrajna mir-Russja. B’hekk, partit jibqa’ relevanti, jibqa’ jappella għannies, jibqa’ jiġbed il-fiduċja u jkun fdat sabiex imexxi u jibqa’ l-għażla naturali tal-elettorat.Il-politika tal-qtigħ ta’ qalb, taddlam, tan-negattività u tal-biża’ m’hemmx postha. Il-poplu juri biċċar li jirriġettaha. Sfortunatament, l-Oppożizzjoni u l-alleati tagħha jogħxew f’din it-tip ta’ retorika, f’din it-tip ta’ politika. Ma jistgħux jew ma jridux jagħrfu li din il-politika ma taħdimx, il-poplu ma jridhiex. Imma jibqgħu għaddejjin biha, partikolarment il-politika tal-biża’ u l-qtigħ ta’ qalb, tal-aħna u l-huma. Rajna fl-aħħar ġranet esponenti li ma jistħux jitkellmu fil-pubbliku u jħeġġu liż-żgħażagħ Maltin u Għawdxin jitilqu minn pajjiżhom. Trid tkun tassew iddisprat politikament biex tasal sabiex tesprimi ħsibijiet bħal dawn. Ma nara xejn ħażin li ż-żgħażagħ tagħna jesploraw opportunitajiet ta’ studju jew xogħol barra minn xtutna. Anzi naħseb li dan jgħinhom u jgħin lil pajjiżna. Imma għajb għal dawk li jxewxu liż-żgħar tagħna sabiex jitilqu mill-pajjiż għax dawn in-nies għandhom l-intenzjoni li jpinġuhulhom mafjuż jew maħmuġ jew nieqes mill-opportunitajiet. Dan kollu għax m’hemmx huma fil-poter. Hekk iridu dawn in-nies, li ż-żgħażagħ jitilfu l-fiduċja f’pajjiżhom u jitilqu. S’hemm jasal moħħhom dawn in-nies ġaladarba mhumiex huma fit-tmun tal-pajjiż. Lil dawn innies infakkruhom li pajjiżna tassew esperjenza massa ta’ eluf ta’ żgħażagħ li kellhom jitilqu minn Malta u Għawdex u jfittxu xortihom f’pajjiż barrani, għaxriet ta’ snin ilu fis-sittinijiet, fi żmien gvernijiet Nazzjonalisti. Din kienet l-iprem soluzzjoni għal gvernijiet Nazzjonalisti ta’ dak iżżmien, biex jindirizzaw l-isfida talqgħad u tan-nuqqas ta’ opportunitajiet ta’ karrieri u Liż-żgħażagħxogħol.tagħna Maltin u Għawdxin mhux inħeġġuhom biex jippakkjaw il-bagalji u jitilqu imma nissuktaw ngħinuhom fl-istudji tagħhom, fil-karrieri tagħhom, filpassatempi tagħhom, fir-rikreazzjoni tagħhom, fl-attivitajiet soċjali u sportivi li jipparteċipaw fihom, fittwettiq tal-ħolm tagħhom u talambizzjonijiet tagħhom, fit-tkattir talġid u tal-opportunitajet ta’ impjiegi ta’ kwalità għalihom, fit-tisbiħ u tisħiħ ambjentali u infrastrutturali, filkisba tad-dar tagħhom, fil-libertà li jħobbu lil min jixtiequ, fl-opportunità li jkollhom familja, li jkollhom l-ulied, fis-serħan il-moħħ ta’ pajjiż sigur. U dan qed jiksbuh u se jkomplu jiksbuh f’arthom bi dritt u bi kburija għax dan hu pajjiżhom u huma, iż-żgħażagħ Maltin u Għawdxin huma il-preżent u l-futur ta’ Malta u Għawdex tagħna. Il-politika tal-qtigħ ta’ qalb, tan-negattivitàtad-dlam,u tal-biża’ m’hemmx postha. Il-poplu juri biċ-ċar li l-OppożizzjoniSfortunatament,jirriġettaha.ul-alleatitagħhajogħxewf’dinit-tipta’retorika,f’din it-tip ta’ politika SurL-għaqdaEditur, fil-Partit Nazzjonalista għandha tibqa’ tissaħħaħ, qalilna l-Viċi Kap tagħhom, Sur Editur. U marti Melda isbaħ minn Bridget Bardot, Gina Lollobrigida u Sofia Loren f’daqqa, qanna! X’kull waħda wkoll. Ara vera maqtugħin mir-realtà dawn in-nies. Kulħadd jgħidilhom li mhux biss messew il-qiegħ, imma niżlu f’abbiss, u huma jgħidu li l-għaqda qiegħda hemm u se tkompli tissaħħaħ.Għalxejn qed jgħidulhom li għandhom apatija kbira fid-Dar Ċentrali, għandhom nuqqas ta’ viżjoni u għandhom kap bla kukki, għax lanqas ħeġġa li jaraw ir-realtà ma għandhom ukoll. Issa, Sur Editur, dan li qal il-Viċi Kap tagħhom li qal li jrid iġedded il-partit. Biex iġedded lill-partit irid jibda mill-qiegħ tal-abbiss. Irid jirrikonoxxi fejn qiegħed il-partit tagħhom u jibda jibni mill-ġdid. Hekk naħseb jien tal-anqas. U ma jibqax jippersisti hu u sħabu, dejjem jekk jagħtuhom permess il-klikka ta’ Jason l-Azzopardi, Karol l-Aquilina u Manuel id-Delia. U jibdew jisimgħu u jaqraw dak li qed jgħidulhom. Nies li qabel kienu fil-partit tagħhom u qalulhom cheerio bye bye. Imma le, ma tarax! Anzi, dawk li qabel kienu fil-partit tagħhom u warrbuhom, qedĦuipattuhielhom.minnħatenBeppe l-Fenech Adami, Kevin il-Cassar, dak li kien ħareġ kandidat għall-elezzjoni u ġab ponn voti u li skont hu, iżjed ma tkun edukat inqas huwa ċ-ċans li tivvota lill-Partit Laburista. Din il-ġimgħa kompla bl-attakk tiegħu fuq dawk li kienu mal-partit tagħhom u l-Gvern tagħna tefagħhom fuq bord. Attakk sfrenat fuq Kristy d-Debono u fuq Frank il-Psaila. U fuq dawk kollha li kienu magħhom u llum għandhom xi pożizzjoni. U semmiehom kollha b’isimhom, wieħed wieħed. Għax skont dan Cassar, li bħall-klikka ta’ madwaru jekk tkun Laburist tkun injorant, mhux kapaċi u ma ħaqqekx tkun f’xi pożizzjoni, lanqas dawk li kienu mal-partit tagħhom u fetħu għajnejhom ma ħaqqhom xejn. Nittama li Alla jbierku lil dan Cassar, meta jkun prima filliera jisma’ l-quddiesa, bħala kattoliku tat-taparsi.GħażiżViċi Kap Perici Calascione – għandek ċans iġġeddu l-partit bin-nies azzjonithom ħażina u l-ħdura li qed inawrukom! Fuq in-naħa l-oħra tal-munita hemm l-Avukat Mark is-Said. Għax jien kollox naqra, kif dejjem ngħidlek, Sur Editur. Dan ukoll ta lista sħiħa ta’ ismijiet. Ta’ dawk li qed jipprovaw jiftħu għajnejn il-partit tagħhom u ta’ dawk li telquhom għax ma jistgħux jissaportuhom aktar.Utaf x’qal ukoll dan is-Said? Qal li dawn li tkellmu fuq il-problemi tal-PeNe, sofrew minn kritika u inġusta u mhux ġustifikata. Imma skont il-Viċi Kap, hemm l-għaqda, id-demokrazija u l-partit tagħhom jisma’ lil kulħadd u lest li jinbidel. U kif għidt qabel, għax Melda tinfiska meta nsemmi lilha biss, mela jien Rudolfu qanna Valentino.Imbagħad jiġi l-Kap tagħhom u jibqa’ jgħidlek ħanina dinja, li l-investiment fin-nies tal-gvern tagħna ta’ sebgħin miljun ewro, fosthom iċ-ċekk ta’ rifużjoni tat-taxxa u ċekk ieħor jistimula l-ekonomija fi żmien ta’ rkupru, kien tberbiq ta’ flus. Ara vera m’għandhomx xi jgħidu dawn ta. L-aqwa li għamlu storja fuq il-baġit tal-Università, għax il-Gvern naqqas l-allokazzjoni b’miljun. Taf x’messhom jgħidu dawn, Sur Editur? Kemm kienu jagħtu huma lill-Università u kemm qed jagħti dan il-Gvern. Taf fuq xiex ma jitkellmux? Fuq il-qgħad. Qgħad li kien jisplodi kieku l-Gvern tagħna ma ħax ħsieb jgħin lill-poplu waqt ilpandemija. Għajnuna li skont l-għaref tal-għorrief hija tberbiq ta’ flus. Hemm aħna, l-aħħar figuri li ħarġu juru li r-rata tal-qgħad f’pajjiżna hija l-iktar rata baxxa li qatt kellna fil-pajjiż. Kulma hawn huma 954 persuna fuq ir-reġistru tal-qgħad. X’differenza minn dak li sibna ma’ wiċċna meta tlajna fil-gvern! U ma ninsewx li kellna l-effetti tal-pandemija ma’ saqajna! Imma għall-Kap tagħhom, dan huwa riżultat ta’ tberbiq ta’ flus. Għad-dieħla!

