Kullhadd 25 08 2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

INTERvISTA MAÇ-

champion Ewropew Nathan Lee Xuereb Il-Óadd 25 ta’ Awwissu, 2013 Óar©a Nru 1,050

Ara pa©ni 35 u 36

Prezz ›0.80

INTERvISTA MAL-PRIM MINISTRU JOSEPH MUSCAT MAR-RIvISTA INTERNAzzJONALI CITIzEN TODAY

“IRRIDU LI MALTA TIMMARKA B’SAÓÓA FUq IR-RADAR TAL-INvESTITURI FID-DINJA” Il-PM Joseph Muscat “Irridu li Malta tkun mag˙rufa flEwropa u fid-dinja b˙ala post fejn wie˙ed jista’ jag˙mel in-negozju. Hawnhekk, l-investituri jistg˙u ja˙dmu ming˙ajr telf ta’ Ωmien, jistg˙u jsibu ambjent flessibbli, b’regolaturi viçin tag˙hom li huma lesti li jisimg˙u, u policy-makers li huma flessibbli biΩΩejjed u pronti biΩΩejjed li jistg˙u jantiçipaw ilbΩonnijiet tas-suq. Dan imbag˙ad iwassal g˙al titijib fil-livelli talg˙ajxien g˙aç-çittadini Maltin.” Il-Prim Ministru Malti Joseph Muscat spjega l-viΩjoni çara tieg˙u g˙all-futur tal-pajjiΩ f’intervista li ta lir-rivista Citizen Today fil-˙ar©a ta’ dan ix-xahar, ma˙ru©a minn Ernst & Young, il-grupp ta’ awdituri u accountants ta’ fama dinjija. Ir-rivista Citizen Today tg˙id li minkejja li Malta hija fost l-g˙axar l-iΩg˙ar stati sovrani fid-dinja, g˙andha sfera ta’ influwenza li tibqa’ wa˙da sinifikanti, inparti min˙abba l-poΩizzjoni strate©ika tag˙ha fil-Mediterran u anke g˙ax, g˙all-kuntrarju ta’ pajjiΩi o˙ra, permezz ta’ kombinazzjoni ta’ regolamentazzjoni stutturata tajjeb u sistema bankarja kapitalizzata sew, Malta rnexxielha ΩΩomm ’il bog˙od mill-ag˙ar kriΩi finanzjarja, fatt li ma jg˙addix inosservat minn investituri barranin. Imma s-Citizen Today jg˙id illi g˙ad li l-Prim Ministru Muscat g˙andu g˙alfejn ikun sodisfatt b’dan, mill-ewwel ftit minuti talintervista deher çar illi jixtieq aktar u a˙jar g˙al pajjiΩna. Bil-kontijiet g˙oljin tal-elettriku jkunu l-aktar ilment komuni fost ilvotanti, il-Prim Ministru Joseph

IL-KRIÛI FL-EÌITTU

IR-RAKKONT TA’ EYEWITNESS

Muscat qieg˙ed jittratta bi prijorità l-investiment u r-riforma fis-settur tal-ener©ija li, jekk kollox imur skont il-pjan, se jindirizzaw l-ispejjeΩ tal-ener©ija li skalaw f’dawn la˙˙ar snin. Joseph Muscat jg˙id lis-Citizen Today: “A˙na imbarkajna fuq listrate©ija tag˙na tal-ener©ija li se twassal fuq perijodu ta’ sentejn g˙al tnaqqis ta’ 25% fil-prezzijiet tal-ener©ija, hekk kif nag˙mlu ttranΩizzjoni minn elettriku bbaΩat fuq iΩ-Ωejt g˙al dak ibbaΩat fuq ilgass. Dan it-tnaqqis sostanzjali se jg˙in lin-negozji u lill-familji, u jwassal g˙al aktar d˙ul disponibbli.” “Qisu wie˙ed minna” Is-Citizen Review tg˙id illi wara rreb˙a enormi li g˙amel f’Marzu 2013, il-popolarità personali ta’ Joseph Muscat baqg˙et qawwija. Fost dak li ntqal min-nies lill©urnalist ta’ din ir-rivista, Muscat huwa “Down-to-earth,” “Nice guy,” u “Qisu wie˙ed minna”. Il-Prim Ministru Muscat kompla jg˙id f’din l-intervista illi “a˙na noqog˙du attenti kif niffaççjaw lisfidi. A˙na miftu˙in g˙an-negozju – imma a˙na miftu˙in g˙at-tip ta’ negozju serju. A˙na m’a˙niex favur min irid jag˙mel lira ta’ malajr. Fil-qofol tal-kriΩi finanzjarja u lbailout lil Çipru, a˙na g˙aΩilna li nirrinforzaw is-sistema finanzjarja tag˙na b˙ala wa˙da ta’ fama tajba,” tenna l-Prim Ministru Malti. Tkompli f’pa©na 2

BFA FLOK CLAUDIO GRECH GÓAD-DIFIÛA TA’ GATT

“Ma bdejtx nemmen…imbag˙ad rajt kollox b’g˙ajnejja” “Issa l-pajjiΩ re©a’ ©ie kif kien fi Ωmien Mubarak” “El-Sisi g˙andu dahru mal-˙ajt issa. Jekk jaqa’ l-gvern tieg˙u hu se jmut” Ara pa©ni 6 u 7 Intervista ta’ Liam Gauci ma’ Ismael Elamrousy

Beppe Fenech Adami se jkun qed jissostitwixxi lil Claudio Grech fil-Kumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi f’tentattiv tal-PN li jimmonta difiΩa qawwija g˙al Austin Gatt li huwa fiç-çentru

tal-kontroversja tal-iskandlu taΩΩejt. Il-Kap tal-PN Simon Busuttil iddeçieda li jpo©©i lid-Deputat Kap fuq il-Kumitat g˙allKontijiet Pubbliçi wara li

Claudio Grech, mag˙ruf b˙ala filjozz ta’ Austin Gatt, kellu ji©i rikuΩat min˙abba li ssejja˙ b˙ala xhud quddiem l-istess kumitat. Tkompli f’pa©na 3

A˙barijiet

25.08.2013

Óidma mill-gvern sabiex l-arkivji notarili jiÌu mÓarsa Il-Prim Ministru Dr. Joseph Muscat, il-Ministru g˙all-Finanzi Prof. Edward Scicluna u sSegretarju Parlamentari g˙allÌustizzja Dr. Owen Bonnici din il-©img˙a Ωaru l-Arkivji Notarili fejn jinsabu dokumenti imprezzabblili li jibdew mis-seklu ˙mistax. Sfortunatement, dawn iddokumenti jsibu ru˙hom fi stat ta’ abbandun hekk kif amministrazzjonijiet preçedenti injoraw g˙al kollox il-valur kbir ta’ dan larkivju. LIAM GAUCI ˙a l-kummenti tas-Segretarju g˙all-Ìustizzja DR. OWEN BONNICI dwar is-sehem li ser jag˙ti li Gvern biex din is-sitwazzjoni titran©a. Wirt uniku “B˙alissa fl-Arkivji Notarili, li jinsabu fi Triq San Kristofru l-Belt Valletta, qed issir ˙idma bla heda sabiex ji©i ppreservat ilpost u sar ˙afna progress sabiex ji©u salvati d-dokumenti imprezzabbli miΩmuma fil-volumi notarili,” sostna Dr. Bonnici. Huwa qal li r-rwol li ˙a jkollu s-Segretarjat g˙all-Ìustizzja flamministrazzjoni tal-Arkivji Notarili, huwa li jirrappreΩenta limpenn min-na˙a tal-Gvern sabiex jinbeda pro©ett ˙olistiku g˙ar-riabilitazzjoni ta’ dan larkivju. Semma wkoll li nbdew fil-ftit xhur li ilu l-Gvern diversi pro©etti tajbin sabiex il-wirt storiku fl-Arkivji Notarili ji©i

m˙ares. EΩempju ta’ dan huwa l-qbil li jitwaqqaf steering committee li jkun mag˙mul minn membri tan-Notarial Archives Resources Council, li jikkonsisti fi grupp ta’ voluntiera li jag˙tu l-g˙ajnuna me˙tie©a fil-preservazzjoni talvolumi notarili, u minn rappreΩentanti g˙olja tal-Gvern. L-g˙an ewlieni ta’ dan il-kumitat ser ikun dak li jara li dan ilproçess jinbeda u jitmexxa blaktar mod professjonali, bil-possibbiltà li ssir applikazzjoni lillUnjoni Ewropea sabiex jin©iebu l-fondi neçessarji g˙all-preservazzjoni ta’ dan il-wirt uniku. Il-pjan jikkonsisti wkoll f’li l-

Gvern jipparteçipa b’mod attiv billi jissorvelja x-xog˙lijiet li jsiru fl-Arkivju Notarili u ji©i mfassal programm g˙as-sostenibbiltà favur dan il-wirt kulturali Malti. “Hawn ta’ min isemmi l-˙idma ta numru ta’ persuni mmexxija minn Dr. Joan Agius li qed jag˙mlu minn kollox sabiex dan l-Arkivju fl-a˙˙ar jing˙ata dak li jist˙oqqlu,” fakkar Dr. Bonnici. Barra minn hekk, wera lapprezzament tieg˙u lejn l-istaff Governattiv immexxi minn Dr. Paul Callus, li qed jikkumplimenta l-˙idma tal-voluntiera. Is-Segretarju Parlamentari g˙allÌustizzja spjega wkoll li parti mill-fondi li ji©u allokati g˙all-

konservazzjoni ta’ dan l-Arkivju jintuΩaw g˙al xog˙lijiet strutturali f’dan tal-arkivju stess, li qieg˙ed fi stat ˙aΩin ukoll, filwaqt li lkumplament ser jintuΩa g˙addisinfestazzjoni tal-volumi notarili. Rigward il-pro©ett li g˙andu x’jaqsam max-xog˙lijiet strutturali, dawn di©à ©ew elenkati u iktar kmieni din is-sena sar risk assessment fejn ©ew identifikati l-prijoritajiet g˙al dan l-Arkivju bil-kollaborazzjoni wkoll tal-Perit Hermann Bonnici tar-Restoration Unit. G˙ajnuna mill-privat Dr. Bonnici fakkar li f’Ìunju li

g˙adda, il-Fondazzjoni HSBC Malta g˙amlet g˙otja ta’ €100,000 sabiex tg˙in fir-restawr u l-organizazzjoni professjonali tad-dokumenti imprezzabbli flArkivji. Din l-g˙ajnuna finanzjarja qed ting˙ata wkoll flimkien ma’ xog˙ol volontarju min-na˙a ta’ impjegati tal-HSBC li ng˙ataw ©urnata frank Ωejda matul is-sena sabiex ikunu jistg˙u jag˙tu l-˙in tag˙hom g˙al dan it-tip ta’ pro©ett. Dawn l-impjegati qeg˙din jg˙inu wkoll fid-di©itilazzjoni ta’ xi ftit mill-eqdem volumi fl-Arkivji. Bil-koperazzjoni ta’ kul˙add f’dak li g˙andu x’jaqsam marrestawr u promozzjoni ta’ dan il-progett ta’ rijabilitazzjoni, u anki bil-fondi li jing˙ataw ming˙and il-Gvern kif ukoll sponsors privati li jag˙tu l-kontribut tag˙hom b’mod konsistenti u o˙rajn li qeg˙din ji©u attirati lejn dan il-pro©ett, ikun qed ji©i ippreservat dan il-post li verament huwa wirt uniku, liema Arkivji huma mwaqqfa mil-li©i u jibqg˙u ta’ natura legali barra dik storika u kulturali. “B’hekk il-parteçipazzjoni minna˙a tal-Gvern u l-isponsors imsemmija g˙andha tirrapprezenta programm ta’ sostenibbiltà sabiex ikun hemm sistema a˙jar ta’ arkivjar aççessibbli u professjonali fl-Arkivji Notarili li huma ©awhra imprezzabbli g˙al pajjiΩna.”

“nistgÓu nagÓmlu ferm aktar” Tkompli minn pa©na 1 “A˙na nafu li l-kredibbiltà u rrispett mhux la kemm takkwistahom, imma façli ˙afna titlifhom. Allura dan ifisser illi Malta hija post fejn irridu nattiraw tip ta’ negozju serju”, sostna Dr Muscat. Apparti t-turiΩmu u r-re©istrazzjoni tal-vapuri, il-Prim Ministru Joseph Muscat sa˙aq illi huwa jemmen li hemm skop g˙al ferm aktar. “Il-lokazzjoni tag˙na fiç-çentru tal-Mediterran ©iet sottovalutata g˙al xi Ωmien. A˙na rridu nsa˙˙u dan permezz ta’ pro©etti ©odda fis-settur marittimu, g˙ax nemmnu li huwa wie˙ed missetturi tal-ekonomija tag˙na li

mhuwiex utilizzat biΩΩejjed. Veru li g˙andna l-akbar re©istru tal-vapuri fl-Ewropea, imma dan mhuwiex biΩΩejjed – nistg˙u nag˙mlu ferm aktar fis-servicing u fil-management tal-vapuri”, qal il-Prim Ministru Malti lir-rivista Citizen Today. Mistoqsi liema huwa l-pajjiΩ li laktar jammira, Joseph Muscat qal illi m’hemmx pajjiΩ wie˙ed li jixtieqna nkunu, imma jinvoka xeb˙ ma’ pajjiΩi dinamiçi b˙al Singapore, pajjiΩ Ωg˙ir ie˙or b’industrija tal-vapuri kbira. “Singapore adotta kelma b’kelma l-ordinanza tag˙na dwar lg˙ajnuna lill-industrija li kienet ippubblikata fl-1959. Minn dakinhar ‘l hawn, g˙amlu progress b’pass ta’ ©gant. Forsi g˙alhekk kien hemm Ωmien li kienu j˙arsu lejn dak li konna qeg˙din nag˙mlu a˙na, u issa huwa a˙na li qeg˙din in˙arsu lejn x’qeg˙din jag˙mlu huma. Imma jien na˙seb li kollox jorbot ma’ li wie˙ed jitg˙allem minn ˙addie˙or. Il-kuntest huwa differenti, imma Singapore u

Malta jistg˙u jipprovdu il-mudell tajjeb b’ideat innovattivi u ambizzjuΩi”, sa˙aq il-Prim Ministru Muscat. Dr. Muscat sa˙aq illi mir-rabtiet storiçi mar-Renju Unit, tg˙allimna ˙afna – “©iet injettata fil-kultura tag˙na sens ta’ dixxiplina li x’aktarx mhuwiex karatteristika ta’ ˙afna pajjiΩi fil-Mediterran. Óafna mill-investituri barranin f’Malta, jiltaqg˙u ma’ etika taxxog˙ol li normalment wie˙ed isib fin-na˙a ta’ fuq tal-Ewropa. Jien na˙seb li dan huwa vanta©© li ma npo©©ux fuq quddiem immedjatament. Imma li ©ibna fostna pereΩempju investituri ÌermaniΩi, biex jinvestu hawnhekk u jibqg˙u hawn g˙al 40 sena, juri li g˙andna etika tax-xog˙ol korretta. Altrimenti dawn kieku ilhom li parpru u ˙adu flushom x’imkien ie˙or. Hawnhekk insibu çerta lealtà lejn min i˙addem u sens ta’ appartenenza”. Quddiem l-isfidi li qieg˙ed jaffaççja pajjiΩna, b˙ar-rata ta’ tkab-

bir ekonomiku li tinsab ta˙t ilpotenzjal li g˙andu pajjiΩna, issostenibbiltà tal-finanzi pubbliçi u l-impatt fuq il-ba©it ta’ popolazzjoni li qieg˙da tixjie˙ aktar, il-Prim Ministru Malti j˙ares lejn dawn l-isfidi b’ottimiΩmu. Jg˙id illi “illi f’pajjiΩ Ωg˙ir tista’ tag˙mel l-affarijiet aktar malajr. G˙andna proçess le©iΩlattiv mg˙a©©el u, b˙ala Prim Ministru, tista’ tie˙u d-deçiΩjonijiet u ji©u implimentati. Huwa importanti wkoll li wie˙ed jiftakar illi s-settur privat m’g˙andux bΩonn l-involviment tal-Gvern. Kull m’g˙andu bΩonn hija viΩjoni u attitudni ta’ can do (li l-affarijiet jistg˙u isiru)”. “Ix-xog˙ol g˙adu biss beda” Il-Prim Ministru Muscat kompla jg˙id illi “fix-xhur li g˙addew kien sorpriΩ li meta in˙ar©u diversi sej˙iet g˙al Espressjonijiet ta’ Interess g˙al pro©etti ewlenin, l-entuΩjaΩmu tas-settur privat kien wie˙ed qawwi ˙afna. Konna qieg˙din na˙sbu li se

jkun hemm interess imma mhux fuq l-iskala li kien hemm”. Imma dan ma jfissirx li m’hemmx aktar xog˙ol xi jsir. G˙al kuntrarju, jg˙id Dr. Muscat, ix-xog˙ol g˙adu biss kif beda. “Jekk tistaqsi lin-nies fejn fl-Ewropa huwa l-a˙jar post fejn tinvesti, niddubita li se ssib ˙afna li jsemmu lil Malta b˙al wie˙ed mill-ewwel ˙ames pajjiΩi. Imma jien nemmen li Malta dalwaqt tkun fuq ir-radar. A˙na rridu kumpanniji minn madwar id-dinja li awtomatikament ja˙sbu fina. Óafna minn dawk li jispiççaw jinvestu f’Malta, jag˙tu testimonials tajbin dwar pajjiΩna. Jiddeçiedu li jibqg˙u hawn, u ˙afna jg˙idulek li spiççaw hawn kwaΩi bi Ωball imma li jinsabu fer˙anin li ©ew hawn. Jien ma rridx li Malta tkun ittieni g˙aΩla. A˙na rridu li Malta timmarka b’sa˙˙a fuq ir-radar tal-investituri madwar id-dinja”, temm jg˙id il-Prim Ministru Malti fl-intervista estensiva li kellu mar-rivista internazzjonali Citizen Today.

Ìurnata ta’ reklutaÌÌ gÓall-istabbiliment tal-lidl f’gÓawdex Il-Lidl Malta qieg˙ed jorganizza ©urnata ta’ rekluta©© g˙al xog˙ol fl-istabbiliment il-©did ©ewwa G˙awdex, nhar it-Tnejn 26 ta’ Awwissu fil-Grand Hotel fl-

Im©arr, G˙awdex. Il-Lidl Malta qieg˙ed tfittex impjegati dedikati g˙all-istabbiliment il-©did tal-Lidl f’G˙awdex. Kandidati ideali huma dawk li

lesti ja˙dmu f’tim filwaqt li jag˙tu importanza lill-klijent. G˙andhom ikunu preparati g˙al sfidi filwaqt li jkollhom ix-xewqa li jitg˙allmu u l-passjoni li jirnexxu.

L-applikanti huma mitluba j©ibu mag˙hom curriculum vitae riçenti. L-applikanti sa jkunu intervistati dakinhar waqt tliet sessjonijiet li

sa jkunu organizzati fid-9am, 11.30am u s-2.30pm. L-applikanti huma m˙e©©a li jΩuru s-sit www.lidl.com.mt g˙al aktar informazzjoni.

A˙barijiet

25.08.2013

il-ÌNieN Ta’ baÓar iÇ-ÇagÓaq

ÓafNa mix-xogÓol Kellu JerÌa’ JSir mill-Ìdid Ikomplu jo˙or©u l-frejje© taleks Ministru g˙ar-RiΩorsi u lAffarijiet Rurali George Pullicino, hekk kif minn informazzjoni li kisbet din ilgazzetta mill-Ministeru g˙atTrasport u l-Infrastruttura, jidher illi partijiet mill-Ìnien ta’ Ba˙ar iç-Çag˙aq kellhom jinqalg˙u min˙abba xog˙ol li sar b’mod traskurat. Fil-fatt, minn investigazzjoniet li g˙amel il-Ministeru, irriΩultaw ˙sarat fis-sistema tad-dawl u l-ilma, fejn instab li ilma kien qed jid˙ol filjunction boxes li tpo©©ew ta˙t l-art u dan kien qed jikka©una ˙sara fis-sistema

elettrika. Min˙abba f’hekk, kellu jinqala’ l-madum u jer©a’ jitqieg˙ed wara li ©iet spezzjonata s-sistema tal-elettriku. Dan ©ara minkejja l-fatt li dan il-pro©ett, li sewa €450,000 lill-poplu Malti, dam iktar milli kien ippjanat biex jitlesta fejn intemm fi Frar tal2012 minflok f’Novembru tal2011. Dan ma kienx biΩΩejjed, g˙ax instabu wkoll g˙add ta’ ˙sarat fil-funtana u fil-grouping tal-kunnetti, kif ukoll leakage bil-bir tal-funtana. Skont rapporti li ˙ar©u filmedja Nazzjonalista fl-

inawgurazzjoni ta’ dan il©nien, mag˙ruf b˙ala ‘Ìnien Santa Marija tal-An©li’, kien intqal li dan il-pro©ett kellu b˙ala parti mill-impenn talGvern ta’ dak iΩ-Ωmien biex jag˙ti lura spazju ©did ta’ rikreazzjoni. Fil-verità, l-unika ˙a©a li ˙a l-poplu kien pro©ett Ωdingat, riflessjoni perfetta tal-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien. Fil-©ranet li ©ejjin, mistennija jitlestew it-tiswijiet biex dan il-©nien ikun jista’ jg˙addi ta˙t il-Kunsill Lokali tan-Naxxar ˙alli jitgawda mill-pubbliku f’kundizzjoni xierqa.

gÓada Tibda d-diSKuSSJoNi fil-paC tkompli minn pa©na 1 L-iskandlu taΩ-Ωejt ta˙t Amministrazzjoni tal-PN, se jibda ji©i diskuss g˙ada filKumitat g˙all-Kontijiet Pubbliçi wara li rapport tal-Awditur Ìenerali Ωvela nuqqasijiet skandaluΩi fil-mod kif kien jinxtara Ω-Ωejt ta˙t it-tmexxija tal-PN fil-Gvern.

L-g˙aΩla ta’ Beppe Fenech Adami, mag˙ruf ˙afna li huwa qrib Austin Gatt, hija meqjusa b˙ala mossa biex il-PN jiddefendi lill-istess Gatt. B’hekk minflok Claudio Grech, Simon Busuttil g˙aΩel persuna o˙ra pro-Austin Gatt. Claudio Grech kien fdat ˙afna minn Austin Gatt tant li kien tpo©©a Kap tas-Segretarjat pri-

vat tieg˙u u wara fdah b˙ala Chairman tal-MITA li kienet taqa’ ta˙t Austin Gatt stess. Wara li n-na˙a tal-Gvern talbet lil Claudio Grech li jirrappreΩenta lill-PN fil-PAC biex jixhed, awtomatikament Grech ©ie rikuΩat. Dan ˙oloq post battal g˙all-PN fuq il-kumitat li mlieh permezz ta’ Fenech Adami.

Huwa fatt mag˙ruf li Austin Gatt huwa qrib sew tal-familja Fenech Adami. Fl-1996 meta l-PN tilef l-elezzjoni ©enerali, Austin Gatt da˙al ja˙dem mal-uffiççju legali ta’ Beppe Fenech Adami. Apparti hekk Austin Gatt u Beppe Fenech ˙admu mill-qrib ˙afna fl-Uffiççju Elettorali talPN, l-Elcom.

Beppe Fenech Adami kien fost l-iktar persuni li ddefenda s-silenzju ta’ Austin Gatt mindu faqqa’ l-iskandlu taΩ-Ωejt. Gatt fil-fatt g˙al iktar minn darba rrifjuta li jag˙ti kummenti dwar l-iskandlu taΩ-Ωejt ta˙t il-PN. Fenech Adami kien qal li Austin Gatt kellu dritt iΩomm is-silenzju g˙ax illum huwa “çittadin privat”.

Jaqleb gÓall-aÓJar ir-raÌel li weÌÌa’ fil-hold-up L-anzjan li kien ferut waqt attentat ta’ serqa nhar ilÓamis li g˙adda fl-Ajruport Internazzjo n a l i t a ’ M a l t a , qaleb g˙all-a˙jar u m’g˙adux f i l - p e r i k l u t a l mewt. Minn rapporti li ˙ar©u filmedja lokali, irriΩulta li ΩΩewg kriminali li wettqu lhold-up k i e n u i n f o r m a t i

sewwa x’jigri kull nhar ta’ Óamis. B˙ala rutina Ω-Ωew© vittmi, Joseph Magro ta’ 77 sena u Louis Sammut ta’ 64 sena, wara li jkunu ©abru lflus u l-parti tal-biljett, imorru l-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta, ji©bru l-flus minn bank biex iqassmhom lixxufieri l-o˙rajn tax-taxis. Kollox jindika li l-kriminali

kienu jafu sew il-passi taΩΩew© vittmi. Hekk kif Sammut ˙are© mill-bank bilflus u da˙al fil-karozza misjuqa minn Magro, huma ©ew mwaqqfin mill-˙allelin ˙dejn iç-Çentru Skyparks. Sammut, li kellu fuqu madwar €80,000 fi flus kontanti, po©©a ˙ajtu fil-periklu biex ma jinsterqux il-flus u ir-

reΩistenza tieg˙u wasslet biex il-hold-up ifalli. Huwa ntlaqat f’wiççu minn tir sparat fid-direzzjoni tieg˙u minn wie˙ed miΩΩew© ˙allelin. L-investigazzjonijiet talPulizija wasslu biex numru ta’ persuni jinΩammu ta˙t arrest biex ji©u interrogati dwar il-kaΩ.

A PERFECT DAY IN DAY TRIPS FROM

PACKAGE INCLUDES

€139

Return flights on Airmalta, Return airport transfers, a 4 hour Panoramic City Tour and also an afternoon dedicated for shopping, all taxes and charges

DAY TRIPS BY ROCS TRAVEL Call us on 2015 1515 or email travel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com Terms and conditions apply, rates are per person. Prices may vary without notice and are subject to availability in the appropriate classes. *ROCS Travel tour manager subject to a minimum number of people booking the tour. For a full list of the ROCS Travel terms and conditions please visit the following link http://www.rocsgrp.com/travel/terms-and-conditions/

A˙barijiet

25.08.2013

IntgÓaÛel l-abbozz tal-monument tal-PerIt mIntoff Kitba ta’ LIAM GAUCI

Il-Mexxej Laburista Joseph Muscat ji©i ppreΩentat bl-abbozz rebbie˙ mid-Deputat Mexxej Toni Abela. Fir-ritratt jidher ukoll l-iskultur Noel Galea Bason

Il-Partit Laburista din il©img˙a ˙abbar l-abbozz rebbie˙ li se jwassal g˙all-monument f’©ie˙ il-Perit Duminku Mintoff. F’diskors li g˙amel waqt serata speçjali ta’ tifkira g˙eluq l-ewwel sena mill-mewt tal-Perit Dom Mintoff, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li dan labbozz, mag˙mul minn Noel Galea Bason, jirrifletti bosta karatteristiçi fosthom it-trobbija intellettwali li l-Perit Mintoff kellu fir-Renju Unit. Trobbija li nebb˙itu fil-˙ajja politika tieg˙u.

Il-Mexxej Laburista qal li likbar monument li jrid i˙alli l-Partit huwa dak fl-intellett taΩ-Ωg˙aΩag˙, fejn fil-fatt, permezz ta ’ b e j g ˙ t a ’ 9 6 medalja tad-deheb li jirrappreΩentaw id-96 sena li kellu l-Perit, il-Partit Laburista ser ikun qieg˙ed jag˙ti borΩa ta’ studju lil Ω a g ˙ Ω u g ˙ j e w Ωag˙Ωug˙a b i e x b ’ h e k k titkompla t-tradizzjoni taxxellug Malti li jag˙ti l-boroΩ ta’ studju.

Mexxej li g˙amel li seta’ g˙al pajjiΩu

Staqsejt lil Dr Toni Abela, li mexxa l-kumitat li qieg˙ed jamministra l-bini ta’ dan ilmonument, g˙alfejn i˙oss li huwa importanti li ssir din it-tifkira g˙all-eks-Prim Ministru ta ’ M a l t a . H u w a sostna li jemmen illi kull min jag˙mel ©id straordinarju lil pajjiΩu u j ˙ a l l i m a r k a

Dr Muscat sostna li l-Perit Mintoff huwa persuna rari jew unika, persuna li kapaçi jqanqal tant emozzjonijiet u dan huwa xhieda tal-manjetiΩmu li kellu. “Il-Perit Mintoff g˙adu jg˙ix u dan ilPartit ser jara li jibqa’ jg˙ix,” stqarr il-Prim Ministru. Fil-fehma ta’ Dr Muscat, minkejja l-fatt illi l-karattru tal-Perit Mintoff kien wie˙ed kontroversjali, fl-a˙˙ar milla˙˙ar dawk ta’ rieda tajba kollha jirrikonoxxu li dan ilbniedem g˙amel kulma seta’ g˙al pajjiΩu. Joseph Muscat fakkar li kien il-Perit Mintoff l-ewwel li ˙addan l-kunçett ta’ moviment fis-snin ˙amsin, sittin u sebg˙in. Il-Prim Ministru spjega kif il-kunçett huwa dak li jkun hemm nies minn kull qasam tal-˙ajja li flimkien ja˙dmu g˙al g˙an wie˙ed. Il-Mexxej Laburista qal li limportanti huwa mhux minn fejn tibda iΩda fejn ser tispiçça; dan huwa l-wirt li ˙alla l-Perit Mintoff.

Il-monument ser jitpo©©a f’post li jixraqlu

indelibbli fuq l-istorja tieg˙u g˙andu jkun imfakkar b’xi xorta ta’ monument. “Il-monumenti qeg˙din hemm g˙ax mhux kul˙add jaqra u jaf l-istorja, g˙alhekk tajjeb li tfakkar lil dawn innies viΩwalment. B˙alma ©ara fil-kaΩ ta’ Ìor© Borg Olivier, Sir Anthony Mamo, Nerik Mizzi u Anton Buttigieg, biex inkun semmejt xi w˙ud.” Huwa qal li l-artisti li pparteçipaw f’din il-kompetizzjoni ng˙ataw libertà s˙i˙a dwar kif ja˙sbu li kellu jkun il-monument. “Il-liçenzja artistika ma tistax tiddettaha. Fil-fatt, jekk wie˙ed i˙ares lejn l-abbozzi li saru, kull artist b˙al donnu lema˙ lil Dom Mintoff minn g˙ajn individwali. M’g˙andniex xi ng˙idu, çertu manneriΩmi tal-Perit kienu komuni g˙al xi w˙ud minn dawn l-

abbozzi, iΩda dan huwa naturali g˙aliex hekk kien ilPerit.” Óadt l-opportunità biex nara jekk jistax jag˙tini idea fejn ser jitpo©©a dan il-monument, imma Dr Abela ma kienx g˙adu lest li jiΩvela din l-informazzjoni, iΩda ta xi ˙jiel. “F’dan l-istadju ma nistax ng˙id, iΩda ng˙id biss li ©ej f’post fejn jixraqlu u mhux fejn kul˙add qieg˙ed ja˙seb li ©ej. Irrid nag˙mel enfasi li dan huwa monument li ser ikun iffinanzjat mill-Partit Laburista. Jekk hux ser ikun hemm ie˙or mill-Gvern, dik hija ˙a©a o˙ra.” “G˙all-Partit Laburista larti tokkupa post çentrali fl-attivitajiet tag˙ha” Dr Abela semma l-entratura rinnovata taç-Çentru Nazzjonali Laburista min-

na˙a ta’ Triq il-Kbira li ©iet inawgurata flimkien ma’ dan l-abbozz. “G˙all-Partit Laburista l-arti tokkupa post çentrali fl-attivitajiet tag˙ha. Kien ilu jberren f’mo˙˙i li liskulturi li qabel kienu jadornaw ir-Radio City (li kien fissit fejn illum hemm iç-Çentru Nazzjonali Laburista), li g˙amlu 22 sena jistennew fil- basement , jinqalg˙u biex ikunu esibiti permanentament fil-Kwartieri.” Huwa qal ukoll li l-entratura dejjem attiratni b˙ala la˙jar post u li din kienet la˙jar okkaΩjoni biex issir. “Dawn huma skulturi imprezzabbli stil liberty/art nouveau tal-iskultur John Spiteri Sacco. Uniçi, mhux biss g˙ax m’hawnx o˙rajn b˙alhom, iΩda g˙at-teknika li kien juΩa b’materjal li normalment huwa assoçjat malbini u kostruzzjoni: ilkonkos.” Fl-a˙˙ar Dr Abela semma li l-Partit Laburista g˙andu wkoll Ωew© periti flAmministrazzjoni u ©iet ixxoqqa f’moxtha biex jg˙idilhom b’dan il-pro©ett. Dawn huma William Lewis u Daniel Micallef, li wie˙ed jista’ jara l-id estetika tag˙hom tidher fil-pro©ett. Id-Deputat Mexxej tal-Partit Laburista wera l-apprezzament tieg˙u lejn Gino Cauchi g˙all-appo©© kontinwu tieg˙u g˙all-attivitajiet ta’ din ix-xorta u rringrazzja b’mod speçjali lil Emmanuel Rocco u l-˙addiema bieΩla tieg˙u li f’temp ta’ ftit ©ranet bidlu g˙al kollox lil din lentratura. Il-monument rebbie˙ g˙andu ji©i inawgurat bejn il-festi tal-Óelsien u l-Ewwel ta’ Mejju.

A˙barijiet

25.08.2013

jiÌÌieled il-Faqar permezz tal-edukazzjoni Hemm proverbju IngliΩ li jg˙id: “Give a man a fish and feed him for a day. Teach a man how to fish and you will feed him for a lifetime.” Ix-xog˙ol imwettaq minn IAN AZZOPARDI jirrifletti b’mod perfett din il-filosofija, hekk kif matul dawn is-snin uΩa t-talenti tieg˙u b˙ala accountant biex jg˙allem b’mod volontarju lil ˙addie˙or kif jista’ jtejjeb is-sitwazzjoni finanzjarja tieg˙u permezz ta’ inizjattivi edukattivi. LIAM GAUCI tkellem mas-Sur Azzopardi dwar dawn l-inizjattivi. Is-Sur Azzopardi ilu attiv filvolontarjat mill-età ta’ tmintax-il sena, u flimkien mal-mara tieg˙u Rita ˙oloq il-Mission Fund fl-1984. Permezz ta’ din l-organizazzjoni, Ian Azzopardi ˙adem biex ji©bor il-fondi neçessarji biex jag˙ti appo©© lill-missjunarji li qeg˙din ji©©ieldu kontra l-faqar fil-pajjiΩi tat-Tielet Dinja. S’issa, permezz ta’ dan il-fond, in©abru madwar €4 miljun minn meta n˙oloq. Minkejja l-fatt li l-faqar mhux predominanti f’Malta daqs kemm hu f’dawn il-pajjiΩi Ωvanta©©jati, Ian Azzopardi j˙oss li huwa theddida reali g˙al ˙afna familji Maltin u G˙awdxin. G˙alhekk, huwa ˙ass li kellu d-dmir illi jniedi inizjattivi biex din il-pjaga soçjali ti©i mi©©ielda mhux biss bl-g˙ajnuna finanzjarja imma wkoll bl-edukazzjoni. “B˙alma na˙sbu g˙an-nies ta’ barra, irridu ng˙inu lin-nies ta’ Malta wkoll. Dan huwa l-kontribut tieg˙i g˙as-soçjetà tag˙na,” sa˙aq is-Sur Azzopardi. “Kul˙add g˙andu juΩa t-talenti li g˙andu biex i˙alli l-©id fissoçjetà,” sostna Azzopardi. G˙alhekk, biex jil˙aq dan lg˙an, huwa nieda Ωew© inizjattivi biex juΩa t-ta˙ri© tieg˙u b˙ala accountant ˙alli jg˙in lil koppji jew individwi jo˙or©u minn sitwazzjonijiet finanzjarji diffiçli.

Ian Azzopardi semma kif kumpannija tal-awditjar irrispondiet g˙all-appell tieg˙u sabiex ikollu kotba b’xejn biex ikun jista’ jag˙tihom lill-istudenti li jattendu dan il-kors. Madanakollu, permezz talappo©© kbir li sab min-na˙a talpubbliku, huwa ma kellux bΩonn ida˙˙al lil din il-kumpannija fi spiΩa g˙aliex malajr irçieva l-kotba neçessarji g˙all-istudenti kollha li kellu f’dan il-kors. Bis-sa˙˙a ta’ dawn id-donazzjonijiet, l-istudenti kulma jkollhom bΩonn jixtru huwa l-materjal biex jie˙du n-noti waqt il-lezzjonijiet. Ming˙ajr dan it-tip ta’ ap-po©©, ikun kwaΩi impossibbli li joffri dan is-servizz b’xejn, min˙abba l-fatt li l-ktieb inkwistjoni, Frank Wood Accounting 1, jiswa madwar €50, allura tkun spiΩa kbira g˙alih biex jixtri biΩΩejjed g˙al klassi s˙i˙a. Appo©© lill-familji

Is-Sur Ian Azzopardi flimkien mal-mara tieg˙u Rita

Iwitti t-triq g˙al min irid futur a˙jar L-ewwel inizjattiva li ˙a hija li jag˙ti lezzjonijiet privati f’livell ordinarju tal- accounting lil Ωg˙aΩag˙ li ©ejjin minn familji

Ωvanta©©jati. B’dak li jitg˙allmu f’dan il-kors l-istudenti jkunu jistg˙u jag˙mlu l-ewwel pass lejn professjoni li llum il-©urnata hemm domanda kbira g˙aliha u b’hekk ikollhom l-opportunità li jg˙ixu ˙ajja a˙jar.

It-tieni inizjattiva li qieg˙ed jie˙u hija dik li jag˙ti lezzjonijiet lil diversi koppji Maltin dwar kif jistg˙u jamministraw ilfinanzi tag˙hom b’mod iktar effiçjenti. Dawn il-lezzjonijiet normalment jag˙tihom lil gruppi li jag˙mlu parti minn g˙aqdiet volontarji lokali b˙all-Caritas, Ta’ Kana, u o˙rajn li javviçinawh biex jg˙in lil dawn l-indi-

vidwi jsiru iktar konxji ta’ xi nuqqasijiet li jista’ jkun hemm fil-mod kif iqassmu flushom. Dan jag˙mlu billi jg˙inhom jindividwaw a˙jar x’g˙andhom ikunu l-prijoritajiet tag˙hom meta jkunu qeg˙din jamministraw l-ispejjeΩ domestiçi tag˙hom. Huwa qieg˙ed jag˙mel dan g˙aliex jemmen li ©ieli l-problemi finanzjarji ma jirriΩultawx minn nuqqas ta’ d˙ul finanzjarju, imma nuqqas ta’ g˙aqal fl-uΩu ta’ dawn il-flus. Minkejja li di©à qieg˙ed jag˙mel ˙afna ©id b’dawn l-inizjattivi, huwa j˙oss li jista’ jag˙mel iktar u jixtieq li lpro©etti li beda jibqg˙u g˙addejjin anke wara li jirtira. “Il-˙olma tieg˙i hija li tin˙oloq skola li fiha l-istudenti minn familji Ωvanta©©jati jing˙ataw il-privat b’xejn u jkunu jistg˙u jing˙ataw attenzjoni individwali,” sostna Azzopardi. Huwa jemmen li bi pro©etti b˙al dawn nistg˙u naslu g˙al futur fejn min qieg˙ed jg˙ix filfaqar ikun qed jag˙mel dan g˙ax irid hu u mhux g˙aliex issoçjetà ma tag˙tihx opportunitajiet biex javvanza. Min jixtieq jikkuntattja lis-Sur Azzopardi biex jie˙u sehem f’dawn l-inizjattivi jista’ jag˙mel dan billi jçempel 7959 5125, email lil jibg˙at hrd@global.net.mt, jew ittra flindirizz 25, Triq is-Sajf, il-Mosta.

