KullHadd 24.11.2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

REAzzjONI TAl-

ARTIsTI fUq IÇ-ÇENsURA Il-Óadd 24 ta’ Novembru, 2013 Óar©a Nru 1,063

Ara pa©na 4

Prezz ›0.80

EMIssjONIjIET fIl-PORT ÓIElEs

Din il-gazzetta tinsab infurmata li fi Ωmien xahar kien hemm Ωew© inçidenti fil-Port Óieles li wasslu g˙al emissjonijiet minn tankers li kienu qed ji©u trasportati. B’xorti tajba jidher li fiΩ-Ωew© inçidenti ma kienx hemm kontaminazzjoni tal-ba˙ar. Dawn iΩ-Ωew© inçidenti se˙˙ew fuq il-parti talport mag˙rufa b˙ala Terminal 2, u t-tnejn jidher li

se˙˙ew fl-istess ˙inijiet, çjoè kmieni waranofsinhar. Filwaqt li l-emissjonijiet mill-ewwel inçident intqal li kienu jikkonsistu biss f’alko˙ol, l-emissjonijiet mit-tieni inçident kienu jinvolvu likwidu tossiku mag˙ruf b˙ala rust inhibitor jew corrosion inhibitor.

WIRT TA’ NDÓIl U TgERfIx f’MATER DEI

L-g˙aqda ambjentali g˙al BirΩebbu©a (BEAG) qalet li b’rabta mal-ewwel inçident il-MEPA ma ©ietx mg˙arrfa kif suppost, u g˙alhekk il-BEAG ©ibdet l-attenzjoni tal-MEPA. Fit-tieni inçident, iΩda, ir-rapport ing˙ata lill-MEPA skont il-prassi. Ara pa©na 3

ÓATRIET ÌODDA fl-AIR MAlTA U l-ENEMAlTA

Ritratt: JOE CAMENZULI F’konferenza stampa li g˙amel ilbiera˙ John Dalli, il-konsulent tal-Gvern dwar is-Sa˙˙a, huwa ppreΩenta r-rapport tieg˙u dwar l-istat tal-Isptar Mater Dei. F’dan ir-rapport ˙are© b’mod çar kif il-Gvern Nazzjonalista ˙alla jiΩviluppaw, u ˙afna drabi anke ggrava, nuqqasijiet kbar li ©abu s-servizz tas-Sa˙˙a Pubblika kwaΩi insostenibbli. Dan l-isptar, li kellu jkun state of the art, spiçça vittma ta’ tmexxija baΩwija li swiet liç-çittadini Maltin u G˙awdxin miljuni kbar u tathom servizz li kien ta’ kwalità ferm inqas milli kien imwieg˙ed. Il-gravità tas-sitwazzjoni wasslet lil Dalli biex jirrakkomanda riforma estensiva biex mhux biss Mater Dei, imma ssistema tas-Sa˙˙a kollha ti©i mmodernizzata ˙alli tag˙ti s-servizz li jixraqlu lpoplu. Ara pa©na 2

Louis Giordimaina n˙atar b˙ala Uffiçjal Kap EΩekuttiv Nominat tal-Air Malta, filwaqt li l-post vakanti tieg˙u b˙ala Kap EΩekuttiv tal-Enemalta issa mistenni jimtela’ minn Frederick Azzopardi. IΩ-Ωew© ˙atriet ©ew im˙abbra lbiera˙ mill-Air Malta u mill-Ministeru g˙all-Ener©ija u l-Konservazzjoni tal-Ilma rispettivament. Giordimaina u Azzopardi mistennija jibdew ja˙dmu fil-karigi l-©odda tag˙hom minn Jannar li ©ej. T˙abbar ukoll li Dr John Abela se jin˙atar Chairman tal-ARMS, filwaqt li Tony Meilaq se jkun qed jirriΩenja minn Chairman g˙all-Korporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma u ta’ Arms Ltd biex jag˙ti kontribut f’oqsma o˙ra. Ara pa©na 8

A˙barijiet

24.11.2013

John Dalli JippreÛenta r-rapport Dwar Mater Dei

inÓlew MilJUni KBar Ir-rapport ippreΩentat minn John Dalli intitolat Mater Dei Hospital: A Better Social Return wera b’mod çar in-nuqqasijiet gravi li ˙alla warajh il-Partit Nazzjonalista. F’kull aspett kopert mill-istudju tispikka ˙ela u traskura©ni li swiet miljuni kbar f’taxxi liç-çittadini Maltin. LIAM GAUCI janalizza l-punti prinçipali ta’ dan ir-rapport. x’kienu l-kwalifiki tag˙hom. Din in-nuqqas ta’ kapaçità ˙are© fil-bera˙ hekk kif dawn l-individwi ppruvaw jimplimentaw ideat, li minkejja l-fatt li dehru tajbin fuq il-karta, filprattika Ωiedu fuq il-problemi li kien hemm di©à.

Ir-rapport ta’ Dalli ˙alla tog˙ma qarsa f’˙alq ˙afna Maltin. Wara snin ta’ biΩa’ li sservizz tas-sa˙˙a pubblika ma kienx ser jibqa’ b’xejn min˙abba li l-ispejjeΩ involuti dehru li kienu qeg˙din isiru insostenibbli, issa g˙andna lprovi li dawn l-ispejjeΩ kienu frott amministrazzjoni traskurata u ming˙ajr viΩjoni çara.

Rakkomandazzjonijiet

F’dan ir-rigward to˙ro© stampa ta’ anarkija fi ˙dan l-Isptar Mater Dei fejn ma kienx çar min qieg˙ed imexxi xiex. Dan wassal biex il-pazjenti li ji©u bΩonn is-servizz, minflok isibu kura u wens, jispiççaw jinqabdu f’sistema baΩwija u inçerta minkejja l-fatt li kienu qeg˙din i˙allsu miljuni kbir f’taxxi fis-settur tas-sa˙˙a. Fil-fatt, barra n-nefqa kapitali li saret biex inbena l-Isptar Mater Dei, hemm ukoll investiment ta’ madwar €230 miljun fis-sena li skont Dalli kien isir ming˙ajr sistema ta’ kontroll amministrattiv serju. Ir-riΩultat ta’ din it-traskura©ni kienet li, mhux biss in˙lew flejjes kbar imma l-pazjenti t˙allew ming˙ajr il-mediçini u strumenti mediçi f’mumenti ta’ bΩonn. Huwa dan l-investiment kbir li jag˙mel l-eΩistenza ta’ dawn in-nuqqasijiet fatt skandaluΩ fl-opinjoni ta’ Dalli. Fl-opinjoni tieg˙u, wie˙ed kien jippretendi li r-rendiment tas-sistema tas-sa˙˙a kellu jkun ferm ikbar bil-flejjes li ntefqu fih. G˙aldaqstant, ir-rapport isostni li min˙abba l-iskala talproblemi fis-settur tas-Sa˙˙a, l-unika mod kif din tista’ ti©i fit-triq it-tajba hija permezz ta’ riforma estensiva. Ta˙wid fix-shifts Dalli kkritika wkoll il-mod kif kien jitqassam ix-xog˙ol fost listaff ta’ Mater Dei. Hawnhekk huwa sab li g˙al 3242 ˙addiem – numru li jeskludi l-

istaff kliniku – kien hemm 534 struttura ta’ shifts differenti. Dan ˙oloq sitwazzjoni ta’ anarkija totali fejn ˙afna mill˙addiema kellhom struttura ta’ shifts differenti, minkejja l-fatt li jkopru l-istess rwol. Dan ilfatt ikkumplika x-xog˙ol ta’ min jikkalkula l-pagi tal˙addiema, hekk kif il-bidu u t-tmiem tax- shifts kien ivarja ˙afna bejn ˙addiem u ie˙or, Ag˙ar minn hekk, dan innuqqas ta’ konsistenza wassal g˙al kaΩijiet fejn operazzjonijiet ittardjaw min˙abba li lmembri tat-tim mediku ma jirrappurtawx g˙ax-xog˙ol fl-istess ˙in. Barra minn hekk, instabu wkoll kaΩijiet fejn infermiera temmew ix- shift tag˙hom f’nofs operazzjoni: fatt li mhux biss kien deskritt b˙ala ineffiçjenti, imma wkoll

perikoluΩ g˙as-sa˙˙a tal-pazjenti. Inventarju baΩwi Fost l-aspetti li ©ew ikkritikati fir-rapport kienet is-sistema informatika tal-Isptar Mater Dei. Hawnhekk Dalli sab li ma kien hemm l-ebda ˙jiel ta’ sistema integrata, fatt li wassal g˙all-Isptar biex jiddependi fuq entitajiet esterni b˙allMITA u min jissuplixxi lmediçini u l-attrezzatura medika. Din is-sistema ˙olqot sitwazzjoni fejn tirrenja lburokrazija u nd˙il estern li jΩomm lura x-xog˙ol tal-istess sptar. Min˙abba f’hekk, ilGvern preΩenti ˙a passi biex tin˙oloq sistema informatika in-house ma˙luqa u amministrata minn ©ewwa l-isptar stess. Il-mod traskurat kif ©ie amministrat l-inventarju farmaçewtiku wassal biex diversi prodotti jinsterqu jew jiskadu, fatt li ©ab telf ta’ miljun ta’ ewro. Fil-fatt, anke meta Dalli pprova jsib xi tip ta’ inventarju, huwa sab biss stima ©enerika tal-˙aΩna li ma kinitx tajba biΩΩejjed biex wie˙ed jifhem x’hemm bΩonn li ji©i ordnat. Madankollu, Dalli qal li dan in-nuqqas qieg˙ed ji©i indirizzat mill-Gvern preΩenti. Kienu jafu u m’g˙amlu xejn Fir-rapport tieg˙u Dalli fakkar li l-Gvern Nazzjonalista kien jaf bil-problemi. Dan jo˙ro© mill-fatt li anke fi Ωmienu kien intalab li jsir rapport ta’ dan ittip. Ir-rapport sar mill-John Hopkins Hospital (JHH) bejn l-2011 u l-2012, u fih saru diversi rakkomandazzjonijiet li fl-opinjoni ta’ Dalli kienu ta’ min jibni fuqhom.

Madankollu, il-Gvern Nazzjonalista, wara li nefaq €1.3 miljun mit-taxxi taç-çittadini biex ikkommissjona r-rapport tal-JHH, g˙aΩel li jpo©©uh fuq xkaffa u ˙afna mill-problemi t˙allew jiggravaw. Fejn kien hemm aspetti li fihom il-Gvern Nazzjonalista kellu d-dmir li jintervieni u m’g˙amel xejn, kien hemm o˙rajn fejn inda˙al fejn ma jesg˙ux. Hawnhekk Dalli kkritika b’mod speçjali l-mod kif il-Gvern preçedenti appunta persuni f’poΩizzjonijiet g˙olja ming˙ajr ma interessa ru˙u

Ir-rapport sostna li, minkejja lfatt li s-settur tas-sa˙˙a huwa wie˙ed kompless, di©à jeΩistu mudelli ta’ organizzazzjoni u implimentazzjoni tajbin li jwasslu g˙al servizz ta’ kwalità fejn tid˙ol il-kura tal-pazjent. Hawnhekk irrakkomanda li x-xog˙ol tal-Fondazzjoni g˙as-Servizzi Mediçi (FMS) jinbidel minn dik tal-amministrazzjoni tal-façilitajiet u pro©etti g˙al wie˙ed ta’ group holding company ta˙t ilMinisteru tas-Sa˙˙a li jo˙loq standards u proçessi komuni tul is-servizz tas-sa˙˙a kollu. Ir-rapport fakkar ukoll li servizz tas-sa˙˙a tajjeb ma jiddependix biss mill-kwalità talapparat li jintuΩa, imma wkoll mill-livell ta’ ta˙ri© li jkollu listaff li juΩah. G˙alhekk, Dalli ssu©©erixxa li pajjiΩna jipprova jattira esperti mediçi barranin biex i˙arr©u lill-kollegi Maltin. Fl-istess ˙in g˙andhom jing˙ataw opportunitajiet lillMaltin biex i©ibu esperjenza barra minn Malta sabiex pajjiΩna jie˙u l-massimu mill-kapital ta’ talent lokali li g˙andu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u. Fl-a˙˙ar Dalli qal li s-settur tas-Sa˙˙a qieg˙ed jinbidel minn wie˙ed reattiv g˙al wie˙ed preventiv. Hawnhekk ta l-eΩempju tad- diagnostic genomic-based medicine li permezz tag˙ha persuna tista’ tkun taf minn qabel liema tip ta’ problemi mediçi g˙andha çans g˙oli li tiΩviluppa. Ritratti: JOE CAMENZULI

Bla direzzjoni

A˙barijiet

24.11.2013

X’jgÓid ir-rapport tal-port Óieles? L-ewwel inçident se˙˙ nhar il-11 ta’ Ottubru, iΩda g˙al dan l-inçident il-Port Óieles ma jidhirx li g˙amel rapport, b˙al ma hija l-prassi, u lBirΩebbu©a Environment Action Group (BEAG) ilmenta mal-MEPA. Fit-tieni inçident, li se˙˙ fl-4 ta’ Novembru, il-Port Óieles g˙amel rapport u bag˙tu lillMEPA. Dan ir-rapport, li din ilgazzetta g˙andha kopja tieg˙u, jikkonferma li l-inçident se˙˙ fl-4 ta’ Novembru bejn 12.45 p.m. u l-4.30 p.m. fuq Terminal 2 fil-parti mag˙rufa b˙ala North Quay. Jg˙id li s-sustanza li ˙ar©et minn tank-tainer hija dik mag˙rufa b˙ala Liquid-Rust Inhibitor. Ir-rapport jispjega li l-inçident se˙˙ meta tank-tainer kien qed jittella’ fuq trailer, wara li dan tniΩΩel minn fuq vapur bl-isem ta’ META. Intqal li ©iet irrappurtata ri˙a tinten, u meta saru l-ispezzjonijiet, ©ie nnutat li kien hemm tnixxija minn valve. G˙alhekk, skont ir-rapport, iΩ-Ωona ©iet evakwata millewwel u l-operazzjonijiet kollha fuq Terminal 2 ©ew imwaqqfa. Issejja˙ idDipartiment tal-Protezzjoni Çivili biex jikkontrolla lemissjonijiet u jikkoordina miΩuri ta’ sigurtà u t-tindif taΩ-Ωona. Meta l-prekawzjonijiet ta’ sigurtà ©ew identifikati, tpo©©a kontenitur ta˙t ilvalve biex ma jkomplix jixtered il-likwidu mal-art. Ittank-tainer tmexxa ’il ©ewwa mill-moll fejn tpo©©a dritt, bil-valve fuq in-na˙a ta’ fuq biex ma jkomplix iqattar illikwidu. Minn hemmhekk irrapport jg˙id li ma ©ewx innutati emissjonijiet o˙ra. Ir-rapport jg˙id ukoll li ΩΩona fejn inxtered il-likwidu ©iet imnaddfa mill-kuntrattur permezz ta’ absorbent pads, materjali o˙ra, u vacuum cleaner. Ir-rapport jispeçifika wkoll li l-emmissjonijiet ©ew ikkontrollati qabel ma

It-tank-tainer f’Terminal 2 waqt li kien qed inixxi sustanza tossika

setg˙u jixterdu g˙al ©olba˙ar. Perikli marbuta mas-sustanza li nxterdet Skont il-Material Safety Data Sheet ma˙ru©a minn LPS Laboratories, din is-sustanza ta˙raqlek g˙ajnejk jekk tag˙mel kuntatt mag˙hom, u tista' tixxuttalek il-©ilda u anki tinqasamlek jekk tkun espost g˙aliha b'mod ripetittiv. Jekk din is-sustanza tid˙ol fil-©isem mill-imnifsejn, konçentrazzjoni qawwija tag˙ha tista' twassal g˙al irritazzjoni respiratorja, sens ta' ewforija, eççitament, u©ig˙ ta' ras, sturdament, dardir, u©ig˙ ta' Ωaqq, g˙ejja u effetti fuq il-mo˙˙, fost effetti o˙ra. Konçentrazzjoni qawwija tista' wkoll twassal g˙allmewt. Min-na˙a l-o˙ra, jekk issustanza tinbela', din tista' tikkawΩa irritazzjoni fil-˙alq,

griΩmejn u l-pajp tal-ikel. Din ti©i assorbita mill-istonku u limsaren, u sussegwentement is-sintomi jinkludu sturdament, dardir, nag˙as, dellirju, u effetti o˙ra fuq il-mo˙˙. “Nittamaw li dawn l-inçidenti jieqfu” - BEAG Din il-gazzetta tkellmet ma' John Grech, Segretarju talBEAG. Grech spjega li din issustanza tintuΩa fil- fire extiguishers u fuq il-vetturi qabel dawn ji©u sprejjati. IrRust Inhibitor, ismu mieg˙u, jintuΩa biex jevita s-sadid. Grech sa˙aq li fil-passat inçidenti b˙al dawn rari kienu jse˙˙u, iΩda g˙al xi ra©uni dan l-a˙˙ar kien hemm Ωew© inçidenti fi spazju ta' ftit ©img˙at. “Wie˙ed ma jistax ma jistaqsix g˙alfejn, meta qabel dawn l-inçidenti kienu rarissimi, issa qed ise˙˙u ta' spiss? Nittamaw li dawn l-inçidenti jieqfu,” itemm jg˙id Grech.

It-tank-tainer wara li ttie˙ed ’il bog˙od mill-moll u nqaleb fuq ©enb biex ma jibqax inixxi

December Discounted London Packages ROCS PRICE

The 4* London House Hotel €289 The 4* DoubleTree by Hilton West End & Victoria €449 PP

ROCS PRICE PP

Packages include: Return flights on Air Malta, Accommodation in 4* property, Daily Breakfast, Airline taxes and charges

LONDON CHRISTMAS TOUR 7 NIG NIGHTS HTS ON BB BASIS BASIS IN DECEMBER DECEMBER FROM € €579 579 Dates: D ates: 19 - 26 Dec

Call us on 20 2015 15 1515 or email tr avel@rocsgrp.com travel@rocsgrp.com w ww.rocsholidays.com www.rocsholidays.com

Terms T erms & c conditions onditions apply apply.. For For a full lis listt of the ROCS tr travel avel tterms erms and c conditions onditions please visit http:// /rocsgrp.com/travel/terms-and-conditions rocsgrp.com/ om/tr travel/ el/tterms-and-conditions

A˙barijiet

24.11.2013

IT-TNEÓÓIJA TAÇ-ÇENSURA

X’JAÓSEB IL-POLITIKU? L-AWTUR? U L-ARTIST? minn MELVIC ZAMMIT Fil-jiem li g˙addew, is-Segretarju Parlamentari tal-Kultura u Gvern Lokali JOSÈ HERRERA qal li se jressaq proposti g˙al emendi fil-li©i biex iç-çensura titne˙˙a g˙al kollox mill-arti. Il-gazzetta KullÓadd tkellmet ma’ Dr Herrera, li qal: “IΩ-Ωminijiet jinbidlu u rridu nag˙rfu nitbiddlu mag˙hom. Illum m’g˙adux iΩ-Ωmien illi l-gvern ikun patronizzanti ΩΩejjed. Illum il-poplu Malti huwa emançipat biΩΩejjed u g˙alhekk mhux floku li jkun hemm min jiddetta fuqu l-moralità. Fl-isfond ta’ dan kollu ©ie anke indikat fil-manifest elettorali li l-Gvern kien impenjat li jne˙˙i ç-çensura.” Skont Herrera, b’din id-deçiΩjoni, l-arti tista’ tintlaqat “b’mod poΩittiv ˙afna g˙aliex ma jkunx hemm aktar ix-xkiel g˙allaspett kreattiv”. Meta mistoqsi jekk din id-deçiΩjoni hux se tkun qed iΩΩid l-interess fl-arti f’pajjiΩna, Herrera wie©eb fl-affermattiv. Ûied jg˙id: “Il-Gvern hu preokkupat bl-a˙˙ar st˙arri© tal-Eurobarometer fejn Malta tpo©©iet fost tal-a˙˙ar g˙al dak li hu interess u parteçipazzjoni f’attivitjiet ta’ çerta portata. G˙andi obbligu politiku sabiex nidentifika mezzi biex nindirizza din il-problema. It-tne˙˙ija taç-çensura hija wa˙da minnhom. Tkellimna wkoll ma’ diversi awturi u kif ukoll ma’ artista viΩiva. X’ja˙sbu fuq id-dinja artistika f’pajjΩna? Tkellimna wkoll mag˙om fuq l-impatt taç-çensura u l-fatt li din se tkun qed ti©i mne˙˙ija mill-arti.

ANTON SAMMUT: Awtur ta’ Alte Vestiga, In-Na˙a l-O˙ra tal-Istorja Ìudeo-Kristjana u Il-Filosofija tal-Ispiritwalità KoΩmika.

“Illum il-©urnata nitkellmu ˙afna fuq il-libertà talespressjoni; imma fil-verità, fuq liema libertà qed nitkellmu? Huwa veru li l-libertà j˙obbha kul˙add, imma jien na˙seb li din il-qag˙da eΩistenti ma tfissirx l-istess g˙al kul˙add, u dan fost o˙rajn

min˙abba li l-libertà aktarx tibbaΩa ru˙ha fuq il-pre©udizzju su©©ettiv tal-esseri umani. Minn dan l-aspett, it-tne˙˙ija taç-çensura totali tista’ ma ©©ibx mag˙ha biss il-libertà tal-espressjoni (li jien naqbel mag˙ha perfettament), imma anke l-libertina©©. B’libertina©© nifhem li, pereΩempju, biex jikseb ‘suççess’ ta’ malajr, awtur jista’ jinqeda b’kitba essenzjalment vulgari g˙ax jaf li din se tinΩel tajjeb man-nies tat-triq, proprju g˙ax dan it-tip ta’ kitba ma tirrikjedix impenn mill-intellett. Il-problema f’dan il-kaΩ mhijiex il-vulgarità fiha

nnifisha, imma g˙ax dan l-istil ta’ kitba jista’ jibda jitqies b˙ala l-qies standard ta’ kif g˙andha tkun kitba ‘ta’ livell’, b’konsegwenza li l-letteratura serja tibda ti©i relegata fit-tieni u fit-tielet post. G˙aldaqstant, aktar minn dal-kunçett popolari ta’ ‘çensura’, jien b’çensura vera nifhem struttura ta’ indottrinazzjoni ta’ tip ta’ ‘moralità’ li tibda mill-bankijiet tal-iskola u tibqa’ tielg˙a u tinfirex f’kull settur, u li eventwalment dan it-tip ta’ ‘moralità’ jispiçça jiddettalek dak kollu li g˙andu u m’g˙andux jintqal. Infatti,

g˙ax dan it-tip ta’ çensura huwa wie˙ed subliminari imma daqstant ie˙or martellanti, jispiçça biex ma j˙allilek ebda spazju g˙all-˙sieb spekulattiv; u jekk b’xi mod tali ˙sieb ji©i permess, dan jinqatel jew bil-vuçi ‘morali’ tal-kollettiv stigat minn dawk li ‘jikkmandaw’, jew biç-çiniΩmu, jew inkella permezz tas-skiet. G˙aldaqstant, fl-opinjoni tieg˙i, ikun kollu g˙alxejn li jkollna soçjetà ‘ming˙ajr çensura’ fejn min-na˙a l-o˙ra jkollok struttura li minn ta˙t u bilpulit tispiçça to˙noqlok ideat jew ˙sibijiet ©odda g˙ax sem-

pliçiment imorru kontra struttura, ng˙idu a˙na reli©juΩa, li fuqha tkun mibnija, pereΩempju, parti minn soçjetà li jkollha f’idejha l-kmand ta’ kif g˙andhom jimxu l-affarijiet. Minn dan l-aspett, ng˙id g˙alija, g˙andi d-dubji tieg˙i jekk din it-tne˙˙ija ta’ çensura popolari tista’ qatt tag˙ti spazju veru lil dawk il-˙assieba li b’kitbiethom ikunu qed iwasslu ideat ©odda u friski fi ˙dan is-soçjetà; g˙ad li minna˙a l-o˙ra, b’din it-tne˙˙ija ta’ çensura, xorta wa˙da nqisha b˙ala pass tajjeb ’il quddiem.”

hemm kaΩijiet fejn jiena personali, jew ix-xog˙ol tieg˙i, iltaqa’ ma’ çensura direttament. Però, attendejt esibizzjonijiet tal-arti fejn ix-xog˙ol kien ta’ natura li çerti nies jistg˙u jsibuh offensiv, u g˙alhekk noti b˙al ‘ Some material may be inappropriate for viewers ’ kienu jittellg˙u u l-g˙aΩla tit˙alla f’idejn il-bniedem. Din hija

libertà tal-g˙aΩla wara kollox.” Is-sitwazzjoni se titjieb? “Na˙seb illi huwa pass Ωg˙ir ’il quddiem. Fadal ˙afna xi jsir. Na˙seb li l-bniedem jifhem li dak li ji©ri madwaru jg˙inu jikber. Voltaire kien qal: ‘ I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it.’”

ftit li xejn, g˙ax dak li g˙andi nag˙mel nag˙mlu xorta wa˙da, kif dejjem g˙amilt. G˙all-pajjiΩ juri bidla, iΩda g˙adna ma nafux jekk g˙alla˙jar jew g˙all-ag˙ar. Suppost g˙all-a˙jar, imma larti li se tin˙oloq fis-snin li

©ejjin se tg˙idilna çar u tond x’inhu l-verdett. Jiena na˙seb li huwa pass ’il quddiem – jekk mhux mil-lat artistiku, tal-inqas mill-perspettiva ta’ Malta, bl-istorja riçenti tag˙ha ta’ konservatiΩmu u omertà, anke fost l-awturi tag˙na.”

g˙andhom ji©u indirizzati b’mod ˙olistiku u mhux biçça biçça b’passi ta’ bebbuxu b˙alma ©ara ta˙t ilMinistru tal-Kultura Mario Demarco u issa ta˙t Gvern Laburista. Hemm bΩonn eΩ e r ç i z z j u l i j i n d i r i z z a l -

li©ijiet kollha li b’xi mod jew ie˙or jistg˙u jkunu ta’ theddida g˙all-arti. S’issa ma kien hemm l-ebda sforz biex, pereΩempju, jitne˙˙ew artikli 163 u 208 tal-kodiçi kriminali, jew artiklu 7 talli©i tal-istampa.”

SABRINA CALLEJA JACKSON: Artista ViΩiva

“Il-libertà tal-espressjoni hija dritt tal-bniedem. Apparti li m’g˙andix restrizzjoni fuq l-

ideat u xog˙ol finalizzat tieg˙i b’˙afna biΩg˙at li se ni©i m˙arrka, hemm ukoll ilfatt li l-ag˙ar ˙a©a li hemm biç-çensura hija li muΩewijiet, galleries, u postijiet li possibbli tintwera arti fihom ma jkunux iridu jo˙olqu kontroversja. L-a˙˙ar post li artist g˙andu jibΩa’ mill-moralità huma l-istituzzjonijiet li qeg˙din hemm g˙all-appo©©

ta’ dan it-tip ta’ arti. Tkun differenti kieku dawn l-ideat u xog˙lijiet tal-arti ji©u eΩaminati b’mod ta’ djalogu kritiku. Dan huwa l-uniku mod kif nistg˙u nibnu g˙arfien poΩittiv.” Sabrina qattg˙et perjodu tistudja l-arti fl-Ingilterra. Kif kienet is-sitwazzjoni taç-çensura f’dak il-pajjiΩ? “L-Ingilterra ma tantx kien

ALEX VELLA GERA: Awtur Mistoqsi jekk iç-çensura kinitx tillimita lil dak li jkun, Gera sostna: “Kienet tillimita iva, imma l-ikbar limitazzjoni mhijiex li©i iΩda l-mo˙˙ ta’ dak li jkun. L-ikbar çensur mhuwiex l-Istat iΩda inti stess, inti u tikteb. Il-li©i interpreta-

ta b’mod strett ˙afna ma kinitx tg˙in, ovvjament, imma nissusspetta li anke ming˙ajr li©i, dak iç-çensur interjuri xorta ˙a jibqa’ jg˙id tieg˙u.” Mistoqsji kemm huwa importanti li se jittie˙ed dan il-pass, huwa sostna: “G˙alija

MARK CAMILLERI: Ekseditur ta’ Realtà “L-ewwel ˙ a © a m h u v e r a xejn li ˙a titne˙˙a ç-çensura fl-arti kif qed ji©i rrappurtat fil-mezzi tax-xandir jew kif qal José Herrera. Li ˙a ji©ri hu, skont k i f q e d j g ˙ i d Herrera, li fit-teatru l-esibizzjonijiet artistiçi, çertu li©ijiet

ta’ çensura mhux ser japplikaw. Pass tajjeb, imma ma jibda mkien mal-proposti talFront Kontra ç-Çensura. Kien Dr Alfred Sant li filParlament qal xi ˙a©a simili ta’ dak li kien qed jg˙id ilFront: li l-li©ijiet ta’ çensura

A˙barijiet

24.11.2013 05

IÛ-ÛURRIEQ JONORA LIL MATTIA PRETI B˙alissa, fil-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. qieg˙da tittella’ wirja intitolata ‘Ûurrieq Honours Preti’ li fiha qeg˙din ji©u esibiti diversi xog˙lijiet ta’ dan l-artist minn Calabria. Permezz ta’ din il-wirja Ω-Ûrieraq qeg˙din iroddu ˙ajr lil dan il-persona©© li ˙alla impatt artistiku kbir fuq ir-ra˙al tag˙hom. LIAM GAUCI tkellem ma’ KEVIN SCHEMBRI, is-Segretarju tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. dwar din il-wirja presti©juΩa. Is-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. se tkun qed tiççelebra l-g˙eluq tal-150 sena mit-twaqqif tag˙ha fl2014. G˙aldaqstant, il-Kumitat ˙aseb sabiex jifta˙ dawn il-feste©©jamenti f’Novembru 2013, fiΩ-Ωmien li ssir ilFesta Litur©ika ta’ Santa Katarina V.M. Patruna taΩ-Ûurrieq, u se jibqg˙u sejrin sa Diçembru 2014. Ûwie© bejn l-arti tal-pittura u lmuΩika Fil-wirja ‘Ûurrieq Honours Preti’ lpubbliku se jkun qed jara u japprezza 16-il pittura u xi disinni li Mattia Preti kien g˙amel bi t˙ejjija g˙al xog˙ol fil-Kon-katidral ta’ San Ìwann. Tmienja minn dawn il-pitturi huma xog˙ol il-pittur famuΩ Mattia Preti nniffsu filwaqt li l-o˙rajn saru mill-assistenti tal-bottega ta˙t l-osservazzjoni diretta tieg˙u stess. F’din l-esibizzjoni wie˙ed jista’ jammira Ωew© pitturi li ©ejjin millKnisja ta’ Santa Katarina V.M. taΩÛurrieq, filwaqt li o˙rajn ©ew mislufa mill-MuΩew Nazzjonali tal-Arti, mill-Kurja tal-Arçisqof, millWignacourt Museum, mill-kunvent tal-Agostinjani tar-Rabat, u minn diversi kollezzjonisti privati. Permezz ta’ din il-wirja s-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. xtaqet tonora lil dan il-pittur f’g˙eluq lerba’ mitt sena mit-twelid tieg˙u sabiex trodd ˙ajr lil dan il-persona©© kbir li ismu huwa mnaqqax marra˙al taΩ-Ûurrieq g˙all-wirt artistiku kbir li ˙adem g˙all-knisja ddedikata lill-Patruna Santa Katarina V.M. “Xtaqna nibdew dawn ilfeste©©jamenti b’attività kulturali li permezz tag˙ha nΩew©u dawn iΩΩew© anniversarji u nressqu lejn xulxin aktar l-arti muΩikali li g˙aliha ©iet imwaqqfa s-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. u l-arti tal-pittura li g˙aliha Mattia Preti ddedika ˙ajtu kollha,” spjegali s-Sur Schembri. Ra˙al mog˙ni b’teΩori Kbar Huwa qalli li l-attivitajiet marbuta mal-mija u ˙amsin anniversarju mittwaqqif tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina huma kollha mmexxija millKumitat Çentrali bil-kollaborazzjoni ta’ kummissjoni mwaqqfa apposta mag˙mula minn membri mis-sottokumitati kollha fi ˙dan is-Soçjetà. L-g˙an ta’ din il-Kummissjoni huwa li tie˙u ˙sieb il-koordinament talattivitajiet tal-150 sena. IçChairperson ta’ din il-Kummissjoni huwa l-President Onorarju Anthony Bonnici li kien ukoll il-koordinatur ta’ din il-wirja. Is-Sur Schembri j˙oss li a˙na lMaltin g˙andna patrimonju kbir kif ukoll storja importanti li ˙afna nazzjonijiet lanqas biss g˙andhom. “A˙na Ω-Ûrieraq g˙andna storja kbira wkoll. Hawn, f’dan ir-ra˙al, insibu tifkiriet li je˙duna sa˙ansitra fiΩ-Ωmien Preistoriku ta’ pajjiΩna,” sostna Schembri. Huwa fakkar li l-Knisja Arçipretali taΩ-Ûurrieq hi mog˙nija b’teΩori kbar, fosthom il-kwadri ta’ Mattia Preti. “IΩda xi kultant a˙na l-Maltin g˙andna t-tendenza li ma napprezzawx dak li jinsab madwarna,” qalli

b’dispjaçir Schembri. Huwa g˙alhekk li j˙oss illi dawn l-attivitajiet kulturali huma importanti, g˙aliex jg˙inu lillpoplu japprezza ˙afna aktar il-patrimonju Malti. Sena mimlija attivitajiet Apparti t-tag˙lim tal-muΩika, wie˙ed mill-g˙anijiet tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. hu li t˙e©©e© ittalen t i k u l t u r a l i f o s t i l - m e m b r i tag˙ h a . G˙aldaqstant, is-Sur Schembri ˙abbar li fil-pjanijiet tasSoçjetà hemm ˙afna aktar attivitajiet li jolqtu dawn iΩ-Ωew© g˙anijiet direttament. Din il-wirja hi wa˙da minn tliet attivitajiet li qed isiru fl-okkaΩjoni tal-ftu˙ taç-çelebrazzjonijiet tal-150 sena mit-twaqif tas-Soçjetà MuΩikali Santa Katarina V.M. taΩ-Ûurrieq. Filfatt, s e r i s s i r u k o l l A k k a d e m j a MuΩ i k a l i n h a r i l - © i m g ˙ a 2 2 t a ’ Novembru fil-Knisja Arçipretali ta’ Santa Katarina taΩ-Ûurrieq. It-tielet attività ser tkun nhar il-Óadd 24 ta’ Novembru f’Misra˙ ir-Repubblika, ma©enb il-Knisja, bit-titlu ‘MiΩ-Ûurrieq g˙al L-Istrina’. Din ser tkun festa g˙all-familja kollha fejn fiha se jin©abru fondi g˙al L-Istrina 2013. Is-Sur Schembri kkonferma li ssena 2014 se tkun mimlija b’attivitajiet u avvenimenti fuq livell g˙oli. Huwa semma li hemm ippjanat li jsir re-enactment illi jittratta l-istorja tasSoçjetà, kunçerti mill-Banda Santa Katarina V.M., fosthom kunçert pop fiΩ-Ûurrieq u programm muΩikali. “IΩda fuq kollox il-Kumitat g˙andu pjan sabiex il-Banda Santa Katarina V.M. tkun protagonista b’impenn inte r n a z z j o n a l i f’©emella©© muΩikali,” tenna Schembri. Xog˙ol li jmur lil hinn mill-festa F’konferenza tal-a˙barijiet fil-kaΩin tas-Soçjetà fiΩ-Ûurrieq, il-Ministru g˙at-TuriΩmu Karmenu Vella esprima l-apprezzament tieg˙u g˙all-fatt li s-Soçjetà qieg˙da tag˙ti s-sehem tag˙ha biex Mattia Preti jitfakkar ukoll fil-lokalità taΩ-Ûurrieq. Il-Ministru Vella fa˙˙ar il-fatt li sSoçj e t à M u Ω i k a l i S a n t a K a t a r i n a g˙aΩlet li tifta˙ l-attivitajiet tag˙ha b’wirja artistika dwar Mattia Preti u sostna li dan juri kif is-Soçjetà ma kinitx hemm biss biex torganizza lfesta darba fis-sena, iΩda qed timpenja ru˙ha wkoll fit-tixrid tal-kultura u l-muΩika. Il-Ministru Karmenu Vella qal li jinsa b p e r s w a Ω l i b ˙ a s - S o ç j e t à MuΩ i k a l i S a n t a K a t a r i n a s e j k u n hemm ˙afna soçjetajiet o˙ra li se jkollhom sehem qawwi x’jag˙tu fissnin li ©ejjin, meta Malta jkollha lPresidenza tal-Unjoni Ewropea fl2017, kif ukoll sena wara, fl-2018, meta pajjiΩna se jkun qed jiççelebra t-titlu tal-Belt Valletta b˙ala l-Belt Kapitali Ewropea tal-Kultura. Il-wirja ‘Ûurrieq Honours Preti’ ser tibq a ’ m i f t u ˙ a s a g ˙ a d a l - 2 5 t a ’ Novembru 2013. Il-pubbliku g˙andu l-opportunità li jdur din il-wirja ©ew w a l - K a Ω i n t a l - B a n d a S a n t a Katarina V.M. taΩ-Ûurrieq kuljum mid-9.00am sa nofsinhar, u bejn il5.00pm u t-8.00pm. Id-d˙ul huwa b’xejn.