28.08.202216

Il-Forti maestuż li se jkun aċċessibbli kompletament b’diversi wirjiet “storiċi”

L-Assoċjazzjoni Maltija tal-Ordni ta’ Malta qiegħda tagħmel stedina lill-ar tisti kollha biex jesibixxu x-xogħliji et varji tagħhom fis-sala prinċipali tal-Kavallier ta’ San Ġwann fit-tarf ta’ Triq l-Ordinanza fil-Belt Valletta, li wkoll iservi bħala s-sede tal-Ambax xata tal-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann. Il-wirja, li mistennija tkun mifruxa fuq ġimagħtejn bejn l-24 ta’ Marzu u s-6 t’April 2023, hi miftuħa għal artis ti stabbiliti daqskemm dawk ġodda. Ix-xogħlijiet proposti se jiġu evalwa ti minn ħames esperti indipendenti, li mbagħad jagħżlu liema għandhom ikunu esibiti u eventwalment mibju għin.Fi stqarrija, l-Assoċjazzjoni qalet li qed tilqa’ l-arti fil-forom kollha tagħha, minn pitturi għal skulturi sa ritratti, u jista’ jieħu sehem kull artist li jgħix f’Malta jew Għawdex, inkella joriġina minnIngħadpajjiżna.lil-Assoċjazzjoni se tkun qed taħdem ma’ skejjel, klabbs, kunsilli lo kali u għaqdiet oħrajn lokali biex tin koraġġixxi l-arti u l-artisti, iżda wkoll biex tipprovdi lil kulħadd l-opportu nità li jżuru l-Kavallier ta’ San Ġwann u l-arkitettura rikka li jgawdi b’dis inji militari ġenjali ta’ żmien l-Ordni tal-Kavallieri ta’ San Ġwann. Id-dħul mill-wirja se jmur b’risq ilkarità li titwettaq mill-Ordni ta’ Mal ta biex tappoġġja persuni b’diżabilità, morda, foqra u ħabsin, kif tagħmel kull fejn hemm il-preżenza tagħha madwar id-dinja. Aktar tagħrif jista’ jinkiseb millkwartieri tal-Assoċjazzjoni f’Casa Lan freducci, fi Pjazza Jean de Valette filBelt, permezz tat-telefown fuq 2122 6010 jew 2124 6406 inkella b’email fuq info@orderofmalta-malta.org.mt.

L-ORDNI TA’ SAN ĠWANN BI STEDINA GĦALL-ARTI ĠEDDED IS-SĦUBIJA TIEGĦEK jew issieħeb bħala membru ġdid fil-familja tal-Partit Laburista. Gawdi minn sħubija valida għal tliet snin għall-prezz ta’ €20 minflok €24. Idħol fis-sit www.partitlaburista.org/membership jew ċempel fuq in-numru 5160 2034 (it-telefonata tiswa €10). Tista’ wkoll tagħmel kuntatt ma’ xi membru tal-kumitat tal-lokalità tiegħek. Għal aktar informazzjoni ċempel iċ-Ċentru Nazzjonali Laburista fuq 2124 9900.

IL-FORTI SANT’ANĠLU JIFTAĦ

BL-IRĦIS NHAR IL-VITORJA

Biex tfakkar dawn l-avvenimenti, Heritage Malta ħejjiet programm ta’ at tivitajiet li se jsiru fil-Forti Sant’Anġlu. Se jkun hemm żewġ quddisiet – waħda fl-10:00 fil-Kappella tat-Twelid tal-Ma donna u oħra f’nofsinhar fil-Kappella ta’ Sant’Anna. Wara l-ewwel quddiesa, fil-11:00, se ssir kommemorazzjoni ħdejn il-mafkar tar-Rebħa tal-Assedju l-Kbir, bis-sehem tal-Kumitat Festi Nazzjonali. Din tkun segwita b’dimostrazzjoni mis-Sea Ca dets fin-naħa ta’ fuq tal-forti. Waranofsinhar isiru diversi wirjiet u re-enactments storiċi li għandhom jinżlu għasel mal-viżitaturi. Il-wirji et se jsiru mill-membri tax-Show of Arms, Compagnia San Michele, His Malta Historical Fencing Association, Battlefront Living History Group, Malta Command u Battlefields Living History Re-enactment Troops. Il-Forti Sant’Anġlu jkun miftuħ mid09:00 sas-18:00, bl-aħħar dħul fil-17:30. Il-pubbliku se jkun jista’ jgawdi wkoll veduta mill-aqwa tat-tiġrijiet tar-Re gatta, flimkien ma’ bar li jservi xarbiet u ikelIl-biljettiħafif. jinxtraw biss mill-bieb. Tfal sal-età ta’ 11-il sena kif ukoll membri ta’ Heritage Malta jidħlu b’xejn. Il-membri jintalbu juru l-card tas-sħubija. Aktar tagħrif jinsab fit-taqsima “What’s On” fuq is-sit elettroniku uffiċ jali ta’ Heritage Malta www.heritage malta.org u fil-paġni tal-midja soċjali

28.08.2022 17 Fit-8 ta’ Settembru, nhar il-Vitorja, Her itage Malta se tiftaħ il-bibien tal-For ti maestuż ta’ Sant’Anġlu bil-prezz imraħħas ta’ €3. Il-pubbliku se jkollu wkoll aċċess għan-naħa ta’ fuq tal-for ti, li hi amministrata mill-Ordni Militari Sovran ta’ Malta. Jum il-Vitorja jfakkar żewġ ġrajjiet ewlenin fl-istorja ta’ Malta – it-tmiem glorjuż tal-Assedju l-Kbir fit-8 ta’ Settem bru 1565, meta l-qawwiet Ottomani qat għu qalbhom wara tliet xhur ta’ battalji bla heda biex jippruvaw jaħkmu l-Gżejj er Maltin, kif ukoll id-data fl-1943 meta sar magħruf li l-Italja Faxxista kienet ċediet u b’hekk tat nifs lil Malta fit-Tieni GwerraB’koinDinjija. ċidenza, f’dan il-jum hu ċċeleb rat ukoll it-twelid tal-Verġni Marija.

Giuseppe Dimech mill-Belt Valletta ressaq skuża ħażina kontra Philippina Mogliett mill-Birgu, u taparsi li dar ba għamel wegħda li jiżżew weġ tifla fqira. Madanakollu, nistgħu nissimpatizzaw ma’ Salvatore Darmanin taż-Że jtun, peress li Maria ta’ Casal Qormi kienet truxa f’widna waħda, u, barra minn hekk, kellha wiċċha mmarkat bil-ġidri.MetaLorenzo Fenech ħas sar l-għerusija ma’ bint Rosa Theuma, ressaq bħala raġuni li ommha kienet se tippros titwixxiha wara ż-żwieġ. Xi skużi kienu jkunu dgħajfin wisq, tant li wieħed kien jind una bin-nuqqas ta’ verità. Pereżempju bniedem bar rani, kien isibha konvenjenti li jkollu għarusa f’kull port li jżur. Meta Giuseppe Rizzo minn Pantelleria wiegħed kelmtu lil Florentia Camilleri minn Bormla, beda jiekol f’darha kuljum qabel telaq lejn il-Levant abbord il-pol lacca ta’ Gioachino Isuard Xuereb. Mar-ritorn tiegħu ir rifjuta li jonora kelmtu, għax qal li peress li ma kienx jif hem il-lingwa Maltija, ma se tax ikun jaf x’qed tgħidlu om mha dakinhar tal-għerusija. Barra minn hekk sostna li kien diġà għarus lil Rosa Gi glio, minn pajjiżu. Mhux ta’ b’xejn għalhekk li xebba ma kinitx tiċċans ja, u bħal Tereża, l-armla ta’ Giovanni Busuttil mir-Ra bat Malta, talbet li jisse jħu x-xhieda biex jattendu għall-wegħda tal-kelma talgħarus. Wegħda bil-miktub Rosa Scicluna, li kienet tgħix fil-viċinanzi ta’ Porta Reale, Xi trasgressuri ħallsu qares għar-riskji li ħadu.

