Kullhadd 22.09.13 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

IntervIsta mal-

ministru joe mizzi

Il-Óadd 22 ta’ Settembru, 2013 Óar©a Nru 1,054

Ara pa©ni 6 u 7

Prezz ›0.80

“IÛ-Ûejt Issa tela’ f’wIÇÇ l-Ilma” Sandro Chetcuti

“IΩ-Ωejt issa tela’ f’wiçç l-ilma.” Dan kien il-kumment li Sandro Chetcuti ta lill-gazzetta KullÓadd hekk kif nhar l-Erbg˙a ma nstabx ˙ati tal-attentat ta’ qtil fuq Vince Farrugia, iΩda nstab ˙ati biss li kka©unalu feriti ˙fief. “Jien qatt ma stajt nammetti g˙al akkuΩi infondati. Inçident li beda minn argument ipprovokat intefa˙ g˙al wie˙ed ta’ gravità liema b˙alha u li qatt ma kien

hemm baΩi reali g˙alih,” jis˙aq Chetcuti. IΩid jg˙id li sar sforz kbir min-na˙a ta’ Vince Farrugia u uffiçjali g˙olja fi ˙dan il-GRTU biex jg˙aw©u l-fatti bl-iskop li jassassinaw il-karattru tieg˙u, fejn kaΩ ta’ inçident Ωg˙ir ©ie minfu˙ b’manjiera li Chetcuti sa˙ansitra ©ie akkuΩat b’attentat ta’ qtil. “F’din is-sentenza jien sibt il-Qorti b˙ala tarka, fejn il-Ma©istrat g˙amlet osservazzjonijiet serji u ordnat lill-

Kummissarju tal-Pulizija biex jag˙mel xog˙lu u jinvestiga. Personalment nappella lill-awtoritajiet responsabbli biex jaççertaw ru˙hom li ˙add ma jispiçça jg˙addi minn dak li g˙addejt minnu jien u l-familja. Nirringrazzja lill-mara minn qalbi u l-familji tag˙na ttnejn li dejjem appo©©jawna.” Tkompli f’pa©na 5

appell gÓall-gÓajnuna

“esperjenza ÌdIda “InÓossnI gÓajjIena gÓal pajjIÛna”

u muÌugÓa”

Omm ta’ tifel ta’ sena u nofs li jbati minn kundizzjoni ta’ sa˙˙a rari tkellmet ma’ din il-gazzetta biex tapella g˙all-g˙ajnuna g˙ax-xiri ta’ si©©u u walker speçjalizzati g˙al binha. It-tnejn flimkien jiswew ftit inqas minn €3,500, u g˙alkemm il-©enituri rçevew g˙ajnuna ming˙and il-KNPD u l-Community Chest Fund, xorta m’g˙andhomx biΩΩejjed biex ikunu jistg˙u jixtru r-riΩorsi neçessarji g˙al binhom. F’Lulju li g˙adda din il-gazzetta kienet ippubblikat listorja ta’ Gabriel: tifel ferrie˙i ta’ sena u nofs li jbati minn kundizzjoni rari mag˙rufa b˙ala Leukodystrophy. B’din il-kundizzjoni Gabriel ibati biex jiççaqlaq b’mod normali, fejn anke jkollu diffikultà biex jibla’ l-ikel u g˙alhekk jista’ biss jiekol ikel mit˙un. Il-kundizzjoni ta’ Gabriel tista’ twassal biex dan jixjie˙ f’daqqa u jispiçça fi stat ve©etattiv. Il-©enituri tieg˙u qed jag˙mlu dak kollu li jistg˙u biex jag˙tu lil binhom l-a˙jar ˙ajja possibbli u jtejbu l-kundizzjoni tieg˙u permezz ta’ terapija regolari, iΩda iktar ma jg˙addi Ωmien iktar qed isibu ostakli finanzjarji. “In˙ossni g˙ajjiena u mu©ug˙a,” tg˙id omm Gabriel b’le˙en miksur meta titkellem dwar is-sitwazzjoni li qed tiffaççja. Tkompli f’pa©na 3

Wara li g˙amel ˙afna snin fuq l-ixkaffa, l-Att Dwar ilProtezzjoni tal-Whistleblower ser jag˙ti alternattiva a˙jar u iktar sigura g˙as-silenzju. Permezz ta’ din ir-riforma, Gvern Laburista wara biss ftit xhur, wettaq weg˙da elettorali o˙ra li Gvern Nazzjonalista naqas li jimplimenta f’25 sena ta’ tmexxija. B’hekk, se jittie˙ed pass importanti li jassigura iktar trasparenza fl-operat tal-entitajiet tal-Gvern, kif ukoll ta’ kumpanniji privati. Madankollu, f’dan l-Att jeΩistu eççezzjonijiet li jistg˙u façilment i©ibu quddiem g˙ajnejna l-kaΩ ta’ Edward Snowden, whistleblower Amerikan li sab ru˙u ppersegwitat mill-©udikatura ta’ pajjiΩu wara li ˙are© informazzjoni sensittiva dwar l-operat tal-Istat Amerikan. Is-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja tkellem mal-gazzetta KullÓadd dwar dan il-fatt u l-implimentazzjoni ta’ din irriforma b’mod ©enerali. Ara pa©na 8

A˙barijiet

22.09.2013

ÓIdma gÓaL KwaLItÀ taL-arja aÓjar Illum qed ti©i ççelebrata dik li saret mag˙rufa globalment b˙ala Car free day. Il-ministeru g˙all-IΩvilupp sostenibbli, l-ambjent u t-tibdil fil-Klima b˙alissa huwa impenjat fit-te˙id ta’ miΩuri proattivi sabiex tin˙oloq strate©ija g˙at-titjib tal-kwalità tal-arja f’pajjiΩna. fost il-miΩuri li ser jittie˙du biex jintla˙aq dan l-g˙an hemm attivitajiet edukattivi flimkien mal-©bir u l-analiΩi b’mod aktar xjentifika ta’ informazzjoni fejn jid˙ol it-tni©©iΩ talarja. LIam gauCI ˙a l-kummenti tal-ministru Leo brincat dwar l-inizjattivi li qieg˙ed jie˙u l-ministeru tieg˙u sabiex tintla˙aq din il-mira. Matul il-©img˙at li g˙addew ilMinisteru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima irsista sabiex titqajjem kuxjenza dwar l-importanza talkwalità tal-arja. Dawn l-isforzi, fil-fehma tal-Ministeru, la˙qu lg˙anijiet tag˙hom - fatt li ˙are© çar mir-risposta li kien hemm min-na˙a tal-pubbliku. Huwa qal ukoll li dawn it-tip ta’ inizjattivi huma importanti sabiex Malta ma taqax lura f’dan is-settur li qieg˙ed jing˙ata attenzjoni dejjem akbar fuq livell Ewropew. Azzjoni konkreta Madankollu, huwa esprima ttwemmin tieg˙u li sabiex jintla˙aq dan l-g˙an a˙˙ari, inizjattivi edukattivi g˙andhom ikunu marbutin ma’ azzjoni konkreta wkoll bejn l-entitajiet u l-istakeholders kollha. Biex dan ise˙˙, il-Gvern illum qieg˙ed jorganizza Car Free Day, li waqtha ˙a ji©u organizzati diversi attivitajiet fejn il-pubbliku ser ikun im˙e©©e© illi jie˙u inizjattivi favur l-ambjent. Il-Ministru Brincat ma jridx li din il-kampanja tieqaf hawnhekk. “A˙na ma nixtiequx li linizzjattivi marbutin mal-arja nadifa jibdew u jispiççaw malCar Free Day,” sostna l-Ministru. Fil-fatt, il-Car Free Day kienet biss wa˙da minn numru ta’ attiv-

itajiet li ©ew organizzati tul ixxahar ta’ Settembru millMinisteru g˙all-IΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima flimkien ma’ ministri o˙ra, b˙al dawk tal-Edukazzjoni u s-Sa˙˙a, flimkien ma’ entitajiet o˙ra inkluΩi l-MCAST, Transport Malta u l-MEPA biex titqajjem kuxjenza dwar dan is-su©©ett. Óidma flimkien mal-Kunsilli Lokali Flimkien ma’ diversi Kunsilli Lokali qeg˙din ji©u organizzati wkoll kampanji dwar it-traffic awareness, flimkien mal-Kunsill Lokali ta’ Santa Venera; l-promozzjoni ta’ Segways b˙ala mezz alternattiv ta’ trasport, malKunsill tal-Mellie˙a; u puppet show ma˙sub biex iwassal messa©© qawwi favur l-arja nadifa, flimkien ma’ eco walks malKunsill Lokali ta’ Óad-Dingli. B˙alissa g˙addejja wkoll kompetizzjoni fotografika dwar lesperjenzi differenti tan-nies fluΩu tat-trasport pubbliku u mezzi o˙ra li ma jni©©Ωux. Barra minn hekk, qeg˙din ji©u organizzati attivitajiet o˙ra b˙al fun run, dawriet bir-roti u diskussjonijiet pubbliçi g˙ar-residenti dwar il-kwalità tal-arja u leffetti fuq is-sa˙˙a tal-bniedem. Madankollu, fl-opinjoni talMinistru Brincat, dan m’huwiex biΩΩejjed. “A˙na ma rridux nieq-