Kollezzjonisti u Dilettanti

24.11.2013

Çirklu minflok presepju minn RITIANNE AGIUS

Óafna nies ikunu qed jistennew il-Milied biex iΩejnu u jarmaw is-si©ra u l-presepju. IΩda g˙al Ωag˙Ωug˙ minn San Ìwann, Diçembru g˙andu wkoll sinjifikat ie˙or. Alan Saliba jkun qed jistenna bil˙erqa dawn iΩ-Ωminijiet sabiex jarma u jΩejjen bid-dwal, mhux presepju, iΩda çirklu! Alan Saliba g˙andu l-ikbar mudell ta’ çirklu f’Malta, ikkonfermat mill-Malta Records. Peress li ç-çirklu ta’ Alan huwa kbir ˙dax-il pied b’seba’ piedi u nofs, dan ma jkunx jista’ jΩommu armat fiddar matul is-sena.

IΩ-Ωmien li fih jarma ç-çirklu jkun dejjem f’Diçembru, hekk kif f’dan ix-xahar tittella’ ta’ kull sena l-wirja tad-Diecast and Scale Model Society. Alan huwa wkoll il-President ta’ din is-soçjetà, li ©iet imwaqqfa minn missieru Tarcisio, li llum ©ie nieqes. Ispirat minn mawra lIngilterra Alan jispjega li kien missieru li beda jibni dan iç-çirklu taçChipperfields lura fl-1995, wara li mar ©ita l-Ingilterra u hemmhekk ra l-mudell ta’ Carl

Moore. Iç-çirklu ta’ Moore huwa l-ikbar çirklu mekkanizzat fl-Ewropa, hekk kif g˙andu diversi attrazzjonijiet jiççaqilqu ©ewwa t-tinda taççirklu. Minn hemmhekk Tarcisio beda jibni ç-çirklu tieg˙u, iΩda b’differenza. Iç-çirklu ta’ Tarcisio, illum ta’ ibnu Alan, m’g˙andux diversi attivitajiet g˙addejjin f’daqqa ta˙t ittinda, iΩda huwa iktar realistiku g˙aliex jifrex l-attività taççirklu ma’ kullimkien. Iç-çirklu ta’ Alan huwa taddaqs 1:50, u mag˙mul minn 250 pupu, 150 vettura, 130

bandiera, minbarra ˙afna annimali. Hemm ukoll attrazzjonijiet b˙al Galloper, li kien lewwel wie˙ed f’Malta. Attrazzjonijiet o˙ra tipiçi huma l-bumping cars, il-big wheel, it-trapeeze, u l-kanun li jispara persuna. Il- canteen – wie˙ed minn erbg˙a fid-dinja Alan jispjega li l-mudelli mhux kollha ssib tixtrihom lesti, u xi w˙ud minnhom ikollhom ji©u modifikati. EΩempju ta’ dawn huma ldoçoç mobbli, u l-canteen, li

huwa wie˙ed minn erbg˙a fid-dinja kollha. Hemm mudelli o˙ra li ©ieli jkollu jibni millbidu. Normalment g˙al dawn jintuΩa l-kartun, il-balsa (injam) jew folja tal-plastik, u finalment Ωebg˙a jew spray. Mistoqsi fejn iΩomm dan iççirklu matul is-sena, Alan jispjega li dan ikollu jΩarmah u jerfg˙u. L-art taç-çirklu tiΩΩarma fi tmien biççiet u t-tinda tiΩΩarma f’g˙axra. Il-mudelli tal-pupi, li huma taç-çomb u miΩbug˙a bl-idejn, jerfahom ©o vetrina, biex tal-inqas ikun jista’ jgawdi lilhom matul issena.

A˙barijiet

24.11.2013

IKTAR WAQFIET TA’ CRUISE LINERS F’MALTA F’konferenza tal-a˙barijiet abbord il- cruise liner Costa Favolosa fil-Valletta Waterfront li saret nhar ilÌimg˙a, t˙abbar kif ilkumpanija se tkun qed iΩΩid cruise liner ie˙or mal-flotta li topera lejn Malta. Dan se jwassal biex matul l-2014, se tkun qed topera total ta’ 10 cruise liners li bejniethom se jkunu qed jag˙mlu 71 waqfa fil-Port il-Kbir. G˙as-sena d-die˙la lkumpanija Taljana Costa Cruises se tkun qed iΩΩid lammont ta’ waqfiet f’Malta permezz tal-cruise liners tag˙ha, fejn huwa stmat li se tkun qed i©©ib akta minn 170,000 passi©©ier. Il-Ministru g˙at-TuriΩmu Karmenu Vella ˙a lokkaΩjoni biex jis˙aq dwar l-importanza tas-settur talcruise liners g˙al Malta. Huwa semma’ kif dan it-tip ta’ turiΩmu mhux biss qed iservi ta’ riklam tajjeb g˙al madwar nofs miljun turist li jaslu f’pajjiΩna b’dan il-mod, iΩda permezz tieg˙u tkun qed tgawdi wkoll lekonomija. Il-Ministru Vella ddeskriva din is-sena b˙ala wa˙da ta’ sfida g˙all-industrija talcruise liners hekk kif pajjiΩna esperjenza tnaqqis kawΩa ta’ deçiΩjonijiet me˙uda fissentejn li g˙addew minn kumpaniji li kienu joperaw lejn Malta.

Kien naqas sostanzjalment it-traffiku talpassi©©iera Fil-fatt, mill-a˙˙ar statistika tal-NSO jirriΩulta li t-traffiku ta’ passi©©iera tal-cruise liners fit-tielet kwart tal-2013 kien ta’ 17 1 , 2 7 9 , j i © i f i e r i tnaqqis ta’ 22.9% jew 50,782 passi©©iera inqas ikkumparat mal-istess perjodu is-sena l-

o˙ra. Matul l-istess perjodu ©ew f’pajjiΩna 101 cruise liner, ji©ifieri 12 inqas missena l-o˙ra b’medja ta’ 1,696 passi©©ieri kull vapur. Madankollu, il-Ministru Vella semma’ kif komplew lisforzi li kienu di©à nbdew minn amministrazzjoni preçedenti biex dan it-telf ikun irkuprat. Hawnhekk huwa rringrazzja lill-kumpanija

g˙all-impenn tag˙ha li dejjem uriet f’dawn is-snin kollha li ilha topera lejn Malta fis-settur tal-cruise liners filwaqt li awgura aktar suççess g˙allfutur. 90% tat-turisti jesprimu xxewqa li jer©g˙u jΩuru pajjiΩna Fl-istess

konferenza

tal-

a˙barijiet il-Kap EΩekuttiv talkumpanija Valletta Cruise Port is-Sur John Portelli semma’ kif minn st˙arri© li g˙amlet il-kumpanija aktar kmieni din is-sena jirri ulta li 60% tat-turisti li jaslu f’pajjiÛna bil-cruise liners ikunu qed iΩuru ’l Malta g˙all-ewwel darba, b’90% minnhom jesprimu x-xewqa li jer©g˙u ji©u g˙at-tieni darba. Is-Sur Dario Rustico f’isem il-kumpanija Costa Cruises semma’ kif g˙at-tieni sta©un konsekuttiv se jkun qed jopera lejn Malta l-cruise liner Costa Favolosa g˙ax-xhur ta’ bejn April u Mejju u Settembru u Novembru. Óabbar ukoll kif g˙as-sena d-die˙la l-kumpanija se tkun qed tniedi f’pajjiΩna kunçett ©did ta’ cruises bl-isem ta’ Neo Collection permezz talcruise liners NeoRomantica u NeoRiviera. Dan il-kunçett mhux biss se jippermetti lpassi©©ieri li jgawdu minn itinerarji ©odda, iΩda se jkun qed joffri bosta vanta©©i fosthom g˙aΩla ta’ ikel assoçjat mal-pajjiz li fih il-cruise liner ikun waqaf, eskursjonijiet u attivitajiet marbuta aktar malkulturi tal-post, kif ukoll waqfiet aktar fit-tul u anke matul il-lejl fil-portijiet skont l-itinerarji mfassla. Il-kumpanija se tkun qeg˙da ter©a’ tipparteçipa f’inizjattiva biex ti©bor fondi b’risq l-attivita annwali talkarità l-Istrina.

INVESTIMENT MINN “IL-FOSTER CARERS HUMA S-SERÓAN IL-MOÓÓ TAS-SOÇJETÀ” LUFTHANSA TECHNIK Il-Ministru g˙all-Familja u Solidarjeta’ Soçjali Marie-Louise Coleiro Preca sostniet li l-foster carers huma s-ser˙an il-mo˙˙ tas-soçjetà. Dan qalitu tmiem ilKonferenza Annwali tal-Foster Care bit-tema ‘Nurturing Positive Development In Our Foster Children’. Il-Ministru Coleiro Preca rrikonoxxiet il ˙idma li qed ssir mill-foster carers g˙aliex huma qeg˙din jag˙tu stabilita’ u ambjent addatat g˙all-iΩvilupp tat-

tfal. Spjegat kif il-Gvern jemmen fit-tis˙i˙ tal-fostering u g˙alhekk twaqqfet Task Force tal-fostering. Il-Ministru qalet li apparti li din it-Task Force qed tiddiskuti emendi proposti fl-att dwar ilfoster care, hemm b onn li din it-Task Force tiddiskuti wkoll sitwazzjonijiet li qed jevolvu ˙alli l-foster carers isibu dejjem l-appo©© li g˙andhom bΩonn fil-˙in. Fost l-o˙rajn fiΩ-Ωmien li ©ej

it-Task Force tal- fostering se tkun anki qed ti©i kkonsultata dwar il-pro©ett tal-˙wa biex dawn ma jibqg˙ux ji©u mifruda. Il-Ministru Coleiro Preca fa˙˙ret ukoll ix-xog˙ol li jsir mis-social workers mal-foster carers u rrimarkat kif g˙andhom sfidi qawwija. Ûiedet tg˙id li g˙alhekk huwa importanti li s-social workers jing˙atalhom appo©© s˙i˙ biex huma wkoll jibqg˙u jkunu ta’ sostenn g˙all-foster carers. Il-Lufthansa Technik g˙adha kif inawgurat ˙anger ©did b’investiment ta’ €4.5 miljun. Dan kien pro©ett li ˙a biss 7 xhur biex jitlesta, u li se jippermetti aktar façilità fil-manutenzjoni tal-ajruplani tat-tip wide bodied, primarjament fuq Airbus A330 u A340, li jintuΩaw g˙al destinazzjonijiet fit-tul. F’diskors tal-okkaΩjoni filpreΩenza tal-og˙la uffiçjali talkumpanija u l-impjegati, ilMinistru g˙at-TuriΩmu Karmenu Vella ddeskriva l-appo©© mog˙ti lill-kumpanija min-na˙a tal-Gvern b˙ala turija ta’ impenn lejn is-settur tal-avjazzjoni f’Malta. Huwa fa˙˙ar id-deçiΩjoni me˙uda mill-kumpanija li tkompli tinvesti f’pajjiΩna filqasam tal-manutenzjoni tal-ajruplani, liema qasam mistenni

jkompli jikber fis-snin li ©ejjin. Il-Ministru Vella semma’ wkoll kif l-akbar investiment talkumpanija jinsab fl-impjegati nfushom li b’kollox jammontaw g˙al madwar 540. Il-Ministru rrimarka kif ilGvern identifika s-settur talavjazzjoni b˙ala wie˙ed li g˙andu potenzjal kbir li jespandi u sa˙aq li l-Gvern irid li jiffaçilita u jappo©©a lis-settur u mhux li ja©ixxi ta’ regolatur. Fl-isfond ta’ dan l-investiment min-na˙a tal-kumpanija Lufthansa, il-Minsitru g˙atTuriΩmu tkellem fuq ir-relazzjonijiet mill-aktar b’sa˙˙ithom bejn Malta u l-Ìermanja u fisser kif dawn huma riflessi wkoll filqasam turistiku, bil-Ìermanja tkun it-tieni l-aktar pajjiΩ li minnu Malta tgawdi fis-settur tat-turiΩmu.

A˙barijiet

24.11.2013

“MA fADAlx ÓIn gÓAT-TkAxkIR TAs-sAqAjn” Il-Ministru Leo Brincat Il-Ministru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u tTibdil fil-Klima Leo Brincat sa˙aq li sal-2015 kien hemm bΩonn li l-Ìnus Mag˙quda tasal g˙al ftehim dwar il-konservazzjoni tal-klima li jkun jorbot legalment lill-pajjiΩi kollha fi ˙danha u li japplika g˙al kul˙add. Dan biex tkun assigurata tmexxija tajba f’qasam li huwa ta’ theddida g˙all-bniedem. “Ma fadalx ˙in g˙attkaxkir tas-saqajn,” sa˙aq ilMinistru. Dan qalu iktar kmieni din il©img˙a waqt li kien qed jindirizza s-sessjoni plenarja talkonferenza tal-Ìnus Mag˙quda dwar it-Tibdil fil-Klima f’Varsavja. Filwaqt li rrefera g˙al dak li qalet nhar it-Tlieta li g˙adda l-Kummissarju Ewropew Connie Hedegaard, li t-theddid impost mit-tibdil fil-klima spiçça fiç-çentru ta’ dibattiti dwar l-ekonomija, ilMinistru Brincat qal li rridu nibag˙tu sinjal çar li l-komu-

tat-tibdil fil-klima. Huwa appella biex l-eΩitu talkonferenza jpo©©i lill-pajjiΩi kollha fit-triq it-tajba biex jaslu g˙al dan il-ftehim. Il-Ministru re©a’ tenna l-impenn tal-Gvern Malti g˙al Ωvilupp sostenibbli. Qal li Malta tirrikonoxxi li ççavetta g˙all-azzjoni fuq ilklima hija li jkun hemm tmexxija a˙jar u li tin˙oloq siner©ija bejn is-setturi. Spjega li Malta, b˙alma g˙amlu stati membri o˙ra, di©à bdiet timplimenta l-obbligi li g˙andha g˙at-tnaqqis fl-emissjonijiet serra skont l-Emendi tal-Protokoll ta’ Kyoto. Qal li lGvern Malti huwa kommess li jaqleb g˙al sorsi ta’ ener©ija nodfa u li preΩentament g˙addej il-proçess biex titfassal strate©ija dwar l-Ekonomija lÓadra. nità internazzjonali verament trid tindirizza l-kwistjoni tat-tibdil fil-klima u li qeg˙din fit-triq

it-tajba f’dawk li huma miΩuri biex nindirizzaw din il-problema.

It-tra©edja tal-Filippini ΩΩid l-ur©enza Sostna li l-konkluΩjonijiet li ˙ar©u mill-grupp ta’ ˙idma talIPCC, kif ukoll l-a˙˙ar tra©edja li laqtet lill-Filippini, iΩidu lur©enza aktar minn qatt qabel biex il-komunità internazzjonali tindirizza l-isfida tat-tibdil fil-klima fuq skala globali. Huwa rrefera wkoll g˙al tra©edji umani li kellna tul din is-sena fil-Mediterran marbuta mal-immigrazzjoni, u kif hemm biΩa’ li dawn ikomplu jeskalaw min˙abba li t-tibdil fil-klima qed jaffettwa fuq skala akbar laktar re©juni vulnerabbli. Il-Ministru Brincat fakkar kif din is-sena ja˙bat il-25 anniversarju minn mindu pajjiΩna, permezz ta’ riΩoluzzjoni, irnexxielu jpo©©i fuq l-a©enda tal-Ìnus Mag˙quda l-kwistjoni

L-uniku Ministru Unjoni Ewropea

mill-

Intant, il-Ministru Leo Brincat kien ukoll mistieden millKummissjoni Ewropea u millUnjoni g˙all-Mediterran b˙ala l-uniku ministru mill-Unjoni Ewropea biex jindirizza seminar dwar l-isfidi g˙at-tibdil filklima fil-Mediterran u r-rwol tal-Unjoni g˙all-Mediterran f’dan il-kuntest. Hawnhekk, il-Ministru Brincat f’isem il-Gvern Malti, appo©©ja proposta li saret biex fl-2014 tittella’ konferenza tal-ministri tal-Unjoni g˙all-Mediterran li tiffoka fuq it-tibdil fil-klima. Huwa kellu wkoll numru ta’ ta˙didiet bilaterali ma’ kapijiet ta’ diversi delegazzjonijiet governattivi u indirizza wkoll laqg˙a tal-ministri responsabbli mit-tibdil fil-klima fl-Unjoni Ewropea.

ÓATRIET ÌODDA Louis Giordimaina n˙atar b˙ala Uffiçjal Kap EΩekuttiv Nominat tal-Air Malta b’effett mill-1 ta’ Jannar 2014. Giordimaina se jie˙u post ilKap EΩekuttiv attwali Peter Davies, hekk kif dan se jintemmlu l-kuntratt tieg˙u f’April li ©ej. L-Air Malta qalet li Louis Giordimaina g˙andu aktar minn 36 sena esperjenza flindustrija tal-avjazzjoni u da˙al ja˙dem mad-dipartiment tal-in©inerija tal-Air Malta fl-1975 b˙ala in©inier tal-ajruplani. Okkupa poΩizzjonijiet varji fid-dipartiment tal-in©inerija bi rwoli attivi addizzjonali flippjanar strate©iku tal-linja tal-ajru, xiri ta’ ajruplani, ilbejg˙ u l-kiri, kif ukoll negozjati kuntrattwali. Fl1994 in˙atar l-ewwel Kap In©inier Malti tal-Linja Nazzjonali. Huwa kien strumentali fittwaqqif tal-Lufthansa Technik Malta, joint venture bejn Lufthansa Tecknik u l-Air Malta, u kien ma˙tur Uffiçjal Kap EΩekuttiv tag˙ha fl-2002. Okkupa dan ir-rwol sal2011, wara li nΩamm b˙ala Direttur tal-Bord tal-kumpanija sa Settembru 2013. Fl-2006 huwa wkoll mexxa l-espan-

sjoni tal-Lufthansa Technik Malta, li rat il-kostruzzjoni ta’ ˙angers u façilitajiet ©odda. Wara din l-espansjoni, ilkumpanija Ωiedet il-˙addiema lokali tag˙ha minn 140 g˙al 600 biex saret wa˙da millorganizzazzjonijiet ta’ manutenzjoni tal-ajruplani prinçipali fid-dinja (MRO), ibbΩata fiç-çentru talMediterran. Fl-2008 n˙atar Chairman talKorporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma u f’Novembru 2011 in˙atar Chairman EΩekuttiv tal-Korporazzjoni Enemalta. Il-poΩizzjoni vakanti ta’ Giordimaina fl-Enemalta se timtela minn Frederick Azzopardi, li se jing˙ata handover ming˙and Giordimaina sal-a˙˙ar tas-sena. Il-Ministeru g˙all-Ener©ija qal li ç-Chairman preΩenti talKorporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma u ta’ Arms Ltd, is-Sur Tony Meilaq, se jkun qed jag˙ti kontribut f’oqsma o˙ra tal-Gvern li se jit˙abbru dalwaqt. Fl-Arms, Dr John Abela se jkun appuntat b˙ala Chairman u l-˙atra ta’ Chairman ©did filKorporazzjoni g˙as-Servizzi tal-Ilma se tkun qed issir dalwaqt.

Kun Af

24.11.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

IL-MASSAKRU TAL-EGYPTAIR EgyptAir, it-titjira 648, kien l-ajruplan tal-passi©ieri Boing 737-200 bin-numru ta’ re©istrazzjoni SU-AYH li kien in˙ataf fit-23 ta’ Novembru 1985 minn organizzazzjoni terroristika ta’ Abu Nidal. L-assedju fuq dan l-ajruplan minn truppi E©izzjani kien ˙alla mas-60 vittma innoçenti u Ωew© terroristi. Kien wie˙ed mill-ag˙ar inçidenti mdemmija fl-istorja tal-avjzzjoni. Dan l-istess ajruplan, xahar qabel, kien im©ieg˙el jinΩel fi Sqallija minflok it-TuneΩija minn fighter tan-Navy Amerikana, biex jarresta l-pirati li kienu ˙atfu l-vapur ‘Achille Lauro’ fis-7 ta’ Ottubru. Il-˙tif Fit-23 ta’ Novembru 1985, fit-8 ta’ filg˙axija, titjijra 648 telqet minn Ateni, il-Greçja g˙allKajr, l-E©ittu. G˙axar minuti wara t-tluq, tliet terroristi Palestinjani, membri ta’ Abu Nidal, ˙atfu l-ajruplan. Dawn it-terroristi, li sej˙u lilhom infushom ‘Ir-Revoluzzjoni E©izzjana’, kienu armati b’armi tan-nar u bombi tal-idejn. Ilkap ta’ dawn it-terroristi, Omar Rezaq, beda biex jiççekkja lpassaporti kollha. Kien hawn meta wie˙ed mill-a©enti tas-sigurtà E©izzjana fuq l-ajruplan, Mustafa Kamal, feta˙ in-nar u qatel filpront wie˙ed mit-terroristi u ndarab hu u tnejn o˙ra millekwipa©©. L-isparatura kka©unat toqba g˙al barra li ˙olqot tibdil eççessiv filpressjoni tal-ajruplan. Dan ©ieg˙el ’il-ajruplan jitlef l-g˙oli u jinΩel g˙al 14,000 pied (4.300m) – g˙oli biΩΩejjed biex l-ekwipa©© u l-passi©©ieri jkunu jistg˙u jie˙du in-nifs. Id-destinazzjoni tat-terroristi kellha tkun il-Libja, imma min˙abba li l-Libja setg˙et tidher fin-negattiv u l-ajruplan ma kellux biΩΩejjed fjuwil, ma kienx hemm triq o˙ra ˙lief li jinΩlu Malta. Is-sitwazzjoni kienet perikoluΩa ˙afna g˙ax l-ajruplan kien qieg˙ed itir filbaxx, kellu problema bilpressjoni interna u kien qed i©orr numru ta’ passi©©ieri feruti. Minkejja dan kollu, xorta wa˙da l-awtoritajiet Maltin ma tawx il-permess li jinΩel fl-Ajruport ta’ Malta. Ta’ min ifakkar li Malta kienet irrifjutat li tag˙ti permess lil ajruplan ma˙tuf ie˙or, fis27 ta’ Settembru 1982 fuq ajruplan tal-Alitalia fi triqtu lejn lItalja. It-terroristi insistew li jinΩlu Malta u ©ieg˙lu lill-pilota Hani Galal jinjora l-awtoritajiet Maltin u jinΩel fl-Ajruport ta’ Óal Luqa. Id-dawl tal-mitjar kien intefa imma l-pilota xorta wa˙da rnexxielu jniΩΩel l-ajruplan qawwi u s˙i˙.

L-ajruplan tal-EgyptAir f’Óal Luqa

feruti. Rezaq re©a’ ta l-ultimatum li jekk ma jing˙atax fjuwil se jibda l-qtil. L-ewwel vittma kienet Tamar Artzi – mara IΩraeljana. Din inlaqtet ˙afif ta˙t widnejha imma g˙amlet tabirru˙ha li kienet mejta. Franza, l-Ingilterra u l-Istati Uniti offrew li jibag˙tu forza speçjali kontra t-terroristi. Rezaq kompla jinsisti li se joqtol osta©© kull ˙mistax-il minuta jekk it-talba tieg˙u tibqa’ ma tintlaqax. It-tieni vittma kienet Nitzan Mendelson – mara o˙ra IΩraeljana – li mietet fil-pront. Ftit wara Rezaq spara lejn tliet Amerikani: Patrich Schott,

Scarlett Marei Rogenkamp u Jackei Nink Pflug. Minn dawn il-˙ames osta©©i, Artzi, Pflug u Baker kienu salvaw. Bi pressjoni kbira fuqu, Dr Mifsud Bonnici, assistit millambaxxaturi tal-Istati Uniti u tal-E©ittu, ˙aseb li se jie˙du lkontroll tal-ajruport f’idejhom. Meta l-Istati Uniti infurmat lillPrim Ministru li l-E©ittu g˙andhu skwadra speçjali m˙arr©a mill-US Delta Force, li kapaçi tikkumbatti t-terroriΩmu, Mifsud Bonnici ta l-permess li jid˙lu fl-azzjonjoni huma. L-Egyption Al-Sa’iqa (Thunderbold) unit – Task Force 777, ta˙t il-kmand tal-

Ma©©ur Ìenerali Kamal Attia kienet g˙al-lest. Il-pjan kien li jittawwal il-˙in tan-negozjati mat-terroristi biex il-commandoes jil˙qu jippjanaw l-attakk. L-assalt kellu jkun il-25 ta’ Novembru filg˙odu kmieni waqt li jkun qed jittie˙ed l-ikel g˙all-osta©©i. X˙in tinfeta˙ ilbieba tal-ajruplan, is-suldati, libsin ta’ caterers, kellhom jid˙lu f’salt u jattakkaw bla ˙niena. L-assalt Ming˙ajr ma kien mistenni, sieg˙a u nofs qabel l-imfassal pjan, il-commandoes E©izzjani

splodew il-bibien talpassi©©ieri kif ukoll il-bieba ta’ ta˙t – fejn jin˙aΩnu l-bagalji. Il-Prim Ministru Mifsud Bonnici kien qal li ma kienx imsemmi li g˙andu jintuΩa lisplussiv. Kien qal ukoll li du˙˙an valenuΩ kien il-ka©un ewlieni li qatel il-ma©©oranza tal-passi©©ieri. Ìie rrapurtat minn gazzetta lokali bl-IngliΩ li, meta t-terroristi indunaw blattakk, xe˙tu bomba tal-idejn f’nofs il-passi©©ieri. Din ilbomba kka©unat imwiet u nirien fl- ajruplan. Kemm lisplussiv li g˙amlu l-commandoes , kif ukoll il- hand grenades li kellhom it-terroristi kka©unaw dan il-massakru. F’dan l-attakk g˙al g˙arrieda mietu 54 persuna mid-90 li kien fadal. Omar Rezaq, luniku terrorista li baqa’ ˙aj, g˙amel tabirru˙u li kien passi©©ier ferut. Rezaq kien ©ie identifikat l-isptar u arrestat. B’kollox mietu 58 passi©©ier minn total ta’ 95, wie˙ed mill-ekwipa©©, u Ωew© terroristi minn tlieta. Skont eΩami mediku minn tobba Maltin, instab li erba’ passi©©ieri nqatlu mill- commandoes. Rezaq kien tressaq il-Qorti u mixli bil-˙tif tal-ajruplan. Huwa we˙el 25 sena pru©unerija li minnhom serva tmien snin. Dan kien perijodu ftit diffiçili g˙al Malta g˙ax kien hemm il-biΩa’ ta’ xi tpattija minn xi terroristi o˙ra li ja˙tfu xi ajruplan tal-Air Malta biex jin˙eles Rezaq. Rezaq ©ie maqbud hekk kif wasal inNi©erja, u me˙ud lejn l-Istati Uniti fejn fis-7 ta’ Ottubru 1996 kien imressaq quddiem il©ustizzja Amerikana u kkundannat g˙al g˙omru l-˙abs ming˙ajr parole.

Negozjati G˙all-ewwel l-awtoritajiet Maltin kienu ottomisti li kollox kien se jissolva b’wiçç il-©id. Malta kellha relazzjonijiet tajbin mad-dinja G˙arbija. Issena ta’ qabel Malta kienet solviet sitwazzjoni iktar serja minn din meta ajruplan KLM Boing 747 kien niΩel b’çirkustanzi simili. Il-Prim Ministru ta’ dak iΩΩmien, Dr Carmelo Mifsud Bonnici, kien mar malajr fittorri tal-kontroll tal-ajruport u ˙a r-responsabbiltà tas-sitwazzjoni. Assistit minn interpretu, il-Prim Ministu rrifjuta li jag˙tihom il-fjuwil u li jne˙˙i s-suldati tal-Forzi Armati minn madwar l-ajruplan jekk ma jin˙elsux il-passi©©ieri. Kienu n˙elsu ˙dax-il passi©©ier u tnejn mill-ekwipa©© li kienu

Omar Rezaq (fin-nofs) deportat lejn l-Amerika

Opinjoni

24.11.2013

TiVi AwARds

MINN

SALVU

CANALE

TVM biss ixandar serje televiΩivi barranin. Meta kont iΩg˙ar sew, u dak iΩ-Ωmien kien jismu Xandir Malta, kien juri sensiliet Amerikani b˙al Dallas u Dynasty (fil-˙in li jintwerew ittoroq kienu jkunu ba˙˙), Miami Vice jew The A Team, fost o˙rajn. F’dawn l-a˙˙ar xhur kull nhar ta’ Erbg˙a tintwera s-sensiela tas-sa˙˙ar Merlin, li hija sensiela IngliΩa riçenti u li tittratta l-˙ajja ta’ dan is-sa˙˙ar meta kien g˙adu iΩg˙ar fl-età. Ûmien twil ilu n-Net kienu jxandru s-serje Amerikana Friends, imma dan ma’ damx wisq g˙ax kienu waqqfuh ftit wara li beda (tg˙id kienu di©à bdew jonqsulhom ilflus?). Fuq l-istazzjon nazzjonali, wkoll, kull nhar ta’ Sibt filg˙axija, inkun qieg˙ed nistenna bil-˙erqa l-film. Minkejja li ma’ jurux films moderni, sa issa l-ebda wie˙ed ma ddejjaqt nara. Issa li qieg˙ed jersaq iΩ-Ωmien tal-Milied nassumi li l-g˙aΩla talfilms ser tkun marbuta ma’ dan iΩ-Ωmien partikolari. X’forsi jista’ jsir Minn dawn il-kitbiet dejjem tkellimt fuq il-programmi li nara; m’g˙andniex xi ng˙idu li dan huwa l-iskop ta’ din ir-rokna, iΩda interessanti li nvarjaw xi ftit u ng˙id xi programmi nixtieq

suna li ˙add ma’ jaf, ikollok issegwih g˙ax huwa interessanti. In-Net g˙andhom Iswed fuq lAbjad li jittratta l-aktar su©©etti politiçi u li jiΩbilançja kif jaqbillu l-preΩentatur Frank Psaila. Il-One g˙andhom Ωew© programmi ta’ diskussjoni, TX ta’ Miriam Dalli u Min-na˙a g˙all-o˙ra ta’ Manuel Micallef u Simone Cini. Dan ilprogramm idejjaqni biss g˙allmod kif inhu mibni l-istudio: ilmistiednin nist˙ajjilhom qeg˙din fil-klassi quddiem u ma’ ©enb xulxin. Minkejja dan, kemm Manuel kif ukoll Simone jafu jmexxu u jikkontrollaw iddiskussjoni. Daqs Hollywood

nara. L-ideat ta’ programmi li ji©u kkupjati, lili ma ddejjaqnix. Jekk in˙arsu barra minn xtutna nistg˙u naraw X Factor li jintwera kemm fl-Istati Uniti kif ukoll fir-Renju Unit. M’iniex ng˙id li dawn iridu jsiru fuq baΩi lokali, iΩda jistg˙u jittie˙du xi ideat minn programmi barranin sabiex ji©u Ωviluppati hawn Malta. Nixtieq kieku nara programm interessanti dwar it-tisjir fejn tin˙oloq b˙al kompetizzjoni bejn il-koki. Xi ˙a©a ta’ interess tkun programm dwar l-irran©ar jew manutenzjoni tad-djar jew tal-karozzi. Programm li jeduka lil uliedna bi rkejjen varji ta’

krafts, log˙ob u tag˙lim ie˙or. Ilu ma jkollna programmi varjati ta’ muΩika, Ωfin u kant, jew programmi dwar in-natura, ix-xjenza, jew xi tip ta’ kwiΩΩ li minnu nnifsu jista’ jkun sors ta’ tag˙lim (issemux Óadd G˙alik). Diskussjonijiet G˙al dan is-su©©ett a˙na lMaltin il-kings tieg˙u, nargumentaw fuq l-içken ˙a©a! G˙alhekk il-programmi ta’ diskussjonijiet fuq it-televiΩjoni huma mill-aktar popolari fuq kull stazzjon. Di©à ktibt fuq Dissett ftit ilu; dan il-programm anke jekk ikollu mistieden per-

Minkejja ç-çokon ta’ pajjiΩna kienu ˙afna l-films li ©ew mi©buda fi gΩiritna, fis-snin sebg˙in kien inbena tank kbir sabiex fih ji©u mi©buda xeni talba˙ar. Meta dan it-tank kien tlesta kien fost l-akbar fl-Ewropa. Fih kienu n˙admu diversi films fosthom, Raise the Titanic u Christopher Colombus. Pellikola huwa programm li jintwera fuq TVM. Kemm nie˙u gost narah! Dan g˙aliex jer©a’ j©edded ilmemorja ta’ dawn il-films li kienu ©ew mi©buda f’Malta. Fittxu din ir-rokna b˙al-lum Ìimg˙a. Sadanittant il-Óadd ittajjeb.