IŻ-ŻWIEĠ FL-ANTIK Illum, ħafna koppji jħarsu lejn iż-żwieġ bħala rabta li ddum biss sa ma jiddeċiedu li jisseparaw. Dan jaf ikun peress li d-drittijiet tan-nisa saru ugwali ma’ tal-irġiel; joħorġu jaħdmu u jdaħħlu flus daqs żwieġhom u għalhekk mal-inqas tixlifa, jiddeċiedu li jitilqu lil xulxin. Hemm imbagħad irġiel li jerġa’ jibdielhom mid-deċiżjoni li jkunu ħadu. Iżda dan mhux minn dejjem kien hekk. Jekk imqar inħarsu lejn il-kelma mogħtija fl-għerusija fis-seklu 18 u 19, naraw taqliba sħiħa. Bosta rġiel mhux biss spiċċaw il-ħabs talli kisru kelmthom għaż-żwieġ, iżda talli abbużaw sesswalment mix-xebbiet tagħhom. Madanakollu, insibu rġiel oħrajn, li sabu nisa li gidbu fuqhom bl-istess mod. Iżda kif ngħidu: iż-żejt dejjem tela’ f’wiċċ l-ilma. Minn CHARLES B. SPITERI  Il-Professur Frans Ciappara, li għamel studju fuq iż-żwiġijiet Maltin bejn is-seklu 18 u 19, is emmi li mod kif wieħed seta’ joħroġ mid-diffikultajiet u jiċħad il-kelma li jkun ta, kien li jqarraq bil-kappillan fl-istil ċelebri ta’ Renzo u Lucia – ta’ I Promessi Sposi. Bejn l-1750 u l-1800, il-Professur Ciappara ltaqa’ ma’ 39 każ ta’ żwiġijiet illegali, għalkemm validi. Każ wieħed kien jikkonċerna lil Salvatore di Marco, parruk kier ta’ 20 sena mill-Belt Val letta. L-ewwel kien tgħarras lil Maria Micallef, li mbagħad ħallieha għal Eugenia Busut til, ħassiela mill-istess belt. Peress li omm l-ewwel għarusa kienet se tħarrku biex iġġiegħlu jieħu lil bin tha bħala martu, hu ppjana mossa inġenjuża. Filgħodu, tas-26 ta’ Ġunju 1779, iż-żewġ maħbubin issorprendew lill-Arċipriet ta’ San Pawl, il-Belt, Dun Pascale Grima, fil-konfessjonarju tiegħu. B’leħen għoli l-għarus qal, “Din hija marti!” u Eugenia reġgħet ingħaqdet miegħu: “Dan hu żewġi!” Dakinhar stess, Eugenia tqiegħdet taħt arrest domiċiljari, fil waqt li Salvatore ttieħed filħabs tal-Isqof. Fl-10 ta’ Lulju nbdew proċeduri kontrihom u kienu mmultati 10 oncie kull wieħed. Fr. Grima tgħal lem il-lezzjoni; u meta sar jaf li l-kjeriku Antonio Mallia kien qed jipprova jiżżewweġ klandestinament lit-tifla ta’ Gioachino, baqa’ d-dar biex ma jkunx sorpriż mill-koppja. Il-kappillan tal-Mosta, Dun Filippo Guglielmo Seychel, lanqas ma safa mqarraq. Kien jaf li l-Kavallier mhux profess, Santnin u l-għarusa tiegħu, kienu qed jistennewh u għalhekk ħareġ mill-bieb sekondarju tal-ġnien u telaq lejn il-Belt Valletta biex javża lill-Isqof. Ħallsu qares Xi trasgressuri ħallsu qa res għar-riskji li ħadu. Meta f’Lulju 1758 Giacinto Monas teri żżewweġ lit-tifla ta’ 17-il sena ta’ Giuseppe Mannari no, id-Depożitarju tal-Kurja tal-Isqof, l-Inkwiżitur, Mons Salviati, keċċieh mill-kariga ta’ Maestro di Casa tiegħu, u qiegħdu taħt arrest fil-kun vent tal-Kappuċini l-Furjana. Andrea Debono mill-Isla, għall-ewwel irnexxielu l-pjan tiegħu, iżda wara ddispjacih milli għamel. Meta kellu xi jgħid ma’ Marija Bonavia, ħa kenn abbord galera tal-Papa, u wara tlett ijiem iżżewweġ lil Gaetana. Iżda, meta fl1756, din tal-aħħar mietet, u kien wasal biex jiżżewweġ lil Maria, li sadanittant welldet tarbija, talbet lill-Isqof biex jarrestah sakemm jaċċet ta li jiżżewwiġha, u jeħlisha mill-miżerja kbira li kienet fiha.

28.08.2022QERQ18 U GIDEB QABEL

Meta f’Lulju 1758 Giacinto Monasteri żżewweġ lit-tifla ta’ 17-il sena ta’ Giuseppe Mannarino, id-Depożitarju tal-Kurja tal-Isqof, l-Inkwiżitur, Mons Salviati, keċċieh mill-kariga ta’ Maestro di Casa tiegħu, u qiegħdu taħt arrest fil-kunvent tal-Kappuċini l-Furjana

Kien diffiċli li taħrab mill-qabda tal-Knisja, u bejn l-1750 u l-1800, tressqu 121 każ fil-Qorti tal-Isqof. B’er ba’ eċċezzjonijiet, il-każi kkonċernaw bniet li semmew lill-għarajjes tagħhom biex jonoraw dak li qalu. Pasquale Grima, armel mill-Belt Val letta kien wieħed minn dawn l-irġiel ingannati. Meta Save rio u Maria Camenzuli għarr su lil binthom Anna lilu, hu u t-tifel tiegħu ta’ sitt snin marru joqogħdu magħhom, filwaqt li t-tifla raqdet fid-dar ta’ Graza Schembri, il-ġara tagħhom. Iżda Anna rrifjutat l-għażla tal-ġenituri tagħha, u heddithom li taqbeż mit-ti eqa jekk iġegħluha tiżżew weġ kontra r-rieda tagħha. Billi raw ir-ras iebsa tagħha, bagħtuh.Mhux il-każi kollha was lu għas-sentenza. Xi wħud kienu sempliċement ab bandunati, l-atturi rrinun zjaw it-talbiet tagħhom; fil waqt li oħrajn setgħu ġew riżolti barra l-Qorti. Iċ-ċajt ukoll jinkrimina Ċajta kienet tista’ tinkrimi nak. Benigno Borg, ħaddiem agrikolu minn Casal Ħaż-Żab bar, darba ssuġġerixxa lil ħaddiem sieħbu, Matteo Bonavia, biex jieħu lil ċerta Tereża bħala għarusa. An tonio Fernandez ingħaqad fiċ-ċajta, u ddikjara li kien se jeħodha hu jekk Matteo jirrifjuta. Dan kien biżżejjed biex jibdew proċeduri kon trih; iżda, fortunatament, xhieda oħra xehdu għall-in noċenza tiegħu. Kawżi oħra kienu aktar diffiċli biex jiġu ttrattati.MetaPasquale Grima minn Bormla stieden lil Salvatore Darmanin miż-Żejtun għal ċena, ipproponielu li kellu jiżżewweġ lil bintu Maria, l-armla ta’ Angelo Azzopar di. Skont il-verżjoni ta’ dan, ma kellu l-ebda intenzjoni jagħmel dan, iżda meta ġie f’tiegħu wara li sakkruh bixxorb, sab ċurkett f’subgħajh. Jekk dan il-każ kienx ġenwin jew le ma nafux, għalkemm l-irġiel kienu joħolqu kull xorta ta’ skuża biex ma jonorawx kelmthom.

Kien perikoluż li ma tkunx attent meta tkun amoruż. Giuseppe Agius mill-Imqabba rrealizza dan meta raqad ma’ Grazia Zammit. Missierha sar jaf b’din l-imħabba, u billejl sakkrilhom il-kamra u ħareġ ifittex lix-xhieda

Bonavia, mill-istess raħal, li kien ivvjolentaha fuq mejda f’lejl tal-Ġimgħa f’Novembru 1764. Il-qabla, Teresa Muscat, spezzjonat il-verġinità ta’ Ma ria u vverifikat Madanakollu,l-akkuża.Matteo ma setax ikun il-viljakk. Maria kienet il-konkubina ta’ Paolo Gelfo li kien abbanduna lil martu għaliha. Barra minn hekk, hi u ommha kienu saħansitra ppruvaw ixaħħmu xhud bi flus u xi ħobżiet. Fuq dawn il-provi kollha, l-impu tat kien Valentialiberat.Bonavia minn Casal Ghaxaq ippruvat l-ist ess ingann fuq Michele Gri ma mill-istess raħal, iżda mingħajr suċċess. Maria Colonna mill-Birgu ppruvat bl-istess mod taħtaf lil Pietro Cardona, iżda kollox inbidel kontriha. Mill-1758, il-Qorti tal-Isqof kienet ordnatilha tħalli lill-irġiel miżżewġin waħedhom; u l-Promotur Fiskal, Dun Vincenzo Ciumi, kien saħansitra sab raġel moħbi taħt is-sodda tagħha meta fittex f’kamritha. Terġa’ lejl minnhom, hekk kif il-kjeriku Francesco Butt igieg mill-Birgu kien fi triqtu għad-dar, issejjaħ minn Rosa Meschino. Meta kienu ġew wa, ommha sakkret il-bieb warajhom u ċemplet lillġirien biex jaraw lill-koppja żagħżugħa flimkien. Frances co kien mixli li abbużaha; iżda Rosa kienet magħrufa pubb likament bħala prostituta – u darba kienet saħansitra ħar bet mid-dar u marret il-Belt Valletta tfittex lill-maħbub tagħha, Giovanni Damato.