fu hawn fejn tid˙ol il-kwalità talarja. Kif a˙na tellajna g˙add ta’ attivitajiet qabel il-Car Free Day innifisha, bi ˙siebna nniedu attivitajiet o˙ra fis-sena l-©dida b’enfasi qawwija fuq l-aspett edukattiv,” sostna Brincat. Kordinazzjoni ma’ esperti fissettur Barra minn dan l-aspett, hemm

ukoll dak prattiku, fejn l-Gvern qieg˙ed ifittex illi jindirizza lproblema tat-tni©©is tal-arja fi Ωmien mhux imbieg˙ed. Biex dan ise˙˙, il-Ministeru g˙allIΩvilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima qieg˙ed f’konsultazzjoni mal-espert dwar il-kwalità tal-arja ÌermaniΩ Karl Ludwig Huttner li minn rajh identifika tliet oqsma ewlenin b˙ala dawk li jni©©su l-arja laktar f’pajjiΩna. Dawn huma l-

powerstation eΩistenti, it-traffiku u anke l-qasam marittimu. “Ming˙ajr ma no˙onqu l˙idmiet ekonomiçi li jinsabu g˙addejjin nemmen li bi pjan kkonçentrat nistg˙u naslu biex nibdew nindirizzaw dawn ittliet setturi b’mod aktar kordinat u impenjattiv,” qal Brincat. Biex iΩ-Ωjara tieg˙u tag˙ti l-frott, intla˙aq qbil ma’ dan l-espert sabiex ji©i stabbilit kuntatt regolari bejn Huttner u l-Gvern sabiex l-a˙jar prattiçi li qeg˙din ji©u applikati f’pajjiΩu jkunu implimentati f’Malta wkoll. Sadanittant, min-na˙a ta’ pajjiΩna, ser isir sforz sabiex ji©u msa˙˙a l-istrutturi tag˙na ˙alli nkunu nistg˙u na©ixxu b’mod iktar effettiv meta nindirizzaw dawn il-problemi. Barra minn hekk, il-Ministru Brincat qieg˙ed f’kuntatt malkontroparti tieg˙u fl-Italja, ilMinistru Andrea Orlando li mieg˙u qed isiru ta˙didiet regolari fuq livell tekniku bejn iΩΩew© na˙at dwar tni©©iΩ tal-arja li jista’ jkun ©ej minn pajjiΩ g˙all-ie˙or. Fl-a˙˙ar, il-Ministru Brincat ˙abbar li huwa l-˙sieb tal-ministeru tieg˙u li meta ssir r-riforma fil-MEPA bit-twaqqif ta’ a©enzija ©dida g˙all-˙arsien talambjent, l-infrastruttura u linfurzar dwar it-tni©©is tal-arja jing˙ataw prijorità aktar minn qatt qabel.

dawn huma uÓud mIt-toroq LI LLum se jIngÓaLqu gÓaLL-KarozzI bÓaLa partI mILL-attIvItajIet LI se jteLLgÓu L-KunsILLI LoKaLI u L-ngos gÓaLL-Car free day: Qormi: Triq Dun Ìwakkin Schembri Santa Venera: f’Triq il-Kbira San ÌuΩepp, minn Triq San Ìor© sa Triq Braille Mellie˙a: Triq San Luqa, Triq il-Paroçça u Misra˙ il-Paroçça Fgura: Parti minn Triq Hompesch (mill-HSBC sal-Mina ta’ Hompesch), inkluΩ partijiet minn toroq o˙ra fiΩ-Ωona inkluΩi Triq l-Iskola, Triq San Ìwann, Triq ilBieb, Triq il-Gallu u Triq Sant Antnin Birgu: Triq iç-Çentinarju tal-Paroçça, Triq il-Palazz l-Antik tal-Gvernatur, Misra˙ ir-Reb˙a u Triq il-Kwartier Rabat (G˙awdex): kmieni wara nofsinhar se ting˙alaq il-parti ta’ fuq ta’ Triq ir-Repubblika Marsalforn: tard wara nofsinhar se ting˙alaq Triq il-Marina G˙ajnsielem: Triq J. F. De Chambray, Triq Dun ÌuΩepp Galea Rapa, Pjazza Indipendenza u Triq Wied ir-Rajjes

LejLIet IL-bIdu ta’ sena sKoLastIKa oÓra…

InvestIment f’Kampus ÌdId f’ta’ ÌIornI Hekk kif bosta studenti qeg˙din jippreparaw g˙all-bidu ta’ sena skolastika o˙ra, il-Gvern qed ikompli ja˙dem biex jo˙loq opportunitajiet ©odda ta’ studju f’pajjiΩna. Dan sar permezz ta’ ftehim li ©ie ffirmat bejn ilMinistru g˙all-Edukazzjoni u xXog˙ol Evarist Bartolo u lMinistru g˙ax-Xog˙ol Libjan Mohammed Sualim li se jwitti ttriq g˙al investiment ta’ €21 miljun f’kampus ©did f’Ta’ Giorni. Il-kampus, bl-isem ta’ Libyan Higher Vocational Institute, se

jilqa’ l-ewwel studenti mid-dinja kollha fix-xhur li ©ejjin hekk kif ix-xog˙ol infrastrutturali di©à g˙addej ©mielu. L-investiment Libjan ˙a jikkonsisti fil-bini ta’ façilitajiet ©odda b˙al klassijiet, laboratorji tal-ICT u workshops g˙all-in©inerija mekkanika u elettrika li ser jilqg˙u fihom madwar 250 student. Fost il-korsijiet offruti minn dan l-istitut ser ikun hemm dawk talfinanzi, l-ICT, l-in©inerija, l-management, ir-relazzjonijiet internazzjonali u diversi lingwi.

Id-Deputat Mexxej tal-PL iqassam il-medalji lill-parteçipanti tal-Fun Run li saret ilbiera˙ b’rabta ma’ Jum l-Indipendenza

A˙barijiet

22.09.2013

Bidliet fil-PJan lokali mingÓaJR konsultazzJoni Numru ta’ NGOs ilbiera˙ qalu li fl-2002 il-Gvern kien g˙amel diversi tibdiliet fil-Pjan Lokali g˙al G˙awdex u Kemmuna ming˙ajr ma saret konsultazzjoni, liema tibdil witta t-triq biex ikun jista’ jsir l-iΩvilupp propost fil-bajja G˙awdxija ta’ Óondoq ir-Rummien. Dan liΩvilupp jikkonsisti f’ yacht marina, madwar 200 appartament, vilel u lukanda. L-g˙aqdiet mhux governattivi li ng˙aqdu biex ji©bdu lattenzjoni dwar dan in-nuqqas jinkludu l-Moviment Óarsien Óondoq, Flimkien g˙al Ambjent A˙jar, FOE Malta, Din l-Art Óelwa, Nature Trust, Ramblers, u Light Pollution Awareness Group. Il-MEPA, li dak iΩ-Ωmien kien politikament responsabbli g˙aliha George Pullicino, g˙amlet numru ta’ tibdiliet filPjan Lokali, fejn fosthom ©ew abbandunati kompletament 14-il klawsola. Dawn il-klawsoli riedu ji©u sodisfatti kollha sabiex applikazzjoni tkun tista’ ti©i kkunsidrata g˙all-permess.