Fl-aÓÓar se jibda x-xogÓol Fuq il-pitch tal-waterpolo F’birÛebbuÌa F’Ottubru li ©ej se jing˙ata bidu g˙ax-xog˙lijiet fuq il-pitch talwaterpolo f’BirΩebbu©a, wara tant snin ta’ tkaxkir tas-saqajn u prokrastinazzjoni. Fil-preΩent dan il-pitch jinsab fi stat ta’ telqa, u fis-snin li g˙addew spiçça bi ˙sarat kbar. Min-na˙a tag˙hom ir-residenti jilmentaw illi hija ˙asra li façilità b˙al din t˙alliet fi stat ta’ traskura©ni kbir flok titgawda mit-tfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tallokal. Fl-istess sit akkumula ˙afna ˙mie© b’riΩultat tat-telqa u liΩdingar. Il-Ministru Mizzi kien qal filParlament illi l-Amministrazzjoni Nazzjonalista g˙amlet snin twal tparla dwar ir-riabbilitazzjoni ta’ dan is-sit, imma mbag˙ad fir-realtà spiççat ma g˙amlet xejn. Min-na˙a tieg˙u l-Gvern Laburista bi˙siebu jimbarka fuq ix-xog˙lijiet me˙tie©a b’mod immedjat, eΩatt wara li jkunu g˙addew ix-xhur tas-sajf, min˙abba li BirΩebbu©a hija

Ωona turistika. Ir-residenti ta’ BirΩebbu©a jinsabu urtati mhux ftit ilg˙aliex bl-inkonvenjenzi kbar li jkollhom jg˙addu minnhom, b’mod partikolari min˙abba lPort Óieles u l-power station, linqas ˙a©a li wie˙ed kien jistenna mill-Gvern ta’ qabel kien

li façilità sportiva b˙alma huwa l-pitch tal-waterpolo ji©i rran©at kif suppost biex jitgawda mittfal u Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-post, u mhux ji˙alla fi stat ta’ abbandun minkejja l-˙afna weg˙diet fierg˙a li saru. B˙al donnu kienet karatteristika tal-Gvern ta’ qabel fejn

jid˙lu n-na˙iet ta’ isfel ta’ Malta, li ma jag˙tix l-attenzjoni me˙tie©a lill-pro©etti infrastrutturali li minnhom tgawdi lkomunità lokali kollha kemm hi. U fejn kien ji©i deçiΩ li fla˙˙ar mill-a˙˙ar isir xi ˙a©a, kien imbag˙ad jirrennja ttkaxkir tas-saqajn.

Fis-snin li g˙addew kienu bdew isiru xi xog˙lijiet ta’ skavar, iΩda l-post illum jinsab mitluq g˙al kollox. Il-pjanti g˙all-bini mill-©did tal-pitch issa ilhom approvati mill-MEPA mill-2004. Skont ittenders li kienu ˙ar©u f’April tal-2012, jirriΩulta li s-sit se ji©i Ωviluppat f’pitch tal-waterpolo u se jinkludi wkoll façilitajiet sportivi o˙ra. Il-pjanti riveduti kienu approvati mill-MEPA f’Settembru tal-2010 u l-pro©ett kien kien issemma wkoll fil-Ba©it tal-2011. It-tender g˙ax-xog˙lijiet kien g˙alaq f’Ìunju 2012 u kien hemm erba’ kuntratturi li xe˙tu l-offerta tag˙hom. F’Settembru tas-sena l-o˙ra d-Dipartiment tal-Kuntratti kien g˙aΩel l-a˙jar offerta bil-valur ta’ madwar €1,200,000. Wara snin twal ta’ Ωdingar, mill-weg˙di u l-paroli fil-vojt tal-Gvern ta’ qabel, fl-a˙˙ar ilGvern tal-lum se jg˙addi g˙allazzjoni.

Intervista

25.08.2013

intervistaMa’isMaelelaMrousy,raÌeleÌizzjanlipparteÇipa fil-protestikontrar-reÌiMdittatorjaliliqiegÓedjaÓkeMlilpajjiÛu

“MabdejtxneMMenx’qedtagÓMell-arMat F’Ìunju tas-sena l-o˙ra deher li l-E©ittu kien irnexxielu jaqbad it-triq lejn il-paçi u d-demokrazija hekk kif Mohamed Morsi sar l-ewwel President elett f’elezzjonijet liberi. Sfortunament, din kienet fer˙a bla temma hekk kif wara biss sena huwa safa vittma ta’ kolp ta’ stat mill-armata mmexxija mill-Ìeneral Abdel Fatah el-Sisi u s-sostenituri antiki tal-eksdittatur Hosni Mubarak. LIAM GAUCI tkellem ma’ ISMAEL ELAMROUSY, E©izzjan li minkejja l-fatt li ilu g˙oxrin sena jg˙ix Malta, g˙adu jmur ta’ spiss f’pajjiΩu biex isegwi mill-viçin dak li qed ji©ri hemmhekk.

Ismael Elamrousy Qabel se˙˙ il-kolp ta’ stat ta’ Lulju li g˙adda Ismael ma kienx sostenitur attiv tal-Fratellanza Musulmana, il-grupp li ˙are© minnu Morsi. Madankollu, huwa qatt ma ˙eba l-fatt li kien kritiku tar-re©im ta’ Mubarak u meta ©iet l-opportunità biex tinqaleb il-folja f’pajjiΩu ta l-appo©© s˙i˙ tieg˙u lil Morsi. Wara l-elezzjoni Ismael kellu ttama li ser jara l-E©ittu jsir pajjiΩ stabbli u demokratiku, imma hekk kif il-Gvern ta’ Morsi kien qieg˙ed jiççelebra l-ewwel anniversarju tieg˙u, l-armata orkestrat kolp ta’ stat li rritorna lpoter f’idejn in-nies ta’ Mubarak. “Issa l-pajjiΩ re©a’ ©ie kif kien fi Ωmien Mubarak” Daqskemm bdew de˙lin a˙barijiet koroh ta’ vjolenza min-na˙a tal-armata, Ismael ma setax jibqa’ j˙ares u ma jag˙mel xejn. Allura ddeçieda li jmur f’pajjiΩu biex jipparteçipa fil-protesti kontra l-armata u jara x’qed ji©ri b’g˙ajnejh. “Meta kont inçempel biex inkun naf x’qed ji©ri wara li ne˙˙ew lil Morsi, lanqas bdejt nemmen x’qed tag˙mel l-armata, imma mbag˙ad rajt kollox b’g˙ajnejja,” sostna Ismael. “Issa l-pajjiΩ re©a’ ©ie kif kien fi Ωmien Mubarak,” qalli Ismael. “B˙alissa n-nies qeg˙din jibΩg˙u g˙ax l-armata E©izzjana ma tikkuntentax li toqtlok, imma wara li tag˙mel dan, lill-mejtin qieg˙da tag˙milhom f’munzelli u ta˙raqhom biex ˙add ma jkun jaf kemm verament qed joqtlu nies.” B’hekk ˙afna mill-Musulmani li

qed jipprotestaw qeg˙din firriskju illi lanqas jindifnu skont irrit IΩlamiku ma jkunu jistg˙u. Ag˙ar minn hekk, f’xi kaΩijiet larmata qieg˙da anke taqbad ilgafef u tg˙affi©hom. “Ara l-IΩrael u l-Palestina kemm ilhom ji©©ieldu, qatt ma waslu biex jag˙mlu dawn l-affarijiet!” Dawn mhux l-uniçi eΩempji ta’ krudeltà li se˙˙ew waqt dawn

il-protesti. “Jekk ˙uk stess imut hemmhekk, l-armata ma t˙allikx tie˙du. Biex tie˙du trid tiffirma karta li fiha tg˙id li hu qatel lilu nniffsu. Jekk ma tiffirmax, ma ti˙dux. B’hekk l-armata tie˙u ˙sieb li ma jkollok l-ebda dritt illi tmur il-Qorti. Tiffirmaha jkollok, g˙ax lil ˙uk trid tidfnu.” Staqsejtu g˙alfejn jemmen daqshekk fil-kawΩa ta’ Morsi u lFratellanza Musulmana. “L-E©ittu kif t˙alla minn Mubarak kien pajjiΩ tal-armata u l-pulizija. Innies fl-armata, il-pulizija u l©udikatura kienu ©ejjin mill-istess familji. Stajt tkun bravu kemm trid g˙ax jekk ma tkunx sostenitur ta’ Mubarak ma tid˙olx.” Fl-opinjoni ta’ Ismael, Morsi ma riedx hekk. “Hu ried jag˙ti çans lil kul˙add, imma kif sab il-pajjiΩ ma setax ibiddilhom fi Ωmien qasir l-affarijiet. Dawn in-nies ma ˙allewhx.” “Fi Ωmien Mubarak kien hemm nies li kienu jit˙allsu €100,000 fix-xahar, imbag˙ad hemm tobba li jda˙˙lu biss €20. Morsi xtaq li jkun hemm pagi ©usti.” Semma wkoll li meta lFratellanza Musulmana kienu filgvern, kien hemm ˙afna iktar libertà tal-istampa. Qalli li fuq it-televiΩjoni kien hemm nies li anke l-familja ta’ Morsi kienu joffendu ming˙ajr ilbiΩa’ li jittie˙du passi kontrihom. “Imma issa, le. Óadd ma jifta˙ ˙alqu, ˙add.” L-armata mhux se twarrab Ismael ma ddejjaqx jammetti li kien g˙ad baqa’ ˙afna xog˙ol xi jsir, imma ˙ass li Morsi ma

ng˙atax biΩΩejjed Ωmien biex iwettaq ir-riformi tieg˙u. “Dak li ma sarx fi tletin sena ta’ tmexxija ta’ Mubarak, ma jistax isir f’sena. F’sena ma tistax tqajjem pajjiΩ. Impossibbli. Speçjalment fis-sitwazzjoni li jsib ru˙u l-pajjiΩ, li spiçça bla flus.” Xtaqt inkun naf g˙alfejn Morsi tilef il-kontroll daqshekk malajr jekk hu kellu a©enda tant poΩittiva. Hawnhekk Ismael fakkar li l-Fratellanza riedet ta˙dem malarmata. Prova ta’ dan kien il-fatt li Morsi stess ˙atar lil el-Sisi b˙ala l-Ministru tad-DifiΩa tieg˙u. “Il-Fratellanza Musulmana ma setetx tmexxi ming˙ajr lappo©© tal-armata,” sostna Ismael. Madankollu, hu qal li biex dan ise˙˙ l-armata trid tieqaf tinda˙al fil-politika. “Imma huma ma jridux hekk. Huma jridu jibqg˙u kif inhuma.” Ismael qalli li qatt ma emmen l-iskuΩa li uΩat l-armata li qalet illi interveniet biex tiddefendi ddrittijiet tal-poplu. “Huma, meta waqqg˙u l-Gvern, kienu qalu li se j©ibu lill-kap tal-Qorti Kostituzzjonali, Adly Mansour, biex imexxi. Imma issa fejn qieg˙ed? Lanqas biss jitkellem!” Huwa qal li kieku l-armata vera temmen li l-E©ittu mhux pajjiΩ dittatorjali, kieku jda˙˙lu president ©did u jwarrbu millpolitika. Barra minn hekk, huwa j˙oss li el-Sisi ma kellu l-ebda dritt li jie˙u l-li©i f’idejh. “Inti titkellem hekk biss meta jkollok dritt fuqha l-˙a©a, u hu ma kellux.” Ismael fakkar kif anke Mohamed El Baradei ˙arab millpajjiΩ minkejja l-fatt li kien

appo©©ja l-kolp ta’ stat ta’ Lulju. El Baradei, li kien ing˙ata lPremju Nobel g˙all-Paçi fl-2005 g˙ax-xog˙ol li g˙amel meta kien id-direttur tal-International Atomic Energy Agency, telaq ftit tal-©img˙at biss wara l-kolp ta’ stat. El Baradei ammetta li l-armata kienet marret kontra l-weg˙da li g˙amlet illi ©©ib rikonçiljazzjoni nazzjonali u minflok irrikorriet g˙al vjolenza simili g˙al dik ta’ Ωmien Mubarak. “L-armata ma tistax iΩΩomm kontroll g˙ax ˙afna E©izzjani lesti li jmutu biex jer©a’ jkun hemm Morsi, g˙ax hu ©ab il-vot u dan el-Sisi jafu,” sostna Ismael. Allura staqsejtu g˙alfejn el-Sisi mhux qed jipprova jinnegozja b’mod paçifiku mal-OppoΩizzjoni jekk l-armata ma tistax iΩΩomm il-Gvern f’idejha bilforza. Huwa qalli li issa tard wisq biex isiru negozjati g˙aliex inxtered wisq demm. “El-Sisi g˙andu dahru mal-˙ajt issa. Jekk jaqa’ l-Gvern tieg˙u hu se jmut. Allura qieg˙ed jo˙odha kontra kollox u kul˙add bi vjolenza kbira.” Il-Fratellanza Musulmana mhix terrorista Madankollu, kif beda jg˙id dan, jiena bdejt niftakar xeni li rajt fuq it-televiΩjoni fejn dehru numru ta’ membri tal-Fratellanza Musulmana jisparaw fuq in-nies waqt il-protesti. Staqsejtu jekk xeni ta’ dan it-tip jikkonfermawx li l-vjolenza qieg˙da sse˙˙ fuq iΩ-Ωew© na˙at u mhux tal-Gvern biss. “Mhux veru dak li qeg˙din jg˙idu illi l-Fratellanza Musulmana tuΩa l-vjolenza,” qalli b’mod kategoriku Ismael. Huwa sostna li l-kampijiet li jorganizzaw qeg˙din hemm biex jiddefendu lin-nies u mhux biex jintuΩaw b˙ala baΩijiet g˙all-militanti. “Dawn il-kampijiet qeg˙din ji©u mdawarin bi blokok talkonkos u j˙allu spazji Ωg˙ar biex jg˙addu n-nies bil-mod ˙alli jiççekkjawhom g˙all-armi. Anke dawn in-nies li joqog˙du g˙assa, l-iktar li jkollhom huma biççiet tal-injam u mhux armi tan-nar kif qed jing˙ad filmedja.” Sfortunatement, dawn il-kampijiet fil-miftu˙ u bla difiΩi g˙amluha façli g˙all-armata biex tattakka mases kbar ta’ nies li jkunu n©abru biex jipprotestaw. “L-armata qieg˙da tg˙addi bil˙elikopters minn fuq dawn innies u titfa’ l-gass fuqhom. Mhux gass tad-dmug˙, gass li meta jmissek iqaxxarlek il-©ilda. Huwa semma wkoll li kultant qeg˙din jg˙addu l-˙elikopters minn fuq il-kampijiet biex innies i˙arsu ’l fuq u jaljenaw rashom biex imbag˙ad jibag˙tu lis-suldati jqabbdu n-nirien filkampijiet.

Intervista

25.08.2013

Âa,ÂiMMaÂMbagĂ&#x201C;adÂrajtÂkolloxÂbâ&#x20AC;&#x2122;gĂ&#x201C;ajnejjaâ&#x20AC;? Fil-paniku li jinË&#x2122;oloq in-nies jibdew jgË&#x2122;addu minn fuq xulxin biex jaË&#x2122;arbu u mhux l-ewwel darba li xi Ë&#x2122;add jispiĂ§Ă§a mgË&#x2122;affeÂŠ fir-rassa. â&#x20AC;&#x153;Kieku dawn in-nies tal-Fratellanza vera kellhom l-armi kienu jisparaw fuq ilË&#x2122;elikopters u mhux jibqgË&#x2122;u jË&#x2122;arsu lejhom.â&#x20AC;? Minkejja dan il-fatt, xorta kelli quddiem gË&#x2122;ajnejja x-xeni li kont rajt fuq it-televiâ&#x201E;Śjoni u gË&#x2122;alhekk staqsejtu min kienu n-nies li rajt jisparaw fâ&#x20AC;&#x2122;nofs il-folol. Huwa qalli biex ma nemminx dak kollu li qiegË&#x2122;ed jidher fuq itteleviâ&#x201E;Śjoni. â&#x20AC;&#x153;Hemm Ë&#x2122;afna nies li qegË&#x2122;din jidhru fuq it-televiâ&#x201E;Śjoni jagË&#x2122;tu lappoÂŠÂŠ lill-Fratellanza li fil-fatt huma mË&#x2122;allsin mill-Gvern stess biex ikunu hemm. Mhux kollha ta, imma hemm Ë&#x2122;afna â&#x201E;Śgur.â&#x20AC;? Hawnhekk Ë&#x2122;areÂŠ il-mowbajl tiegË&#x2122;u u wrieni filmati taâ&#x20AC;&#x2122; suldati fit-toroq ibiddlu l-uniformijiet tagË&#x2122;hom maâ&#x20AC;&#x2122; lbies Ă§ivili qabel ma jitilgË&#x2122;u fuq il-bjut tad-djar biex jisparaw fuq il-folol fittoroq. Huwa qalli li dan qiegË&#x2122;ed isir biex il-medja barranija taË&#x2122;seb li l-Fratellanza hija magË&#x2122;mula minn elementi radikali. Wara dan il-filmat urieni ritratt taâ&#x20AC;&#x2122; jeep militari li kienet waqgË&#x2122;et minn fuq pont ftit tal-ÂŠimgË&#x2122;at ilu. Ismael spjegali li l-armata kienet qalet li kienu n-nies taâ&#x20AC;&#x2122; Morsi li tefgË&#x2122;u lil din il-vettura gË&#x2122;al isfel u qatlu lis-suldati li kienu fiha. Fil-medja tal-Istat, li llum qiegË&#x2122;da fâ&#x20AC;&#x2122;idejn l-armata, dawn is-suldati kienu ÂŠew deskritti bË&#x2122;ala eroj li mietu biex iâ&#x201E;Śommu l-paĂ§i fil-pajjiâ&#x201E;Ś. â&#x20AC;&#x153;Imma issa ara din,â&#x20AC;? qalli Ismael. Hawnhekk urieni filmat li Ë&#x2122;a minn fuq Al Jazeera fejn listess jeep tidher issuq bâ&#x20AC;&#x2122;veloĂ§itĂ kbira gË&#x2122;al ÂŠo folla nies li jappoÂŠÂŠjaw lil Morsi biex jgË&#x2122;addu minn fuqhom. Meta is-sewwieq ra li kien hemm wisq nies u ostakli biex jaqsam minn ÂŠol-folla, huwa rriversja bâ&#x20AC;&#x2122;gË&#x2122;aÂŠla kbira u ma indunax li qiegË&#x2122;ed fit-tarf talpont u saq gË&#x2122;al isfel. Bâ&#x20AC;&#x2122;hekk Ë&#x2122;areÂŠ Ă§ar li fil-fatt kien tort tassewwieq stess li l-vettura spiĂ§Ă§at imfarrka, u dan wara li pprova joqtol u jdarrab folla nies innoĂ§enti. Madankollu, Ismael gË&#x2122;amilha Ă§ara li hemm nies tajba fl-armata u l-pulizija, imma dawn ma jistgË&#x2122;ux jagË&#x2122;mlu mod ieË&#x2122;or Ë&#x2122;lief li jobdu lil el-Sisi, inkella jispiĂ§Ă§aw mejtin. â&#x20AC;&#x153;Anke sa nies imlaË&#x2122;Ë&#x2122;qin kien lest li joqtol, aË&#x2122;seb u ara lis-suldati li hemm fit-toroq.â&#x20AC;? Huwa qal li Ë&#x2122;afna minnhom fil-veritĂ jafu li Morsi kellu kull dritt li jmexxi lill-EÂŠittu gË&#x2122;aliex huma stess kienu Ë&#x2122;adu Ë&#x2122;sieb li ma jkun hemm l-ebda tbabis firriâ&#x201E;Śultati tal-elezzjoni tas-sena loË&#x2122;ra. Musulman biss fit-teorija L-ispjegazzjoni tiegË&#x2122;u li lFratellanza Musulmana mhijiex grupp radikali nstemgË&#x2122;et konvinĂ§enti bil-mod kif spjegaha hu, imma xorta kien gË&#x2122;ad baqagË&#x2122;li xi dubji. GË&#x2122;alhekk staqsejtu xi jridu jgË&#x2122;idu biha n-nies talFratellanza li dehru fil-pjazez jgË&#x2122;ajtu li jridu pajjiâ&#x201E;Ś Iâ&#x201E;Ślamiku.

Dawn id-dikjarazzjonijiet Ë&#x2122;assbu lil Ë&#x2122;afna nies gË&#x2122;aliex Mubarak u r-reÂŠim tiegË&#x2122;u kienu jË&#x2122;addnu l-fidi Iâ&#x201E;Ślamika wkoll, allura jekk dan ma kienx biâ&#x201E;Śâ&#x201E;Śejjed gË&#x2122;all-Fratellanza, wieË&#x2122;ed jistaâ&#x20AC;&#x2122; faĂ§ilment jikkonkludi li dawn riedu applikazzjoni iktar radikali taâ&#x20AC;&#x2122; din ir-reliÂŠjon. Ismael kellu spjegazzjoni sempliĂ§i gË&#x2122;al dan. Huwa qalli li flopinjoni taâ&#x20AC;&#x2122; Ë&#x2122;afna membri talFratellanza, minkejja l-fatt li Mubarak uffiĂ§jalment huwa taâ&#x20AC;&#x2122; fidi Iâ&#x201E;Ślamika, il-mod kif ÂŠab ruË&#x2122;u matul is-snin ftit li xejn irrispetta l-valuri taâ&#x20AC;&#x2122; din irreliÂŠjon. â&#x20AC;&#x153;Musulman mhux ser jaĂ§Ă§etta li jkun hemm poplu maË&#x2122;qur, li jkun hemm min jieË&#x2122;u â&#x201A;Ź20 fixxahar u Ë&#x2122;addieË&#x2122;or â&#x201A;Ź100,000.â&#x20AC;? Dan barra l-vjolenza kbira li wettaq kontra l-poplu tiegË&#x2122;u stess li gË&#x2122;ex fil-biâ&#x201E;Śaâ&#x20AC;&#x2122; tal-persekuzzjoni gË&#x2122;al tletin sena sË&#x2122;aË&#x2122;. GË&#x2122;alhekk, nies taâ&#x20AC;&#x2122; fehma bË&#x2122;al dik taâ&#x20AC;&#x2122; Ismael jemmnu li Mubarak huwa biss Musulman fit-teorija, imma mhux fil-prattika. Is-soluzzjoni tistaâ&#x20AC;&#x2122; tiÂŠi biss minn ÂŠewwa Fl-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar staqsejtu jekk pajjiâ&#x201E;Śi oË&#x2122;ra jistgË&#x2122;ux jagË&#x2122;mlu xi Ë&#x2122;aÂŠa biex il-kriâ&#x201E;Śi fl-EÂŠittu tissolva. Ismael kien kemxejn xettiku. â&#x20AC;&#x153;L-Unjoni Ewropea, l-Amerika u l-Afrika ma naË&#x2122;sibx li jistgË&#x2122;u jsolvu din is-sitwazzjoni gË&#x2122;ax mâ&#x20AC;&#x2122;gË&#x2122;andhomx kelma waË&#x2122;da. Ă&#x152;urnata qegË&#x2122;din jgË&#x2122;idu li larmata qed tagË&#x2122;mel Ë&#x2122;aâ&#x201E;Śin, imbagË&#x2122;ad l-gË&#x2122;ada jdawru ddiskors. L-opinjoni tagË&#x2122;hom mhix Ă§erta. AË&#x2122;na, bË&#x2122;ala poplu EÂŠizzjan, mhux qed nifhmu maâ&#x20AC;&#x2122; min iâ&#x201E;Śommu.â&#x20AC;? Lanqas li kieku l-poâ&#x201E;Śizzjoni taâ&#x20AC;&#x2122; dawn il-pajjiâ&#x201E;Śi kienet iktar Ă§ara, Ismael ma jemminx li jistgË&#x2122;u jagË&#x2122;mlu Ë&#x2122;afna min-naË&#x2122;a tagË&#x2122;hom gË&#x2122;aliex jaË&#x2122;seb li l-bidla minn ÂŠewwa trid tiÂŠi. Fl-opinjoni tiegË&#x2122;u, biex is-sitwazzjoni tissolva, trid issir waË&#x2122;da minn â&#x201E;ŚewÂŠ affarijiet: jew il-poplu jingË&#x2122;aqad u jqum kontra l-armata, jew inkella jkun xi Ë&#x2122;add minn ÂŠewwa l-Gvern stess li jwarrab lil el-Sisi. â&#x20AC;&#x153;Din mhix sitwazzjoni taâ&#x20AC;&#x2122; tranâ&#x201E;Śizzjoni, din gwerra Ă§ivili,â&#x20AC;? qalli bâ&#x20AC;&#x2122;mod deĂ§iâ&#x201E;Ś Ismael. â&#x20AC;&#x153;Meta l-armata tasal biex tattakka lillpoplu tagË&#x2122;ha stess bilË&#x2122;elikopters u t-tankijiet tal-gwerra ma tistax issejË&#x2122;ilha xejn inqas minn gwerra Ă§ivili. Morsi mhu ser jirriâ&#x201E;Śenja qatt. Jekk hu jwarrab ikun qed iË&#x2122;alli lil el-Sisi jagË&#x2122;mel li jrid fil-pajjiâ&#x201E;Ś. Dan mhu ser jagË&#x2122;mlu qatt. Kif qegË&#x2122;din l-affarijiet issa, el-Sisi gË&#x2122;andu jdejh marbutin gË&#x2122;aliex ma jistax jeË&#x2122;les minn Morsi.â&#x20AC;? WieË&#x2122;ed mid-dispjaĂ§iri l-kbar taâ&#x20AC;&#x2122; Ismael fâ&#x20AC;&#x2122;din is-sitwazzjoni hija li, fil-veritĂ , fl-EÂŠittu hemm biâ&#x201E;Śâ&#x201E;Śejjed riâ&#x201E;Śorsi biex igawdi kulË&#x2122;add. Huwa qalli bi kburija li pajjiâ&#x201E;Śu gË&#x2122;andu Ë&#x2122;afna iktar riâ&#x201E;Śorsi fih milli hemm fâ&#x20AC;&#x2122;pajjiâ&#x201E;Śi kbar Ewropej, imma sfortunatement qegË&#x2122;din fâ&#x20AC;&#x2122;idejn Ë&#x2122;â&#x201E;Śiena jew abbandunati gË&#x2122;al kollox. â&#x20AC;&#x153;Kieku l-Gvern irid iqassam il-ÂŠid sew, kulË&#x2122;add ikollu l-flus fâ&#x20AC;&#x2122;idejh birrikkezzi li hemm fih, imma hu ma jridx.â&#x20AC;?

,O .RUSRUD]]MRQL WDÂś ;RJĆŤRO X 7DĆŤULJ THG WQLHGL O SURJUDPP NR ÂżQDQ]MDW PLOO 8( TRAINING SUBSIDY SCHEME ACADEMIC (TSSA) JĆŤDV VHQD DNNDGHPLND / JĆŤDQ HZOLHQL WDW 766$ KX OL MLSSURYGL JĆŤDMQXQD ÂżQDQ]MDUMD IÂśIRUPD WDÂś JĆŤRWMD OLO SHUVXQL OL ML[WLHTX MNRPSOX O LVWXGML WDJĆŤKRP EÂśVXFFHVV Âż SURJUDPP WDÂś VWXGMX ULNRQR[[XW IÂśOLYHOO DNNDGHPLNX EHMQ 04) VD / RTVPD PDJĆŤ]XOD JĆŤDQGKRP LNXQX GDZN UHODWDWL PDÂś Digital Media (Software Development / Gaming) MHZ 6HUYL]]L )LQDQ]MDUML $SSOLND]]MRQLMLHW MLEGHZ MLQWODTJĆŤX PLOO .RUSRUD]]MRQL PLW WDÂś 6HWWHPEUX X MDJĆŤOTX ÂżV WDÂś 6HWWHPEUX IÂśQRIVLQKDU $SSOLND]]MRQLMLHW OL MDVOX WDUG PD MLĆĽX[ LNNXQVLGUDWL )RUPROL WDO DSSOLND]]MRQL MLVWJĆŤX MLWQLÄŞÄŞOX PLV VLW HOHWWURQLNX WDO Korporazzjoni www.etc.gov.mt IHMQ WLQVWDE XNROO LQIRUPD]]MRQL GHWWDOMDWD GZDU O JĆŤRWMD ÂżQDQ]MDUMD O DSSOLND]]MRQL NULWHUML WDO JĆŤDÄŞOD HFF

3URJUDPP 2SHUDWWLY ,, 3ROLWLND WDÂś .RHÄŞMRQL ,QVDĆŤĆŤX ĆŞLOLWQD JĆŤDOO $NWDU ,PSMLHJL X .ZDOLWDÂś WDÂś ĆŞDMMD $ĆŤMDU 3URĆĽHWW SDU]MDOPHQW LIÂżQDQ]MDW PLOO 8QMRQL (ZURSHD )RQG 6RĆ&#x203A;MDOL (ZURSHZ )6(

5DWD WDÂś NRÂżQDQ]MDPHQW )RQGL 8( )RQGL 1D]]MRQDOL 1LQYHVWX ÂżO IXWXU WLHJĆŤHN

Ambjent

25.08.2013

Il-mard tas-sIÌar lI jIsta’ Ix-xahar li g˙adda f’din il-gazzetta ©ie ppubblikat servizz estensiv dwar il-mard li ˙akem diversi si©ar tal-frott f’Malta u kif dan jista’ ji©i evitat, flimkien mal-opinjonijiet u s-su©©erimenti tal-esperti. F’din il-˙ar©a qed nippubblikaw servizz dwar mard ie˙or tas-si©ar li g˙adu ma nstabx f’pajjiΩna, iΩda li jista’ jid˙ol façilment jekk ma jitti˙dux il-prekawzjonijiet neçessarji. Id-Direttorat g˙as-Sa˙˙a tal-Pjanti, li jaqa’ ta˙t is-Segretarjat Parlamentari g˙all-Biedja u s-Sajd, jag˙ti rendikont tal-mard tas-si©ar li jista’ jkun hemm periklu li jid˙ol f’Malta. Dwar dan is-su©©ett tkellem ukoll l-ambjentalista ALFRED E. BALDACCHINO.

Il-Óanfusa tal-Qrun Twil taç-Çitru Il-Óanfusa tal-Qrun Twil taçÇitru, hija insett qerriedi ta’ kwarantina li jag˙mel ˙sara fuq numru ta’ speçi differenti ta’ si©ar u arbuxelli. G˙alkemm din il-˙anfusa ma tinstabx ©ewwa pajjizna, idDirettorat g˙as-Sa˙˙a tal-Pjanti qieg˙ed jag˙mel spezzjonijiet g˙al dan l-insett, biex jara li ma jid˙olx f’Malta, jew f’kaΩ li jid˙ol b’mod inçidentali, jittie˙du l-miΩuri neçessarji minn kmieni g˙all-kontroll tal-firxa tieg˙u. Dan il-˙anfus jg˙ix f’pajjiΩi b˙aç-Çina, il-Ìappun, u pajjiΩi o˙ra fix-Xlokk tal-Asja, u qieg˙ed jinfirex f’diversi pajjiΩi fuq si©ar ornamentali importati mill-Asja. Dan l-insett huwa ta’ theddida g˙al diversi foresti u g˙all-produzzjoni taç-çitru filMediterran. Fil-fatt, fil-Lombardia, l-Italja, kien hemm

firxa ta’ din il-˙anfusa u mijiet ta’ si©ar maturi kellhom jinqerdu biex jinqatel dan l-insett. Il-Óanfus tal-Qrun Twil taçÇitru jag˙mel ˙sara fuq si©ar taç-çitru u tat-tuffie˙, imma jista’ jg˙ix fuq firxa iktar wiesg˙a ta’ si©ar li jinkludu lFagu (Beech), l-G˙anΩalor (Hawthorn), il-ÌellewΩ (Hazel), il-Qastan (Horse chestnut), l-Açeru (Maple), il-Luq (Poplar), il-Ballut (Oak), isSafsafa (Willow) u t-Tut (Mulberry), fost o˙rajn. Din il-˙anfusa hija pjuttost kbira fid-daqs, u til˙aq minn 21 sa 37 millimetru tul. Hija ta’ lewn iswed b’marki bojod varjati. L-antenni huma itwal minn ©isimhom, u huma suwed bi strixxi bojod jew blu çar. B˙al ˙afna ˙anfus ie˙or, listadju larvali ta’ din il-˙anfusa huwa l-iktar stadju li jag˙mel

˙sara. Dan g˙aliex il-larva jieklu minn ©ewwa l-parti ta’ ta˙t taz-zokk fejn is-si©ra ttella’ ssustanzi u l-ilma, u jattakkaw ukoll l-g˙eruq. Il-mini li jiffurmaw dawn illarva fuq ©ewwa taz-zokk, i˙allu lis-si©ar iktar suxxettibli g˙all-mard u jkunu jifil˙u inqas g˙as-sa˙˙a tar-ri˙. Il˙anfusa adulta tag˙mel ˙sara iktar limitata billi tiekol millweraq tas-si©ra u mill-qoxra taz-zokk tas-si©ra. Dan il-˙anfus mhuwiex biss diffiçli biex tinduna bil-preΩenza tieg˙u fis-si©ra, imma huwa diffiçli wkoll biex tikkontrollah. Dan g˙aliex il-larva u lpupa li jinsabu ©ewwa z-zokk jew l-g˙eruq huma protetti minn insettiçidi li ji©u mibxuxa fuq il-weraq tas-si©ra, u minn ˙afna predaturi li jieklu dan linsett.

Il-Fire Blight tat-tuffie˙ u l-lan©as Din il-marda hija kkawΩata minn batterju, mag˙ruf b˙ala Erwinia amylovora , u hija indi©ena g˙all-Amerika ta’ Fuq. Din il-marda t˙alli dannu kbir fuq is-si©ar talfamilja Rosaceae, li tinkludi t-tuffie˙, il-lan©as u l-bambinella.

Dan il-mikrobu jista’ j˙alli danni kbar fil-kultivazzjoni ta’ dawn it-tipi ta’ si©ar b˙al Ûag˙run , AnΩalor, Fomm ilLipp, Ûorba, Sfar©el, u numru ie˙or ta’ pjanti ornamentali b˙all-Stransvesia, Chaenomeles u Coton-easter.

Din il-marda tista’ tin©arr b’numru ta’ fatturi li jinkludu wkoll prattiçi agrikoli b’nuqqas ta’ responsabbiltà. Ma’ dawn hemm ukoll fatturi naturali li ma tantx jista’ jkun hemm kontroll fuqhom, b˙all-qtar tax-xita u nnida. Il-marda tista’ tinfirex

ukoll permezz ta’ insetti, kemm benefiççjali kif ukoll insetti li jistg˙u jΩuru ssi©ar. Waqt id-dakra n-na˙al kapaçi jmexxi l-mikrobu minn fjura g˙all-o˙ra. Insetti o˙ra jistg˙u jag˙mlu dan billi j©orru l-

mikrobu meta jimxu minn fuq partijiet infettati g˙al bnadi o˙ra tas-si©ra jew fuq si©ar o˙ra fil-viçin. Il-Fire Blight hija marda ta’ kwarantina u g˙aldaqstant huwa ta’ importanza kbira li din il-marda ma’ tidda˙˙alx f’pajjiΩna.

Il-Flavescence Dorée fuq id-dwieli Din hija marda li tikka©una ˙sarat irreparabbli fiddwieli u ti©i kkawΩata minn tip ta’ mikrobu mag˙ruf b˙ala Grapevine Flavescence Dorée . Ladarba d-dielja tkun infettata b’dan il-mikrobu, ma hemm lebda fejqan g˙aliha. Fis-snin ˙amsin din ilmarda kienet instabet lewwel darba fi Franza, u fla˙˙ar tas-snin sittin instabet fl-Italja ta’ fuq. L-isem ta’ din il-marda ©ej mis-sintomi li jidhru fuq il-weraq. Fuq dwieli ta’ g˙eneb abjad il-werqa tie˙u kulur isfar dehbi li jleqq, filwaqt li f’dawk ta’ varjetà sewda l-weraq jie˙u kulur ˙amrani skur u l-vini ˙omor jispikkaw. Is-sintomi jistg˙u jkunu fuq il-werqa kollha jew inkella fuq xi parti tag˙ha. Il-werqa tin˙ass e˙xen, ilbordura tinbaram ’l isfel u tie˙u forma triangolari. Barra minn hekk il-werqa

tin˙ass tqarmeç meta titg˙affe©, b˙al werqa niexfa u b’kulur ileqq. Ir-rimi tas-sena jo˙ro© qasir, irqiq u ma jag˙milx injam iΩda jibqa’ ˙adrani. Id-distanzi bejn g˙ajn u o˙ra jkunu qosra, g˙alhekk is-si©ra tidher aktar mi©bura. Peress li l-injam taz-zokk ma jiffurmax kif g˙andu jkun, il-frieg˙i jkunu jintlewew ˙afna u g˙alhekk jiddendlu ’l isfel. Dan it-tip ta’ mikrobu mag˙ruf b˙ala ‘fitoplaΩma’, g˙andu bΩonn ta’ vettur biex jin©arr minn dielja g˙al o˙ra. Dan isir permezz ta’ insett jismu Scaphoideus titanus . Sfortunatament g˙allmarda tal-Flavescence Dorée ma hemm ebda trattament, ˙lief li d-dwieli infettati jinqalg˙u u jin˙arqu u b’hekk tevita r-riskju li tinxtered permezz tal-insetti. Sa mill-2007 d-Direttorat g˙as-Sa˙˙a tal-Pjanti beda

jag˙mel studju fuq din ilmarda biex ji©i stabbilit jekk hawnx preΩenza talmarda jew tal-vettur tag˙ha. Fix-xhur ta’ Awwissu u Settembru numru ta’ nases sofor bil-kolla ji©u mqieg˙da f’diversi g˙elieqi madwar Malta u G˙awdex. Dawn ji©u eΩaminati g˙all-preΩenza tal-insett vettur Scaphoideus titantus . Fil-perijodu ta’ bejn Awwissu u Ottubru, meta ssintomi tal-marda talFlavescence Dorée fuq iddwieli jkunu jidhru l-iktar çari, isiru spezzjonijiet flg˙elieqi tad-dwieli u ji©u ççekkjati g˙al preΩenza tassintomi. Matul dawn l-ispezzjonijiet jittie˙du wkoll kampjuni ta’ weraq sabiex ji©u ttestjati g˙al din il-marda permezz ta’ testijiet fil-laboratorju. B’xorti tajba dawn ittestijiet g˙adhom qatt ma rriΩultaw fil-poΩittiv.

Ambjent

25.08.2013

jidÓoL f’maLta Il-Pine Wood Nematode

Il-marda tas-sigra tal-Ballut Il-Ballut f’Malta huwa stmat li g˙andu bejn 500 u 900 sena, forsi iktar, u huwa fost leqdem u l-akbar si©ar filGΩejjer Maltin. L-ispeçi li tinstab f’Malta hija il-Quercus Ilex. Huwa g˙alhekk li d-Direttorat g˙as-Sa˙˙a tal-Pjanti jg˙id li qieg˙ed jag˙mel minn

kollox biex il-marda mag˙rufa b˙ala Sudden Oak Death ma tid˙olx ©ewwa Malta, g˙alkemm tinstab ©ewwa lEwropa. Is-Sudden Oak Death hija kkawΩata mill-mikrobu mag˙ruf b˙ala Phytophtora ramorum u jattakka anke Ωew© tipi ta’ pjanti; irRhododendron u l-Viburnum.

Il-Pine Wood Nematode, mag˙ruf bl-isem xjentifiku ta’ Bursaphelenchus xylophilus, huwa l-kawΩa tal-Pine Wilt Disease. Dan i n - nematode huwa organiΩmu mikroskopiku li jag˙mel ˙sara lil dawn issi©ar. L-ewwel sintomi li jkunu evidenti jinkludu sfurija u jitbielu l-weraq, li eventwalment twassal g˙allmewt tas-si©ra. It-titbil jista’ l-ewwel jidher fuq ferg˙a wa˙da biss iΩda aktar tard tista’ ti©i affetwata s-si©ra kollha. Prinçipalment dan innematode jinstab fuq speçi ta’ Pinus, li jinkludu s-si©ar taΩ-Ûnuber. L-injam ta’ dawn l-ispeçi jista’ jservi g˙all-iΩvilupp ta’ dan innematode . G˙alkemm ilPinus huma l-aktar suxxettibbli g˙al din il-marda,

imma l-lista tinkludi wkoll speçi ta’ Abies, Chamaecyparis, Cedrus, Larix, Picea u l-Pseudo-tsuga. Dan in-nematode ori©ina f’pajjiΩi b˙all-Messiku, lIstati Uniti u l-Kanada. Ilmarda tieg˙u hija wkoll mag˙rufa fil-foresti talÌappun, minn fejn infirex g˙al ©ewwa ç-Çina, ilKorea u t-Tajwan. Fl-1999 il-Pine Wood Nematode nstab filPortugall, u fl-2008 ©ie rrapurtat fi Spanja. Dan innematode qatt ma nstab ©ewwa pajjiΩna, iΩda dDirettorat g˙as-Sa˙˙a talPjanti ta’ kull sena jag˙mel st˙arri© g˙al dan l-organiΩmu. Id-Direttorat jg˙id li b˙ala miΩura fitosanitarja huwa importanti li materjal ta’ injam li jori©ina min pajjiΩi fejn huwa preΩenti

dan innematode , ikollu tabella mag˙rufa b˙ala ISPM 15. Dan il-mard jixtered liktar permezz ta’ materjal ta’ injam g˙all-ippakjar b˙al pallets . Id-Direttorat jg˙id li g˙al din ir-ra©uni jag˙mel ukoll kontroll fuq l-importazzjoni ta’ materjal li ji©i minn pajjiΩi terzi filpallets , b ˙ a l m a d u m u r˙am. Id-Direttorat jis˙aq li huwa importanti ˙afna li jkun hemm il-kooperazzjoni ta’ kul˙add biex dan il-mard qerriedi ma jidda˙˙alx ©ewwa Malta. G˙al aktar informazzjoni jew sabiex ji©u rrapurtati kaΩijiet ta’ mard, wie˙ed g˙andu jçempel lidDirettorat g˙as-Sa˙˙a talPjanti bin-numru 2339 7106 jew bin-numru ming˙ajr ˙las 8007 2310.