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

BAÌIT QRIB IL-POPLU

Renè Monseigneur

Jekk il-manifest elettorali ta’ partit ji©bor fih il-˙olma politika ta’ x’g˙andha tkun it-triq ’il quddiem ta’ pajjiΩ, it-t˙abbira ta’ ba©it hu l-prova li dik il-politika ta’ dak il-partit qieg˙da hemm biex issarraf u twettaq dak li wieg˙ed. Hekk kien l-ewwel ba©it ta’ Gvern Laburista li ftit xhur wara l-˙atra tieg˙u qed juri li mhux se joqg˙od jitnikker u wassal messa©© çar: stqarrija ta’ ˙idma li se jkun Gvern li jwettaq. Filwaqt li kompla mixi fuq ilba©it imressaq mal-˙atra fittmexxija tal-pajjiΩ, il-Gvern Laburista qed jissokta bil-pjan ta’ ri©enerazzjoni tieg˙u billi jifrex il-˙idma fl-oqsma kollha tas-soçjetà. Fuq nett tal-a©enda hemm it-tra˙˙is fil-kontijiet taddawl u tal-ilma li se jid˙ol fisse˙˙ ˙ames xhur o˙ra. Dan kollu hu marbut ma’ pjan aktar fit-tul li se jara ’l dan it-tra˙˙is ji©i estiΩ lin-negozji u jiggarantixxi provvista ta’ elettriku adegwata, sostenibbli u aktar nadifa. Dan kollu hu possibbli permezz ta’ investiment akbar fi pro©etti kapitali, fis-settur tal-infrastruttura u dak ekonomiku, b’politika li tinçentiva u ta©evola lil min ja˙dem u jistinka l-aktar. B˙ala Ωag˙Ωug˙, l-aktar li ©ibdu l-interess tieg˙i kienu lbosta miΩuri ma˙suba proprju g˙alina Ω-Ωg˙aΩag˙, li b’mod dirett u indirett se jkomplu jg˙inuna niksbu l-g˙anijiet tag˙na. L-iktar proposta li Ωgur se tg˙in lil ˙afna Ωg˙aΩag˙ hi limplimentazzjoni tal-garanzija g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙, fejn fl-ewwel garanzija biss, madwar 350

Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a inattivi se jibbeneﬁkaw minn attenzjoni individwali biex jintegraw ﬁddinja tax-xog˙ol jew jibdew xi kors edukattiv. Id f’id ma’ din ilproposta l-Gvern se joffri inçentivi g˙al min jimpjega apprentisti u joffri work placements liΩ-Ωg˙aΩag˙. Dan kollu se jkompli ji©i integrat bi tkabbir fl-investiment allokat lill-istituzzjonijiet edukattivi, fosthom l-Università u lMCAST. L-istipendju se jkun qed jiΩdied biex iΩomm il-pass mal-g˙oli tal-˙ajja u b’hekk ilpiΩijiet li j©ibu mag˙hom l-

istudji ma jkunux ta’ xkiel. Listudenti se jkomplu jsibu appo©© u jissoktaw l-edukazzjoni postsekondarja u terzjarja tag˙hom. Permezz tal-g˙otja ta’ stipendju g˙al dawk li jkunu qed jirrepetu s-sena, il-Gvern qed juri wkoll li jemmen filkapaçitajiet tal-studenti. Se jara li dawn ma jaqtg˙ux qalbhom u jing˙ataw l-opportunità xierqa g˙al çans ie˙or biex jiksbu lkwalifiki tant me˙tie©a g˙all©ejjieni tag˙hom. IΩ-Ωg˙aΩag˙ li jkunu qed jippjanaw biex jibdew il-familja tag˙hom ukoll se ji©u

meg˙juna, hekk kif tne˙˙a ddazju fuq l-ewwel €150,000 fuq xiri tal-ewwel residenza. Dan juri biç-çar li l-Gvern qed jag˙raf x’inhuma r-realtajiet li qed jiltaqg˙u mag˙hom iΩΩg˙aΩag˙ meta jibdew il-˙ajja indipendenti tag˙hom u qed jie˙u azzjoni sabiex id-diffikultajiet ji©u mtaffijin. B˙al bosta miΩuri o˙ra ta’ dan il-ba©it, din hi intiΩa biex tkabbar l-ispending power u tag˙ti lok biex tkun tista’ tkabbar l-investiment, b˙al f’dan il-kaΩ, li tkun tista’ tixtri tag˙mir a˙jar, b˙al environmentally friendly white goods jew pannelli fotovoltajçi. Il-ba©it ta importanza liΩΩg˙aΩag˙ ©enituri permezz ta’ g˙add ta’ miΩuri li se jg˙inuhom fit-trobbija tat-tfal tag˙hom u jassiguraw preΩenza waqt l-iΩvilupp ta’ wliedhom, fosthom bid-d˙ul tas-servizz ta’ child care centres bla ˙las lil familji bil-©enituri b’impjieg. IlGvern se jkun qed jalloka fondi biex it-tieni ©enitur ikun jista’ jakkumpanja l-wild f’kaΩ ta’ ˙tie©a ta’ kura barra l-pajjiΩ. Dan hu ba©it li jippremja lbΩulija, li jg˙in lil min g˙andu impjieg parte-time jew negozju tieg˙u u jinçentivah sabiex ikompli jikber. IΩda fuq kollox dan hu pjan ta’ riformi fl-aktar oqsma kruçjali: b’politika çara fis-settur tas-sa˙˙a u f’amministrazzjoni a˙jar tar-riΩorsi; bi pro©etti nazzjonali kulturali u sportivi; b’investiment dejjem akbar fil-familji tag˙na u filkomunitajiet tag˙na; b’risq s˙i˙ tad-drittijiet; u b’ugwaljanza tassew.

Opinjoni

24.11.2013

BaÌit li jeRÌa’ jNissel l-gÓaqal Ivan Grixti Kandidat g˙all-Parlament Ewropew

Nhar l-4 ta’ Novembru 2013 tressaq fil-Parlament Malti lewwel ba©it ta’ Gvern Laburista ©did. Kien tassew eΩerçizzju mirqum bit-talent akkademiku li g˙andu lMinistru tal-Finanzi, il-kollega tieg˙i fl-Università, ilProf. Edward Scicluna, bittalent mani©erjali tal-Viçi Prim Ministru s-Sur Louis Grech u bit-talent tattmexxija tal-Prim Ministru Dr Joseph Muscat. Fost konsultazzjonijiet mal-membri talKabinett, it-tlieta naqqxu ba©it li jnissel g˙al darb’o˙ra l-g˙aqal fittmexxija finan-zjarja talGvern. Dan il-ba©it ser juri d-differenza li teΩisti bejn ilmod ta’ kif imexxu r-riΩorsi finanzjarji Gvern Laburista u Gvern Nazzjonalista. Rendikont Sakemm pajjiΩna ma j i r n e x xi lu x i s i b i Ω - Ω e j t , l introjtu tal-Gvern jiddependi fuq il-©bir tat-taxxi biex jiffinanzja n-nefqa li jkun qed jipproponi ta’ kull sena. G˙alhekk kull gvern hu fiddover li jara li kull ewro li jintefaq, jintefaq sew g˙ax b˙al kull entitá o˙ra l-gvern irid jag˙ti rendikont lill-

poplu li jkun tah il-fiduçja tieg˙u biex imexxi l-pajjiΩ. U l-poplu ma jinsiex jekk gvern ma jkunx wera g˙aqal fit-tmexxija finanzjarja. Infiq bil-g˙aqal Çertament, l-a˙˙ar ˙ames snin ta’ Gvern Nazzjonalista wera biç-çar li kien nesa xi tfisser il-kelma ‘g˙aqal’. Sallum, hekk kif g˙adha g˙addejja d-diskussjoni fuq il-ba©it fil-parlament, g˙adna nisimg˙u kif fuq lisptar, per eΩempju, hemm madwar €250 miljun ta’ nefqa li ˙add ma jista’ jidentifika g˙al xiex intefqu dawn il-flejjes. Issemmiet filParlament kif fornitur partikolari t˙allas darbtejn g˙all-istess apparat li xtara l-isptar. Filwaqt li nifhem li mhux possibbli biex ministru jiççekkja kull tranΩazzjoni li ssir imma Ωgur li g˙andu rresponsabbiltà li jara li kemm jista’ jkun dawn laffarijiet ma ji©rux. Filwaqt li l-Ministru huwa politikament responsabbli, xorta jibqa’ l-fatt li dawk li jaqg˙u ta˙tu jimxu sew. Mhux biss g˙an-dhom jaraw li ma jkunx hemm ˙ela, imma

anke li dak li jintefaq jintefaq sew – g˙ax tassew me˙tie©! Araw kemm il-Gvern preçedenti kien jag˙mel affarijiet aktar siewja kieku ma kienx hemm ˙ela u serq ta’ €250 miljun. Meta niftakar fil-problema gravi li ˙allew in-Nazzjonalisti filqasam tad-djar soçjali, ng˙id kemm kienu jsolvu problemi ta’ tant imsejkna li mhux biss g˙andhom bΩonn saqaf fuq rashom imma g˙andhom bΩonn tant servizzi soçjali o˙ra biex jer©g˙u jintegraw fis-soçjetà u jg˙ixu ˙ajja normali b˙al ˙addie˙or. Fil-kaxxa ta’ Malta G˙alhekk, meta nNazzjonalisti jikkritikaw lillGvern Laburista, li ilu hemm biss tmien xhur, imisshom jag˙mlu eΩami tal-kuxjenza g˙ax fejn jid˙ol l-g˙aqal Ωgur ma jiskurjawx punti tajba. Gvern Laburista qed jag˙milha çara li se jkun qed iqis li kull ewro li jintefaq jintefaq sew ˙alli, filwaqt li ma nurux li a˙na x˙a˙, nag˙rfu nuru l-g˙aqal. G˙aqal li jrid iwassal biex filwaqt li nwettqu l-programm soçjali kif spjegat fil-

manifest elettorali, naslu biex ner©g˙u nibdew in©emmg˙u. Hekk, b˙al gvernijiet Laburisti tassebg˙inijiet u t-tmenijiet, ta’ warajna jsibu flus fil-kaxxa ta’ Malta, u mhux dejn. Çertament mhux façli. Imma nistg˙u naslu fuq Ωew© fronti: mill-aspett lokali je˙tie© li l-Gvern i˙ajjar accountants kwalifikati b˙ali jid˙lu fis-servizz pubbliku biex bil-˙iliet tag˙hom jag˙tu çertezza lillpoplu li l-flus li jin©abru jkunu qed jintefqu sew. Mill-aspett Ewropew, imbag˙ad, min ser jintg˙aΩel b˙ala membru tal-Parlament irid jimpenja ru˙u biex ikun ambaxxatur ta’ pajjiΩu. Hekk irridu nirsistu mill-kurituri tal-Unjoni, mhux biss biex in˙arsu l-interessi ta’ pajjiΩna, imma li ng˙inu l-Gvern Laburista jattira investiment ©did lejn xtutna. Investiment li minnu nnifsu ji©©enera ©id ©did fil-pajjiΩ li mbag˙ad ikun jista jsostni l-programm soçjali li fassal il-Partit Laburista fil-manifest elettorali. Jien lest biex ng˙in lill-Gvern Laburista jwettaq dan jekk inkun mag˙Ωul mill-poplu Malti b˙ala MPE f’Mejju 2014.

NgÓiNu liN-Nisa jilÓqu l-poteNzjal tagÓhom Miriam Dalli Kandidat g˙all-Parlament Ewropew

Fl-opinjoni tieg˙i, Ba©it 2014 ipprovda numru ta’ miΩuri li konna ilna nistennew. MiΩuri li g˙andhom jg˙inu lin-nisa biex ikunu parteçipanti attivi fid-dinja tax-xog˙ol. MiΩuri li jinçentivaw lin-nisa u jg˙inuhom jid˙lu f’impjieg bi ˙las u jkomplu bil-karrieri tag˙hom huma miΩuri ta’ min jinkora©©ihom. Nemmen li rridu naslu f’sitwazzjoni fejn no˙olqu l-kundizzjonijiet ideali biex il©enituri jil˙qu l-bilanç ideali bejn il-˙ajja tal-familja u xxog˙ol. Fl-istess ˙in, jekk inΩidu l-parteçipazzjoni tannisa fid-dinja tax-xog˙ol inkunu qed ninkora©©ixxu ttkabbir ekonomiku u sostenibbli. In-nisa u l-karriera Imma fir-realtà s-sitwazzjoni x’inhi? Óafna nisa Maltin itemmu l-karriera tag˙hom meta jkollhom it-tfal. Din issitwazzjoni ˙afna drabi twassalhom biex ma jibqg˙ux parteçipi fid-dinja taxxog˙ol. Din is-sitwazzjoni tfisser ukoll li meta nikkomparaw l-ammont ta’ nisa li jkomplu bil-karriera

tag˙hom, pajjiΩna jaqa’ lura meta kkomparat ma’ pajjiΩi o˙ra tal-Unjoni Ewropea. Il-Kummissjoni Ewropea fir-rakomandazzjonijiet tag˙ha g˙all-programm ta’ riforma nazzjonali ta’ Malta g˙as-sena 2013, tg˙id li rrata ta’ nisa li ja˙dmu g˙adha wa˙da baxxa. Il-fatt li mara ssir omm i˙alli impatt sinjifikanti fuq il-parteçipazzjoni tan-nisa fid-dinja taxxog˙ol u d-differenza flammont ta’ nisa u fl-ammont ta’ r©iel li ja˙dmu hija fost log˙la fl-Unjoni Ewropea. Inizjattivi Matul is-snin numru ta’ inizjattivi kienu introdotti biex jindirizzaw din ilkwistjoni , imma jidher li dawn l-inizjattivi g˙andhom bΩonn jiΩdiedu biex aktar nisa jid˙lu fid-dinja taxxog˙ol. Wa˙da mill-miΩuri f’Ba©it 2014, dik li jing˙ata servizz ta’ child care bla ˙las tista’ tindirizza ostaklu wie˙ed li jiltaqg˙u mieg˙u lommijiet meta jkunu qed jikkunsidraw jekk jer©g˙ux jibdew ja˙dmu jew le. Inizjattiva b˙al din mhux

biss tg˙in lin-nisa jer©g˙u jibdew ja˙dmu b’aktar façilità imma tkun qed tinvesti wkoll fl-edukazzjoni bikrija ta’ wliedna. Il-fatt, li dawn ic-child care centres se jkunu post fejn it-tfal jitg˙allmu wkoll, se jserra˙ mo˙˙ lommijiet ˙afna aktar. Inizjattiva o˙ra interessanti hija dik li jkun hemm superviΩjoni fl-iskejjel g˙al tfal li l©enituri tag˙hom iwassluhom kmieni l-iskola biex huma jkunu jistg˙u jaslu xxog˙ol fil-˙in. Fl-istess ˙in li t-tfal ikunu l-iskola jing˙ataw ukoll kolazzjon. MiΩuri o˙ra b˙alma huma tnaqqis fittaxxa g˙al min jibg˙at lil uliedu f’ child care centres privati huma wkoll miΩuri poΩittivi. Ifisser li wasalna jew li sar biΩejjed? DaΩgur li le. Imma çertament li dawn il-miΩuri huma pass fid-direzzjoni ttajba. Huma miΩuri li jistg˙u jg˙inu aktar nisa biex jag˙mlu l-pass li jΩommu karriera li tista’ tag˙tihom paga tajba g˙alihom u g˙al uliedhom. B˙ala pajjiΩ g˙andna bΩonn miΩuri li jg˙inu lin-nisa jkunu ferm aktar attivi fid-dinja tax-

xog˙ol, li jkollhom xog˙ol tajjeb li studjaw g˙alih u nisa li jipparteçipaw fil-˙ajja çivili u dik politika. Potenzjal Jekk nikkuntentaw bis-sitwazzjoni kif inhi b˙alissa nkunu qed nag˙mlu disservizz lill-familji u lill-pajjiΩ. Jekk nikkritikaw biss ming˙ajr ma noffru soluzzjonijiet kostruttivi wkoll inkunu qed nag˙mlu disservizz. Iva, fadal aktar xi jsir. In-nisa ma rridux in˙ajruhom biss biex jid˙lu f’xoghol li joffri paga minima. G˙andna ammont kbir ta’ nisa li kapaçi jimxu ’l quddiem fil-karriera tag˙hom. Biex nil˙qu dan lg˙an hemm bΩonn ta’ aktar inizjattivi li jistg˙u jg˙inu lill©enituri jibqg˙u ja˙dmu u joffru l-potenzjal kollu tag˙hom fid-dinja taxxog˙ol. Hemm bΩonn ta’ miΩuri li joffru flessibbiltà lill-˙addiema, miΩuri li jg˙inu nisa li g˙andhom x’joffru biex ikomplu mexjin ’il quddiem fil-karriera tag˙hom u jil˙qu l-potenzjal tag˙hom.

Editorjal

24.11.2013

www.kullhadd.com ÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun ÌurnalIsTI rEKlamI ImPaÌnar u DIsInn

Ritianne Agius Philip Schembri Leanne Grech

2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com 2090 1520 sales@kullhadd.com 2090 1411 editorial@kullhadd.com

E DITOrJal Il-Kamra “ Fi spazju ta’ ftit ©img˙at se˙˙ew Ωew© avvenimenti li jindikaw arja politika friska u ©dida. Ûew© avvenimenti li jindikaw x’inhu il-˙sieb ta’ dan il-Gvern. Li je˙les liç-çittadini kollha minn piΩijiet finanzjarji u politiçi. L-ewwel avveniment kien ilba©it. Dan kien wie˙ed li ˙asad lil kul˙add. IΩda il˙asda ma kinitx g˙aliex da˙lu aktar taxxi, iΩda g˙aliex ser jag˙ti aktar flus fl-idejn. Kienet ˙asda g˙aliex normalment ba©its ta’ din ix-xorta jsiru lejlet xi elezzjoni. It-tieni avveniment kien tassew u realment Ωag˙Ωug˙. Fil-Kamra mag˙rufa talArazzi, jew a˙jar il-Parlament l-antik, ammont ta’ hekk ambaxxaturi imsej˙a Ωg˙aΩag˙ Maltin, approvaw abbozz ta’ li©i fl-ewwel qari tieg˙u. Dan l-abbozz ta’ li©i ser iwassal biex il-vot taΩΩg˙aΩagh fl-elezzjonijiet talkunsilli lokali jinΩel g˙all-età ta’ 16-il sena. Ma kienx b’kumbinazzjoni li laqg˙a b˙al din saret f’din ilkamra storika fil-Palazz il-Belt Valletta. Kif innota tajjeb ˙afna l-Ispeaker tal-Kamra lAvukat An©lu Farrugia, f’dik il-kamra kienu ttie˙du

ammont ta’ deçiΩjonijiet li ˙elsu ˙afna çittadini mill-piΩ tal-pre©udizzji. F’dik il-kamra, fl-1948, ilmara Maltija akkwistat id-dritt li jkollha vot b˙all-ir©iel kollha ta’ Malta. F’dik il-kamra, fl1973, il-vot niΩel g˙al dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ li g˙alqu 18-il sena. Kienet il-kamra li wessg˙et id-dritt tas-suffra©ju universali lil kull kategorija ta’ Maltin. G˙alhekk, prosit lil min ˙are© b’din l-idea li anke l-vot ta’ sittax jitwieled f’din il-kamra. Ma g˙andniex xi ng˙idu: il-partit li dejjem offra

oppoΩizzjoni kien dak Nazzjonalista. Mhux bilfors naqblu fuq kollox, u li ma kienx g˙allfatt li l-kwistjoni taçÇittadinanza ma baqg˙etx aktar kwistjoni ta’ bejnietna, kienet tkun ©img˙a sabi˙a. IΩda l-OppoΩizzjoni ddeçidiet li tesportaha barra minn Malta b’modi diversi. Dan ixxenarju di©à rajnieh flimg˙oddi. Qieg˙ed jing˙ad hekk, g˙aliex il-Kap talOppoΩizzjoni g˙aΩel li jkun intervistat fuq programm ta’ diskussjoni poplari tar-Rai, blisem ta’ Ballarò.

G˙aΩel li jikkritika lill-Gvern quddiem, mhux aktar il-poplu Malti, iΩda dak Taljan u Ewropew, u ming˙ajr ma jaf g˙amel ˙sara anke inizzjattivi li kien g˙amel il-Gvern ta’ qabel, fost o˙rajn l-industrija tal- e-gaming . F’dak il-programm pin©ewna qisna Kuba qabel Castro. Bejta ta’ ‘pirati’ li ng˙ixu minn fuq l-immoralità tal-log˙ob. Wara kollox dawn kienu li©ijiet li saru mill-Gvern ta’ qabel. IΩda biex ner©g˙u ni©u g˙all-vot ta’ 16, l-avveniment kien perfett, ˙lief g˙al dettall wie˙ed: jissekonda l-mozztas-Segretarju joni Parlamentari José Herrera kellna lil David Agius. Filfehma tag˙na setg˙u g˙aΩlu lil xi ˙add ie˙or, g˙aliex din il-persuna mhix xi eΩempju xintillanti g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ Maltin. David Aguis familjari ma’ kamra o˙ra: il-kamra taleΩamijiet, fejn g˙al darba tnejn inqabad jikkopja, anke meta f’okkaΩjoni minnhom kien di©à sar onorevoli. IΩΩg˙aΩag˙ iridu jaraw lil xi ˙add li jissimbolizza l- fair play jew il-meriIs-Sur tokrazija. Agius ma jispikkax f’dawn il-kwalitajiet.

˙addie˙or. Dawn l-elezzjonijiet fadlilhom, u lanqas li kieku; Gvern g˙andu ja˙dem biex jag˙ti spinta lill-ekonomija, irrispettivament minn kemm hi viçin elezzjoni jew le. IΩda forsi dal-pajjiΩ ©ie mdorri g˙al ˙afna snin f’medjokrità kbira li, kwaΩi kwaΩi, meta xi ˙a©a ssir kif suppost g˙andha ssir, wie˙ed ikun sorpriΩ: medjokrità li Simon Busutill kien wie˙ed minn dawk responsabbli g˙aliha.

g˙andhom Ωg˙aΩag˙ ta’ bejn is-16 u t-18 il-sena. Naf x’˙idma kbira jag˙mlu f’diversi organizzazzjonijiet; il-mod li bih ˙afna drabi jkunu huma stess li jixprunaw l-affarijiet ’il quddiem. Nawgura liΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha li ©ew ma˙tura ambaxxaturi lokali, li numru minnhom huma di©à attivi sew f’diversi organizzazzjonijiet. Din l-inizjattiva ˙abtet tajjeb ˙afna wkoll ma’ g˙eluq l-20 sena anniversarju tal-kunsilli lokali.

Vot 16

Junior College

Weg˙da o˙ra mwettqa; miΩura o˙ra li biha ser jing˙ata ç-çans lil firxa aktar wiesg˙a ta’ Ωg˙aΩag˙ ikunu protagonisti fil-lokalitajiet tag˙hom. M’g˙andix dubju li din il-miΩura ser tirriΩulta f’wa˙da poΩittiva, u li numru ta’ snin o˙ra n˙arsu lura u ng˙idu li nkitbet pa©na o˙ra fl-istorja tal-iΩvilupp demokratiku f’pajjiΩna. B˙ala persuna li ©ej minn ˙idma twila fil-kamp taΩΩg˙aΩag˙, naf x’potenzjal

Kif ji©ri kull sena, b˙al daΩΩmien isiru l-elezzjoni-jiet tal-KSJC gewwa l-Junior College. G˙al darb’o˙ra tturnout Ωdied, u din hija xi ˙a©a poΩittiva u, wara sena b’esperjenza ftit differenti ta’ Kunsill im˙allat bejn iΩ-Ωew© g˙aqdiet: Pulse u SDM, din is-sena l-SDM reb˙u ssi©©ijiet kollha tal-Kunsill. Nawgura liΩ-Ωew© g˙aqdiet g˙al aktar ˙idma b’risq listudenti kollha fil-varji istituzzjonijiet f’pajjiΩna.

”

InfanTIlI Daniel Micallef President tal-Partit Laburista daniel.micallef@partitlaburista.org

M’hemmx kelma o˙ra biex tiddeskrivi l-attitudni talOppoΩizzjoni Nazzjonalista. OppoΩizzjoni li aktar ma jmur aktar qed issir evidenti l-istrate©ija tag˙ha: li tipprova tfixkel il-pjanijiet talGvern tal-©urnata f’kull settur, f’kull ˙in u kull mument. Il-Partit Nazzjonalista imbarka fuq kampanja feroçi fuq l-Individual Investors Programme – kampanja ispirata mill-biΩa’ li dan ikun programm ta’ suççess g˙al pajjiΩna. Kampanja ispirata wkoll mill-fatt li l-ewwel ba©it imfassal minn Gvern Laburista ©ie milqug˙ b’mod poΩittiv minn kul˙add. Il-ba©it im˙abbar ˙aseb f’kul˙add: mir-romol sal-istudenti; mill-koppji li ser jixtru l-ewwel proprjetà tag˙hom g˙al dawk il-koppji bit-tfal Ωg˙ar bl-introduzz-joni taçchild care b’xejn. Dawn huma fost ˙afna nies u setturi o˙rajn li dan il-ba©it laqathom b’mod poΩittiv. Ma ninsewx ukoll ilweg˙da li g˙amel il-Partit Laburista mill-OppoΩizzjoni snin ilu: dik li jag˙ti rifuΩjoni

tal-VAT misruqa mirre©istrazzjoni tal-karozzi mill-Amministrazzjoni preçedenti. Kienu ˙afna li ddubitaw li tista’ tinΩamm ilkelma fuq din il-weg˙da, iΩda proprju fl-ewwel ba©it t˙abbar kif il-Gvern ser jibda jrodd lura din ir-rifuΩjoni. Fuq in-na˙a l-o˙ra g˙andek il-Partit Nazzjonalista li g˙adu sallum mhux çert jekk g˙andux ifa˙˙ar il-ba©it jew imaqdru. Jaf li jekk imaqdru se jkompli jiΩola aktar ru˙u, peress li dan ntlaqa’ b’mod poΩittiv minn kul˙add, filwaqt li jekk ifa˙˙ru se jkompli jidher debboli f’g˙ajnejn bosta millpartitarji Nazzjonalisti stess. L-ispiΩjar… Il-Kap Nazzjonalista qal li lGvern qed ja˙seb g˙all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Simon Busutill qed ikompli jkejjel xog˙ol ˙addie˙or b’xibru. Qed jikxef b’mod pulit dak li kien jipprova jag˙mel Gvern Nazzjonalista, u ovvjament qed jipprova jattribwih g˙al

Ittri

24.11.2013

Ibg˙at l-ittri tieg˙ek b’email lil editorial@kullhadd.com jew bil-posta tradizzjonali indirizzata lill-Editur, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun

preMJU ÌIeÓ IN-NADUr

NAFU X’QeD NGÓIDU? Sur Editur,

Sur Editur, Salvina Buttigieg, eksg˙alliema u kap ta’ skola, li g˙al aktar minn erbg˙in sena kienet involuta f’˙idma diversa ta’ volontarjat b’risq numru ta’ g˙aqdiet fin-Nadur, hija r-rebbie˙a tal-premju ‘Ìie˙ inNadur 2013’ li jing˙ata ta’ kull sena mill-Kunsill Lokali tan-

Nadur. Waqt serata kommoventi li saret nhar is-Sibt 9 ta’ Novembru fit-Teatru MBC, bissehem tal-Banda Mnarja u numru ta’ kantanti, is-Sindku tan-Nadur Charles F. Said ta dan il-premju lis-Sinjorina Buttigieg. Hu fa˙˙ar il-˙idma volontarja tag˙ha filwaqt li appella biex il-˙idma volontar-

ja fin-Nadur tkompli tkun issinsla ta’ kull soçjetà u g˙aqda f’din il-lokalità. Din l-attività kienet parti mill©img˙a ta’ attivitajiet li saru finNadur biex jitfakkar l-g˙oxrin anniversarju mit-twaqqif talKunsill Lokali f’din il-lokalità. KUNSILL LOKALI, IN-NADUR

L-Onorevoli Segretarju Parlamentari Josè Herrera ©ie kkwotat li qal fi StraΩburgu fi Franza dan li ©ej: “Wasal iΩ-Ωmien li tinbidel ilformula finanzjarja li biha ti©i kkalkulata l-g˙ajnuna finanzjarja li jag˙ti l-Gvem lill-kunsilli lokali biex b’hekk jg˙in lill-kunsilli lokali f’pajjiΩna milqutin mill-fenomenu talimmigrazzjoni.” Semma kunsilli lokali b˙al dawk tal-Marsa u BirΩebbu©a li qed ikollhom i©orru piΩ aktar minn kunsilli lokali o˙rajn min˙abba l-influss ta’ immigranti li g˙andhom fillokalità tag˙hom. “B˙alissa l-Gvern jag˙ti flus lill-Kunsilli Lokali skont iddaqs u l-g˙add ta’ residenti re©istrati fir-re©istru elettorali.” Jiddispjaçini Onorevoli Herrera imma ma naqbilx, kemm jekk din hi idea tieg˙ek, u aktar jekk hi talgvern çentrali. Mela tajjeb, ilkunsilli lokali tridhom ibatu finanzjarjament min˙abba li lUnjoni Ewropea baqg˙et rieqda dawn is-snin kollha. Naqbel li dawn il-kunsilli lokali li semmejt ji©u

Sur Editur, Din il-©img˙a mort nag˙mel viΩta fiç-çimiterju ta’ Wied G˙ammieq, li hemm ˙dejn talfilms Rinella l-Kalkara u skantajt bil-˙mie© li hemm ˙dejn dan il-post sagru. Çerti nies bla mist˙ija jarmu l-iskart tag˙hom

Kont nafu b˙ala l-Mons, kif kien jafu kul˙add ©ewwa G˙awdex. In˙ossni nonqos b˙ala G˙awdxi li ma nsellimx lil dan il-persuna©© li ser i˙alli vojt fi gΩiritna. Vojt f’diversi aspetti: fl-aspett, reli©juΩ, edukattiv, kulturali, soçjali, letterarju, imma fuq kollox fl-ir©ulija. Taqbel jew ma taqbilx mal-˙sibijiet tieg˙u, Mons. Anton Gauci dejjem kien leali g˙al dak li emmen fih u wrieh pubb-

likament, speçjalment bilkitba u l-prietki tieg˙u. Dan huwa valur li fl-opinjoni tieg˙i g˙andu jkun rikonoxxut u apprezzat. Mons. Anton Gauci huwa wie˙ed minn tliet a˙wa o˙ra saçerdoti, li jfakkruni ˙afna fil-familja Portelli minn San Lawrenz u li kienu ˙ames a˙wa saçerdoti f’nofs is-seklu l-ie˙or. Ifakkruni fihom mhux sempliçiment g˙aliex kienu ˙afna a˙wa saçerdoti, imma b’mod partikolari g˙aliex

NAJETAC, IL-ÓAMRUN

MA NITGÓALLMU QATT

ApprezzAMeNT GÓALL MoNs. ANToN GAUcI

Sur Editur,

kkumpensati, però mhux mittaxxi tag˙na l-Maltin, imma mill-fond Ewropew g˙al dan l-iskop. Fta˙ret tant ilKummissarju suppost inkarigata dwar l-immigranti, li lEwropa Ωiedet bil-kbir il-flus g˙al dan il-g˙an! G˙alhekk, Onorevoli, g˙amel it-talba tieg˙ek g˙al dan il-kumpens fejn suppost, ji©ifieri li dan ilfinanzjament ji©i minn barra, imma mhux ming˙and ilMinistru tal-Finanzi Malti b’detriment tal-kunsilli lokali. B’dan ir-ra©unar tieg˙ek, allura, çerti kunsilli lokali b˙al dawk ta’ San Pawl il-Ba˙ar, Tas-Sliema, il-Belt Valletta, San Ìiljan u G˙awdex, kollha g˙andhom ji©u kkumpensati min˙abba l-influss tat-turisti li jkollhom fix-xhur tas-sajf. Qed jis˙aq tant il-Prim li lg˙ajnuna g˙andha ti©i millpajjiΩi suppost s˙ab tag˙na flEwropa u int to˙ro© b’din lidea li tkompli tnaqqar mittaxxi tag˙na, meta l-kunsilli lokali l-˙in kollu jokorbu g˙al aktar flus biex ila˙˙qu malpro©etti li f’kelma wa˙da farfar minnhom il-gvern çentrali (hu min hu l-Gvern)?!