Óafna mill-klawsoli kienu jistipulaw li kull Ωona ODZ li qed ti©i kkunsidrata g˙al Ωvilupp tkun biswit Ωoni urbani. Ovvjament dan ma kienx il-kaΩ g˙all-bajja ta’ Óondoq. Klawsoli o˙ra kienu jirreferu g˙al Ωvilupp barra

minn Ωoni li g˙adhom ma ©ewx mittiefsa, min˙abba li dan jista’ jinkora©©ixxi iktar Ωvilupp fihom fil-futur. Fil-fatt, l-g˙aqdiet ambjentali jg˙idu li permess g˙al Ωvilupp fil-bajja ta’ Óondoq jo˙loq preçedent g˙al iktar Ωvilupp bejn Óon-

doq u l-Im©arr. Kien hemm ukoll klawsola li tikkunsidra jekk iΩ-Ωona hix wa˙da protetta. Fil-fatt il-bajja ta’ Óondoq hija kklassifikata b˙ala Ûona ta’ Konservazzjoni Rurali, ODZ, Ûona ta’ Sensittività G˙olja, Wied ta’

Kategorija A, u Ûona Kostali Protetta. Moviment Óarsien Óondoq jg˙id li din il-bajja kienet ukoll Dark Sky Heritage Area sal-Pjan Lokali tal-2002, iΩda fl-2006 ©iet eskluΩa. Ûvilupp b˙al dak li qed ji©i propost f’Óondoq ikun qed jo˙loq tni©©iΩ tad-dawl ( light pollution). Ikkuntattjat mill-gazzetta KullÓadd , il-Kelliem g˙al Moviment Óarsien Óondoq, Paul Buttigieg, qal hekk: “Óri©na din l-istqarrija biex nuru kemm saru manuvri biex ji©i akkomodat dan il-pro©ett, u li l-pjan lokali ta’ din iΩΩona g˙andu jer©a’ lura g˙al kif kienet qabel l-2006. B˙alissa g˙andna petizzjoni g˙adejja fejn qed nitolbu lill-MEPA biex iΩ-Ωona ta’ Óondoq issir b˙ala park nazzjonali.” Min jixtieq juri appo©© g˙al din l-inizjattiva huwa m˙e©©e© jiffirma l-petizzjoni fuq: http://www.soshondoq.blogsp ot.com/

Jonqoshom ftit inqas minn €1,500 Tkompli minn pa©na 1 Marcelle Abela, omm iç-çkejken Gabriel, tg˙id li rçeviet fondi kemm mill-Kunsill Nazzjonali Persuni b’DiΩabbiltà (KNPD), u anke mill-Community Chest Fund, therapeutic biex tixtri g˙al binha. pushchair Tispjega li ng˙atat €1,291 ming˙and il-KNPD u €800 ming˙and il-CCF. Madankollu, is-si©©u li g˙andu bΩonn Gabriel jiswa €2,710. Iktar minn hekk, it-tifel g˙andu bΩonn ukoll g˙odda

apposta biex ikun jista’ jimxi, mag˙rufa b˙ala Kaye Walker. Marcelle tg˙id li meta fittxet dwaru, skopriet li dan ilwalker jiswa madwar €700. Tispjega li f’Ottubru li ©ej missier Gabriel se jitla’ lIngilterra fuq xog˙ol, u li kieku jkollhom il-flus sa dak iΩ-Ωmien ikun jista’ jniΩΩlu lura mieg˙u. Kumbinazzjoni wkoll li l-post fejn irid imur huwa viçin tal-post li jbig˙ dan il-walker. “Ma nistg˙ux inkomplu n˙allu lil Gabriel nieqes mirriΩorsi li g˙andu bΩonn. Di©à ilu tmien xhur jistenna,”

tg˙id Marcelle. Min˙abba li m’g˙andhomx g˙aΩla o˙ra, Marcelle tg˙id li missier Gabriel qed jikkunsidra li jmur ja˙dem barra minn Malta biex itejjeb il-paga tieg˙u u b’hekk ikunu jistg˙u jaffordjaw il-bΩonnijiet ta’ Gabriel. IΩda Marcelle tg˙id li din hija deçiΩjoni diffiçli ˙afna, u dan min˙abba li l-bΩonnijiet ta’ Gabriel jag˙mluha diffiçli biex tkun tista’ trabbih wa˙idha. Gabriel irid attenzjoni l-˙in kollu u, minbarra lilu, Marcelle g˙andha wkoll Ωew©t itfal o˙ra.

L-ostakli finanzjarji g˙allfamilja Abela mhumiex relatati biss mar-riΩorsi g˙al Gabriel, fejn qed ikollhom anke j˙allsulu g˙al sessjonijiet terapewtiçi, iΩda wkoll mal-a©©ustamenti li g˙andhom bΩonn jag˙mlu fid-dar tag˙hom biex ikunu jistg˙u jakkomodaw lil Gabriel, li g˙andu diffikultajiet ta’ mobbiltà. Marcelle tispjega li bejn illoan li se jkollhom jie˙du u lbΩonnijiet ta’ Gabriel li dejjem jinbidlu, hija diffiçli ˙afna biex ila˙˙qu finanzjarjament. Dan ukoll fid-dawl

tal-fatt li missier Gabriel kellu jwaqqaf it-tieni xog˙ol tieg˙u li kien jag˙mel fuq baΩi parttime biex ikun jista’ jg˙in lil martu fit-trobbija ta’ Gabriel. Il-©enituri ta’ Gabriel jappellaw g˙al kull g˙ajnuna biex ikunu jistg˙u jla˙˙qu mal-bΩonnijiet ta’ binhom. “Ma nistg˙ux inrabbu lil dan it-tifel wa˙edna,” ittemm tg˙id Marcelle. Kull min jixtieq jg˙in lill-familja Abela jista’ jag˙mel kuntatt ma’ din il-gazzetta bin-numru 2090 1410, bejn it-Tlieta u s-Sibt, inkella bl- email ritianne@kullhadd.com

RaÌel Jitlef ÓaJtu f’inÇident f’Óal luqa Ra©el ta’ 55 sena residenti l-Mosta tilef ˙ajtu f'inçident tat-traffiku li se˙˙ fi Triq l-Imgieret ©ewwa Óal Luqa. Il-Pulizija ©iet infurmata li g˙al ˙abta tal-˙amsa neqsin kwart se˙˙ inçident stradali fl-in˙awi

tar-residenza ta’ San Vinçenz de Paule u li kien hemm persuna feruta serjament. Mill-ewwel st˙arri© irrizulta li kien se˙˙ impatt bejn vettura tat-tip Jaguar X-Type SD misjuqa minn ©uvni ta’ 19-il sena residenti l-Óamrun u

Mitsubishi Strada misjuqa minn ra©el ta’ 55 sena. Mill-ewwel investigazzjonijiet li g˙amlet il-Pulizija jidher li l-Jaguar kienet qed tinstaq direzzjoni minn Óal Luqa lejn il-Marsa, filwaqt li lMitsubishi qed ji©i allegat li kienet

Mitsubishi ©ie ççertifikat mejjet fuq il-post. Sakemm morna g˙allistampa kienet g˙adha mhux mag˙rufa l-kundizzjoni tassewwwieq tal-Jaguar. Il-Pulizija g˙adha g˙addejja bl-investigazzjonijiet fuq il-kaΩ.

˙ier©a mill-G˙ammieri. KawΩa tal-impatt il-Mitsubishi inqaleb u ©ie fuq is-saqaf u jidher li spiçça ma’ ˙ajt, g˙alkemm mill-ewwel indikazzjonijiet jidher li l-impatt tal-a˙˙ar ma kienx qawwi. B’xorti ˙aΩina s-sewwieq tal-

THINKING T HINKING OF TRA TR TRAVELLING AVELLING THIS YEAR? 3 MONTHS T TO O GO YET!

HERE H ERE ARE ROCS TRAVEL’S TRAVEL VEL’S ’S T TOP OP OFFERS:

A PERFE PERFECT CT DAY D AY IN...

WEEKEND BREAKS BREAK S

SICILY, SICIL SICILY Y, ROME, L ONDON & P ARIS LONDON PARIS

TO SICIL SICILY, SICILY Y, ROME LONDON, DUBAI, DUBAI, N EW LONDON, NEW YORK, Y ORK, DISNEY, DISNEY NEY,, CYPRUS CYPRUS

FROM

1139 39PP

FROM

TOURS T OURS T OD UBAI, D ISNEY TO DUBAI, DISNEY GROUPS, AUSTRALIA GROUPS, A USTRALIA & N EW ZEALAND NEW ZEALAND,, SOUTH AMERICA A MERICA

739 73 9PP

FROM

Call us on 20 2015 15 1515 or email tr travel@rocsgrp.com avel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com w ww.rocsholidays.com Terms and conditions c apply. Rates es are ar per person. Offers are valid alid subject to t availability in the appropriatte classes. Rates for Cyprus yprus and Dubai do not include an Emirates Emir es Airline Fuel Surcharge. Sur For a full listt of the ROCS travel tr terms and conditions onditions please visit http://rocsgrp.com/travel/terms-and-c http:/ http:// erms-and-conditions

Lokali

22.09.2013

Mill-Kavallieri sat-tieni Gwerra dinjija

300 sena ta’ storja f’ Il-Ber©a tal-Baviera, li fiha llum hemm id-Dipartiment tal-Artijiet Pubbliçi, se tkun miftu˙a g˙all-pubbliku fin-Notte Bianca. G˙allewwel darba n-nies se jkollha ç-çans tinΩel fil-©iebja li t˙affret fi Ωmien il-kavallieri, kif ukoll iddur fix-xelters li t˙affru bl-idejn u biddawl tax-xemg˙a fi Ωmien it-Tieni Gwerra. RITIANNE AGIUS Ωaret il-kmamar ta’ ta˙t il-Baviera li kienu mirduma u li ©ew skavati fl-a˙˙ar xhur mill-˙addiema tad-Dipartiment tal-Artijiet fuq inizjattiva personali tag˙hom.