“L-importazzjoni bi ftit kontroLLi twassaL biex iL-mard jasaL maLta” l-ambjentalista Alfred E Baldacchino L-ambjentalista Alfred Baldacchino jispjega li l-mard tal-pjanti huwa riΩultat ta’ mikroorganiΩmi, b˙al virusijiet, batterji, jew fungi infettati li jissej˙u pathogens. Dawn il-pathogens jikkawΩaw mard fuq pjanti kif ukoll annimali. Il-mard tal-pjanti jista’ ji©i kkawΩat ukoll minn kundizzjonijiet fiΩiçi b˙al sil©, u anke minn kimiçi. Il-pjanti jbatu wkoll minn ˙sarat ikkawΩati minn annimali b˙all-insetti, imma dawn ma jitqisux b˙ala mard, iΩda b˙ala pests. Baldacchino j©ib l-eΩempju tal-Bumunqar A˙mar talPalm, il-Farfett tas-Sardinell, ilÓanfusa tat-Tut, u l-Óanfusa tatTin. Isemmi wkoll numru ta’ speçi ta’ bebbux tal-art, li sa issa g˙adu ma g˙amel l-ebda impatt li jidher, iΩda qed jinfirex sewwa. Jista’ jkun hemm ukoll pjanti li jikkompetu ma’ dawk Maltin u jdg˙ajfuhom, iΩda lanqas dawn mhuma meqjusa

b˙ala mard. Jispjega li billi Malta hija gΩira, din g˙andha lqug˙ naturali li ma j˙allix dan il-mard u dawn ilpests jid˙lu wa˙edhom. Imma l-importazzjoni ta’ pjanti, fjuri, si©ar, u frott minn barra, bi ftit kontrolli u ming˙ajr mo-nitora©© twassal biex dawn jaslu hawn Malta. Meta jaslu, imbag˙ad, huwa diffiçli biex ji©u kkontrollati. IΩid jg˙id li filwaqt li l-kontroll tal-mard tal-pjanti huwa responsabbiltà tad-Dipartiment talAgrikoltura, dak tal-kontroll talpests jid˙lu fih ukoll idDirettorat g˙all-Óarsien talAmbjent. “Fil-passat id-Dipartiment talAmbjent u dak tal-Agrikoltura konna na˙dmu id f’id; wie˙ed jikkumplimenta lill-ie˙or biex inΩommu d-d˙ul tal-mard u talpests f’pajjiΩna,” jg˙id Baldacchino. Jis˙aq li fil-passat kienu jesi©u li çertu injam, b˙all-puntali, kell-

hom ikunu iffumigati biex tinqered kull tip ta’ ˙ajja li setg˙u j©orru. “IΩda mhux dejjem kien jirnexxilna g˙aliex idDipartiment tal-Agrikoltura ta’ dak iΩ-Ωmien kienu jo©©ezzjonaw g˙aliex kienu jg˙idu li din kienet ‘burokrazija Ωejda’. Illum is-soçjetà, il-Gvern u lambjent naturali qed i˙allsu g˙an-nuqqas ta’ din il‘burokrazija Ωejda’ li nqatg˙et. BiΩΩejjed ng˙id li l-Óanfusa tatTut u dik tat-Tin jing˙ad li da˙lu ma’ dawn il-puntali”. Baldacchino jg˙id li sfortunatament qed ji©u importati numru ta’ si©ar u pjanti li jew huma meqjusa invaΩivi, jew li mag˙hom qed ida˙˙lu xi annimali jew mard li qed jinfirxu u jsiru pests. Isemmi l-eΩempju tal−Bumunqar A˙mar li da˙al mas-si©ar tal-palm impurtati minn pajjiΩi fejn dan it-tip ta’ si©ar kienu infettati, u jg˙id li kienu saru twissijiet biex dan ilpalm ma jit˙alliex jid˙ol.

Barra minn hekk jg˙id li qed jidda˙˙lu pjanti u ji©u mibjug˙a, anke lill-Gvern, biex jit˙awlu kemm f’©onna pubbliçi u anke f’postijiet urbani. “U˙ud minn dawn il-pjanti huma mag˙rufa sewwa li ja˙arbu u jinvadu l-ambjent naturali, b˙al ng˙idu a˙na il-Pjuma (Fountain Grass). Din qed tit˙awwel kullimkien fit-toroq u di©à ˙arbet u qed tikber, kemm fix-xag˙ri, fil-widien u anke flg˙elieqi. Hemm imbag˙ad o˙rajn li huma wkoll imniΩΩla f’listi internazzjonali, li huma invaΩivi, b˙as-Swaba’ tal-Madonna (Hotentot Fig), u s-Si©ar tal-BΩar (Brazilian Pepper). Minn dan l-aspett il-Kumitat Konsultattiv jista’ jkollu sehem jew kummenti x’jag˙mel fuq ilpjanti u s-si©ar li qed jintuΩaw fil-landscaping fil-GΩejjer Maltin, dejjem mill-aspett ta’ bijodiversità u mhux ta’ mard tal-pjanti,” itemm jg˙id Baldacchino.

Kontroll tat-

25.08.2013

Il-bAqRA tAÓleb tAl-Ispeed Jikteb MARIO FAVA Is-sajf li g˙adda s-su©©ett tal-ispeed cameras kien tista’ tg˙id fuq fomm kul˙add. Konna smajna dwarhom fuq il-bulettini tal-a˙barijiet u qrajna dwarhom ukoll fil-©urnali. Smajna dak li kellha xi tg˙id Transport Malta (TM) u anke dak li kellhom xi jg˙idu n-nies fittriq. Fost l-o˙rajn kien intqal li tista’ tog˙la l-multa g˙al dawk li jinqabdu jsuqu aktar mil-limitu stipulat; multa li setg˙et tmiss il-€500. Smajna l-limitu tal-veloçità massima jista’ jvarja bejn 30 u 80 kilometru fis-sieg˙a, skont il-karozzi u t-toroq u Ω-Ωoni differenti. Kien ©ie propost ukoll li jkun hemm l-hekk imsej˙a dummies u anke speed cameras mobbli, li jg˙inu biex is-sewwieqa joqog˙du attenti l-˙in kollu g˙ax ma jkunux jafu fejn se jsibu kamera b˙al din, g˙ax dawn ma jkunux fissi f’post wie˙ed u allura ma tkunx tista’ tidra fejn huma. It-t˙assib tieg˙i dak iΩ-Ωmien kien li, skont dak li kien qieg˙ed ikun propost, kien jidher li l-veloçità massima ta’ 80 km fis-sieg˙a kienet se tkun biss fi tliet postijiet f’Malta u Ghawdex, çjoè l-bypass tal-Mellie˙a (parti biss minnha), il-bypass ta’ San Pawl il-Ba˙ar u l-bypass tal-Imrie˙el. Il-multi fil-preΩent B˙alissa jidher li hemm Ωew© multi differenti kemm wie˙ed ikollu j˙allas f’kaΩ li jinqbad minn xi wa˙da minn dawn lispeed cameras f’pajjiΩna. Jekk tkun g˙addej sa 15-il kilometru fis-sieg˙a aktar mil-limitu permess, il-multa hi ta’ €34.95. Min-na˙a l-o˙ra, jekk persuna tkun g˙addejja b’aktar minn 15-il kilometru, il-multa hi ta’ €69.88. Dan l-informazzjoni kienet ˙ar©et mit-twe©iba li kien ta leks-Ministru Austin Gatt g˙allmistoqsija parlamentari li kien g˙amel id-Deputat Laburista Anthony Agius Decelis. Imma kemm minn dawn ilflus qed imorru g˙and il-kunsilli lokali? Huwa stat ta’ fatt li huma biss Ωew© kumpanniji ewlenin li qed i˙axxnu bwietehom minn dan kollu u lkumitati regjonali kif ukoll ilkunsilli lokali qeg˙din jit˙allew jittewbu. U ghalhekk jag˙mel sens dak li qal ©img˙at ilu is-Segretarju Parlamentari responsabbli mill-kunsilli lokali, Dr Herrera, li wera l-impenn tieg˙u biex din is-sistema ti©i riformata u jsir it-tibdil me˙tieg. Óarsa ©enerali Minn Ωmien g˙al Ωmien, esperti differenti g˙amlu st˙arri© u taw l-opinjoni tag˙hom fuq it-toroq Maltin u fuq il-miΩuri li g˙andhom jittie˙du biex it-toroq tag˙na jkunu inqas perikoluΩi. EΩempju tipiku ta’ dan kien meta kienet ˙ar©et l-idea li llimitu massimu g˙andu jkun ta’ 60 kilometru fis-sieg˙a, 20 kilometru fis-sieg˙a inqas minn dak li kien stabbilit qabel: 80. Fil-passat bosta kienu dawk il-persuni li lmentaw dwar dan il-fatt g˙aliex isostnu li minkejja li ©ie rre©istrat li kienu qeg˙din isuqu b’mod eççessiv, dan ma kienx jirriΩulta miççirkostanzi kemm tat-triq, kif ukoll tal-karozza tag˙hom g˙aliex il-limitu ta’ 60 kilometru mhux wie˙ed realistiku u prattiku. Fost ir-ra©unijiet li j©ibu hemm li jekk taqbeΩ dan illimitu ma jfissirx li tkun ta’ periklu g˙alik innifsek jew g˙al dawk li jkunu qeg˙din jag˙mlu uΩu mill-istess triq.

Óafna jsostnu li jekk il-limitu tas-sewqan suppost huwa ta’ 80 km, dan g˙andu jinΩamm. Kemm huwa minnu li l-limitu ta’ 60 km joffri aktar sigurtà? Huwa minnu li l-limitu ta’ 60 km fis-sieg˙a jaf ikun ta’ deterrent biex iwe©©g˙u inqas xufiera jew nies fit-triq milli jekk tkun qed issuq bit-80 km fis-sieg˙a. Però, bl-istess argument, jekk tkun qed issuq b’40 km fis-sieg˙a se jkollok sigurtà ikbar milli kieku tkun g˙addej b’60 km, b˙alma jekk tkun ghaddej b’20 km ikollok sigurtà ikbar milli kieku tkun g˙addej b’40 km. Bl-istess argument, kieku kellhom il-karozzi ma jkunux permessibbli iktar u kul˙add jibda juΩa mezz ie˙or ta’ trasport, probabbli li l-inçidenti jispiççaw jekk aktar nies jibdew jimxu biex imorru minn post g˙all-ie˙or, u jkollna poplu aktar b’sa˙˙tu. IΩda fil-˙ajja li qeg˙din nghixu llum, ir-riskji se jkunu hemm f’kull inizjattiva li tittie˙ed, anke biex tiΩdied leffiçjenza. Allura li jkollok limitu ta’ sewqan ta’ 80 km tista’ tkun wa˙da minnhom. Dan g˙aliex Ωieda simili trid tkun ikkunsidrata flimkien ma’ miΩuri o˙ra li jittie˙du, li jwasslu biex ikun hemm tnaqqis fl-inçidenti. It-tnaqqis tal-veloçità massima ma jwassalx g˙al tnaqqis fl-inçidenti u dan rajnieh fissnin li g˙addew. EΩempji ta’ miΩuri li jΩiedu s-

sigurtà fit-toroq huma: edukazzjoni a˙jar tassewwieqa; tag˙rif lil min ikun qed jimxi fit-triq dwar id-drittijiet u l-obbligi tieg˙u; toroq adegwati u li jirriflettu l-valur tal-flus li s-sewwieqa qed i˙allsu kull sena; li jitne˙˙ew mit-toroq karozzi ki huma antiki u li jistg˙u jkunu ta’ periklu g˙al karozzi o˙ra. Çertament iΩda li l-akbar obbligu huwa tal-Gvern g˙ax g˙andu jkollna toroq li joffru çerta sigurtà u livell g˙oli ta’ kwalità. Dawn il-miΩuri huma importanti daqs, jekk mhux aktar minn, kull konsiderazzjoni dwar il-veloçità massima tassewqan. X’g˙amlet l-Amministraz-zjoni preçedenti biex ikollna toroq a˙jar? Kemm kien hemm kunsilli lokali li kienu mweg˙din toroq minn TM u dawn baqghu isaffru g˙aliex it-toroq ma tlestewx? X’g˙amel il-Gvern preçedenti dwar din il-problema? Sempliçi. Ivvinta l-iskema tal-PPP u da˙˙al ruxxmata kunsilli lokali f’dejn kbir, b’˙afna minnhom li g˙adhom imsallbin bih sal-lum. Ûgur m’iniex l-uniku wie˙ed li ©ieli rajt karozza quddiemi tikser f’daqqa wa˙da b’mod perikoluΩ biex tevita xi ˙ofra kbira jew taqsam fuq in-na˙a l-o˙ra tat-triq biex tevita xi gandott. Dan mhux ta’ periklu akbar milli tkun g˙addej bi 80 km fi triq tajba?

Xi ng˙idu mbag˙ad, perezempju, g˙all-mini ta’ Triq Re©jonali, ˙dejn il-pont ta’ Manwel Dimech? Qatt kont g˙addej minn ta˙t din il-mina u f’daqqa wa˙da tinΩel qatra kbira proprju fuq il- windscreen tieg˙ek g˙ax il-mina l˙in kollu tqattar? Dan biex ma nsemmix ilmini ta’ Santa Venera li anke fl-eqlel tas-sajf taf issib l-art tag˙ha mxarrba u ma trid xejn biex titlef il-kontroll tal-vettura min˙abba t-temperatura s˙una tar-roti tal-karozzi u Ωlieq ikkawzat minn ilma li jin©abar fl-art. Jewilla dan mhux ukoll aktar perikoluΩ u jista’ jwassal g˙al inçident iktar milli jekk tkun g˙addej bi 80 km fissieg˙a mill -bypass ta’ Birkirkara? Imnalla re©a’ ©ie fostna l-Papa, g˙ax g˙al xi Ωmien kien waqaf joqtor l-

ilma. Xi ng˙idu mbag˙ad meta fissajf, hekk kif tid˙ol fil-mina, id-dawl tant ikun baxx li f’daqqa wa˙da tispiçça tara dalma sewda g˙ax il-mina mhix imdawla tajjeb. Kieku jkollu jkun hemm vettura wieqfa fil-mina, tista’ tibqa’ çert li tispiçça to˙ro©ha min-na˙a l-o˙ra tal-istess mina, kemm jekk tkun g˙addej bis-60 km, kif ukoll bit-80 km. Dan mhux periklu wkoll?! Jista’ xi ˙add jg˙idilna hemmx xi tip ta’ statistika li turi bl-iktar mod çar li çerti inçidenti se˙˙ew unikament g˙ax il-vettura kienet g˙addejja bit-80 km fis-sieg˙a? Kemm il-limitu ta’ 60 km fissieg˙a huwa effiçjenti fil-konsum tal-fjuwil u g˙all-ambjent? Jekk il-limitu fil-velocità ta’ 60 km fis-sieg˙a huwa kollox, Ωgur ma jistax jitqies li jag˙mel ©id g˙all-ambjent jew li jfisser aktar effiçjenza filkonsum tal-fjuwil. Çerti karozzi kbar, b’din ilvelocità ma jkunux jistg˙u jinstaqu b’gear g˙oli (5th jew 6th gear ) u s-sewwieq ikollu jniΩΩel il- gear g˙al wie˙ed aktar b’sa˙˙tu (4th gear). Dan ifisser aktar ˙ela ta’ fjuwil u iktar emissjonijiet flarja. Çertament il-karozza ta˙dem aktar komda meta tkun g˙addejja b’limitu ta’ 80 km, filwaqt li jkun hemm anqas emissjonijiet. It-tabella li tidher hawn turi b’mod çar dak li qed ng˙id. Din it-tabella hija me˙uda mis-sit elettroniku http://fueleconomy.gov/feg/dr iveHabits.shtml. Iç-çifri huma f’mili fis-sieg˙a mhux kilometri, imma 60 km huma

traffiku

25.08.2013

cameras

ekwivalenti g˙al 37 mil, waqt li 80 km jirriflettu 50 mil. Dan is-sit elettroniku jit˙addem mid-Dipartiment talEnergija tal-Gvern Amerikan. Dan juri biç-çar li min jitkellem b’mod li sewqan b’ 60 km huwa aktar effiçjenti, ma jkunx g˙amel riçerka sew. Hija xi ˙a©a tant lo©ika illi kieku l-limitu ta’ velocità nazzjonali jkun ta’ 80 km u jekk ittoroq tag˙na jkunu mfassla g˙al din il-veloçità, il-parti lkbira tas-sewwieqa j˙ossuhom siguri jsuqu b’din ilveloçità bla ma jkunu ta’ periklu, la g˙alihom u lanqas g˙al dawk in-nies l-o˙ra li jkunu qed jag˙mlu uΩu mittriq. Ûgur li bis-sistema eΩistenti, f’xi mument jew ie˙or, sewwieqa responsabbli li jkunu g˙addejjin bi 80 km jew ftit inqas, jaljenaw rashom u jinsew il-limitu ta’ 60 km u jispiççaw ji©u ‘ntaxxati’ intortament. Huwa naturali li f’çerti toroq tkun g˙addej b’din ilveloçità ta’ 70 jew 80 km fissieg˙a. Din mhix ©usta! Jekk g˙andna nda˙˙lu l- ispeed cameras, ejja nda˙˙luhom, imma ejja wkoll in˙allu li dan l-apparat jag˙mel xog˙lu sew – li jimmulta lil min jabbuΩa u jkun traskurat u mhux lil min innoçentament ikun qed isuq b’mod responsabbli. U ˙a©a o˙ra, ejja ma nkunux tant bravi li nibdew nitmejlu bin-nies billi l-ewwel inwa˙˙lu kamera vojta (dummy) u meta ti©ri l-kelma li din hija finta, imbag˙ad bla avviΩ ta’ xejn nag˙mluha funzjonabbli biex inda˙˙lu kemm nifil˙u flus, sakemm tindara li m’g˙adhiex finta. L-ispeed cameras u l-GPS Saret ˙a©a komuni li llum li ndara fejn jinsabu dawn lispeed cameras ix-xuffiera, ftit metri qabel, jibdew inaqqsu lvelocità. Illum it-teknolo©ija, permezz tal-GPS tista’ tg˙idlek minn qabel li tkun qed toqrob lejn wa˙da minn dawn il-

baqar li ja˙ilbu ˙alib bnin g˙al ftit bwiet. GPS baΩiku u li ma jiswiex ˙afna flus jista’ jkun programmat sabiex minn çertu distanzi qabel, jinfurmak biex tnaqqas il-velocità g˙aliex tkun qed toqrob lejn speed camera. Dan ukoll jista’ jo˙loq periklu g˙aliex mhux kull xufier huwa kapaçi jnaqqas ilveloçità f’distanza qasira u jkun hemm kaΩijiet fejn ittnaqqis ikun b’mod qawwi f’distanza qasira. Dan ifisser li jekk il-limitu tal-velocità jkun ta’ 80 km, ˙afna inqas nies se jkunu g˙addejjin b’velocità ‘eççessiva’ u allura se jkun hemm inqas minn dawn il-kaΩijiet. Çertament li, bil-limitu talvelocità ta’ 60 km, qed jikbru l-kaΩijiet ta’ bumper to bumper, speçjalment fi ˙ru© jew d˙ul f’mini. Jekk tuΩa l-mini ta’ Santa Venera tista’ tikkonferma ttraffiku li jin˙oloq, li ˙afna drabi jibqa’ sejjer sal- bypass tal-Marsa. Meta tkun fit-traffiku ©ej mill-Marsa, tibda tistenna li se ssib xi ˙abta li qieg˙da tikkawΩa t-traffiku kollu, imma meta tasal ta˙t il-mina tirrealizza r-ra©uni vera. Kul˙add jieqaf kwaΩi zopptu hu u ˙iere© mill-mina biex ikun çert li ma jlaqqatx xi multa. Mela l-istess speed cameras ˙afna drabi qed jikkawΩaw dewmien esa©erat fit-toroq tag˙na u jkomplu jΩidu malkonfuΩjoni li tin˙oloq f’çertu ˙inijiet partikolari matul il©uranta, b’mod specjali bejn is-07.00 u d-09.00 u bejn l16.00 u s-18.00. Allura wiehed isibha diffiçili biex jifhem kif qed ji©i propost biex f’çerti Ωoni l-limitu jkun ta’ 30 km fis-sieg˙a meta t-toroq tag˙na, bil-miΩuri li qeg˙din jittie˙du, qed jispiççaw ma j˙alluniex insuqu b’mod aktar komdu. Is-sewqan fit-toroq Maltin Is-sewqan fit-toroq tag˙na xejn mhuwa pjaçevoli, barra li jqabbdek dipressjoni. Itlaq

mid-dar, irkeb il-karozza u ibda suq. Issib toroq diΩastru, g˙ax dan hu l-wirt li ˙alla Gvern Nazzjonalista, g˙ajr g˙at-toroq li saru fl-a˙˙ar sentejn minn fondi Ewropej. Kundizzjonijiet ˙Ωiena, vetturi jda˙˙nu li trid tag˙laq ittwieqi u tixg˙el l-arja kondizzjonata bilfors jew tmut bilfoga, toroq li jie˙du aktar milli jifil˙u f’dak li huwa volum ta’ karozzi, u mitt elf ˙a©a o˙ra. Issa, ma’ dan kollu Ωid il-fatt li qed inaqqsu 20 km mil-limitu tal-velocità f’toroq li b’kumdità jistg˙u jie˙du dan it-tip ta’ sewqan. X’jibqa’ fik?! Ma’ dan trid iΩΩid lil dawk imsej˙a ‘esperti’ li ©ab minn barra l-Gvern ta’ Gonzi (jekk huma esperti, Ωgur mhux tattraffic management , imma nsomma, xorta lilhom qabbdu), fis-snin li g˙addew qalulna biex nibnu toroq ©odda b’bankini wisg˙in aktar mittoroq infushom. Bankini li qeg˙din hemm g˙alxejn ghax ma jintuΩawx. Dan bil-konsegwenza li jekk issib xi salib quddiemek li jkun g˙addej bit-30 u b’idu barra mit-tieqa u b’xi sigarett f’˙alqu, trid toqg˙od b˙al ‘pastizz’ tistenna u titlob li ma jkunx sejjer tul id-direzzjoni kollha li trid tmur fiha int. X’ma toffendix l-ewwel sewwieq li je˙el ma rasek! U xi ng˙idu jekk issib xi trakk u warajk ikun hemm xi ambulanza ddoqlok kemm tifla˙ biex twarrbilha minnofs. Basta g˙andna bankini ma jispiççaw qatt u rriduçejna t-toroq biex jie˙du limitu ta’ 50 jew 60 km. Dak sens komun! Çitazzjonijiet g˙all- over speeding’ Minn mistoqsija parlamentari li saret xi snin ilu, ˙are© çar li tnejn minn kull tliet ta˙rikiet g˙al velocità eççessiva kienu g˙addejjin b’inqas minn 15-il km fis-sieg˙a iktar mil-limitu ta’ 60 km, u allura fil-limitu tal-veloçità massima nazzjonali ta’ 80 km.

Dan ifisser li 67% tan-nies qed ikunu ntaxxati g˙alxejn g˙ax ikunu g˙addejjin b’veloçità suppost permissibbli li ma toffrix riskji; nies li spiççaw vittma g˙ax insew li ©ejja speed camera. Ifisser li Ωew© persuni minn kull tlieta qed ji©u mmultati anke jekk qed juΩaw it-toroq tag˙na b’mod sensibbli. Stat miskin Il-konkluΩjoni tieg˙i hija sempliçi u ninsab çert li hija l-istess b˙al tal-ma©©oranza li juΩaw it-toroq Maltin u m’g˙andhomx xi xufier mag˙hom full-time u m’ghandhomx ukoll xi pompa tal-petrol mag˙hom g˙ax im˙allsa mit-taxxi tal-poplu, b˙alma kienu dawk li rriduçew it-toroq taghna f’dan l-istat miskin li jinsabu fih. Dawn l-hekk imsej˙a ‘esperti’ li g˙amlu dawn il-proposti, jew mhuma esperti xejn, jew huma esperti ta’ kif jag˙tu pariri ˙Ωiena lil min iqabbadhom. Tul l-a˙˙ar snin l-awtoritajiet ippreferew ikomplu jqabbdu lill-esperti milli jisimg˙u minn min juΩa t-toroq tag˙na b’mod regolari u kuljum. Il-veru kaΩ b˙al meta xi ˙add li jkun qed ibig˙ xi ˙a©a li tag˙mel il˙sara u biex jibqa’ jbig˙ ilprodott, iqabbad esperti biex juri kemm il-prodott tieg˙u huwa tajjeb. Hekk qed ji©ri f’Malta f’dan il-qasam. BiΩΩejjed insemmi rroundabout ta’ Triq Re©jonali. L-ewwel g˙amilna xhur u xhur s˙ah nistennew il-pro©ett tat-traffic lights isir u minn jaf kemm ˙allasna flus lil dawn lesperti, u wara stenb˙u li jkun a˙jar li jne˙˙uhom u ming˙ajrhom it-traffiku jimxi a˙jar. Ara l-pro©ett tal-mina u flyover fl-istess post, dak ma sarx, avolja m’hemmx g˙alfejn tkun espert biex tasal g˙allkonkluΩjoni li din hija s-soluzzjoni f’dan il-post. L-istess fejn g˙amlu kullimkien pellican lights kull

erba’ passi bog˙od minn xulxin. Issa wara li g˙amluhom, qed ipo©©u uffiçjal ta’ TM jew pulizija biex anke meta jkunu ˙omor u ma jkun g˙addej ˙add jaqsam, jag˙mlu sinjal lill-vetturi biex isuqu fuq la˙mar! Dak pjan! Kif allura issa rridu nie˙du bis-serjetà lill-istess esperti jew entitajiet, li tnaqqis fil-limitu tal-velocità hija we˙idha ssoluzzjoni g˙al inqas inçidenti?! Mill-©did ner©a’ nitlob lil min jista’ g˙andu, biex i©ib statistika xjentifika li tg˙id eΩatt lg˙add ta’ inçidenti li l-kawΩa tag˙hom kienet biss il-limitu tal-velocità bi 80 km, u li kieku kienu g˙addejjin b’60 km dan l-inçident ma kienx isir. Wie˙ed jittama li jirrennja ssens komun u ma nkomplux no˙olqu paniku, frattariji u dipressjoni lis-sewwieqa tag˙na b’miΩuri li fihom infushom iwasslu g˙al aktar tni©©is, iktar rabja u dewmien fis-sewqan u, fuq kollox, inqas ineffiçjenza f’dan ilpajjiz. Ma jistax ikun li f’pajjiΩ iΩg˙ar minn belt fl-Ewropa, biex tasal minn post g˙allie˙or, iddum iktar minn kemm tie˙u Ωmien biex taqsam l-Italja minn fuq s’isfel b’ajruplan U allura ta min ifa˙˙ar iddeterminazzjoni ta’ din lAmministrazzjoni ©dida fejn jidher çar li l-Prim Ministru Joseph Muscat irid jindirizza bis-serjetà mhux biss l-istat tattoroq f’pajjizna, iΩda wkoll iddewmien esa©erat li rridu ndumu nistennew biex naslu fid-destinazzjonijiet tag˙na. G˙andi fiduçja s˙i˙a li lGvern il-©did se jag˙ti widen g˙al dak li jrid il-poplu u dan jidher anke mill-impenn talMinistru Joe Mizzi, kemm fillaqg˙at li g˙amel mal-kunsilli lokali, kif ukoll fid-determinazzjoni tieg˙u li jirran©a darba g˙al dejjem is-servizz tat-trasport pubbliku biex jonqos kemm jista’ jkun l-uΩu talkarozzi privati.

Opinjoni

25.08.2013

rajt ma rajtx, smajt ma smajtx Jason Azzopardi u l-qxur tal-banana

minn invictus

tal-Intern, irriΩulta illi Borg kien talab laqg˙a mal-Ministru tal-Intern u mhux bil-maqlub. Il-white taxis

G˙andu jkun il-frotta favorita ta’ Jason Azzopardi hija lbanana, g˙ax mill-elezzjoni ’l hawn ma waqafx jiΩloq finniexef fuq il-qxur ta’ din il-frotta. Meta ˙ar©et l-a˙bar tal-kollass finanzjarju tal-Partit Nazzjonalista, Jason kien ˙are© bil-proposta sublimi li ddeputati Nazzjonalisti jirrifjutaw l-onorarja parlamentari biex din tmur b’risq l-impjegati tad-Dar Çentrali li ma kinux qeg˙din jit˙allsu l-paga. Jidher illi din il-proposta mietet fuq ommha g˙ax kieku Jason Azzopardi mill-paroli g˙adda g˙all-fatti min jaf kemm konna ndumu nisimg˙u fta˙ir dwar ©est ‘erojiku’ b˙al dan. Ûelqa o˙ra ta’ Jason fuq qoxra ta’ banana kienet hekk kif ˙are© jitkaΩa li l-Monti kien se jittella’ minn Triq ilMerkanti g˙al Triq l-Ordinanza. Jason Azzopardi ˙assu skandalizzat illi ftit ’il bog˙od mid-da˙la tal-Belt se jkun hemm il-bejjieg˙a tat-tangas u r-re©©ipetti. Imbag˙ad irriΩulta li, proprju fil-jum tal-elezzjoni ©enerali, Jason Azzopardi kien wieg˙ed lill-bejjieg˙a tal-Monti li dawn jittellg˙u proprju fi Triq l-Ordinanza. Il-predilezzjoni ta’ Jason Azzopardi g˙aΩ-Ωelqiet fuq ilqxur tal-banana kompliet f’dawn l-a˙˙ar jiem hekk kif ˙are© jag˙mel allegazzjonijiet li ç-Chief of Staff filMinisteru tal-Intern kien sejja˙ lil Daryl Luke Borg g˙al xi laqg˙a, meta mill-verifiki li saru mill-Kummissarju talPulizija tat-telefonati bejn Daryl Luke Borg u l-Ministeru

L-a˙bar li matul din is-sena Transport Malta ˙adet passi dixxiplinarji biss kontra erba’ sewwieqa ta’ white taxis g˙ax ma uΩawx il-meter hija pjuttost preokkupanti. It-trasport bit-taxis f’Malta ˙a xi ftit tar-ru˙ fis-snin li g˙addew. Imma Ωgur u mhux forsi illi g˙ad hemm lok fejn it-trasport bit-taxis f’pajjiΩna jista’ jiΩviluppa ferm aktar u li dan g˙adu ma rrealizzax il-potenzjal massimu tieg˙u. Huwa fatt mag˙ruf illi f’dan is-settur g˙adhom jeΩistu abbuΩi kbar, speçjalment fejn jid˙lu turisti li ma jkunx familjari mal-prattiçi abbuΩivi li jeΩistu f’pajjiΩna. Je˙tie© li Transport Malta tag˙mel ferm aktar biex traΩΩan l-abbuΩ li g˙andu g˙eruq profondi u li jmur lura fis-snin. Dan biex in˙arsu u nkomplu nindukraw l-industrija tat-turiΩmu. Apparti li jekk ji©u mraΩΩna dawn labbuΩi, ikun hemm possibbiltà akbar li aktar Maltin juΩaw dan il-mezz ta’ transport u b’hekk jonqos xi ftit ittraffiku bil-vetturi privati. Il-Parlament ta’ Piano Din il-©img˙a fl-a˙barijiet tal-PBS kien hemm servizz dwar il-Parlament il-©did ta’ Renzo Piano. Waqt dan isservizz wie˙ed seta’ jara g˙all-ewwel darba artist impression tas-sala tal-Parlament kif se tkun. Li hemm tajjeb Ωgur hu li issa ser nitilqu mill-mudell IngliΩ g˙al wie˙ed kontinentali fejn ma jibqg˙ux aktar Ωew© na˙at kontraposti g˙al xulxin, imma d-deputati minn formazzjonijiet politiçi differenti se jkunu fiΩikament aktar viçin ta’ xulxin. Mill-bqija jkolli ng˙id li mal-ewwel daqqa t’g˙ajn tie˙u l-impressjoni li qieg˙ed tara xi klassi tal-iskola u mhux is-sala fejn se tiltaqa’ l-og˙la istituzzjoni tal-pajjiΩ. Anke s-sala tal-Parlament preΩenti, li kienu involuti filbini tag˙ha xi ÛvediΩi, qatt ma niΩlitli mill-gerΩuma li jkollok sala mg˙ammra b’g˙amara qisha tal-Ikea f’palazz tal-Granmastri. Bl-istess mod il-Parlament ta’ Piano, kbir kemm hu kbir Piano, ma jistax jinΩilli bl-ebda mod, li jkollok bini ultramodern fid-da˙la ta’ belt Barokka. Fl-istess servizz tal-kamra tal-a˙barijiet tal-PBS intqal illi

s-sala tal-Parlament il-©did se tkun mg˙ammra b’sistema tal-elettriku ©eotermali, li hija unika g˙al pajjiΩna. T˙affru diversi toqob fl-art, madwar 130 metru ’l isfel g˙al sistema tal-elettriku li ta˙dem bis-s˙ana li tkun ©ejja millqig˙an tal-art. Nispera li ma j˙affrux iΩΩejjed u nispiççaw insibu Ω-Ωejt fil-Parlament Barra minn hekk, fl-istess servizz intqal illi ta˙t il-bini tal-Parlament il-©did hemm mina li tag˙ti g˙al fejn qabel kien il-Yellow Garage. Nittama li din il-mina mhijiex ser isservi ta’ skappatojja g˙al dawk id-deputati li g˙andhom fama g˙all-iskartar. Il-kwintessenza tal-˙dura Il-PRO mhux uffiçjali tal-Partit Nazzjonalista, Daphne Caruana Galizia, tg˙idx kemm tkaΩat g˙ax il-Monsinjur Joseph Vella Gauci se ji©i appuntat rappreΩentant ta’ Malta fil-Unesco. Dan l-a˙˙ar din ˙ar©et bit-teorija li hi tista’ tattakka lil kul˙add b’kull tip ta’ ˙mie© u lanΩit, imma ˙addie˙or ma jistax jattakkaha lura g˙ax inkella jkun qieg˙ed jo˙noq il-libertà ©urnalistika. L-esperta tal-lanΩit attakkat il-˙atra ta’ Mons. Vella Gauci g˙ax, skont hi, qassis m’g˙andux jid˙ol g˙al dawn l-inkarigi statali, anke jekk ikun espert fil-materja. Meta ftit snin ilu l-eks-Prim Ministru Fenech Adami kien ˙atar lill-Professur Peter Serracino Inglott, Alla ja˙firlu, b˙ala r-rappreΩentant tal-Gvern Malti fil-Konvezjoni li kienet qieg˙da tiddiskuti Kostituzzjoni Ewropea, ma jidhirlix li dakinhar din il-kwintessenza tal-˙dura lissnet xi o©©ezzjoni kontra din il-˙atra ta’ Fr Peter.

Bidla fir-riÇetta u mhux Biss fil-koki Michael Grech

Qasam li ftit wara l-elezzjoni lGvern Laburista deher li die˙el g˙alih bis-serjetà kien dak tas-sa˙˙a. Il-Ministru inkarigat qal li dan ser ikun prijorità ewlenija. Aspett partikolari tat-traskura©ni li kien hemm kien il˙ela ta’ ˙in fl-Isptar Mater Dei. Biex jittratta a˙jar dan ilqasam il-Ministru sa˙ansitra g˙amel uffiççju fl-isptar biex kollox jimxi kif suppost. U fl-ewwel xahar tassew deher li l-affarijiet bdew jiççaqalqu. Il-kjuwijiet dehru li bdew jonqsu. Il-listi ta’ stennija dehru li qed jitqassru. Madankollu, minn dak li smajt minn bosta, u minn impressjoni ta’ persuni qrib tieg˙i li missejt mag˙hom ftit tal-©img˙at ilu, jidher li l-affarijiet re©g˙u marru lura g˙al dak li kienu ftit tax-xhur ilu. Hemm affarijiet li dehru li kienu ser jitran©aw, li jidher li re©g˙u qabdu t-triq lura. Ilkjuwijiet fl-isptar, l-aktar flEmer©enza re©g˙u tfaççaw. Re©a’t tfaçça n-nuqqas ta’ dinjità li bosta pazjenti jsofru fi proçess fejn huma stmati b˙ala numri minkejja li, kif semmejt aktar ’il fuq, aspetti poΩittivi jeΩistu. Fost dawk laktar li jsofru huma x-xju˙. Çertu diskors ta’ ‘kura ˙olistika’ li sa ftit snin ilu kien moda, ming˙ajr qatt ma twettaq, dan l-a˙˙ar miet u ndifen. Re©g˙et tfaççat l-ineffiçjenza u t-traskura©ni, u dan rajtu b’g˙ajnejja, kemm Mater Dei u kemm fiç-çentri tas-sa˙˙a. Ovvjament, hemm tobba u konsulenti li huma skurpluΩi u

tad-dover. Óadd ma jista’ jiç˙ad li hemm bosta tobba, infermiera, fattigi u ˙addiema o˙ra li huma mill-aktar d˙ulin, jag˙tu attenzjoni personali, jispjegaw lil dak li jkun, inaddfu sewwa u jag˙mlu xog˙olhom bilgalbu. Madankollu, mhux kul˙add hu hekk. U dawk li jabbuΩaw donnhom re©g˙u ˙adu l-arja. Hemm tobba u konsulenti o˙ra, barra minn dawk skrupluΩi li semmejt aktar ’il fuq, li ja˙dmu b’mod privat u li g˙adhom juΩaw l-isptar talGvern u l-ineffiçjenzi tieg˙u b˙ala mansab fejn jaqbdu klijenti g˙all-kliniki privati tag˙hom jew fejn huma jservu, billi b’mod mo˙bi jew mhux daqshekk mo˙bi ‘jissu©©erixxu’ lill-pazjenti tal-Mater Dei li jekk iΩuruhom fit-tali jew it-tali klinika jinqdew qabel u ˙afna a˙jar. Interessanti huwa l-fatt li w˙ud minn dawn il-professjonisti anke l-karattru jibdlu meta jservu fi sptar jew klinika privata flok fl-isptar talGvern: il-karattru Ωorr u indifferenti jinbidel f’wie˙ed millaktar ˙lejju! Re©a’ hemm nuqqasijiet f’dik li hi provvista ta’ çerti mediçini mill-Istat. Kien hemm min qalli li kellu jixtri l-mediçini hu minkejja li hu intitolat g˙alihom. Ma nafx ukoll hemmx il˙sieb li ç-çentri tas-sa˙˙a jiΩdidux wara li l-Gvern Nazzjonalista kien, b’mod assurd, naqqashom. Dawk li fadal huma ftit u mimlija nuqqasijiet.

Baqg˙u wkoll l-anomaliji u lin©ustizzji b˙al bosta persuni li ja˙dmu ma’ kumpanniji tassigurtà li jag˙mlu xog˙lijiet klerikali, jie˙du d-dettalji ta’ dak li jkun meta jid˙ol f’sala, jg˙idu min imissu, eçç., jew o˙rajn li jag˙mlu xog˙ol ta’ assistenza medika li huma mill-aktar sfruttati. Dan g˙ax il-Gvern i˙allas liri tajba lil kumpannija privata, li mbag˙ad timpjega ta’ spiss b’mod prekarju u t˙allas bixxejn lil dawn il-˙addiema. Fil-kaΩ ta’ ˙addiema li joffru assistenza medika, x’aktarx ilqag˙da hi aktar in©usta min˙abba li hemm ˙addiema ta’ dan it-tip li huma impjegati direttament mal-Gvern u o˙rajn li huma mqabbdin ma’ kumpannija li jag˙mlu l-istess xog˙ol u spiss ikunu fuq l-istess lantijiet, minkejja li talewwel huma m˙allsa wisq a˙jar u g˙andhom kundizzjonijiet wisq aqwa minn tattieni. Din is-sitwazzjoni fakkritni f’dak li kien ji©ri fit-Tarzna fi Ωmien Manwel Dimech, fejn ˙addiem IngliΩ kien im˙allas ferm a˙jar minn ie˙or Malti li kellu l-istess grad u ja˙dem listess xog˙ol. L-in©ustizzja re©g˙et tfaççat, g˙alkemm mhux bejn Malti u IngliΩ imma bejn Malti u ie˙or. Mhux xog˙li u m’g˙andix il˙ila nag˙ti stampa wiesg˙a tas-soluzzjonijiet biex il-problema titaffa. Madankollu, leΩempju li g˙adni kif semmejt juri ˙a©a li hi fundamentali, li vera hemm l-ineffiçjenza, itta˙wid u l-isparpaljar ta’ flus li

jistg˙u jintefqu a˙jar, imma hemm ukoll min minn dan itta˙wid u ˙ela li qieg˙ed igawdi. G˙alhekk jekk il-Gvern ja˙seb li jista’ jirran©a s-sitwazzjoni ming˙ajr ma jurta lil ˙add sejjer Ωball bil-kbir. G˙andu l-˙ila l-Gvern li kif il-kuntratti g˙al çerti servizzi b˙al sigurtà u assitenza medika – li l-Gvern ser ikun je˙tie© dejjem – jispiççaw, u jibda jimpiega hu direttament? B’hekk waqt li l-poplu j˙allas anqas, il-˙addiem ikollu kundizzjonijiet aktar xierqa. Jew forsi anke f’dan il-qasam teΩisti xi domma tal-Unjoni Ewropea dwar kif il-Gvern jimpjega li mhux bi˙siebna niksru? Lest il-Gvern jurta lil dawk ilprofessjonisti li qed juΩaw lisptar b˙ala mansab g˙allkliniki jew sptarijiet privati? Lest il-Gvern jara li kull min ˙a l-edukazzjoni kollha, jew kwaΩi, f’pajjiΩna ma jsibx toqob li jippermettulu ma jag˙tix is-servizz obbligatorju li suppost kull min jiggradwa fil-mediçina jag˙ti fl-isptar talGvern? Lest il-Gvern flok il-flus li jonfoq f’kuntratti g˙al kumpanniji privati, jinvesti f’aktar çentri tas-sa˙˙a? Lest ilGvern, billi jipprovdi servizz effiçjenti, jurta lil dawk l-isptarijiet u kliniki privati li millineffiçjenza tal-Gvern qed jikbru u jistag˙new? Fuq dan u fuq affarijiet o˙ra, f’Marzu, bosta minna vvutaw g˙al bidla fir-riçetta u mhux sempliçiwment g˙al bidla filkoki.