b˙alhom huma saçerdoti intelli©enti u dedikati g˙al dak li jag˙mlu. G˙awdex huwa fid-dmir li jibqa’ jiftakar f’nies b˙al Mons. Anton Gauci mhux g˙all-iskop ta’ dmir biss imma wkoll biex fjammi b˙alma kien Mons. Anton Gauci jibqg˙u jixeg˙lu u jag˙tu d-dawl. Strie˙ fis-sliem ˙abib u pattrijott G˙awdxi. NOEL FORMOSA, SAN LAWRENZ

f’dawn l-in˙awi. Nitlob lillawtoritajiet biex jekk jista’ jkun isir tindif u jitwa˙˙lu tabelli biex dan il-lok jinΩamm nadif u min jinqabad jarmi xi skart je˙el multa kbira. INDAFA, BL-EMAIL

Djarju

24.11.2013

MID-DJARJU TAL-PRIM MINISTRU

Il-PM iwie©eb g˙ad-diskors tal-Kap tal-OppoΩizzjoni dwar il-ba©it

Il-PM jattendi g˙aç-çerimonja tal-ftu˙ tal-Commonwealth

F’diskussjonijiet mal-PM ta’ Singapor, Lee Hsien Loong

Mal-PM IngliΩ David Cameron waqt l-Irtir g˙all-Mexxejja tal-PajjiΩi tal-Commonwealth

Ritratti: DOI

LET’S DANCE Li kelli ner©a’ nitwieled mill-©did l-ewwel ˙a©a li nag˙mel Ωgur tkun li nitg˙allem niΩfen. IΩ-Ωfin sabi˙! Almenu t-tfulija tieg˙i hekk tg˙idli! Ûgur se tg˙idli: “Patri anke fiΩΩfin tifhem?” Il-Patri j©arrab b˙alek, g˙alhekk jista’ jitkellem! Niftakar li meta kont daqsxejn ta’ qrempuçu u l-familja kbira tieg˙i kienet tkun mistiedna g˙al xi tie© jew okkaΩjoni o˙ra ta’ fer˙, kien ikun tassew l-g˙ors tieg˙i nara lil xi membru tal-familja tieg˙i jo˙oro© jiΩfen. Missieri hu lewwel li ji©ini f’mo˙˙i! Kemm i˙obbu Ω-Ωfin! Dejjem niftakru jiΩfen u jΩeffen. L-aktar liΩ-Ωew© ˙uti l-bniet. Imbag˙ad fil-klassifika ji©u z-zijiet. Dawn ukoll i˙obbu jiΩfnu! Jiena u nikteb dawn il-˙sibijiet qieg˙ed nitbissem. U ng˙idilkom l-g˙aliex. F’dawk iΩ-Ωminijiet, ji©ifieri fis-sebg˙inijiet u l-bidu tattmeninijet, id-disco tassew kien disco. Ûgur li ma kellux x’jaqsam mal-˙afna damdim u storbju ta’ dik li tissejja˙ muΩika tal-lum. F’dak iΩ-Ωmien kien hawn g˙atx kbir g˙aΩ-Ωfin. Il-˙ajja kienet tin˙olom. U disk jockey ta’ ˙ila kien jaf kif g˙andu jqabbad sala s˙i˙a ˙alli tiΩfen. X’ta˙sbu li kien jag˙mel? Óeqq, idoqqilhom ilfamuΩa diska ta’ Chris Montez Let’s Dance u f’radda ta’ salib tibda tara salt nies ˙er©in jiΩfnu. U f’daqqa wa˙da kul˙add jarma

jtiha! Ma kienx hemm problema g˙al min jaf jiΩfen slow jew balboa! U l-isba˙ kienet li anke min ma jafx jiΩfen, dakinnhar isir jaf! G˙andi biΩΩejjed eΩempji çari kristall quddiemi! Naf min li biex jiΩfen kien jitfa’ siequ ’l quddiem u jre©©ag˙ha lura tul id-diska kollha ta’ Montez. Illum lil dawn insej˙ilhom eroj g˙aliex meta tisma’ diska b˙al dik ma tag˙tikx li ma tiΩfinx! Imma x’kellha dik l-imbierka diska ta’ Montez? Kellha s-se˙er li taqalg˙ek minn fuq is-si©©u daqs katapulta u bid-daqqa mexxejja tag˙ha tag˙mlek kampjun taΩΩfin! Il-beat tag˙ha kien i˙ollok! G˙ax kien tal-©enn! Óaj! Affaxxinanti! Beat ta’ çalqaq u ejja ˙a mmorru! U, ˙a ng˙idilkom, anke l-iskrupluΩi kienu j˙ollu

Kitba ta’ Patri Mario attard

ri©lejhom mal- beat ta’ Let’s Dance! G˙ax Let’s Dance, jekk ma jkollokx demm ji©ri fil-vini, tag˙tihulek hi daqskemm hi tallife! Anke jien li, f’dak iΩ-Ωmien, kont najxu najxu u nist˙i minn kul˙add, dejjem ma’ djul ommi, mhux l-ewwel darba li n©arrejt min-nar li hemm ma˙Ωun f’Let’s Dance! U ©ieli ˙ri©t g˙an-nofs u bdejt intiha jiena wkoll! U ma kontx in˙abbel rasi li f’dak il-˙in wiççi kien ikun bozza tal-elf bilmist˙ija! Allura b’daqshekk? Issa la ˙ri©t ˙ri©t! G˙ax id-diska ta’ Chris Montez kienet iççaqlaq ilmuntanji man! Óa©a o˙ra li d-diska Let’s Dance g˙allmitni kienet li kellha lirika sempliçi imma tan-nar! Óeqq, ittag˙sira tad-diska kienet wa˙da: qum minn dak is-si©©u u lets

dance! Anke jekk in˙ossni xkora patata wara ©urnata xog˙ol na˙dem daqs bag˙al? U anke jekk ˙xint u sirt qisni gwardarobba? U int ag˙laq ˙alqek xbin u let’s dance! U wara naqra Ωifna tajba ssemmix kul˙add kien jispiçça g˙arqan. Imma fer˙an! U jitbissem! Anzi, kien hemm min kien ifaqqa’ d-da˙k anke waqt iΩΩfin! G˙ax iΩ-Ωfin, meta ©ej millqalb, sabi˙! Iferra˙ il-qalb! Jag˙ti l-˙ajja! Mhux g˙alhekk li Ω-Ωfin g˙andu postu wkoll fir-relazzjoni tag˙na ma’ Alla? Mhux g˙alhekk li lLhud Ortodossi, ji©ifieri dawk li jilbsu l-iswed u tad-daqna twila u fuq barbettihom g˙andhom Ωew© nokkli daqsiex, tarahom jiΩfnu quddiem il-˙ajt tal-bekkejja jew kull fejn ikunu fil-˙in tat-talb waqt li j˙arsu lejn il-Lvant? Mhux il-Kelma ta’ Alla t˙e©©i©ni biex filpreΩenza tieg˙u niΩfen u nifra˙? Wara kollox mhux hekk g˙amel David quddiem l-Arka tal-preΩenza ta’ Alla? Óajti rrid niΩfinha. Kif? Meta lMulej idoqqli l-muΩika tal-ma˙fra, inçedi u na˙fer. Meta jdoqqli ddaqqa tal-˙niena, in˙enn. U meta jurini li g˙andi ng˙id kelma tajba, ng˙idha. Meta niΩfen din iΩ-Ωifna, avolja nsir Ωibel, tg˙idx kemm in˙ossni fer˙an u fil-paçi! U hyper g˙ax ng˙ix g˙al dejjem! Mela…Let’s Dance!

Ta’ Barra

24.11.2013

IktAR PRoBleMI Bejn SPAnjA U R-RenjU UnIt It-tensjonijiet bejn Spanja u r-Renju Unit re©g˙u bdew jiΩdiedu hekk kif din tal-ewwel g˙aΩlet li t˙alli bastiment, ir-Ramon Margalef, jid˙ol ©ewwa t-territorju marittimu ta’ Ìibiltà ming˙ajr ma tavΩa lillawtoritajiet Brittaniçi. F’Awwissu li g˙adda Ω-Ωew© pajjiΩi di©à kienu sabu ru˙hom f’inkwiet diplomatiku hekk kif il-Gvern ta’ Ìibilità po©©a diversi blokok tal-kontrit biex jo˙olqu skoll artifiçjali (artificial reef) fl-ib˙ra tag˙hom. Madankollu, l-awtoritajiet Spanjoli kienu pprotestaw g˙aliex ˙assew li din il-manuvra kienet ser ittellef is-sajd anke fiΩ-Ωona marittima tag˙hom. Il-protesti tal-Ispanjoli waqg˙u fuq widnejn torox. Federico Trillo, l-Ambaxxatur Spanjol g˙ar-Renju Unit, intalab jispjega l-a©ir tal-Gvern tieg˙u mill-Foreign Office Brittaniku

Xejn ©did Ftit tal-©img˙at wara l-Gvern Spanjol ˙abta u sabta g˙aΩel li jΩid is-sigurtà fuq il-fruntiera bejn pajjiΩhom u Ìibiltà. Din id-deçiΩjoni ˙olqot traffiku kbir fuq din il-fruntiera u wasslet lill-Gvern Brittaniku biex jakkuΩa lill-Ispanjoli li g˙amel din il-mossa min˙abba ra©unijiet politiçi, mhux prattiçi. Madankollu, l-Ispanjoli ddefendew ru˙hom billi qalu li Ω-Ωieda fis-sigurtà se˙˙et biex ji©i kkontrollat l-influss kbir ta’ tabakk li kien qieg˙ed jg˙addi bil-kuntrabandu mitterritorju. Wara diversi ©img˙at ta’ ten-

sjoni u akkuΩi, il-kaΩ spiçça quddiem il-Kummissjoni Ewropea li tat ra©un lil Spanja g˙aliex fil-verità kien fatt mag˙ruf li f’pajjiΩhom kienu qeg˙din jid˙lu ’l fuq minn 100 miljun sigarett fis-sena b’kuntrabandu min˙abba li dawn huma ferm or˙os f’Ìibiltà. Óafna nies stennew li din iddeçiΩjoni ©©ib din il-kwistjoni fi tmiemha. Madankollu, din il-©img˙a nqala’ battibekk ie˙or hekk kif bastiment Spanjol da˙al fit-territorju marittimu ta’ Ìibiltà ming˙ajr permess. Is-sitwazzjoni kienet fir-riskju li tiggrava hekk kif lekwipa©© tal-bastiment irrifjuta li j˙alli Ω-Ωona. Dan ir-rifjut

wassal biex ir-Royal Navy Brittanika tibg˙at numru ta’ bastimenti militari sabiex i©©eg˙elhom jirritornaw flib˙ra Spanjoli. Provokazzjoni? Mhux l-ewwel darba li se˙˙ fatt simili. Madankollu, f’diskors li g˙amel fil-House of Commons wara dan l-inçident, il-Ministru g˙all-Affarijiet Ewropej Brittaniku David Lindington qal li dan it-tip ta’ inçidenti saru ferm iktar komuni minn meta nqalet ilkwistjoni tal-iskoll artifiçjali (artificial reef). Skont stima li ta fl-istess diskors, jidher li din

ir-rata telg˙et minn 5 g˙al 40 kwistjoni territorjali fix-xahar. Lindington g˙amilha çara li x-xewqa tal-Gvern Brittaniku kienet li din il-problema tissolva permezz ta’ ftehim diplomatiku. Madankollu, huwa ma eskludiex li pajjiΩu juΩa l-forza militari biex jipprote©i s-sovranità ta’ Ìibiltà u kull territorju ie˙or li jaqa’ ta˙t il-©uriΩdizzjoni tar-Renju Unit. Min-na˙a tieg˙u l-Gvern Spanjol qal li ma kien qieg˙ed jikser l-ebda li©i f’dan il-kaΩ g˙aliex il-bastiment inkwistjoni mar fiΩ-Ωona sempliçiment biex jag˙mel sonda©© oçeanografiku u ma

PUntI eWlenIn tA’ BARRA L-ebda ˙niena ma’ Tymoshenko

Jinqabad Dekhar

Ir-relazzjonijiet bejn l-Ukraina u l-Unjoni Ewropea ˙adu daqqa ta’ ˙arta hekk kif il-Parlament ta’ din tal-ewwel g˙aΩel li ma j˙allix lil Yulia Tymoshenko to˙ro© mill-˙abs biex tirçievi l-kura medika g˙allproblemi f’daharha barra mill-pajjiΩ. Tymoshenko ©iet arrestata fl-2011 bl-akkuΩa ta’ abbuΩ ta’ poter imressqa mill-avversarju politiku prinçipali tag˙ha, Viktor Yanukovych, li kien g˙elibha fl-elezzjoni presidenzjali tal-2010. Minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn huwa g˙amel minn kollox biex jo˙ro© lilha u lill-alleati tag˙ha mix-xena politika. Id-deçiΩjoni ta’ din il-©img˙a qieg˙da ti©i interpretata b˙ala pass lura tal-Ukraina fejn tid˙ol id-demokrazija u d-drittijiet umani. Min˙abba f’hekk l-Unjoni Ewropea qieg˙da tikkunsidra b’mod serju lpossibbiltà li twaqqaf il-proçess ta’ integrazzjoni ta’ dan il-pajjiΩ illi fil-©img˙at li ©ejjin kien mistenni jiffirma ftehim ta’ assoçjazzjoni.

L-awtoritajiet FrançiΩi arrestaw lil Abdelhakim Dekhar bl-akkuΩa li fi Ωmien ftit jiem g˙edded lillistaff tal-istazzjon televiΩiv BMFTV b’arma tan-nar, spara fuq ˙addiem tal-gazzetta Libération u spara tiri barra mill-kwartieri ©enerali tal-bank Société Générale. Din mhix l-ewwel darba li Dekhar sab ru˙u fl-inkwiet mal-li©i hekk kif fis-snin disg˙in di©à kien akkuΩat b’reati terroristiçi. Madankollu, huwa kien spiçça liberat ftit wara l-verdett min˙abba li kien di©à serva ˙afna mill-piena li ng˙atatlu waqt li kien qieg˙ed jinΩamm fil-kustodja kawtelari. Dawn l-attakki wasslu g˙al operazzjoni kbira ta’ tiftix biex ir-ra©el jinqabad qabel ma jwettaq iktar reati ta’ dan it-tip. Ix-xog˙ol tal-awtoritajiet wassal biex Dekhar instab fil-karozza nhar l-Erbg˙a, apparentament ta˙t l-effett ta’ xi mediçini li kienu flistess vettura. Fortunatement, l-attakki ma ˙allewx vittmi hekk kif il-˙addiem tal-Libération li we©©a’ flattakk tat-Tnejn li g˙adda qaleb g˙all-a˙jar jumejn wara li se˙˙ l-attakk. Karzai indeçiΩ Il-President tal-Afganistan Hamid Karzai tefa’ dubji fuq il-patt li kellu ji©i ffirmat mal-Amerika biex jinΩammu eluf ta’ truppi sabiex jiggarantixxu s-sigurtà f’pajjiΩu. Dan il-fatt ˙are© çar hekk kif kien qieg˙ed jindirizza l-laqg˙a tal-Loya Jirga, konferenza li fiha rappreΩentanti ta’ diversi gruppi politiçi u reli©juΩi jiddiskutu deçiΩjonijiet importanti g˙allfutur politiku tal-pajjiΩ. Il-konferenza attwali ssej˙et hekk kif l-Amerika hija mistennija li ttemm il-missjoni tag˙ha flAfganistan sal-a˙˙ar tas-sena d-die˙la. Madankollu, hemm diviΩjonijiet kbar bejn il-kapijiet preΩenti dwar jekk l-Amerika g˙andhiex ikollha preΩenza daqshekk kbira fil-futur. Dan min˙abba li fil-pajjiΩ g˙ad baqa’ rabja g˙all-inçidenti li fihom truppi barranin qatlu diversi çivili Afgani waqt operazzjonijiet

kinitx l-intenzjoni tieg˙u li jipprovoka l-awtoritajiet Brittaniçi. Is-sitwazzjoni g˙adha qieg˙da tiΩviluppa, imma jidher çar li l-Unjoni Ewropea se jkollha ssib mod biex tag˙milha ta’ medjatriçi bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi hekk kif ˙add minnhom ma jidher li huwa lest li jçedi. Jekk l-Unjoni Ewropea tonqos milli tag˙mel dan, il-battibekk jaf jasal anke g˙and il-Ìnus Mag˙quda min˙abba l-fatt li g˙andha lawtorità li tintervieni fi kwistjonijiet ta’ integrità territorjali ta’ dan it-tip ta˙t ilUnited Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS).

minn lIAM GAUCI militari kontra t-Talibani. Karzai, minkejja l-fatt li tkellem favur xi tip ta’ ftehim, jidher li mhuwiex lest li jassoçja ru˙u wisq mal-Amerikani u qieg˙ed jipprova jfarfar ir-responsabbiltà tad-deçiΩjoni fuq ilmembri tal-Loya Jirga. Jekk ma jintla˙aqx ftehim sala˙˙ar ta’ din is-sena hemm çans kbir li l-Amerikani jirtiraw l-offerta ta’ appo©© militari u ekonomiku lillGvern Afgan kontra t-Talibani. Il-Playstation 4 ikollha debutt b’sa˙˙tu Sony Computer Entertainment Inc. annunzjaw li bieg˙u miljun Playstation 4 fl-ewwel 24 sieg˙a li kienet g˙all-bejg˙ fl-Amerika u l-Kanada. Dan issuççess ©ab fix-xejn l-argument ta’ xi analisti tas-settur teknolo©iku li kienu spekulaw li Ω-Ωmien talgaming consoles kien spiçça hekk kif bdew isiru iktar prominenti t-tablets fis-settur tal-log˙ob elettroniku. Barra minn hekk, il-kumpanija qieg˙da tistenna li dan il-bejg˙ b’sa˙˙tu jkompli anke flEwropa u fl-Amerika hekk kif jag˙mlu d-debutt tag˙hom f’dawn is-swieq il-©img˙a d-die˙la.

Ta’ Barra

24.11.2013

L-ASSASSINJU TA’ JOHN F. KENNEDY

Kitba ta’ SAVIOUR MAMO 50 sena ilu, proprju fit-22 ta’ Novembru 1963, ftit wara nofsinhar, il-President John F. Kennedy kien gie assassinat b’tiri ta’ arma tannar f’Dealey Plaza, Dallas, f’Texas. Qrib it-tmiem tas-sena 1963, Il-President John F. Kennedy u s˙abu tal-partit kienu qed i˙ejju g˙allkampanja elettorali li jmiss. G˙alkemm kien g˙adu ma ˙abbarx il-kandidatura tieg˙u, Kennedy kien kunfidenti li se jirba˙ dik il-kampanja. G˙all-a˙˙ar ta’ Settembru, il-President Ωar il-Punent tal-Amerika u g˙amel diskors f’disa’ stati differenti f’inqas minn ©img˙a. Dan il-vja©© kien g˙amlu bil-˙sieb li jkabbar il-popolarità u jnaqqas id-differenzi li kien hemm bejn xi senaturi. Il-viΩta f’Texas Xahar wara, il-President kien laqqa’ u indirizza d-Demokratiçi f’Boston u Philadelphia. Fit-12 ta’ Novembru, kienet saret assemblea importanti biex tfassal il-pjanijiet g˙all-eleΩΩjoni li kien imiss. F’din il-laqg˙a, Kennedy kien insista biex jirba˙ Florida u Texas. Kien qal ukoll li g˙andu jag˙mel Ωjara lil dawn iΩ-Ωew© stati fil-gimg˙a ta’ wara. Kellha takkumpanjah martu Jackleen wara li kienet ilha ma tidher min˙abba n-nuqqas tattarbija tag˙hom Patrich li kien miet f’Awwissu. Fil-21 ta’ Novembru l-koppja Kennedy marru Texas g˙al jumejn blajruplan presidenzjali Air Force One. Kennedy kien jaf li kien hemm xi inkwiet bejn is-senaturi Demokratiçi u li dawn setg˙u jfixxklu l-kampanja elettorali. L-g˙an tieg˙u kien li dan l-inkwiet u tenzjoni bejn dawn is-senaturi jispiçça u jg˙aqqad id-Demokratiçi flimkien. Ta’ min jg˙id li waqt meeting pubbliku f’Dallas, l-Ambaxxatur Amerikan tan-Nazzjonijiet Uniti, Adlai Stevonson kien ©ie attakkat fiΩikament xahar qabel. Kennedy ma’ beΩax b’dan linkwiet, anzi kien telaq minn Washington u mar f’ras il-g˙ajn.

©ew milqug˙a b’çapçip u entuΩjaΩmu kbir ta’ nies. Jackleen kienet ing˙atat bukkett ward a˙mar. Minn hemm telqu bilkarozza lejn il-belt ta’ Dallas biex hemm ikellem ’il-poplu. Eluf ta’ nies ˙onqu t-triqat ixejru l-bandiera Amerikana. Waqt li l-limousine (karozza) naqset il-veloçità fit-triq il-ma©©ura quddiem l-iskola Texas Book Depository, biex iddur lejn Dealey Plaza, instemg˙u tiri ta’ arma tan-nar. Ûew© balal laqtu lill-President, wa˙da f-g˙onqu li nifdet minn g˙onqu sa ta˙t griΩmejh, u l-o˙ra – li kienet – fatali, farrkitlu l-iskutella ta’ rasu. Dak il-hin il-President miel fuq martu u ntelaq g˙al mejjet.

Balla o˙ra kienet laqtet lillGvernatur f’sidru. Fil-pront ilkarozza ˙adet lill-feruti lejn lisptar ta’ Parkland li jinsab ftit ’il bog˙od. Ma kienx hemm speranza g˙al Kennedy. Hu ng˙ata l-a˙˙ar sagrament minn qassis Kattoliku, u fis-1.00 ta’ waranofsinhar ˙ar©et l-a˙bar li John F. Kennedy kien ˙alliena. G˙alkemm il-Gvernatur intlaqat gravi wkoll, kien irkupra Ωmien wara. Sieg˙a u nofs biss wara lmewt ta’ Kennedy, Lyndon B. Jonson ˙a l-©urament tattmexxija. L-arrest

L-assassinju Meta wasal Dallas, Kennedy flimkien ma’ martu Jackleen

Mumenti qabel ma nqatel

Ftit minuti wara, is-suspett

waqa’ fuq bniedem li kien ja˙dem f’dik l-iskola msemmija. Waqt li kienet g˙addejja t-tfittxija g˙al dan ir-ra©el, pulizija li nzerta fl-in˙awi, çertu J.D. Tippit, waqqaf is-suspettat. Dan ˙are© pistola u spara erba’ tiri lejn il-pulizija u qatlu. Sieg˙a wara, Lee Harvey Oswald ©ie arrestat u mixli bil-qtil talpuliΩija u ta’ John F. Kennedy. Il-Óadd filg˙odu, fl-24 ta’ Novembru, kien skedat li Oswald kellhu ji©i ttrasferit mill-kwartieri tal-pulizija g˙all˙abs tar-re©jun. Waqt dan ittrasferiment, li kien qieg˙ed jintwera live fuq it-televiΩjoni, deher ra©el jo˙ro© pistola u jispara kiesa˙ u biered lejn

Oswald. Dan l-assassin kien identifikat b˙ala Jack Ruby, proprjetarju ta’ night club . Oswald kien miet sag˙tejn wara fl-isptar ta’ Parkland. Jack Ruby kien miet ftit snin wara bil-kançer Il-funeral tal-President Fl-istess ©urnata li miet Kennedy il-bandiera Amerikana li kienet tperper fuq il-White House ttie˙det lejn il-Capitol biex tg˙atti l-karru tal-mejjet Kennedy. It-tebut in©arr minn sitt Ωwiemel griΩi. Bix-xewqa ta’ mart Kennedy, Jackleen, ilfuneral sar b˙alma kien sar lil Abra˙am Lincoln. Folol kbar in©abru tul Pennsylvania Avenue biex jassistu g˙all-korteo. Tul il-21 sieg˙a li dam ilkatavru fir-Rotunda tal-Capitol Ωaruh mal-250,000 ru˙. John F. Kennedy indifen itTnejn 25 ta’ Novembru 1963 fiç-Çimiterju Nazzjonali ta’ Arlington. Fil-funeral kienu attendew iktar minn 100 kap ta’ stat. Il-funzjoni kienet ixxandret diretta fuq it-televiΩjoni fejn rawha miljuni ta’ spettaturi. Wara d-difna, is-Sinjura Kennedy flimkien ma’ ˙utu, Robert u Edward, xeg˙lu mixeg˙la fuq l-ir˙ama li g˙attiet il-qabar. L-iktar mument kommoventi kien meta wlied Kennedy, John Jr. u Caroline, niΩlu g˙arkupptejhom ma’ ommhom ˙dejn it-tebut.

Mill-Misra˙

24.11.2013

l-Hsbc mercHant services tniedi ‘dynamic currency conversion’

servizz Ìdid tal-Ólas bil-kards GÓall-viÛitaturi Dynamic Currency Conversion (DCC) hu servizz konvenjenti pprovdut millHSBC Merchant Services, li hi sussidjarja kollha kemm hi ta’ Global Payments Inc. Permezz ta’ dan is-servizz ©did, dawk li ser i˙allsu bilkards g˙al servizzi jew xiri ta’ o©©etti issa g˙andhom lg˙aΩla li j˙allsu fil-munita ta’ pajjiΩhom inkella fl-ewro permezz ta’ point of sale terminals. Klijenti li juΩaw l-Visa u lMasterCard credit cards u debit cards internazzjonali issa ser ikunu offruti dan is-servizz ©did u iktar konvenjenti ta’ ˙las, li jwassal g˙al amministrazzjoni aktar façli tal-kontijiet personali tal-klijenti. DCC hu s-soluzzjoni ideali kemm g˙all- cardholders , kif ukoll g˙al dawk fin-negozju. M’hemm l-ebda tariffi mo˙bija u d-DCC hu façli ˙afna biex jintuΩa. Waqt li jkunu qeg˙din iΩuru pajjiΩi barranin, il-klijienti ta’

Permezz ta’ dan is-servizz ©did, dawk li j˙allsu bil-cards g˙al servizzi jew xiri ta’ o©©etti issa g˙andhom l-g˙aΩla li j˙allsu fil-munita ta’ pajjiΩhom inkella fl-euro permezz ta’ POS terminals.

spiss jiltaqg˙u ma’ muniti differenti minn dik ta’ pajjiΩhom

iPad air issa disPonibbli minGÓand Go

L-a˙˙ar iPad ta’ Apple, iPad Air, issa hu disponibbli ming˙and GO. Bi prezz ta’ €649, dan l-iPad jista’ jinkiseb ukoll g˙al €50 g˙al dawk il-klijenti ta’ GO li huma abbonati mal-Limitless 99 Plan. L-iPad Air, li tnieda x-xahar li g˙adda, ja˙dem b’64-bit Apple A7 chipset li jfisser li hu iktar b’sa˙˙tu minkejja li hu irqaq u e˙fef mill-predeçessuri tieg˙u. Meta kien qed jitkellem dwar liPad Air, Sandro Gauci, Senior Manager – Consumer Sales ma’ GO qal: “GO hi l-ewwel wa˙da f’Malta li qed toffri l-iPad Air lill-klijenti tag˙ha. L-iPad Air hu tassew mudell li trid iΩΩommu f’idejk biex temmen. Wiesa’ biss 7.5 millimetri u jiΩen 478 gramma. L-iskrin retina ta’ 2,048 b’1,536 pixels mag˙mul

b’bezel irqaq ikompli jtejjeb u jiffaçilita l-esperjenza ta’ kif persuna tara l-iskrin. L-apparat, li g˙andu d-doppju talprocessing power tal-predeçessuri tieg˙u u ja˙dem bliOS 7, hu tassew façli biex tuΩah.” GO qed toffri l-mudell talWi-Fi + Cellular tal-iPad Air. Dan il-mudell juΩa Ωew© antenni minflok wa˙da u juΩa t-teknolo©ija ta’ MIMO (Multiple Input and Multiple Output), li tippermetti li ammont sinjifikanti ta’ data tkun ipproçessata ming˙ajr ma titwessa’ l- bandMin˙abba width . f’hekk, meta mqabbel mal-predeçessuri tieg˙u, l-iPad Air Wi-Fi + Cellular jag˙ti d-doppju talprestazzjoni u joffri aktar appo©© g˙al aktar LTE (Long Term Evolution) bands . Dan ifisser li l-utenti jistg˙u jing˙aqdu iktar malajr u b’mod aktar façli mid-dinja kollha. G˙al aktar dettalji dwar liPad Air, il-klijenti qed ikunu mistiedna li jΩuru wie˙ed mill˙wienet ta’ GO jew resellers esklussivi f’Malta u G˙awdex fejn jistg˙u jabbonaw mal-pjan Limitless ta’ GO. Il-klijenti jistg˙u jçemplu fuq il-konnessjoni ta’ GO bin-numru 146 – servizz offrut ming˙ajr ˙las 24 sieg˙a kuljum, inkella binnumru 7922 2146 minn fuq linji o˙ra. Barra minn hekk, wie˙ed jista’ wkoll içempel fuq il- freephone 8007 2121 jew iΩur is-sit www.go.com.mt. Termini u kundizzjonijiet japplikaw.

stess, u g˙alhekk kien ji©ri li jkollhom joqog˙du jistennew

id-dikjarazzjoni (statement) ta’ kull xahar biex ikunu jafu rrata rilevanti tal-kambju u l˙lasijiet involuti. Dik ir-rata ta’ kambju, flimkien ma’ tariffi bankarji o˙ra, setg˙u jissorprendu lill-klijenti meta jirçievu d-dikjarazzjoni tag˙hom wara l-vja©©. Bis-servizz tadDCC, klijenti b’kards internazzjonali issa g˙andhom il-façilità li jag˙Ωlu li j˙allsu fl-ewro jew, jekk huma jippreferu, jistg˙u j˙allsu fil-munita ta’ pajjiΩhom. Ir-rata tal-kambju mhux ser tkun wa˙da arbitrarja – fil-fatt, l-HSBC Merchant Services ser jipprovdi rata kuljum ming˙and Reuters. Meta point of sale terminal ikun wie˙ed li jaççetta s-sistema DCC, dan jibg˙at messa©© lin-negozjant rispettiv li l-kard li tkun qed tintuΩa dak il-˙in g˙andha l-façilità tal-kambju tad-DCC. Innegozjant imbag˙ad jista’ joffri lill-klijenti l-g˙aΩla li jew i˙allsu fil-munita tal-pajjiΩ-

tag˙hom , inkella fl-ewro. L-ewro jibqa’ l-munita baΩi f’kull tranΩazzjoni u, jekk ilcardholders jag˙Ωlu munita differenti g˙all-kard tag˙hom, l-ammont fl-ewro jibqa’ jidher fuq l-irçevuta. G˙all-ewwel isservizz se jkun disponibbli fi tmien muniti differenti li jinkludu GBP, RUB, NOK, SEK, DKK, USD, AUD u CHF. In-negozjanti huma obbligati li jinfurmaw lill-klijenti tag˙hom dwar l-g˙aΩliet ta’ muniti li bihom jista’ jsir il˙las, filwaqt li l-prekawzjonijiet kollha tas-soltu g˙al tranzazzjonijiet bil-kards jibqg˙u japplikaw kull meta l-c ardholders jippreferu li j˙allsu permezz tad-DCC. Is-servizz tad-DCC ser ikun apprezzat ˙afna min-negozjanti f’Malta. Mhux biss ser ikunu qeg˙din joffru livell og˙la ta’ servizz lill-klijenti tag˙hom, iΩda huma ser ikunu qed jibbenefikaw minn d˙ul addizzjonali meta joffru s-servizz tad-DCC.