Ritratti:JOE CAMENZULI

Il-Baviera tmur lura g˙all1696 Il-binja li fiha llum hemm idDipartiment tal-Artijiet inbniet b˙ala Palazz fl-1969 minn Fra Gaspare Carniero, li kellu t-titlu ta’ Bali ta’ Acre. Il-Palazz inkera lil numru ta’ personalitajiet distinti, fosthom il-Granmastru Zondadari u Mons. Giovanni Francesco Abbate Olivieri. Fl-1784 il-Palazz g˙adda f’idejn l-Ordni ta’ San Ìwann, li uΩawh b˙ala Ber©a g˙all-Ordni Anglo-Bavarjan. Minn hemmhekk ˙a ismu b˙ala Auberge de Bavière. 130 sena wara il-Baviera bdiet tintuΩa mill-Armata IngliΩa b˙ala Dipartiment tal-Awditjar u lÓlasijiet. Faqqg˙et it-Tieni Gwerra Dinjija, u b˙al ˙afna postijiet o˙ra fil-belt kapitali Maltija, ilBaviera intlaqtet mill-bombi talg˙adu. Il-poΩizzjoni tal-binja mal-ba˙ar ukoll g˙amlitha iktar suxxettibbli g˙all-attakki. Fl-10 ta’ Marzu 1941 il-Baviera intlaqtet g˙all-ewwel darba. Wara l-gwerra, fl-1950, ilBer©a inkriet lill-Komunità Ewropea g˙all-ÌurnaliΩmu, u iktar tard bdiet tintuΩa b˙ala skola, sakemm waqfet topera fi Frar 1973. Fl-1961 partijiet millbinja bdew jintuΩaw ukoll g˙ad-Dipartiment tal-Artijiet. Bejn il-©iebja u x-xelters Kemm il-darba smajna li ta˙t ilBelt Valletta hemm, tista’ tg˙id, belt o˙ra li kienet tintuΩa g˙all˙aΩna tar-riΩorsi u l-protezzjoni mill-attakki. Fil-Baviera wie˙ed isib mit-tnejn; ©iebja kbira li t˙affret fi Ωmien il-kavallieri, u xelters li t˙affru minn missirijietna fit-Tieni Gwerra. Il-Granmastru La Vallette kien g˙araf l-importanza tal-©wiebi fil-Belt, speçjalment f’kaΩ li din ikollha tag˙laq il-bibien tag˙ha ta˙t assedju. Kien g˙alhekk li rregolamenti tal-bini fil-belt ta’ dak iΩ-Ωmien kienu jistipulaw li kull dar ried ikollha kantina u ©iebja, kif ukoll konnessjoni mas-sistema tad-drena©©. Madwar 250 sena wara, itt˙affir ta˙t il-Belt kellu jsir g˙al neçessità iktar immedjata, hekk kif ir-residenti Beltin kellhom it-theddida tal-bombi fuq rashom. Kien hemm ferneΩija biex jit˙affru x-xelters fil-Belt, u g˙alhekk l-in©iniera u l-periti taç-çivil spezzjonaw il-postijiet kollha ta’ ta˙t l-art u g˙aqqduhom flimkien. Il-©iebja tintuΩa wkoll b˙ala xelter Iltqajna ma’ Emanuel Darmanin, wie˙ed mill-impje-

gati tad-Dipartiment tal-Artijiet li ˙adu l-inizjattiva biex jift˙u laççess g˙all-©iebja u x-xelters li kienu mirduma minn ©ebel u mbarazz ie˙or. Emanuel jg˙id li l-impjegati, li kienu disg˙a, irnexxielhom jift˙u l-aççess b’idejhom fi tliet ©img˙at, g˙ax g˙odda ma kellhomx. B’kollox tellg˙u madwar 10 tunnellati f’materjal ©o boroΩ li ddubbaw ming˙and forn tal-˙obΩ. InΩilna ma’ Emanuel minn tara© twil li fih twa˙˙al pu©©aman u tpo©©ew pellets biex ikun iktar sigur. L-ewwel ˙a©a li tolqtok kif tinΩel fil©iebja hija l-kes˙a u r-ri˙a ta’ umidtà u g˙eluq li post b˙al dan jakkumula wara tant snin. Emanuel spjega li qed isiru pjanijiet biex ti©i installata sistema ta’ forced-air. Minkejja li l-©iebja inbniet mill-kavallieri, fit-Tieni Gwerra din intuΩat b˙ala xelter minn dawk li ma kienux jaffordjaw i˙allsu g˙all-xelter privat. Bla ma jrid wie˙ed jibda jimma©ina kif kienu jkunu mgeddsa nnies f’din il-©iebja mdaqqsa, bil-˙oss tar-rejds g˙addejin fuq rashom. Kmamar privati g˙al min kien jaffordja Min kien jaffordja j˙allas, imbag˙ad, kellu l-g˙aΩla ta’ xelter privat. Dawn ix-xelters privati wie˙ed seta’ jasal g˙alihom minn ©ol-©iebja, inkella minn garigor tal-©ebel li kien jag˙ti g˙al Triq San Kristofru, li tinsab wara l-Baviera. Sfortunatament illum dan ilgarigor huwa mag˙luq g˙aliex parti minnu hija inaççessibbli. Ix-xelters privati kienu jikkonsistu fi kmamar ta’ madwar 9 metri kwadri li tasal g˙alihom b’kuritur. B’kollox hemm 11 ilkamra li qeg˙din imqassma fuq iΩ-Ωew© na˙at tal-kuritur. U˙ud minn dawn il-kmamar huma sa˙ansitra mg˙ammra bilmadum, u mal-˙itan wie˙ed g˙adu jista’ jara l-©mied taxxemg˙a li kienet titwa˙˙al hemmhekk. Huwa evidenti li x-xog˙ol f’dawn ix-xelters qed isir b’dedikazzjoni liema b˙alha mill-˙addiema tad-Dipartiment. Emanuel jappella lill-pubbliku g˙al riΩorsi li jistg˙u jintuΩaw fix-xelter. Jg˙id li attwalment liktar li g˙andhom bΩonn huma manekkini tat-tfal, g˙aliex s’issa ma rnexxielhomx isibu. Emanuel jirringrazzja wkoll lill-kollegi tieg˙u li qed jag˙tu sehemhom f’dan il-pro©ett, u li jinkludu lil Noel Micallef, Sergio Muscat, Joseph Mamo, Silvan Falzon, Herman Borg, Joe Vella, Charles Grasso u Noel Gauci.

Lokali

post wieÓed

22.09.2013

“ippruvaw kemm felÓu jÓammÌu l-integritÀ tiegÓi” Tkompli minn pa©na 1

X’ÓAREÌ MIS-SENTENZA?

Mistoqsi dwar kif affettwawh l-a˙˙ar tliet snin u nofs li matulhom kien g˙addej ilkaΩ, Chetcuti jg˙id li kienu tliet snin u nofs fejn kultant t˙ossok tiela’ g˙at-telg˙a minkejja li tkun taf li int m’intix ˙ati. Jg˙id li fl-istess ˙in, pero’, wie˙ed irid ikun f’sa˙˙tu biex jikkumbatti ˙alli to˙ro© il-verità. “Nammetti li kelli n˙allas prezz tal-iΩball tieg˙i, iΩda kien in©ust g˙all-a˙˙ar dak li g˙addejt minnu fl-a˙˙ar tliet snin u nofs, fejn ippruvaw kemm fel˙u j˙amm©u lintergrità u r-reputazzjoni tieg˙i. Dan ˙alla effett negattiv fuq uliedi,” jg˙id Chetcuti. Jispjega kif g˙amel ©img˙atejn arrestat ming˙ajr ma ng˙ata ple©© min˙abba li l-akkuΩa kienet ta’ attentat ta’ qtil, g˙amel sentejn obbligat li jid˙ol id-dar sa nofsillejl, tliet snin jiffirma l-g˙assa tliet darbiet fil-©img˙a, u iktar minn hekk ma setax isiefer barra mill-Ewropa. Chetcuti jtemm jg˙id li f’dan kollu sab is-sostenn talmembri tal-GRTU li baqg˙u jappo©©jawh, u li flimkien mag˙hom xorta wa˙da baqa’ poΩittiv u ifformaw lAssoççjazzjoni Maltija g˙allIΩviluppaturi (MDA). “Irrid ng˙id li dan sar ukoll blg˙ajnuna tal-Perit Michael Falzon li mill-ewwel induna li l-kaΩ kien wie˙ed minfu˙ u esa©erat,” isostni Chetcuti.