Editorjal

25.08.2013

www.kullhadd.com Kull˙add, CNL, Triq il-Mile End IL-Óamrun Editur: 2090 1409 editur@kullhadd.com | Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

SenS ta’ bIlanÇ aktar ÌuSt

“ Kitba ta’

Wenzu Mintoff wmintoff @gmail.com

Tabil˙aqq il-GΩejjer Maltin huma mog˙nija b’bajjiet u kosta mill-isba˙. Imma akkont tad-daqs ta’ pajjiΩna u lpopolazzjoni relattivament kbira li tg˙ix fih, li f’çerti xhur tas-sena tirdoppja bit-turisti li ji©u jΩuruna, meta tqis kollox il-bajjiet u l-plajjiet huma riΩors li kulma jmur qieg˙ed isir skars f’pajjiΩna, ikkomparat mad-domanda li hawn g˙alih. Minn daqshekk il-Gvern ta’ qabel ma kienx nieqes millkliem fierag˙ dwar kemm ried jag˙mel aktar aççessibbli partijiet mill-kosta li g˙al ra©uni jew o˙ra mhumiex aççessibbli. Blat spuntat u jniggeΩ, nuqqas ta’ slielem mix-xtajta g˙all-ba˙ar, nuqqas ta’ tur©ien mil-livell tattriq g˙al-livell tax-xtajta, eçç. Jekk tag˙rbel sew l-iΩvilupp li se˙˙ matul is-snin, ftit li xejn wie˙ed jista’ jg˙id li kien hemm Ωiedet sostanzjali fil-kosta aççessibbli. Jason Azzopardi, meta kien responsabbli mill-Artijiet Pubbliçi, kien g˙amel b˙ala lcavallo di battaglia tieg˙u laççessibbiltà g˙all-bajja ta’ Fomm ir-Ri˙ – wa˙da mill-isba˙ bajjiet ©ewwa pajjiΩna. Hekk kif la˙aq Segretarju Parlamentari g˙al-Lands, bis-solitu ton santimonjuΩ tieg˙u, Jason Azzopardi kien qal illi kien se jiΩdied aççess ie˙or minbarra dak li kien di©à

jeΩisti mit-triq ta˙t il-Ba˙rija. Ûew©t isjuf ilu kont g˙amilt liΩball li emmint u ˙adt lil Jason Azzopardi fuq il-kelma tieg˙u, u ddeçidejt li ninΩel sa Fomm irRi˙ min-na˙a l-o˙ra tal-bajja li tmiss mal-Ìnejna, u nista’ ng˙id rajt il-passjoni sakemm inΩilt. Kien hemm mumenti fejn bdejt naqta’ qalbi li se nkun nista’ ner©a’ nitla’ lura, u kont di©à bdejt nimma©inani mdendel mal-˙elikopter tal-Forzi Armati! Minn dan l-aççess hemm partijiet fejn ikollok iΩΩomm ma’ ˙abel biex tinΩel, tqatta’ saqajk bix-xewk, ikollok tiΩΩerΩaq filpartijiet fejn hemm it-tafal niexef, ti©i attakkat miΩ-ΩnaΩan. Dakollu grazzi g˙ax fettilli ma ddubitajtx mill-kelma ta’ Jason Azzopardi, kif imissni g˙amilt. Il-‘privatizzazzjoni’ tal-bajjiet Maltin Matul l-a˙˙ar 25 sena, ta˙t gvernijiet Nazzjonalisti, l-aqwa bajjiet f’pajjiΩna ©ew ‘privatizzati’ minn tal-umbrelell; fenomenu li nibet ftit ftit b˙all-faqqieg˙, sakemm firex fuq partijiet sew minn bajjiet b˙all-G˙adira, lArmier, G˙ajn Tuffie˙a, u l-Blue Lagoon f’Kemmuna. Ix-xtajta ilha tkun ikkunsidrata b˙ala parti mid-dominju pubbliku sa minn Ωmien l-Imperu Ruman. Kien hemm Ωmien meta Malta kienet g˙adha kolonja,

fejn çerti bajjiet setg˙u jintuΩaw biss mis-suldati u ba˙rin IngliΩi. Minn kellu jg˙idilna wara li Malta saret kollha kemm hi talMaltin, li çerti bajjiet ma kinux se jibqg˙u aççessibbli g˙all-Maltin kollha?! Dak li kien ta’ kul˙add sa minn Ωmien il-brodu, sar tal-privat ta˙t in-Nazzjonalisti, u ridt t˙allas g˙alih biex tuΩa, bl-iskuΩa talkirja tal-umbrella u tas-sunbed. Min kien jiddeçiedi li jiffranka sold u jie˙u l-umbrella tieg˙u f’dawn il-bajjiet, kien isib lil min i˙ares lejh biç-çiera u ma kienx i˙ossu milqug˙. F’temp ta’ ftit xhur li ilu filGvern, il-Partit Laburista ˙a deçiΩjoni importanti li tre©©a’ lura parzjalment din it-tendenza. Nofs il-Bajja tal-G˙adira ©iet liberata mill-umbrelell u d-deckchairs li kienu jokkupawha wara li ntla˙aq ftehim ©did bejn lAwtorità Maltija g˙at-TuriΩmu u l-operaturi tal- beach concessions. B’hekk sar aktar façli g˙al dawk li ma ridux jikru l-umbrelel u d-deckchairs biex isibu spazju fejn jifirxu x-xugaman u jwa˙˙lu l-umbrella tag˙hom f’din il-bajja. Is-sena li ©ejja dan it-tip ta’ arran©ament se ji©i applikat g˙al g˙add ta’ bajjiet o˙ra u b’hekk parti sostanzjali minn dawn ilbajjiet jintraddu lura lin-nies li g˙andhom jit˙allew fil-libertà li jiddeçiedu huma jekk jikrux l-

umbrelel jew le. Il-mistoqsija tqum wa˙edha: kellha tkun il-mi©ja tal-PL filGvern biex proprju jiççaqilqu laffarijiet f’dan ir-rigward? Tajjeb issa li dak li ©ie miftiehem jinΩamm, u fil-bajjiet jitwa˙˙lu sinjali çari mill-awtoritajiet li jindikaw eΩatt fejn membri tal-pubbliku jistg˙u juΩaw lumbrelel tag˙hom u fejn ma jistg˙ux. Fl-a˙˙ar f’Malta hawn Gvern illi meta ji©i biex isib bilanç bejn interessi li jistg˙u jkunu konfli©©enti, jag˙ti qies xieraq g˙addrittijiet ta’ çittadini komuni u mhux i˙alli l-egoiΩmu ta’ xi w˙ud jie˙u s-sopravvent. L-istess g˙andu jg˙odd g˙al sitwazzjonijiet o˙ra simili, b˙al ng˙idu a˙na l-firxa fuq il-bankini, pjazez u spazji pubbliçi ta’ mwejjed u si©©ijiet min-na˙a ta’ operaturi ta’ stabbilimenti kummerçjali li mis-suba’ ˙adu l-id. Spazji pubbliçi b˙al pjazez u bankini – suppost li isimhom mag˙hom – prinçipalment huma tal-pubbliku. Imma ta˙t Gvern Nazzjonalista, li l-arja biss kien jonqsu jipprivatizza, id-drittijiet tal-pubbliku kienu ji©u traskurati, jekk mhux jintnesew g˙al kollox. Fortunatament issa g˙andna Gvern li jrid jo˙loq sens ta’ bilanç aktar ©ust viçin tan-nies.

”

IÛ-Ûejt jItla’ f’wIÇÇ l-Ilma…

Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Tag˙mel x’tag˙mel, t˙awwad kemm t˙awwad, iΩ-Ωejt ma jit˙allatx mal-ilma, u jitla’ fil-wiçç. Ftit jiem qabel l-elezzjoni ta’ Marzu li g˙adda, il-poplu sar jaf b’wie˙ed mill-ikbar, jekk mhux l-akbar, skandlu li qatt se˙˙ f’Malta b’abbuΩ serju tal-fondi pubbliçi. Skandlu li kompla heΩΩeΩ is-sisien tal-Gvern ta’ dak iΩ-Ωmien, u kompla kixef il-mod ta’ kif kienu qed jimxu l-affarijiet. G˙ada t-Tnejn ser jibda jinstema’ lAwditur Ìenerali quddiem il-Kumitat g˙allKontijiet Pubbliçi, wara r-rapport minnu redatt dwar il-proçess tax-xiri ta’ Ωejt bejn is-snin 2008 u 2011. Hemm imsej˙a b˙ala xhieda l-persuni kollha li b’xi mod jew ie˙or kienu involuti fil-qasam tax-xiri taΩ-Ωejt. Il-poplu g˙andu d-dover li jsegwi l-kaΩ kif ser jiΩvol©i quddiem dan il-Kumitat, g˙aliex fl-a˙˙ar milla˙˙ar hawn qed nitkellmu dwar flus ilpoplu, u ta’ ˙add iΩjed. Aktar minn hekk, il-poplu g˙andu d-dritt li jing˙ata sodisfazzjon s˙i˙ dwar kif kienu qed ji©u amministrati l-fondi pubbliçi, g˙ala d-dejn tal-Enemalta sploda g˙al çifri inaççettabbli, g˙ala l-poplu tg˙abba b’dan id-dejn, u dwar min iggwadanja personalment minn dan l-istat ta’ fatt. Wasal iΩΩmien li jsiru l-kontijiet, u li kul˙add iwie©eb g˙all-g˙emil tieg˙u. Mir-rapport tal-Awditur Ìenerali deher çar li min kien responsabbli kien qed jikser

diversi prinçipji li g˙andhom ji©u segwiti f’dan il-qasam. Issemma’, fost diversi rimarki iebsin, il-mod dilettantesk li bih kienu jinΩammu l-minuti li suppost jispjegaw kif ittie˙du deçiΩjonijiet li jikkonçernaw mijiet ta’ miljuni ta’ ewro. Fis-sena 2012 biss, xtrajna b’€578 miljun f’Ωejt. Sar ukoll mag˙ruf li ng˙ataw tenders u nxtraw prodotti ming˙and min ma kellux lir˙as offerta. Diffiçli nemmen li l-minuti kienu qed jinΩammu b’mod dilettantesk g˙ax min kien qed iΩommhom ma kienx jaf kif kellu jΩommhom. G˙aliex minn dak li nafu sa issa, min kien involut fil-proçess ta’ xiri taΩ-Ωejt altru milli kien dilettantesk! Ir-rapport tal-Awditur Ìenerali jikkonferma n-nuqqasijiet li kien hemm tul is-snin fil-proçess tax-xiri taΩ-Ωejt f’pajjiΩna, bil-konsegwenza li n-nies kienu qed i˙allsu kontijiet eΩorbitanti. Skandlu li wassal biex ilPulizija tinvestiga. Skandlu li jqajjem punt ta’ riflessjoni – kif dan l-iskandlu dam mistur g˙al tant snin, kif min kien qed imexxi dak iΩ-Ωmien ˙eba kollox ta˙t it-tapit. G˙ala sar dan? Fl-isfond ta’ dan kollu, ta’ min ifakkar ukoll il-bidla fid-direzzjoni li kien g˙amel Gvern Nazzjonalista f’dan il-qasam meta kien sa˙ansitra biddel il-li©i biex l-estensjoni tal-power station tit˙addem bil-heavy fuel oil. Kollox mill-©did bi ˙sara g˙allinteressi tal-poplu u bi gwadann g˙all-inte-

ressi finanzjarji tal-ftit. Id-domanda g˙alhekk terga’ tqum. Min ser jerfa’ l-piΩ u r-responsabbiltà g˙al dak li ©ara? G˙al din id-domanda l-poplu Malti jrid mhux biss twe©iba iΩda azzjoni konkreta, fejn jara li min abbuΩa j˙allas ta’ g˙emilu, biex ji©i Ωgurat li dawn l-affarijiet ma jer©g˙u ji©ru qatt u qatt iΩjed. U li min qed imexxi jiftakar li l-fondi pubbliçi u l-Korporazzjonijiet Pubbliçi mhumiex tieg˙u biex jag˙mel bihom li jrid, iΩda huma fondi u korporazzjonijiet fdati lilu biex jamministrahom fl-a˙jar interess talproprjetarji tal-istess fondi u korporazzjonijiet, u cjoè l-poplu. Fuq nota o˙ra, din il-©img˙a ©ie mfakkar l-ewwel anniversarju mill-mewt tal-eks-Prim Ministru u eks-Mexxej tal-Partit Laburista Dom Mintoff. Il-mewt tieg˙u kienet telfa kbira g˙al pajjiΩna. Mintoff kien figura politika li dak li g˙amel f’˙ajtu tnaqqax filkotba tal-Istorja ta’ Malta, u mhu ser jintesa’ qatt wara mewtu, jg˙addu kemm jg˙addu snin. Kienet impressjonanti l-attendenza ta’ nies li gew bi ˙©arhom, minkejja s-s˙ana tassajf, g˙all-attivitajiet li ©ew imtella’ millPartit Laburista biex ifakkru dan l-anniversarju. Dan juri biç-çar kemm il-Perit Dom Mintoff verament kien wie˙ed mill-©ganti fil-˙ajja politika ta’ pajjiΩna, u li l-kontribut tieg˙u g˙all-pajjiΩ kien tassew wie˙ed kbir.

Ittri

25.08.2013

SOLIDARJETÀ Sur Editur, Niddikjara mill-ewwel li jien m’iniex kontra l-wasla talimmigranti illegali, anzi nimmeravilja ru˙i bil-kura©©, iddeterminazzjoni u s-solidarjetà ta’ bejniethom li, g˙alkemm ta’ periklu kontinwu g˙al ˙ajjithom, jag˙mlu dak kollu possibbli biex ja˙arbu mill-in©ustizzji, il-krudeltà u l-gwerer f’pajjiΩhom biex jippruvaw isibu futur a˙jar. Issa ni©i g˙all-oqbra mbajda u l-ipokriti f’Malta tag˙na. Fl-2002 ta˙t it-tmexxija ta’ dak (EFA) li ja˙seb li hu difensur tar-reli©jon aktar mill-Papa, bl-approvazzjoni tal-Kabinett, kien g˙amel pushback ta’ numru sostanzjali ta’ immigranti lura lejn I-Eritrea. Dan meta kien 99% çert li kif jaslu f’pajjiΩhom, dawn kienu se ji©u maltrattati. Imma fi stqarrija l-eks-

Ministru tal-Intern kien qal li l-Gvern kellu kull dritt li jie˙u dak il-pass. L-ebda avukat minn dawk li marru l-Qorti riçentament ma kien o©©ezzjona g˙al dik l-azzjoni. D a Ω g u r l i m a pprotestawx, u dak iΩ-Ωmien kienu parti min dik il-lista ta’ benjamini li maxtru l-eluf ta’ liri f’konsulenzi minn fuq dahar il-poplu Malti! Tg˙id mhux se jitilfu l-pappa! Sur Editur, jien nirkeb lArriva kuljum u hemm tisma’ l-kummenti (l-g˙erf) tan-nies tat-triq. PereΩempju, darba minnhom smajt lil mn jg˙id li l-ebda avukat li mar ilQorti riçentament ma jmur sax-xatt bi e x m e t a j i d ˙ l u dawk l-imsejkna jag˙mluha ta’ vonluntieri u jie˙u xi sitta fil-villa tieg˙u. Avukat li ssemma kien dak tal-platti ta l - B i d n i j a , f e j n intqal li dan l-avukat jista’ jwaqqfilhom xi erba’ tined

fil-©ardina tieg˙u peress li di©à hemm pulizija g˙assa erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a. Il-kumment kompla li biex isservihom l-ikel tista’ to˙ro© dik (is-sa˙˙ara) li kienet fta˙ret li titma’ l-klieb tag˙ha kif Alla ˙alaqha. Rigward il-Knisja, lArçisqof g˙amel ukoll losservazzjonijiet tieg˙u, imma l-kumment li smajt kien li l-isqfijiet g˙andhom jag˙mlu appell lis-superjuri tal-kunventi, kemm dawk tal-patrijiet u tas-sorijiet, li b’garazija 75% minnhom huma vojta, biex minflok jinkrew b˙ala lukandi, speçjalment bejn Marzu u Settembru, jospitaw dawn linnoçenti umani, u b’hekk ilKnisja tkun minn ta’ quddiem li tag˙ti l-eΩempju f’dak li tipprietka. Ni©u g˙al Simon u David. Dawn iΩ-Ωew© onorevoli kif insew x’kienu qalu ftit taΩ-

Ωmien ilu? Veru g˙andhom memorja qasira. Fejn kienu fl-2002 u wara? It-tnejn li huma kienu ja˙dmu flg˙alqa tal-Partit tag˙hom u g˙alhekk kienu jafu sew x’kien g˙addej. Ma nie˙u xejn bi kbir li dawn flimkien mal-firmatarji fil-Qorti jitkellmu hekk issa, l-ewwel g˙ax parti minnhom jafu x’qed jitilfu wara ttkaxkira ta’ Marzu, u t-tieni g˙ax iparlaw skont kif tin©ibdilhom l-ispaga tal-partit tag˙hom. Fil-˙ajja a˙jar tibqa’ b’˙alqek mag˙luq, g˙ax li tkun g˙edt fil-passat jibqa’ miΩmum g˙al meta ji©i l-˙in opportun g˙alih. Biex tiskon©ra trid tkun pur, u min jitCASA fl-a˙˙ar jaqa’ fil˙ama. I-Unjoni Ewropea g˙andha ta˙dem, mhux tpaçpaç biss, mal-pajjiΩi b˙al Malta, l-ltalja, il-Greçja u Spanja li qed

ji©u nfiltrati b’dawn il-povri bnedmin u tara kif tg˙in fittqassim ta’ dawn in-nies filpajjiΩi hekk imsej˙a Unjoni, g˙ax billi to˙ro© il-flus mijhiex soluzzjoni. B’kull rispett, l-Amerika permezz tat-t˙abrik talAmbaxxata f’Malta, kienet laktar pajjiΩ ©eneruΩ ma’ dawn in-nies. Nassigura lil dawn s˙abna, li g˙ax b’karna©©jon skur huma biss jidhru koroh, li sakemm ikunu f’pajjiΩna lpoplu Malti permess talGvern sod fil-fehma tieg˙u se jag˙tihom dak li hemm bΩonn sakemm fl-a˙˙ar jirnexxilhom jiksbu futur a˙jar fejn jixtiequ huma, g˙ax çert li huma ma kellhom ebda ˙sieb li ji©u Malta, imma riedu jmorru f’xi post ie˙or Ewropew. NATEJAC, IL-ÓAMRUN

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

RESpOnSAbbILTÀ kbIRA Tikteb DesireÈ ATTArD

Dil-©img˙a fakkarna l-ewwel anniversarju mill-mewt talmibki Duminku Mintoff. It-telfa ta’ dal-©gant politiku, g˙alkemm kienet mistennija min˙abba l-età tieg˙u, ma naqsitx milli ta˙sad lil bosta li g˙alihom il-Perit kien le©©enda, u sa˙ansitra salvatur. IΩ-Ωmien igerbeb; l-anniversarji ji©u u jmorru, iΩda l-memorja ta’ dan il-bniedem kbir ma titlaqx minn ©ol-qlub li hu mess bir-rieda tal-azzar tieg˙u li jara ’l pajjiΩna fil-poΩizzjoni li tixraqlu. Kif taqbad tiddeskrivi lil Mintoff fi ftit kliem? Xi ˙add b˙alu kien jiddi daqs stilla flaktar lejl imdallam – f’Malta kolonjali, Malta uΩata iΩda mhux rispettata, fejn il-popolin ma kellux çans jeduka ru˙u jew isemma’ le˙nu kif xieraq, l-ispirtu progressiv ta’ Mintoff kien uniku, u eΩattament dak li kellu bΩonn pajjiΩna. Ta’ età Ωag˙zug˙a kien di©à jag˙ti l-ideat liberali tieg˙u, u

kienu ˙afna li g˙aΩlu li jing˙aqdu mieg˙u, propju g˙ax raw li l-g˙an a˙˙ari ta’ Mintoff kien li jara ’l Malta timxi ’l quddiem. Il-Perit ma ddiΩappuntax hekk kif in˙atar mexxej talPartit Laburista u aktar ’il quddiem Prim Ministru tal-pajjiΩ. Bit-tmexxija tieg˙u, l-a©enda tal-Partit Laburista fil-Gvern kienet li ssa˙˙a˙ il- welfare state mibdi minn Pawlu Boffa, iΩda fuq kollox it-tne˙˙ija talkolonjaliΩmu, u l-mixja lejn il˙elsien. Aktar ’il quddiem tarka o˙ra g˙all-Mintoff kienu r-relazzjonijiet diplomatiçi ma’ pajjiΩi b˙aç-Çina u l-Unjoni Sovjetika, li g˙alkemm kienu mwarrba mill-Ewropa, kienu huma li taw lil Malta l-iktar g˙ajnuna konkreta. Façli li fiΩ-Ωmien ta’ tifkira u nostal©ija wie˙ed jixtarr il-kisbiet ta’ Mintoff, iΩda nemmen bis-s˙i˙ li min tassew irid jag˙ti ©ie˙ lil dan il-bniedem ma jistax jieqaf hemm. Il-kisbiet u s-suççessi ta’ missirijietna jpo©©u fuq spallejna responsabbiltajiet akbar. Huwa dmir tal-©enerazzjoni tag˙na li nibnu u nsa˙˙u dak li bdew ta’ qabilna – jekk ma nag˙mlux hekk, ix-xog˙ol u t-tbatija ta’ nies b˙al Mintoff ma jkunu jiswew g˙al xejn. Kien Mintoff ukoll li ta spinta qawwija liΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-Partit Laburista: xi ˙a©a li jien u s˙abi fil-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti g˙adna ngawdu minnha sal-lum. Li jkollok partit politiku ©gantesk li jag˙tik il-fiduçja u jemmen fl-ideat tieg˙ek, ma jg˙inx biss l-iΩvilupp ta’ dak iΩΩag˙Ωug˙ wie˙ed, iΩda l-Partit

qieg˙ed irawwem ©enerazzjoni Ωag˙Ωug˙a li ta˙seb b’mo˙˙ha u li tinvolvi ru˙ha politikament. Huma dawn in-nies b’ideat friski li jistg˙u jmexxu l-pajjiΩ ’il quddiem. Huwa fatt li r-realtajiet ta’ Ωmienna huma drastikament differenti minn dawk ta’ tletin, erbg˙in sena ilu; ix-xena internazzjonali u dik lokali nqalbu ta’ ta˙t fuq. It-teknolo©ija u l-globalizzazzjoni biddlu x-xenarju globali, u l-mentalitajiet saru ˙afna aktar sekulari. Però, nibqa’ nemmen li l-ener©ija u l-atti-

tudni ta’ Mintoff meta ffaççjat bi kwistjonijiet problematiçi tibqa’ tg˙odd g˙alina wkoll fl2013. Mintoff kellu m˙abba kbira lejn pajjiΩu, kien spiss jistqarr li Malta ti©i “l-ewwel u qabel kollox”. Huwa sentiment sabi˙ f’çittadin li japprezza ’l pajjiΩu, però dan l-interess nazzjonali issa rridu nsarrfuh f’azzjoni. Jekk tassew nag˙tu lil Malta tant importanza, irridu nie˙du ˙siebha f’kollox, anke fl-aktar affarijiet çkejknin. Kultant ninsew ukoll li g˙alkemm Malta ti©i l-ewwel, a˙na kollha bnedmin ugwali, u rridu nie˙du

˙sieb xulxin. Kultant qisna ninsew li a˙na nag˙mlu parti minn din iddinja u li rridu nag˙tu sehemna lejha wkoll – ejja nkunu maturi biΩΩejjed li ng˙inu lil min hu fil-bΩonn, kif kien stqarr Mintoff stess u kif hu kien staqsa minnha: “Lili staqsewni: ‘Sakemm trid tibqa’ ˙aj? Sakemm jitilqu lIngliΩi?’ We©ibthom: ‘Irrid nibqa’ ˙aj sakemm jitilqu lIngliΩi imma rrid nibqa’ ˙aj sakemm tasal dik il-©urnata li Malta wkoll tg˙in lil ˙addie˙or u rrid li intom ta˙ilfu li tag˙mlu dan ’il quddiem.’”

Ittri

ProsIt lIll- Banda san Gejtanu

25.08.2013

Ittra MIftuÓa lIll-KuMMIssarju tal-PulIzIja Sur Editur,

Ritratt: Renè Monseigneur

Iddeçidejt li nikteb ittra lill-Kummissarju, ˙alli nkun ilqatt il-musmar fuq rasu, forsi fla˙˙ar jintemm darba g˙al dejjem l-inkonvenjent kbir g˙alina ç-çittadini tal-akwati tal-Fgura, ÓaΩ-Ûabbar u dawk kollha li jinΩlu jew jitilg˙u minn Wied il-G˙ajn. Wara s-sitta ta’ filg˙axija, ta’ kuljum qieg˙ed jifforma serbut twil ta’ karozzi u in©enji o˙ra fuq na˙a wa˙da tat-triq, daqqa meta tkun die˙el lejn ÓaΩ-Ûabbar u drabi o˙ra meta tkun sejjer lejn il-Fgura. Dan is-serbut ta’ karozzi jifforma ru˙u bejn l-Istitut tas-sorijiet ta’ San ÌuΩepp u lMina ta’ Hompesch.

Sur Editur, F’din in-nota Ωg˙ira nixtieq ng˙id prosit lill-Banda San Gejtanu g˙as-sehem tag˙ha fil-festa tal-patrun tag˙na San Gejtanu. Prosit ukoll lill Kumissjoni Ûg˙aΩag˙ Tamlin tax-xog˙ol u briju kbir li g˙amlu. Kienet festa mill-isba˙ f’©ie˙ il-patrun tag˙na San Gejtanu. ANTONIA CALLEJA, IL-ÓAMRUN

F’din it-triq, ta’ kuljum qieg˙ed ikun hemm ra©el iwaqqaf kull karozza li tg˙addi, wa˙da wara l-o˙ra u jittallab ilflus. Daqqa g˙ax spiççalu d-dijΩil u daqqa g˙al ˙a©a o˙ra. Ir-residenti tal-Fgura, ÓaΩ-Ûabbar u Wied il-G˙ajn kollha jafu bih. Imma donnu lmembri tal-pulizija li huma stazzjonati flG˙assa ta’ ÓaΩ-Ûabbar huma l-uniçi nies li qatt ma’ semg˙u b’dak li qieg˙ed ji©ri, g˙ax kieku ilhom li ttie˙du l-passi sabiex dan l-inkonvenjent jispiçça darba g˙al dejjem. SEWWIEQ, BL-EMAIL

Ta’ Barra

25.08.2013

L-agÓar mewÌiet ta’ sÓana matuL iÛ-Ûmien

il-©img˙a li g˙addiet il-ministeru tas-sa˙˙a wissa l-pubbliku biex jixrob l-ilma u kemm jista’ jkun jevita li jesponi ru˙u g˙ax-xemx fil-˙inijiet tal-qilla tag˙ha, min˙abba t-temperaturi g˙olja li x-xahar ta’ awwissu f’malta huwa mag˙ruf g˙alihom. iΩda g˙alkemm kul˙add qed igerger min˙abba s-s˙ana, din is-sena ma jidhirx li se jintla˙qu xi temperaturi rekord. F’dan is-servizz ritianne agius tag˙ti ˙arsa lejn u˙ud mill-ag˙ar mew©iet ta’ s˙ana li ˙akmu postijiet differenti matul iΩ-Ωmien, u li f’çertu kaΩijiet ˙allew eluf ta’ persuni mejta.

Londra fl-1858 Is-sajf infami tal-1858 f’Londra jibqa’ mag˙ruf mhux biss g˙attemperaturi g˙olja li ntla˙qu, iΩda wkoll g˙all-intejjen qawwija li ˙akmu lil din il-belt kapitali. F’dan iΩ-Ωmien, ˙afna nies kienu installaw it- toilets , li kienu jifflaxxjaw il-˙mie© filfosos ta’ madwar il-belt. Hekk kif id-drena©© beda jfur fix-xmara Thames, it-temp s˙un kien ideali biex jitkattru lmikrobi. Jing˙ad li r-ri˙a kienet tant qawwija li kellhom jiddendlu loΩor imxarrba f’sustanza mag˙rufa b˙ala chloride of lime fit-twieqi tal-Parlament li kien g˙adu kif jinbena. Il-fqar ta’ Londra, li kienu numeruΩi, kienu g˙adhom jixorbu mix-xmara, u eluf spiççaw mietu bil-kolera, tifojde, u mard ie˙or. Dak iΩ-Ωmien kien g˙adu mhux mag˙ruf li dan il-mard jori©ina minn ilma kkontaminat, u kienu ja˙sbu li n-nies kienet qed tmut min˙abba l-irwejja˙. Eventwalment il-Gvern iddeçieda li jibdel is-sistema taddrena©© antika, u g˙al dan ilg˙an qabbad lill-In©inier Joseph William Bazalgette. Is-sistema ta’ netwerk ta’ Bazalgette ©iet inawgurata fl1865, u bdiet ta˙dem g˙axar snin wara. Din kienet iddisinjata biex tla˙˙aq ma’ 420 miljun gallun ta’ ˙mie© kuljum. Jing˙ad li din is-sistema salvat eluf ta’ ˙ajjiet, anke jekk sfortunatament la˙qet waslet tard wisq g˙al eluf o˙rajn.

appartamenti Ωg˙ar ˙afna qishom gallinar. Ûona partikolari mag˙rufa g˙al dan il-faqar kienet il-Lower East Side ta’ New York. Wara g˙axart ijiem ta’ s˙ana tremenda f’Awwissu tal-1896, dawn il-kundizzjonijiet ma baqg˙ux biss kwistjoni ta’ nuqqas ta’ kumdità, iΩda ssarfu f’sentenza tal-mewt g˙al madwar 1,300 persuna. Peress li kienet in˙ar©et li©i li ˙add ma jista’ jorqod barra, innies li kienu qed jinxtwew fi djarhom bdew jo˙or©u jorqdu g˙all-arja fuq il-bjut jew fuq liskaluna ta’ mal-binja mag˙rufa b˙ala fire escapes. G˙add sostanzjali ta’ nies tilfu ˙ajjithom meta waqg˙u g˙al isfel waqt l-irqad, filwaqt li o˙rajn mietu kawΩa ta’ heat strokes jew deidrazzjoni . Minbarra 1,300 persuna, mietu wkoll madwar 1,000 Ωiemel. Jing˙ad li l-awtoritajiet ftit li xejn g˙amlu biex isolvu din ilkriΩi, u l-mew©a tas-s˙ana kienet di©à qed tbatti meta sSindku sejja˙ laqg˙a ta’ emer©enza. Kien dan iΩ-Ωmien li Theodore Roosevelt ˙are© ta’ eroj. Sa dak iΩ-Ωmien il-popolarità tieg˙u kienet minima, hekk kif sa dak is-sajf stess kien g˙amel battalja kontra l-˙wienet taxxorb li jibqg˙u miftu˙in wara l˙inijiet. Waqt il-kriΩi Roosevelt qabbad lill-pulizija biex iqassmu ssil© fid-djar u jipprovdu ambulanza g˙all-morda. Numru ta’ storiçi jemmnu li kienet din ilmew©a ta’ s˙ana li wasslet lil Roosevelt sal-White House.

New York fl-1896

L-Amerika ta’ Fuq fl-1936

Lejn l-a˙˙ar tas-seklu dsatax fi New York kienu jabitaw madwar tliet miljun persuna, b’˙afna minnhom jg˙ixu f’kundizzjonijiet miΩeri, ippakkjati f’

Il-mew©a ta’ s˙ana fl-Amerika ta’ Fuq ma setg˙etx ©iet f’mument ag˙ar. Fis-sajf tal1936 l-Amerika kienet g˙adha ˙ier©a mill-Great Depression, u

kienet g˙addiet minn snin ta’ nixfa u tempesti tar-ramel perpetwi. Waslet ukoll eΩatt wara xitwa kies˙a ˙afna, u g˙alhekk ˙afna ma kinux ippreparati g˙al din il-bidla drastika fit-temperaturi. Il-Kanada wkoll irre©istrat temperaturi rekord f’dan is-sajf, b’mod speçjali f’Ontario u Manitoba. Dak iΩ-Ωmien kien hemm ukoll infestazzjoni ta’ ©urati, u eluf ta’ ©urati mejtin bdew neΩlin mis-sema qishom sil©. Fi New York, 75 ˙ajjata ˙asshom ˙aΩin f’daqqa ©o fabbrika, filwaqt li f’Detroit ittobba u l-infermiera wkoll beda j˙osshom ˙aΩin waqt li jkunu qed jassistu lill-morda. Sakemm spiçça s-sajf, kienu mietu madwar 5,000 Amerikan u 1,100 KanadiΩ kawΩa tass˙ana. U˙ud minnhom mietu wkoll mg˙arrqa waqt li kienu qed jippruvaw jiffriskaw fixxmajjar. Chicago fl-1995 L-istess b˙al ˙afna mill-postijiet taç-çentru u tal-Lvant talAmerika, il-belt ta’ Chicago sofriet mill-mew©iet tas-s˙ana tal-1980 u l-1988 li baqg˙u g˙addejjin g˙al ©img˙at s˙a˙ u kkawΩaw mijiet ta’ eluf ta’ mwiet madwar il-pajjiΩ. IΩda fis-sajf tal-1995 f’Chicago mietu madwar 700 persuna f’˙amest ijiem. Din is-sitwazzjoni mwierg˙a kienet kixfet issistema ta’ emer©enza fqira talbelt. Fit-13 ta’ Lulju 1995 l-infrastruttura tal-belt bdiet tiΩΩarma. Il-provvista tal-elettriku ma bdietx tla˙˙aq mal-uΩu eççessiv tas-sistemi tal-arja kkundizzjonata, il-ftu˙ tal-idranti fit-toroq li kienu intenzjonati biex ji©©ieldu n-nar, wasslu g˙al nuqqas ta’ pressa tal-ilma, filwaqt li l-binarji tal-ferrovija u t-

toroq bdew jikkollassaw u ttrasport beda je˙el. L-isptarijiet kienu mimlija daqs bajda u l-kmamar mortwarji ma bdewx ila˙˙qu mal-mejtin. Wara sar mag˙ruf li l-iktar nies li mietu kienu r©iel anzjani li kienu jg˙ixu wa˙idhom, anke jekk fiΩ-Ωona kien hemm iktar nisa anzjani minn ir©iel. Ir-riçerkaturi kienu kkonkludew li ˙afna nisa anzjani kellhom rabtiet soçjali iktar f’sa˙˙ithom, u g˙alhekk sabu min jg˙inhom fil-mument talkriΩi. L-Ewropa fl-2003 F’Lulju u Awwissu tal-2003 ˙afna pajjiΩi fl-Ewropa ntlaqtu minn s˙ana tremeda. Diversi xjentisti qalu li s˙ana ta’ din ixxorta kienet ilha ma tin˙ass flEwropa sa mis-sena 1500 Wara Kristu. It-temperaturi g˙olew b’mod speçjali fl-a˙˙ar ©imag˙tejn ta’ Awwissu u ˙allew xejn inqas minn 40,000 persuna mejta.

L-iktar li ntlaqtu kienu tfal Ωg˙ar, anzjani morda u dawk li jg˙ixu wa˙idhom jew fid-djar tal-anzjani. Foresti fil-Portugall, Spanja u l-Italja n˙akmu minnirien, il-©laçjali li bdew idubu fl-Alpi kkawΩaw l-g˙arg˙ar, u lagrikoltura madwar il-kontinent nixfet. L-ag˙ar li ntlaqtet kienet Franza, b’madwar 14,000 fatalità. F’dan il-pajjiΩ, b’mod partikolari, din is-sitwazzjoni kixfet in-nuqqas ta’ strate©ija li teΩisti g˙al diΩastri naturali jew emer©enzi o˙ra. Kien hemm rapporti ta’ dewmien biex ji©u meg˙juna nnies, u nuqqas ta’ edukazzjoni fuq il-konsegwenzi tad-deidrazzjoni u kundizzjonijiet o˙ra marbuta mas-s˙ana. Wara l-2003, ˙afna pajjiΩi madwar l-Ewropa Ωviluppaw pjanijiet ta’ azzjoni g˙al s˙ana eççessiva. Dawn jinkludu ©onna u spazji miftu˙a, edukazzjoni tal-pubbliku, u sistemi ta’ twissija u miΩuri ta’ emer©enza g˙al dawk l-iktar vulnerabbli.