Henderson Global equity income Fund introdott F’malta

Henderson Global Investors, permezz tar-rappreΩentanti uffiçjali tag˙hom f’Malta, Jesmond Mizzi Financial Advisors, nhar it-Tlieta introduçew il-Henderson Global Equity Income Fund lill-komunità tas-servizzi finanzjarji lokali. L-g˙an ewlieni tal-fond huwa li jikseb d˙ul ikbar minn dak tal-Indiçi Dinji MSCI bil-potenzjal ta’ tkabbir kapitali fit-tul. Il-fond jinvesti prinçipalment fl-ishma ta’ kumpaniji fi kwalunkwe pajjiΩ. Jista’ jinvesti wkoll f’bonds ta’ kull kwalità minn kwalunkwe emittent, fi strumenti tas-suq tal-flus u f’depoΩiti fil-banek. Ilfond huwa disponibbli fl-ewro, fid-dollaru Amerikan u fl-isterlina u j˙allas kull tliet xhur. Ilrendita (yield) attwali mid-dividendi tal-fond hija 3.6% fis-sena (fit-30 ta’ Settembru 2013). Il-fond jiffoka fuq tliet fatturi fundamentali: ittkabbir tad-d˙ul, it-tkabbir kapitali u t-tnaqqis tar-riskju. L-assi m˙addma minn dan il-fond jammontaw g˙al total ta’ £642m (fit-30 ta’ Settembru 2013). L-espoΩizzjonijiet ewlenin tal-fond g˙allindustrija jinkludu s-settur finanzjarju, is-settur diskrezzjonarju tal-konsumaturi, is-settur industrijali u s-settur tal-kura tas-sa˙˙a. Sadanittant, lespoΩizzjoni re©jonali ewlenija tal-fond hija lAmerika ta’ Fuq, ir-Renju Unit u sa livell inqas ilbqija tal-Ewropa. Il-fond b˙alissa g˙andu biss espoΩizzjoni minima g˙as-swieq emer©enti (1.2% tal-Valur Nett tal-Assi fit-30 ta’ Settembru 2013). Il-parteçipazzjoni fil-fond tibda minn investi-

ment minimu ta’ £1,000 jew l-ekwivalenti flewro jew fid-dollaru Amerikan. Il-fond huwa mifrux fuq 50-80 ishma differenti u g˙alhekk joffri livell tajjeb ta’ diversifikazzjoni. Henderson Funds b’mod konsistenti jiksbu riΩultati a˙jar f’ambjenti tas-suq differenti bissa˙˙a tat-tim esperjenzat ta’ analisti tal-kreditu li jipprovdu r-riçerka u l-intwizjoni me˙tie©a fissoluzzjonijiet tal-investiment. Il-preΩentazzjoni kienet indirizzata minn Jesmond Mizzi, Direttur Mani©erjali ta’ Jesmond Mizzi Financial Advisors li tkellem dwar ir-relazzjoni bejn iΩ-Ωew© kumpaniji u g˙aliex kien importanti li dan il-fond ji©i introdott f’Malta. Huwa qal li minkejja l-fatt li l-investituri lokali normalment jinvestu f’bonds, huwa jemmen li linvestituri lokali g˙andhom iqisu wkoll li jinvestu f’fondi tal-ishma internazzjonali m˙addma minn mani©ers ta’ fondi b’reputazzjoni tajba sabiex jiddiversifikaw il-portafoll tag˙hom. Fabio Solitro, il-Kap tas-Servizzi ta’ Investiment Ewropej g˙al Henderson Global Investors tkellem dwar Henderson filwaqt li Andrew Jones, il-komani©er tal-fond ressaq il-kaΩ favur linvestiment f’fondi tal-ishma li jqassmu d-d˙ul. Il-Fond qed ji©i promoss f’Malta skont irRegolamenti tal-Att dwar Servizzi ta’ Investiment (Marketing of UCITS). L-investituri g˙andhom jinnotaw li l-valur tal-investimenti jista’ jinΩel kif ukoll jitla’. Il-prestazzjoni tal-passat mhix garanzija g˙all-prestazzjoni tal-futur.

K AROZZI

Tal-aÓÓar

Minn PhiliP ScheMbri

TRIUMPH TR7

TOYOTA CELICA 1979 Kull bidu fih it-tmiem, l-ewwel suppliment li jiena ppublikajt kien f’Ottubru 2001 u minn dak iΩ-Ωmien ’il hawn baqa’ jsir kwaΩi kull xahar. L-ewwel karozza li soqt u li jiena ktibt dwarha kienet l-Audi A4 convertible. Permezz ta’ dan l-artiklu ser inkun qieg˙ed inwassal il-˙sibijiet tieg˙i dwar il-karozzi favoriti tieg˙i u ma’ karozzi o˙rajn li jien irnexxieli nsuq, dan g˙aliex din hija l-a˙˙ar kitba tieg˙i filgazzetta KullÓadd. Il-favoriti ta’ dejjem Ûgur li l-isba˙ karozza g˙alija li minn mindu kont Ωg˙ir kelli ossessjoni dwarha hija t-Triumph TR7 tal-1977. Niftakar meta kont iΩg˙ar u s˙abi f’dawk iΩ-Ωminijiet taΩ-Ωg˙oΩija kienu ffissati fuq karozzi moderni u sportivi, jien kont insemmi biss it-Triumph TR7. Is-super car favorita tieg˙i, u li fil-fehma tieg˙i n˙oss li jg˙addi kemm jg˙addi Ωmien minn fuqha tibqa’ ikona, hija lLamborghini Countach. Meta ˙ar©et kienet l-aktar karozza veloçi u d-disinn tag˙ha jibqa’ jappella g˙al ˙afna u ˙afna snin. Minkejja li l-Porsche 911 tista’ tisejja˙ fost l-aqwa fid-dinja, ilPorsche favoriti tieg˙i huma n944, in-924 u n-928. Karozzi o˙ra g˙al qalbi huma dawn: BMW 3 series tal-2006, Toyota Celica tal-1979, Toyota Mr2 tal1985, il-Peugeot 205 GTi, Fiat X19 u t-Toyota Land Cruiser tassnin disg˙in. L-aqwa karozzi klassiçi u li jg˙addu Ωmien minn fuqhom u jibqg˙u jog˙©buni

LAMBORGHINI COUNTACH huma dawn: MGB GT, Ford Escort MK2, Ford Capri MK1, Porsche 356 u l-karozza Amerikana Cord 812.

Test Drives Matul it-12-il sena soqt u ppruvajt ˙afna karozzi; dawk partikolari li jibqg˙u f’mo˙˙i u li impressjonawni huma ˙afna anqas minn dawk li soqt. IsSAAB 93 Aero kien wa˙da minn dawk li g˙o©bitni ferm, din impressjonatni g˙all-kwalità tajba u fil-veloçità u stabbiltà fit-triq. Jekk tkun dilettant tal-karozzi ma’ tistax ma’ ssuqx u ma

tfa˙˙arx il-Lexus; jien soqt tnejn iΩda l-IS hija karozza ta’ çerta pre©ju. It-Toyota g˙andi çerta m˙abba u tista’ tg˙id li soqt diversi mudelli differenti; tnejn mill-favoriti huma dawn: Toyota GT86 u Toyota Land Cruiser. Dan tal-a˙˙ar iqarreb lejn tank tal-gwerra, il-Land Cruiser sa mill-ewwel mudelli tag˙hom kienu ji©u preΩentati b˙ala vettura li ma tmut qatt, il-mudelli laktar riçenti Ωdiditilhom ˙afna aktar kumdità minn dawk ta’ qabel. Il-GT86 ©iet milqug˙a tajjeb minn ˙afna segwaçi tatToyota. Dan g˙aliex din il-karozza mliet il-vojt kbir li ˙allew l-

antenati tag˙ha b˙as-Supra, MR2 u Celica. Id-ditta Peugeot g˙amlet passi ta’ ©gant, il-kwalita tjiebet ˙afna u l-mudelli huma wisq varji. Mudell partikolari li ˙are© ftit ilu huwa l-407. Dan g˙andi simpatija kbira lejh; wie˙ed mill-uniçi bl-istil sedan. Il-karozzi Taljani Alfa Romeo jistg˙u jitqiesu fost l-aqwa fejn jid˙lu kumdità u sportività. Kont soqt l-147, l-156 u l-159 – tala˙˙ar hija wa˙da mill-aqwa. Jekk t˙obb karozzi prattiçi iΩda veloçi ma tistax ma tfa˙˙arx ilFiat 500 u l-Mini. Jien kont ixxurtjat li soqt il-Cooper u lCooper S, dawn it-tnejn offrewli

pjaçir indimentikabbli. L-istess tif˙ir imur g˙all-BMW; dawn tista’ tg˙id li ppruvajt ˙afna millmudelli tag˙hom. Impressjonanti kienet it-test drive tal-1 series coupe u dik tat-320. Id-dinja tal-karozzi hija millaktar imΩewqa, u li tag˙tik pjaçir kemm-il darba ssuq jew ikollok karozza g˙al qalbek. L-istess kien g˙al qalbi dan is-suppliment li bdejtu ftit aktar minn 12il sena ilu, fih esperjenzajt test drives mill-aktar interessanti li jg˙addi kemm jg˙addi Ωmien se jibqg˙u ttimbrati f’˙ajti g˙al dejjem. Is-Sliem.

www.peugeot.com.mt

SEE THE CITY IN A DIFFERENT

LIGHT NEW CROSSOVER PEUGEOT 2008 EQUIPPED WITH E-HDI AND E-VTI TECHNOLOGIES FOR LOW CO 2 EMISSIONS. Combined consumption (l/100 km): from 3.8 to 5.9. CO2 emissions (g/km): from 98 to 135.

Join Peugeot Malta on Facebook: www.facebook.com/peugeotmalta (This model also qualifies for the government scrappage scheme)

Michael Attard Ltd. – National Road, Blata l-Bajda – T: 2123 8854 – M: 79 406 607 – E: sales@michaelattard.com

Karozzi

24.11.2013

L-ikrEh 10 karozzi?

minn PhiliP Schembri

Ta˙sbu li l-ewwel ma tolqot lg˙ajn, kif jg˙id il-Malti? Óafna drabi nippreferu li jkollna dak l-o©©ett li ma jkunx ta’ çerta sa˙˙a milli xi ˙a©a kerha li tkun tajba. IΩda ma jfissirx li jekk g˙alija tidher kerha hija listess g˙alik. Illum se nag˙tu ˙arsa lejn karozzi li kellhom disinn kemxejn stramb, minkejja dan ˙afna minnhom xorta kisbu suççessi kbar fil-bejg˙; hemm o˙rajn li sfortunatament ma rnexxewx. Is-sors minn fejn ˙adt dan l-artiklu huwa l-internet g˙alhekk ma’ jirriflettix lopinjoni personali tieg˙i. Fl-10 post: Aston Martin Lagonda. Din il-karozza kienet fil-produzzjoni bejn l-1976 u l1989 u kulma nbieg˙u kienu 645 vettura. Meta wie˙ed ja˙seb fl-Aston Martin l-ewwel ma jigih f’rasu huwa James Bond g˙ax tista’ tg˙id hija lkarozza assoçjatha mal-films tieg˙u. Bil-Lagonda tista’ tg˙id li Aston Martin g˙amlu Ωball kbir, apparti minn hekk issa˙˙a fid-disinn tal-Aston Martin huma l-Vantage u lmudelli DB, mhux kbar daqs vapur b˙al-Lagonda, fil-fatt Aston Martin qatt ma re©g˙u rripetew dan l-iΩball. Fid-9 post: Daimler SP250. Karozza bi stil roadster , din ©iet manifatturata fl-1959, ilproduzzjoni la˙qet sa 2,645 karozza. Kellha magna 2.5 litre V8 Hemi, tista’ tg˙id magna tipikament Amerikana tas-snin

˙amsin. L-aktar parti li qalg˙et kritika hija quddiem u ˙afna kienu jxebbhuha ma’ cat fish. Fid-8 post: Tatra T603. Din hija karozza miçÇekoslovakkja li kienet tinbieg˙ bejn l-1956 u l-1975. Ilbejg˙ tag˙ha la˙˙aq sa 20,422 u nbieg˙et f’diversi pajjiΩi madwar l-Ewropa. Ix-xebh tag˙ha kien ma’ London Taxi b’laqta spider fuq wara. Fis-7 post: Ford Edsel. Kif g˙edt fil-bidu, is-sors ta’ dan lartiklu huwa mill-internet u mhux il-˙sibijiet tieg˙i, g˙ax kieku l-Edsel ma tinsabx hawn. IΩda g˙al ˙afna din tinsab fis-7 post. L-Edsel kulma damet fil-produzzjoni kien g˙al tliet snin biss: bejn l-1957 u l-1960; fil-fatt fi tliet snin biss Ford bieg˙et 118,287 Edsel. Fis-6 post: AMC Pacer. Kull min g˙andu l-età tieg˙i jiftakar fil-film Wayne’s World g˙aliex din kienet il-karozza li kienu jsuqu l-atturi f’dan il-film partikolari. Din kienet tinbieg˙ laktar fl-Amerika ta’ Fuq bejn l1975 u l-1980 u nbieg˙u 280,000. Figuri sbie˙ minkejja li mhux karozza sabi˙a. Laktar parti li qalg˙et kritika kien minn wara g˙aliex aktar tixraq lil station wagon milli karozza b’Ωew© bibien hatch. Fil-5 post: Pontiac Aztek. Sfortunatament il-Pontiac g˙alqet il-bibien tag˙ha ftit tas-snin ilu. L-aqwa Ωminijiet tal-Pontiac kienu meta kienu jimmanifatturaw it-Trans AM,

Grand AM, Fiero, Boneville u Grand Prix. IΩda l-Pontiac irnexxielha tid˙ol f’din il-klassifika bl-Aztek, mudell bi stil ta’ SUV li kien jinbieg˙ bejn l2001 u l-2005. F’dawn is-snin l-ammont ta’ Aztek kien ta’ ftit aktar minn 32,000. Figuri kemxejn baxxi f’suq Amerikan u meta mqabbla ma’ Pontiac o˙rajn. Fir-4 p ost: Volkswagen Thing. ‘Thing’ li bil-Malti, kif nafu sew, tfisser ‘˙a©a’. Din il˙a©a damet tinbieg˙ mill-1969 sal-1983. Inbieg˙u mad-90,883 wa˙da, figuri wkoll baxxi meta mqabbla ma’ pijunieri tal-VW li huma l-Passat, Beetle u l-Golf. Fit-3 post: Citroen CV. Din

VW-Malta

The Polo.

Fully Loaded. For just €15,490 The Polo comes standard with 5 doors, Power Steering, Air-Conditioning, Remote Central Locking, Front & Rear Electric Windows, Electric Heated Mirrors, 4 Air Bags, On board Computer, Front Fog Lights, Radio CD, ABS, 16” Alloy Wheels, Bluetooth, Rear Parking Sensors and much more!

hawn min isej˙ilha wkoll ‘idDolly’. Popolari ˙afna mal-hippies lura fis-snin. Karozza b’disinn sempliçi b’˙afna affarijiet sempliçi bit-twieqi jinfet˙u ’l fuq flok jinΩlu ’l isfel fil-bieba b˙al o˙rajn. IΩda kull min kellu wa˙da kien jg˙id kemm kellha rikba komda, karozza ideali g˙as-sajf bissaqaf jinkixef u tikkwartja ˙afna f’postijiet ristretti. Rekord kemm damet fil-produzzjoni: mill-1948 sal-1990 b’total ta’ 3,872.853 CV (Dolly) mibjug˙a. Meta Citroen iddisinjawha l-g˙an tag˙hom kien li tintg˙o©ob mill-klassi l-fqira izda mas-snin bdiet tintg˙o©ob minn ˙afna aktar imma minkejja dan xorta tin-sab f’din

il-lista! Fit-2 post: Reliant Regal. Ilkarozza bi tliet roti: wa˙da quddiem u tnejn wara u manifatturata fl-Ingilterra li tista’ ssuqha bil-liçenzja tal-muturi. Dehret fis-serje ta’ Mr Bean u fis-serje komika IngliΩa Only fools and horses . L-ewwel mudell ˙are© fl-1953 u dam sal-1973. Fl-1 post: Fiat Multipla. Din, fil-fehma tieg˙i, ˙aqqha tkun f’din il-lista. Inqisha b˙ala nnag˙©a s-sewda tal-Fiat u dan g˙aliex fis-snin disg˙in Fiat bdiet tiddisinja mudelli millaqwa, fosthom Punto, Barchetta, Coupé, Bravo u Brava li b’dawn reb˙u l-Car of the Year, imbag˙ad ˙olqu lMultipla. Din hija bbaΩata fuq il-Brava iΩda kemxejn g˙olja u aktar kbira fid-daqs, malli t˙ares lejn quddiem tipprova tifhem x’kellu f’rasu d-disinjatur! Minn ©ewwa kienet trikkeb sitta min-nies bi tliet seats fuq Ωew© ringieli. Bdiet il-produzzjoni fl-1998 imma ma g˙amlitx suççessi kbar g˙ax, apparti d-disnn tag˙ha, xorta kienet inferjuri g˙al mudelli o˙rajn rivali tag˙ha. Sibt karozzi o˙ra li mhumiex klassifikati iΩda s-sors xorta jsemmihom. Dawn huma lFord Scorpio, Austin Allegro, Rolls Royce Camargue, Nissan Micra, Lada Riva – li kienet ferm popolari mag˙na lMaltin, u l-ewwel mudell talFord Ka.

www.volkswagen.com.mt

The up!

The surprisingly spacious up! For just €10,490

0% Deposit Available *

The Up! comes standard with Power Steering, Air-Conditioning, Remote Central Locking, 4 Air Bags, Electric Windows, Radio CD, ABS, Exterior Colour Package, Rev Counter, Tinted G lass and much more!

7HUPV &RQGLWLRQV $SSO\ 2ȔHU YDOLG XQWLO 'HFHPEHU (DFK FDU FRPHV ZLWK \HDU ZDUUDQW\ RQ SDUWV DQG ODERXU \HDUV ERG\ ZDUUDQW\

Continental Cars Continental Cars Ltd, Ltd, P Princess rincess M Margaret argaret S Street, treet, M Msida sida M MSD SD 1330 1330 / Sales Sales T. T. 23476315 23476315 / M M.. 9 9943 943 3 3330/ 330/ E: E: v vw@ccl.mizzi.com.mt w@ccl.mizzi.com.mt Mizzi Showroom 21556 M.. 99782000/ Email: M izzi Motors Motors S howroom , Mgarr Mgarr Road, Road, Ghajnsielem, Ghajnsielem, GSM GSM 9016 9016 Sales Sales T. T. 2 1556 942 942 / M 99782000/ E mail: jcassar@mizzimotors.com.mt jcassar@mizzimotors.com.mt

member m ember of of

Karozzi

24.11.2013

F’Malta l-lexus lFa

Meta wie˙ed isemmi Lexus ikun qieg˙ed isemmi karozza ta’ çerta valur u kwalità . F’Malta dawn jin©iebu minn Michael Debono Ltd – l-istess importaturi tat-Toyota. G˙al matul ix-xahar ta’ Diçembru, u b’mod partikolari g˙all-avveniment Paqpaqli g˙al L-Istrina, ser ikun hawn g˙all-wiri lmudell LFA, li fix- showroom ser tkun fis-6 u fis-7 ta’ Diçembru. L-LFA hija l-ewwel Lexus li taqa’ fil-kategoriji tas-super car li g˙amlet provi tajbin fiç-çirkwit ta’ Nurburgring. G˙andha ˙afna aççessorji mag˙mulin mill- carbon fibre sabiex ilkarozza te˙fief. G˙andha wkoll magna 4.8 litre V10, b’ gearbox b’sitt speeds , magna fin-nofs u chassis ideali sabiex il-karozza tkun ˙afifa u

ta’ sa˙˙a waqt il-mixi – fil-fatt ittella’ 325 kilometru fissieg˙a. Iç-Chief Engineer Haruhiko Tanahashi spjega li din l-LFA hija mag˙mula g˙all-veloçità biss. Tant hu minnu dan, li g˙andha ˙afna parts u aççessorji tal-carbon fibre li huwa mill-aktar effettiv g˙all-fatt li huwa materjal ˙afif u uΩat minn g˙add ta’ karozzi tattlielaq. Tanahashi komla jg˙id li l-objettiv li tin˙oloq karozza ideali g˙as-sewwieq talkarozzi issa ntla˙qet. Din ilkarozza bdiet mix-xejn minn in©iniera ddedikati. Il-mudell F, li fih taqa’ din il-karozza, huwa l-mudell li huwa fost liprem mill-Lexus u li joffri laqwa fost l-aqwa. Il-pro©ett ra l-bidu tieg˙u fis-sena 2000, lg˙an ta’ dan it-tim kien li jibni

wa˙da mill-aqwa karozzi li wie˙ed jista’ jsib f’dan is-settur partikolari. Karozza b˙al din ma ti©ix manifatturata bl-eluf g˙aliex mhix karozza li tin˙adem bil-

produzzjoni, g˙alhekk kulma hawn minnha huwa biss numru limitat ta’ 500. G˙alhekk, jekk inti daqshekk entuΩjajst li tara din il-karozza tal-˙olm, kulma trid

tag˙mel hu li ΩΩur il-pa©na Facebook tat-Toyota jew tmur fix-showroom li tinsab fi Triq l-Imdina ÓaΩ-Ûebbu© bejn is-6 u s-7 ta’ Diçembru li ©ej.

YARIS TR 1.33 5-DOOR

NOW ONLY €13,800 – 15” Alloy wheels – Bluetooth – 7 Airbags – 6 Speaker in-car entertainment system – Leather steering wheel and gear knob – Remote central locking – Rear parking camera... and more.

Featured model is Yaris Trend. Offer valid until stocks last. Terms and conditions apply.

For more information contact: Michael Debono Limited Mdina Road, Zebbug Tel: 2269 4000 sales@toyota.com.mt www.toyota.com.mt

DEBONO Toyota Gozo Showroom Mgarr Road, Xewkija XWK 9015 - Gozo Tel: 2156 1122 / 2156 1117 ggs@toyota.com.mt

FINANCE

ONLY 5.5% VARIABLE RATE OVER 6 YEARS

Toyota T oyota Malta

Karozzi

24.11.2013

L-ALfA MiTo 2014 issA f’MALTA Il-mudell il-©did tal-Alfa MiTo g˙all-2014 issa wasal Malta u mad-daqqa t’g˙ajn, dan se jkun mudell kompetittiv u mill-isba˙. Dan ilmudell, fil-fatt, huwa wie˙ed frisk, sportiv g˙all-a˙˙ar u mimli b’teknolo©ija avanza-

ta. B’dehra ispirata mill-Alfa 8C, l-Alfa MiTo xorta g˙adu dak il-mudell li tant niΩel tajjeb mal-ammiraturi tal-Alfa MiTo, iΩda sar iΩjed xog˙ol fuq l-ispeçifikazzjonijiet sabiex titwassal dik ix-xi ˙a©a Ωejda li Alfa Romeo

biss kapaçi toffri – valur g˙al flusek u karozza millaqwa. Il-mudell il-©did tal-MiTo jinkludi grill ©dida talkromju, kulur ©did griΩ lewn il-fa˙am, u finishing iΩjed skur fuq il-headlight mask li

qabel kien ikun offrut biss fuq il-mudell talQuadrifoglio Verde. Fuq ©ewwa, l-Alfa Romeo ˙olqot g˙aΩla ©dida ta’ materjali u stili ta’ tapizzerija, introduçiet kulur ©did griΩ, finishing ©did tal- panel talbibien, finishing iswed talconsole çentrali u sistema Uconnect™ b’touchscreen ta’ ˙ames pulzieri. JeΩistu erba’ verΩjonijiet talMiTo 2014: Progression, Progression+, Distinctive, u l-og˙la livell tal-Quadrifoglio Verde. Rigward l-g˙aΩla ta’ magni l-MiTo 2014 ti©i fi tliet magni petrol 78bhp, 135bhp u 170bhp, li kollha kapaçi jil˙qu l-50mpg ta’ combined cycle . Imbag˙ad hemm ilmagna 1.3JTDm2 li tista’ toffri livell baxx ta’ konsum ta’ 78.5mpg, b’ torque ta’ 200Nm, filwaqt li tibqa’

kklassifikata fl-aktar faxxa baxxa ta’ liçenzja g˙al Malta li hija dik ta’ €100. Hekk kif is-sewwieqa llum il-©urnata qed ifittxu dejjem iΩjed l-uΩu tat-teknolo©ija sabiex iΩommu mal-pass mg˙a©©el li jg˙ixu bih, Alfa Romeo introduçiet is-sistema Uconnect™. Din is-sistema built-in tlaqqa’ flimkien sistema ta’ ˙oss tal-og˙la kwalità b’g˙aΩla ta’ servizzi multimedja, grazzi g˙al touchscreen ta’ 5" u voice recognition permezz tal-Bluetooth. Uconnect™ 5" Radio jinkludi l-uΩu ta’ radju AM/FM, Media Player li jista’ jintuΩa permezz ta’ USB port u Auxin socket . Uconnect™ NAV, li huwa feature opzjonali, joffri sistema ta’ navigazzjoni b’kollaborazzjoni mas-sistema TomTom® g˙al navigazzjoni sempliçi, effiçjenti u inwittiva.

Personalità

24.11.2013

ÓAJJITHA BBAÛATA FUQ IL-FILOSOFIJA RAMONA PORTELLI

tintervista lil CHANTELLE MIFSUD

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

T˙ajret g˙al dan il-kors g˙ax huma su©©etti li jog˙©buha u Ωgur ser jag˙tuha sodisfazzjon titg˙allimhom, speçjalment il-filosofija. Jinteresasha kollox, u t˙obb taqra fuq kollox, inkluΩ politika u vja©©ar. I©©emma’ ©ebel, insetti u muΩika minn pajjiΩi differenti, tpin©i u anke sostniet mieg˙i li titkellem wa˙edha, timxi, ta˙dem xi ©ojjelli u tara dokumentarji. Permezz tal-filosofija Chantelle t˙oss li tg˙allmet ˙afna u indunat kemm iktar ma titg˙allem iktar ma taf xejn, u iktar ma tinduna li ma taf xejn, aktar ikollha motivazzjoni li tkompli tiskopri. Fil-fatt, Chantelle g˙andha xewqa li s-su©©ett tal-filosofija ji©i introdott fliskejjel primarji u sekondarji, u mhux biss fl-edukazz-joni terzjarja. Mitluba tispjega rra©uni wara din l-opinjoni tag˙ha, we©bitni: “Hawn idea li l-filosofija huwa su©©ett biss g˙al studenti universitarji, u li kollox astratt u ma japplikax g˙aΩΩg˙ar. Din, fil-fehma tieg˙i, hija idea Ωbaljata, g˙alkemm ma neskludix li kunçetti astratti huma pjuttost komuni fil-filosofija. It-tfal g˙andhom g˙atx kbir g˙all-g˙erf, qeg˙din f’dinja li jridu jesploraw kollox. Nemmen li l-introduzzjoni tal-filosofija g˙at-tfal tiΩviluppa kapaçitajiet uniçi li ebda su©©ett ie˙or li nista’

Ftit xhur ilu attendejt g˙al kors ta’ ©urnata. Tg˙allimna kif inqabbdu n-nar bi zkuk li nsibu fil-kampanja u anke kif tista’ tiekol çertu pjanti u insetti. Konna xi ˙dax-il persuna. Fosthom kien hemm Chantelle Mifsud, li mal-ewwel innutajt fiha persuna b’çertu filosofiji u ideat ori©inali. Qbilt mag˙ha ˙afna waqt il-kors u bqajna f’kuntatt. Sirt nafha aktar meta tkellimna wara l-kors u offrejtilha intervista fuq din il-pagna, li aççettat bi ˙garha. Chantelle g˙andha sebg˙a u g˙oxrin sena, toqg˙od San Pawl il-Ba˙ar u b˙alissa studenta tat-tielet sena l-Università g˙all-kors tal-Filosofija u Antropolo©ija.

na˙seb li hemm fis-sillabu ma g˙andu. Fosthom kif tistaqsi u tanalizza dak li qed jintqal, u mhux sempliçiment nie˙du kollox b˙ala verità. Tara l-opinjonijiet differenti ta’ studenti o˙ra u kif g˙andna nargumentaw ming˙ajr ma mmorru personali, imma nargumentaw fil-kunçett. It-tfal jistg˙u jiddiskutu kunçetti b˙al perezempju x’inhi s-sbu˙ija jew x’inhu ©ust,” spjegat Chantelle. T˙ares lejn il-mewt minn perspettiva tajba Fi kliemha, il-filosofija tg˙inha t˙ares lejn id-dinja b’mod ie˙or: g˙enitha t˙ares lejn il-mewt minn perspettiva tajba, u tapplikaha sabiex tapprezza aktar il-˙ajja u lmument. Ridt inkun naf kif irnexxielha tikseb din il-perspettiva, jew hemmx xi prattika partikolari. “Na˙seb li l-kunçett ta’ kif in˙ares lejn il-mewt ifformolajtu xi ftit. Ftit huma li l-˙sieb tal-mewt ma jbeΩΩag˙homx, inkluΩ jiena. Però, prattika li sibt tajba f’˙ajti hija li l-mewt in˙ares lejha sabiex i©©ag˙alni nirrealizza li jiena finita u l-mument li qed ng˙ix huwa prezzjuΩ. Il-fatt li nemmen li ˙ajja wa˙da biss g˙andna u li m’hemmx kontinwazzjoni tar-ru˙, ukoll ©eg˙litni ng˙ix hekk. Ma narax lok li na˙lu ener©ija u neqirdu fuq kull ˙a©a ta’ xejn. Il-marda talqrid, insej˙ilha. Ma nifhimx is-sens g˙alfejn nag˙mlu xog˙ol li jo˙dilna nofs ˙ajjitna u jag˙milna mdejqin, u ma nirrealizzawx li g˙andna ˙ajja wa˙da u m’a˙na xejn. Personalment inΩomm il˙sieb tal-mewt b ˙ a l a g˙odda b i e x ng˙ix dak liskop l i

˙loqt u kontinwament inkun qed no˙loq sodisfazzjon,” fissret Chantelle. Tittestja lilha nnifisha billi tqassam xi o©©etti prezzjuΩi KurΩità dwar Chantelle hija li minn Ωmien g˙al Ωmien t˙obb tittestja lilha nnifisha b’eΩerçizzju partikolari: kultant Ωmien tag˙ti xi o©©ett li jkun g˙al qalbha lil xi ˙add fil-bΩonn. Ma stajtx nifhem eΩattament fejn iwassalha dan l-esperiment wara li tkun wettqet dan. Óallejt f’idejha sabiex telabora aktar. “Forsi jien mi©nuna, imma n˙obb nag˙mel hekk biex neΩamina lili nnifsi. Naqbad xi kollezzjoni li jkolli g˙al qalbi ˙afna u nag˙tiha lil xi ˙add kollha kemm hi. Irra©uni warajha hija li tirrealizza kemm tkun intrabatt ma’ sempliçiment o©©ett materjali. Hawn min jibki g˙ax jitlef xi ˙a©a jew tinkisrilhom xi ˙a©a li tkun g˙al qalbhom. Jekk tibki u tag˙mel ˙afna dwejjaq g˙ax tlift o©©ett li façilment tista’ ter©a’ tixtri, a˙seb u ark kif ser tiffaççja sitwazzjonijiet f’˙ajtek b˙al meta tesperjenza mewt ta’ xi qraba jew ˙bieb. Jista’ jkun li dan leΩerçizzju ma ja˙dimx fuq kul˙add, biex ma ninftiehemx ˙aΩin, però personalment in˙ossha li tg˙inni ˙afna fil-karattru,” spjegatli Chantelle. MaΩ-Ωmien, Chantelle tg˙allmet ma tinkwetax fuq çuçati Ωg˙ar tal-˙ajja li finalment huma kollha ˙ela ta’ ener©ija. “Parti sostanzjali mit-tag˙lim li ˙adt s’issa mill-filosofija n˙oss li g˙eni fil-mod ta’ kif nargumenta u nag˙ti ra©uni g˙al dak li qed ng˙id, u kif ma nkunx difensiva. Barra minn hekk sirt kemm jista’ jkun ma nikkontradixxix li qed ng˙id u li nitg˙allem mhux biex nirrendi l-flus, imma g˙as-sodisfazzjon li nie˙u meta niskopri.” Ippruvat diversi reli©jonijiet Chantelle tis˙aq li tippreferi tg˙ix f’dubju milli tiggranfa ma’ ˙rafa li tkun ibbaΩata fuq ilf i d u ç j a .

Hawnhekk qed tirreferi g˙ad-diversi reli©jonijiet li jeΩistu fid-dinja. Fil-fatt kienet Nisranija u anke ppruvat xi reli©jonijiet o˙ra. Però, tg˙id li l-ebda reli©jon ma taha sodisfazzjon f’˙ajjitha. Óallejt f’idejha sabiex tispjegali eΩattament dwar it-twemmin li tiprattika. “Sa ftit ilu kont reli©juΩa talprima klassi. Kont nitlob kuljum u ma nfallix quddiesa. MaΩ-Ωmien beda jid˙olli ddubju u bdejt nibΩa ma nemminx. Ìieli kont immur inqerr u nigdeb g˙ax vera ma kontx inkun naf x’ser ng˙id. Iktar ma bdejt naqra, iktar ma bdejtx nemmen, la fir-religjon, la fix-xitan u lanqas f’Alla. Wara r-reli©jon Kattolika bdejt nistudja u niprattika x-xamaniΩmu u anke l-okkult. BaΩikament kont nemmen f’affarijiet li lanqas biss no˙lomhom illum il-©urnata. Wara bdejt

inxaqleb lejn il-buddiΩmu, imma l-kunçett tal-karma ma laqatnix. Wara bdejt nemmen fil-panenteΩimu, imbag˙ad fil-panteΩimu, sa ma fl-a˙˙ar na˙seb – g˙ax na˙seb nista’ ng˙id – in˙ossni li sibt id-definizzjoni ta’ agnostic li taqbel ma’ kif na˙sibha llum il©urnata. Dan ifisser li nibqa’ miftu˙a g˙al kollox, imma nkun irrid ra©uni u evidenza, u mhux sempliçiment fiduçja biss. Fl-a˙˙ar ta’ din l-intervista, Chantelle g˙addiet messa©© lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd sabiex ma ji˙dux il-˙ajja bis-serjetà. “TibΩax milli titg˙allem affarijiet ©odda u tinfeta˙ g˙al ˙sibijiet o˙ra. Tag˙mel xejn kontra qalbek u ninkora©©ixxi ik ta r n ie s b ie x j it g˙ a llm u l-filosofija. Hemm korsijiet anke mhux fl-Università g˙al min jit˙ajjar,” temmet tg˙id Chantelle.

KurΩitajiet

24.11.2013

Kalejdoskopju l-irBit tal-maÛÛri u x-xÓit fil-BaÓar

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

Batman jinsaB il-ÓaBs! Ìuvni ta’ 23 sena bla xog˙ol, li j©orr mieg˙u isem ta’ supereroj, g˙adu kif intbag˙at g˙al kwaΩi tliet snin ˙abs wara li nqabad jisraq u jie˙u d-droga. Batman, bin Suparman, inqabad darbtejn fuq kamera tas-CCTV jid˙ol f’sala tassnooker f’Singapor, u fiΩ-Ωew© okkaΩjonijiet seraq total ta’ €299. Hu ammetta bosta akkuΩi, fosthom li seraq il-kard ta’ ˙uh tal-Bank u, bla ma qallu, ©ibidlu €388 biex jixtri l-eroina. G˙alhekk, Batman intbag˙at il˙abs g˙al 33 xahar. Batman, li kien arrestat fid-19

ta’ Awwissu li g˙adda u mibg˙ut il-˙abs ftit jiem ilu, sar sensazzjoni soçjali tal-medja, wara li b’xi mod il-Karta talIdentità tieg˙u, li turi l-istramberija f’ismu, dehret fuq l-internet. Minn kif jirriΩulta, Batman bin Suparman twieled fit-13 ta’ Mejju tal-1990. F’temp ta’ ftit ˙in in˙olqot fan page fuq il-Facebook bl-isem ‘Batman bin Suparman Fan Club’, li kisbet aktar minn 11,000 like. Çertu Kevin Yang kiteb: “Lidolu tag˙na jinsab maqful il˙abs. Hemm xi ˙add li jista’ j˙arrbu?”