28.08.2022 19 il-Belt, insistiet ma’ Marcello Gatt minn Casal Lija biex jagħ ti l-wegħda tiegħu bil-miktub. L-att tfassal fid-dar tan-Nutar Giovanni Battista Gatt minn Birkirkara. Għalhekk, meta saret taf li kien ta kelmtu lil xbejba oħra, bdiet proċedu ri fil-Qorti tal-Isqof biex iġġiegħlu jeħodha b’martu. Għall-ewwel irrifjuta u sostna li l-ġenituri tiegħu opponew iż-żwieġ. Meta marad iżda, stqarr ‘l-imħabba’ tiegħu lejha; u aktar tard iżżewġu t-tnejn mill-Kappillan ta’ Porto Salvo. Anke l-kjeriku msemmi aktar ’il fuq, Anto nio Mallia mir-Rabat Għaw dex, ta kelmtu bil-miktub lil Rosina Sobiras: “lo infrascritto in vigo re della presente do parola di matrimonio alla Signora Rosina Sobiras quale prom etto di sposare nella chiesa fra un conveniente tempo, declarandomi d’adesso di lei sposo indissolubile. In fede del vero mi sottoscrivo oggi il 10 Settembre 1778. Io Antonio Mallia.”Iżdarrifjuta li jonora kelmtu u fit-22 ta’ April, 1779 u spiċċa miżmum fil-ħabs tal-Isqof fil-Birgu wara li kien ipprova jiżżewweġ b’mod klandes tin. Kien f’sitwazzjoni diffiċli peress li hu stess ammetta li kellu x’jaqsam max-xbejba. Iżżewġu fil-25 ta’ Settembru, tal-1780. Att sesswali, ħabs u żwieġ Jekk wegħda ta’ żwieġ kienet tkun segwita mis-sess, dan kien jitqies l-istess bħall-kun sens “per verba de praesen ti”, u r-raġel kellu jiċċelebra ż-żwieġ bil-Knisja. Hekk ġara lil Giovanni Angelo Sam mut, spiżjar minn Borm la, li kien taqqal lil Modesta Bravin, xbejba ta’ 20 sena. Meta l-ġenituri tagħha, Piet ru u Tereża, saru jafu li kien ta kelmtu lil xbejba mill-Isla, irrappurtawh lill-Inkwiżitur, Mons Durini, biex iġiegħlu jiżżewweġ lil binthom u jir rimedja l-ħsara li kien għamel fil-konfront tagħha. Antonio Mallia spiċċa priġunier filħabs fl-20 ta’ Ottubru 1760, iżda erbat ijiem wara wieġeb ħati fil-konfront ta’ Modesta u aċċetta li L-istessjiżżewwiġha.kienil-każta’ Maria Abela, armla, li kienet għaru sa lil Giuseppe Meli, it-tnejn minn Casal Ħaż-Żabbar. Ab bandunaha wara li taqqal ha u hi ressqet il-każ tagħha quddiem it-Tribunal tal-Isqof. Wara d-depożizzjoni ta’ Ma ria, li kienet ikkonfermata minn sitt xhieda, Giuseppe kien arrestat; iżda fis-16 ta’ Marzu, 1765, inħeles, wara li ammetta l-akkużi kontrih, u wkoll li kien lest jiżżewwiġha. Kemm Giovanni Ange lo kif ukoll Giuseppe setgħu ddotaw lix-xbejbiet tagħhom mingħajr ma jiżżewġuhom, kif juru biċ-ċar l-eżempji li ġejjin. Pietro Mattia Scevalier kien parrukkier Franċiż, li fl1767 kien jgħix fil-Belt Vallet ta. Huwa taqqal lil Sapienza Zammit u mhux biss kien ik kundannat 51 jum priġuneri ja, iżda safa mmultat 70 skud, li parti minnhom kienu ħlas għat-twelid tat-tarbija, waqt li l-bqija marru għall-omm u t-tarbija.Tomaso Has mill-Belt, ukoll kien parrukkier. Kellu rapporti sesswali ma’ Vin cenza Falzon, xbejba ta’ 24 sena, li welldet tarbija fit-3 ta’ Awwissu 1783. Sapienza Borg, il-qabla u Anna Borg, il-parrina tat-tarbija, ħalfu li tixbah lil Tomaso. Fis-17 ta’ Diċembru ġie mmultat 18-il skud mill-Qorti tal-Isqof, tliet tari bħala ħlas għall-omm, 20 skud għall-bżonnijiet u l-ħwejjeġ tat-tarbija, kif ukoll żewġ tari kuljum għal sena. Kien perikoluż li ma tkunx attent meta tkun amoruż. Giuseppe Agius mill-Imqab ba rrealizza dan meta raqad ma’ Grazia Zammit. Missier ha sar jaf b’din l-imħabba, u billejl sakkrilhom il-kamra u ħareġ ifittex lix-xhieda. Ħa tlieta, fosthom żewġ alarii tal-Qorti tal-Isqof. Meta ra li nqabad, Ġużeppi ta’ kelmtu li jiżżewwiġha. Kavallier biss, bħala membru tal-Ordni ta’ San Ġwann, seta’ joħroġ lib erat. U din kienet l-isfortuna ta’ Katarina mill-Isla. Hi sfat stuprata, infettata b’mard venerju u abbandunata. Mingħajr saħħa, setgħet id dur biss għas-sħaħar, għax li tirrapporta seta’ jkun peri koluż. Talbet l-għajnuna ta’ Ġużeppi, ilsir mgħammed, li taha xi xama’ biex iżżommha fl-idejn, u ftit ilma biex taħsel wiċċha; filwaqt li kellha tiffu miga lilha nnifisha tliet dar biet bil-benzoin. Fil-fatt kien, biex ikunu evitati diżordni jiet u skandli tant komuni, li fl-1769 il-Vigarju Kapitulari, Dun Pietro Francesco Grisc ti ddigrieta li n-nisa romol u dawk mhux miżżewġin, m’għandhomx iħallu rġiel, speċjalment barranin, fi djar hom, la matul il-jum, lanqas billejl, bl-iskuża ta’ għerusija. Dawk li ma obdewx kellhom jiġu eżiljati mill-belt jew raħal tagħhom. Akkużi ta’ stupru Bejn l-1750 u l-1800 mill-117-il każ ta’ twissijiet ġudizzjar ji, 41 minnhom inkisru. Dan sostnewh ix-xbejbiet kon tra l-irġiel tagħhom. Save ria Sammut minn Casal Lija kienet waħda minn dawn ix-xbejbiet. Fl-1768, qrib l-ewwel Ave Maria, meta kienet fuq l-għatba tad-dar ta’ zijitha, Ġużeppi, l-għarus tagħha, qalilha li ommu rie det tkellimha. Kienet skuża, peress li kien jgħix waħdu. Hu tefagħha fl-art u kellu x’jaqsamMinkejjamagħha.dan, l-akkuża ta’ stupru ma kinitx dejjem vera, iżda setgħet tkun att iddisprat min-naħa tan-ni sa biex l-irġiel jiżżewġuhom. Prattiċi simili kienu illega li, u l-ġenituri ħatja ta’ dan l-abbuż kellhom jiġu eżiljati għal dejjem, filwaqt li x-xbej biet stess kellhom iservu għal sena f’wieħed mill-isptarijiet tan-nisa. Minħabba l-għajxien laxk jew il-miżerja tagħhom, ġeneralment ma setgħux isi bu raġel permezz tal-mod ordinarju. Allura, l-imħall fin tal-Knisja, kellhom jo qogħdu ferm attenti, kif juri bis-sħiħ l-eżempju li ġej. Maria Camilleri ta’ 17-il sena miż-Żejtun akkużat lil Matteo

28.08.202220

Il-Forti Sant’Anġlu huwa wieħed mill-aktar fortifikazzjonijiet famużi, li huwa assoċjat mal-Kavallieri Ospitalieri. Huwa magħruf sew minħabba l-irwol importanti tiegħu fl-istorja ta’ Malta. Jista’ jkun li ma kienx l-eqdem jew l-ikbar wieħed, iżda żgur huwa l-iktar monument kuraġġuż tal-importanza strateġika

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

MINN KASTELL FORTIFIKAZZJONIGĦALFAMUŻA

Dalwaqt ser ikollkom iċ-ċans li żżuru wieħed mill-isbaħ imkejjen storiċi f’pajjiżna; il-Forti Sant’Anġlu. L-istor ja tiegħu hija waħda rikka u glorjuża.Malta spiss kienet imse jħa l-Gżira Fortizza minħab ba n-numru kbir ta’ arkitet tura militari li tista’ tidher kullimkien. Dan huwa wirt tal-gżira minħabba l-post strateġiku tagħha u b’porti jiet profondi u siguri. Il-Forti Sant’Anġlu huwa wieħed mill-aktar fortifika zzjonijiet famużi, li huwa assoċjat mal-Kavallieri Os pitalieri. Huwa magħruf sew minħabba l-irwol importan ti tiegħu fl-istorja ta’ Mal ta. Jista’ jkun li ma kienx l-eqdem jew l-ikbar wieħed, iżda żgur huwa l-iktar mon ument kuraġġuż tal-impor tanzaJinsabstrateġika.fil-Birgu, fiċ-ċentru tal-Port il-Kbir u anke jidher sew mill-Ġonna tal-Barrakka ta’ Fuq fil-Belt Valletta. Ilmod l-ieħor biex tapprezza l-pożizzjoni ewlenija tal-For ti huwa li tmur dawra qasira mal-Port il-Kbir fuq lanċa jew dgħajsa. Li tara l-forti mil-livell tal-baħar jgħin biex tifhem il-qawwa protettiva tal-ħitan tiegħu. Il-forti oriġinarjament in bena fil-perjodu medjevali bħala kastell u dak iż-żmien kien jissejjaħ “Castrum Maris”, jew “Castello al Mare” li jfisser, “Il-Kastell malBaħar”. L-ewwel referenza għal “Castrum Maris” hija datata lura għall-1240. Meta l-Kavallieri Ospi talieri waslu fil-gżejjer ta’ Malta fl-1530, huma qagħdu fil-Birgu u Castrum Maris sar il-kwartieri ġenera li tagħhom u l-uffiċċju talGranMal-waslaMastru. tal-Ordni, ilkastell kien jikkonsisti f’bini differenti, inkluża l-Kappel la ta’ Santa Marija, li wara ġiet iddedikata mill-ġdid lil Sant’Anna, u l-kappella ta’ Sant’Anġlu, li wara ġiet id dedikata mill-ġdid lit-Twel id tal-Madonna; li mar-rebħ tal-Assedju, tlaqqmet ‘il-Vi torja’.Sabiex tiżdied il-qaw wa tad-difiża l-kastell reġa’ nbena mill-Kavallieri u ħa l-isem il-ġdid tiegħu - Forti Sant’Anġlu. Sal-1547, il-par ti l-kbira kienet iddisinjata minn Antonio Ferramoli no li nbena wara l-Bastjun D’Homedes, u l-batterija De Guirial inbniet fil-ponta tal-forti mal-livell tal-baħar biex tipproteġi d-daħla tad-Dockyard Creek. Il-kastell ġie mibdul f’for tifikazzjoni qawwija, li kellha rwol ewlieni fl-Assedju l-Kbir ta’ Malta fl-1565. Ir-reżisten za epika tal-Kavallieri mat ul l-assedju ta’ tliet xhur tat lill-fort l-istatus leġġendarju tiegħu.