Il-Qorti tosserva li Vince Farrugia ipprova juΩa linfluwenza tieg˙u biex isir ©udizzju fuq Chetcuti ming˙ajr ma ta çans lill-Qorti tag˙mel xog˙olha skont illi©i. Ing˙ad li minn wara dahar il-Qorti Farrugia pprova jag˙mel dak li jissejja˙ a trial by the media , fejn pprova jikkontrolla dak li kien qed jidher fl-istampa dwar il-kaΩ. Barra minn hekk pprova juΩa wkoll l-influwenza tieg˙u fuq awtoritajiet b˙allKummissarju tal-Pulizija u dDirettur tal-Óabs. Minn messa©©i ˙are© ukoll li Farrugia pprova jimmanipula lix-xhieda biex jg˙idu dak li xtaq hu.

X’ÌARA QABEL?

“We must not make a hero for Labour out of him, we must first expose him as cheap, a tratior, untrustworthy, a bum, money stinks guy.”

Nhar il-11 ta’ Marzu 2010 g˙all-˙abta ta’ nofsinhar Sandro Chetcuti u Vince Farrugia kienu fil-binja talGRTU fil-Belt. Chetcuti kien mar fluffiççju ta’ Farrugia biex jitkellem mieg˙u, iΩda waqt din il-laqg˙a Ωviluppa argument bejniethom. Wara dan l-argument Farrugia sofra xi ©rie˙i, u sussegwentement Chetcuti kien akkuΩat b’attentat ta’ qtil.

SMSs LI BAGÓAT VINCE FARRUGIA mi©bura Pisani

minn

Brandon

“Re Wed remember when you came in you saw him looking vicious and almost ready to butt my head with his, your eyes showed terror, that's what I'll say and as he hit me you heard him say repeatedly noqtlok noqtlok that's the truth.” “We must blacken his name, with all Ministers and Parliamentary Secretaries, MP's and Authorities so nobody trusts him. We must hit him from all angles, no mercy.”

“Just phone anyone we know, and tell them that we caught him red handed spying for Joseph.” “I think din tac-certifikat hallejna wisq f’idejhom. You should get advise from Konrad and Anthony Samuel tonight. Jekk jixhdu soft johorgu il-pulizija u lilna ta’ hmir. Xi hadd irid ighid li any blow could have killed me.”

Intervista

22.09.2013

“Biddilna d-dimensjoni tat-ti

Ritratt:JOE CAMENZULI

Il-sistwazzjoni li wiret il-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi kienet simili g˙al dik li sabu u˙ud mill-Ministeri l-o˙ra f’dak li huwa xog˙ol nofs le˙ja u dipartimenti li t˙allew snin twal traskurati. Fost l-g˙adam iebes li g˙andu l-Ministru Mizzi hemm bla dubju t-trasport pubbliku, it-toroq u t-tiftix g˙aΩ-Ωejt. RITIANNE AGIUS iltaqg˙et mal-Ministru JOE MIZZI fl-uffiççju tieg˙u fil-Furjana, fejn tkellem dwar il-˙idma sfieqa li g˙addeja b’rabta ma’ dawn l-oqsma.

Ikkunsidrata l-possibilità li l-bendy buses jitne˙˙ew g˙al kollox Mistoqsi dwar ir-rapport fuq il-bendy buses u l-opinjoni personali tieg˙u dwarhom, il-Ministru Joe Mizzi jg˙id li mir-rapport ˙ar©u diversi fatturi li jridu ji©u stidjati. “Li hu Ωgur huwa li jekk ilbendy buses jer©g˙u jid˙lu fit-triq, iridu jkunu siguri u jridu jkunu ççertifikati minn entità internazzjonali. Sakemm ma jkollix dik f’idejja, mhux se naççetta l-bendy buses fit-toroq,” jis˙aq ilMinistru. Huwa jg˙id li l-kuntratt li sar mill-gvern preçedenti jistipula li l-Arriva g˙andha dritt li tuΩa l-bendy buses, u fil-fatt kien hemm ammont ta’ bendy buses li kienu approvati. “Jien g˙idt lillArriva li jekk il-bendy buses jer©g˙u jid˙lu fit-triq meta jkunu siguri, xorta m’humiex addattati g˙al çertu toroq Maltin min˙abba li jo˙olqu kon©estjonijiet tat-traffiku.

“G˙amilt i e l h o m ç a r a l i rridu nifthemu biex il-bendy buses jispiççaw mit-toroq. Nafu li se jkun hemm il-konsegwenza t a ’ ˙ l a s , i Ω d a hemm bΩonn li ssir,” jis˙aq Mizzi. Mistoqsi jekk id-double deckers jistg˙ux ikunu alternattivi a˙jar g˙all-bendy buses, il-Ministru jg˙id li ddouble deckers huma wkoll inkluΩi fil-kuntratt. “Pero’ dan il-kuntratt jidher li qed jippreΩenta diffikultajiet, u a˙na impenjati li nibdluh.” Qed jimmira biex ir-rotot jitlestew sa nofs Ottubru Mistqosi jekk ja˙sibx li nnies huma s o d i s f a t t i b i s servizz tal-Arriva, il-Ministru Mizzi pront iwie©eb li le, innies mhumiex sodisfatti. “Ma jistg˙ux ik u n u s o d i s f a t t i qabel ma a˙na nibdlu r-rotot u l-˙inijiet b i e x k u l ˙ a d d ikun moqdi tajjeb. A˙na lewwel smajna n-nies xi jridu u l-ilmenti tag˙hom, analizzajna kollox u ˙ri©na bissoluzzjoni; l i h i j a r o t o t

©odda.” Dwar ir-rotot il-Ministru jg˙id li dawn huwa wieg˙ed li jkunu lesti sa Novembru. L-Arriva trid tara kemm se jkun hemm iktar distanza, g˙aliex skont il-kuntratt din ukoll hija stipulata. Barra minn hekk iridu jaraw ukoll ikollhomx bΩonn iΩidu lammont ta’ vetturi. “Minna˙a tag˙na, b˙ala Gvern, se jkollna no˙or©u l-flus biex insolvu din il-problema. Il-weg˙da li r-rotot ikunu lesti sa Novembru se nΩommha, imma mhux biss. Qed nag˙mel minn kollox biex ir-rotot ikunu lesti qabel Novembru. Iktar ma nag˙mlu r-rotot qabel, iktar l-Arriva jkunu f’poΩizzjoni li jg˙idulna kemm se ti©i tiswa din il-bidla,” jispjega lMinistru Mizzi. Jg˙id li s’issa saru kosultazzjonijiet ma’ tliet kwarti talKunsilli Lokali li huma kuntenti ˙afna bir-roster il-©did tar-rotot, u ttie˙det nota ta’ fejn il-Kunsilli xtaqu t-tibdil. “Irrid nara li kemm jista’

jkun malajr, sa nofs Ottubru, dawn ir-rotot inkunu g˙addejniehom lill-Arriva u anki ppubblikajniehom biex il-pubbliku jkun mg˙arraf bihom.” Qed isiru proviΩjonijiet u pjanijiet g˙at-trasport taliskola Il-Ministru Mizzi jkompli jg˙id li l-parti li jkun imiss hija li jaraw kif dawn ir-rotot se jwettquhom fil-prattika, ji©ifieri kemm hemm bΩonn vetturi o˙ra. Jis˙aq li salewwel kwart tas-sena ddie˙la trid tkun bdiet topera s-sistema tat-trasport pubbliku. “Dan dejjem jekk ma jinqalax xi ntopp fuq ilbendy buses, g˙aliex jekk se jer©g˙u jid˙lu fit-toroq na˙dmu mod, u jekk mhux se jid˙lu rridu na˙dmu mod ie˙or.” Il-Ministru jirringrazzja liçChairman u lill-impjegati ta’ TM, speçjalment dawk li kienu fuq xog˙ol ta’ rotot, li fi kliemu g˙amlu xog˙ol

impekkabbli u professjonali. “Nista’ ng˙id li dan ixxog˙ol kollu ma sewiex çenteΩmu wie˙ed lill-kaxxa ta’ Malta.” Jg˙id li b˙alissa qed jaraw ukoll kif se jipprovdu ttrasport lill-qasam taledukazzjoni, peress li se tibda sena skolastika ©dida. “Rajna x’hemm bΩonn ghal dan il-qasam u se nil˙qu dawn il-bΩonnijiet. Kellna laqg˙at ma’ TM, ma’ min se jipprovdi s-servizz u malMinistru tal-Edukazzjoni biex inkunu Ωguri li s-servizz jing˙ata kif suppost.” Appell biex is-sewwieqa jg˙addu minn fejn l-eks Shipbuilding Il-Ministru Ωied jg˙id li strate©ikamment, anki flimkien mal-pulizija, qed jaraw kif l-a˙jar ji©i ko-ordinat it-traffiku li huwa sinonimu mas-sena skolastika. “Fejn na˙sbu li se jkun hemm problemi qed nilqg˙u bil-lest. Wa˙da mill-azzjoniji-