PuPi gÓall-hena futura Ftit jiem ilu, waqt prietka kontra l-korruzzjoni, il-Papa Fran©isku kien ferm iebes, u kkowta silta mill-Van©elu skont San Luqa, fejn Ìesù qal lil xi midinba li ˙aqqhom jintrabtu ma’ maΩΩra u jinxte˙tu fil-ba˙ar. Din tqieset b˙ala omelija mill-aktar qawwijin lill-Insara, minn meta, f’Marzu li g˙adda, kien elett il-Papa Ar©entin. Hu enfasizza li min qed jg˙ix ˙ajja ‘doppja’ billi jag˙ti l-flus lill-Knisja waqt li jisraq lillIstat, ikun qed jidneb u ˙aqqu jkun ikkastigat. Waqt li ma aççennax direttament g˙all-korruzzjoni fi ˙dan il-Knsija Kattolika, irrimarki tieg˙u saru ftit jiem wara li faqqa’ skandlu f’ordni reli©juΩa antika, marbuta malVatikan. Madankollu, il-Papa wera li hu determinat jieqaf lill-korruzzjoni u jeqred irregolaritajiet finanzjarji li sa

tappnu lill-Bank tal-Vatikan. Hu ddeskriva wkoll lin-nies imda˙˙lin fil-korruzzjoni b˙ala ‘oqbra mbajda’ u qal li “minn barra jidhru sbie˙, iΩda minn ©ewwa huma gozz g˙adam mejjet u jinten”. Hu mag˙ruf li l-Papa ÌiΩwita kapaçi jkun ©entili f’diversi su©©etti sensittivi, b˙allomosesswalità u d-divorzju, iΩda sa minn meta ©ie ma˙tur f’Marzu li g˙adda, il-prietki u l-omeliji tieg˙u dejjem inkludew kliem iebes u referenzi g˙all-˙idma tax-xitan. Papa Fran©isku g˙amel dawn ir-rimarki waqt il-quddiesa ta’ filg˙odu f’Casa Santa Marta, id-dar g˙all-mistednin filVatikan, fejn g˙aΩel li jg˙ix wara li rrifjuta l-appartamenti aktar kbar fin-na˙a l-o˙ra talBaΩilika ta’ San Pietru. Kienet it-tieni darba fi ftit jiem, fejn hu attakka l-˙aΩen tal-korruzzjoni. L-ewwel

darba mar kontra l-Kattoliçi li stag˙new mill-korruzzjoni politika biex sa˙ansitra jixtru rigali lil uliedhom u jibag˙tuhom fi skejjel li jiswew ˙afna flejjes. L-aktar skandlu riçenti li laqat lill-Knisja Kattolika kien Ωvelat ˙mistax ilu, fejn Dun Renato Salvatore ta’ 58 sena – li jmexxi ordni reli©juΩa ta’ 440 sena – kien arrestat fuq suspett li ˙oloq xnig˙at foloz kontra Ωew© saçerdoti li kienu kontra n-nominazzjoni tieg˙u biex jer©a’ jintg˙aΩel b˙ala s-Superjur Ìenerali talCamilljani, jew a˙jar l-Ordni tal-Ministri tal-Morda. Dun Salvatore kien mag˙Ωul g˙all-kariga mill-Papa Benedittu XVI biex jipparteçipa fis-sinodu ©enerali tal-isqfijiet f’Ottubru tas-sena l-o˙ra: ˙ames xhur qabel ma l-Papa ÌermaniΩ iddeçieda li jirriΩenza mill-papat.

jaÓraB wara sejBa ta’ Pittura

L-g˙arusa Louise Keel, ta’ 46 sena minn South Wales, se jkollha lill-pupu li semmiet Bert, b˙ala l- pageboy tag˙ha. Hi tbikkmet meta saret taf li ma jistax ikollha tfal u g˙alhekk nefqet aktar minn €1,194 fuq il-pupu li g˙andha b’xag˙ar innukklat, biex iserviha kif tixtieq hi fittie© li se jsir fir-rebbieg˙a li ©ejja. Louise, li hi rre©istrata b˙ala nieqsa mid-dawl u tuΩa si©©u tar-roti, se tiΩΩewwe© lill-g˙arus tag˙ha Brian. Bert hu mag˙mul minn materjal ta’ silikon speçjali, li jressqu viçin ferm lejn lumanità, kemm fil-©ilda tieg˙u kif ukoll f’xag˙ru u g˙ajnejh. Louise xtratu wara li t-tobba g˙arrfuha li ma jistax ikollha tfal tag˙ha. Bl-g˙ajnuna tas-sie˙eb tag˙ha Brian, ta’ 48 sena, huma xtraw il-pupu permezz tal-internet, li kien qed jirreklama ‘pupi mwielda mill©did’. Hu twil 76.2 çentimetru, b’xag˙ar safrani

ÓaΩna ta’ aktar minn biljun lira IngliΩa f’pittura g˙adha kif instabet fl-appartament malandat ta’ Cornelius Gurlitt fi Munich. L-investigaturi rrappurtaw li fost il-pittura nstabu xog˙lijiet mhux mag˙rufa ta’ Matisse, Marc Chagall u Otto Dix. L-uffiçjali tad-Dwana li sabu dawn ix-xog˙lijiet ta’ pitturi ‘modenisti’, mill-ewwel ikkonfiskaw is-sejba mir-residenza ta’ Gurlitt, li g˙andu 80 sena. U˙ud mill-1,500 pittura – u˙ud minnhom b’valur eççezzjonali – kienu rrappurtati li nqerdu fin-nirien meta l-ajruplani tal-Alleati bbumbardjaw Dresden fl-1945. Siegfried Kloble, ilKontrollatur tad-Dwana fi

nnukklat u mnie˙er gustuΩ buttuna. Regolarment tlibbsu sew u tie˙du mag˙ha biex titma’ lill-papri fi ©nien viçin. L-g˙arus Brian qal: “Jien u Louise na˙dmu sew b˙ala koppja. Iltqajna permezz talkompjuter u bnejna relazzjoni ta’ m˙abba. Hi di©à kellha numru ta’ pupi meta ltqajt mag˙ha. G˙alhekk drajt bihom madwarna. Bert g˙andu l-karatteristiçi tieg˙u. Hu gustuΩ ferm u sa g˙andu l-kont Twitter tieg˙u b’aktar minn 80 segwaçi.” Brian kompla jg˙id li: “Meta g˙edt lil Bert li jien u Louise se niΩΩew©u, xejn ma deher fer˙an – g˙ax jaf ikun g˙ajjur, iΩda fl-a˙˙ar aççetta li jkun parti mill-familja tag˙na.” Fid-dar, Louise g˙andha lapparat kollu li tin˙tie© g˙attrabi – bandli, rocking chairs , fliexken tal-xorb u kutri. Kull filg˙axija qabel torqod, hi toqg˙od tkanta kantalieni tal-irqad lill-pupi tag˙ha.

Munich, f’konferenza tala˙barijiet Ωvela li fost ixxog˙lijiet mhux mag˙rufa qabel hemm self portrait ta’ Dix, ma˙sub li sar fl-1919; pittura ta’ mara, mag˙mul minn Matisse u xog˙ol allegoriku ta’ Chagall. Il-kollezzjoni tinkludi wkoll pittura ta’ Picasso, Auguste Renoir, Henri de ToulouseLautrec, Max Beckmann, Max Liebermann, Ernst Ludwig Kirchner u Carl Spitzweg. Appena l-pitturi kienu konfiskati, Gurlitt g˙eb, bil-pulizija tissuspetta li g˙andu flus bla raΩan. Barra milli bieg˙ ilpittura The Lion Tamer, bieg˙ ˙afna pitturi o˙ra – xog˙lijiet li ma ©ibdux wisq attenzjoni – qabel mal-uffiçjali tad-Dwana ÌermaniΩa, interveniet.

Kultura

24.11.2013

Fis-sena çentinarja, il-parroçça ta’ BirΩebbu©a ˙asbet sabiex to˙loq attivitajiet li bihom tkun qieg˙da tinvolvi u tolqot lil nies differenti. Fost dawn lattivitajiet hemm dramm muΩikali li se jkun imtella’ miΩΩg˙aΩag˙ tal-parroçça ta’ BirΩebbu©a. Dawn iΩΩg˙aΩag˙, li fil-ma©©oranza

tag˙hom huma membri attivi fiΩ-ÛAK (Ûg˙aΩag˙ Azzjoni Kattolika) BirΩebbu©a qattg˙u ©img˙at s˙a˙ jippreparaw sabiex itellg˙u dan id-dramm muΩikali li ser ikun fih kant, reçtar, Ωfin u muΩika kollha live. Id-dramm muΩikali bl-isem ta Marija huwa bbaΩat fuq storja

ori©inali, b’kitba ta’ Christopher Bonnici u Charles Falzon. L-istorja to˙odna lura fiΩ-Ωmien u tirrakkonta proprju l-istorja tat-tfajla Marija, li meta tkun g˙adha tarbija kienet abbandunata minn familtha u trabbiet u kibret fl-istitut ta’ Konsa, li xejn ma kienet timxi tajjeb mat-tfajliet. Fost l-avven-

PINOKKIO

IL-PANTOMIMA BIL-MALTI fL-ISTITuT KATTOLIKu

turi ta’ Marija naraw dak li kien ji©ri fl-istitut bejn it-tfajliet; naraw ukoll x’©ara waqt il-festa tar-ra˙al u kif eventwalment Marija jirnexxilha ssib lim˙abba u ta˙rab minn ta˙t lid tal-azzar ta’ Konsa. L-istorja kollha hija mΩewqa b’˙afna diski popolari Maltin li Ωgur se jolqtu lil kul˙add.

Biex tkunu tafu aktar x’joffri d-dramm muΩikali Marija n˙e©©i©kom sabiex ting˙aqdu maΩ-Ωg˙aΩag˙ ta’ BirΩebbu©a nhar is-Sibt 30 ta’ Novembru u l-Óadd l-1 ta’ Diçembru 2013, fis-sala tal-Iskola Primarja ta’ BirΩebbu©a. G˙all-biljetti tistg˙u ççemplu 7927 0902. Narawkom.

IL-KOR MARY’S ANGELS

CD – IL-KEWKBA LI DDIET

M’hemmx dubju li l-pantomima tal-Milied bil-Malti fl-Istitut Kattoliku, il-Furjana, saret wa˙da mill-attrazzjonijiet prinçipali ta’ divertiment tul il©ranet sbie˙ tal-Milied, u din is-sena ma g˙andiex tkun eççezzjoni meta l-kumpanija ˙asbet biex tirregalalna produzzjoni o˙ra mimlija spettaklu, fantasija, Ωfin, kant, kulur u da˙q g˙all-familja kollha, meta f’Diçembru u Jannar li ©ej se tlaqqag˙na ma’ Pinokkio – il-pupazz li meta jigdeb jikbirlu immie˙r. Pinokkio jlaqqag˙na ma’ diversi karattri mag˙rufin b˙al Geppetto, Antonio (il- kuxjenza ta’ Pinokkio), il- wolf , ilpussy, is-sa˙˙ara l-˙aΩina u lfairy it-tajba, il-fortune teller u s-segretarja tieg˙u, Kamran, u ovvjament id-dama – jekk ma jkollokx id-dama ma tkunx panto, mhux hekk… Ûfin mill-Yada Company

Dance

Il-koreografija g˙al-darb’o˙ra ©iet fdata f’idejn Felix Busuttil, li f’xena minnhom ikollu

wkoll Ωifna bit-tfal li jg˙allem hu, meta Pinokkjo jiddeçiedi li jmur…imma a˙jar daqshekk! Il-kast b˙as-soltu hu wie˙ed formidabbli b’Toni Busuttil b˙ala d-dama, Snits b˙ala Pinokkio, Ina Robinich, Brian Farrugia, Simon Curmi, J Anvil, Felix Busuttil, Julie Pomorski, Mario Camilleri, Franky Borg, Alan Falzon, Bernice Darmanin u o˙rajn. Il- band b˙as-soltu tkun live ta˙t id-direzzjoni ta’ Abigail Brown b’arran©amenti muΩikali ta’ Joe Brown. Pinokkio g˙andu skript ori©inali ta’ Toni Busuttil u Snits. Id-direzzjoni hi ta’ Ray Abdilla, bil-produzzjoni b˙assoltu tkun ta’ Pawlu Testa. RappreΩentazzjoni bi prezz speçjali Se ssir rappreΩentazzjoni lÓadd 22 ta’ Diçembru fl10.00am bi prezz verament speçjali ta’ €12,50/€11.50 – isfel, u €8,50/€10,50 – gallarija, b’rappreΩentazzjoni o˙ra flis-tess ©urnata fil-˙in tant

popolari tal-4.00pm. B˙assoltu r-rappreΩentazzjonijiet kollha se jsiru fl-Istitut Kattoliku, il-Furjana, u jkomplu kif ©ej: f’Diçembru: ilÓamis 26 (Boxing Day) fis2.30pm u s-7.30pm, il-Ìimg˙a 27 fis-7.00pm, is-Sibt 28 fis7.30pm, il-Óadd 29 fis-2.00 u s-6.30pm, u t-Tnejn 30 fis7.00pm. F’Jannar isiru dawn ir-rapp-reΩentazzjonijiet: ilÌimg˙a 3 fis 7.30pm, is-Sibt 4 fis-7.00pm, il-Óadd 5 fis2.00pm u s-6.30pm, u s-Sibt 11 fis-7.00pm. Biljetti jistg˙u jinkisbu ming˙and Pawlu Testa Travel: 2122 3340/9947 6468, il-booking office tal-Istitut Kattoliku (pm): 2123 8429, Bar talIstitut Kattoliku: (am u pm). 2124 255, Carmen Azzopardi tar-Rabat: 2145 4836 u Tereza BaΩar ta’ Óaz-Ûabbar: 21892730. Wie˙ed jista’ jirriserva post online kemm fuq is-sit elett roniku uffiçjali tal-kumpanija Teatru Rjal kif ukoll dik tatteatru tal-Istitut Kattoliku www.kumpanijateatrurjal.com u www.istitutkattoliku.com

“Ta’ bla ˙sieb jirnexxi!” – hekk jg˙id il-Malti. Dan bla dubju ta’ xejn jista’ jing˙ad ukoll g˙all-esperjenza li kellhom dan is-sajf il-membri talKor Mary’s Angels. Din lesperjenza kienet recording ta’ diska kompatta (CD) b’g˙anjiet popolari tal-Milied bil-Malti. Il-Kor Mary’s Angels’ ilu mwaqqaf fi ˙dan il-Parroçça ta’ Ó’Attard g˙al dawn l-a˙˙ar snin u huwa mag˙mul minn membri subien u bniet minn 5 snin ’il fuq. Ipparteçipa f’numru ta’ attivitajiet filantropiçi kif ukoll tasservizz tieg˙u f’diversi knejjes. Riçentament, il-kor beda pro©ett ta’ sfida, partikolarment ir-re©istrazzjoni ta’ diska kompatta (CD) ta’ g˙anjiet talMilied bil-Malti. Intitolat IlKewkba Li Ddiet , dan is-CD ta’ 10 g˙anjiet jo˙loq sens ta’ nostal©ija fost dawk li huma maturi biΩΩejjed biex jiftakru dak li darba kienu. Din hija rra©uni g˙aliex il-kor jemmen li hemm bΩonn li jinxtered ilwirt kulturali lokali, speçjalment peress li f'Malta hemm tendenza akbar li nippromovu aktar g˙anjiet tal-Milied b’lingwi o˙ra minflok bil-Malti. Il-˙sieb wara dan is-CD ma kienx biss li l-membri ta’ dan il-kor marru jkantaw, ˙adu pjaçir, g˙exu dal-mument flimkien, u spiçça kollox. Dan imur lil hinn minn hekk. Lg˙an ta’ dan is-CD huwa li ttfal ta’ dan il-kor jag˙mlu att volontarju u g˙alhekk parti mill-qlig˙ ta’ dan is-CD ser imur g˙all-Kampanja Tfal Familji fil-BΩonn. Óafna provi u ©ranet twal ta’ preparazzjoni wasslu lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ g˙all-jum ta’ re©istrazzjoni li serva b˙ala esperjenza ta’ darba u li çertament ˙alla marka poΩittiva

fuq il-˙ajja tag˙hom. Naturalment, wie˙ed ma jistax jitkellem dwar l-isforzi ta’ dawn il-membri ming˙ajr ma jssemmi l-appo©© tal-familja u l-˙bieb tag˙hom li kontinwament g˙amlu mezz li jattendu g˙all-provi regolarment u fil˙in. Ir-riΩultat a˙˙ari wassal g˙al Il-Kewkba Li Ddiet. L-g˙anjiet ivarjaw minn dawk tradizzjonali b˙al Ninni la Tibkix IΩjed, Ninu Ninu Tal-Milied , u O Gesù Óelwa , g˙al siltiet aktar klassiçi b˙al O Lejl ta’ Skie t ( Silent Nigh t), u Nin©abru Nsara ( O Come all ye Faitfhul) u Sliem fuq Din l-Art ( Joy to the World ). Dawn lg˙anjiet, eventwalment se ji©u mnedija waqt kunçert fil-knisja parrokkjali ta’ Ó’Attard, nhar is-Sibt 30 Novembru 2013 fis- 7.30 ta’ filg˙axija. Idd˙ul huwa b’xejn u kul˙add huwa mistieden biex jaqsam din l-esperjenza mill-isba˙. Wie˙ed se jkollu l-opportunità li jixtri s-CD, li dan jista’ jservi ta’ rigal tal-Milied eççellenti, kif ukoll jista’ jag˙mel id-donazz-jonijiet tieg˙u b’risq ilKampanja Tfal Familji filBΩonn. B’dan il-mod, flimkien mag˙kom, il-Kor Mary’s Angels se jo˙loq xaqq ta’ dawl fil-˙ajjiet ta’ dawk l-aktar fil-bΩonn, kif ukoll is-CD IlKewkba Li Ddiet se tqanqal ilqlub ta’ dawk li huma lesti li jisimg˙u. Min irid jixtri s-CD IlKewkba li Ddiet jista’ jag˙mel dan billi jikkuntattja l-uffiççju fuq 2143 4949, jew iΩur is-sit www.marysangelschoir.com. Jista’ wkoll jinxtara minn dawn il ˙wienet: Beauty Plus – City Gate, il-Belt Valletta; Catholic Bookshop – Ra˙al Gdid; Merlin Library – Blata lBajda u Sliema; u Ray’s Shopping Centre – Óal Qormi.

Çinema

24.11.2013

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

THE HUNGER GAMES: CATCHING FIRE

EÛILERANTI

LOGÓBIET AKTAR INTENSI U PERIKOLUÛI

Atturi Ewlenin: Jennifer Lawrence, Josh Hutcherson, Liam Hemsworth, Woody Harrelson, Philip Seymour Hoffman, Elizabeth Banks, Donald Sutherland Direttur: Francis Lawrence Óin: 146 min. Distributur: LIONSGATE UK FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12A.

The Hunger Games, l-ewwel volum minn trilo©ija miktuba minn Suzanne Collins, ©ie addattat g˙aç-çinema fl-2012 b’suççess fenominali ta’ kwaΩi 700 miljun dollaru fi d˙ul ta’ flus. Dan il-film kellu l-ingredjenti kollha me˙tiega biex jaqbad l-imma©inazzjoni taludjenzi, l-aktar dawk Ωg˙aΩag˙ u adulti o˙ra ftit akbar. Dan ix-xog˙ol sploda ’l fuq il-karriera tal-protagonista Jennifer Lawrence li, barra li spikkat f’xi films o˙ra qabel, rnexxielha wkoll tirba˙ lOscar b˙ala l-aqwa attrici f’parti ta’ armla bil-komplikazzjonijiet f’ Silver Linings Playbook. Fil-parti ta’ Katniss Everdeen, b’makakkerija, stamina u kapaçità naturali kif

tirreΩisti f’sitwazzjonijiet perikoluΩi u tibqa’ tferfer, hi rnexxielha tirba˙ il-log˙biet kompetittivi fejn wie˙ed jelimina lill-avversarju biex jibqa’ ˙aj flimkien mas-sie˙eb, Peeta Mellark (Hutcherson). It-tieni episodju: The Hunger Games: Catching Fire jibda b’Katniss li terga’ lura ddar qawwija u s˙i˙a, iΩda mentalment g˙ajjiena. Però, mistrie˙ g˙al din il-qalbenija u g˙al Peeta – issa jidher li hu l-ma˙bub tag˙ha – m’hemmx, g˙ax b˙ala rebbi˙in tal-74 Annual Hunger Games, dawn se jkollhom iduru t-tnax-il distrett ta’ Panem biex jaqilghu ttif˙ir u ç-çapçip tal-poplu. Waqt dan it-tour hi tissoponi li qed tin˙ema xi forma ta’ ribelljoni, imma l-Capitol (is-

sede tal-poter) g˙ad g˙andu kontroll assolut. Il-President Snow (Sutherland) qed jipprepara g˙all-˙amsa u sebg˙in edizzjoni ta’ dawn il-log˙biet kefrin u g˙andu f’mo˙˙u li jne˙˙i min-nofs lil dawn iΩΩewg eroj. F’din il-kompetizzjoni dawn il-log˙biet se ji˙raxu fl-intensità tag˙hom; il-kompetituri huma kollha gwappi fl-arti ta’ kif jiddefendu ru˙hom b’suççess u rebbie˙a ta’ kompetizzjonijiet o˙rajn ta’ qabel. Fuq kollox, Katniss u Peeta, mitluqin fuq gΩira tropikali b’forma ta’ foresta folta fejn ilperikli qed jimmultiplikaw, jindunaw li kull mossa li jesegwixxu qed tkun innutata fil-Capitol. Dawn issa jridu joqog˙du attenti ˙afna aktar u jag˙rfu min tassew hu l-g˙adu proprju tag˙hom, biex forsi je˙ilsu b’wiçç il-©id. The Hunger Games: Catching Fire ikompli jΩid it-tensjoni b’mod spettakolari u epiku. Minkejja t-tul ta’ kwaΩi sag˙tejn u nofs

u minkejja li l-log˙biet perikoluΩi jibdew fl-a˙˙ar sieg˙a, il-film xorta g˙andu andament movimentat, b’sekwenzi simili g˙all-films kolossali tal-img˙oddi, fosthom parata ta’ trijonf li tfakkar f’ Ben Hur . Is-sekwenzi ta’ ta˙rig, l-aktar dik ta’ Katniss li turi l-˙ila u l-˙effa straordinarja kif tispara l-vle©©a, meg˙juna minn effetti speçjali viΩwali tassew inkredibbli, iΩommuk issummat. Jennifer Lawrence tkompli tiddomina, turi bidla matura fil-karattru tag˙ha b’g˙anijiet ta’ kuxjenza soçjali u ta’ etika, waqt li tbati sewwa. Id-direttur, Francis Lawrence, Ωamm kontroll assolut biex din ilproduzzjoni, waqt li tibqa’ kummer-çjali, qatt ma tinΩel f’xi banalità. Jekk The Hunger Games kellu ispirazzjoni minn The Lord Of The Flies (1963), Catching Fire, b’mod diskret, ifakkar f’ Deliverance (1972). Nistennew b’˙erqa l-final. Xog˙ol ie˙or ta’ stoffa!

Çinema

24.11.2013

justIN aNd the kNIGhts Of valOur (3d)

AVVENTURUÛ

It-tfajjel lI rIed IsIr kavallIer

Atturi Ewlenin: Freddie Highmore, Saoirse Ronan, Alfred Molina, Julie Walters, Mark Strong, Antonio Banderas, Olivia Williams, Rupert Everett. Direttur: Manuel Sicilia. Óin: 90 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 18.

Justin And The Knights Of Valour, li hu bit-3D, hu film animat minn Spanja, bil-vuçijiet ta’ atturi Amerikani u Brittaniçi. L-istorja sse˙˙ filMedjuevu, fi Ωmien meta lkavallieri kien spiçça xog˙olhom. Justin (vuçi ta’ Highmore) jixtieq ˙afna li jimita lil nannuh u jsir kavallier qalbieni b˙alu, iΩda missieru Reginald (vuci ta’ Molina) li hu l-kunsillier tar-Re©ina (Williams) irid li ibnu jsir avukat b˙alu. Wara li jΩur lil nanntu (Walters) li t˙obbu ˙afna, Justin jitlaq mid-dar bil-˙sieb li jsib lil min i˙arr©u fil-˙olma tieg˙u. Mat-triq jag˙mel ˙abib ma’ Talia (Ronan), tfajla Ωvelta li t˙obb l-avventura b˙alu, u flimkien jiltaqg˙u ma’ persuni li jg˙inuh – fosthom tliet patrijiet li jittrenjawh fis-seng˙a antika ta’ kumbattimenti talkavallieri kura©©uΩi. Iç-çans tieg˙u u ta’ Talia li juru kemm tg˙allmu ji©i meta kavallier li kien imkeççi mirrenju ta’ fejn joqg˙od Justin jimminaççja li jattakka, b’armata mieg˙u, u jeqred lir-renju. Justin And The Knights Of Valour hija produzzjoni modesta, mexxejja u mmirata laktar g˙all-familji u tfal ta’

minn tnax-il sena ’l isfel. B˙al ˙afna films animati o˙ra, fosthom ir-riçenti The Croods u Brave, saret neçessarja li maleroj maskili ting˙aqad ukoll tfajla li ma tibΩax li jkollha sehem konsiderevoli fil-perikli li jinqalg˙u matul it-triq. Wie˙ed mill-produtturi ta’ dan ix-xog˙ol hu Antonio Banderas li wkoll isellef le˙nu g˙all-parti tal-©entlom Sir Clorex. It-temi prinçipali talfilm huma dawk ta’ valuri nobbli ta’ ˙biberija, unur, kura©© u anke ta’ ribelljoni adoloxxenti.

kOMPetIZZjONI eMPIre CINeMa Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min huwa d-direttur tal-film The Hunger Games: Catching Fire? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: GIULIA CASSAR, Versaille Court, Flat 1, Triq ta’ Gidwet, M’Skala, MSK 361H.

l-aQWa GÓaXar fIlMs bejn is-6 ta’ Novembru u l-10 ta’ Novembru

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Gravity Thor 2: The Dark World Captain Phillips Escape Plan The Counsellor Despicable Me 2 Cloudy With A Chance of Meatball 2 Ender’s Game The Wolverine The Smurfs 2

TeleviΩjoni

24.11.2013

08.30 09.35 11.00 12.00 12.30 12.35 13.45 14.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.30 21.30 22.00 22.50 23.30

Breakfast News Weekend Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn (r) ONE NEWS Dak li Jg˙odd (r) Love Birds One Tribute 2012(r) Teleshopping ONE NEWS L-Argument ONE NEWS It-Tfal Joe’s Kitchen Conquest (r) Pezza Kustjoni ONE NEWS

07.00 08.30 11.30 12.00 13.30 14.00 14.05 14.30 16.30 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.30 21.30 21.35 23.15

06.00 07.10 08.10 09.55 10.45 11.10 11.30 12.00 12.25 12.55 14.00 14.30 15.00 15.05 19.00 19.30 20.00 20.10 22.50 23.55

Fuori rario. Cose (mai) viste La grande vallata La spada e la croce New York New York Telecamere TGR Estovest TGR regioneuropa TG3 TGR Mediterraneo Radici TG Regione In 1/2 ora TG3 LIS Kilimangiaro TG3 TG Regione Blob Che tempo che fa Masterpiece Tg3

07.00 07.30 08.20 08.50 10.30 12.25 14.00 15.55 18.00 18.30 19.00 19.15

NET NEWS Telebejg˙ Nis©a Maltija Accordo (r) Premier (r) NET NEWS (ikompli) Premier Mitqlu Deheb (r) Iswed fuq l-Abjad (r) NET NEWS Flusek (r) Wheelspin NET NEWS G˙alik fl-Ewropa Déjà Vu NET News Replay NET NEWS

Super Parter Hannah Montana Le Cose Che Amo Di Te Due Gemelle In Australia Due Gemella On The Road Studio Aperto Il Magico Tesoro di Loch Ness Il Ritorno Di Nessie La Vita Secondo Jim Studio Aperto Così Fan Tutte Tomb Raider: La Culla Delloa Vita 21.30 Lucignolo 2.0

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45

L-G˙odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola Dot EU G˙awdex Illum Tuffi˙at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik…ikompli Gadgets A˙barijiet The Wedding Battle (R) Malta u lil hinn minnha Pellikola A˙barijiet Madwarna Venere Mixage A˙barijiet X-Factor

06.00 06.30 10.00 10.25 12.10 12.20 13.30 14.00 16.10 16.15 16.55 18.40 18.55 20.00 20.35 20.40 21.30 23.40

06.00 07.55 08.00 08.50 09.55 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.10 24.00

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Mattine Le Frontiere Dello Spirito The Chef Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint Il Segreto X-Style

06.00 06.35 07.40 08.20 09.25 10.00 10.50 13.00 13.20 14.00 14.35 14.40 17.10 18.55 19.35

Parlamento Punto Europa Unomattina In Famiglia A Sua Immagine Santa Messa A Sua Immagine Linea Verde Telegiornale L’arena Telegiornale Pole Position G.P Del Brasile Pole Position L’Eredita TG1 TG Sport Affari Tuoi Un passo dal cielo 2 Speciale TG1

06.00 06.30 08.30 09.10 09.50 10.30 11.15 13.00 13.30 13.45 15.40 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 21.45 22.40

Due Uomini E Mezzo Real School - Il Divertinglese Voyager Factory A Come Avventura Ragazzi C'è Voyager Il Nostro Amico Charly Mezzogiorno In Famiglia TG2 GIORNO TG2 Motori Quelli che aspettano Quelli che il calcio Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra 11 TG2 NCIS Unita` Anticrimine Hawaii Five-o La Domenica Sportiva

Music Line Speciale Tg4 Superpartes Vita Da Strega Le Storie Di Viaggio A... Santa Messa Pianeta Mare Donnavventura I Viaggi Di Life Tg4 Meteo.It Il Principe e la ballerina Avalanche Express Tg4 Il Comandante Florent: Traffici Internazzjonali 21.30 High Crimes: Crimini di stato 23.40 Cinefestival 23.45 The Hunting Party

07.00 09.45 11.30 13.30 14.00 14.40 16.30 18.15 20.00 20.30 23.35

Omnibus Gli Scassinatori Adventure Tg La7 Tg La7 Cronache Film: L’Uomo Che Volle Farsi Re The District Il Commissario Cordier Tg La7 Grey's Anatomy Saving Hope

06.00 07.40 09.20 11.00 11.50 13.05 13.55 14.45 15.35 17.15 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 22.40 23.30

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05

How It’s Made American Chopper American Guns MythBusters: Through the Wormhole with Morgan Freeman Baggage Battles Flip Men Storage Hunters Auction Kings Baggage Battles Auction Hunters Car Vs Wild: Jungle Crater Lake Get Out Alive With Bear Grylls Street Outlaws Fast N’ Loud How It’s Made River Monsters Goes Tribal Born Survivor: Bear Grylls: Men vs Wild With Jake Gyllenhaal Amish Mafia

ARANI ISSA, it-Tnejn fid-20.40 fuq One Lindsey: omm kura©©uΩa ta’ ˙amest itfal g˙exet esperjenzi li ma jitwemmnux, iΩda xorta jirnexxilha tmexxi l-familtha ’l quddiem b’tant im˙abba! Lina, minn ÓaΩ-Ûebbu©, ukoll sfat ming˙ajr Ωew©ha wara li dan miet ˙esrem u ˙allieha b’˙amest itfal. Filwaqt li Lilian, minn Óal Balzan, tilfet ir-ra©el ˙abta u sabta u kellha ttella’ t-tifel tag˙ha wa˙idha b’˙afna sagrifiçji! Arani Issa jaqsam il-kontinenti u jtir lejn l-Awstralja sabiex il-˙olma ta’ Lilian – dik li tiltaqa’ mal-familja li qatt ma imma©inat li kellha – issir realta!