Ta’ Barra

25.08.2013

Triq gÓaT-TelgÓa gÓal-laburisTi awsTraljani

Kevin Rudd, il-Prim Ministru Awstraljan, g˙andu sfida iebsa quddiemu hekk kif qieg˙ed jiffaççja l-possibbiltà ta’ telfa elettorali fis-7 ta’ Settembru li ©ej. Fil-©img˙at li ©ejjin Rudd irid isib mezz kif jer©a’ j©ib lura l-fiduçja tal-poplu fil-Partit Laburista Awstraljan, filwaqt li jiddefendi ru˙u mill-attakki tal-OppoΩizzjoni mag˙quda, numru ta’ kontroversji u imperu medjatiku lemini li ˙adha qatta bla ˙abel kontrih. LIAM GAUCI jag˙ti iktar dettalji. Il-Prim Ministru tal-Awstralja Kevin Rudd F’Ìunju li g˙adda l-Partit Laburista Awstraljan g˙aΩel li jne˙˙i lill-mexxej Julia Gilliard hekk kif il-politika soçjali u ekonomika tag˙ha sfaw fil-mira ta’ kritika iebsa meta deher li qeg˙din ikollhom effett negattiv fuq il-pajjiΩ. Flokha ©ie elett Kevin Rudd, l-eksmexxej tal-istess partit li fl2007 kien hu stess li sab ru˙u mibdul ma’ Gilliard g˙all-istess ra©uni. Ritorn g˙all-passat Gilliard kemm-il darba irnexxielha tiddefendi ru˙ha mill-attakki tieg˙u, imma aktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien iktar beda jsir diffiçli g˙aliha li tikkompeti mal-popolarità ta’ Rudd. Madankollu, f’Ìunju li g˙adda deher çar li b’Gilliard b˙ala kap, il-Partit Laburista kien sejjer lejn telfa elettorali kbira hekk kif il-popolarità tag˙ha kienet misset il-qieg˙. Ag˙ar minn hekk, minn sonda©©i li ˙ar©u matul dak iΩΩmien, sar mag˙ruf li ˙afna Awstraljani kienu iktar lesti li jivvutaw lil dan il-partit jekk Rudd jer©a’ jie˙u r-riedni f’idejh. Din ir-rivelazzjoni ma damitx biex ˙alliet l-effett tag˙ha fuq il-Partit Laburista. Fi Ωmien qasir Rudd ˙abbar li kien ser jikkontesta lil Gilliard g˙al darb’o˙ra, sfida li hi aççettat bil-kundizz-joni li min jitlef kellu jirtira mill-politika biex tintemm l-instabbiltà fi ˙dan ilpartit darba g˙al dejjem. Rudd aççetta din il-kundizzjoni u fl-24 ta’ Ìunju kkontesta b’suççess it-tmexxija tal-Partit Laburista. F’temp ta’ ftit ijiem Gilliard warrbet u Rudd re©a’ sar il-Prim Ministru tal-

Awstralja. Fer˙a bla temma G˙all-ewwel kollox deher li sejjer g˙all-a˙jar. Sonda©©i li saru matul Lulju kkonfermaw lapprovazzjoni pubblika li kellu Rudd u l-possibbiltà ta’ reb˙a elettorali ma kinitx daqshekk imbieg˙da daqs kemm kienet f’Ìunju. Madankollu, Rudd ftit li xejn kellu çans jiççelebra g˙aliex fi Ωmien qasir ˙abbar id-data talelezzjoni federali u l-bidu ta’ kampanja elettorali missielta. Minkejja l-fatt li Rudd huwa iktar popolari mill-kap talOppoΩizzjoni, Tony Abbott, ilPartit Laburista qieg˙ed ibati biex jikkonvinçi lill-votanti li ˙aqqu jΩomm postu fil-Gvern. L-ikbar sfida li g˙andu quddiemu Rudd b˙alissa hija li jsib mod kif jippreΩenta politika konvinçenti fejn tid˙ol lekonomija u l-immigrazzjoni: Ωew© su©©etti li qeg˙din jo˙olqu kontroversja kbira flAwstralja. Veduti differenti Min-na˙a tieg˙u Abbott sfida lil Rudd biex jipproponi politika radikali biex isa˙˙a˙ l-ekonomija meta din tidher li qieg˙da tista©na hekk kif id-domanda g˙al metalli u mine-rali qed tonqos sew b’riΩultat tar-riçessjoni mondjali. Huwa qal li jekk ji©i elett hu ser jie˙u passi immedjati biex inaqqas it-taxxi fuq il-kumpanniji li ja˙dmu f’dan is-settur ˙alli jkollhom iktar flus f’idejhom biex jinvestu u jo˙olqu xxog˙ol. Rudd, min-na˙a l-o˙ra, qieg˙ed jipproponi tnaqqis fittaxxi speçifikament fir-re©juni li

©ew affettwati l-aktar mirriçessjoni, minflok miΩuri iktar ©enerali b˙al dawk ta’ Abbott. Huwa wieg˙ed ukoll li ser jag˙mel dak kollu li jista’ biex isa˙˙a˙ is-settur agrikolu ˙alli jpo©©ih f’poΩizzjoni a˙jar biex jiffaççja l-kompetizzjoni iebsa li qed ikollu mill-prodotti agrikoli ÇiniΩi. Dwar l-immigrazzjoni, iΩ-Ωew© kapijiet g˙amluha çara li wasal iΩ-Ωmien li ji©u implimentati miΩuri iktar effettivi hekk kif lAwstralja qieg˙da ssir destinazzjoni dejjem iktar imfittxija g˙al immigranti ©ejjin minn partijiet differenti tal-Asja. Rudd di©à ppropona pjan biex l-immigranti irregolari li ji©u bid-dg˙ajjes ikunu me˙uda lejn Papua New Guinea ˙alli jkunu jistg˙u jsibu l-kenn hemmhekk. Kif wie˙ed jistenna, dan ilpjan ©ie kkritikat b’mod iebes minn diversi gruppi umanitarji li qalu li dawn in-nies huma vittmi u m’g˙andhomx jitkeççew mill-Awstralja, iktar u iktar meta d-destinazzjoni proposta ma toffri l-ebda garanzija ta’ sigurtà. Madankollu, Rudd g˙amilha çara li dawn il-miΩuri mhumiex qeg˙din jittie˙du biex jikkundannaw lill-immigranti, imma nnies li qed jag˙mlu l-flus mittraffikar tag˙hom. Abbott qal ukoll li gvern immexxi minnu ser ja˙dem biex il-fruntieri talAwstralja jkunu rispettati, imma g˙adu ma ta l-ebda indikazzjoni konkreta ta’ kif ser jag˙mel dan ˙lief li jag˙ti iktar riΩorsi lillarmata biex tikkontrolla dan ilfenomenu.

medjatiku ta’ Rupert Murdoch li g˙andu kontroll fuq ˙afna millmedja Awstraljana. Murdoch mill-ewwel g˙amilha çara li m’g˙andu l-ebda simpatija lejn Rudd u li fl-opinjoni tieg˙u lAwstralja waslet biex ikollha gvern ©did. Óafna nies, speçjalment Rudd, esprimew il-fehma tag˙hom li din l-antipatija tmur lil hinn mill-politika. Fil-fatt, Murdoch kien sostenitur kbir ta’ Rudd sakemm dan tal-a˙˙ar ippropona riformi li kienu ser isa˙˙u n-National Broadband Network, l-infrastruttura di©itali tal-pajjiΩ. Dan il-pjan, jekk ji©i attwat, jista’ jwassal biex l-imperu medjatiku ta’ Murdoch isib ru˙u f’kompetizzjoni ma’ servizz talinternet u televiΩjoni di©itali or˙os u iktar modern bis-sa˙˙a tal-investiment statali. Dawn l-attakki ftit li xejn inkwetaw lil Rudd, li aççetta lfatt li ˙afna mill-medja ser tkun kontrih jg˙id xi jg˙id matul il-

kampanja. Min˙abba f’hekk, huwa ddeçieda li jag˙mel inqas ˙in fuq il-medja u minflok imur fost il-poplu Awstraljan billi jitkellem fil-pjazez u fuq il-postijiet tax-xog˙ol ta’ madwar ilpajjiΩ biex iwassal il-messa©© tieg˙u. F’dawn il-laqg˙at ˙e©©e© linnies biex jemmnu fih u f’dak li ser jag˙mel u mhux f’nies b˙al Murdoch li da˙lu fin-nofs g˙allbΩonnijiet personali tag˙hom. S’issa l-kampanja elettorali kellha ˙afna tlajja’ u nΩul. Rudd g˙andu çans ferm a˙jar milli kellha Gilliard, imma jidher çar li l-Awstraljani jriduh jie˙u iktar inizjattivi poΩittivi li juru li l-partit tieg˙u issa qabad rotta ©dida li ser ter©a’ tqajjem l-ekonomija fuq saqajha. Madankollu, it-ti©rija salbarkun u Rudd g˙adu b’çans tajjeb li jnaqqas id-distakk li g˙andu jekk jirnexxilu jikkonvinçi lill-elettorat li g˙andu partit organizzat u li tg˙allem milliΩbalji tal-passat.

Assedju medjatiku Barra l-isfida ta’ Abbott, ilmexxej tal-Partit Laburista qieg˙ed i˙abbat wiççu malattakki kontinwi tal-imperu

Il-Kap tal-OppoΩizzjoni Tony Abbott jisma’ lil Kevin Rudd jitkellem waqt dibattitu televiΩiv

Mill-Misra˙

25.08.2013

il-premjU BoV gÓall-mediÇina jingÓata lil BeatriCe farrUgia Dr Beatrice Farrugia riçentament ing˙atat il-premju BOV g˙all-Mediçina wara li rnexxielha ti©i l-ewwel fleΩami finali tad-Dipartiment tal-Mediçina fl-Università ta’ Malta. Beatrice kisbet log˙la marka fl-eΩami u ng˙atat Grade A b’distinzjoni Il-prestazzjoni ©ene-rali ta’ numru ta’ studenti tal-mediçina tal-a˙˙ar sena iktar taççentwa r-riΩultat ta’ Dr Farrugia. Il-premju tal-BOV filMediçina ©ie stabbilit fl2006 biex jippremja lil dawk l-istudenti bl-a˙jar riΩultati fl-a˙˙ar sena tal-kors talmediçina fid-Dipartiment tal-Mediçina. L-a˙jar student jintg˙aΩel mill-eΩami talkitba u tal-prattika li jdum sieg˙a u li jinvolvi 20 eΩaminatur, u˙ud minnhom

esterni mill-universitajiet ta’ Michigan u Londra. Joyce Tabone, Manager Media u Community Relations, ippreΩentat il-premju tal-BOV fil-Mediçina 2013 lil Dr Farrugia li kienet akkumpanjata mill-Prof. Stefan Montefort, Kap tadDipartiment tal-Mediçina u Deputat Dekan fil-Fakultà tal-Mediçina u Kirur©ija flUniversità ta’ Malta. “Dr Farrugia dejjem kienet studenta eççellenti u ˙adet riΩultat li jixirqilha permezz tal-premju ©eneruΩ tal-BOV. Premjijiet b˙al dawn ikomplu jistimulaw lill-istudenti biex jag˙mlu sforz ikbar u jsa˙˙u s-CV tag˙hom. Dr Farrugia tista’ tavvanza jekk iΩΩomm l-interess fil-mediçina u tibqa’ dili©enti,” qal ilProf. Stephen Montfort.

CisK lager tirBaÓ il-fidda

fil-Kompetizzjoni internazzjonali tal-Birra 2013 Cisk Lager, il-birra mag˙mula u bbottiljata minn Simonds Farsons Cisk plc, dan l-a˙˙ar ©iet ippremjata b’midalja talfidda f’wa˙da mill-aktar kompetizzjonijiet ta’ presti©ju, ilKompetizzjoni Internazzjonali tal-Birra (IBC) 2013. Dan ilpremju se jiΩdied mal-premjijiet l-o˙ra li ilha tikseb din ilmarka matul is-snin. “Din hi kisba sinifikanti o˙ra g˙al Cisk Lager li ssarraf f’turija ta’ konsistenza fil-kwalità, u li tindika l-impenn s˙i˙ ta’ Farsons biex dejjem jipproduçu prodotti ta’ kwalità g˙olja. Tassew sodisfatti b’dan ir-riΩultat, bil-birra u bit-tradizzjoni u l-wirt g˙ani tag˙ha,” qalet Susan Weenink, Kap tarReklamar u l-Komunikazzjoni. ‘Nippremjaw il-Kwalità, Niççelebraw l-Eççellenza’, hija lmissjoni tal-IBC. Il-kompetizzjoni ta’ din is-sena hija s-17-il wa˙da u rat numru rekord ta’ birer minn 33 pajjiΩ, li jinkludu pajjiΩi stabbiliti fil-produzzjoni tal-birra b˙all-Bel©ju, il-Ìermanja u l-Istati Uniti. Il-©urija fil-kompetizzjoni ta’

din is-sena inkludiet kittieba rinomati b˙al Stephen Beaumont mill-Kanada; Lorenzo Dabove mill-Italja; lspeçjalist tal-birra mir-Repubblika Çeka, Evan Rail; kif ukoll u˙ud mill-kittieba b’kitbiet laktar mag˙rufin fuq il-birra flIngilterra: Tim Hampson, Melissa Cole, Pete Brown, Adrian Tierney-Jones, Des De Moor u Ben McFarland. Il-membri tal-©urija janalizzaw il-birra, jiççekkjaw iddehra, ir-ri˙a, it-tog˙ma u lprodott finali, qabel ma jiddiskutu l-fehmiet tag˙hom u flimkien jaslu g˙al qbil fuq min ˙aqqu verament jikseb ilmidalji. Kull membru g˙andu g˙arfien estensiv u esperjenza vasta fil-qasam u ’l fuq 200 kwalità ta’ birra ma ng˙ataw lebda midalja. Dan jindika li mhu façli xejn li birra tirba˙ xi midalja f’din il-kompetizz-joni Iç-Chairman tal-©urija u ekseditur tal- Good Beer Guide, Jeff Evans, ikkummenta: “Jiena ilni chairman tal©urija g˙al dawn l-a˙˙ar 11-il

sena u l-©urija ta’ din is-sena hija l-aktar wa˙da b’sa˙˙itha li qatt kellna. Dan juri l-livell g˙oli tal-kompetizzjoni.” Eugenio Caruana, il-Kap talProduzzjoni, qal: “A˙na sodisfatti immens bil-kwalità tal-

birer tag˙na u dan il-premju jpo©©ina mal-aqwa marki talbirra fid-dinja. Li nie˙du sehem f’kom-petizzjoni b˙al din jag˙tina diversi benefiççji g˙ax insiru nafu llivell tal-birra tag˙na u nkom-

plu ntejbu l-prodott ˙alli nkunu simbolu internazzjonali tal-kwalità.” F’Settembru 2012, Farsons inawgura birrerija ©dida, millaktar attrezzata, fl-Imrie˙el. Dan l-investiment jixhed iddeterminazzjoni ta’ Farsons li j˙ares dejjem ’il quddiem u jinvesti fil-kwalità tal-birer tieg˙u. Jindika wkoll li l-grupp iΩomm l-eççellenza fil-qofol tad-deçiΩjonijiet dwar l-investiment tieg˙u. Fost il-kisbiet sinifikanti tag˙ha, il-marka Cisk kisbet id-deheb fil-UK Brewex Award fl-1980, kisbet midalja o˙ra tad-deheb u kienet rebbie˙a fuq il-parteçipanti kollha talAustralian International Beer Awards fl-1995, reb˙et il-fidda fil-Brewing Industry International Awards tal-2005, u ˙adet it-titlu ta’ World’s Best Standard Lager fil-World Beer Awards tal-2007. G˙al aktar informazzjoni dwar l-IBC Ωur is-sit elettroniku: www.internationalbeerchallenge.com

Ûieda reKord fin-nUmrU ta’ passiÌÌieri li telgÓU gÓaWdeX fil-ÌimgÓa ta’ santa marija G˙all-©img˙a ta’ Santa Marija hija drawwa li ˙afna Maltin jitilg˙u g˙al vaganza f’G˙awdex. Din is-sena lammont ta’ Maltin li telg˙u G˙awdex kien ta’ 70,196 persuna, fejn kien hemm Ωieda ta’ 4,652 passi©©ier meta mqabbel mas-sena 2012, fejn kienu telg˙u 65,544. Dan huwa ammont rekord. L-ammont ta’ vetturi li ttellg˙u fuq il-Gozo Channel kien jammonta g˙al 17,725, b’Ωieda ta’ 1,243 fuq is-sena li g˙addiet.

Dan kollu ammonta g˙al 242 vja©© permezz tal-Gozo Channel fejn kienet ©img˙a bla mistrie˙ g˙al din il-kumpannija. Dawn iç-çifri jikkonfermaw ilpotenzjal li din il-gΩira g˙andha. Juru wkoll li sabiex in-numru ta’ turisti lejn din ilgΩira jkompli jiΩdied, je˙tie© li s-servizzi kollha jkunu pprovduti kif xieraq u li kull sforz isir sabiex nil˙qu l-aspettattivi ta’ min iΩur il-gΩira ta’ G˙awdex. Il-Ministeru g˙al G˙awdex wera s-sodisfazzjon tieg˙u

g˙all-mod kif tmexxa t-tra©itt bejn Malta u G˙awdex b’mod aktar regolari biex iç-çittadini jkunu moqdija a˙jar, kif ukoll juri l-apprezzament tieg˙u lejn dawk kollha li g˙o©obhom iΩuru l-gΩira G˙awdxija g˙allbtala tag˙hom f’dawn iΩΩminijiet. Il-Ministeru stqarr li, flimkien mal-Gozo Channel, se jkompli ja˙dem bis-s˙i˙ g˙al servizz dejjem a˙jar biex G˙awdex ikun aktar aççessibbli g˙al kul˙add

Mill-Misra˙

25.08.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

AJRUPLAN TAL-GWERRA JISSEWWA WARA 50 SENA ABBANDUNAT Kienet id-determinazzjoni u l-im˙abba kbira li kellhom l-eksbdoti biex isalvaw ajruplan ta’ Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija, il-B29 li kien ilu mitluq 50 sena f’bajja bir-ramel u s-sil© fil-Majjistral tal-Groenlandja Kienu nbnew mal-4,000 b˙al dan it-tip ta’ ajruplan u llum baqa’ biss xi tletin mifruxin f’muΩewijiet. Minn dawn, wie˙ed biss g˙adu jista’ jtir, u j©ib l-isem ta’ Fifi. B˙alissa qieg˙ed isir restawr fuq ie˙or simili. Kienet ˙asra li mijiet minn dawn l-ajruplani, li xi w˙ud minnhom kienu g˙adhom tajbin, intremew fi scrapyard fid-deΩert tal-AriΩona. Illum hija x-xewqa ta’ ˙afna li jaraw g˙all-wiri ajruplani li kienu ntuΩaw fi Ωmien itTieni Gwerra Dinjija.

Kif ©rat l-istorja Fil-21 ta’ Frar 1947, ajruplan B29 bl-isem Kee Berd, b’ekwipa©© ta’ 11-il ru˙, kien qieg˙ed fuq missjoni sigrieta ta’ spjuna©© fuq ilGroenlandja, 250 mil fit-tramuntana ta’ Thule. Kien intilef u kellu jag˙mel inΩul ta’ emer©enza g˙ax spiççalu l-fjuwil f’bajja bir-ramel iffriΩata bis-sil©. LinΩul kien normali bi ftit ˙sarat fl-iskrejjen u fir-roti bil-piloti je˙ilsuha ˙afif. L-g˙ada, l-ekwipa©©, fortunatament, kien intlema˙ minn ajruplan tat-tkixxif u ©ie salvat ©urnata wara. Kienet xorti tajba g˙alihom meta tqis li ajruplan niΩel f’post iΩolat g˙all-a˙˙ar, fiççirku Artiku, fejn ˙add ma jg˙ix min˙abba t-temperaturi kes˙in, u li ntlem˙u biss wara ftit sig˙at. L-Air Force Amerikana dejjem xtaqet li dan ajruplan xi darba ji©i salvat u jittie˙ed lura f’xi muΩew. Kien Darryl Greenamyer li da˙al g˙al din l-isfida li jirran©a u jtajjar lura l-ajruplan lejn l-eqreb mitjar. Darryl kien test pilot tal-SR-71, li tajjar il-U-2, u fis-sebg˙inijiet kien bena F-104 Starfighter mill-iskrapp. G˙all-dan ix-xog˙ol Darryl kellu bΩonn bulldozer, erba’ R-3350 radial engines, roti u tunnellati ta’ spare parts u g˙odda. L-iktar ajruplan ideali g˙at-trasport u li jinΩel ming˙ajr diffikultà kien ilCaribou. Darryl kien organizza tim ta’ esperti biex jg˙inuh f’din il-missjoni.

Fosthom kien hemm Rick Kreige li kien chief engineer u Roger Von Grote, pilota rtirat u Manfred Von Richthofen, il-pilota talCaribou. F’nofs Lulju 1994 telqu mill-mitjar ta’ Thule lejn id-destinazzjoni fejn kien hemm il-B29. L-ewwel problema kienet meta niΩel il-Caribou. Min˙abba li r-ramel kien artab, ir-roti da˙lu fir-ramel waqt linΩul u g˙al ftit l-ajruplan ma tkissirx. Kien bl-intervent tal- bulldozer li l-Caribou nqala’ minn postu biex seta’ jer©a’ jtir. Beda x-xog˙ol L-ewwel biçça xog˙ol kienet

li jmexxu l-ajruplan fuq art iktar soda biex ibiddlu ttajers tar-roti. Partijiet mill©wiena˙ ( flaps ) kienu mmermrin u kellhom jinbidlu. Il-bieba ta’ ta˙t iΩ-Ωaqq minn fejn jintelqu l-bombi ( bomb bay door ), kienet nieqsa. Id-denb (rader) kellu jinqala’ barra u jissewwa g˙ax kien ukoll difettuΩ. L-aktar biçça w©ig˙ ta’ ras g˙al Darryl kienet meta ©ie biex jibdel l-erba’ magni. Kull wa˙da minn dawn ilmagni tiΩen mal-2,670 libbra (1,212 kg). Darryl u l- crew kollu tieg˙u kellhom ja˙dmu qatig˙ biex ifittxu jlestu qabel it-temp jaqleb g˙axxitwa.

Rick kien jibqa’ ja˙dem anke fix-xita g˙ax kien mo˙˙u biex ifittex ilesti. Fit22 ta’ Awwissu Rick irnexxielu j˙addem l-erba’ magni wara xi diffikultajiet fid-distribuzzjoni fil-pajpijiet taΩ-Ωejt. Min˙abba l-isforz Ωejjed li kien jag˙mel, Rick kien i˙ossu ma’ jifla˙x. Darba minnhom ˙assu ˙aΩin u ntilef minn sensih. Kien ittie˙ed l-isptar fil-Kanada u miet ftit wara min˙abba emora©ija interna u blood clot. Darryl kien tilef wie˙ed mill-a˙jar inginiera li kellu, imma ma riedx jabbanduna din l-isfida. Ix-xitwa bdiet die˙la ©miela u kullimkien

Il-B29 ma˙kum min-nirien

beda jinkesa bis-sil© u jiΩdiedu l-irji˙at kes˙in. Fil-fatt, il-Caribou dam disa’ xhur miksi bis-sil© u ma jintuΩax. Darryl kellu jikri ajruplan ie˙or li jista’ jinΩel fuq is-sil© u j©ib xi tekniki ©odda L-a˙˙ar manuvra F’©imag˙tejn Darryl spezzjona kull parti tal-ajruplan qabel ma j˙addem kollox biex ikun jista’ jtir. Il-magni ˙admu perfettament. Kull strument ©ie spezzjonat. Min˙abba li r-ramel kien miksi bis-sil©, Darryl iddeçieda li jtajjar l-ajruplan minn fuq l-g˙adira ffriΩata. Kollox kien kif suppost u lmagni bdew jirrankaw bilveloçità me˙tie©a. Il-brejkijiet intre˙ew u l-ajruplan beda jiççaqlaq biex isib post g˙at-tlug˙. Hekk kif il-magni rrankaw sew, ˙ar©et da˙na ˙oxna sewda mill-gabina tal-piloti u f’kemm trodd salib l-ajruplan sar ˙u©©ie©a wa˙da. Kien it-tank tal-fjuwil li ˙a n-nar u nfirex jaqbad fuq listrumenti ˙dejn il-piloti. Fortunatament, l-ekwipa©© la˙aq ˙are© minn ©ol-ajruplan g˙ax f’sekondi n-nar infirex ma’ kullimkien. Wara sena ta’ ˙idma intensiva, b’Rick li ˙alla ˙ajtu bixxog˙ol u bl-ajruplan li kien sekondi biss ’il bog˙od biex itir, sfuma kollox fix-xejn. Kulma setg˙u jag˙mlu, Darryl u s˙abu, kien li jpo©©u bilqieg˙da u jaraw ilpro©ett li tant ˙abbew jin˙araq u jeg˙req fl-g˙adira ffriΩata.

K AROZZI

IT-ToyoTa MalTa app

It-Toyota Malta introduçiet application li tista’ titniΩΩel b’xejn u hija kompatibbli mal-iPhone, liPad ul- Android. Permezz ta’ din l-application, itToyota qed toffri servizz kemm lil dawk il-konsumaturi li di©à g˙andhom Toyota, kif ukoll lillpubbliku in ©enerali li qed ifittebiex jixtri Toyota, kemm jekk ©dida fjamanta u anki jekk second hand. Id-dehra tal-application kemm fuq verΩjoni iOS kif ukoll fuq Android hija identika. IΩ-Ωew© verΩjonijiet jinkludu l-istokk kollu tat-Toyota, kemm ta’ karozzi ©odda u anke dawk second hand. F’din l-application wie˙ed g˙andu l-façilità li jfittex il-karozza li jrid u jikkalkula t-termini talpagamenti jekk jippreferi j˙allas bin-nifs. Dan huwa possibbli permezz tal-Finance Calculator li hija disponibbli fl-application stess billi jin˙admu l-pagamenti li wie˙ed ikun irid i˙allas jekk jag˙Ωel li j˙allas fix-xahar. Permezz tal-introduzzjoni ta’ din l-application, Michael Debono Ltd rat li tkompli tag˙ti importanza lill-after sales, billi tie˙u ˙sieb lil dawk is-sidien li digà g˙andhom Toyota. Dan qed tag˙mlu billi permezz ta’ din l-application, tista’ wkoll tibbukkja is-service talkarozza fi ftit sekondi biss. Mhux biss, wie˙ed ukoll g˙andu l-façilità jordna parts tatToyota permezz tal-option “contact us” minn fuq din l-application stess. Barra minn hekk, din l-application g˙andha features o˙ra ta’ uΩu, b˙al ma’ hi l-Parking Assist option, fejn wie˙ed jista’ jimmarka fejn tkun ipparkjata l-karozza biex l-application tkun tista’ tg˙innek ssib triqtek lura lejn ilkarozza. Din l-application toffri wkoll flash light utli, u funzjoni ta’ Road

Assistance li tikkuntattja direttament lit-Toyota recovery service f’kaΩ ta’ inçident. Waqt il-preΩentazzjoni ta’ din lapplication, Jonathan Cremona, Marketing & Business Development Manager tat-Toyota tenna, kif illum il-©urnata, numru kbir ta’ konsumaturi g˙andhom aççess g˙all-internet mill-mowbjls tag˙hom, u kif kul˙add qed jidhra juΩa dawn l-apllications. Bla dubju din hija sistema ekonomika u fl-istess ˙in hija esperjenza alternattiva ta’ kif wie˙ed jista’ jinqeda tajjeb ukoll. Is-Sur Cremona qal ukoll, li dan il-pass fis-suq espira d-deçiΩjoni tal-kumpannija sabiex tiΩviluppa application li tikkumplementa ssit eletrroniku tag˙hom stess, li hija di©à addattata g˙al fuq ilmowbajls. “A˙na konxji li l-bΩonn ta’ informazzjoni min-nies, jista’ jinqala’ f’kull ˙in, u minn kullimkien matul il-©urnata. Dan kollu mallfaçilità li wie˙ed jista’ jfittex iktar informazzjoni dettaljata skont ilbΩonn jew ix-xewqa ta’ dak li jkun. Huwa eΩattament dak li qed noffru. Billi dak kollu li toffri s-sit elettronika tag˙na, li di©à hija mimlija informazzjoni u façilitajiet g˙all-pubbliku, g˙amilniha wkoll fl-application, li hija façli ˙afna biex tuΩaha u hija fantastika fl-istess ˙in.” L-application “Toyota Malta” fuq iOS u Android, hija l-ewwel wa˙da li ©iet introdotta fis-suq Malti tad-dealers tal-karozzi. L-application “Toyota Malta” hija kompletament b’xejn. Iktar informazzjoni tista’ ting˙ata ming˙and it-Toyota fuq marketing@toyota.com.mt u billi wie˙ed jillogja fuq il-pagna talFacebook tat-Toyota Malta. Michael Debono Ltd hija parti minn Debono Group of companies.

il-Peugeot ikomPlu jissaÓÓu fil-bejgÓ

Min ma semg˙ax bis-sitwazzjoni finanzjarja ˙aΩina li affettwat l-Ewropa kollha u f’çerti pajjiΩi b˙al donnha in˙asset aktar minn o˙rajn. Sintendi din il-kriΩi affettwat ukoll il-bejg˙ talkarozzi. Madankollu flewwel sitt xhur ta’ din issena il-Peugeot g˙amlu suççess fil-bejg˙ ta’ karozzi ©odda, 808,000 karozzi mibjug˙a, komparat mas-sena preçedenti meta l-bejg˙ kien ta’ 812,000. Sabiex il-Peugeot Ωammew tajjeb il-bejg˙, huma qag˙du attenti li jtejbu l-kwalità, produçew karozzi li jissodisfaw lill-klijenti tag˙hom, kull mudell li ntroduçew fissuq kien ta’ suççess. Dan huma it-208, it-2008, it-301 u it-308 fiç-Çina. It208 kienet l-aktar li bieg˙et, b’bejg˙ ta’ madwar 400,000, l-aktar fi Franza, isSlovakkja u l-BraΩil. Fi Franza ukoll ©iet klassifikata fil-kategorija tag˙ha b˙ala laktar karozza favorita. Minkejja li it-2008 ©iet inawgurata f’Mejju ta’ din is-

sena, 4 ©img˙at qabel iΩΩmien, hija wa˙da minn ta’ quddiem fis-settur tag˙ha fil-bejg˙. Minn Mejju sakemm sar dan l-ist˙arri©, inbieg˙u 29,000 2008. B˙ala ordnijiet Ωdiedu b’31% madwar lEwropa kollha meta imqab-

bla ma’ karozzi o˙rajn ©odda. Kull min isegwi din idditta partikulari, jaf x’importanza ting˙ata lill-ambjent. Dan g˙aliex il-magni talPeugeot kull ma jmur dejjem qeg˙din jitjiebu, fejn isirulhom testijiet g˙al aktar per-

fezzjoni. Is-sistema hybrid hija fost l-aktar imfittxija mill-klijenti. L-istess jista’ jing˙ad g˙allmagni diesel HDi, li l-emissjonijiet tag˙hom huma fost l-anqas fl-Ewropa. Dawn iwaddbu 116.3 grammi ta’ CO2 kull kilometru

meta imqabbla ma’ o˙rajn bl-istess çilindrata li jwaddbu 121.5 grammi ta’ CO2 kull kilomteru. Il-Peugeot f’Malta jinsabu g˙all-bejg˙ g˙and Michael Attard Ltd li x-showroom tag˙hom tinsab fi Triq Nazzjonali Blata l-Bajda. www.peugeot.com.mt www .peugeot.com.mt p g ot.com.mt

YEARS

WARRANTY

starting tartiing from fr om €9,50 €9,500 00 *Terms & Conditions Apply . Combined fuel consumption (l/100 km): from 4,3 to 4,5. CO2 emissions (g/km): from 99 to 104.

107 ACTIVE 5 Door Including: ffour airbags, CD tuner with four speaker sound system, air-conditioning, remote central locking, front electric windows, colour coded mirror caps and door handles, front fog lamps and much more. fr ont e Join P Peugeot g Malta on Facebook ((This model also q qualifies for the g government scrappage ppage scheme))

Michael Att Attard ard Lt Ltd. d. – Natio National onal R Road, oad, Blat Blata a ll-Bajda -Bajda – T: 212 2123 23 8854 – M: 79 406 607 – E: sales@michaelatt sales@michaelattard.com es@michaelattard.com

KurΩitajiet

25.08.2013

Kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

jinstAb tribÙ indiÌenu G˙adu kif beda jiççirkula video ©did li juri l-ewwel imma©ni ta’ tribù indi©enu li jg˙ix fil-©ungla tal-Amazonja, fil-BraΩil, li kien jemmen li hu kompletament maqtug˙ middinja ta’ madwaru. L-imma©ni rari juru numru ta’ membri tat-tribù Kawahiva, mexjin qalb ˙afna weraq dens. Fosthom jidhru r©iel g˙eriewen i©orru l-qwies u l-vle©e©; u mara ©©orr tarbija fuq daharha. Hekk kif tinduna bil-kamera, ta˙rab, waqt li ra©el mit-tribù jista˙ba qalb il-weraq biex jinvestiga. Persuni li xog˙olhom hu li jaqtg˙u s-si©ar ilhom jirrappurtaw bl-eΩistenza talKawahiva sa mill-1999. IΩda lmembri tat-tribù g˙adhom mhedda sew, kemm minn dawn il-˙addiema kif ukoll mill-bdiewa.

Ir-re©jun Amazonjan hu d-dar g˙al miljun Indjan, li kienu maqsumin f’madwar 400 tribù – kull wie˙ed bil-lingwa, iddrawwiet u t-territorju tieg˙u. Óafna minn dawn in-nies indi©eni kellhom kuntatt maddinja estranja g˙alihom sa minn 500 sena ilu, iΩda g˙ad fadal o˙rajn li baqg˙u iΩolati. F’Awwissu tal-2011, il-Gvern BraΩiljan ikkonferma l-eΩistenza ta’ popolazzjoni iΩolata qrib ilfruntiera mal-Perù, fir-riserva massiva ta’ Vale do Javari, wara li t-tribù ta’ 200 persuna ntlema˙ bis-satellita. Issa, skont il-FUNAI – li hi fondazzjoni internazzjonali – ilkultura u wkoll l-g˙ajxien ta’ dawn it-tribujiet fil-BraΩil hu mhedded mis-sajd illegali, millkaçça, mill-qtug˙ tas-si©ar, mitt˙affir fil-post, kif ukoll middeforestazzjoni mill-bdiewa,

mill-attività missjunarja u mittraffikanti tad-droga. Tul 500 sena ta’ mard u vjolenza, il-ma©©oranza ta’ din il-popolazzjoni indi©ena nqerdet. Illum fadal biss madwar 896,000 Indjan fil-BraΩil, li jg˙ixu f’aktar minn 238 tribù. Dawn it-tribujiet ivarjaw filqies tag˙hom. Hemm ilGuarani u l-Yanomani, li fihom g˙axriet ta’ eluf, u tribujiet b˙all-Akuntsu u Kanoê, li fihom ftit tuΩΩani ta’ nies. Il-filmat tal-video ttie˙ed minn tim ta’ esploraturi Indjani, membri tal-fondazzjoni FUNAI, li ˙admu id f’id mal-a©enzjia tal-Gvern BraΩiljan responsabbli mill-mappar u l-protezzjoni tal-artijiet. Il-fondazzjoni FUNAI twaqqfet bl-iskop uniku li t˙ares dawk l-oqsma, li tradizzjonalment huma abitati minn komunitajiet indi©eni.

riFjut tA’ servizz Minn Los AngeLes sA MinÓAbbA L-ÓAMieM sAn FrAncisco F’noFs siegÓA!

Pustiera fl-Ingilterra o©©ezzjonaw li jqassmu l-ittri lil mara f’darha peress li qed jibΩg˙u li jiΩolqu fil-˙mie© tal-˙amiem. Heather Rogers, ta’ 63 sena kienet ilha ma tirçievi posta minn Ottubru li g˙adda u dan min˙abba li l-˙mie© tal˙amiem kien wassal biex ittriq issir tiΩloq ferm. Il-˙amiem jin©abar fuq ˙ajt fl-isqaq Ωg˙ir bl-isem ta’ Wheelbarrow, f’Helston, Cornwall, u j˙amme© regolament il-passa©© bil-˙mie© tieg˙u. Apparti milli ma tirçevix ilposta, din ir-residenta frustrata kienet infurmata milluffiççju postali nnifsu li lpassa©© g˙ad-dar tag˙ha kien qed ikun ta’ riskju g˙assa˙˙a u s-sigurtà. Min˙abba li rçeviet tele-

fonata fejn qalulha li ma kinitx ˙allset kont tat-telefown mibg˙ut lilha, Heather Rogers kellha tmur l-ufiççju postali hi stess u sabet li lenvelops tag˙ha kienu miΩmuma hemm u fuqhom kellha miktub li l-pustiera ma marrux g˙andha min˙abba ΩΩliq. Meta lmentat, l-uffiçjali qalulha li hi fid-diskrezzjoni tal-pustiera jwasslulhiex ilposta jew le, g˙ax jiddependi jkunux iridu jirfsu l-˙mie© tal-˙amiem u jiççansjaw xi Ωelqa. Kemm l-uffiçjali kif ukoll Heather talbu lill-awtoritajiet lokali biex inaddfu l-isqaq, ˙alli s-servizz ikun jista’ jing˙atalha. Wara tliet ©img˙at, ta’ talbiet, beda jsir it-tindif me˙tie© mill-awtoritajiet.

Aktar minn seklu qabel ma Elon Musk ˙aseb li jag˙mel ilHyperloop, fl-Amerika di©à kien hemm sistema ta’ tubi pnewmatici rivoluzzjonarji, li fihom i©orru l-posta. Din kienet twassal-posta f’kapsuli madwar ilBelt ta’ New York – minn ftit piedi ta˙t l-art. Inawgurata fl-1897, is-sistema ‘sparat’ kwaΩi 100,000 ittra kuljum madwar il-metropoli b’˙effa ta’ 35 mil fis-sieg˙a; u ftit jiem ilu, l-inventur biljunarju Musk stqarr li s-super tube li jivvja©©a bi 800 mil fis-sieg˙a minn Los Angeles sa San Francisco, hu dixxendent dirett tas-sistema pnewmatika talposta. Madankollu, bix-xewqa li jaraw min se jkun l-ewwel bniedem li juΩa s-sistema ta’ trasport b’˙effa enormi, li g˙ad trid issir, sar mag˙ruf li meta t˙addmu g˙all-ewwel darba t-tubi talposta fi New York, l-ewwel ‘passi©©ier’ kien qattus iswed. Dak iΩ-Ωmien kienet sistema avangardista li minn ta˙t l-art u fi Ωmien qasir titwassal il-posta minn Brooklyn g˙al Harlem

g˙al Times Square u l-Grand Central Terminal. Meta nbniet, fis-snin disg˙in tas-seklu dsatax, is-sistema b’arja ppressata swiet $4 miljun. IΩda minkejja li dak iΩ-Ωmien kien wasal tmiem is-seklu, is-sistema kienet effettiva immens, hekk li rapport tal-Kungress tal1914 jirrakkonta kif, f’jum partikolari ta’ xitwa qalila, ‘mit-toroq ta’ New York ˙add ma seta’ jg˙addi, madankollu kul˙add irçieva l-ittri tieg˙u fil-˙in!’ Dawn is-sistemi tant kisbu suççess fl-ewwel g˙axar snin, li Charles Emory Smith, Postmaster General tal-Istati Uniti, kien qal lill- Brooklyn Eagle fl-1900, li fil-futur kull dar fil-pajjiΩ tkun imqabbda mat-tubi pnewmatiçi u, eventwalment, jitqabbdu wkoll l-Ewropa u lAmerika. L-ewwel posta pnewmatika fi New York intbag˙tet fis-7 ta’ Ottubru tal-1897, mill-˙addiem tal-posta Howard Wallace Connelly. Fl-awtobijografija tieg˙u Connelly jiddeskrivi kif l-uffiçjali tal-posta qag˙du skantati jisten-

new it-tubi jaslu. Jikteb kif lewwel tubu li wasal u nfeta˙ ˙oloq tbissima g˙ax fih kien hemm ˙aw˙a artifiçjali. Minuta wara wasal it-tieni tubu pnewmatiku b’suççess. Minnu ˙are© qattus iswed li ntbag˙at minn Manhattan sa Brooklyn. Fuq l-istess sistema, Elon Musk qed jippjana l-hyperloop tieg˙u minn LA sa San Francisco. Hu bi˙siebu jibni tubu g˙allpassi©©ieri, li jid˙ol f’ie˙or airtight u ji©i sparat g˙ad-destinazzjoni tieg˙u. Musk jemmen li permezz talivvja©©ar li g˙andu f’mo˙˙u, ilpassi©©ieri jaslu minn Los Angeles sa San Francisco fi 30 minuta. Anke l-karozzi jistg˙u jintbag˙tu bl-istess sistema. Din l-idea g˙andha tie˙u bejn seba’ u g˙axar snin biex tinbena u g˙aliha qed ja˙seb li jonfoq erba’ biljun lira. L-intraprenditur ˙oloq il-fortuna tieg˙u bis-sistema tal-˙las Pay Pal fuq l-internet. Imbag˙ad qaleb g˙all-˙iliet tieg˙u li jiΩviluppa s-sistema tarrocket Falcon g˙an-Nasa u lkarozza elettrika Tesla.

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

25.08.2013

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

Ûjara s’gÓaNd l-ixxellerat! Ma tantx huwa laqam sabi˙ meta jlaqqmuk ‘xellerat’! G˙aliex li tkun xellerat tfisser tkun im˙arbat. Imgerfex. Ma tafx ’il fejn se ter˙ilha. Insomma…a˙jar ma nafx xi tkun milli jsibuk b’wie˙ed minnhom! Imma fid-dinja kul˙add taddemm u l-la˙am. Anke l-qaddisin! U wie˙ed minnhom kien mag˙ruf g˙ax-xellera©ni tieg˙u. Ósibt sewwa! Dak li llum ng˙idulu Santu Wistin. Taf li po©©a ma’ wa˙da g˙al tlettax-il sena s˙a˙? Mela! Kien po©©ut! U kellu tifel li kien jismu Adeodato. Ji©ifieri mog˙ti lil Alla. Imma Alla anke max-xellerati jag˙mel ˙wejje© kbar. Almenu l-˙ajja tal-ixxellerat Wistin hekk turi! Wistin inzerta li kellu l-mel˙ f’rasu. L-opportunitajiet kien jaf ja˙tafhom. Mela meta messitu l-grazzja ta’ Alla, da˙al da˙la fih innifsu u beda jg˙arbel ftit ˙ajtu l-img˙oddija. L-iktar ˙a©a li tolqotni fih hija li dnubu mill-ewwel ammettih. Ma qag˙adx ja˙li lener©ija li ja˙bih! U lanqas qag˙ad i˙aqqaqha u jwa˙˙al

f’˙addie˙or g˙al dak li g˙amel hu. Mela Ωgur li ma pin©iex lilu nnifsu l-˙aruf bla tebg˙a! Jew li kul˙add g˙andu g˙alih! Imma jien mhux hekk tafux! Kemm jo˙ro©li g˙araq meta nammetti li nkun Ωbaljajt! Kemm nipprova na˙bi dnubi biex nibqa’ nidher ‘qaddis’! Avolja qaddis m’iniex! Ma nafx kif t˙ossok int fuq din l-istorja? U x’tg˙idlek g˙all-istorja tieg˙ek? Issa l-ixxellerat Wistin, meta ltaqa’ ma’ Alla, l-ewwel ˙a©a li g˙amel kienet li jinΩa’ g˙arwien ˙uta l-Mulej. Isimg˙u x’jirrakkonta lixxellerat fl-Ewwel Ktieb talIstqarrijiet tieg˙u: “Id-dnub tieg˙i kien dan: li dak kollu li kien jg˙axxaqni u jg˙ollini, dak kollu li g˙alija kien verità, kont infittxu mhux fih iΩda fil˙lejjaq tieg˙u, ji©ifieri fija nnifsi u fl-o˙rajn, u min˙abba f’hekk kont ni©©arraf fit-tbatijiet, fit-ta˙wid, fl-iΩbalji.” G˙adni s’issa n©ib quddiem g˙ajnejja x-xena mill-film tieg˙u meta l-ma˙buba tieg˙u ˙allietu b˙all-erbg˙a fost il©img˙a. L-ixxellart qalbu

riedet tinqasam bil-biki li bkieha. Ittradietu bla ˙niena. Imma ˙ej, kien hu li ©ab din il-˙sara fuqu g˙ax tefa’ l-ankri fil-kapaçità tieg˙u nnifsu li j˙obbha bi m˙abbtu. Óaseb li l-im˙abba tieg˙u g˙aliha setg˙et tag˙mlu kuntent. Imma kemm mar imqarraq l-ixxellerat Wistin! Hawnx g˙alina ˙ej! Taf li dan id-dnub tieg˙i wkoll! G˙ax kemm-il darba ©©arraft min˙abba li ng˙alaqt fija nnifsi u ma ridt naf b’˙add? Kemm-il darba, g˙ax doqt il˙aΩen tal-˙ajja, ˙lift li ma nafda lil ˙add iktar? Sa˙ansitra lill-Mulej g˙aliex ˙sibt li se jag˙milli l-istess b˙alhom? U tant kemm wa˙˙altha f’rasi li nag˙mel dak li ˙sibt li ppreferejt nibqa’ ndur ikkalzrat fil-˙abs tieg˙i nnifsi basta, iva, ma ninfeta˙x g˙all-o˙rajn! Kont anke lest li nwettaq le˙xen Ωbalji basta ma nurix li jiena dg˙ajjef u nafda f’xi ˙add! Tg˙id g˙alhekk wettaqt Ωbalji ˙oxnin f’˙ajti g˙aliex trekkint mas-solitudni talkburija tas-seba’ pesti li g˙andi ti©ri ©ewwa fija?