Intervista

22.09.2013

ftix taÛ-Ûejt fil-mediterran” il-Ministru Joe Mizzi et li ˙adna kienet li fta˙na l©urnata kollha t-triq ta’ fejn il-Marsa Shipbuilding, u din ˙alliet riΩultati poΩittivi.” Jispjega li din it-triq inksiet temporanjament bit-tarmac biex ma jkunx hemm inkonvenjent g˙al min jg˙addi minnha. Il-Ministru jappella lis-sewwieqa biex juΩaw din it-triq ˙alli jkun evitat it-traffiku, speçjalment dawk li ©ejjin min-na˙at talKottonera u l-Fgura. Dawn g˙andhom jinΩlu minn fejn Kordin g˙ax-Shipbuilding u jibqg˙u sejrin mill-Marsa g˙all-Belt, eçç. Il-Ministru jg˙id li apparti li jonqos it-traffiku mit-triq talAddolorata, is-sewwieqa jevitaw li je˙lu fit-traffiku huma wkoll. Jg˙id li huwa stess esperjenza il-konvenjenza ta’ din id-devjazzjoni. “Qabel ©ieli ˙adt sieg˙a u nofs biex nasal l-uffiççju f’çertu ˙inijiet, iΩda minn meta g˙amilna din id-devjazzjoni, ©ieli f’disa’ minuti nasal – ara x’kambjament g˙amilna, u kemm wie˙ed jista’ jiffranka ˙in!” Triq Diçembru 13 tista’ titlesta qabel Jannar Hekk kif is-su©©ett kien fuq it-toroq, staqsejna lillMinistru Mizzi x’˙idma g˙addeja b˙alissa b’rabta mat-twittija tat-toroq. IlMinistru jispjega li t-toroq kollha li sab u nofs le˙ja mexxewhom ’il quddiem u lestewhom, iΩda barra dawn kien hemm ˙afna iktar toroq li g˙ad baqa’ jsiru. “A˙na b˙alissa qed nag˙mlu programm g˙al dawn it-toroq biex naraw liema g˙andhom l-ikbar prijorità. Jien iltqajt mal-Kunsilli Lokali kollha biex ng˙idulhom li g˙andna pjan g˙al ˙ames snin u naraw x’inhuma l-˙sibijiet u l-pjanijiet tag˙hom.” Jg˙id li b˙alissa hemm lista miexja ta’ pro©etti li se jsiru s-sena d-die˙la u iktar ’il quddiem se ting˙ata iktar informazzjoni ta’ kif se jkunu qed jitmexxew l-affarijiet. Mistoqsi dwar Triq Diçembru 13, il-Ministru jg˙id li ori©inarjament kien qal li se tie˙u sa Jannar 2014 biex tkun lesta. Madakollu, filwaqt li esi©a b˙al dejjem li l-livell taxxog˙ol ikun tal-ewwel klassi, esi©a wkoll li dan ixxog˙ol jsir kemm jista’ jkun malajr. “Fil-fatt nista’ ng˙id li g˙amilna progress kbir u li din it-triq g˙andna nlestuha qabel Jannar.” Pjanijiet biex f’Marzu 2014 jit˙affer l-ewwel bir taΩΩejt Mistoqsi dwar x’g˙amel ilGvern il-©did b’rabta mattiftix taΩ-Ωejt, il-Ministru Mizzi jg˙id li f’dawn il-ftit xhur il-Gvern bidel id-

dimensjoni tat-tiftix taΩ-Ωejt fil-Mediterran. “Bid-deçiΩijonijiet li ˙ a d n a a ˙ n a f l a˙˙ar xhur nibtu azzjonijiet g˙at-tiftix taΩ-Ωejt filMediterran . Bdejna diskussjoni j i e t a n k i b i e x na˙dmu flimkien mal-Italja, hemm interess biex na˙dmu mal-Libjani u a n k i m a t TuneΩin.” Jg˙id li hemm interessi ukoll minn diversi kumpaniji kbar li qed i˙arsu lejn pajjiΩna biex jag˙mlu attività fejn jid˙ol tiftix taΩ-Ωejt. “Dan g˙amilnieh m i n g ˙ a j r m a daqqejna trombi. Min-na˙a lo˙ra, rajna li d-Dipartiment inkarigat mit-tiftix g˙aΩ-Ωejt, li ma kien Dipartiment xejn imma biss erba’ min-nies, insa˙˙u˙ b i e x i k u n j i s t a ’ ja˙dem.” Il-Minis t r u j i s p j e g a l i g˙addejin Ω v i l u p p i f u q abbozz li se ji©i ppreΩentaw iktar ’il q u d d i e m f i l Parlament b’rabta mat-tiftix g˙aΩ-Ωejt. “L-attivitajiet biex nibdew in˙affru g˙addejin u f’Marzu li ©ej qed nippjanaw li n˙affru l-ewwel bir. It-tieni bir, imbag˙ad, jit˙affer f’perijodu qasir ukoll. Dan se jsir f’Ωoni li ma jeΩisitix nuqqas ta’ qbil fuqhom ma’ pajjiΩi o˙ra.” B’rabta ma’ dan is-su©©ett il-Ministru jtemm jg˙id li lGvern se jibda jkollu wkoll informazzjo n i mi©bura b’mod di©itali, biex meta din tintalab minn kumpanniji jkun jista’ nipprovdiha millewwel b’mod professjonali. B˙alissa dak is-servizz ma jeΩistix.

Tag˙rif

22.09.2013

Protezzjoni WiegÓsa gÓall-WhistlebloWers

L-Att Dwar il-Protezzjoni tal-Whistleblower tal-2013 ©ie fis-se˙˙ fil-15 ta’ Settembru li g˙adda. L-g˙an ta’ dan l-att huwa li jipprovdi l-protezzjoni legali neçessarja lill-persuni li jpo©©u l-impjieg tag˙hom fil-periklu meta jirrappurtaw nuqqasijiet li qeg˙din jag˙mlu l-˙sara lil nies o˙ra. LIAM GAUCI ˙a l-kummenti tas-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja Dr. OWEN BONNICI dwar il-mod kif se ti©i implimentata din ir-riforma u l-g˙odod li ˙a tag˙ti lil min irid iressaq ilmenti li g˙andhom x’jaqsmu ma’ prattiçi ˙Ωiena. Wara li g˙amel ˙afna snin fuq lixkaffa, l-Att Dwar il-Protezzjoni tal-Whistleblower ser jag˙ti alternattiva a˙jar u iktar sigura g˙assilenzju. B’hekk, se jittie˙ed pass importanti li jassigura iktar trasparenza fl-operat tal-entitajiet tal-Gvern, kif ukoll ta’ kumpaniji privati.

li maΩ-Ωmien din il-protezzjoni ti©i estiΩa wkoll g˙al dawn issetturi. “Dan huwa atte©©jament g˙aqli f’çirkostanzi fejn qeg˙da tidda˙˙al li©i ©dida illi l-esperjenza g˙ad trid tg˙allem dwar kif se ta˙dem fil-prattika. “Dan ma jfissirx li nistg˙u noqg˙odu bilqeg˙da u ng˙idu li kollox huwa tajjeb”

F’hiex jikkonsisti dan ilproçess? F’kaΩ ta’ lment li jinvolvi entità tal-Gvern, wie˙ed g˙andu bΩonn biss jara ta˙t liema Ministeru taqa’ u jikteb lillWhistleblowing Officer marbut mieg˙u. Jekk whistleblower ma jkollux fiduçja f’din il-persuna, jista’ minflok jikteb lillWhistleblowing Officer prinçipali fl-uffiçju tal-Kabinett, Kastilja. Dan jissejja˙ External Whistleblowing Officer. Min-na˙a l-o˙ra, kumpaniji privati kbar se jkollhom ukoll sistema simili imma l-External Whistleblowing Officer ikun wie˙ed mill-awtoritaijiet imwaqqfa b’li©i. F’kaΩ ta’ kumpaniji Ωg˙ar, il-whistleblower jista’ jirrapporta mill-ewwel lil wa˙da mill-awtoritajiet imwaqqfa, bl-ilment jitressaq lil awtorità partikolari skont l-entità talilment. Dawn jinkludu lKummissjoni Permanenti Kontra l-Korruzzjoni f’kaΩ ta’ prattiçi korrotti, l-Kummissjoni g˙allOrganizzazzjonijiet Volontarji fejn jid˙lu lmenti rigward g˙aqdiet volontarji u entitajiet o˙rajn. X’protezzjoni tista’ ting˙ata? Il-protezzjoni li tista’ ting˙ata hija wiesa ˙afna u meta whistleblower jag˙mel rapport b’rieda tajba l-li©i effettivament taqbeΩ g˙alih b’mod kontinwu. Dan isir billi lidentità tal-persuna tibqa’ mistura akkost ta’ kollox jekk min g˙amel rapport ikun jixtieq li