28.08.2022 21 Il-Forti Sant Anġlu ġarrab ħsara kbira matul l-assed ju u kellu jistenna sas-snin 1690 sabiex jibdew it-tiswiji et It-tqassimmaġġuri. tal-forti tal-lum kien iddisinjat minn Car los de Grunenbergh - perit, inġinier militari u membru tal-Ordni ta’ San Ġwann. Bħala riżultat, xorta tis ta’ tara l-arma tiegħu ’l fuq mill-bieb prinċipali tal-for ti. Ix-xogħlijiet ta’ rikostru zzjoni magħmula minn Carlos de Grunenbergh għamlu l-fortifikazzjoni ta’ Sant’Anġlu aktar b’saħħitha u serviet tajjeb lill-Kaval lieri u lill-mexxejja barranin fil-gżejjer matul il-perjodi ta’ wara.Matul it-tmexxija qasira ta’ sentejn mill-Franċiżi, il-Forti serva bħala l-kwartieri ġen erali tal-Armata Franċiża. Imbagħad, fi żmien il-perjo du Ingliż sar bażi għar-Royal NavyMatulfil-Mediterran.it-TieniGwerra Din jija l-forti reġa’ ġarrab ħsarat kbar. Huwa sofra madwar 70 hit diretta mill-ajru. Meta r-Royal Navy telqet minn Malta fl-1979 il-For ti kien kważi waqa’, speċ jalment wara proġett ta’ trasformazzjoni f’lukanda matul it-tmeninijiet. Fortu natament dan il-proġett ma rnexxiex.Fl-1998 trattat li sar, kien qed jagħti l-parti ta’ fuq tal-Forti Sant’Anġlu, inklużi l-Gran Mastru u l-Kappella ta’ Sant’Anna, lill-Ordni ta’ San Ġwann. B’hekk, il-ban diera tal-Kavallieri reġgħet dehret fuq il-forti flimkien mal-bandiera ta’ Malta. Fl-2012 bdew l-aħħar xog ħlijiet ta’ restawr bil-prezz ta’ €13.4 miljun. Imbagħad, fl-2015 tlesta r-restawr u hekk issa l-forti huwa miftuħ għall-viżitaturi li jistgħu ja raw il-forti nnifsu u l-wir ja ddedikata għall-istorja tagħha.Raġuni oħra biex iżżur il-Forti Sant’Anġlu minbarra li titgħallem l-istorja tagħha hija li tapprezza l-veduti panoramiċi spettakolari talPort il-Kbir, il-Belt Valletta u l-inħawiHemmtagħha.xifatti interessanti oħra dwar il-forti li jistħo qqilhom attenzjoni: Taħt il-forti nnifsu hemm ħabs imsejjaħ “guva”, li ħafna kienu jibżgħu minnu fi żmien il-Kavallieri. Il-ħabs huwa ta’ forma ovali u jinsab faċċata tal-Kappella tat-Twelid. Dan oriġinarjament kien ġiebja tal-ilma.Wieħed mill-aktar priġu nieri famużi hawn kien Car avaggio. Huwa kien il-ħabs wara li darab Kavallier Tal jan. Caravaggio kien magħruf għall-imġiba ħażina tiegħu. Kien diffiċli li taħrab minn din iċ-ċella partikolari. Tis ta’ tkun aċċessata biss per mezz ta’ trapdoor fil-limitu tagħha.Madankollu, Caravag gio kellu x-xorti li rnexxielu jaħrab minnu, għax irċieva l-għajnuna mingħand sħa bu. Wara li ħarab miċ-ċella niżel lejn id-dgħajsa fil-Port, li kienet qed tistennieh u telqet mill-gżira. Il-Forti Sant’Anġlu kienet l-aħħar waqfa fil-waqfa ta’ Caravag gio f’Malta. Wara, ma reġax irritorna għal diversi raġuni jiet.S’issa ħadd mill-artisti bi jografiċi ta’ Caravaggio ma seta’ jsib xi informazzjoni dwar min eżattament irnexx ielu jgħinu jaħrab. L-uniku dokument ta’ Ottubru 1608 juri l-wasla tiegħu fi Sqallija, li jfisser li l-ħarba kienet ta’ suċċess.Huma jgħidu li l-forti għandu l-ispirtu tiegħu stess - il-fatat tal-Grey Lady, mis tress tal-familja Castellan De Nava.L-istorja tgħid li hija ppro testat li ma kellhiex l-ist ess status bħall-mara ta’ De Nava, u beża’ li l-affari ssir pubblika, u għalhekk kien ordna lill-gwardji tiegħu biex jeħilsuIl-gwardjiminnha.qatluha u ssiġil law ġisimha fil-kalzri taħt l-art tal-forti. Malli sema’ li l-gwardji kienu qatluha flok keċċewha, De Nava ordna li jinqatlu huma wkoll. Il-fatat tal-Grey Lady de her l-ewwel darba fil-bidu tad-disgħinijiet, u jingħad li kienet vulgari u aggres siva. Dawn bla dubju huma leġġendi jew stejjer mhux ib bażati fuq kitba storika. Jingħad ukoll li mbagħad seħħ eżorċiżmu, u l-Grey Lady ma reġgħetx dehret għal numru ta’ snin. L-ispir tu tagħha reġa’ deher matul it-Tieni Gwerra Dinjija, meta jingħad li kienet hi li salvat il-ħajjiet ta’ xi suldati minn bumbardament mill-ajru. Skont it-twemmin popo lari, kien infetaħ passaġġ issiġillat u l-iskeletri talGrey Lady u ż-żewġ gward jani nstabu ġewwa fih. Din l-iskoperta mhix irreġistrata fl-ebda rekord uffiċjali. Intom tistgħu żżuru dan il-forti nhar it-8 ta’ Settem bru bi prezz ridott ta’ €3. Min għandu l-passaport ta’ Heritage Malta jidħol b’xejn. Il-forti se jkun miftuħ bejn id-9.00 am u s-6.00pm blaħħar dħul ikun fil-5.30pm. Il-biljetti jistgħu jinxtraw ukoll mill-bieb. Il-pubbliku se jkollu wkoll aċċess għannaħa ta’ fuq tal-forti, li hija amministrata mill-Ordni Militari Sovran ta’ Malta. Jum il-Vitorja jfakkar żewġ ġrajjiet ewlenin fl-istorja ta’ Malta – it-tmiem glor już tal-Assedju l-Kbir fit-8 ta’ Settembru 1565, meta l-qawwiet Ottomani qatgħu qalbhom wara tliet xhur ta’ battalji bla heda biex jippru vaw jaħkmu l-Gżejjer Maltin, kif ukoll id-data fl-1943 meta sar magħruf li l-Italja Faxxis ta kienet ċediet u b’hekk tat nifs lil Malta fit-Tieni Gwerra Dinjija. B’koinċidenza, f’dan il-jum hu ċċelebrat ukoll it-twelid tal-Verġni Marija. Wieħed mill-aktar priġunieri famużi hawn kien Caravaggio. Huwa kien il-ħabs wara li darab Kavallier Taljan. Caravaggio kien magħruf għall-imġiba ħażina tiegħu. Kien diffiċli li taħrab minn din iċ-ċella partikolari. Tista’ tkun aċċessata biss permezz ta’ trapdoor fil-limitu tagħha.Madankollu, Caravaggio kellu x-xorti li rnexxielu jaħrab minnu

28.08.202222 EMAN

“Għamilna ħabta konna nkunu tnejn jew tlieta, biss kulħadd għandu l-impenji tiegħu u ftit li xejn baqgħu jiġu. Biss jien bqajt immur kull ġimgħa”. Filwaqt li jkun qed jimxi, qed jagħti servizz lil Malta stess Fil-fatt, b’ġebla waħda qed jolqot żewġ għasafar – żewġ affarijiet ta’ ġid. Filwaqt li jkun qed jimxi, qed jagħti servizz lil Malta stess. Idealment jisħaq biex ħadd ma jarmi skart barra fit-triq. Mistoqsi x’sodisfazzjon personali qed joħroġ mill-inizjattiva tiegħu, Eman stqarr miegħi li billi joħroġ jimxi ta’ kull filgħodu ma jarahiex bi tqila li darba fil-ġimgħa jnaddaf ċerta żona ta’ Ħaż-Żebbuġ. “Xorta waħda nkun qed nagħmel eżerċizzju fiżiku. Is-sodisfazzjon huwa li ċerti nies, għalkemm in-num ru huwa żgħir meta jaraw li ta’ kull ġimgħa qed tagħti kon tribut siewi, jiddeċiedu li ma jibqgħuxB’dispjaċir,iħammġu”.Eman jgħad di mill-istess inħawi u wara ġimgħa jinnota li l-post li jkun naddaf ikun reġa’ tħammeġ. F’Malta ilna bis-servizz talbulky refuse offrut mill-Kunsil li Lokali, iżda sfortunatament xi nies xorta jippreferu jarmu l-imbarazz barra fit-triq jew fin-natura. Mistoqsi ma’ lie ma tip ta’ skart straordinarju jiltaqa’ u jiġbor, Eman weġib ni: “Għamilt ħafna ġimgħat innaddaf dejjem l-istess post, Wied Qirda. Billi kont immur nimxi ’l hemmhekk kull filgħo du, kont iddeċidejt li nnaddaf dawn l-akkwati għax nieħu gost nimxi f’post nadif milli xi mkien kollu skart. Ħafna dra bi niġbor skart li jkun intrema minn sewwieqa ta’ karozzi jew nies li jkunu għaddejjin minn dawk l-inħawi. Però drabi oħra niltaqa’ ma’ skart goff li n-nies ikunu ħadu fil-post speċifikament biex iħalluh hemm. Fosthom ġieli sibt af farijiet tad-dar bħal fridges, tyres, żraben, bozoz, bagalji, ħwejjeġ. Minn kollox jintrema fin-natura. Hija ħasra li dak li jkun jinżel il-wied biex jarmi dawn l-affarijiet meta hawn servizz b’xejn li jiġborlok dan kollu minn wara l-bieb taddar,” sostna miegħi. Miegħu ġibt id-diskors ukoll, li lokalment hawn bos ta għaqdiet li jieħdu inizjat tiva fuq bażi volontarja, anke individwi bħal Eman stess li huma wkoll inaddfu postiji et pubbliċi mill-iskart li jin trema barra. Naf ukoll li jieħu gost li min hu interessat li jagħmel xi ħaġa għal Malta, jagħmel l-istess ħaġa li qed jagħmel hu stess u jista’ anki jiġi jiġbor miegħu kull nhar ta’ Ġimgħa. “Iva, hawn ħaf na għaqdiet u nies ta’ volon ta tajba li qed jagħmlu hekk. Kulħadd qed jagħmel il-parti tiegħu u kulħadd qed jagħmel xogħol siewi. Jien lil dawn in-nies ninżalhom il-kappell. Ilkoll jistħoqqilhom kull tifħir u kulħadd jista’ jieħu l-iniz jattiva li jnaddaf imqar rokna żgħira fl-inħawi ta’ fejn jo qgħod”. Rebaħ Citizen Award waqt il-Malta Waste Reduction Awards Din is-sena wkoll Eman rebaħ Citizen Award waqt il-Mal ta Waste Reduction Awards. Kont naf li ġie mogħti €1,000 li huwa stess tagħhom lill-Kun sill Lokali ta’ Ħaż-Żebbuġ sabiex jinvestuhom f’siġar għall-istess lokalità. Ħallejt f’idejh sabiex jelabora aktar dwar dan il-fatt. “Applikajt għaliha għall-ħabta ta’ No vembru meta ħarġu l-applika zzjonjiet. Insejt min kien qalli biha. Biss niftakar inwiegħed AZZOPARDI INADDAF L-AKKWATIVOLONTARJAMENTLIJIMXIFIHOM