Everyday Italian Aarti Party Reza: Spice Prince of India Charly’s Cake Angels Barefoot Contessa Reza’s African Kitchen Siba’s Table Amazing Wedding Cakes Iron Chef America Diners, Drive-Ins and Dives Charly’s Cake Angels Tastiest Places to Chowdown Chopped Charly’s Cake Angels Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

09.55 10.50 11.40 12.35 13.30 14.25 15.20 16.15 17.10 18.05 19.00 20.00 21.00 22.00

06.00 06.15 06.20 06.40 06.50 07.10 07.25 07.30 07.55 08.05 08.25 09.10 09.40 10.10 10.55 11.25 11.55 12.45 13.30 15.00 17.30 18.20

Nina and the Neurons Poetry Pie Green Balloon Club Bobinogs Tweenies Nina and the Neurons Poetry Pie Green Balloon Club Bobinogs Tweenies Doctor Who: Best Of Blackadder II Come Fly with Me The Weakest Link Absolutely Fabulous 1 Hebburn Doctor Who Doctor Who: Best Of Bert and Dickie Doctors Doctor Who The Weakest Link

08.35 FIA World Endurance Championship 10.00 UEFA Women’s Champions League Football 11.30 ISU Grand Prix, Figure Skating 12.30 ISU Grand Prix, Figure Skating 14.30 FIFA Under 17 World Cup Football 16.00 UEFA Women’s Champions League Football 17.00 Live: UEFA Women’s Champions League Football [Live] [N] 19.00 ISU Grand Prix, Figure Skating 21.00 Boxing 23.00 Motorsports Weekend 23.15 UEFA Women’s Champions League Football

06.00 Globe Trekker 08.00 World’s Greatest Motorcycle Rides 10.00 Rock My RV With Bret Michaels 11.00 Bizarre Foods America 13.00 Dangerous Grounds 15.00 Luxury Uncovered 17.00 Hotel Impossible 19.00 Piha Rescue 21.00 Travel Testers 22.00 Man Vs World 23.00 Monumental Mysteries

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.30 10.00 10.55 11.50 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50 23.45

Meerkat Manor My Cat From Hell Too Cute! Nick Baker’s Weird Creatures Monkey Life Swamp Brothers The Most Extreme Wild France Gator Boys Call of the Wildman Swamp Brothers Gator Boys Great White Shark: Uncaged Roaring with Pride The Lion Man Untamed and Uncut Gator Boys

Mog˙dija

24.11.2013

niÇÇaJtaW ftit UFF! Ra©el da˙al f’bar b’xadina kbira fuq spalltu. “Xtrajtu b˙ala pet, ” spjega lil sid il-bar. “Jg˙ix mag˙na qisu tal-familja. Jiekol u anke jorqod mieg˙i u mal-mara.” “Imma r-ri˙a tinten?” Staqsieh tal-bar. “Ikollu jidraha, kif drajtha jien.” IL-KELB Ra©el da˙al f’bar, u lema˙ ra©el bilqieg˙da li kellu kelb sabi˙, fl-art ma©enbu. “Jigdem xejn il-kelb tieg˙ek?” staqsieh ir-ra©el. “Lanqas xejn,” wie©bu l-ie˙or, bilqieg˙da. Ir-ra©el beda jmelles il-kelb u dan dar g˙alih u gidmu sewwa.

mill-arkiVJi ta’ cHarleS cleWS

“Ma g˙edtlix li l-kelb tieg˙ek ma jigdimx?” qallu r-ra©el “Dan il-kelb mhux tieg˙i,” wie©bu l-ie˙or, kalm kalm. L-ADDIJO Ûew© nisa kienu ilhom ˙afna ma jiltaqg˙u, u wara li tg˙annqu, tbewsu, eçç., wa˙da lill-o˙ra qaltilha: “U l-kbira m˙abba li kellek g˙al Rupert…” “Addijo, spiççat.” “Tlaqtu?” “Le, iΩΩewwi©na!” TLIET XEWQAT Tlett i˙bieb mietu lkoll f’daqqa f’inçident. U kif

waslu hemm fuq, it-tlieta ©ew mog˙tija l-istess mistoqsija. “Meta tkun fit-tebut, imdawwar bil-qraba u l˙bieb, x’tixtieq li tismag˙hom jg˙idu fuqek?” L-ewwel wie˙ed wie©eb: “Nixtieqhom jg˙idu li jien kont ra©el serju, ˙anin u n˙obb lill-familja.” It-tieni wie©eb: “Irridhom jg˙idu li kont g˙alliem tajjeb u ra©el eΩemplari.” It-tielet wie˙ed wie©eb: “Jien irridhom jg˙idu: “Ara, qieg˙ed jiççaqlaq!” LOÌIKA Ir-ra©el: “Jien u ©ej g˙adda funeral.” Il-mara: “Min miet?” Ir-ra©el: “Ma nafx, imma na˙seb dak li kien hemm fit-tebut.”

komPetizzJoni ktieb tifkira ta’ ÌuÛÈ bonnici

ir-rumanz ÓelSien (1940) Ir-rumanz Óelsien kien ippubblikat g˙all-ewwel darba fl-1940; fl-istess sena li l-awtur tieg˙u ÌuΩè Bonnici ˙alla din id-dinja fl-età bikrija ta’ 33 sena. Permezz ta’ Óelsien, Bonnici g˙alaq it-tieni sena tas-sensiela Ìabra ta’ Kitba Maltija. Bonnici kien tabib u kittieb li jibqa’ mag˙ruf b˙ala l-ewwel wie˙ed li kiteb L-Istorja tal-Partit talÓaddiema (1931). Twieled il-Belt fl-1907 lil ©enituri G˙awdxin. Fl-1931, flimkien ma’ RuΩar Briffa, waqqaf l-G˙aqda tal-Malti fl-Università u kien lewwel President tax-Xirka g˙at-Tixrid tal-Ilsien Malti. Óelsien huwa miktub fuq baΩi realistika, b’osservazzjoni profonda tal-ambjent, il-karattri li jg˙ixu fih, u r-relazzjonijiet ta’ bejniethom. F’dan ir-rumanz naraw, fost waqtiet ta’ umoriΩmu, il-˙ajja iebsa tal-bdiewa u l-˙ajja familjari. Niltaqg˙u ma’ Lippu r-rg˙ib, martu Karmni l-imkabbra, Ìamri u Ûabetta bil-mentalità fqira tag˙hom, il-˙elwa

RoΩina tal-Mit˙na, Luretu l-ingrat, u Feliç imsemmi Feliçissimu. Il-karattri b˙al ta’ Ìamri, Lippu, Dun Xand, Paçikk tat-Tafli, Madliena tal-MuΩew, Grezzja u Wenzu l-Brejbes, Bertu tal-Qroqqa, Kalan© itTewmi u Ûeppi l-Lozz mhumiex jirrappreΩentaw xi klassi mis-soçjetà, imma huma sempliçiment individwi mwielda u mrobbija fir-ra˙al çkejken ta’ Óal RaΩul, li fih il-progress kien g˙adu die˙el bil-qajla l-qajla. F’karattri o˙rajn, çjoè dawk ta’ Luretu, RoΩina u Feliç, insibu t-trijangolu tipiku ta’ m˙abba. Dwar l-istil ta’ kitba f’dan ir-rumanz, fl-1985 ÌuΩè Chetcuti kien qal hekk: “Dwar dak li hu djalogar ÌuΩè Bonnici rnexxielu jo˙ro© l-aspett drammatiku u naturali ta’ fer˙ fil-familja, ta’ briju wara lmag˙mudija, ta’ passjoni intima bil-konsegwenzi ta’ g˙ira, ˙dura u mibeg˙da.” “Dwar il-mod tal-espressjoni tal-ideat u tas-senti-

minn RITIANNE AGIUS menti wie˙ed irid imur mal-˙amsin sena lura meta l-ilsien Malti kien g˙adu fir-rebbieg˙a tieg˙u u diversi awturi kienu jfittxu li jorqmuh u jΩejnuh bilkelma g˙al kollox Maltija. Bl-iskop li jΩejjen u jsebba˙ il-kitba Maltija, Bonnici nqeda bl-istil retoriku b’kotra ta’ idjomi u ta’ fraΩijiet li l-kittieb modern jiddarras juΩahom.” “Dan it-tirqim u tiΩjin Ωejjed ta’ kliem illum forsi hemm ˙afna li ma jaqblux mieg˙u, g˙ax iΩ-Ωmien ibiddel l-opinjonijiet. Alla˙ares ma kienx hekk. Imma ma nistg˙ux ma nag˙tux lil ÌuΩè Bonnici lmerti u l-pre©ji li jist˙oqqlu ta’ kittieb tajjeb ta’ novelli u ta’ rumanzi u ta’ ˙addiem mill-iΩjed ˙abrieki g˙all-mixi ’l quddiem tal-ilsien Malti fi Ωmien meta min kien jikteb bil-Malti kien jaqa’ fuqu l-g˙ajb u lg˙adab ta’ nies li kienu jippreferu lingwa barranija mil-lingwa tal-art li tag˙thom il-˙ajja.” U dak li qal Chetcuti 28 sena ilu Ωgur li g˙adu jg˙odd sal-lum.

Silta mill-ktieb ÓelSien : “ Luretu dam ˙afna biex g˙alaq g˙ajn m’g˙ajn, sa sama’ l-Pater Noster idoqq. Qajmu l-˙oss tal-©iri ta’ karozzin jieqaf quddiem il-bieb tad-dar u le˙en ta’ kuççier (g˙alkemm nofsu rieqed, g˙arfu: kien Ûeppi l-Lozz) jg˙ajjat: “Mg˙allem Lipp, jien hawn, m’g˙andekx g˙a©la g˙alija…imma ˙effu g˙ax ilvapur fis-seba’ jitlaq…” Luretu qam ji©ri. Óares lejn l-arlo©© itektek ˙iemed u biered fuq il-komodina. Kienu s-sitta u g˙axra. QabeΩ ˙afif minn fuq soddtu u beda jilbes img˙a©©el. Fit-telfa tal-g˙a©la u fil-qtig˙ il-qalb imqanqal mill-biΩa’ li ma jil˙aqx il-vapur fil-˙in, nesa d-diqa li kellu u tefa n-niket li, waqtiet o˙ra, kienu jeg˙lbuh. Óa daqsxejn kafè bis-serqa, g˙enhom jg˙abbu fuq il-karozzin senduq Ωg˙ir u Ωew© xkejjer tad-dqiq mimlija ˙wejje©, infired minn ommu b’˙ila li g˙a©©bitu u rikeb ma’ missieru. Ûeppi l-Lozz kien imsemmi g˙as-sewqan, imma l-©irja li ˙a biex Luretu jil˙aq il-vapur g˙ad jibqa’ jsemmiha u jifta˙ar biha sa tmiem g˙omru. Ix-Xatt, missieru tah xi ˙a©a tal-flus f’idejh, wissa ’l Ûeppi jdawwar iΩ-Ωiemel biex ma j˙allihx wiççu g˙ar-ri˙, g˙abbielu l-˙wejje© fuq id-

dg˙ajsa u “Sa˙˙a, Luret,” qallu, “jekk xi darba tiltaqa’ ma’ Kalan© it-Tewmi g˙idlu li g˙andi fuqiex inkellmu. Mur bis-sliema.” “Sa˙˙a, missier,” wie©bu ˙osbien Luretu u niΩel fiddg˙ajsa jit˙asseb g˙alfejn missieru kien talbu jwassallu dik l-irsula meta lil Kalan© it-Tewmi, f’g˙omru kollu, qatt ma kien rah b’g˙ajnejh. IΩda bil-g˙aqal mitwieled fih malajr fehem li missieru, b’dik il-˙lieqa, ried je˙les mill-g˙omma li kellu f’qalbu; u biex jg˙idlu xi ˙a©a qabel ma jitilqu ma g˙arafx jo˙loq xi ˙a©a o˙ra. Wasal ma©enb il-vapur waqt li dan beda jsaffar tala˙˙ar u beda jitlaq il-˙bula li kienu jorbtuh mal-art. Óallas lill-balklori, rahom itellg˙ulu ˙wej©u bis-sliema fuq il-vapur, qabad mal-iskala u beda tiela’. X˙in la˙aq fuq, sab ma’ wiççu qassis Ωag˙Ωug˙, fuq tieg˙u, irqajjaq, ma˙ruq bix-xemx, bil-bixra ta’ wie˙ed li ma jistax jil˙aq mat-ta˙bit li g˙andu, u b’biçça karta miktuba f’id wa˙da u b’lapes f’o˙ra kien qieg˙ed i˙aΩΩeΩ l-ismijiet tat-tfal li jitilg˙u abbord. “Int x’jismek?” “Luretu.”

Mistoqsija: Min huma l-karattri maqbuda fi trijangolu ta’ m˙abba? Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u r-rumanz Óelsien, ©entilment ipprovdut minn SKS PUBLISHERS. Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 8 ta’ Diçembru. Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00 Intant, ir-rebbie˙ tal-ktieb What happens in Brussels, stays in Brussels huwa: JOHN MIFSUD, 92, ‘ETIEVAN’, TRIQ ID-DAWR, IL-MOSTA, MST 4316

Log˙ob

24.11.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Rekords, 5 Pudina, 8 Spettri, 14 Kreta, 15 Ûbalji, 17 Serbut, 19 Ku©in, 20 Koka, 21 Song, 23 Ûiffa, 25 Brodu, 28 Ludo, 29 u 30 Bondin, 31 Isem, 33 Dahrumal˙ajt, 39 Qsim, 41 u 42 Çraret, 43 IΩda, 45 Mawra, 46 Kelma, 47 Innu, 50 Nesa, 53 u 54 Qtates, 56 Ósara, 58 Traqqa, 60 Tempju, 62 Awtur, 64 KaΩin, 67 Lablab, 69 Minimu, 70 Saqaf, 72 u 73 Bajtra, 75 Tjur, 77 Qadi, 79 Flett, 80 Blaff, 82 Bini, 84 u 85 Stilon, 87 Ajru, 88 Luçelettrika, 93 Tank, 94 u 95 Gedida, 96 Bosk, 98 Óaraq, 100 Skuna, 101 Çpar, 105 Atti, 108 Tarja, 109 Triqat, 110 Lemini, 111 Zoppa, 112 Umiljat, 113 Randan, 114 Eklissi.

290 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 64 67 69 70 72 75

Kontra kburija (7) F’Awwissu l-g˙eneb i˙allik…(6) Attent li dawn iΩΩommhom mag˙luqa (7) Kunjom il-futboler ÌermaniΩ li jilg˙ab mal-Fiorentina li g˙adu kemm kiser siequ (5) Sa˙˙an jew irrabja lil xi ˙add (6) Bilfors li hu Yasser (6) Kienu (u g˙adhom) iΩommu s-soqfa (5) Biçça minn stilla li g˙andha xe˙ta jew manjiera (4) It-t˙ambiq tal-˙mar (4) Din ta’ Malta hija mimlija bil-flus? (5) u 28 Assaltati jew ma˙tufin (9) Mhux ir˙am jew granit imma…(6) Óaxix tal-ba˙ar fil-Balkani? (4) Dawn jg˙ixu minn fuq dahar ˙addie˙or (12) G˙an fil-mikroskopju (4) u 42 G˙andhom bΩonn parrokka (6) Tifel çkejken ˙afna (4) Ruman jag˙mlu minn wara? (5) Is-sena tal-ilbies (5) Brikkun u makakk (4) Din tfu˙ jew tinten (4) u 54 Hedy kienet artista sabi˙a ta’ Hollywood (6) Dan trid taqbdu minn qrunu (5) Din il-˙uta ssibha f’ba˙ar baxx (6) u 62 Ta˙t dan il-gvern dejjem tielg˙a tielg˙a tielg˙a (6) G˙amel hekk fin-niexef? (5) Ksu˙at u qΩiΩati (6) Din mhux in-nisa ÌappuniΩi biss jilb suha (6) KwaΩi l-istess b˙al 39 mimduda (5) u 73 Mag˙mul jaqta’ iΩjed (6) Xelter f’nofs il-kenniesa? (4)

77 Serduq li ne˙˙ewlu l-˙awsla biex jismen (4) 79 Ûigarella twa˙˙al biex tg˙atti ferita (5) 80 u 82 Quentin id-direttur famuΩ tal-films (9) 84 u 85 Bastiment jimxi b’wie˙ed biss (6) 87 G˙ajta ta’ w©ig˙ (4) 88 Imqareb, pastaΩ, arroganti (12) 93 Din kienet tal-Flagship (4) 94 u 95 Bil©ri, dikment (6) 96 u 98 L-ikbar annimali, bit-tromba (9) 100 Ikla ˙afifa f’xi ˙anut apposta (5) 101 .... facto (4) 105 G˙asfur çkejken tat-tfal (4) 108 Wie˙ed mill-bhejjem (5) 109 Mexa qisu serp (6) 110 Li g˙andu x’jaqsam mal-flotta (6) 111 Dawn suppost g˙andhom g˙axart iswaba’ (5) 112 Meta jasal il-Milied, tasal tieg˙u! (7) 113 Il-Feddej tag˙na twieled fiha (6) 114 Illum g˙adhom juΩawha biex jibnu presepju? (7) Weqfin 2, 6 9 10 12 13 16 18 22 24 27 32 33 35

3 u 4 Inzertatura (13) u 7 Wied il-G˙ajn (10) Dejjaq jew ta fastidju lil xi ˙add (4) u 11 Dawn ma jimxux maΩ-Ωmien (9) Mittiekel u m˙assar (7) Issib ˙afna b˙alu f’ÓaΩ-Ûebbu© (7) Jintlibes minn ta˙t u anke minn fuq (5) Suççess jew entuΩjaΩmu (5) Kul˙add jid˙ak bih (5) u 26 Imfekkek, maqlug˙ minn postu (6) G˙a©eb liema b˙alu (5) Ikel Russu mag˙mul mill-bajd tal-˙ut (6) u 34 Festival popolari Taljan (7) Xitla b’ri˙a u tog˙ma ftit ta˙raq,

g˙andha mit-tewm (6) 36 Dan t˙alla wara nett (6) 37 u 38 Mhijiex bestjalità (7) 40 Tilg˙ab biex tirba˙ fih, iΩda x’aktarx li titlef (6) 44 Fa˙xi u diΩonest u ftit servili (4) 48 Wie˙ed minn tlieta (4) 49 u 51 Tre©ija, tmexxija, direzzjoni (16) 52 ÓobΩa Ωg˙ira (6) 55 Onesti u leali, imma ftit babbi wkoll (6) 57 Din antika, jg˙idu, u veru (4) 59 Ersaq ’il hawn (4) 61 Tabil˙aqq sod (4) 63 Wie˙ed mill-jeddijiet (4) 65 Óaxxen bil-la˙am (6) 66 Bdejn nilbsuha bil-kmiem twal (4) 68 Óelu ˙elu ˙elu (6) 69 Çangun daqsiex (6) 70 L-ittri fuq is-Salib tal-Feddej (4) 71 Fil-mitolo©ija kien l-aktar ra©el b’sa˙˙tu (6) 74 Biex jinfeta˙ trid i©©errih (4) 76 Aktar minn qarn wie˙ed (4) 78 Is-sema ..... nir (5) 79 u 81 KwaΩi oxxeni (6) 82 Wie˙ed u wie˙ed (5) 83 Suppost li m’g˙adniex narawhom ji©ru fit-toroq (7) 86 Isimha veru huwa Louise Veronica Ciccone (7) 89 Ra˙al çkejken biçça m©arrab? (5) 90 u 91 Mhuwiex intern f’biçça Western (6) 92 Din bilkemm tidher (8) 97 M’hawnx ie˙or b˙alu (5) 99 u 100 Tabil˙aqq fih persuna (10) 102 Kultant jiswielek ˙afna (5) 103 u 104 Naturalment dan membru tal-banda (8) 106 u 107 900 (8)

2 Etern, 3 u 4 OlandiΩi, 6 Unika, 7 Nasab, 9 u 10 Patetiku, 11 Rignu, 12 Tkasbir, 13 Insomma, 16 Anita, 18 Budaj, 22 Doçça, 24 u 26 Ferra˙, 27 Fitti, 32 Enigma, 33 Dam, 34 Hawn, 35 UΩanza, 36 Lokawt, 37 Alla, 38 u 40 Traskurat, 44 Diqa, 48 Nisa, 49 Battalja, 51 Sturduti, 52 M˙akka, 55 Briffa, 57 Roti, 59 Qajl, 61 Mann, 63 Wita, 65 Ûonqor, 66 Nbid, 68 Battal, 69 Marbut, 70 Sabi, 71 Qadima, 74 Çenç, 76 Óati, 78 Isfel, 79 u 81 Filfla, 82 Bnadi, 83 Óabbata, 86 Skurjaw, 89 UΩati, 90 Eva, 91 u 92 Rakkonti, 97 Saram, 99 u 100 Qattasilla, 102 Papas, 103 u 104 Valletta, 106 u 107 Rikkezzi.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:

Indirizz:

Nru tat-telefown: Rebbie˙a ta’ €25: URSULA ABELA, 32, Triq Toni Bajada, San Pawl il-Ba˙ar, SPB 3225

Log˙ob

24.11.2013

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 001 149 153 198 264 265 312 369 522 702 739 764 789 802 913 973

B’4 numri 0088 0197 0299 0647 1480 2192 2330 2564 2710 2792 2840 2874 3282 3671 4070 4188 4192 4576 4949 5206 5279 5333 5376 6051 6245 6369 7081 7322 8618 9093 9196 9413

9429 9491 9500 9594 9600 9633

B’5 numri

B’6 numri

02697 04026 06607 14462 15353 21902 29718 36729 37425 43013 46984 49965 51824 52650 62508 64019 66181 72063 79704 90453 91440 99262

294901 507546 666244 975963

Bi 8 numri 12610755 21960952 35589828 92247017

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ xampù u conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu: KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙: RAYMOND GALEA, 36, Triq Nazzareno, Ra˙al Ìdid.

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:.............................................................................................................................................................. ........................................................................................................................................................................... Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

Ir-rebbie˙a tal-˙adida tal-mog˙dija hija JESSIE DUNCAN, 86, Triq San Bartolomew, Óal Qormi, QRM 2188

AvviΩi

24.11.2013

PROPRJETÀ TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla

kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙all-

sulek il-kuntratt. Offerta speçjali. G˙al aktar dettalji çempel 9992 4999. Ming˙ajr a©enti

jekk jog˙©bok.

IL-QAJJENZA: Terran u livell mat-triq. Fih 2 kmamar tassodda. Kçina bil-cupboards, salott u kamra tal-banju. Bit˙a u kamra tal-˙asil. Terazzin fuq quddiem u kollox ©did. Jinsab 2 minuti ’l bog˙od mill-ba˙ar. Bla çens. Çemplu 7900 0109.

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI IS-SIÌÌIEWI: Appartament b’kamra tas-sodda kbira, kçina, living kbira, hall , kamra tal-banju u bejt g˙alih wa˙du. Fih l-g˙amara b’kollox. Çemplu 9987 2662 jew 2146 2642.

MSIDA TA’XBIEX: Blok Flats moderni lesti g˙all-kiri. Ghamara ©dida u fihom il-lift modern. Çemplu fuq 21 31 83 28 jew 79 46 47 61

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Snieter g˙all-bejg˙; Miroku kaçça Gamba trap plattini, Razzini plattini. G˙al aktar informazzjoni çemplu 2131 8328 jew 7946 4761.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko Du gena talmarka Pierre Car din. Var jetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija, bi prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u grandfather clocks . Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tis wi ja bil-ga ran zija – 110 Triq il-Kung ress Ew ka ris tiku, ilMosta. Çempel 2141 7235 jew 9982 5389. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second

hand. Çempel 2137 4823 jew inkella 9982 4139. Sander , kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Pakkett preΩentabbli li jinkludi ktieb bil-faççata iebsa u CD ori©inali. Tista’ tag˙Ωel minn Elvis Presley, Kenny Rogers, The Crooners (Dean Martin, etc) u Gran Prix Legends DVD. Jiswew €10. Dawn huma ideali b˙ala rigal g˙allMilied. Pusta©© b’xejn. Mob: 7969 1235

Kaxxa tal-plastik li tikkonsisti fi 12-il CD ori©inali mis-sittinijiet sat-tmeninijiet li kinkludu lil Helen Shapiro, Bay City Rollers, Rubettes Foundations, Ricky Valens, Mary Hopkins Bachelors, Temptations, Supremes, Herman’s Hermit u o˙rajn. KwaΩi mitejn diska fuq 12-il CD. €20 biss. Posta b’xejn. Ideali b˙ala rigal g˙all-Milied. Mob: 7969 1235.

G˙all-bejg˙. KwaΩi l-kotba kollha ta’ Anton Grasso li jinkludu Enigma, it-Tifla li G˙erqet, Is-Se˙er ta’ Satana, Órafa Msa˙˙ra, Jid˙aq il-Lejl, Dinja Perfetta u o˙rajn. Posta b’xejn. Mob: 7969 1235.

WW2 Files & DVD Collections: kaxxa ta’ 12-il DVD ori©inali, kollha ssi©illati. €70 (Lm 30) biss. Pusta©© b’xejn. Ideali b˙ala rigal g˙all-Milied. Mob: 7969 1235.

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. G˙al aktar informazzjoni çempel 2144 6839 jew 9947 4505. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

AvviΩi

24.11.2013

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar, G˙awdex. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2155 6674, 9947 5746 jew 9928 8699.

jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel dawn in-numri: 2145 908, 2145 4858 jew 7945 4908. KISI, TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel 9945 4235 jew 2180 5811.

TAGÓLIM

WATERPROOFING MEMBRANE

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. G˙al aktar dettalji çempel 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Óal Qormi, jispeçjalizzaw f’xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840, jew id˙ol fis-sit elettroniku: www.wpMalta.com

TAGÓLIM TAS-SEWQAN

INVESTIGAZZJONI PRIVATA

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ikoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel 9942 2422. DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich – dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lillanzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazz-joni fuq 2166 6142 jew 7966 6142 jew ibg˙at email lil robinich@go.net.mt DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-kumditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nurses u care workers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda filQorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com

Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rubberised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840, jew id˙ol fis-sit elettroniku: www.wpMalta.com

tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason g˙al aktar informazzjoni fuq innumru 2143 2352 jew 9947 7167. DARREN WATER PROOFING

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u lkes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd, A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel 2122 6320, 2122 7196 jew 9989 1800. Email: horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma taxxita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool . G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproof-

ing.com

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM Vin Aluminium. Nag˙mlu bibien, twieqi, insect screens, eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Sabiex tikseb aktar informazzjoni çempel 2189 8999 jew 9946 5666.

CLOSING DOWN SALE Ro˙s ta’ 50% fuq l-istokk kollu ta’ stationary, cards, toys, gifts u o©©etti o˙ra b˙al equipment tal-˙anut. Çempel 9942 8403 jew 7920 8644. KLIEB Klieb German Shepherd ta’ razza pura g˙all-bejg˙. Çemplu 7953 1191. KLIEB Ìriewi tal-German Shepard ta’ 8 ©img˙at. Puri u bil-pedigree. Ìenituri ta’ barra. Çemplu 7949 1077 jew 2144 5443.

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars, strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-deLys , B’Kara. Çempel 2148 2796.

WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa,

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Offerta 1: ©img˙a wa˙da

– €3.50

Offerta 2: 5 ©img˙at

– €14

Offerta 3: 13-il ©img˙a

– €30

Offerta 4: 26 ©img˙a

– €56

Offerta 5: 52 ©img˙a

– €93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717

Almanakk

24.11.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 18°C L-INQAS TEMPERATURA: 12°C UV INDEX: 2 TEMP: Imsa˙˙ab b’˙albiet tax-xita iΩolati, li jsir ftit jew wisq imsa˙˙ab g˙al xi ˙in

17°C

15°C

12°C

10°C

8°C

VIÛIBBILTÀ: Ìeneralment tajba

Il-Óamis

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

RIÓ: Ftit qawwi mill-Punent Majjistru, li jsir ftit qawwi g˙al qawwi mill-Punent il-Lbiç BAÓAR: Moderat g˙al qawwi li jsir qawwi IMBATT: Baxx mill-Punent

12°C

14°C

15°C

8°C

10°C

12°C

Il-Bajja tax-Xlendi, G˙awdex

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 22°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

Ìwanni Pawlu II – It-Triq tal-Qdusija G˙ada t-Tnejn 25 ta’ Novembru 2013, fis-7.30pm fil-Palazz tal-President ta’ Sant’Anton, ser ikun hemm it-tnedija talktieb Ìwanni Pawlu II – It-Triq tal-Qdusija, miktub minn Frank Zammit. Dan il-pro©ett kien sponsorjat totalment mil-BOV plc u b’hekk il-flus kollha li ser jid˙lu mill-bejg˙ tal-ktieb ser imorru ghall-Malta Community Chest Fund.

Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta Lister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, il-Óamrun St Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira San ÌuΩepp, Santa Venera Fleur-De-Lys Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys, Birkirkara St Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà San Ìwann Pharmacy, 11, Triq Feliç Bor©, San Ìwann Norman’s Pharmacy, 133, High Street, Tas-Sliema Il-MehrieΩ Pharmacy, 31, Triq Giovani Curmi, l-Iklin St Louis Pharmacy, Triq Cali, il-Mosta Mellie˙a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier, il-Mellie˙a Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule, Ra˙al Ìdid White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla San Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala Martin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a, BirΩebbu©a Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Óal Safi Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, is-Si©©iewi Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle©©, ir-Rabat, Malta

Kunçert tal-Milied mill-Banda Madonna tal-Ìilju – lImqabba

G˙awdex Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuççini, ir-Rabat, G˙awdex Xag˙ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja, ix-Xag˙ra, G˙awdex

Lottu

86 67 42 11

Grand Lottery

02 03

21 31 70

Super 5

09 03 01 02 07

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

24.11.1971 – D.B. Cooper jaqbez minn ajruplan b’paraxut b’$200,000.

25.11.1981 – Jitwieled il-plejer Spanjol Xabi Alosno

Il-Kummissjoni Banda fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser ittella’ kunçert muΩikali flokkaΩjoni tal-festi tal-Milied 2013 bis-sehem tal-Banda Madonna tal-Ìilju ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast tag˙ha ilMro Andrew Calleja FVCM. Dan il-kunçert ser isir nhar ilÌimg˙a 13 ta’ Diçembru 2013 (festa pubblika), fis-6.45pm ©ewwa l-knisja ta’ San BaΩilju – binja medjevali mill-isba˙ tas-seklu sittax li tinsab wara l-knisja parrokkjali talImqabba, bis-sehem tal-bandisti tal-post u allievi fi ˙dan liskola tal-muΩika tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju. Ser jindaqqu diversi siltiet muΩikali sbie˙ u tal-widna: Frosty the Snowman, I Heard the Bells on Christmas Day u It came upon a Midnight Clear. Waqt din is-serata ser ikun hemm qari ta’ poeΩiji u xog˙ol letterarju ie˙or b’rabta mat-twelid ta’ Sidna Ìesù Kristu. Isserata ser tkun bil-parteçipazzjoni tas-sopran Doreen Camilleri. Kul˙add huwa mistieden jattendi u d-d˙ul huwa ming˙ajr ˙las. Aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com <http://www.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww. talgilju.com&h=6AQHw3qqI&s=1> jew fuq 99463468. Festa tal-Immakulata Kunçizzjoni Nhar il-Óadd 8 ta’ Diçembru 2013 ser ti©i ççelebrata l-festa tal-Immakulata Kunçizzjoni fil-parroçça tal-Imqabba. Fl4.00pm tibda’ quddiesa kantata u konçelebrata solenni mill-W.R. Patri Karm Zammit ©ewwa l-knisja parrokkjali talImqabba, fl-okkaΩjoni tas-60 anniversarju mill-ordinazzjoni saçerdotali tieg˙u. Fil-5.00pm tibda ˙ier©a l-proçessjoni solenni bl-istatwa artistika u devota tal-Madonna tal-Ìilju, immexxija millFratellanza tal-Immakulata Kunçizzjoni, bis-sehem tal-kleru, devoti u l-poplu, li matulha jing˙ad ir-RuΩarju. Ilproçessjoni ssegwi din ir-rotta: Pjazza tal-Knisja, Triq San BaΩilju, Triq il-Karmnu, Triq Valletta, Triq il-Parroçça u Pjazza tal-Knisja. Ma’ tmiem dan il-pellegrina©© devozzjonali, titkanta l-antifona tal-Immakulata u ssir çelebrazzjoni Ewkaristika. Il-festi esterni jkomplu fis-6.00pm bi programm muΩikali mill-Banda Madonna tal-Ìilju quddiem is-sede l-©dida tassoçjetà fil-pjazza ewlenija tal-Imqabba, ta˙t id-direzzjoni tal-Mro Andrew Calleja. Wara jsegwi get together ©ewwa listess kaΩin. Aktar informazzjoni fuq www.talgilju.com

Sports

24.11.2013

atletika

Usain Bolt: l-investigazzjoni fUq id-drogi fil-Ìamajka tista’ tiswieni l-flUs Iç-champion olimpiku tal-atletika g˙al sitt darbiet, il-Ìamajkan Usain Bolt, qed isostni li l-investigazzjoni li qed tag˙mel b˙alissa l-WADA (World Anti-Doping Agency) fil-Ìamajka, tista’ ttelfu ftehim fuq sponsorship tajjeb ˙afna, li qed jinnegozja g˙alLog˙ob Olimpiku ta’ Rio filBraΩil fl-2016. Qed jing˙ad li t-testijiet li saru riçenti u li nstabu ˙Ωiena jista’ jkun li huma sinjal li hemm ˙afna aktar affarijiet ˙Ωiena f’din il-kwistjoni. Bolt qal li hu mhux se jag˙mel b˙al Shelly-Ann Fraser-Pryce, latleta Ìamajkana li qed thedded li tistrajka b˙ala protesta. “G˙alija dan hu xog˙li, ma nistax naqbad u nistrajkja,” qal

Bolt. Kien hemm g˙ajdut li l-Ìamajka kienet se tkun sospiΩa jekk ma tirran©ax il-façilità tat-testijiet g˙ad-droga. G˙al dan Bolt qal: “Imma jien ng˙id li, jekk se jsir hekk, wie˙ed irid joqg˙od attent ˙afna kif din issir, g˙ax lisponsors tieg˙i Ωgur li se jg˙iduli: ‘G˙alfejn se nag˙tuk lisponsorship jekk int mhux se tie˙u sehem fl-Olimpjadi?’ Kif qed taraw din qed tiswieni l-flus u hemm bΩonn li l-affarijiet jitran©aw kemm jista’ jkun malajr”. Sitt atleti Ìamajkani nstabu poΩittivi din is-sena u l-a©enzija ta’ kontra d-drogi tal-Istati Uniti offriet li tg˙in lill-Ìamajka f’dan ir-rigward g˙ax qed tg˙id li

t˙oss li l-atleti Ìamajkani mhux qed ikunu ttrattati tajjeb. Usain Bolt, li l-©img˙a l-o˙ra reba˙ g˙all-˙ames darba f’sitt snin l-unur tal-aqwa atleta tassena tal-IAAF, jirrealizza li pajjiΩu jista’ mhux qed ikun mija fil-mija fl-ittestjar ta’ kontra ddrogi, imma huwa jg˙id li wie˙ed irid iΩomm f’mo˙˙u li fl-atletika fil-Ìamajka m’hemmx il-flus li hemm f’˙afna pajjiΩi o˙ra u allura jista’ jkun li mhux jinstabu flus biΩΩejjed biex laffarijiet jimxu sew. Il-President tal-IAAF qal li lFederazzjoni tal-Atletika talÌamajka g˙amlet sew li kixfet labbuΩi; issa dawn g˙andhom bΩonn l-g˙ajnuna biex jiΩviluppaw aktar il-façilitajiet tal-ittes-

tjar ta’ kontra d-droga. “Na˙seb li din hija problema, imma na˙seb ukoll li l-Ìamajkani jirnexxilhom isolvuha, g˙alkemm g˙andhom bΩonn jag˙mlu dan malajr kemm jista’ jkun,” temm jg˙id il-President tal-IAAF. Ta’ min wie˙ed isemmi li wara li l-World Anti-Doping Agency Ωaret il-Ìamajka, il-Ministru talIsports ˙alfet li ΩΩid l-ba©it talittestjar ta’ 380,00 liri sterlini. Din iΩ-Ωieda finanzjarja g˙andha tmur biex ikunu impjegati aktar nies professjonali biex imexxu lprogramm ta’ kontra d-droga u wkoll biex ida˙˙lu aktar testers. Barra minn hekk, it-testijiet, minn 300 din is-sena se jittellg˙u g˙al 400 fl-2014.