dan ise˙˙ u tag˙ti l-ordni li ma jittied˙ux passi dixxiplinarji kontra l-whistleblower. Jekk min jimpjega lill-whistleblower xorta jag˙Ωel li jie˙u passi dixxiplinarji, allura l-li©i tag˙ti l-possibbilità lill-whistleblower illi jwaqqaf dawn ilmiΩuri permezz ta’ mandat ta’ inibizzjoni speçjali ma˙luq apposta u li ji©i deçiΩ malajr ˙afna, b’mod kwaΩi immedjat. L-immunità mg˙otija lillwhistleblowers ma tapplikax b’mod awtomatiku g˙al persuni li jirrappurtaw att kriminali li kienu b’xi mod kompliçi fih. Madankollu, l-qorti tista’ tiddeçiedi illi tikkunsidra lg˙ajnuna li persuna tat fil-proçeduri legali bir-rivelazzjonijiet tag˙ha u tnaqqas il-piena. Jista’ wkoll ji©i deçiΩ li l-persuna ti©i eΩentata g˙al kollox minn proçeduri legali f’kaΩ li lAvukat Ìenerali, wara li jikkonsulta mal-Kummissarju talPulizija u im˙allef tal-Qrati Superjuri, jiççertifika li persuna

xorta wa˙da g˙andha ting˙ata limmunità. Jekk dan ise˙˙, lAvukat Ìenerali irid jinforma lillPresident tar-Repubblika bilmotivazzjoni wara din iddeçiΩjoni. “L-esperjenza g˙ad trid tg˙allem dwar kif se ta˙dem fil-prattika” L-Att kif qieg˙ed fis-se˙˙ b˙alissa ma japplikax g˙all-membri tal-korpi dixxiplinati jew g˙al dawk tas-Servizzi ta’ Sigurtà. Barra minn hekk, huma eskluΩi wkoll persuni impjegati fisservizz barranin, konsulari u diplomatiku tal-Gvern. Madankollu, il-Ministru responsabbli mill-Ìustizzja jirriserva ddritt illi jestendi d-dispoΩizzjonijiet ta’ dan l-Att kif ikun neçessarju g˙all-finijiet tal-˙arsien tas-sigurtà nazzjonali, id-difiΩa, intelligence, l-ordni pubbliku u rrelazzjonijiet internazzjonali talIstat. Mistoqsi jekk dawn l-eççez-

zjonijiet jistg˙ux jo˙olqu sitwazzjoni simili g˙al dik ta’ Edward Snowden, fejn persuna marbuta mas-Servizzi Sigrieti sab ru˙u ppersegwitat min˙abba rivelazzjonijiet sensittivi ta’ interess pubbliku Dr. Bonnici ˙ass li dan m’huwiex il-kaΩ. “L-eskluΩjoni ta’ çerti funzjonijiet tal-amministrazzjoni pubblika mill-applikazzjoni ta’ çerti li©ijiet m’hijiex ˙a©a rari u dan min˙abba kwistjoni ta’ prijoritajiet u tal-bΩonn li l-interessi vitali tal-pajjiΩ ikunu protetti,” tenna Bonnici. Huwa qal ukoll li meta jkun hemm diversi interessi x’wie˙ed jikkunsidra, l-Istat bilfors ikollu jag˙Ωel bejniethom. “L-interess tas-sigurtà nazzjonali hu interess ewlieni,” sostna sSegretarju Parlamentari g˙allÌustizzja. “F’dan il-kaΩ,” kompla Bonnici, “il-le©islatur Malti, b’mod konformi ma’ dak li jsir ukoll f’pajjiΩi o˙ra g˙aΩel illi jag˙ti prijorità lillinteressi vitali tal-pajjiΩ.” Madankollu, huwa ma eskludiex

Permezz ta’ din ir-riforma, Gvern Laburista wara biss ftit xhur wettaq weg˙da elettorali o˙ra li Gvern Nazzjonalista naqas li jimplimenta f’25 sena ta’ tmexxija. Biex dan ise˙˙, il-Gvern ˙adem biex sal-15 ta’ Settembru jkun hemm l-infrastruttura neçessarja biex tilqa’ u tipproçessa l-ilmenti li jikkonçernaw kemm is-servizz pubbliku kif ukoll il-privat. Dan sar id f’id mal-Segretarju Permanenti Prinçipali u l-Avukat Ìenerali bil-koperazzjoni s˙i˙a tas-Segretarji Permanenti kollha. “Naturalment, dan ma jfissirx li nistg˙u noqg˙odu bilqieg˙da u ng˙idu kollox huwa tajjeb g˙aliex din hi esperjenza ©dida g˙al pajjiΩna u l-persuni li jmexxu dawn l-istrutturi jridu jkunu m˙arrga kontinwament g˙al dan l-g˙an,” sostna sSegretarju Parlamentari g˙allÌustizzja Dr. Owen Bonnici. Fl-a˙˙ar semma li l-pass li jmiss huwa dak illi l-pubbliku ji©i infurmat bid-dettalji u bl-implikazzjonijiet ta’ dan l-Att sabiex in-nies ikunu jafu eΩattament x’g˙andhom x’jag˙mlu jekk jkollhom bΩonn din it-tip ta’ protezzjoni. Dan jikkomprendi lpubblikazzjoni ta’ letteratura, b˙al-leaflets informattivi, u ittwaqqif ta’ sit elettroniku aççessibbli g˙al kul˙add. IlGvern ser jie˙u dan il-pass id f’id mal-esperti legali Maltin li iddiri©ew lis-Segretarjat Parlamentari matul dan ilproçess u f’konsultazzjoni ma’ whistleblowing officers barranin.

A˙barijiet

22.09.2013

IL-FROTT TAL-ÓIDmA TAL-GvERN FL-AÓÓAR JIEm ENERÌIJA U AmBJENT

•

Iffirmat Memorandum of Understanding bejn Malta u ç-Çina g˙al investiment strate©iku fil-qasam tal-Ener©ija. Dan il-ftehim ser ifisser li l-Enemalta ser tkun qieg˙da ti©i meg˙juna bilbosta, ser ikunu m˙arsa l-impjiegi tal-˙addiema, ser ikun hemm il-kreazzjoni ta’ aktar xog˙ol, anke permezz ta’ aktar investimenti f’kumpanniji tal-pannelli solari u fl-a˙˙ar nett ser ikunu qeg˙din jonqsu l-emissjonijiet fl-arja. Il-Gvern qed ja˙dem fuq l-implimentazzjoni tar-rakkomandazzjonijiet li sarulu biex tissa˙˙a˙ il-WasteServ.

SAÓÓA U SOLIDARJETÀ SOÇJALI

• • • •

•

Ìie deçiΩ li ji©u impjegati 140 infermier ©did mill-Gvern. fl-Isptar Mater Dei biex ikompli jitjieb is-servizz g˙all-pazjenti. Ìie mniedi pakkett ta’ riΩorsi dwar is-sa˙˙a sesswali. Ìiet imnedija ©img˙a ta’ attivitajiet bit-tema ‘Ning˙aqdu Kontra l-Faqar bl-Arti u l-Kultura’. T˙abbar li l-pagament taç-Children’s Allowance ta’ Ottubru ser kun qieg˙ed jasal g˙and il-familji tliet ©img˙at qabel sabiex jg˙in u jtaffi mill-ispejjeΩ li ©©ib mag˙ha sena skolastika ©dida. G˙axar pro©etti ©odda jibbenefikaw minn miljun ewro ta˙t il-programm ©enerali ‘Solidarjetà u ©estjoni tal-flussi tal-immi grazzjoni’.

KULTURA U EDUKAZZJONI

•

• •

Il-Fondazzjoni Valletta 2018 t˙abbar it-twaqqif ta’ Valletta Forum – bord konsultattiv li ser ikollu l-g˙an li j©ib flimkien entitajiet differenti mill-Belt, minn oqsma differenti, biex jag˙tu pariri lill-Fondazzjoni Valletta 2018. Is-Segretarju Parlamentari responsabbli mill-Kultura u l-Gvern Lokali José Herrera ˙abbar li mis-sena d-die˙la l-parata talKarnival ser ti©i organizzata fi Pjazza San Ìor©. Il-Ministru g˙all-Edukazzjoni u x-Xog˙ol Evarist Bartolo u l-Ministru g˙ax-Xog˙ol Libjan Mohammed Sualim jiffirmaw ftehim li se jwitti t-triq g˙al investiment ta’ €21 miljun f’kampus ©did f’Ta’ Giorni.