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

Il-mixi żgur li huwa rilassa ment għal min jiflaħ jagħmel mixja kemm twila kif ukoll qasira. L-importanti li wieħed jibqa’ attiv. Dan l-aħħar sirt naf b’żagħżugħ li ’l hena tiegħu li jmur jimxi fl-akkwati tad-dar tiegħu. Iżda ma setax iniżżel il-fatt li kull darba jinzerta ma’ wiċċu skart mormi bla rażan. B’hekk beda inizjattiva volon tarja li ta’ kull ġimgħa jnaddaf l-akkwata fuq bażi volontarja. Qed nirreferi għal Eman Azzo pardi.Għandu 46 sena, trabba u għadu jgħix Ħaż-Żebbuġ li hu għal qalbu ħafna. Iħobb ħafna dak kollu li għandu x’jaqsam man-natura. Iħobb imur mix jiet fil-kampanja, trekking, kif ukoll dak kollu li huwa Malti, b’mod partikolari l-festi. Rig ward xogħol kien jaħdem bħa la social worker, imma ddeċie da li jieqaf wara 22 sena biex jiffoka fuq affarijiet oħra li jħobb. Iħossu persuna attiva, li jmur jimxi kull filgħodu, iħobb jgħin u jisma’ lil kulħadd. Bħala parti mill-eżerċizz ju fiżiku tiegħu, kien joħroġ jiġri fl-inħawi ta’ barra ta’ Ħaż-Żebbuġ, u kien qed jara ħafna skart mormi. B’hekk ġietu l-idea li miegħu jġorr borża tar-riċiklaġġ u fi spazju ta’ tliet kilometri, dejjem kien jispiċċa jiġbor maż-żewġ jew tliet boroż mimlijin skart li jkun ġie mormi barra fit-triq. Fil-fatt, ilu għal dawn l-aħħar sentejn, kull nhar ta’ Ġimgħa, jiġbor l-iskart li jsib. Mistoqsi kif nibtet din l-idea, u jekk hux qed ikollu xi tip ta’ għajnuna għal din l-inizjattiva, Eman weġibni: “Bdejt din l-inizjat tiva meta kont qed nara ħaf na skart mormi fil-widien u fil-mogħdijiet ta’ madwar irraħal. Dak iż-żmien kont im mur nimxi jew niġri kull fil għodu. Għalhekk iddeċidejt li kull nhar ta’ Ġimgħa minflok immur nimxi jew niġri, nieħu borża tar-riċiklaġġ u niġbor kemm jista’ jkun skart. Din l-inizjattiva tajtha l-isem Giv ing Back Fridays għax b’hekk inkun qed nagħti xi ħaġa lura lir-raħal u lill-ambjent li tant inħobb u ngħożż,” beda jgħidli Eman.Sirt naf li matul dawn is-sentejn ġew jgħinuh xi ftit nies, iżda l-biċċa l-kbira tad-drabi jkun waħdu. Xi kul tant imorru xi ħbieb jgħinuh.

Flimkien ma’ Nancy

SKEDA ONE 06:30 ONE News 06:45 Music Legends 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-jum 08:35 Indigo 11:00 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Pink Panther 13:30 Telebejgħ

Emilja 17:00 Indigo 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Primetime Preview 20:20 HazZzard Update 20:30 Country Jamboree 21:05 The BBQ League 22:10 Xablott 22:50 Reboot 23:30 ONE News TLIETA30-08 06:30 ONE News 06:45 CookingWhat’s 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Melodija Taljana 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 Primetime Preview 20:20 HazZzard Update 20:30 News Point 21:00 Tonight 21:15 The BBQ League 23:30 ONE News 01-09 ĦAMIS SIBT03-09 TNEJN 06:30 ONE News 06:45 Ondroad 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet 12:40 Primetime Preview 12:45 Reboot 13:30 Telebejgħ 14:30 Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:18 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 Tentufiet 20:30 Melodija Taljana 21:15 Pirotekniċi 23:30 ONE News 02-09 ĠIMGĦA

The Local Traveller

Bdejt din l-inizjattiva meta kont qed nara ħafna skart mormi fil-widien u fil-mogħdijiet ta’ madwar ir-raħal. Dak iż-żmien kont immur nimxi jew niġri kull filgħodu lili nnifsi li jekk nirbaħ xi ħaġa nroddha lura f’forma ta’ siġar lill-Kunsill Lokali. U hekk ġara. Irbaħt Citizen Award mogħ ti mill-WasteServ. Kif spiċċat iċ-ċerimonja ċempilt mill-ew wel lis-Sindku u infurmajtu li kont erbaħt €1,000 u nixtieq nonfoqhom billi nixtri am mont ta’ siġar biex jitħawlu f’Ħaż-Żebbuġ”.Kolloxma’ kollox, s’issa Eman irnexxielu jiġbor u jim la madwar 400 borża taż-żibel matul 100 sessjoni li organiz za. Fil-fatt, matul il-100 dar ba li ilu joħroġ jiġbor l-iskart ġabar b’kollox 400 borża skart. “Għal uħud huma ħaf na, waqt li għal oħrajn huma ftit. Biss jien naraha li kieku ma ġbarthomx, fil-widien u flibħra tagħna hemm 400 borża oħra skart,” stqarr Eman. Fl-aħħar ta’ din l-intervis ta stedintu jgħaddi messaġġ lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Il-messaġġ huwa sempliċi. L-ambjent ta’ madwarna huwa tagħna wkoll. Ejjew nieħdu ħsiebu kif nieħdu ħsieb djar na. Ejjew napprezzaw iktar is-sbuħija tal-gżejjer tagħna u nħalluhom isbaħ milli kif in huma għall-ġenerazzjonijiet li ġejjin,” temm jgħid Eman. 14:30 11:20 12:30 12:35 15:30 15:35 17:30 18:45 19:20 19:30 20:10 11:45 12:40 12:45 13:30 14:30 15:30 15:35 15:45 16:00 17:00 19:20 12:35 12:40 12:45 13:30 14:30 15:30 15:35 15:45 16:00

Gawdenz

ONE News

Telebejgħ

Primetime Preview

Primetime Preview

ONE News

Emilja

Indigo

ONE News

Tentufiet

Tentufiet

ONE News

ONE News

Primetime Preview

Tentufiet

08.11.202028.08.2022 23

Telebejgħ

Ieqaf 20 Minuta 20:30 Klassi Għalina 21:15 The Malta BBQ League 22:15 Flip the Venue 23:30 ONE News 29-08 06:30 ONE News 06:45 Pink Panther 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-Jum 08:30 Indigo 10:45 Klassi Għalina

Gawdenz 15:30 ONE News 15:35 Tentufiet 15:45 Primetime Preview 16:00 Emilja 17:00 Indigo 19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 Tentufiet 20:30 Pjazza 21:30 The Big Step 22:50 Il-Willy 23:30 ONE News 06:30 ONE News 06:45 The TravellerLocal 07:25 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Ulied Maltin 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:33 Mad-Daqqa t’Għajn 09:30 HazZzard

What’s Cooking

Telebejgħ

Primetime Preview

ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:10 PreviewPrimetime 20:20 HazZzard Update 20:30 Tlieta Kontra Tlieta 21:30 Game Over 22:30 Flip the Venue 23:30 ONE News 31-08 ERBGĦA 06:30 ONE News 06:45 Country Jamboree 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Ulied Maltin 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:40 Ieqaf 20 Minuta 09:00 Paperscan 10:00 Popcorn 10:20 Melodija Taljana 10:50 Esperti 11:20 Telebejgħ 12:30 ONE News 13:10 Indhouse 13:30 Pirotekniċi 15:30 ONE News 15:35 Ondroad 16:10 News Point 16:40 Mad-Daqqa t’Għajn 17:30 Eko Djar 18:30 Mill-Festa 19:25 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:15 Mill-Festa 23:30 ONE News 04-09 ĦADD 06:30 ONE News 06:45 Mad-Daqqa t’Għajn 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 Primetime Preview 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Indigo 10:40 Klassi Għalina 11:45 Telebejgħ 12:30 ONE News