Sports

24.11.2013

DaviD Beckham Jinvesti f’tim f’miami James LeBron u David Beckham – Ωew© stilel kbar fil-baskitbol u l-futbol rispettivament

Donnu li ˙add u xejn ma jista’ jΩomm lil David Beckham barra mill-a˙barijiet. Dan l-a˙˙ar semmejna g˙al darbtejn it-tifel tieg˙u Brooklyn li qed jipprova jibda karriera b˙al ta’ missieru fil-futbol professjonali. Issa qed ter©a titla filwiçç l-a˙bar li David Beckham qieg˙ed f’negozjati biex jinvesti f’tim tal-futbol f’Miami, l-Istati Uniti.

Is- superstar tal-baskitbol James LeBron qal li b˙alissa qieg˙ed f’ta˙didiet ma’ Beckham biex jinvesti fit-tim Miami MLS. James, li g˙andu 28 sena, jemmen li tim tal-futbol fil-belt ta’ Miami jista’ jkun popolari ˙afna. Dawn iΩ-Ωew© superstars fi sport differenti, it-tnejn jikklassifikaw fil-lista dinjija ta’ Forbes tal-iΩjed sportivi li jit˙allsu. LeBron, din is-sena kklassifika fir-raba’ post f’din il-lista bi qlig˙ li jla˙˙aq 37 miljun lira sterlina, filwaqt li Beckham spiçça fit-tmien post b’29 miljun. Lill-©urnalisti fl-Istati Uniti, LeBron qalilhom: “David sar ˙abib tieg˙i sew. Hemm interess dwar dan il-pro©ett miΩ-Ωew© na˙at.” Iç-çans li jsir sid ta’ tim bi prezz imra˙˙as kien fil-kuntratt li Beckham kellu ma’ LA Galaxy. Beckham, li llum g˙andu 38 sena, beda juri interess partikolari li jsir sid ta’ dan il-klabb – appena temm il-karriera tal-futbol tieg˙u l-ista©un li g˙adda mat-tim FrançiΩ Paris St Germain. Min-na˙a l-o˙ra, hawn ta’ min isemmi li James LeBron di©à g˙andu sehem minuri fit-tim tal-Premier flIngilterra, Liverpool. LeBron kompla jg˙id: “Na˙seb li Miami hija belt tajba g˙all-futbol. Hawn ˙afna plejers li jilag˙bu l-futbol u hawn ˙afna Ωg˙aΩag˙ tajbin, u barra minn hekk innies i˙obbuha din il-belt. Dan kollu jg˙in g˙as-suççess ta’ tim tal-futbol.” James LeBron ikkonkluda li kemm ilu mid˙la tal-klabb IngliΩ tal-futbol Liverpool huwa tg˙allem ˙afna fuq dan l-isport u sar jifhem eΩatt xi jkun qed ji©ri meta jkun qed jara partita futbol.

ÛwiemeL

L-ewweL heats tat-tazza taL-PresiDent Illum fil-korsa tal-Marsa jkollna s-46 laqg˙a tal-ista©un b’disa’ ti©rijiet, li tlieta minnhom – il-˙ames, is-sitta u t-tmien ti©rija – ikunu l-ewwel tliet heats tat-Tazza tal-President 2013. Il-programm jibda fis-13.30. Ti©rija 1 Klassi Copper, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fis-13.30 Ti©rija 2 Klassi Bronz, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fis-13.50. Ti©rija 3 Klassi A, fuq distanza ta’ 1250 metru u tibda fis14.10 Ti©rija 4 Klassi Silver, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fis-14.35 Ti©rija 5 Klassi Premier, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fit-15.00 – L-ewwel heat tat-Tazza tal-President Ti©rija 6 Klassi Premier, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fit-15.25 – It-tieni heat tat-Tazza tal-President Ti©rija 7 Klassi Silver, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fl-15.50 Ti©rija 8 Klassi Premier, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fl-16.15 – it-tielet heat tat-Tazza tal-President Ti©rija 9 Klassi Silver, fuq distanza ta’ 2640 metru u tibda fil16.40

Sports

24.11.2013

forMula 1

Vettel jieÓu l-pole f’xita bil-qliel

tennis

ir-ritorn ta’ andy Murray pospost

Ir-ritorn taç-Champion ta’ Wimbledon Andy Murray filcourt, wara li dan kien operat f’dahru, kellu jkun pospost min˙abba li d-Dream Cup li kien se jie˙u sehem fiha filBarbados, t˙assret. Murray kien lest li jie˙u sehem f’din it-tazza li kienet se tibda nhar il-Óamis 28 ta’ Novembru flimkien ma’ tennisti o˙ra b˙al Potro, Gasquet u Almagro. Murray, li llum g˙andu 26 sena, g˙amel l-operazzjoni f’Settembru li g˙adda u beda jittrenja g˙all-ewwel darba l©img˙a l-o˙ra, issa bit-t˙assir ta’ din it-tazza huwa jibqa jittrenja u jidher fil-pubbliku f’log˙ba ta’ esibizzjoni f’Abu Dhabi fis-26 ta’ Diçembru kontra Jo-Wilfried Tsonga. Imbag˙ad, il-©img˙a ta’ wara, jidher f’kompetizzjoni f’Doha. It-tennista SkoççiΩ g˙adu ma kkonfermax jekk hux se jie˙u sehem fl-Open tal-Awstralja li jibda fit-13 ta’ Jannar. F’dan itturnament huwa spiçça t-tieni tliet darbiet fis-snin img˙oddija u f’Melbourne din is-sena tilef il-finali kontra Djokovic. F’Mejju li g˙adda huwa kellu jirtira mil-Open ta’ Franza min˙abba dahru imma rpilja biΩΩejjed biex sar champion ta’ Wimbeldon. Imbag˙ad meta huwa kien eliminat fil-kwarti tal-finali tal-Open tal-Istati Uniti huwa ddeçieda li jtemm li sta©un tieg˙u g˙al din issena f’Settembru u jag˙mel loperazzjoni f’dahru li kellu bΩonn.

Sebastian Vettel tar-Red Bull g˙eleb lil Mercedes misjuqa minn Nico Rosberg u l-Ferreri ta’ Fernando Alonso biex ˙a l-pole g˙al Grand Prix tal-lum f’Interlagos il-BraΩil. Vettel iddomina f’kundizzjonijiet mill-ag˙ar ta’ xita kwaΩi kontinwa li ttardjat l-a˙˙ar sessjoni tal-kwalifikazzjoni bi kwaΩi sieg˙a. Iç-champion tad-dinja kien 0.623 sekondi a˙jar minn Roseberg b’Alonso jkun 0.437 sekondi aktar lura. Is-sewwieq l-ie˙or tar-Red Bull, Mark Webber illum jibda mirraba’ poΩizzjoni quddiem ilMercedes ta’ Lewis Hamilton u lLotus ta’ Romain Grosjean. Fis-seba’ u t-tmien post ikun hemm rispettivament Daniel Ricciardo fuq Toro Rosso u JeanEric Vergne u d-disa’ l-Ferrari ta’ Felipe Massa bl-g˙axar poΩizzjoni tkun f’idejn Nico Hulkenberg fuq Sauber. Fil-provi ta’ kwalifikazzjoni l-

aktar ˙a©a li spikkat kienet ixxita. Fil-fatt dan l-ista©un kien wie˙ed mill-aktar neqsin mixxita iΩda f’dan il-Gran Prix talBraΩil pattiet mhux ˙aΩin. EΩatt qabel bdiet l-a˙˙ar sessjoni talkwalifikazzjoni x-xita Ωdiedet ˙afna u l-organizzaturi kellhom jipposponu g˙al kemm-il darba b’10 minuti kull darba, biex fla˙˙ar kwaΩi damu ma bdew sieg˙a. Fil-fatt ix-xita bdiet tag˙mel ittrakk perikoluΩa ˙afna u t-tieni sessjoni spiççat bi kraxx bi speed qawwi tal-McLaren ta’ Sergio Perez, li tilef il-kontroll wara li dar fil-wisa’ ˙afna fil˙ames dawra. Bix-xita tnaqqas u ΩΩid kontinwament is-sewwieqa u t-timijiet tag˙hom bdew jikkonfondu liema tyres juΩaw. It-temp g˙al-lum mistenni wkoll ikun bix-xita g˙alkemm suppost li se jkun fih inqas xita mill-biera˙.

Sports

24.11.2013

PREMIER INGLIÛ RIÛULTATI Everton v Liverpool

3-3

Arsenal v Southampton

2-0

Fulham v Swansea

1-2

Hull City v Crystal Palace

0- 1

Newcastle Utd v Norwich

2-1

Stoke City v Sunderland

2-0

West Ham Utd v Chelsea

0-3

SITT GOWLS FID-DERBY TA’ MERSEYSIDE LIVERPOOL SALVAW FL-AÓÓAR MINUTA

LOGÓOB GÓAL-LUM Man City v Tottenham H

14:30

Cardoff City v Man Unt

17:00

LOGÓOB GÓAL-GÓADA Man City v Tottenham H

21:00

KLASSIFIKA TIM

Arsenal Liverpool Chelsea Southampton Everton Manchester U Tottenham H Newcastle United Manchester City Swansea City West Brom Aston Villa Hull City Stoke City Cardiff City Norwich City West Ham United Fulham Crystal Palace Sunderland

12 12 12 12 12 11 11 12 11 12 11 11 12 12 11 12 12 12 12 12

9 7 7 6 5 6 6 6 6 4 3 4 4 3 3 3 2 3 2 2

1 3 3 4 6 2 2 2 1 3 5 2 2 4 3 2 4 1 1 1

2 2 2 2 1 3 3 4 4 5 3 5 6 5 5 7 6 8 9 9

24 24 21 15 17 18 9 17 28 17 12 11 9 12 9 10 9 11 7 8

10 13 10 7 13 13 3 17 12 16 12 12 15 14 15 23 14 21 21 24

28 24 24 22 21 20 20 20 19 15 14 14 14 13 12 11 10 10 7 7

Lakaku skurja t-tieni u t-tielet gowl tieg˙u g˙al Everton

Daniel Sturridge kiseb il-gowl taddraw g˙al Liverpool fl-a˙˙ar minuta log˙ob fuq il-˙in regolari kontra Everton, f’Goodison Park. Ix-xemx minn filg˙odu turik. Millewwel battuti kien jidher li se tkun partita kumbattuta. Wara ˙ames minuti log˙ob, Liverppol marru filvanta©© permezz ta’ Phileppe Coutinho. Tliet minuti wara, Kevin

Mirallas kisbu l-gowl tad-draw. L-istess plejer kellu jitkeçça wara li kkommetta fawl ikrah fuq Suarez fl-ewwe taqsima. Fl-ewwel taqsima Liverpool da˙lu jstrie˙u b’vanta©© minimu wara li Suarez dawwar ©miel ta’ free kick. Everton ma ˙arsux lura u permezz ta’ doppjetta ta’ Lakaku marru filvanta©©. Ftit qabel ma waslu dawn iΩ-Ωew© gowls, l-istess plejer kien

DORTMUND BAXXEW RASHOM QUDDIEM B’MUNICH

BUNDESLIGA RIÛULTATI

imça˙˙ad minn Ωew© gowls çerti mill-gowler ta’ Liverpool Simon Migolet. Fl-a˙˙ar kwarta log˙ob, Brendan Rogers da˙˙al lil Sturridge minflok Lucas. Din il-mossa salvat punt g˙al Liverpool wara li s-sostitut, fit-89 minuta log˙ob g˙ola tajjeb biex minn free kick ta’ Gerrard, b’daqqa ta’ ras ma falliex u g˙eleb lil Tim Howard.

SERIE A RIÛULTATI Verona v Chievo

0-1

Milan v Genoa

Tard Tard

Stuttgart v Borussia M

0-2

Napoli v Parma

Augsburg v Hoffenheim

2-0

LOGÓOB GÓAL-LUM

Braunschwieg v Frieburg

0-1

Livorno v Juventus

15.00

E Frankfurt v Schalke 04

3-3

Sampdoria v Lazio

15.00

Hertha Berlin v Bayer L

0-1

Sassuolo v Atalanta

15.00

Nurnberg v Wolfsburg

1-1

Torino v Catania

15.00

Borussia D v Bayern M

0-3

Udinese v Fiorentina

15.00

Bologna v Inter

15.00

Fiorentina v Sampdoria

20.45

LOGÓOB GÓAL-LUM Hamburger Sv v Hannover 96

15.30

Werder Bremen v Mainz 05

17.30

LOGÓOB GÓAL-GÓADA 20.45

Roma v Cagliari

KLASSIFIKA TIM

Bayern Munich 13 Bayer Leverkusen 13 Borussia D 13 Borussia M 13 Wolfsburg 13 Schalke 04 13 Hertha Berlin 13 VfB Stuttgart 13 Mainz 05 12 Augsburg 13 Werder Bremen 12 Hannover 96 12 Hoffenheim 13 Hamburger SV 12 Eintracht Frankfurt 13 Freiburg 13 Nurnberg 13 Braunschweig 13

KLASSIFIKA R

11 10 9 8 7 6 5 4 5 5 4 4 3 3 2 2 0 2

2 1 1 1 1 3 3 4 1 1 3 2 4 3 5 5 8 2

0 2 3 4 5 4 5 5 6 7 5 6 6 6 6 6 5 9

30 28 32 30 19 26 20 24 17 15 13 14 28 26 17 14 13 8

7 14 14 16 15 26 17 23 23 23 20 19 30 29 24 24 26 24

35 31 28 25 22 21 18 16 16 16 15 14 13 12 11 11 8 8

Bayern Munich komplew isa˙˙u lpoΩizzjoni tag˙hom, fl-ewwel taqsima w a r a l i g ˙ e l b u l i l B o r u s s i a Dortmund bl-iskor ta’ 3-0. L-ewwel taqsima kienet missielta g˙aΩ-Ωew© timijiet però Ω-Ωew© timijiet d a ˙ l u j i s t r i e ˙ u f ’ p a r t i t a t a ’ ming˙ajr gowls. It-tieni taqsima kienet iddominata minn Bayern Munich. Dawn tala˙˙ar urew il-qawwa tag˙hom wara mossa tajba ta’ Gaurdiola. Il-kowç

qala’ lill-uniku attakkant pur millgrawnd , Manduzukic, u introduça lill-eksplejer ta’ Dortmund, Mario Gotze. B’din il-mossa, Bayern ©ew ming˙ajr punta fissa, b’Muller, Robben u Gotze jag˙mlu ˙afna ˙sara. Fis-66 minuta log˙ob Gotze feta˙ l-iskor. Óames minuti mit-tmiem, Robben g˙amilhom tnejn. Tliet minuti wara, Muller issi©©illa r-reb˙a u t-tliet punti g˙al Bayern.

TIM Roma Juventus SSC Napoli Inter Fiorentina Hellas Verona Genoa Atalanta Lazio Parma AC Milan Udinese Cagliari Torino Livorno Sassuolo Bologna Sampdoria ChievoVerona Catania

L 12 12 13 12 12 13 13 12 12 13 13 12 12 12 12 12 12 12 13 12

R 10 10 9 7 7 7 5 5 4 3 3 4 3 2 3 2 2 2 2 2

D 2 1 2 4 3 1 3 1 4 5 5 1 4 6 3 4 4 3 3 3

T 0 1 2 1 2 5 5 6 4 5 5 7 5 4 6 6 6 7 8 7

F 26 26 24 29 24 22 14 14 16 17 18 11 13 18 13 13 14 13 8 8

K 3 10 11 12 14 20 15 15 16 20 20 15 20 21 18 28 24 22 18 19

P 32 31 29 25 24 22 18 16 16 14 14 13 13 12 12 10 10 9 9 9

Sports

24.11.2013

Tarxien JgÓelBU lil HiBs HIBERNIANS TARXIEN R SKOR FIL-HALFTIME

0 1 0-1

Ritratti: STEPHEN GATT

L-ewwel telfa tal-leaders talklassifika Hibernians waslet minn ta˙t idejn il-©irien tag˙hom Tarxien Rainbows. Ftit kienu jemmnu li rRainbows setg˙u jΩommu lil Hibs. Fil-fatt it-tim immexxi minn Branko Nisevic kellu ˙afna aktar pussess minn dak immexxi minn Clive Mizzi, iΩda l-attakkanti Pawliti ma setg˙ux jinfdu ddifiΩa TarxiniΩa. Mhux ta’ b’xejn li l-gowler tarRainbows, Vella, kien ivvutat l-a˙jar plejer tal-log˙ba peress li huwa ça˙˙ad lil Hibs diversi drabi b’ saves tajbin. IΩda dan mhux kollox. Hibs

riedu wkoll jie˙du ˙sieb bisserjeta’ l-attakkant ta’ Tarxien Ronaille. Dan kull darba li kellu l-ballun kien perikoluΩ u kien fil-fatt hu li skorja l-uniku gowl tal-partita li ta t-tliet punti lil Óal Tarxien. Il-gowl importanti kien skurjat fit-12-il minuta meta wara korner ta’ Ciantar, RONAILLE CALHEIRA SEARA g˙ola biex g˙eleb lil Muscat fil-lasta tal-Hibs. Dan ilgowl po©©a lil Calheira wa˙du f’ras il-klassifika talaqwa skorers b’10 gowls. Matul il-partita Mifsud, fillasta tal-Hibs, kellu wkoll numru ta’ saves tajbin inkluΩ wie˙ed fuq xutt mill-kaxxa tal-istess Ronaille. Hibs laqtu sieq il-lasta minn Dias

u lejn it-tmiem kellhom gowl im˙assar g˙al offside.

H IB RNIA NS : Mus ca t , Kristensen, Soares, Siquera, Co he n, Dos S an t os , Camilleri, Farrugia, Failla, Dias, Bartolo (Levnaic 62). KOWÇ: Branko Nisevic. T AR XE IN R: V ella, Lo pe z A lc an tra , Mifs ud , S an to s S ilva, Ma rtin elli, Mam o , Sammut, Caruana (Sadowski 80), Souza Santos (Pulo 90), Calheira, Ciantar (Vella 90). KOWÇ: Clive Mizzi. S KURJA W: Ro na ille Se ara Calheira (T) 12 min. P LE JE R T AL -L OG ÓB A : Nic h ola s G eo rge V ella , Tarxien Rainbows. REFEREE: Trustin Farrugia Cann.

Telf Ta’ Çansis galore BALZAN U VITTORIOSA S SKOR FIL-HALFTIME

2 1 1-1

Partita pjuttost bilançjata b’daqqa tim fuq l-inizjattiva u daqqa ie˙or. Madanakollu l-aktar ˙a©a li spikkat f’din il-partita kienet ittelf ta’ çansis miΩ-Ωew© timijiet. Birgu bdew tajjeb u wara ftit aktar minn kwarta log˙ob Pereira laqat il-lasta g˙all-Istars. Balzan bdew ©ejjin f’tag˙hom u fit-32 minuta marru fuq quddiem. Korner ta’ Grima li lgowler Cini laqa’ imma ma Ωammx u pront kien li Spanjol JOSE’ LUIS ARMARIO NEGRIN li g˙olla l-ballun g˙al ©ox-xibka. Fit-43 minuta FELIPE AGUIAR CALDEIRA b’xutt b’sa˙˙tu milbog˙od g˙eleb lil Falzon fil-lasta ta’ Balzan u b’dan l-iskor intem-

met l-ewwel taqsima. Wara l-mistrie˙ fis-57 minuta wara xog˙ol tajjeb ferm ta’ Negrin, dan qassam lejn LYDON MICALLEF li ma kellux diffikultà jix˙et fix-xibka g˙al 2-1. F’din ittaqsima Joselito laqat il-lasta g˙al Youths. Wara l-mistrie˙ Vittoriosa kien a˙jar mill-avversarji tag˙hom iΩda fis-57 minuta wara xog˙ol tajjeb ferm ta’ Negrin kien Balzan Youths li marru filvanta©©, dan qassam lejn LYDON MICALLEF li ma kellux diffikultà jix˙et fix-xibka g˙al 21. F’din it-taqsima Joselito laqat il-lasta g˙al Youths, b’Negrin jibqa’ jkun xewka kontinwa g˙al Cini fil-lasta ta’ Vittoriosa. F’attakk tal-Birgu lejn tmiem ilpartita kien il-gowler Falzon ta’ Balzan li a˙˙ad lil Teruel mil-

gowl tad-draw b’save tajjeb.

BALZAN Y: Falzon, Sciberras (Calabretta 75), Negrin, Vignaroli, Pereira, Grioli, Dos Reis Santos (McKay 82), Bezzina, Grima, Micallef (Agius 90), Scicluna. KOWÇ: Jesmond Zerafa. VITTORIOSA S: Cini, Dos Santos, S Arab (Camilleri 64), Teruel, Aguiar Caldeira, Guerrero, Spiteri (Mifsud 88), Brincat, Buttigieg, Barbara (Martin 62), Pereira. KOWÇ: Oliver Spiteri. SKURJAW: Jose Luis Armario Negrin (B) 32 min, Felipe Aguiar Caldeira (V) 43 min, Lydon Micallef (B) 57 min. PLEJER TAL-LOGÓBA: Fabio Vignaroli, Balzan Youths. REFEREE: Philip Farrugia.

B’Kara JsiBU reÛisTenZa Mir-raBTin

floriana JKoMPlU JaVVanZaW

BIRKIRKARA V RABAT A 4-2 (HT 2-0)

FLORIANA V NAXXAR L

Birkirkara ftit kellhom xog˙ol biex jirre©istraw il-˙ames reb˙a tag˙hom konsekuttiva. Huma ma damux biex marru fil-vanta©©. Wara biss 10 minuti TERENCE VELLA twaqqa’ fil-kaxxa mid-difensur Carapic u mill11-il metru l-istess plejer g˙eleb lil gowler Rabti J Azzopardi. PAUL FENECH irdoppja g˙aç-champions fit-33 minuta. Ix-xutt ta’ dan fixkel g˙al kollox lill-gowler J Azzopardi biex il-ballun baqa’ die˙el fix-xibka g˙al 2-0. It-tieni taqsima bdiet bl-istess andament u fl-54 minuta Herrera avvanza tajjeb, qassam lejn TERENCE VELLA li re©a’ g˙eleb lil J Azzopardi g˙at-tielet gowl KalkariΩ u t-tieni wie˙ed tieg˙u. Fit-73 minuta xutt ta’ CLIFFORD GAUCI minn barra lkaxxa, ˙abat mad-difensur KarkariΩ MendoΩa u qarraq bil-gowler Haber biex Rabat g˙amluhom 3-1. Wasal imbag˙ad ir-raba’ gowl ta’ Birkirkara. Il-gowler Rabti J Azzopardi ma Ωammx xutt ta’ Toure’ u PAUL FENECH skorja t-tieni gowl tieg˙u g˙al skor ta’ 4-1. Il-partita ntemmet b’gowl ie˙or din id-darba g˙arRabat. Fid-89 minuta korner ta’ Gauci, Avila Perez birras tefa’ quddiem AIDEN AZZOPARDI li b’rovexxata g˙eleb lil Haber g˙al skor finali ta’ 4-2.

B’KARA: Haber, J Zerafa, Mendoza, Temile (Camenzuli 64), Vella (Borg 86), D Zerafa (Toure 58), Vukanac, Sciluna, Fenech, Jhonnattann, Herrera. KOWÇ: Paul Zammit. RABAT A: J Azzopardi, W Borg, Tanti, Falzon (Muscat 88), Carapic, A Azzopardi (Cortis 89), D Azzopardi, Gauci, Licari, Avila Perez, P Borg (Micallef 46). KOWÇ: Steve D’Amato. SKURJAW: Terence Vella (B) pen 10 min u 54 min, Paul Fenech (B) 33 u 86 min, Clifford Gauci (R) 73 min, Aiden Azzopardi (R) 89 min. REFEREE: Kevin Azzopardi.

il-PreMier leagUe MalTi KlassifiKa

1-0(HT 1-0)

Floriana komplew bil-mixja tag˙hom lejn post fiçchampionship pool b’din ir-reb˙a fuq Naxxar Lions. Kellu jkun awto-gowl mill-eks plejer tag˙hoom Doffo, li tahom it-tliet punti. Sat-43 minuta Naxxar kienu g˙adu sodi fid-difiΩa iΩda hawn Ωelqu xi ftit meta DIOGO PINHEIRO DA SOUZA xxuttja b’sa˙˙tu mix-xellug u d-difensur Doffo bir-ras, waqt li pprova jikklerja dawwar il-ballun fix-xibka. Floriana kienu g˙oddhom irduppjaw eΩatt qabel tmiem it-taqsima meta Coronado tefa’ ballun tajjeb lejn Caruana, li ra lill-gowler Azzopardi jimblukkalu l-attentat fil-baxx tieg˙u. Naxxar kellhom l-a˙jar çans tag˙hom appena bdiet it-tieni taqsima meta fit-52 minuta, il-plejer ivvutat la˙jar tal-log˙ba Bellia, lag˙ab ballun tajjeb ma’ Gilmar, meta qassar pass perfett li bih feta˙ id-difiΩa ta’ Floriana bil-BraΩiljan jillobbja iΩda l-ballun imurlu ftit g˙oli. Fit-68 minuta l-gowler FurjaniΩ, Hanford, salva lpartita g˙al Floriana meta dawwar free kick ta’ Falzon g˙al korner. It-tliet punti mirbu˙a millÓodor kienu kollha mertu tad-difiΩa soda tag˙hom, bil-plejers ta’ nofs il-grawnd ikunu wkoll ta’ g˙ajnuna kbira biex Ωammew il-lasta tag˙hom intatta.

FLORIANA: Hanford, Ibokedet, Scicluna, C Borg, S Borg, Coronado, J Borg, Caruana, Pitheiro (Favero 71), Pisani (Casha 80), Muir. KOWÇ: Iain Brunskill. NAXXAR L: Azzopardi, Falzon, Buhagiar, Lopez de Souza, Ribeiro, Cassar, Doffo, Zongo, Bonnici (Briffa 77), Bellia, Rocha da Silva. KOWÇ: Tommaso Volpi. SKURJAW: Diogo Pitheiro de Souza (F) 43 min, PLEJER TAL-LOGÓBA: Victor Bellia, Naxxar Lions. REFEREE: Fyodor Zammit.

Hibernians Birkirkara Valletta Sliema Wanderers Mosta Naxxar Lions Floriana Balzan Tarxien Rainbows Vittoriosa Stars Qormi Rabat Ajax

L R 12 9 12 9 11 8 11 6 11 5 12 4 12 5 12 3 12 3 12 2 11 2 12 1

D T 2 1 2 1 1 2 3 2 1 5 2 6 3 4 3 6 3 6 3 7 2 7 1 10

F 29 21 22 22 21 15 17 12 16 12 12 8

K 12 9 8 13 18 18 14 18 24 22 21 30

+/+17 +12 +14 +9 +3 -3 +3 -6 -8 -10 -9 -22

Pti 29 29 25 21 16 14 12 12 12 9 8 4

* Floriana tnaqqsulhom 6 punti min˙abba dixxiplina

logÓoB li JMiss Log˙ob g˙all-lum Grawnd tal-Hibernians Qormi vs Sliema Wanderers Mosta vs Valletta

14.00 16.00

l-aQWa sKorers Plejer

1.Ronaille Calheira Seara 2.Stanley Ohawuchi Denni Rocha dos Santos Oscar Guerrero Edison Luis dos Santos Igor Coronado Clayton Failla Jhonnattan da Conceicao

Tim

Tarxien R Sliema W Valletta Vittoriosa S Hibs Floriana Hibs B’Kara

Gowls

10 9 8 7 7 7 6 5

A˙barijiet

24.11.2013

Il-KUMMISSJONI QED TÓEJJI RAPPORT DWAR IL-VIÛI Il-Kummissjoni Ewropea b˙alissa qed t˙ejji rapport ta’ evalwazzjoni dwar l-implimentazzjoni tal-Kodiçi dwar il-ViΩi. Dan t˙abbar mill-Kummissarju Ewropew Cecilia Malmstrom il-©img˙a li g˙addiet. Malmstrom qalet li lKummissjoni tirrikonoxxi l-fatt li jekk is-sistema tal-viΩa sse˙˙ b’aktar intelli©enza, jista’ jkollha impatt sinjifikanti fuq ittkabbir ekonomiku tal-Unjoni Ewropea. Malmstorm kompliet tg˙id li l-evalwazzjoni tal-implimentazzjoni tal-Kodiçi dwar il-ViΩi mill-Kummissjoni Ewropea “tista’ toffri opportunità o˙ra sabiex jinstabu modi ©odda biex il-proçeduri jitjiebu u ji©u ffaçilitati g˙all-vja©©aturi, fil-

waqt li tkompli tippermetti li ji©u indirizzati r-riskji b’rabta mal-immigrazz-joni irregolari jew is-si©urtà minn xi vja©©aturi”. Malmstrom qalet dan bi twe©iba g˙all-mistoqsija li saret mill-Ewroparlamentari Laburista Claudette Abela Baldacchino. Il-mistoqsija saret fid-dawl tal-fatt li kemm it-turiΩmu kif ukoll l-ivvja©©ar g˙an-negozju minn pajjiΩi mhux fl-Unjoni Ewropea lejn Malta je˙tie©u viΩa ta’ Shengen, li xi drabi xxekkel g˙add ta’ investituri, peress li l-proçeduri attwali tal-viΩa fiΩΩona ta’ Schengen kultant idumu ˙ames ©img˙at u spiss jie˙du wisq ˙in biex ikunu attraenti g˙al vja©©i g˙al

jiet relatati mat-turiΩmu qed jintilfu. Ûiedet tg˙id li dan huwa partikolarment importanti fi Ωmien meta l-investi-

ment barrani huwa essenzjali g˙at-tkabbir ekonomiku fiΩÛona Ekonomika Ewropea. It-turiΩmu u l-investiment tan-negozji jikkontribwixxu konsiderevolment g˙allProdott Domestiku Gross ta’ g˙add ta’ Stati tal-Unjoni Ewropea. F’Malta, pereΩempju, it-turiΩmu wa˙du jikkontribwixxi g˙al madwar 23% tal-istess Prodott Domestiku Gross. Ir-rapport ta’ evalwazzjoni tal-Kodiçi dwar il-ViΩi se jindirizza kwistjonijiet imqajma minn Abela Baldacchino sabiex l-ivvja©©ar le©ittimu jkun iffaçilitat. Fost il-miΩuri li jistg˙u jittie˙du hija li l-viΩi g˙andhom ikollhom perijodu itwal ta’ validità.

RIKONOXXUTI L-MIÛURI MEÓUDA MINN MALTA Il-Ministri g˙all-Finanzi taΩ-Ûona Ewro rrikonoxxew li Malta ˙adet miΩuri addizzjonali fi ˙dan ilproçess ba©itarju tag˙ha stess sabiex tindirizza r-riskju ta’ nuqqas ta’ konformità mar-regoli tal-Patt ta’ Stabbiltà u Tkabbir. Il-valutazzjoni poΩittiva ©iet mog˙tija waqt laqg˙a tal-Grupp tal-Ewro li saret fi Brussell sabiex tevalwa l-abbozzi tal-pjanijiet ba©itarji tal-Istati Membri fiΩ-Ûona Ewro. Swieq finanzjarji internazzjonali sej˙u din l-ewwel laqg˙a talMinistri g˙all-Finanzi taΩ-Ûona Ewro sabiex jipproçedu b’tali

eΩerçizzju ta’ koordinazzjoni bejniethom b˙ala okkaΩjoni storika. Matul il-laqg˙a, il-Ministru g˙allFinanzi Edward Scicluna informa lill-kontropartijiet tieg˙u dwar il-miΩuri me˙uda matul il-proçess ba©itarju, u b’mod partikolari lBa©it 2014, sabiex ti©i konsolidata s-sitwazzjoni fiskali ta’ Malta. Filwaqt li ammetta li l-previΩjoni tad-defiçit ta’ Malta kienet f’konflitt mal-previΩjoni tad-defiçit talKummissjoni tal-˙arifa 2013, b’mod partikolari rigward d˙ul fiskali indirett g˙all-2013, ilMinistru Scicluna qal li d-

diskrepanzi deskritti prinçipalment jori©inaw minn stimi ta’ elastiçità fil-projezzjonijiet talKummissjoni, kif imqabbla marrapporti ta’ prestazzjoni fiskali talMinisteru stess. Huwa awgura li r-riΩultati finali ta’ tmiem is-sena jsolvu dawn id-differenzi. Il-Ministru esprima sodisfazzjon fuq l-eΩitu tal-laqg˙a u b’mod partikolari l-istqarrija approvata tal-Grupp tal-Ewro. Huwa qal: “Il-miΩuri li ©ew me˙uda fil-Ba©it 2014, flimkien mal-konferma espressa llum mill-Kummissjoni, jikkonfermaw li Malta sejra fiddirezzjoni t-tajba.”