Forsi g˙alhekk spiççajt kif spiççajt? Bla m˙abba? Ma’ din iΩid o˙ra. L-ixxellerat Wistin i©©arraf, bata, t˙awwad u Ωbalja g˙aliex iffissa fuq il˙lejjaq. Xxx! Ag˙laqlu! Tikxiflix dnub ie˙or! Óeqq ara! Kif nista’ ninsa dawk il-waqtiet viljakki fejn g˙amilt allat o˙ra u warrabt lil Alla veru f’˙ajti? Isemmilix meta g˙amilt nies tad-demm u l-la˙am allat! Daqslikieku ˙ajti jew ru˙i kienet tiddependi minnhom! Qieg˙ed nist˙i. Mhux g˙alhekk batejt, t˙awwadt u Ωbaljajt? Imma issa rrid inkun b˙al Wistin: in˙alli l-verità ssuqni! B˙all-ixxellerat Mulej ng˙idlek: “Inti nnifsek tqanqalni biex nitg˙axxaq infa˙˙rek, g˙ax int g˙amiltna g˙alik, u qalbna ma ssibx kwiet qabel ma tistrie˙ fik.” U meta l-ixxellerat strie˙ f’Alla tg˙idx kemm Ωejnu b’g˙erf! L-ixxellerat sar jifhem f’kollox, sa˙ansitra fin-nisa u lpolitika! Tridx int u jien insiru nafuh a˙jar? Jekk tixtieq ise˙˙ibni g˙al dan il-kors li se mmur jiena wkoll ikkuntattja

lill-Istitut Agostinjan, PO Box 61, l-Imsida, PO MSD1000. Jew çempel lid-Direttur Patri Salvino Caruana OSA: 2124 9407/9940 2102. Inkella lissegretarja: 2131 3644/9945 0099. Ûjara s’g˙and l-ixxellerat mhux ta’ min jitlifha!

Ma Nistax Norqod! Uffa x’Nista’ NagÓMel? Dr RENALD BLUNDELL ser jispjegalna kif nistg˙u norqdu a˙jar b’mod sempliçi u naturali.

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Kemm-il darba nisimg˙u nies isaqsu din id-domanda u ma nkunux nafu kif ser inwi©buha. Illum ser nitkellmu dwar kif wie˙ed jista’ jag˙mel meta ma jkunx jista’ jorqod jew jistrie˙ sew, imma mhux permezz tal-mediçina, iΩda b’kura jew a˙jar g˙ajnuna naturali – dik li ©ejja mill-pjanti u ˙xejjex o˙ra. Din il-kura tinstab ukoll filforma ta’ te, B’hekk kikkra te jew tnejn qabel l-irqad, dak li jkun jista’ jistrie˙ ˙afna a˙jar. Dan it-te jismu Sleep Well u huwa mag˙mul minn diversi ˙xejjex aromatiçi u ˙wawar fosthom: weraq tal-ispearmint, lemon grass, fjuri tal-kamomilla, kif wkoll ˙wawar tal-fjura tal-passjoni. Il-weraq tal- ispearmint g˙andhom elementi li jikkalmaw in-nervituri. Illemon grass hija ˙axixa uΩata f’˙afna postijiet kemm flAfrika, fil-Lvant Nofsani u flAsja, fejn tintuΩa biex tg˙in filproblemi ta’ di©estjoni. Il-fjuri tal-kamomilla jg˙inu biex iqabbdu l-istint tal-irqad. Il-fjura tal-passjoni tg˙in biex issaffi u tittonifika l-©isem in©enerali. B’hekk, b’din il-mixxela ta’ tog˙miet u armoniji differenti, fil-forma ta’ te li verament g˙andu tog˙ma tajba, dan jg˙inek biex torqod u tistrie˙

˙afna a˙jar. F’kaΩ li jkun hemm min xorta wa˙da ma jkunx jista’ jorqod, dan jista’ jipprova il-Valerian Roots. Dawn jinsabu fil-forma ta’ kapsuli. Il-Valeriana tista’ tg˙in f’diversi kondizzjonijiet fosthom: l-insomnja, l-anzjetà, innervi, l- irritable bowel syydrome, kontra l-u©ig˙ in©enerali, kif wkoll kontra l-u©ig˙ ta’ ras. Mela l-Valeriana g˙andha erba’ funzjonijiet: tikkalmak, tirrilassa n-nervituri, hija antispaΩmodika, u ta˙dem konta lu©ig˙. Nibdew pass wara pass. IlValeriana ta˙dem fuq in-nervituri prinçipali tag˙na (is-central nervous system) u b’hekk tg˙in biex tqajjem l-aptit tanng˙as, kif wkoll tg˙in fil-kwalità tal-irqad. Il-vanta©© tal-Valeriana huwa li ma tag˙milx il-persuna dipendenti fuqha u l-persuna ma t˙osshiex storduta filg˙odu. Il-Valeriana tg˙in ukoll billi tikkalma n-nervituri f’kaΩijiet ta’ anzjetà u tensjoni u b’hekk tg˙in fil-mudell talirqad. Fil-kaΩ ta’ persuna b’irritable bowel syndrome, il-Valeriana tg˙in fl- intestinal cramps u b’hekk il-persuna tista’ tistrie˙ ˙afna a˙jar. Il-Valeriana tintuΩa wkoll

biex tikkalma n-nervituri u b’hekk ittaffi minn xi w©ig˙. B’hekk, f’kaΩ ta’ persuni li ma jistg˙ux jorqdu, din hija kundizzjoni li bi ftit attenzjoni tista’ titfejjaq u l-persuna tkun tista’ tg˙ix kwalità ta’ ˙ajja a˙jar. Bla rqad, il-bniedem ma jistax jistrie˙ sewwa u jkompli l-˙ajja normali speçjalment fl-istress tal-˙ajja ta’ kuljum. B’hekk kikkra te Sleep Well jew kapsula tal-Valeriana, tista’ tg˙inek biex tistrie˙ ˙afna a˙jar. Nirringrazzjakom tal-g˙add

kbir ta’ ittri u emails li rçevejt u inweg˙idkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tal-kliem ta’ inkora©©iment li rçevejt rigward din ilpa©na. Kull min g˙andu xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jag˙mel jew jiddiskuti ma’ Dr Blundell, jista’ jag˙mel dan billi email lil jew jibg˙at renald@naturalremedies.com.mt jew jibg˙at ittra fl-indirizz: Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara.

Il-Valerian Roots waqt it-tisqija

Personalità

24 25.08.2013

Ir-radju gÓenha temmen Iktar fIha nnIfIsha

ramona Portelli

Mhux l-ewwel darba u tnejn inΩertajt nismag˙ha ddoqq fuq ir-radju, waqt li filg˙odu nkun qed inlesti biex nibda l-©urnata tieg˙i barra. Qed nirreferi g˙al TINA CHRISTIE li ta’ kull filg˙odu fi tmiem il©img˙a ΩΩomm kumpanija lil diversi semmieg˙a permezz tal-programm tag˙ha fuq wie˙ed mill˙afna radjijiet lokali li g˙andna. Kelli dubju jekk Tina Christie kienx isimha proprju. Fil-fatt, b’da˙ka sarkastika, infurmatni li ti©i lku©ina ta’ Agatha Christie. Dlonk g˙amlitha çara mieg˙i li kienet qed tiççajta dwar dan, iΩda li fuq kollox Tina Christie huwa biss stage name tag˙ha.

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Tina g˙andha sebg˙a u g˙oxrin sena u toqg˙od Marsaxlokk. Ilha ta˙dem b˙ala trainee psychologist g˙al din l-a˙˙ar sena. B˙alissa re©g˙et bdiet tistudja g˙aliex qed tag˙mel masters fil-counselling fl-Università ta’ Malta, bil-˙sieb li xi darba til˙aq counsellor. B˙ala passatempi l-iktar ˙a©a li tog˙©obha hija l-muΩika. Tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna li t˙obb tirrispetta ˙afna lil dak li jkun u fejn tista’ tipprova tg˙in ukoll. “Jiena persuna d˙ulija u nipprova nara li nkun poΩittiva. F’çertu affarijiet inkun organizzata wkoll,” bdiet tg˙idli dwarha. Tina tg˙id li bdiet b’kumbinazzjoni fuq irradju, wara li kienet segwiet kors ta’ deejays. Proprjament xtaqet tattendi g˙all-kors sabiex titg˙allem aktar. “Verament li minn dejjem xtaqt inkun involuta filmedja, imma qatt ma stennejt li minn sempliçiment kors kienu ser joffruli din l-opportunità. G˙alhekk dejjem nis˙aq li din ©iet fuqi b’kumbinazzjoni.” Mhux iddoqq biss, iΩda tkanta wkoll Kompliet tg˙idli li g˙aliha rradju huwa biΩΩejjed, g˙aliex tant hija involuta f’affarijiet o˙ra li impossibbli tla˙˙aq ma’ kollox. Fil-fatt, minbarra r-radju, fi tmiem il-©img˙a jkollha l-kant. Fil-passat kienet iddoqq waqt xi avvenimenti, imma mbag˙ad, kif qaltli hi stess,

waslet f’punt fejn kellha tag˙mel waqfa u tag˙Ωel il-prijoritajiet. Ma’ Tina ddiskutejt jekk tosservax xi differenza bejn li tkun deejay femminili jew maskili. “Ifhem, ©eneralment fuq ir-radju tisma’ iktar deejays maskili milli femminili, allura lfatt li tkun tfajla jien naraha li di©à hija xi ˙a©a differenti. Tkunx ©uvni jew tfajla, limportanti li jkollok vuçi tajba u tkun taf kif g˙andek tippreΩenta programm,” sa˙qet Tina. Rigward il-muΩika, issostni li minn dejjem kienet fiha. Meta kienet Ωg˙ira, kienet tkanta waqt festivals. Kellha anke opportunitajiet li tkun backing vocalist, kemm fl-G˙anja talPoplu u anke fil-Festival talIndipendenza. “Biss, b˙ala festivals waqaft g˙ax fil-verità ma n˙ossx li hija xi ˙a©a li verament nixtieq. B˙alissa qed inkanta waqt xi ti©ijiet u din hija xi ˙a©a li tog˙©obni ˙afna,” kompliet tinfurmani Tina. Ming˙ajr radju f’˙ajjitha t˙ossha vojta Mitluba telabora aktar, Tina rreferiet g˙ar-radju b˙ala dak ilmezz li g˙enha temmen aktar fiha nnifisha. Fi kliemha stess: “Ir-radju jg˙ini nkun kunfidenti. Li tkun involuta fil-medja g˙alija tfisser ˙afna,” sa˙qet Tina. Ridt inkun naf xi opinjonijiet personali dwar kif Tina ta˙sibha fuq çertu su©©etti varji tal-˙ajja. Fil-fatt, l-ewwel ma staqsejtha kien jekk taqbilx ma’ Ωwie© bejn l-istess sessi. “Jiena nemmen li ˙add mhu inqas minn ˙addiehor, u kul˙add g˙andu dritt ikun kuntent u li jkollu relazzjoni serja,” sostniet bla tlaqliq Tina. Staqsejtha wkoll dwar kif t˙ares lejn karriera ta’ deejay hawn Malta. “G˙al ˙afna, irradju huwa importanti ˙afna u b’hekk awtomatikament b˙ala deejay ting˙ata iktar prominenza. G˙al ˙afna deejays il-futur f’Malta huwa wie˙ed kbir,” ikkumentat fl-opinjoni tag˙ha. Jekk wie˙ed jiltaqa’ personalment ma’ Tina, iç-çans huwa li jarawha ftit kwieta. Biss, Tina kkonfermatli li fil-verità hija persuna li tie˙u gost tiççajta u ma tantx g˙andha kwiet fejn tkun. Barra minn hekk, bir-radju tg˙in lilha nnifisha to˙ro© il-

karattru verament tag˙ha billi tg˙id xi çajta u li tkun entuΩjasta. Ìibt id-diskors rigward ilpsikologija li studjat u staqsejtha jekk dan is-su©©ett tabbinahx waqt il-preΩentazzjoni tag˙ha fuq ir-radju. Fil-fatt, sostniet li fil-verità lpsikolo©ija tid˙ol kullimkien g˙ax primarjament tinvolvi lmod ta’ kif wie˙ed ja˙seb u ta’ kif persuna ©©ib ru˙ha. “Waqt li nkun on air, jiena nag˙ti kas ˙afna xi ng˙id. Anke jekk sempliçiment insib xi tip ta’ informazzjoni dwar xi çelebritajiet. G˙alkemm forsi niççajta xi ftit dwarhom, biss xorta nara li noqg˙od attenta li b’li ng˙id ma nkunx qed ni©©udika,” spjegatli Tina. Waqt din l-intervista sirt naf li Tina g˙andha ˙olma li ΩΩur New York, b’mod partikolari g˙aliex jaffaxinawha l-iskyscrapers. G˙al ˙afna, din forsi qed tinstema’ daqslikieku mhix xi ˙olma importanti g˙al ˙ajjithom. Però, Tina kompliet tg˙idli: “Inzertajt li nibΩa’ ftit mit-tul ta’ l-ajruplan, iΩda jekk xi darba ser immur hemm, ser tkun sfida. Fil-fatt, lil s˙abi hekk ng˙idilhom, li jekk inmur hemm, kemm nara l -iskyscrapers , Brooklyn Bridge, Central Park u l-Istatwa tal-Libertà jkun biΩΩejjed g˙alija! Ma nafx g˙alfejn,

imma jaffaxinawni wisq. Jista’ jkun li influwenzani wkoll itteleviΩjoni,” tbissmet tg˙idli. Toqg˙od lura mit-teknologija Dwar jekk qatt ©ratilhiex xi praspura waqt li kienet on air fuq ir-radju, Tina we©bitni filpoΩittiv. “Iva, ©ratli darba ftit tas-snin ilu; fejn tid˙ol teknolo©ija nipprova ma mmiss xejn. Jekk ng˙id hekk biΩΩejjed, g˙ax ftit ikkumplikata,” waqfet ˙esrem da˙qana Tina. G˙alkemm jog˙©obha ˙afna rreçtar, fil-verità Tina qaltli li ma tantx g˙andha çans g˙alih. Kellha, filfatt, opportunitajiet Ωg˙ar fuq it-televiΩjoni u suppost g˙andha parti Ωg˙ira o˙ra ’l quddiem fi pro©ett li huwa xi ˙a©a iktar minn televizjoni! L-iktar affarijiet li jdejqu lil Tina huma t-tbatijiet li jg˙addi minnhom dak li jkun. “Apparti minn hekk, idejquni persuni li m’g˙andhomx rispett lejn ˙addiehor u li jaraw lilhom infushom importanti iktar minn ˙addiehor,” enfasizzat Tina. Fl-a˙˙ar nett Tina g˙addiet messa©© lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd: “Apprezzaw kull mument u imxu ©urnata b’©urnata. Mhux worth it li toqg˙od ta˙seb x’©ara fil-passat u x’g˙ad ji©ri fil-futur. Kull minuta prezzjuΩa: gawdiha,” temmet tg˙idli Tina.

Mill-Misra˙

25.08.2013

INAWGURAT IL-QORMI BUSINESS FORUM Aktar kmieni din il-©img˙a, isSegretarju Parlamentari Edward Zammit Lewis nieda l-Qormi Business Forum, inizjattiva talKunsill Lokali ta’ Óal Qormi li se twassal g˙al tkabbir u tis˙i˙ tal-kummerç f’Óal Qormi b’effett poΩittiv fuq l-ekonomija u l-familji Maltin. Is-Segretarju Parlamentari spjega li dan il-Business Forum se jkun ˙olqa importanti g˙annegozji f’Óal Qormi sabiex negozji jwasslu l-˙sibjiet tag˙hom lill-a©enziji u lawtoritajiet tal-gvern bil-g˙an li jisa˙˙a˙ il-kummerç f’din iΩΩona. Zammit Lewis laqa’ b’mod poΩittiv il-pjan li l-Qormi Business Forum jorganizza studju ekonomiku li jirrigwarda l-attivitajiet kummerçjali f’Óal Qormi u kif l-oqsma tradizzjonali ta' Óal Qormi jistg˙u ji©u Ωviluppati b˙ala attrazzjoni turistika. Dr. Edward Zammit Lewis spjega li inizjattiva poΩittiva li be˙siebu jag˙mel il-Qormi Business Forum huwa li jippromwovi snajja tradizzjonali u negozji ©odda biex jattira iΩjed turisti u jΩid il-kummerç lejn Óal Qormi.

Din l-inizjattiva hija fl-istess linja ta’ ˙sieb tal-Gvern, g˙allfatt li mira importani hija dik li b˙ala pajjiΩ niksbu tkabbir ekonomiku li jil˙aq lil kul˙add. Dan kollu jista’ jsir biss jekk a˙na b˙ala Gvern in˙addnu politika mmirata li ssa˙˙a˙ u tkabbar setturi importanti primarjament dawk tan-negozji u self-employed.

Il-Qormi Business Forum jinkora©©ixxi n-negozji biex jiΩviluppaw responsabbiltà korporattiva soçjali lejn familji f’Óal Qormi fil-bΩonn ta' g˙ajnuna. Fil-fatt dan il-Gvern kommess li jippromowvi ttwaqqif ta’ bank tal-koperattivi u banek speçjalizzati o˙ra biex proprju jg˙inu dawn it-tip ta’ inizjattivi.

IT-TENUR CLIFF zAMMIT STEvENS F’kUNÇERT kLASSIkU

It-tenur lokali Malti Cliff Zammit Stevens, ser ikun qieg˙ed g˙al ˙ames sena konsekuttiva itella’ l-kunçert annwali li jsir matul is-sajf. Din is-sena dan ser isir fis7 ta’ Settembru ©ewwa lPjazza tal-Arçisqof, l-Imdina. Il-programm muΩikali joffri varjetà ta’ u˙ud mil-aqwa xog˙lijiet popolari, imΩewqa ma o˙rajn inqas mag˙rufa. Huwa Ωgur li l-g˙aΩla muΩikali ser tolqot kemm lil dawk li huma mid˙la sew

tal-muΩika klassika u anke lil dawk li sempliçiment jie˙du gost jisimghuha. Cliff ser ikun akkumpanjat minn kolle g i t i e g ˙ u , i l pjanista FrançiΩa Laila Barnat u s-soprano IngliΩa Louise Alder. Dawn it-tlett Ωag˙Ωag˙ flimkien ser ikunu qed jesebixxu xog˙lijiet ta’ Bizet, Duparc, St r a u s s , P u c c i n i , Donizetti, fost o˙rajn. Fi kliem Cliff innifsu, “hija esperjenza unika li nag˙mel kunçert fejn ikolli l-opportu-

nità li nkanta quddiem familjari, ˙bieb u quddiem dawk il-persuni li tant g˙enuni matul dak li jien inqis b˙ala vja©© fil-karriera muΩikali”. Zammit Stevens qal ukoll li “fil-bidu li bdejt dan ilvja©©,qatt ma bsart li kont ser nesperjenza daqshekk affarijiet sbie˙, fosthom li norganizza g˙all-˙ames darba konsekuttiva l-kunçert tieg˙i stess, li jkolli çans nidher fuq BBC, na˙dem ma kumpannija teatrali fejn vvja©©ajna u kantajna f’postijiet differenti, jew li niltaqa’ u na˙dem ma nies b˙al Robert Sutherland li kien akkumpanja lil Maria Callas. Ninsab grat lejn dak kollu li tani din l-esperjenza sa issa u in˙ares ‘il-quddiem b’entuΩjaΩmu lejn dak kollu li ©ej fil-futur b’mod partikolari lejn dan il-˙ames kunçert fis- 7 ta’ Settembru. B˙alissa Cliff jinsab g˙addej bl-istudju tieg˙u g˙allMasters of Performance, ©ewwa r-Royal College of Music, f’Londra. Matul iΩ-Ωmien kiseb esperjenza tajba ˙afna permezz ta’ rwoli differenti li huwa interpreta, fosthom id-debutt, ‘Nemorino’ fil-produzzjoni ©dida ta’ L’Elisir d’Amore. Fil-futur qarib, Cliff ser ikun qed jinterpreta lil Cassio fl-opra ta’ Verdi Otello, xog˙lijiet f’Korfù, kif ukoll il-parti ta’ Tito f’La Clemenza Di Tito. Il-biljetti jistg˙u jinkisbu min www.ticketline.com.mt. Il-kunçert ser ikun sponsorjat grazzi g˙all-Corinthia Group, in-Namea Bank, ilValetta Fund Management u l-HSBC.

Il-Qormi Business Forum qed jimmira wkoll li ji©u organizzati seminars b’kollaborazzjoni mal-Malta Enterprise dwar inçentivi ta’ investiment u kif ukoll korsijiet tal-Ewwel G˙ajnuna g˙all-impjegati fi ˙dan in-negozji li joqog˙du f’Óal Qormi. “In˙e©©e© lill-kumpanniji u ssidien tan-negozji ta’ Óal

Qormi biex jipparteçipaw u jΩommu ru˙hom attivi f’dan ilBusiness Forum. Nag˙mel appell lin-negozji wkoll sabiex jag˙mlu l-a˙jar uΩu mit-Teknolo©ija talInformatika ˙allli jsiru aktar kompetittivi u jil˙qu swieq ikbar. Sintendi hemm diversi opportunitajiet g˙all-membri li jkunu parti min dawn it-tip ta’ fora; opportunita ewlenija hija li l-membri jag˙mlu iktar kuntatt ma’ membri o˙ra u ji©u eΩaminati possibbiltajiet ta’ partnerships u sabiex ji©u attirati iktar konsumaturi u kummerç lejn dawn l-istess intrapriΩi. Il-Business Fora joffru opportunità lill-membri tag˙hom li jgawdu ambjent fejn ikun possibbli li l-membri jitg˙allmu mill-iΩbalji u s-suççessi ta' ˙addie˙or.” sa˙aq Dr. Zammit Lewis. Huwa awgura lis-Sindku Rosianne Cutajar, lill-kunsillier Sean Meli li qed jikkordina dan il-forum u lill-kunsilliera kollha tal-Kunsill ta’ Óal Qormi sabiex ikomplu jie˙du inizjattivi poΩittivi li jwasslu g˙al tkabbir ekonomiku li jil˙aq lil kul˙add.

IL-MFGG U L-QATTUS IT-42 XOW INTERNAzzjONALI

Óafna minna mdorrijin naraw il-qtates fit-triq, fuq jew ta˙t xi karozza. Óafna g˙andhom qattus b˙ala annimal domestiku fid-dar. O˙rajn jiddedikaw parti minn ˙ajjithom g˙all-qtates, mhux biss jitimg˙uhom u jrabbuhom iΩda jag˙tuhom attenzjoni massima sa˙ansitra jda˙˙luhom g˙al kompetizzjonijiet presti©©juΩi. L-MFGC (Malta Felines and Guardians Club) huwa klabb l o k a li b i l - g ˙ a n l i j Ω i d l apprezzament u l-im˙abba tal-bniedem lejn il-qattus, mhux biss dak domestku iΩda anke ta’ razez partikolari. Dan il-klabb fuq livell professjonali huwa wkoll affiljat mal-WCF (World Cat Federation). L-MFGC ilu g˙al dawn l-a˙˙ar snin jorganizza xows fuq livell professjonali u anke b'judges barranin. Permezz tax-xows il-klabb jeduka lit-tfal u l-kbar dwar

l-importanza ta’ dawn il-˙lejjaq fis-soçjetà u kif g˙andna nie˙du ˙siebhom. Nhar it-28 ta’ Settembru lKlabb ser ikun qed itella’ it42 xow tal-qtates internazzjonali. Din ser issir gewwa l-kumpless ‘Daniels’, il-Óamrun u fiha ser ikun hemm qtates ta’ razez differenti inkluΩ dawk domestici. G˙all-okkaΩjoni ser ikun hemm judges esperti millItalja u r-Russja. G˙al dawn ix-xows huma eli©ibbli li jie˙du sehem qtates ta’ razza pura u anke dawk domestiçi. Ghal aktar tag˙rif dwar il-klabb u xxows nistednuk iΩΩur is-sit: www.maltacatshows. com jew il-pagna tal-facebook : Malta Cat Shows. Il-Klabb i˙e©©e© lil dawk kollha li g˙andhom g˙allqalbhom il-qtates sabiex jie˙du sehem fix-xow, anke jekk g˙alihom hija esperjenza ©dida.

Çinema

25.08.2013

MIÇ-ÇINeMA

jikteb CARMELO BONNICI

PLANes (3d)

EÇITANTI

AJRUPLAN LI JIBÛA’ JTIR FIL-GÓOLI Min jara l-film animat ta’ Disney, Planes mill-ewwel jinduna li dan hu ispirat miΩΩew© produzzjonijiet ta' Disney/Pixar Animation Studio, Cars u Cars 2. G˙alkemm il-protagonisti huma ajruplani, il-karozzi ta' kull g˙amla daqs u kulur li dehru fiΩ-Ωew© xog˙lijiet li semmejt, g˙andhom parti sostanzjali. Il-figura ewlenija hu ajruplan Ωg˙ir, li jbixx il-pjanti u l-˙xejjex, jismu Dusty, isem li tassew jixraqlu. Minkejja l-limitazzjonijiet tieg˙u, Dusty (vuçi ta’ Dane Cook) jo˙lom b'˙afna affarijiet sbie˙. Fost dawn insibu li jqis ruhu b˙ala l-aqwa ©errej fl-ajru u fid-dinja, u li kapaçi jid˙ol g˙at-tellieqa ma' l-aqwa, madwar il-globu. Fir-realtà Dusty hu beΩΩieg˙u m’g˙andux il-kura©© li jtir f’g˙oli ta’ aktar minn elf pied. Fuq kollox, ix-xog˙ol tieg˙u qatt ma rrikjeda dan. Peress li ddeçieda li jid˙ol f’kompetizzjoni, tellieqa madwar id-dinja, hu jmur ifittex lillveteran ajruplan tal-gwerra, Skipper Riley (vuçi ta’ Stacy Keach). G˙all-ewwel Skipper dlonk jirrufta jg˙allem lil Dusty kif g˙andu jtir sewwa, iΩda meta jarah daqshekk stinat u deçiΩ, fl-a˙˙ar içedi u jtih itta˙ri© kollu li g˙andu bΩonn, wara li jie˙u sehem b’suççess fil-provi tal-North American Wings Around The Globe. Planes forsi ma jil˙aqx il-livell artistiku ta’ Cars u Cars 2, listorja mhijiex daqshekk imma©inattiva, iΩda jidher li fuq Planes sar xog˙ol preliminarju bir-reqqa biex kull moviment fl-arja hu me˙ud mirrealtà. Il-fotografija dejjem tpaxxi lg˙ajn b'kuluri sbie˙ u çari. Iddirettur ta’ din il-produzzjoni, Klay Hall, minn dejjem kien iffissat fuq l-ajruplani u laqa’bil-fer˙a l-a˙bar li ©ie mag˙Ωul biex jie˙u it-tmun ta’ dan ilfilm animat, pjaçevoli u adekwat.

Partijiet mit-tellieqa l-kbira jista’ jkun li jfakkru fi Star Wars, Episode 1: The Phantom Menace. Itt-tfal g˙andhom isibu dan il-film wie˙ed eçitanti.

Vuçijiet Ewlenin : Dane Cook; Stacy Keach ; Brad Garrett; Teri Hatcher; Carlos Alazaqui; John Cleese; Julia-Louise Dreyfus; Sinbad. Direttur: Klay Hall. Óin: 92 min. Distributur: DISNEY/BUENA VISTA. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. U.

Çinema

25.08.2013

GRoWn UpS 2

PJAÇEVOLI

MISSIRIJIET LI MA MMATURAWX Atturi Ewlenin: Adam Sandler; Kevin James; Chris Rock; David Spade; Salma Hayek; Maya Rudolph; Maria Bello; Nick Swardson; Steve Buscemi. Direttur: Dennis Dugan. Óin: 101 min. Distributur: COLUMBIA/SONY. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12A.

ll-kummiedji nfantili ta' Adam Sandler dejjem interessaw miljuni ta' zg˙azag˙ minn madwar id-dinja. Wa˙da minnhom kienet dik tal-2010, Grown Ups li da˙˙let is-somma tajba ta' 260 miljun dollaru. Dan issuççess g˙all-kumpannija tal-produzzjoni ta' Sandler stess, Happy Madison, li ppreΩentat dan ix-xog˙ol, ˙ajret lil dan l-attur, produttur u kittieb ikompli jΩid fuq il-kjass ta' qabel billi re©a' ing˙aqad ma' Kevin James, Chris Rock u David Spade fi Grown Ups 2. Dawn jer©g˙u jinterpretaw il-parti ta' missirijiet ta' familji li, b˙al Peter Pan, qatt ma jikbru fil-mentalità tag˙hom. Kif jg˙id il-kartellun, “dawn jag˙mlu kollox g˙allfamilja, barra li jimmaturaw”. Din id-darba, Lenny Feder (Sandler) jer©a' lura bil-familja fi Stanton, New England, fil-belt fejn twieled u g˙ex g˙all-bosta snin, biex ikun qrib ˙biebu u ttfal tag˙hom. Dawn l-erbat i˙bieb flimkien, neqsin sewwa millmalizzja u sens ta' kontroll u dixxiplina, kull xorta ta’ inkwiet se ji©ri warajhom. Lenny, li kien a©ent ta' Hollywood irid li t-tfal tieg˙u jikbru normali, 'ilbog˙od mill-kaos tal-belt kapitali taç-çinema. Eric Lamensoff (James) fla˙˙ar se jkollu jiffaççja lbiΩa’ kbir li g˙andu dwar kif se jsolvi l-affarijiet li jinqalg˙u, li meta kien iΩg˙ar qatt ma ˙abblulu mo˙˙u. Kurt McKenzie (Rock) suppost li issa qieg˙ed ja˙dem b˙ala electrician, iΩda fejn jista' jiskarta mix-xog˙ol. Marcus Higgins (Spade) li dejjem g˙ex ˙ajja libera u qatt ma ΩΩewwe©, jiskopri li g˙andu tifel li se jg˙addi xi ©ranet mieg˙u. Dan fih daqsu darbtejn, ta’ xejra rrabjata u mhux ta' min idendel kusu mieg˙u, lanqas missieru stess. Fi Grown Ups 2 in-nisa talprotagonisti, Salma Hayek, Maya Rudolph u Maria Bello, g˙andhom aktar ˙in biex juru t-talent tag˙hom. L-intriççi li jg˙addu minhom il-missirijiet, aktarx separatament, huma tant li ma nistax insemmiehom kollha hawnhekk. Mag˙hom insibu karattri o˙ra spissjati, fosthom anki Ωew© pulizija. L-g˙adu ewlieni ta' dawn kollha hu Andy (Taylor Lautner talfilms The Twilig˙t Saga) li ma s˙abu tal-iskola, kollhom arja, jkunu xewka kon-

tinwa g˙al Lenny u s˙abu, kif ukoll jittormentawhom u jumiljawho m a k t a r m i n n darba. Il-qofol jintla˙aq flewwel lejla t a s - s a j f m e t a Lenny jorganizza riçeviment kbir barra g˙al 400 ru˙ bilkostumi, iΩda Andy u shabu li ji©u ming˙ajr ma jkunu mistiedna, huma ppreparati li jisfrattaw kollox. Tg˙id din id-darba se jiqfulhom? Grown Ups 2 hija kummiedja sfrenata, nieqsa mill-intelligenza imma dejjem mexxe j j a u p j a ç e v o l i fejn il-biΩa ' j a ˙ k e m f u q dawk li qed jikbru u jkunu mmanipula t i m i n n d a w k iΩg˙ar. Ûgur li l-klaxx vitali wasal biex ise˙˙.

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn l-14 ta’ Awwissu u d-19 ta’ Awwissu

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: Min huma d-distributuri tal-film animat Planes? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Il-Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: JANE MIFSUD 98, Triq San Vinçenz, il-Óamrun ÓMR, 2110

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

The Smurfs 2 The Wolverine Lone Ranger Now You See Me World War Z The Heat Monsters University The Conjuring Pacific Rim Despicable Me 2

TeleviΩjoni

25.08.2013

07.15 08.30 08.45 09.00 10.10 10.40 11.25 12.30 12.40 13.45 15.00 17.30 17.40 18.40 19.30 20.15

G˙aΩliet (R) ONE NEWS Telebejg˙ Folji Sheriff’s Grill (R) Fish On (R) Il-Komiçi (R) ONE NEWS Mad-daqqa t’g˙ajn Telebejg˙ Miss Malta (R) ONE NEWS Sajf Ma’ Gaffiero Fish On (R) ONE NEWS Kunçert b’Tislima Lil Dom Mintoff 22.15 Country Jamboree (R) 23.30 ONE NEWS

07.00 07.30 08.00 10.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15.05 18.00 17.00 18.00 18.10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.35 23.00

NET NEWS Iswed fuq l-Abjad (r) Missjoni Telebejg˙ Indifest (r) NET NEWS (ikompli) Indifest (r) NET NEWS Uçu˙ Skoperti 4 Given (r) NET NEWS Flusek (r) Premier NET NEWS Skoperti NET News Minn Festa g˙al O˙ra (r) NET NEWS

07.00 08.30 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.40 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40

L-G˙odwa t-Tajba Extreme Animals Madwarna Mill-Im˙aΩen tal-Festi Is-Sajf ma’ Salv (R) Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet X Factor A˙barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A˙barijiet Merlin Sinbad Madwarna A˙barijiet Mixage Atlantis A˙barijiet Film: I Now Pronounce You Chuck And Larry 22.35 Ripper Street

07:00 07:05 08:00 08:20 09:00 09:05 09:55 10:30 10:55 12.00 12:20 13:30 14:00 16.30 16.40 18:50 20:00 20.40 21.15

08.05 09.30 11.15 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.30 16.00 17.45 18.10 19.00 20.20 21.05 23.35

07:00 07:40 11.05 12:20 12.35 13:50 14.30 15.30 18:30 19.00 19.35

Quelli Dell'intervallo V Pokemon Advanced GP Della Republica Ceca Studio Aperto GP Della Republica Ceca Fuori Giri GP Della Republica Ceca The Beast Studio Aperto Così Fan Tutte 2 Film: Un Tipo Imprevedibile

08:00 09:10 11:00 12:00 13:00 13:40 14:00 16:15 16.45 20:00 20:40 21.10 23.30

Tg5 Film: Ls Battaglia Di Molly Lo Gnu Melaverde Tg5 L' Arca Di Noè Il Falco E La Colomba Belli Dentro Fratelli Benvenuti Tg5 Paperissima Sprint L’Onore E Il Rispetto Film: L’Ultima Speranza

08.15 09:20 10:00 11:00 11:30 12:00 12:55 14:00 14:40 15:20 16:35 18:55 19:35

06:00 06:50 07:40 08:05 08:30 09:00 09:25 09:50 10:15 10:40 11:10

06:00 07:40 09:20 11:00 11:50 13:05

11:35 12:00 12:25 12:50 13:15 13:45 14:10 14:35 15:00

Pilates: From the inside out Yoga for Life Everybody Nose Feng Shui Living Kitchen Impossible Bathtastic! Superscapes Curb Appeal Selling New York Candice Tells All State of Style: Spring/Summer Collection Masters of Luxury: Jewellery Platinum Weddings Reservations Required House Hunters on Vacations Million Dollar Rooms Celebrities at Home Selling New York Divine Design Junk Gypsies

06:00 07:45 09:30 11:15 13:05 15:00 17:20 19:05 21:00 23:00

Hot Millions [U] High Society [U] Show Boat [U] Mildred Pierce [PG] Lust for Life [A] Rio Bravo [U] Reunion in France 3 Godfathers [A] The Searchers [U] Ride Him, Cowboy [U]

07:15 American Loggers: The Heat is On 08:10 Mythbusters: Bikes and Bazookas 09:05 X-Machines 09:55 Extreme Engineering: City Center, Las Vegas 10:50 Yukon Men: On Thin Ice 11:40 Finding Bigfoot: Bigfoot Hoedown 12:35 Auction Kings: Jim Morrison Poem 13:05 Auction Kings: King, Bling, and Rodeo Ring 13:30 Baggage Battles 14:25 Auction Hunters: The Chi-town Showdown 14:55 Auction Hunters: Top Gun Ton 15:20 Dual Survival: Belly of the Beast 16:15 Ultimate Survival: Namibia 17:10 Ultimate Survival 18:05 Fast N’ Loud: Trials of a T-Bird

08:00 08:10 08:30 09:15 09:45 10:15 10:45 12:45 13:30 14:45 17:10 17:55 18:25 19:45 20:15 21:00 21:50 23:30

08:30 UCI World Tour Cycling 09:00 GP3 Motor Racing 09:30 Live: GP3 Motor Racing: SpaFrancorchamps: Race 2 [Live] 10:00 Live: European Tour Snooker: Munich, Germany: Round of 16 [Live] 11:45 Live: Porsche Supercup Motor Racing: Spa-Francorchamps [Live] 12:30 European Tour Snooker 13:00 Live: European Tour Snooker: Munich, Germany: QuarterFinals [Live] 15:00 UCI World Tour Cycling 15:45 Live: Vattenfall Cyclassics Cycling [Live] 16:45 Live: UCI World Tour Cycling: Tour of Spain: Stage 2, Pontevedra - Baiona Alto Do Monte Da Groba [Live] 18:00 European Tour Snooker

07:55 Go, Diego, Go! 08:20 The Fairly Odd Parents 09:10 Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 10:00 Turtles 10:25 The Penguins of Madagascar 10:50 SpongeBob SquarePants 11:15 The Fairly Odd Parents 11:40 iCarly 12:30 Victorious 12:55 Big Time Rush 13:20 Marvin Marvin 13:45 SpongeBob SquarePants 14:40 The Penguins of Madagascar 15:30 The Fairly Odd Parents 15:55 iCarly 16:20 Big Time Rush 16:45 Victorious 17:10 iCarly 17:35 SpongeBob SquarePants 18:00 Turtles 18:25 The Penguins of Madagascar

Campane A Martello Film: Ladro Lui, Ladra Lei New York, New York Tg3 Telecamere Salute Prima Della Prima Passportout Tg Regione Film: Pane, Amore E Fantasia Film: Ferdinando I, Re Di Napoli Timbactu Squadra Speciale Vienna Tg3 The Defenders Kilimangiaro Tg3

Tg1 14° Distretto Tg1 Quark Atlante Tg1 Dreams Road Linea Verde Orizzonti-Estate A Sua Immagine Santa Messa Recita Dell’Angelus Linea Verse Estate Tg1 L’Altra TV Tg1 Film: Una Coppia Voluta Da Dio Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè Film: Non Con Me Tesoro

Vita Da Strega Vi Le Storie Di Viaggio A... Santa Messa Pianeta Mare - Estate Tg4 Pianeta Mare Slow Tour Tg4 Donnavventura - Estate FIlm: Boccaccio Film: Io So Che Tu Sai Che Io So Tg4 Tierra De Lobos - L'amore E Il Coraggio I 20:30 Tempesta D'amore 21:30 FIlm: Anna And The King

06.30 10.00 10.45 11:30 13:00 13:45 14:50 15:50 17:15 18:10 19:35 20:30 21:00 21.10

07:30 07:55 08.40 10.00 11.45 13.30 14.40 16.30 18.10 20:00 20:30 23.00

Real School Voyager Factory Il Nostro Amico Charly Film: La Nave Dei Sogni TG2 Delitti in Paradiso Il commissario Herzog FIlm: Patricia Cornwell Squadra Speciale Lipsia Film: Il Passaati Di Uno Sconosciuto Lasko TG2 20.30 Pole Position GP del Belgio Di F1

Tg La7 Due South Film: Fifa E Arena Jack Hunter E La Tomba Di Akhenanton Film: Jane Doe Tg La7 Film: I Preditori Dells Vena D’Oro The District Film: I Predatori Del Mistero Tg La7 Grey’s Anatomy Saving Hope

F1, Illum fid-21.10 fuq Rai 2 Xandira tal-˙dax -il ti©rija tal-F1, li ˙a ssir fis-14.00 fuq iç-çirkwit ta’ Spa-Francochamps. Fl-2012 impona ru˙u l-IngliΩ Jenson Button bil-McLarenMercedes, quddiem il-ÌermaniΩ Sebastian Vettel (Red BullRenault) u l-FillandiΩ Kimi Raikkonen (Lotus-Renault); fl-2008, kienet l-a˙˙ar reb˙a tal-Ferrari.