Country Jamboree

Mill-Festa

Gawdenz

Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Tentufiet

ONE Sports & Temp

Mill-Festa

Nibda biex ngħid minnufih illi dan il-ktieb mhux bijografija tal-Professur Oliver Friggi eri, lanqas studju dwar il-ħidma kbira tiegħu fil-qasam letterarju tal-ilsien Malti, kemm bħala kittieb kif ukoll bħala kritiku letterar ju. Imma hemm għadd ta’ raġunijiet għaliex deherli li kelli nippreżentah f’xogħol separat minn kitbiet oħrajn dwar xi kittieba tal-Malti li ltqajt magħhom. Dawn l-aħħar snin, Oliver u jien kien ikollna ħafna okkażjonijiet nilt aqgħu waqt laqgħat uffiċjali, fosthom fil-Pala zz Sant’Anton, il-Verdala, u postijiet oħrajn. Darba sabni ħabib tagħna t-tnejn u staqsie ni biċ-ċajt, “Imma xi tkunu qed tgħidu inti u Oliver, tant tintilfu?... Tifhmu sewwa?” Veru li minħabba l-marda li kienet ħakmitu ma kienx faċli tifhem mill-ewwel dak kollu li kien jgħidlek Oliver, u kont naqsam qalbi ngħidlu, “Mhux qed nifhmek, Oliver!” Imma l-osser vazzjoni li għamilli dan il-ħabib ġegħlitni nif hem illi fis-sewwa xi ħwejjeġ li qalli Oliver kel li nwassalhom lil kulħadd. Dan il-ktieb, mela, hu t-twassil ta’ xi ħwejjeġ li qalli l-Professur Oliver Friggieri li jidhirli li għandhom ikunu għall-widna ta’ kull Malti u Għawdxi. Barra minn hekk, nixtieq ukoll li dan ilktieb ikun ta’ tagħrif utli bħala pinzellata umli biex tkun tista’ titpinġa matul is-snin fil-ġejjieni l-istampa ċara ta’ min kien tassew il-bniedem Oliver Friggieri. Ħafna minn din il-kitba f’dal-ktieb hi msejsa fuq taħditiet li kellna flimkien hu u jien fuq medda ta’ ħamsin sena, barra minn xi taħdit irrekordjat bejnietna, fost oħra jn f’April tal-2007 u f’April tal-2017. Konna nitkellmu fuq elf ħaġa jien u Oliver, bħalma jagħmlu l-ħbieb matul is-snin twal li jkunu jafu lil xulxin u jkollhom ideali jixxiebhu. Kbirna minn żgħażagħ mimlijin ħolm u en erġija, u mbagħad xjaħna wkoll flimkien, biex kellna wkoll l-opportunità nixħtu ħar sitna ħafifa lura niflu sewwa ħajjitna kenitx utli għall-ideali li kellna, jekk kitbietna kinux għenuna biżżejjed u kif xtaqna biex niksbu dak li ħlomna, jew jekk ħajjitna kenitx jaħas ra nħliet fil-ħolm li kellna, jekk il-ħolm kienx wara kollox baqa’ ħolm biss ... u jekk il-ħolm li kellna kienx ħolm li kien l-ideal ta’ min joħolmu. Billi Oliver kien jaf dwar il-ħsieb tiegħi fuq il-pubblikazzjonijiet li kelli f’moħħi dwar xi kittieba li semmejt, u li l-Professur Aquilina kien xtaqni nikteb dwar ħidmietu u ħajtu, kont tlabtu jkellimni aktar fuq Aquili na, u se nwassal ukoll dan it-tagħrif. Dan il-ktieb hu riżultat tal-għożża, irrispett reċiproku u l-imħabba bejn ħbieb kbar bl-istess ideali. Mingħand Oliver rajt rispett kbir u mħabba ta’ ħabib sinċier tul għomor na. Għall-bidu tal-ħbiberija tagħna konna nkunu mħabbtin bl-istudju tal-karriera tagħ na u sikwit bogħod f’pajjiżi oħrajn. F’għeluq is-sebgħin sena tiegħi, Oliver ma tantx kien f’sikktu. Kien marid, la jiflaħ jimxi sewwa u lanqas jitkellem sewwa. Imma hemm kien. Ġie għall-okkażjoni. Marid mejjet, imma ried jitkellem ta’ bilfors dwar kitbieti.

28.08.202224 reċensjoni tal-ktieb Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 01 X’inhi waħda mill-wegħdi elettorali tal-Partit Demokratiku (PD) Taljan? Tweġiba: NumruIsem: tat-telefown: Indirizz: Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb OLIVER FRIGGIERI U JIEN. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 4 ta’ Settembru. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi. Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb FRA MUDEST U R-RIXA hija: Mistoqsija: Fuq xiex inhi msejsa ħafna minn din il-kitba f’dan il-ktieb? A.BARTOLO - MARSASKALA R. CUTAJAR - SANTA LUĊIJA Rebbieħ: OLIVER FRIGGIERI U JIEN

THE SICK RIPPER

28.08.2022 25 L-AMERIKAN

William Devin Howell huwa qattiel tal-massa Amerikan li fl-2003 qa tel seba’ persuni. Għall-bidu, Howell instab ħati bil-qtil ta’ vittma waħda wara li xhud qal li raha tirkeb ma’ Howell u wara ma raha qatt iżjed. Peress li ma kien għadu nstab l-eb da katavru, Howell weħel 15-il sena ħabs wara sejba ta’ evidenza fil-vet tura tiegħu. Waqt li kien qed iservi din is-sentenza, kaċċatur sab tliet katavri wara stabbiliment tax-xiri u wieħed mill-katavri kien tal-vittma li Howell kien mixli li qatel. Waqt l-in vestigazzjoni, il-pulizija spiċċaw biex sabu seba’ katavri b’kollox u s-sen tenza ta’ Howell inbidlet minn 15-il sena għal 360 sena. Min hu William Howell? William Devin Howell twieled fil-11 ta’ Frar tal-1970, f’Hampton f’Virginia, fl-Istati Uniti. Howell kien imrobbi mill-ġenituri tiegħu f’ambjent tajjeb u qatt ma sofra minn xi tip ta’ abbuż. Bħala bniedem, Howell kien wieħed kalm iżda iktar ma beda jikber, iktar beda jkollu ideat u fantasiji vjolenti li kienu jinvolvu l-istupru. Hu kien jab buża mid-droga u minn hawn beda jxellef difrejh mal-pulizija. Howell hu kemxejn differenti minn qattiela tal-massa oħrajn għax hu qatt ma qatel jew ħaqar xi annima li qabel qabad joqtol in-nies. Ħafna drabi, qattiela tal-massa l-ewwel jib dew billi joqtlu l-annimali u mbagħad iduru għan-nies. Il-vittmi Howell kien isuq vann ta’ lewn ikħal u fih kien irikkeb lill-vittmi tiegħu. B’kollox, hu qatel seba’ persuni. Fl2005, il-fdalijiet skeletali tagħhom instabu minn kaċċatur qalb is-siġar wara stabbiliment tax-xiri, li Howell kien jirreferi għal dan il-post bħala ‘l-ġnien’ tiegħu. Għall-bidu nstabu tliet katavri u wara iktar tfittxija nstabu l-erbgħa l-oħra. L-ewwel vittma kienet Melanie Ruth Camilini, li kellha 28 sena u kellha żewġt itfal. Camilini kienet tabbuża mid-droga u kemm-il dar ba għosfrot għal ftit jiem qabel ma tirritorna d-dar. Fl-1 ta’ Jannar tal2003, Camilini dehret fil-kumpanija ta’ żewġt irġiel u wara ma dehritx ik tar. It-tieni vittma kienet Janice Rob erts, persuna trans li l-isem proprju tagħha kien Danny Lee Whistnant. Whistnant dehret l-aħħar fit-18 ta’ Ġunju tal-2003 fejn xi persuni rawha tidħol fil-vann ta’ Howell. Meta How ell ġie arrestat, hu qal li qatilha għax xħin prova jingaġġa f’attivitajiet ses swali magħha, hu ntebaħ li kienet trans u b’hekk fgaha. It-tielet vittma kienet Diane Cu sack ta’ 55 sena. Cusack kienet tabbuża mid-droga u peress li ma kellhiex kuntatt mal-qraba tagħha, hi qatt ma ġiet irrappurtata nieqsa meta għebet fl-2003. Ir-raba’ vittma kienet Nilsa Arizmendi ta’ 33 sena. Oħtha rrappurtatha nieqsa fil-31 ta’ Lulju tal-2003. Arizmendi kienet tab buża mid-droga u l-għarus tagħha kien wieħed milli jbigħha. Meta ġie interrogat l-għarus ta’ Arizmendi, hu qal lill-pulizija li l-aħħar li raha kienet ma’ Howell fil-25 ta’ Lulju għal ħabta tas-2.30 a.m. L-aħħar tliet vittmi kienu Marilyn Gonzalez ta’ 26 sena, Joyvaline Mar tinez ta’ 23 sena u Mary Jane Menard ta’ 40 sena, li kollha għebu sa Ottubru tal-2003.F’April tal-2004, il-pulizija bdew jissuspettaw f’Howell wara li l-għarus ta’ Arizmendi semma li hu raha l-aħħar miegħu. Dan wassal għall-in terrogazzjoni ta’ Howell u għat-tfittx ija fil-vann tiegħu. Fuq wara tal-vann, il-pulizija sabu tbajja’ tad-demm, li wara li saru t-testijiet, sar magħruf li d-demm kien ta’ żewġ persuni, li waħda minnhom kienet Arizmen di. Dwar din is-sejba, Howell qal li d-demm kien hemm għax Arizmendi ġġieldet mal-għarus tagħha fil-vann tiegħu iżda ma ġiex emmnut. Hu ttel la’ l-qorti fejn ġie mixli bil-qtil tagħha, iżda peress li ma kienx instab il-kat avru, hu weħel biss 15-il sena ħabs. Sadanittant, il-pulizija kienu għad hom ma jafux li Howell kien qatel iktar nies għax il-katavri tagħhom kienu għadhom ma nstabux meta ġie arrestat. F’April tal-2015, kaċċatur sab fdalijiet skeletali wara l-istabbil iment tax-xiri WestFarms. Il-pulizija saru jafu li dawn kienu ta’ Cusack, Martinez u Menard. Fit-28 ta’ April, il-pulizija sabu l-fdalijiet ta’ Arizmen di, Gonzalez, Camilini u Whistnant. Ħabsi li kien ikun ma’ Howell filħabs qal lill-pulizija li Howell qallu li ddeskriva lilu nnifsu bħala ‘sick rip per’ u li darba minnhom raqad ħdejn wieħed mill-katavri fil-vann qabel ma ħelesFis-17minnu.ta’Novembru tal-2017, How ell ġie mixli bil-qtil ta’ Cusack, Mar tinez, Menard, Gonzalez, Camilini u Whistnant, fejn hu wieġeb ħati. Hu weħel sitt sentenzi ta’ għomor il-ħabs (60 sena fl-istat ta’ Virginia), b’to tal ta’ 360 sena. Hu qiegħed jiskonta s-sentenza fiċ-Cheshire Correctional Institution.

William Devin Howell kien jaħbi l-vittmi “fil-ġnien” Kitba ta’ STEPHANIE CACCIATTOLO Howell kien isuq vann ta’ lewn ikħal u fih kien irikkeb lill-vittmi tiegħu. B’kollox, hu qatel seba’ persuni. Fl-2005, il-fdalijiet skeletali tagħhom instabu minn kaċċatur qalb is-siġar wara stabbiliment tax-xiri William Devin Howell, magħruf bħala The Sick Ripper Il-vann li fih kien jistupra u joqtol lill-vittmi

28.08.202226 GĦAQQAD IL-KAXXI Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi. Eżempju: Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa. SIB IL-VALUR Kull ittra fiha valur, uħud mill-valuri huma diġà mpoġġija. Uża dawn il-ħjilijiet biex issib il-kumplament tal-valuri tal-ittri. 25191371 221610426201482 2317115211593 2418126

28.08.2022 27 449TISLIBA MIMDUDIN: 1.Sħana, 4.Mewġ, 7,15.Ssaporta, 9.Ħad, 10.Sprall, 12.Storja, 16,18. Rokna, 19.RIP, 20.Attur, 21,23.Bċejj eċ, 24.Aroma WEQFIN: 1.Saħħar, 2,17.Addoċċ, 3.Ass,5.Eta, 6,11.Ġelat, 8.Sparatura, 12,13.Skont, 14.Arrigo, 21.BAJ SOLUZZJONI TAL-AĦĦAR TISLIBA SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA Irbaħ shampoo u conditioner tad-ditta Wella. Aqta’ din il-logħba u ibgħatha lil: KOMPETIZZJONI WELLA, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000 L.CASSAR - RABAT Indirizz:Isem: WEQFIN: 1. Kompli l-qawl: Għal... Ferrantein-nagħlatilef(6)(1,1,1) 2,5. Ninħaslu biha (6) 3,23. Ma jidhirx (7) 5. Ara 2 6. Nofs tond? (3) 8. il-pastizziJagħmel (9) 11. Ara 9 12,13. Biċċa (5) 13. Ara 12 wieqfa 14. Issielet (6) 15. Ikla (6) 17. Ara 7 21. Ara 18 22. Ara 19 MIMDUDIN: 1. ir-RotundaRaħal (5) 4. Mużew Vallettafil-Belt(4) 7,17. Nefqa (5) 9,11. Brodu? (5) 10. Jitpejjep (6) 12. Aktarx politiku (6) 16. Robert Inglott Attard (1,1,1) 18,21W Jista’ jkun mimli pastizzi (5) 19,22. Ħawwad (6) 20. Ikla tajba (5) 21. mqassarLaboratorju(3) 23. Ara 3 24. fil-mużikaJinżamm (5) Bi 3 320233170NUMRI175346516573746776783863931 B’4 0130NUMRI 0295013703740707164622732279247724842803382340484050423842694307 6838653257295277477160136214721572187251743374487505768481638261 B’5920296629821NUMRI0311003777093600989518110208862393238813399814549360477 B’699828886587919372748771818935390875NUMRI070062212579299981440258B’7NUMRI0467183 7832622616B’10Bi2306379170223634715328NUMRI2741053697487725B’9NUMRI018576223622744498NUMRI8652812881

Editorjal IL-ĦILA

Fl-intervista ta’ nhar il-Ġimgħa, il-Prim Ministru Robert Abela kompla, kif għamel ukoll ġim għa qabel, jibni fuq l-aspettat tivi li għandu jkollu pajjiżna llum u għada, minkejja l-isfidi diffiċli li ninsabu Fiċ-ċirkostanzi,fihom.il-kuraġġ u d-determinazzjoni bla qies ukoll mhumiex biżżejjed biex tkompli tikseb l-aħjar riżultati, kif qed jagħmel bħalissa pajjiż na, waqt li tindika iżjed investi menti u prosperità għal li ġej. Irid ikollok ħila amministratti va B’diskorsupartikolari. u b’azzjonitu, ilPrim Ministru diġà wera li, taħt it-tmexxija tiegħu, qed niks bu riżultati simili għal dawk li konna qed niksbu fl-2019, qabel waslet fuqna l-pandemija talCOVID-19. Iżjed minn hekk hu tenna li llum qed naspiraw li ma nkomplux inqabblu r-riżul tati miksuba ma’ dawk ta’ tliet snin ilu fi żmien li konna diġà għaddejjin mill-aħjar perjodu wara l-bidla fil-Gvern fl-2013, iżda saħansitra naqbżuhom ap pena noħorġu minn din il-fażi ta’ “Dejjemrkupru. insemmu l-2019 u nagħmlu dan il-benchmark ta’ paragun magħha – u tifhim ha għax dik kienet is-sena ta’ qabel il-pandemija. Allura neċessarjament f’din il-fażi ta’ rkupru ekonomiku, fl-irkupru ta’ kull settur li hemm fis-soċ jetà tagħna, wieħed irid ikollu dak il-benchmark. Imma jie na ngħid ukoll li, kif noħorġu minn din il-fażi ta’ rkupru, im bagħad il-benchmark nazzjo nali ma jibqax l-2019. Imbagħad irid ikollna benchmarks ġodda, miri ġodda, li saħansitra jaqbżu u jaqbżu sew dak li kellna fl2019,” kien eżatt id-diskors ta’ Dr F’baħarAbela. ta’ qtigħ il-qalb, li llum il-ġurnata jiddomina kul limkien madwarna u lil hinn, kliem bħal dak jaspira lil kull ċittadin Malti u Għawdxi ta’ rieda tajba li ma jrid xejn iżjed minn għajxien diċenti u li dej jem ikollu rasu mistrieħa għallġejjieni, b’pajjiż li jkun ammi nistrat bl-aħjar mod minn xi ħadd li jafda tassew. Minbarra l-istatistika loka li u internazzjonali, li tagħmel ġustizzja mal-ħidma sfiqa li twettqet fl-aħħar sentejn u nofs, kull ċittadin jesperjen za r-ritmu ekonomiku li qed jirranka sew, avolja għadna nkarkru bil-virus u sitt xhur ta’ invażjoni Russa fl-Ukrajna qed iġġib kriżi tal-enerġija f’għadd ta’ Imqabbelpajjiżi. mal-2008 meta pajjiżna ntlaqat bi żbrixx minn kriżi finanzjarja, li wkoll kienet ferm iżgħar mill-għawġ inter nazzjonali tal-lum, u s-snin li ġew warajha, iċ-ċirkostanzi tallum jixhdu differenza ħafna ak bar milli wieħed jista’ qatt isib bejn in-nida u d-dulluvju. Minbarra li, 14-il sena ilu, Gvern Nazzjonalista approfitta mill-okkażjoni biex jgħabbi lillpajjiż bl-agħar kontijiet pos sibbli, ukoll ma kienx kapaċi jrażżan il-qgħad, li baqa’ jakku mula għal numru ta’ snin, jew inkella jistimula l-ekonomija li baqgħetBil-maqlubtistaġna.illum, il-Gvern mhux biss iservi ta’ “cushion” kbira għaż-żidiet astronomiċi fil-prezzijiet tal-enerġija u l-fuel, billi jippompja miljuni kbar ta’ ewro f’sussidji, imma sostna lill-familji u lin-negozji b’finanzjament dirett. Quddi em il-bqija tal-Ewropa, jista’ wkoll jiftaħar bl-akbar tkabbir ekonomiku u bl-inqas rata ta’ qgħad fl-istorja nazzjonali. Għall-istess Partit Nazzjona lista, li llum lanqas mill-Oppo żizzjoni mhu kapaċi jsib bilanċ xieraq u ġust fl-amministrazz joni interna tiegħu, dan hu biss ħela u tberbiq ta’ flus. Ovvjament Bernard Grech u sħabu, li jinsabu fi kriżi eżis tenzjali, jistgħu biss joffru kliem irħis li ma jsarraf fl-ebda sustanza. La għall-pajjiż biex ikompli ħiereġ b’saħħa minn sitwazzjoni diffiċli u lanqas għall-poplu Malti u Għawdxi kollu li jippretendi l-aħjar pro tezzjoni tal-Istat, inkluż – iżda mhux biss – biex jibqa’ jrażżan l-għoli fil-prezzijiet u pajjiżna ma jsofrix minn splużjonijiet akbar kif qed jiġri barra. Għal dan il-għan, l-aħbar li l-Gvern se jniedi mekkaniżmu speċjali li jindirizza l-inflazz joni għal dawk meqjusin l-iżjed vulnerabbli u għal ċirkostanzi straordinarji bħal dawk tal-lum intlaqgħet b’mod pożittiv ħaf na.Għalhekk ukoll, maġġoran za dejjem akbar tal-poplu Malti u Għawdxi għadha tagħti l-fi duċja sħiħa tagħha lill-ħila talamministrazzjoni Laburista.

AMMINISTRATTIVA

2828.08.2022

F’baħar ta’ qtigħ il-qalb li jiddomina

kullkliemuil-Primmadwarnakullimkienulilhinn,MinistruRobertAbelajibqa’jaspira,biub’azzjonitu,lilċittadingħalpreżentufuturaħjar,minkejjaċ-ċirkostanzi