PERSON OF INTEREST, it-Tlieta fid-21.05 fuq Italia 1 Reese u Finch jinfiltraw il-Coronet Hotel biex jippruvaw isalvaw il-waitress Mira Dobrica. Biex isibu min qed jhedded il-˙ajja talmara qed ikun diffilçli, g˙aliex il-lukanda tospita 700 persuna.

ZELIG CIRCUS - THE BEST OF 2013, It-Tlieta fid-21.10 fuq Canale 5 Tikkonkludi ru˙a iz-Zelig Anthology. Ma setax joqos li f’dan la˙˙ar programm se jkollna l-aqwa mumenti tal-a˙jar sketches taledizzjoni ta’ din is-sena, ippreΩntata mill-koppja Teresa Mannino u Mago Forest. Ûew© serati nteressanti ta’ sketches divertenti minnartisti stabbiliti u o˙rajn ©odda.

09:00 Cajun Pawn Stars: Knocked Up 09:30 Cajun Pawn Stars: Cash Kart 10:00 Storage Wars Texas: Hate to Burst Your Bubba 10:30 Storage Wars Texas: Vic in the Head 11:00 Cajun Pawn Stars: All Shook Up 11:30 Cajun Pawn Stars: Mail To The Chief 12:00 Storage Wars Texas: No Stash Moe’s Stache 12:30 Storage Wars Texas: Out of AfRicky 13:00 Cajun Pawn Stars: This Little Piggy 13:30 Cajun Pawn Stars: Going Medieval 14:00 Storage Wars Texas: Bubbapocalypse Now 14:30 Storage Wars Texas: Night of the Pondering Dead

13:55 15:25 16:25 16:50 21:00 22:40 23:30

Everyday Italian Extra Virgin Symon’s Suppers Amazing Wedding Cakes Barefoot Contessa Jonathan Phang Carribean Cookbook Amazing Wedding Cakes Charly’s Cake Angels Diners, Drive-Ins and Dives Chopped Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

06:00 Rich Bride/Poor Bride 06:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 07:40 My Big Fat American Gypsy Wedding 08:30 Say Yes to the Dress 11:50 World’s Worst Mum 12:40 Here Comes Honey Boo Boo 13:30 Cake Boss 16:00 Cake Boss: Next Great Baker 16:50 Extreme Couponing 17:40 Shocking Family Secrets 18:30 Here Comes Honey Boo Boo 19:20 Shocking Family Secrets 20:10 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 21:00 My Big Fat American Gypsy Wedding 21:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 22:40 Body Bizarre 23:30 Strange Attractions

Garth and Bev Balamory The Weakest Link Last of the Summer Wine My Family Twenty Twelve BBC Proms The Weakest Link Show Me the Funny Doctors Doctor Who Last of the Summer Wine BBC Proms My Family Live at the Apollo Hustle Silent Witness Moses Jones

25.08.2013

TeleviΩjoni

ILLUM

GÓADA

IT-TLIETA

25 TA’ AWWISSU

26 TA’ AWWISSU

27 TA’ AWWISSU

I NOW PRONOUNCE YOU CHUK & LARRY

CINDERELLA MAN

LETHAL WEAPON 4

TVM 20.40

RAI 3 21.05

RETE 4 21.10

FILM - KUMMIDJA

FILM - DRAMMATIKU

FILM - POLIZJESK

Chuck Levine u Larry Valentine huma ˙bieb kbar u ja˙dmu flimkien b˙ala uffiçjali tat-tifi tan-nar. Larry li huwa armel, g˙adu j˙oss in-nuqqas tal-mara tieg˙u Paula, u qed isibha diffiçli biex jaqleb il-polza t’assugurazzjoni minn fuq isem il-mara g˙al fuq isem it-tfal. Hu jisab inkwetat g˙all-futur ta’ wliedu. Qed ja˙seb sabiex ibiddel ix-xog˙ol g˙al wie˙ed inqas riskjuΩ, iΩda minn na˙a l-o˙ra ma jixtieqx jitlef il-pensjoni tax-xog˙ol ta’ fejn ja˙dem. Darba waqt li kienu fuq xog˙olhom, Larry jsalva ˙ajjet Chuck. Chuck jg˙id lil Larry li jafu b’wa˙da u Larry jie˙u l-opportunità. G˙alkemm it-tnejn huma eterosesswali, Larry jsaqsi lil Chuck biex ikun il-partner domestiku tieg˙u, sabiex it-tfal ta’ Larry jkunu protetti. Chuck li hu mag˙ruf b˙ala ra©el li j˙obb in-nisa, g˙al ewwel isibha diffiçli, iΩda jaççetta l-offerta ta’ Larry. Larry jsir jaf li qed ji©u nvestigati mid-dipartiment talpensjonijiet…

Storja bbaΩata fuq il-fatti te˙odna fiΩ-Ωminjiet talGreat Depression. Il-film jibda billi naraw lil boxer James J. Braddock jirba˙ ©lieda u jsir konkorrent g˙aç-championship. l-istorja tkompli ˙ames snin wara…tibda dDipressjoni u Braddock ikollu seniela ta’ telfiet. Bilkorrimenti li j©arrab, ma jibqax ©ellied daqs tant tajjeb. Braddock, b˙all ˙afna o˙rajn jitlef kollox filBorsa, u jipprova j©ib il-flus minn ftit ©lied u anke xi xog˙ol fix-xatt. Il-mara tieg˙u tippreferi li kieku jieqaf mill-boxing, iΩda taf li hemm bΩonn tal-flus. Meta l-kowç ta’ Braddock ida˙˙lu fi ©lieda kontra lkonkorrent numru 2, Braddock jaççeta u jirba˙lu. Irrimonta tieg˙u hija ispirazzjoni g˙al ˙afna o˙rajn. Sensiela ta’ ©lied twasslu g˙al ©lieda kontra Max Baer, li kien qatel Ωew© ir©iel fl-arena…

Martin Riggs u Roger Murtaugh it-tnejn qed i˙ossu li xja˙u biex jibqg˙u jag˙mlu li qed jag˙mlu. Jippruvaw iwaqqfu Triad ÇiniΩa milli jkompli jag˙mlu atti llegali fl-Istati Uniti. Uncle Benny li huwa il-kap tal-mafia f’Chinatown, importa skjavi ÇiniΩi biex i˙allas lil artist li ©ie mqabbad biex jag˙mel munita ÇiniΩa falza mit-triads biex tintuΩa biex jixtru lura lil Four Fathers (il-kap tat-triads) ming˙and il-militari ÇiniΩi. Chris Rock jing˙aqad mat-tim b˙ala pulizija ©did. Lorna hija tqila u qed tikkunsidra li tiΩΩewwe© lil Riggs u Leo Gets jiritona lura b˙ala investigatur privat.

L-ERBGÓA

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

28 TA’ AWWISSU

29 TA’AWWISSU

30 TA’AWWISSU

COUPLE RETREAT

BAIT

MISSION IMPOSSIBLE (1996)

ITALIA 1 21.10

CINEMA ENERGY 21.15

RETE 4 21.10

FILM: KUMMDIJA

FILM - AZZJONI

Dave u Ronnie, Jason u Cynthia u Joey u Lucy, huma koppji ˙bieb ta’ xulxin. Il-grupp kien jinkludi wkoll lil Shane u Jennifer, iΩda dawn tal-a˙˙ar huma divorzjati. Jason u Cynthia i˙abbru li Ω-Ωwie© tag˙hom mhux sejjer tajjeb, u jitolbu lil s˙abhom sabiex jing˙aqdu mag˙hom g˙al couples retreat fuq gΩira tropikali. Il-koppji l-o˙ra jaççetaw. B’sorpriΩa kbira kull koppja kellha tie˙u sehem f’eΩerçizzji apposta g˙all-koppji. Minn hemm jibdew jinqalg˙u problemi fir-relazzjoniet tal-koppji kollha. Tg˙id x’hemm jistenniehom il-koppji?...

Alvin Sanders huwa ˙alliel li ©ie aresstat fuq serq ta’ gambli minn ©o ristorant lokali. Hu jispiçça fiç-çella ma’ John Jaster (parti minn tim ta’ kriminali li g˙adhom kemm serqu deheb li jammonta g˙all-$42,000,000 mirRiserva Federali. Jaster li jkun qed imut, jg˙id lil Alvin sabiex jibg˙at messa©© lil mart Jaster biex j©hidilha fejn qieg˙ed mo˙bi d-deheb. Alvin ma jafx eΩatt xi jfisser il-messa©©. Edgar Clenteen l-investigatur li qed ja˙dem fuq il-kaΩ, jispera li l-messa©© iwasslu sabiex isib id-deheb mo˙bi jew lil Bristol (sie˙eb Jaster), iΩda l-messa©© ma jwasslu g˙al ebda minnhom. Imut Jester. Clenteen u Bristol it-tnejn li huma qed ifittxu id-deheb misruq. Clenteen jiddeçiedi li jippjanta apparat ta’ spjuna©© f’geddum Alvin, bla ma hu jkun jaf, jo˙or©u mill-˙abs u to˙ro© ukoll l-a˙bar li Alvin jaf fejn hu mo˙bi id-deheb misruq. Alvin ma jkunx jaf li huwa l-lixka ta’ Clenteen sabiex jabqad lil Bristol…

IbbaΩat fuq is-serje tant popolari televiΩiva. Jim Phelp ikun mibg˙ut f’Praga g˙all-missjoni sabiex jipprevjeni serq ta’ materjal klassifikat. Martu Claire u sie˙bu Ethan Hunt huma t-tnejn parti mittim ta’ Phelps. IΩda sfortunatament xi ˙a©a tkun marrert ˙aΩin u l-missjoni tkun falliet, Ethan ikun l-uniku wie˙ed li jsalva. Wara li jirrapporta li l-missjoni tkun falliet, iddirettur jisuspetta li kien it-tort ta’ Ethan li l-missjoni falliet. Id-direttur jurih evidenza li tindika li Ethan hu l-ka©un ta’ dan, iΩda Ethan jaf li mhux vera, u ja˙rab. Ethan juΩa metodi varji (li jinkludu l-g˙ajnuna ta’ negozjant tal-armi) sabiex jiprova jistabbilixxi min ipprova jqarraq bih u jnaddaf ismu minn dan ilkaΩ.

Log˙ob

25.08.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Gorilla,5 Çmossi, 8 Salvati, 14 Stess, 15 Tnabar, 17 A©itat, 19 Sodda, 20 Sejl, 21 Enne, 23 Pruna, 25 u 28 Akkademja, 29 u 30 ÛemΩem, 31 Zokk, 33 Tlikkitlikki, 39 Qsar, 41 u 42 Twavel, 43 Vavu, 45 Rifsa, 46 Sitta, 47 A©ir, 50 Mitt, 53 u 54 Plural, 56 Werça, 58 Lajter, 60 UΩanzi, 62 Umani, 64 Robbu, 67 AΩΩard, 69 Mella˙, 70 ÓobΩa, 72 Mil, 73 Rum, 75 Pass, 77 Bjut, 79 Drapp, 80 Tramm, 82 Iraq, 84 Ara, 85 Ajk, 87 Faxx, 88 Ma˙mu©jinten, 93 Miqt, 94 u 95 Ferita, 96 Lumi, 98 Ber©a, 100 Andar, 101 Pinu, 105 Brim, 108 Tokyo, 109 Mqareb, 110 Evviva, 111 Namur, 112 Sur©ent, 113 Insett, 114 Astaire.

277 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79 80 82 84

Mazz fjuri, sabi˙ g˙alik (7) Wie˙ed mill-ispirti (6) Irçieva l-flus li kellu jie˙u (7) Xarba a la IngliΩa (5) Konna ng˙idulu wkoll baqqunier (6) Tkellem fit-tul, jg˙id l-istess ˙a©a (6) Bozza (5) Parti mill-Urugwaj mimlija niket (4) G˙adek ma smajt xejn, il-.... g˙adu ©ej! (4) Wa˙da mill-kefef (5) Wa˙da mill-ewieq (5) Aktar minn sorm wie˙ed (4) u 30 Aktar minn kamra wa˙da (6) Min jitwieled .... ma jmutx kwadru (4) ..... ..-..... niΩfnu (5,2-5) Isir g˙and il-konfessur (4) u 42 Tista’ tkun tal-©ibs, tal-ir˙am jew tal-injam (6) Titma’ lil xi˙add ir-.... bil-labra (4) Tassew tajba u sabi˙a, fiha l-..... t’Alla (5) Óares, jew fantaΩma (5) Isimha jibda l-biçentinarju (4) Dan ifisser dag˙a jew ©uramentar (4) u 54 200 (6) Wie˙ed mill-bhejjem (5) Óeba jew ©emma’ jew warrab jew faddal xi˙a©a (6) Hussein spiçça mg˙allaq (6) M’hawnx b˙alu, wie˙ed biss (5) Tefa’ l-arja biex jag˙mel buΩΩieqa (5) L-ilsien li bih jitkellmu l-Lhud (6) Debboli dawn, mg˙akksin mill-ikel (6) Il-la˙am tal-barri jew tal-baqra (5) u 73 Wara x-xog˙ol ta’ 15 mimdud, ji©i dan (6) Jiena hawn u l-Papa ....! (4) Dan tih lil min jaf jieklu! (4) G˙aΩiΩ, qalb ta’ qalbi! (5) Wild in-nag˙©a (5) Il-belt Valletta mdawra bihom (4) Ûmien twil ... (3)

85 Ajma kif dejjaqtni, kemm inti fitt! (3) 87 L-.... feta˙ g˙ajnu, beda jibbnazza (4) 88 Ng˙iduha g˙al xi˙add li Ωamm kelmtu (5,2,5) 93 Kien bnieha Noè (4) 94 u 95 Mhuwiex xellugi (6) 96 Dan il-˙elu jirtab u jdub fil-˙alq (4) 98 Mara bla mist˙ija, sfaççata (5) 100 u 101 L-g˙asfur ta’ sidru a˙mar (9) 105 Din qamla jew marda tax-xag˙ar (4) 108 Aktar minn serra wa˙da (5) 109 Dan il-metall radjoattiv, g˙all-ener©ija nukleari (6) 110 Dawn kalzetti li ma jiskorrux ilpexxun (6) 111 Dan l-isem ©ej minn Edward (5) 112 Maqtug˙ barra, annullat, ngassat jew anzi vvizzjat (7) 113 Rasu tassew iebsa (6) 114 Wa˙da miç-çwievet (7) Weqfin 2 L-Istati ..... tal-Amerka (5) 3 u 4 Xarba taç-çikkulata mdewba filmis˙un (8) 6 u 7 L-erwie˙ m’g˙adhomx imorru fih (10) 9 u 10 Il-belt kapitali tal-Hawaii (8) 11 It-tiΩjin fit-toroq g˙all-festa (5) 12 Nies img˙allmin, istruwiti u puliti (7) 13 Ix-xog˙ol ....... tal-©isem (7) 16 Fl-a˙˙ar g˙ad isib ..... ji©ih! (5) 18 Dawn nies issikkati, pjuttost skrupluΩi (5) 22 Dan ifisser g˙ajta jew çanfira, jew tbeΩbiΩa (5) 24 u 26 Dan xi˙add qanΩ˙a jew biΩbetiku (6) 27 Irnexxielu jiΩgiçça (5) 32 L-imperatur li kien ˙araq 75 mimduda (6) 33 u 34 Din tfisser tag˙bija g˙all-bilanç (7) 35 Aktar minn da˙na wa˙da (6) 36 Seffed minn wara tfisser l-istess (6)

37 A˙jar tard inkella .... (4) 38 u 40 Din xi mara li ti©bdek, li tolqtok (9) 44 Ma jonqsu xejn, qieg˙ed fis-seba’ .... (4) 48 Dan jitkanta fil-pinnur? Le! (4) 49 Dan g˙odda li jg˙in lill-bniedem fil˙idma tieg˙u (8) 51 Dawn imwies Ωg˙ar (8) 52 Din ta’ G˙awdex m’hawnx itjeb minnha (6) 55 Fuq min ti©i jkun ...... (6) 57 G˙alaq ˙alqu, waqa’ fil-.... (4) 59 Isem li jmur tajjeb ˙afna ma’ Çikku (4) 61 Ting˙ata lill-g˙arusa mill-©enituri (4) 63 Il-˙lejjaq femminili (4) 65 Minnu jag˙mlu ç-çeramika u ç-çaqquf (6) 66 Aktar minn ˙abba wa˙da (4) 68 Dan ifisser qlubija u qawwa ta’ qalb (6) 69 G˙olla jew kabbar lilu nnifsu (6) 70 Sa˙˙a, insellimlek, arrivederci (4) 71 Dan isir minn koppja li j˙obbu lil xulxin (6) 74 Frott tawwali jitqatta’ mal-˙obΩ biΩ-Ωejt (4) 76 Kontra d˙ul (4) 78 Boççi Ωg˙ar tal-˙©ie© (5) 79 Bil-... jew bl-aptit? (3) 81 Aktar minn fula wa˙da (3) 82 Dak li jidher fuq wara f’xi stampa jew pittura (5) 83 Wa˙da mill-qtates (7) 86 Bniedem umli, ©entili, kwiet (7) 89 Ri˙a tfu˙ ta’ xi ikel (5) 90 u 91 Telfa tas-sensi tal-bniedem, kultant mid-drogi (6) 92 Xi film b˙al Troy jew Ben-Hur (5) 97 Óa pjaçir immens (5) 99 Bniedem li m’g˙adux tifel (5) 100 L-ewwel il-....., imbag˙ad l-umpappa! (5) 102 Xi˙add li segwew l-ordnijiet tieg˙u (5) 103 u 104 Xi çajta jew ˙liqa (8) 106 u 107 Din il-marda

2 Oçean, 3 u 4 Insalata, 6 u 7 Marsaskala, 9 u 10 Attivist, 11 Tadam, 12 Essenza, 13 Katavru, 16 April, 18 Trakk, 22 Ûejtu, 24 u 26 Nokkli, 27 Çella, 32 Kavjar, 33 u 34 Tariffa, 35 Klamar, 36 Lostru, 37 u 38 Kattiva, 40 Sarima, 44 Vopa, 48 Ìelu, 49 u 51 Kullqalbtrido˙ra, 52 Gwerra, 55 Binhar, 57 Çomb, 59 Toga, 61 Abel, 63 Mamo, 65 Bebbux, 66 Umdu, 68 Doppju, 69 Mist˙i, 70 Ómir, 71 Berquq, 74 Ba˙˙, 76 Qatt, 78 Ta©en, 79 Dam, 81 u 82 Manikata, 83 Sfilati, 86 Ottubru, 89 Arena, 90 u 91 Mi©nun, 92 EΩami, 97 Makku, 99 u 100 Abbonament, 102 Ismar, 103 u 104 Po©©aman, 106 u 107 Rassenja.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun.

Isem

Indirizz

Tel No: Rebbie˙ ta’ €25: BERNARDA TANTI 10, Madonnina Triq il-Kunçizzjoni, Ûurrieq, ÛRQ 3400

Log˙ob

25.08.2013

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 089 213 242 289 343 354 499 523 652 714 830 848 850 863 910 993

B’4 numri 0450 0725 1333 1430 1601 2499 2779 2814 2985 3252 3303 3374 3386 3528 3800 3844 3934 4197 4463 4738 5246 5321 5789 5901 5922 6224 6396 6688 6847 7412 8410 8451

9240 9381 9490 9503 9735 9965

B’5 numri

B’6 numri

12632 13138 13832 19767 27260 32388 32404 35414 35782 37366 39116 47014 74424 78068 89629 90532 91942 92312 95153 97321 98179 99329

296222 453140 795232 814415

Bi 8 numri 31803130 50224328 65413122 79382697

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙: URSOLA TANTI. 24 Mayflower, Triq il-Kileb, Imqabba.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lill-KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

AvviΩi

25.08.2013

PROPRJETÀ QAWRA: Appartamnet ˙dejn il-knisja tal-Qawra. Kbir ˙afna. Fih entratura,

salott bil-gallarija, kçina, shower, kamra tal-banju, Ωew©t ikmamar tas-sodda u o˙ra kbira bil-gallarija. Çempel lis-sid fuq 79050999

IL-FAMILJA TAL-MIBKIJA MARIA ELLUL Tixtieq tiringrazzja lil qraba, mpjegati u ˙bieb talli ing˙aqadtu mag˙na f’dan il-mument ta’ dieqa

ÓAL TARXIEN: Blokka kbira ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement, maisonette, Ωew© appartamenti u penthouse. Bil-komun u l-lift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 9982 6927.

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 99924999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

SAN PAWL IL-BAÓAR: Appartament f’xifer ilba˙ar. Bejn il-Veccia u l-

Baracudas ASC. Veduti mill-isba˙ tal-bajja taxXemxija, GΩejjer ta’ San Pawl. It-tielet sular bil-lift. 3 kmamar tas-sodda eçç. Çempel lil Ian fuq 79452887 SAN PAWL: Masionette isfel livell mat-triq, b’Ωew© kmamar tas-sodda kbar li jistg˙u jinqasmu u ji©i bi 3 tas-sdda. Fiha kçina, living room, kamra tal-banju. Bit˙a fuq wara, garage u kamra mieg˙u. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 79286998 ÛEJTU N : Masionette bi 3 kmamar tas-sodda, kamra tal-banju, ensuite, kçina, kamra tal-ikel, salott, washroom . Bejt kollu, inkluΩa larja lest minn kollox. €147.000 (Lm63,000) Çempel sabiex tinghata aktar informazzjoni fuq 79441775 PROPRJETÀ GÓALL-KIRI ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Garaxx basement fih 50x40 pied. Fih id-dawl u qieg˙ed f’Mdina Road. Jista’ jintuΩ g˙all store, uffiççju jew Gymnasium. Çemplu fuq 79211659 AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Kçina griΩa 11 pied bil-hob, cooker, sink u mixer €650. Kolonna bajda u sewda bilbuqar, wall unit bil-kexxun €100. Corner ta’ Fino ©dida 3 piedi, Ωew© side boards u wall unit kbir b’4 bibien mejda b’6 si©©ijiet €300. PoΩa umbrella antika €70. Twaletta ta’ Joinwell €233. Fridge freezer b’4 kxaxen €233. Fridge Ωg˙ira €40. Side board tal-kewkba mastizz b’4 bibien u kexxun fin-nofs. Libsa tat-tie© milbusa darba ming˙and Alamango €500. Çempel 99276898 jew 21495072 Forn built in, iswed mixtri sentejn ilu €190 kundizzjoni perfetta. Erba’ si©©ijiet moderni tal-kçina jew uΩu ie˙or, €80 kollha. Çempel fuq 79 66 39 06

jew 21 66 39 06 L a da S a ma ra kundiz z j oni tajba, magna, body u tapizzerija, fiha radio, ˙afna spare parts, ftit mhux uΩati. 32 000 mil €700 jew l-eqreb offerta. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 79296530

Inbieg˙u kull tip ta’ arlo©©i. Se lezz joni kbira ta’ arlo©©i tal-idejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ talmarka Pierre Car din. Var jetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙d mu kemm bil-˙abel u bil-batterija, prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet t’ar lo©©i tal-idejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil- pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip t’ar lo© ©i biex jintuΩaw g˙allilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tis wi ja bil-ga ran zija - 110 Triq il-Kung ress Ew ka ris tiku, Mosta. Çempel fuq 21417235 jew 9982 5389.

Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand . Ç e m p e l 2 1 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Wallunit ta’ 12-il pied fi tliet biççiet ta’ 4 piedi lwa˙da tal-kewba. Tajba b˙ala librerija. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 21486 683. Washing machine twin tab tad-ditta ‘Binateh’ uΩata tlett darbiet biss. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21651274 jew 79650396. Pjanu fuq il-˙adid, g˙andu bΩonn tuning, €500. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 27634001 jew 9811 3588

ÇENTRU LABURISTA BAÓRIJA Il-Kumitat taç-Çentru Laburista Ba˙rija, jixtieq javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-Bar tal-istess lokal bejn it-22 ta’Awwissu 2013 u t-2 ta’ Settembru 2013 g˙eluq fis-18.30 Offerti u dokumenti jistg˙u jin©abru ming˙and is-segretarju (mobile: 79 45 52 35) jew minn xi membru tal-istess kumitat. Il-Kumitat iΩomm id-dritt li jirrifjuta kull offerta anke l-aktar wa˙da vanta©©juΩa

AvviΩi

25.08.2013

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq: 21 446839 jew 9947 4505. Fax: 21470295. Email: alex@agrautoparts.com

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 662241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

proofing membrane u liquid membrane bi prezzijiet ir˙as ˙afna u prodott tajjeb. Joffru wkoll xog˙ol ta’ membrane g˙al fuq il-bjut. Çemplu fuq 99445527 jew 79812784. Email: williamm@go.net.mt DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich. Dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari fil-Fgura. Noffru kull g˙ajn-una lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazzjoni fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt DIVERTIMENT Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties. Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu, pasta, pizza, grills u light snacks . Çempel biex tirriserva post fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908. DAR GÓALL-ANZJANI

mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel sabiex ting˙ata aktar dettalji fuq dawn in-numri: 21454908, 21454858 jew 7945 4908.

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku-

Kupun AvviΩi Klassifikati

KISI TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 21 805 811. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel fuq 7959 0000 jew www.privateinvestigation-malta.com MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’Kara. Çempel g˙al aktar

informazzjoni fuq 21 482 796.

informazzjoni fuq 2189 8999 jew 99465666.

TBATTIL TA’ FOSOS

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu cameras, tindif ta’ kanali tax-xita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 651029, 9942 1954 jew inkella fuq 9949 9714. WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 21488972, 21438326, 9944 5527 jew 99493840. jew id˙ol fissitelettroniku: www.wpMalta.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? Ghandek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 79729967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.com

G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u lkes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd., A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel fuq 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. Email: horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason biex tikseb aktar informazzjoni fuq 21 432352 jew 9947 7167. XOGÓOL TA’ ALTERAZZJONIJIET G˙al kull xog˙ol ta’ alterazzjonijiet fuq bini ©did u antik, ftu˙ ta’ bibien, bdil ta’ soqfa, kisi u tibjid u bdil tat-travi tal˙adid. Çempel lil Pawlu fuq 99171817. XOGÓOL TA’ TISWIJIET

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM Vin Aluminium, jag˙mlu bibien, twieqi, insect screens eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Çempel sabiex tikseb aktar

Nag˙mlu xog˙ol ta’ tiswijiet ta’ flushings u fuq viti tal-ilma. Fillokal ta’ Óal Luqa. Çempel fuq 79273732.

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun. ÓMR 1717

Almanakk

25.08.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 30 °c L-INQAS TEMPERATURA: 22 °c UV INDEX: 8

31°C

32°C

TEMP: Ftit imsa˙˙ab b’waqtiet twal xemxin

24°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

RIÓ: Óafif minn Nofsinhar

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 28°c

31°C

23°C

L-istazzjon tal-ferrovija ta’ Ó’Attard, faççata ta’ Villa Bologna

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd Waterfront Dispensary Forni 2I, Pinto Wharf, Furjana Trinity Pharmacy 32 Triq il-Marsa, Marsa Drugshop Dispensary Vjal De La Cruz, Óal Qormi Marrit Pharmacy Triq l-1 ta’ Mejju, Fleur De Lys, Birkirkara St. Matthew’s Pharmacy Triq ix-Xatt, GΩira Pembroke Pharmacy 87, Triq Giuseppe Malfeggiani, Pemborke Norman’s Pharmacy 133, High Street, Sliema Medica Pharmacy Triq in-Naxxar, Balzan Rotunda Pharmacy 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku, Mosta Karizia Drugstore 69, Triq George Borg Olivier, Mellie˙a Tarxien Pharmacy 59, Triq Óal Tarxien, Óal Tarxien San Filippi Pharmacy 155, Triq il-Vitorja, Isla St. Elias Pharmacy Triq San Elija, Xg˙ajra, Ûabbar Martin's Pharmacy 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Prestige Pharmacy 16, Triq San ÌuΩepp, Óal-Kirkopp SpiΩerija Óal Mula Triq Dun Salv Ciappara, ÓaΩ-Ûebbu© Santa Marija Pharmacy Misra˙ Frenç Abela, Dingli

Ûjara fl-istazzjon tal-ferrovija f’Ó’Attard Nhar it-Tlileta 27 ta’ Awwissu fis-6.00pm, il-grupp Malta Railway se jorganizza Ωjara fejn qabel kien l-istazzjon talferrovija ta’ Ó’Attard. Din se tkun okkaΩjoni tajba fejn issir diskussjoni dwar il-ferrovija ta’ Malta u b’mod partikolari dwar l-istazzjon ta’ Ó’Attard (ara r-ritratt hawn fuq ta’ kif kien l-istazzjon tal-ferrovija fl-antik). Tluq minn fejn Ìnien l-Istazzjon tal-Ferrovija, faççata ta’ Villa Bologna ˙dejn Rose Ville Home. Programm Vokali u Strumentali Fuq inizjattiva tal-Kunsill Lokali, il-GΩira, biex ikompli jitkattar l-g˙arfien g˙all-kultura fil-lokalità, il-Banda Mount Carmel tal-GΩira se tag˙ti kunçert vokali u strumentali fi Triq Sir Patrick Stuart kantuniera ma’ Triq ir-Reb˙a, nhar ilÌimg˙a 30 ta’ Awwissu fit-8.30 ta’ filg˙axija. Il-banda se tkun immexxija mis-surmast direttur Mro. George Debono ALCM, LLCM, A(Mus.), LCM.

G˙awdex Festival letteratura, djaletti u kant: ‘Bir-Riedni tal-Óajja f’Idejhom’

Fontana Pharmacy Triq il-G˙ajn, Fontana G˙awdex Xag˙ra Pharmacy 55, Triq il-Knisja, Xag˙ra G˙awdex

Lottu

58 15 43 50 05

85 13 32

Super 5

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Nhar l-Erbg˙a 28 ta’ Awwissu, fis-7.00pm fil-Ìnien talKunsill Óal G˙axaq fejn inperrçu siltiet letterarji, rakkonti bid-djalett u nfakkru l-100 sena mit-twelid ta’ Victor Apap. Bis-sehem tal-kantawtri i Josephine Ebejer Grech flimkien mal-membri ta’ VersAg˙tini. Attività mtella’ flimkien mal-Kunsill Lokali ta’ Óal G˙axaq minn VersAg˙tini IKM b’apprezzament u g˙arfien lejn lilsien Malti. Kul˙add mistieden. D˙ul b’xejn. Midnight Walk Nhar il-Ìimg˙a 30 ta’ Awwissu sejra ssir Midnight Walk b’risq il-Hospice Movement. L-attività tibda fid-9.00pm u lmixja ta’ 4 kilometri li tibda f’nofsilejl. Il-mixja tibda u tispiçça fil-Pjazza ta’ Bu©ibba. Il-parteçipazzjoni hija permezz ta’ donazzjoni ta’ 5 ewro. Il-parteçipanti huma m˙e©©a li ji©bru sponsorships. Se jitqassmu t-shirt u refreshments lil kull parteçipant. Spanish Night

29.08.1958 - Jitwieled il-kantant re tal-pop Michael Jackson

28.08.1925 – Twieled Francis Ebejer, drammaturgu u awtur.

Nhar it-Tlieta 3 ta’ Settembru fit-8.00pm fil-Madliena Cottage, il-Maddliena sejra ssir Spanish Night b’risq l-Equal Partners Foundation. G˙al donazzjoni ta’ 20 ewro lil din il-fondazzjoni li ta˙dem b’risq persuni b’diΩabbiltà, il-mistiednin se jkun jistg˙u igawdu festa ta’ ikel bnin u inbid Spanjol, filwaqt li jirrilassaw f’atmosfera trankwilla Spanjola. Biex tibbukkja post tista’ çempel fuq 21250400 jew tibg˙at e-mail lil info@equalpartners.org.mt. Tista’ wkoll taqta’ lbiljetti minn fuq il-post.

Sports

25.08.2013

NATHAN LEE XUEREB: IT-TIRATUR CHAMPION EWROPEW

Nathan Lee Xuereb iç-champion tal-Ewropa f’livell juniors

Fil-bidu ta’ dan ix-xahar, it-tiratur ta’ 17 -il sena Nathan Lee Xuereb, sar iç-champion tal-Ewropa f’livell juniors f’dik li hija dixxiplina tad-double trap. Xuereb reba˙ dan l-unur fil-Ìermanja meta laqat 29 minn 30 plattina fl-ewwel rawnd u 30 minn 30 plattina fit-tieni rawnd. Dan kien wassal biex Xuereb jirba˙ id-deheb. Fid-dawl ta’ dan MELVIC ZAMMIT tkellem ma’ NATHAN LEE XUEREB. Fost l-o˙rajn, Xuereb jitkellem dwar it-ta˙ri© li jag˙mel u l-esperjenzi li kellu fil-kompetizzjonijiet internazzjonali. M. Ta’ liema età bdejt id-dixxiplina tal-isparar, x’˙e©©ek u min ˙e©©ek sabiex tibda tipprattikah? T. L-ewwel im˙abba g˙al dan l-isport nibtet minn meta kont immur nara lil missieri jispara fuq id-dritta. Kien hemm fejn bdejt nispara xi tir u rani William Chetcuti li ˙ajjarni nibda nipprattika dan l-isport mieghu bis-serjetà. Wara xi perijodu nispara ma’ William, dan tal-a˙˙ar kien irrakkomandali biex nibda nit˙arre© ta˙t kowç personali u ressaqni hu stess mal-kowç tieghu Jimmy Bugeja, li minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn baqa’ jittrenjani sal-©urnata tallum. Il-©enituri tieg˙i minn dejjem kienu jimbuttawni ˙afna lejn l-istudju. Madankollu f’dan l-a˙˙ar sentejn, kemm ili li qbadt nit˙arre© u nispara fuq baΩi professjonali, bdew ja˙btuli l-eΩamijiet tal-a˙˙ar tas-sena ma’ kompetizzjonijiet importanti barra minn Malta u g˙aldaqstant kelli bilfors nag˙Ωel bejniethom it-tnejn. Ilum il-©urnata jiddispjaçini li ma ng˙atajtx iç-çans li nag˙mel l-eΩamijiet fi ©ranet differenti, g˙aliex kieku kont nipprova n l a ˙ ˙ a q a k t a r mag˙hom it-tnejn. Na˙seb li jekk il- M i n i s t e r u t a l Edukazzjoni jikkunsidra dawn l-affarijiet, ninsab çert li aktar genituri j˙e©©u lil uliedhom sabiex jie˙du l-isport b’aktar serjetà filwaqt li jkunu jistg˙u jiddedikaw ˙in biΩΩejjed biex javvanzaw fl-istudju.

M. Apparti l-isparar tag˙mel attivitajiet o˙ra sabiex tipprepara ru˙ek psikolo©ikament u fiΩikament? T. Fi Ωminijiet mg˙oddija, ftit kienet qed ting˙ata importanza g˙all-preparazzjoni fiΩika u mentali. Madankollu meta tibda tit˙allat ma’ çerti tiraturi rinomati barranin, malajr tibda tinduna li dawn ikunu qed ji©u preparati speçifikament f’diversi oqsma. Kien hawn li g˙al dawn la˙˙ar sentejn bdejt nit˙arre© fiΩikament ta˙t il-kowç Jesmond Zammit. It-ta˙ri© jikkonsisti fi preparazzjoni atletika anke avvanzata, eΩercizzji speçifiçi biex itejbu rriflessi u preparazzjoni mentali. Frankament, illum nista’ nikkonferma li dan it-ta˙ri© sibtu ta’ g˙ajnuna sabiex nag˙mel qabΩa fil-kwalità g˙aliex jg˙inek tibqa’ b’sa˙˙tek ˙afna mentalment u tassorbi l-pressjoni waqt faΩijiet kruçjali tal-kompetizzjonijiet. tkompli f’pa©na 36 >>

Sports

25.08.2013

M. Liema suĂ§Ă§essi huma l-aktar gË&#x2122;al qalbek? T. Sâ&#x20AC;&#x2122;issa kelli diversi suĂ§Ă§essi minkejja l-etĂ â&#x201E;ŚagË&#x2122;â&#x201E;ŚugË&#x2122;a li gË&#x2122;andi. Madankollu li tirbaË&#x2122; unur fâ&#x20AC;&#x2122;pajjiâ&#x201E;Śek u tara lill-Maltin jifirË&#x2122;u bis-saË&#x2122;Ë&#x2122;a tiegË&#x2122;ek, hija esperjenza tal-ÂŠenn u xi Ë&#x2122;aÂŠa ndimentikabbli. NaË&#x2122;seb li dan l-unur tellagË&#x2122;ni fâ&#x20AC;&#x2122;livell ieË&#x2122;or mal-isportivi Maltin u llum il-ÂŠurnata hawn Ë&#x2122;afna aktar nies li qegË&#x2122;din isegwuna fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-isport.

M. Kif tiddeskrivi l-opportunitajiet li kellek f'kompetizzjonijiet differenti?

Nathan Lee Xuereb waqt l-azzjoni

M. Kemm-il darba tagË&#x2122;mel traË&#x2122;riÂŠ matul il-ÂŠimgË&#x2122;a? T. Nistaâ&#x20AC;&#x2122; ngË&#x2122;id li bâ&#x20AC;&#x2122;xi mod jew ieË&#x2122;or bË&#x2122;alissa qiegË&#x2122;ed nitË&#x2122;arreÂŠ minn darba sa darbtejn kuljum bejn tahriÂŠ fiâ&#x201E;Śiku, mentali u tekniku. Kemm ili li spiĂ§Ă§ajt mill-iskola, qiegË&#x2122;ed inkun nistaâ&#x20AC;&#x2122; nqassam Ë&#x2122;ini Ë&#x2122;afna aË&#x2122;jar, gË&#x2122;aliex matul dawn l-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar sagË&#x2122;tejn ÂŠieli kelli nibda t-taË&#x2122;riÂŠ tiegË&#x2122;i sa minn kmieni filgË&#x2122;odu qabel ma mmur l-iskola. Sessjoni tat-taË&#x2122;riÂŠ fiâ&#x201E;Śiku tieË&#x2122;u bejn wieË&#x2122;ed u ieË&#x2122;or siegË&#x2122;a u nofs, filwaqt li s-sessjoni taâ&#x20AC;&#x2122; sparar iddum bejn sagË&#x2122;tejn u tlieta. Jien u William nitË&#x2122;arrÂŠu flimkien kuljum u nistaâ&#x20AC;&#x2122; ngË&#x2122;id li niddiskutu l-prestazzjonijiet tagË&#x2122;na lË&#x2122;in kollu kemm bejnietna u kemm mal-kowĂ§ Jimmy Bugeja. Illum il-ÂŠurnata jien u William drajna nikkumplimentaw lil xulxin waqt it-taË&#x2122;riÂŠ u nittrattaw lil xulxin bË&#x2122;ala kompetituri normali waqt kompetizzjonijiet. Ftit jew wisq kulË&#x2122;add ikollu tendenzi kemxejn differenti li wieË&#x2122;ed jimplimenta skont il-qawwa u d-dgË&#x2122;ufija tiegË&#x2122;u. PerĂ˛, fuq baâ&#x201E;Śi ÂŠenerali tintuâ&#x201E;Śa tattika pjuttost komuni hekk kif irrakkomandata mill-kowĂ§ tagË&#x2122;na. Ir-Range tal-Bidnija huwa il-post fejn nitË&#x2122;arrÂŠu fuq baâ&#x201E;Śi regolari. Il-kumpless taâ&#x20AC;&#x2122; Ă&#x201C;al-Kirkop nattendu speĂ§ifikament biex nattiraw aktar tfal lejn dan l-isport u ngË&#x2122;inu kif ikun hemm bâ&#x201E;Śonn fit-taË&#x2122;riÂŠ tagË&#x2122;hom.

T. Illum il-ÂŠurnata, minkejja li forsi gË&#x2122;adni nieqes mill-esperjenza, jien inqis lili nnifsi kapaĂ§i daqs l-aqwa tirturi fid-dinja fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-isport. Dawn il-kompetizzjonijiet jgË&#x2122;inuni mhux ftit biex ngË&#x2122;olli l-kunfidenza tiegË&#x2122;i u nitgË&#x2122;allem nassorbi lpressjoni waqt il-kompetizzjonijiet, u gË&#x2122;aldaqstant nistaâ&#x20AC;&#x2122; nkun aktar konsistenti fl-isparar tiegË&#x2122;i. L-aqwa tiraturi fid-dinja huma dawk li kapaĂ§i jassorbu lpressjoni fâ&#x20AC;&#x2122;mumenti kruĂ§jali tal-kompetizzjoni. GË&#x2122;aldaqstant dawn l-esperjenzi qed jgË&#x2122;inuni Ë&#x2122;afna biex inkun nistaâ&#x20AC;&#x2122; ntejjeb il-livell tiegË&#x2122;i fâ&#x20AC;&#x2122;dawn il-kompetizzjonijiet. Il-logË&#x2122;ob tal-Pajjiâ&#x201E;Śi â&#x201E;Ś-Ă&#x203A;gË&#x2122;ar kien ser ikun opportunitĂ kbira gË&#x2122;alina sabiex inÂŠibu l-midalji gË&#x2122;al pajjiâ&#x201E;Śna fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-isport. Madankollu jidher li hemm Ă§ans kbir li l-kompetizzjoni taddouble trap ma ssirx riâ&#x201E;Śultat taâ&#x20AC;&#x2122; nuqqas taâ&#x20AC;&#x2122; parteĂ§ipazzjoni fâ&#x20AC;&#x2122;dan is-settur. Tkun verament Ë&#x2122;asra, gË&#x2122;aliex kienet tkun opportunitĂ unika gË&#x2122;al pajjiâ&#x201E;Śna. Mâ&#x20AC;&#x2122;attendejtx gË&#x2122;all-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar Olimpjadi minË&#x2122;abba l-fatt li Malta ma ngË&#x2122;atatx Wild Card, u gË&#x2122;aldaqstant ma stajtx nitlaâ&#x20AC;&#x2122; minkejja li probabbli kont gË&#x2122;addej mill-aqwa mumenti fil-karriera tiegË&#x2122;i sâ&#x20AC;&#x2122;issa. Xtaqt tlajt gË&#x2122;aliex naË&#x2122;seb illi kieku kont hemm, Malta kien ikollha â&#x201E;ŚewÂŠ Ă§ansijiet gË&#x2122;al midalja minflok Ă§ans wieË&#x2122;ed. Frankament ngË&#x2122;id illi bidliet taâ&#x20AC;&#x2122; din ix-xorta narawhom â&#x201E;Śejda Ë&#x2122;afna gË&#x2122;aliex trid tibda kollox mill-bidu u anke tibdel it-teknika waqt it-taË&#x2122;riÂŠ biex bl-gË&#x2122;ajnuna tal-kowĂ§, tiskopri metodi ÂŠodda li jistgË&#x2122;u jerÂŠgË&#x2122;u itellgË&#x2122;uk mal-aqwa tiraturi.

M. Xâ&#x20AC;&#x2122;jagË&#x2122;mel tiratur tajjeb? T. L-aqwa tiraturi fid-dinja huma ftit jew wisq tal-istess livell u waqt kull kompetizzjoni Ë&#x2122;afna jiddependi mill-forma tal-individwu fâ&#x20AC;&#x2122;dik il-ÂŠurnata. Illum il-ÂŠurnata kemm jiena u kemm William, qegË&#x2122;din fl-ogË&#x2122;la livelli u fil-mument tagË&#x2122;na, t-tnejn li aË&#x2122;na kapaĂ§i nË&#x2122;abbtuha maâ&#x20AC;&#x2122; kwalunkwe tiratur. GË&#x2122;aldaqstant bâ&#x20AC;&#x2122;Ë&#x2122;afna xogË&#x2122;ol u bi ftit fortuna kollox jistaâ&#x20AC;&#x2122; jkun possibli.

AÄ§na nemmnu li Ĺź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ gÄ§andhom ik ikunu unu fiÄ&#x2039;-Ä&#x2039;entru fiÄ&#x2039;Ä&#x2039;entru tad-deÄ&#x2039;iĹźjonijiet tad-deÄ&#x2039;iĹźjonijiet li jittieÄ§du fis-soÄ&#x2039;jetĂ . Nemmnu li Ĺź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ jistgÄ§u jistgÄ§u jagÄ§tu kontribut kontribut importanti permezz tal-politikaa u impor tanti Ä§afna per mezz tal-politik tal-parteÄ&#x2039;ipazzjoni tal-parteÄ&#x2039;ipazzjoni tagÄ§hom fil-Ä§ajja pubblika. pubblika.

Ir-ringrazzjamenti tiegË&#x2122;ek Ir-ringrazzjamenti tiegË&#x2122;i jmorru lill-KMS, l-MOC, ilFederazzjoni tal-Isparar, lis-Sur Jonathan Darmanin tat-Team Sport li huwa l-isponsor uffiĂ§jali tiegË&#x2122;i, lill-kowĂ§is tiegË&#x2122;i Jimmy Bugeja u Jesmond Zammit, lil sË&#x2122;abi t-tiraturi u l-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar u â&#x201E;Śgur u mhux l-inqas lill-familja tiegË&#x2122;i gË&#x2122;all-inkoraÂŠÂŠiment u lgË&#x2122;ajnuna, kemm morali u kif ukoll finanzjarja. Ringrazzjamenti jmorru wkoll gË&#x2122;all-Ë&#x2122;afna Ë&#x2122;bieb u s-supporters li jgË&#x2122;inuni u jsegwu l-progress tiegË&#x2122;i.

UNURI

GÄ§alhekk qed norganizzaw programm taâ&#x20AC;&#x2122; taÄ§riÄĄ immirat gÄ§al ĹźgÄ§aĹźagÄ§ interessati li jagÄ§tu servizz lil pajjiĹźna permezz tal-politika. YOU-Progress Y OU-Progress se jagÄ§ti taÄ§riÄĄ taÄ§riÄĄ baĹźiku baĹźiku lil dawn dawn iĹź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ ffâ&#x20AC;&#x2122;dawn â&#x20AC;&#x2122;dawn l-oqsma: l-oqsma: IIt-Teorija t-Teorija Politika Politika Public P ublic Policy Polic olicyy IIl-Politika l-Politika tas-SoÄ&#x2039;jal tas-SoÄ&#x2039;jal DemokratiÄ&#x2039;i DemokratiÄ&#x2039;i IIl-Kunsilli l-Kunsilli Lokali Lokali K Kif if jaÄ§dem il-Parlament il-Parlament taâ&#x20AC;&#x2122; taâ&#x20AC;&#x2122; M Malta alta Is-Sist Is-Sistema ema E Elettorali lettorali M Maltija altija IIl-LiÄĄijiet l-LiÄĄijiet tal-Unjoni Ewropea Ewropea IIl-ÄŚidma l-ÄŚidma ta wropej taâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; Istituzzjonijiet E Ewropej Id-Diplomazija IIl-Politika l-Politika Barranija Barranija

L-etika L-etika fil-Politika fil-Politika Is-SoÄ&#x2039;joloÄĄija Is-SoÄ&#x2039;joloÄĄija u l-Politika l-Politika Organizzazzjoni taâ&#x20AC;&#x2122; taâ&#x20AC;&#x2122; Kampanja Kampanja Politika Politika Organizzazzjoni Relazzjonijiet Relazzjonijiet PubbliÄ&#x2039;i PubbliÄ&#x2039;i L-UĹźu L-UĹźu tal-Internet tal-Internet biex Twassal Twassal MessaÄĄÄĄ MessaÄĄÄĄ Politiku Politiku - Public Public Speaking Speaking - ÄŚiliet ÄŚiliet fit fit-Tmexxija -Tmexxija - TaÄ§riÄĄ TaÄ§riÄĄ Prattiku Prattiku fil-M fil-Mezzi ezzi tax tax-Xandir -Xandir

Ir-4 rabaâ&#x20AC;&#x2122; post fâ&#x20AC;&#x2122;Senior World Cup li saret fâ&#x20AC;&#x2122;Tucson, lAmerika, fâ&#x20AC;&#x2122;Marzu 2012 â&#x20AC;&#x201C; l-iâ&#x201E;ŚgË&#x2122;ar tiratur li qatt wasal fâ&#x20AC;&#x2122;finali tat-Tazza tad-Dinja.

0UUVCSV li ÄĄej u lYOU-Progress se jibda OIBS M &SCHĂŹB UBh OIBS M &SCHĂŹB UBh 0UUVCSV lezzjonijiet se jibdew jingÄ§ataw filgÄ§axija matul il-ÄĄimgÄ§a (ĂŹBM BLUBS JOGPSNB[[KPOJ JCHĂŹBUJMOB FNBJM GVR JOGP!JEFBU PSH NU "QQMJLB[[KPOJKJFU TF KJOUMBRHĂŹV TBM JOGP!JEFBU PSH NU "QQMJLB[[KPOJKJFU TF KJOUMBRHĂŹV TBM Ć&#x161;JNHĂŹB UBh 0UUVCSV UBh 0UUVCSV Ć&#x161;JNHĂŹB Ä&#x160;entru Ä&#x160; entru Nazzjonali Laburista, Laburista, Triq Triq Mile Mile End, End, ÄŚamrun HMR1717 T 00356 2124 9900 F 00356 2124 4204 E info&ideat.org.mt info&ideat.or inf o&ideat.org.mt

Ir-rebË&#x2122; tat-tielet edizzjoni tal-Gran Prix taâ&#x20AC;&#x2122; Malta li saret filBidnija fâ&#x20AC;&#x2122;April 2012, fejn gË&#x2122;amel straight fil-barage.

www.ideat.org.mt w ww.ideat.org.mt

RebbieË&#x2122; tal-Junior Competition - Green Cup li saret fâ&#x20AC;&#x2122;Umbria Verde, l-Italja, Mejju 2012. Midalja tal-fidda fil-Junior European Championship li saru Ă&#x2021;ipru, fâ&#x20AC;&#x2122;Mejju 2012. Gran Prix li saret fi Slovenja â&#x20AC;&#x201C; it-tielet post. Kwalifikazzjoni gË&#x2122;all-World Cup Finals li saret fi Slovenja, fejn ikkompetew l-aqwa 12 -il tiratur mondjali tas-sena. Gold Award & Special Achievement â&#x20AC;&#x201C; unur mogË&#x2122;ti millMOC. L-Isportiv Ă&#x203A;agË&#x2122;â&#x201E;ŚugË&#x2122; tas-sena fil-Malta Sports Awards.

Sports

25.08.2013

IL-BUNDESLIGA

RIÛULTATI

IL-PAÇENZJA KIENET IÇ-ÇAVETTA GÓALL-BAYERN

Bayer L v Borussia M Bayern M v Nurnberg Hannover 96 v Schalke 04 Hoffenheim v Freiburg Mainz 05 v Wolfsburg Hertha Berlin v HSV

4-2 2-0 2-1 3-3 2-0 1-0

FIXTURES g˙al-lum Brauns. v Eintracht F Augsburg v Stuttgart

15:30 17:30

KLASSIFIKA BUNDESLIGA B Dortmund B Leverkusen Bayern Munich Mainz 05 Hertha Berlin Werder Bremen Hannover 96 Hoffenheim Wolfsburg Borussia M Nurnberg Freiburg Hamburger SV Schalke 04 VfB Stuttgart Braunschweig Augsburg E Frankfurt

Arjen Robben iniΩΩel ismu fuq il-lista tal-iskorers

Il-Bayern Munich reb˙u ttielet partita minn tlieta millbidu ta’ dan l-ista©un wara li g˙elbu lil Nurnberg bl-iskor ta’ 2-0. Il-Bayern kellhom jissieltu mhux ftit sabiex jiksbu t-tliet punti g˙aliex irrivali eterni tawhom log˙ba. Fl-ewwel taqsima, David Alaba falla ç-çans li jpo©©i lit-tim tieg˙u fil-vanta©© wara li falla minn ˙dax-il metru. Il-gowler tanNurnberg g˙amel diversi waqfiet kruçjali sabiex Ωamm lit-tim tieg˙u fil-partita. Daqqa ta’ ras ta’ Frank Ribery u azzjoni personali ta’ Arjen Robben, po©©ew lit-tim tal-Bayern Munich filvanta©©. F’din il-partita g˙amel l-

ewwel debutt tieg˙u Mario Gotze, li minkejja l-aspettattivi g˙oljin li kien hemm qabel il-partita, iddiΩappunta. Apparti minn hekk, kull darba li kien qed ikollu lballun f’saqajh, kien qed ji©i assedjat mill-avversarji. In-Nurnberg lag˙bu llog˙ba tal-kontra attakk u kienu Ωvinturati li wara 15-il minuta log˙ob ma marrux fil-vanta©©. Il-Bayer Leverkusen kaxkru lit-tim tal-Borussia Monchengladbach. Fl-ewwel taqsima, il-Leverkusen da˙lu jistrie˙u b’vanta©© ta’ Ωew© gowls. Fit-23 minuta, Stefan Kiessling, minn 11-il metru ma falliex. Óames minuti wara Sidney Sam g˙amilhom tnejn.

Fit-tieni taqsima il-Gladbach g˙amlu rimonta tajba g˙ax fl-54 minuta, permezz ta’ Martin Stranzl naqqas iddistakk u tliet minuti wara Fernando Aragona kiseb ilgowl tad-draw. Però il-Leverkusen re©g˙u qabdu jiddominaw l-azzjoni. Fil-61 minuta log˙ob, Sidney Sam re©a’ niΩΩel ismu fuq illista tal-iskor u g˙axar minuti wara Castro ssi©illa rreb˙a g˙al-Leverkusen. Il-Mainz ukoll g˙addejjin minn faΩi poΩittiva. Dan wara li lbiera˙ kisbu t-tieliet reb˙a minn tlieta. Il-Mainz 05 g˙elbu lillWolfsburg bl-iskor ta’ 2-0. IΩ-Ωew© gowls waslu fit-tieni taqsima minn Maxim Choupo-Moting u Nicolai

LEWIS HAMILTON

JIBDA MILL-EWWEL POÛIZZJONI FIL-BELÌJU

poΩizzjoni rispettivament. Is-sewwieq l-ie˙or talLotus, Romain Grosjean spiçça fis-seba’ poΩizzjoni u s-sewwieq tal-Ferrari, Felipe Massa, spiçça fl-10 poΩizzjoni. L-IngliΩ Max Chilton kiseb l-aqwa poΩizzjoni fil-karriera tieg˙u wara li spiçça fis-16-il

R 3 3 3 3 2 2 2 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

D 0 0 0 0 1 0 0 2 0 0 2 1 1 1 0 0 0 0

T 0 0 0 0 0 1 1 0 2 2 1 2 2 2 2 2 2 2

F 7 8 6 7 9 2 4 10 4 6 4 5 4 4 2 1 0 1

K 1 3 1 3 3 1 4 6 4 7 6 8 9 9 4 3 5 7

P 9 9 9 9 7 6 6 5 3 3 2 1 1 1 0 0 0 0

Max Kruse jissielet ma’ Gonzalo Castro

IL-FORMULA 1

Is-sewwieq tal-Mercedes Lewis Hamilton g˙eleb liΩΩew© sewwieqa tal-Red Bull, fil-provi uffiçjali fil-Bel©jum. G˙al Hamilton din kienet ir-raba’ konsekuttiva li reba˙ il-pole position. Fit-tieni u t-tielet poΩzzjoni kklassifikaw Sebastian Vettel u Mark Webber rispettivamet. Hamilton g˙eleb lil Vettel b’0.188 ta’ sekonda. Is-sewwieq l-ie˙or talMercedes, Nico Rosberg spiçça fir-raba’ poΩizzjoni. F’mument partikolari, issewwieq tal-Force India Paul Di Resta kien g˙addej bl-a˙jar ˙in, però finalment kellu jikkuntenta bil-˙ames poΩizzjoni. Is-sewwieq tal-McLaren Jenson Button kklassifika fis-sitt poΩizzjoni. Min-na˙a l-o˙ra, iΩ-Ωew© sfidanti g˙attitlu, ji©ifieri Kimi Raikkonen u Fernando Alonso, kellhom jikkuntentaw bit-tmien u d-disa’

L 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2

poΩizzjoni. Fil-quççata tal-klassifika tas-sewwieqa qed jiddomina Vettel b’172, fit-tieni poΩizzjoni nsibu lil Kimi Raikkonen b’134 punt u fittielet poΩizzjoni lis-sewwieq tal-Ferrari, Fernando Alonso, b’punt inqas minn ta’ qablu, ji©ifieri 133 punt.

Muller. Fl-64 minuta log˙ob, Wolfsburg spiççaw jilag˙bu b’10 plejers wara li Luiz Gustavo rçieva t-tieni karta safra. Partita li offriet spettaklu ta’ gowls kienet dik bejn ilHoffenheim u l-Freibug. Bejniethom it-tnejn, iΩ-Ωew© timijiet skurjaw sitt gowls. Hoffenheim wara 9 minuti log˙ob skurjaw permezz ta’ Sejad Salihovic wara li ma falliex minn 11-il metru. L-istess plejer tkeçça wara li deher jerfa’ idejh fuq Oliver Baumann. Oliver Song kiseb il-gowl tad-draw g˙al Freiburg. Kevin Volland irrisponda g˙al Hoffenheim. 4 minuti wara Karim Guede po©©a lill-Freiburg ras

imb’ras mal-avversarji. Il-Freiburg da˙lu jistrie˙u bi plejer anqas wara li Francis Coquelin irçieva ttieni karta safra ftit sekondi wara li rçieva l-ewwel wa˙da. Il-Freiburg fis-66 minuta log˙ob marru g˙all-ewwel darba fil-vanta©© però ma tantx damu jgawdu dan ilvanta©© g˙ax g˙axar minuti wara, il-Hoffenheim kisbu lgowl tad-draw permezz ta’ Strobl. Fid-90 minuta log˙ob, Admir Mehmedi, kien ittieni plejer li tkeçça g˙allFreiburg. Il-Hertha Berlin g˙elbu lillHamburger bl-iskor ta’ 1-0. L-unika gowl tal-partita wasal kwarta mit-tmiem permezz ta’ Adrian Ramos.

SERIE A

RIÛULTATI

MILAN

Verona v AC Milan Sampdoria v Juventus

JIBDEW FUQ NOTA ÓAÛINA

2-1 Tard

FIXTURES g˙al-lum Inter v Genoa Cagliari v Atalanta Lazio v Udinese Livorno v Roma Parma v Chievo Napoli v Bologna Torino v Sassuolo

18.00 20.45 20.45 20.45 20.45 20.45 20.45

F’partita li kienet ikkaratterizzata minn deçiΩjonijiet kontroversajli mir-referee Gianpaolo Calvarese, il-Verona bdew lewwel partita tag˙hom fis- FIXTURES g˙al-g˙ada Seria A wara ˙dax-il sena Fiorentina v Catania 20:45 b’reb˙a ta’ 2-1 fuq il-Milan. It-tim ta’ Max Allegri feta˙ lKLASSIFIKA SERIE A iskor wara biss 14-il minuta log˙ob permezz tal-plejer ta’ L R D T F K P nofs il-grawnd Andrea Poli. Hellas Verona 1 1 0 0 2 1 3 Il-Verona wie©bu ftit qabel Juventus 1 0 1 0 0 0 0 ma ntemmet l-ewwel taqsima Sampdoria 1 0 1 0 0 0 0 permezz ta’ Luca Toni, Atalanta 0 0 0 0 0 0 0 Bologna 0 0 0 0 0 0 0 b’daqqa ta’ ras b’sa˙˙itha. 0 0 0 0 0 0 0 Fit-tieni taqsima, il-Verona Cagliari 0 0 0 0 0 0 0 komplew fejn ˙allew fl-ewwel Catania taqsima u operaw bil-kontra ChievoVerona 0 0 0 0 0 0 0 Fiorentina 0 0 0 0 0 0 0 attakk. 0 0 0 0 0 0 0 L-eks attakkant tal-Italja ta Genoa Inter 0 0 0 0 0 0 0 vanta©© lill-Verona wara Lazio 0 0 0 0 0 0 0 daqqa ta’ ras li ma falliex Livorno 0 0 0 0 0 0 0 minn kross tajjeb ta’ Bosko Parma 0 0 0 0 0 0 0 Jankovic u g˙eleb lil Christian Roma 0 0 0 0 0 0 0 Abbiati. Sassuolo 0 0 0 0 0 0 0 Kienu hemm diversi okkaΩ- Napoli 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 jonijiet fejn il-Milan appellaw Torino 0 0 0 0 0 0 0 g˙all- penalty, iΩda l-uffiçjali Udinese AC Milan 1 0 0 1 1 2 0 rrifjutaw il-protesti.

Sports

25.08.2013

preMier inGliÛ

l-arSenal u l-liVerpool jirbÓu barra Minn DarhoM Barra minn darhom l-Arsenal g˙elbu lill-Fulham bl-iskor ta’ 1-3, f’Craven Cottage. Lukas Podolski skurja fiΩ-Ωew© taqsimiet. Il-Gunners kienu ©ejjin minn reb˙a sodisfaçenti ta’ 30 kontra l-Fenerbahce filkwalifikazzjonijiet g˙açChampions League. Wara 14-il miunta log˙ob il-Gunners fet˙u l-iskor permezz ta’ Giroud. Posolski g˙amilhom tnejn fil-41 minuta log˙ob u 20 minuta mittmiem, il-ÌermaniΩ issi©illa rreb˙a. Is-sostitut tal-Fulham, Darren Bent, mill-viçin ma falliex u skurja l-gowl talbandiera. F’St James Park, ma ©ie skurjat l-ebda gowl. Kemmm Newcastle United u West Ham issieltu, però Ω-Ωew© timijiet qasmu l-punti. Mark Hughes ra lit-tim tie˙u jdawwar telfa f’reb˙a kontra l-Crystal Palace. Dawn tal-a˙˙ar skurjaw fil31 minuta log˙ob permezz ta’ Chamakh. Fit-tieni taqsima l-iStoke ˙ar©u determinati u ©abu l-gowl tad-draw permezz ta’ Adam fit-58 minuta. Erba’ minuti wara, Shawcross po©©a lil Potters fil-vanta©©. G˙ada filg˙axija jkun hemm il-partita mistennija, fejn f’Old Trafford, ilManchester United ser jilqg˙u f’darhom lit-tim taçChelsea. David Moyes g˙adu jrid jiddeçiedi jekk hux ser jinkludi lil Wayne Rooney fl-iskwadra

RIÛULTATI Fulham v Arsenal Everton v West Brom Hull v Norwich Newcastle U v West Ham Southampton v Sunderland Stoke v Crystal Palace Aston Villa v Liverpool

1-3 0-0 1-0 0-0 1-1 2-1 0-1

FIXTURES g˙al-lum Cardiff v Man City Tottenham v Swansea

17.00 17.00

FIXTURES g˙al-g˙ada Man Utd v Chelsea

21.00

KLASSIFIKA

Podolski jiskurja darbtejn kontra l-Fulham

biex jaffaççja lit-tim ta’ Mourinho. Ir-Red Devils g˙andhom g˙add ta’ plejers li mhumiex g˙ad-dispoΩizzjoni ta’ Moyes min˙abba injuries. Fost dawn il-plejers insibu lil Young, Rafael u Hernandez li qed isofru w©ie˙ fil-hamstring, Nani, Powell, Fletcher u Evans. Min-na˙a l-o˙ra, Mourin-ho mhux ser ikollu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u lil Kalas li

ghandu saqajh miksura u Luiz li g˙andu w©ieg˙ filhamstring. Jekk il-partita t’g˙ada tintreba˙ mit-tim taç-Chelsea, dan ikun l-ewwel tim li qatt reba˙ Ωew© partiti talPremier League f’Old Trafford, f’temp ta’ sena. Intant, il-kowç tal-United, matul din il-©img˙a sostna li l-United g˙andhom bΩonn uçu˙ ©odda però mhumiex ta˙t pressjoni sabiex jag˙mlu

dan. It-tentattivi sabiex jinkisbu Thiago Alcantara, Cesc Fabregas, Leighton Baines u Marouane Fellani, fallew. Min-na˙a tag˙hom, matul din il-©img˙a, iç-Chelsea kisbu l-akkwist tal-plejer ta’ nofs il-grawnd Willian, millklabb Russu Anzhi Makhachkala. Il-Liverpool g˙elbu lillAston Villa barra minn darhom bl-iskor ta’ 1-0.

Chelsea Liverpool West Ham U Southampton Manchester City Man United Tottenham H Arsenal Aston Villa Stoke City Fulham Hull City Everton Norwich City Sunderland West Brom Newcastle U Crystal Palace Cardiff City Swansea City

L 2 2 2 2 1 1 1 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1

R 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

D 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 1 1 1 0 0 0

T 0 0 0 0 0 0 0 1 2 1 1 1 0 1 1 1 1 2 1 1

F 4 2 2 2 4 4 1 4 4 2 2 1 2 2 1 0 0 1 0 1

K 1 0 0 1 0 1 0 4 4 2 3 2 2 3 2 1 4 3 2 4

P 6 6 4 4 3 3 3 3 3 3 3 3 2 1 1 1 1 0 0 0

L-unika gowl tal-partita wasal minn Daniel Sturridge wara li skurja fil-21 minuta log˙ob. Din kienet l-ewwel darba li l-Liverpool reb˙u l-ewwel Ωew© partiti tal-kampjonat f’˙ames snin. Barra minn hekk, ilhom ma ji©u meg˙luba g˙al dawn l-a˙˙ar 10 log˙biet fil-kampjonat. Daniel Sturridge skurja tmien gowls fl-a˙˙ar 7 wirjiet filkamjonat IngliΩ.

Moto Gp

Cal CrutChlow jirbaÓ il-pole f’brno

Il-Brittaniku Cal Crutchlow, kiseb it-tieni pole position filkarriera tieg˙u fil-MotoGP. F’dan il-Gran Prix, li qed isir fir-Repubblika Çeka, ser naraw lil Ispanjol jibda mittieni poΩizzjoni. Il-leader tal-klassifika Marc Marquez, ser jibda mit-tielet poΩizzjoni. Dan Pedrosa ser ikun qed jibda mir-raba’ poΩizzjoni u Jorge Lorenzo mill-˙ames poΩizzjoni. Cal Cruthchlow, li g˙andu

27 sena, sar l-ewwel sewwieq Brittaniku, li f’˙dax-il sena qatt kiseb l-ewwel poΩizzjoni fil-provi uffiçjali. Barra minn hekk, f’dawn il-provi uffiçjali, huwa kiseb l-iktar ˙in veloçi li qatt inkiseb f’Assen. Il-klassifika tas-sewwieqa: Marquez - 188 punt Pedrosa - 167 punt Lorenzo - 153 punt Valentino - 130 punt Crutchlow - 127 punt

Sports

25.08.2013

futboL maLtI

ÓaL-baLzaN jIrbÓu LIr-rabat b’gowL kuLL taqsIma dew b’xutt minn tarf ilkaxxa ta’ Micallef, li g˙adda ftit barra. Fl-24 minuta, xutt b’sa˙˙tu mil-lemin ta’ FIRAS ABOULEZZ kien devjat minn Azzopardi biex qarraq g˙al kollox bil-gowler Velimirovic u spiçça fixxibka. Ûew© minuti wara Negrin kien g˙oddu ˙asad lillgowler Rabti meta x-xutt tieg˙u kien devjat minn Carapic. Fit-38 minuta Scicluna qala’ minn fuq illinja daqqa ta’ ras ta’ Licari, biex salva s-sitwazzjoni g˙al Balzan. Minuta minn tmiem lewwel taqsima, Avila Perez tilef okkaΩjoni tad-deheb biex jikseb id-draw g˙allAjax, meta xxuttja mil-lemin bil-gowler Martinez isalva. Fil-65 minuta, freekick brillanti ta’ Pendas laqat illasta ta’ Balzan. G˙axar minuti wara rRabat pattew g˙al dan innuqqas meta Óal-Balzan irduppjaw. Xutt tajjeb ta’

STEVE BEZZINA mix-xellug, ma ta ebda çans lill-gowler Velimirovic. Fit-82 minuta Negrin laqat il-mimduda b’daqqa ta’ ras minn korner ta’ Aboulezz. Tliet minuti wara l-gowler tar-Rabat laqa’ xutt b’sa˙˙tu tas-sostitut Darmanin. BALZAN Y: Martinez, Grima, Micallef (Borg 88), Negrin (Darmanin 82), Vignaroli, Bezzina, Spiteri, Calabretta, Pereira, Scicluna, Aboulezz. KOWÇ: Riccardo Tumiatti. RABAT A: Velimirovic, S Gauci, Falzon, Carapic, Pendas, Azzopardi, Pelaez, C Gauci (Tanti 76), Bajada (Felice 70), Licari (Micallef 62), Avila Perez. KOWÇ: Steve D’Amato SKURJAW: Firas Aboulezz (B) 24 min, Steve Balzan (B) 75 min. PLEJER TAL-LOGÓBA: Daniel Miguelez Martinez REFEREE: Marco Borg

Ritratti: STEPHEN GATT

It-tim immexxi minn Riccardo Tumiatti, il-Balzan Youths, kien minn qabel din il-partita qieg˙ed jispera li jie˙u t-tliet punti minn fuq Rabat Ajax, wara li feta˙ lista©un il-©img˙a l-o˙ra bi draw ta’ 2-2 miksub b’gowl fl-a˙˙ar kontra wie˙ed mittimijiet il-©odda tal-Premier, Vittoriosa Stars. Fil-fatt huma rnexxielhom jil˙qu lg˙an li niΩlu g˙ali˙ b’reb˙a b’gowl f’kull taqsima. IΩ-Ωew© timijiet kellhom plejer Spanjol jag˙mel iddebutt tieg˙u f’din il-partita. Óal-Balzan kellhom lil Jose’ Luis Armario Negrin, leksplejer tar-Rabat, jilg˙ab g˙all-ewwel darba mag˙hom, filwaqt lir-Rabat kellhom lil Moises Avila Perez jiddebutta. Wara kwarta log˙ob irRabat resqu qrib il-gowl meta Avila Perez approfitta minn pass lura tad-difiΩa, iΩda ix-xutt tieg˙u kien imblukkat. Tliet minuti wara, Óal-Balzan irrispon-

IN-Naxxar LIoNs jIksbu L-ewweL rebÓa fIL-PremIer

IL-PremIer League maLtI * KLASSIFIKA U L-AQWA SKORERS SAL-LOGÓBA TAS-18.30

L-aqwa skorers

kLassIfIka Balzan Y Naxxar L Sliema W. Birkirkara Valletta Hibs Victoriosa S Mosta Rabat A Tarxien R Qormi Floriana

L 2 2 1 1 1 1 1 1 2 1 2 1

R 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0

D 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1

T 0 0 0 0 0 0 0 1 2 1 2 0

F 4 3 4 2 2 2 2 1 1 0 1 1

K 2 2 0 1 1 2 2 2 4 1 6 1

+/- Pti 2 4 1 4 4 3 1 3 1 3 0 1 0 1 -1 0 -3 0 -1 0 -5 0 0 -5

Plejer 1. Andrea Navarra 2.Stanley Okawuchi 3.Oscar Guerrero 4.Frank Temile 5.Gilmar da Silva Ribeiro

Tim Sliema W Sliema W Vittoriosa S B’Kara Naxxar L

LOGÓOB GÓAL LUM

Log˙ob g˙al-lum Grawnd Nazzjonali Mosta vs Vittoriosa S 18.30 Hibs vs Valletta 20.30

Gowls 2 2 2 2 2

Wara d-debutt fil-Premier il©img˙a l-o˙ra meta kisbu lewwel punt fi draw ta’ 1-1 kontra l-Floriana, issa inNaxxar Lions komplew fejn ˙allew b’reb˙a din id-darba ta’ 2-1 kontra Óal-Qormi. It-tim li qed jitmexxa minn Tommaso Volpi, ÓalQormi, wara d-diΩappunt tal-©img˙a l-o˙ra fit-telfa kbira ta’ 4-0 kontra Sliema Wanderers, issa sofrew din it-telfa kontra tim li g˙adu ©did fil-Premier u li Ωgur m’g˙andux l-esperjenza li g˙andhom huma. In-Naxxar kienu l-ewwel li kellhom tentattiv lejn illasta avversarja meta wara Ωew© minuti log˙ob xutt ta’ Rocha Da Silva minn barra l-kaxxa g˙adda g˙oli. It-tliet gowls ta’ din il-partita kollha kienu skurjati flewwel taqsima. It-tnejn talLions waslu t-tnejn minn Ribeiro fi spazju ta’ Ωew© minuti. Fit-18-il minuta, freekick dirett ta’ GILMAR DA SILVA RIBEIRO spiçça fis-saqaf tax-xibka. Ûew© minuti wara l-istess GILMAR DA SILVA RIBEIRO seraq ballun lid-difiΩa Qormija fi tliet kwarti talgrawnd, avvanza u x’˙in deherlu li g˙andu viΩjoni tajba tal-lasta, xxuttja g˙arrokna tax-xibka biex irdoppja l-skor g˙an-Naxxar u g˙eleb lill-gowler Qormi Matthew Farrugia g˙at-tieni darba fi spazju qasir ˙afna. Wara 26 minuta Rocha Da Silva laqat il-lasta g˙an-

Naxxar wara korner ta’ Doffo. Il-gowl ta’ konsolazzjoni g˙al Óal-Qormi wasal fil˙in miΩjud tal-ewwel taqsima, meta minn freekick, inqalg˙et ta˙wida quddiem il-lasta u RODERICK SAMMUT skorja minn qag˙da çentrali. Tliet minuti fit-tieni taqsima s-sostitut Falzon ittestja lil Farrugia fil-lasta Qormija, iΩda l-gowler salva tajjeb. F’din it-taqsima se˙˙u diversi attakki, iΩda l-ebda wie˙ed minnhom ma wassal g˙al gowl u lanqas g˙al xi attakk tajjeb ˙afna. Il-ma©©oranza tal-attakki kienu g˙al attakk Naxxari, b’Doffo Rocha Da Silva jkunu xewka fid-difiΩa Qormija spiss ˙afna. QORMI: Farrugia, Sammut, Effiong, Caruana (Santaguida 89), Sammut, Bezziccheri (Chetcuti 71), Bugeja, Vella, Pisani, Bellucci, Grech. KOWÇ: Tommaso Volpi NAXXAR L: Azzopardi, Briffa, Buhagiar, Decesare, Lopez de Sousa, Scerri (Falzon 30), Rebeiro (Osi Lucky 84), Cassar, Rocha da Silva, Doffo, Silva dos Santos. KOWÇ: Winston Muscat. SKURJAW: Gilmar da Silva Ribeiro (N) 18 u 20 minuta, Roderick Sammut (Q) 45 minuta, PLEJER TAL-LOGÓBA: Gilmar Da Silva Ribeiro. REFEREE: Clayton Pisani

A˙barijiet

25.08.2013

il-Ìlieda KonTra l-preKarjaT

il-gvern Ma jeSKludix li r-regoli l-Ìodda jiÌu appliKaTi gÓal KunTraTTi eÛiSTenTi Il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali Helena Dalli, waqt wa˙da millaqg˙at tal-Kunsill Malti g˙allIΩvilupp Soçjali u Ekonomiku (l-MCESD), sa˙qet illi l-Gvern mhuwiex jeskludi illi r-regoli l©odda li dda˙˙lu riçentement dwar l-g˙oti ta’ kuntratti pubbliçi ©odda, li jeskludu lil kull min i˙addem impjegati b’kundizzjonijiet ta’ prekarjat, ji©u applikati wkoll g˙all-kuntratti li ilhom fis-se˙˙. F’˙ar©a preçedenti ta’ din ilgazzetta, kien tqajjem il-kaΩ ta’ care workers impjegati ma’ CareMalta Limited li, ftit minuti wara li spiççaw il-©urnata taxxog˙ol tag˙hom ma’ din ilkumpannija, issej˙u lura fl-istess post tax-xog˙ol biex jag˙mlu l-istess tip ta’ ˙idma li kienu qeg˙din jag˙mlu fissig˙at ta’ qabel, imma diddarba minn kumpannija o˙ra tal-istess sidien, HR Services Limited. Dan it-tip ta’ mani©© isir biex g˙as-sig˙at li ja˙dmu ekstra fuq il-©urnata normali tax-xog˙ol, limpjegati ma jit˙allsux bir-rata tal-overtime, imma jit˙allsu birrata ta’ ©urnata normali taxxog˙ol. Fost il-miΩuri li kienu ©ew im˙abbra fl-MCESD minn Noel Vella, Direttur g˙ar-Relazzjonijiet tax-Xog˙ol u l-Impjiegi, hemm li ting˙ata garanzija li sservizzi ma jing˙atawx lil

˙addie˙or (subcontracted). Dan bil-g˙an li tevita sitwazzjoni fejn kumpannija titfa’ fuq kumpanija o˙ra s-sig˙at Ωejda li ja˙dmu l-˙addiema. Din issir ta’ sikwit bil-g˙an li jkun evitat li tit˙allas sahra. Proprju din hija s-sitwazzjoni tal-impjegati ta’ CareMalta Limited, li jit˙addmu millkumpannija tal-istess sidien HR Services Limited g˙as-sig˙at ekstra fuq il-©urnata normali tax-xog˙ol. Il-Gvern ippropona wkoll li ma jing˙atax tender fejn ixxog˙ol ikun se jsir minn ˙addiema li huma rre©istrati b˙ala self-employed minflok ma jkunu inga©©ati b˙ala impjegati. Il-Gvern qieg˙ed jis˙aq li lkumpanniji li jie˙du tenders talGvern ikunu rre©istraw il˙addiema tag˙hom mal-ETC u l-˙addiema jridu jkunu inga©©ati b’kuntratt tax-xog˙ol bil-miktub. Il-Gvern qieg˙ed jeΩi©i wkoll li l-˙addiema jridu jing˙ataw payslips dettaljati mad-d˙ul talpagi, kif ukoll li l-pagi jkunu depoΩitati f’kontijiet bankarji. Il-kumpanniji jridu wkoll iΩommu l-attendenza tal-impjegati biex ikun verifikat li l-impjegati qed ja˙dmu b’mod regolari. Ta’ min wie˙ed jg˙id li CareMalta Limited kienet

ing˙atat diversi kuntratti millGvern Nazzjonalista li g˙ad fadlilhom snin twal biex jintemmu, fosthom dak tal-Mellie˙a Home li jiskadi fl-2032, dak taΩÛejtun Home li jiskadi fl-2028 u dak ta’ Zammit Clapp li jiskadi fl-2018. Din il-gazzetta staqsiet lillMinistru jekk il-Gvern huwiex se joqg˙od jistenna sakemm dawn il-kuntratti jiskadu snin twal o˙ra qabel ma jkun f’poΩizzjoni jiΩgura illi mhumiex qeg˙din jintuΩaw prattiçi abbuΩivi ta’ xog˙ol. Il-Ministru Dalli wie©bet li lGvern mhuwiex jeskludi illi lkundizz-jonijiet li dda˙˙lu g˙all-g˙oti ta’ kuntratti ©odda jkunu applikati wkoll g˙al kuntratti li fadlilhom snin twal biex jiskadu.

Karozza Tinqaleb FiT-TelgÓa Ta’ San MarTin Ilbiera˙ g˙all-˙abta tas-sieg˙a u kwarta ta’ wara nofsinhar se˙˙ inçident tat-traffiku fejn vettura tal-g˙amla Honda Civic inqalbet fit-Telg˙a ta’ San Martin, il-Wardija. Minn st˙arri© li sar irriΩulta li x-xufier, ©uvni ta’ 22 sena mill-Óamrun, g˙al xi ra©uni tilef il-kontroll tal-vettura, kellu impatt ma’ ˙ajt, inqaleb u baqa’ jitkaxkar g˙al diversi metri fuq is-saqaf. Fl-istess vettura kien hemm ukoll passi©©ier, ©uvni ta’ 22 sena residenti r-Rabat. Fuq il-post issej˙u l-membri midDipartiment tal-Protezzjoni Çivili li assistew sabiex jin˙ar©u dawn il-persuni mill-vettura. Issej˙et ukoll ambulanza li ˙adet lix-xufier l-Isptar Mater Dei g˙all-kura me˙tie©a. Ix-xufier tal-vettura sofra minn ©rie˙i ta’ natura gravi, iΩda mhux fil-periklu tal-mewt, filwaqt li l-passi©©ier ma sofra lebda ©rie˙i. L-investigazzjonijiet tal-Pulizija g˙adhom g˙addejjin.