ÌUSTIZZJA U INTERN

• •

Ìew approvati l-ewwel Ωew© applikazzjonijiet g˙all-Parole. Da˙let fis-se˙˙ il-li©i tal-Whistleblowers, pass importanti li jassigura iktar trasparenza fl-operat tal-entitajiet tal-Gvern, kif ukoll ta’ kumpanniji privati. Permezz ta’ din ir-riforma, Gvern Laburista, wara biss ftit xhur, wettaq weg˙da elettorali o˙ra li Gvern Nazzjonalista naqas li jimplimenta f’25 sena ta’ tmexxija.

EKONOmIJA U INvESTImENT

• • •

Il-Kumpannija Europ Star ting˙ata uffiçjalment il-liçenzja biex tkun tista’ topera b’mod kummerçjali minn Malta fis-settur tal-avjazzjoni. €11-il miljun o˙ra g˙all-intrapriΩi Ωg˙ar u medji permezz tal-estensjoni tal-inizjattiva JEREMIE. Pro©etti ta’ aktar minn €3 miljun f’sentejn f’BirΩebbu©a li bihom ser isir il-bini tal-pitch tal-waterpolo, club house u grawnd tal-futbol.

TRASPORT U INFRASTRUTTURA

•

Il-Ministru Joe Mizzi, wara li qara r-rapport uffiçjali, informa lill-Arriva li l-bendy buses ser jibqg˙u sospiΩi sakemm ikun qieg˙ed jistenna l-eΩitu tal-inkjesta mani©erjali.

Kunsilli Lokali

22.09.2013

Id f’Id maÇ-ÇIttadIn tItjIb lI beda jInÓass fIl-qasam tal-Kura PrImarja mInn uÓud mIll-KunsIllI loKalI

Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL email keaneo@onvol.net

Jidher li x-xog˙ol li qed jitwettaq mill-Ministeru tas-Sa˙˙a, speçjalment fil-qasam tal-kura primarja, qieg˙ed i˙alli l-frott. Qed ng˙id dan g˙aliex jin˙ass f’çerti lokalitajiet li tul dawn la˙˙ar ©img˙at kien hemm titjib konsiderevoli f’ dan issettur. Numru ta’ kunsillieri li tkellmu mieg˙i qaluli li b˙ala rappreΩentanti tal-poplu innutaw huma personalment, u anke minn dak li qalulhom ir-residenti tag˙hom, li tul l-a˙˙ar ©img˙at setg˙u jaraw titjib fejn jid˙ol servizz offrut f’çerti bere© u anke çentri tas-sa˙˙a li g˙andna mifruxin madwar il-pajjiΩ. Çertament Ωgur ma wasalniex biex nil˙qu l-milja ta’ fejn irridu naslu, wara snin twal fejn il-kura primarja ©iet abbandunata u Ωarmata g˙al kollox. Imma Ωgur li dan huwa sinjal poΩittiv u pass fiddirezzjoni t-tajba li juri li hemm rieda qawwija li dak li ma sarx fl-a˙˙ar snin, b’pass meqjus iΩda sod, jibda jsir issa biex ir-residenti f’kull lokalità

Il-Ministru tas-Sa˙˙a Godfrey Farrugia, flimkien mat-tim tieg˙u qed jag˙tu prijorità kbira lill-qasam tal-kura primarja. Hija l-politika ta’ dan il-Ministeru u l-Gvern preΩenti li l-kura primarja tkun fost l-aqwa sabiex anke ji©i mtaffi l-piΩ kbir li hemm fuq l-Isptar Mater Dei kawΩa tat-telqa u traskura©ni li wriet lAmministrazzjoni l-o˙ra lejn dan il-qasam g˙al numru ta’ snin jkunu jistg˙u jing˙ataw servizz a˙jar u superjuri g˙al dak li

kienu jing˙ataw fil-passat bla ma jkun hemm il-˙tie©a li

kul˙add jirrikorri l-isptar ©enerali, bil-problemi kollha li ˙a©a b˙al din i©©ib mag˙ha. Dan juri kemm kienet deçiΩjoni g˙aqlija meta ©ie organizzat seminar bejn isSegretarjat tas-Segretarju Parlamentari responsabbli mill-Kunsilli Lokali, Dr Josè Herrera u l-Ministeru tasSa˙˙a ta’ Dr Godfrey Farrugia, li sar fid-19 ta’ Awwissu. Hawnhekk saret diskussjoni dwar id-Devoluzzjoni ta’ Poter fis-Sa˙˙a tal-Kura Primarja. Jidher li dan il-pass kien milqug˙ tajjeb u huwa evidenti kemm l-Amministrazzjoni l©dida qed tag˙ti importantza ’l-qasam tal-kura primarja f’ pajjiΩna. Huwa g˙alhekk l-g˙an talMinisteru g˙as-Sa˙˙a, li se jkun qed i˙e©©e© biex din ilkollaborazzjoni bejn il-kunsilli lokali u l-Ministeru tiΩdied. Biex flimkien na˙dmu sabiex inniedu dan il-pro©ett nazzjonali b’risq id-dinjità tal-pazjent, l-aktar dawk anzjani u pazjenti li jbatu minn mard kroniku.

Ûejt IÛ-Ûejtun

Il-faççata tal-kappella mag˙rufa b˙ala ta’ San Girgor li l-isem proprju tag˙ha huwa ta’ Santa Katarina Re©a’ wasal Ottubru u g˙aldaqstant wasal ukoll l-ista©un tal-©bir taΩ-Ωebbu© biex jing˙asar u jsir iΩ-Ωejt. Din hija propju t-tifsira talattività annwali li jtella’ l-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun bl-isem ta’ Ûejt iΩ-Ûejtun. Attività li issa da˙let sew fil-kalendarju kulturali Malti u ti©bed lejha mhux biss ˙afna familji Maltin imma wkoll numru kbir ta’ turisti li jkunu f’pajjiΩna f’ dan il-perijodu. Din is-sena l-attività ser issir nhar is-Sibt 28 u l-Óadd 29 ta’ Settembru. B˙as-snin l-img˙oddija se jkun il-Bandu li jag˙ti bidu g˙al dawn il-jumejn ta’ festa, fejn is-Sibt fis19.30 jibda d-defilè fil-villa©©, iffurmat minn g˙add ta’ bdiewa bi lbies tradizzjonali li ser ikunu qed i©orru Ω-Ωebbu© li jkun g˙adu kemm inqata’, sabiex imbag˙ad jibda l-proçess talg˙asir taΩ-Ωebbu©. Ikunu qed jakkumpanjaw dan id-defilè t-tamburi kif ukoll persona©©i bi lbies medjavali j©orru l-bnadar ikkuluriti li se jkomplu jag˙tu dehra mill-isba˙ lil dan iddefilè. Mag˙hom ikun hemm ukoll g˙add ta’ Ωeffiena li se

jkunu qed jiΩfnu g˙all-kant tradizzjonali folkloristiku li se jkompli jΩewwaq din il-qawsalla ta’ kuluri biex ji©i ççelebrat dan il-©bir taΩ-Ωebbu©. Waqt li jkun g˙addej dan kollu, u tul il-jumejn s˙a˙, ser ikun hemm diversi wirjiet mifruxa mat-toroq tar-ra˙al taΩ-Ûejtun fosthom wirjiet ta’ g˙odda tradizzjonali li kienet tintuΩa millbdiewa fiΩ-Ωmien, wirjiet ta’ ikel tradizzjonali, arti©©janat u snajja’ li jmorru lura s-snin. Naturalment, ma jistax jonqos li madwar ir-ra˙al ma jkunx hemm postijiet minn fejn wie˙ed ikun jista’ jduq il-ftira Maltija bit-tadam li l-ingredjent ewlieni jkun propju Ω-Ωejt taΩ-Ωebbu©a. Bl-istess mod, wie˙ed se jsib ukoll g˙add ta’ postijiet minn fejn ikun jista’ jixtri Ω-Ωejt frisk li jkun g˙adu kemm ©ie mag˙sur dak il-˙in stess. Interessanti wkoll il-fatt li se jkun hemm wirja viΩiva fejn minn ˙in g˙all-ie˙or se tkun qed tag˙ti tag˙rif fuq is-si©ra taΩΩebbu©, il-©bir taΩ-Ωebbu©a u anke l-g˙asir tag˙ha. Informazzjoni li Ωgur g˙andha tkun ta’ interess g˙al dawk

Parti mill-fdalijiet tal-kumpless tal-Villa Rumana fiΩ-Ûejtun preΩenti g˙aliex se ting˙ata informazzjoni kif dan it-tip ta’ si©ar g˙andhom ji©u kkultivati u liema hu l-a˙jar mod kif wie˙ed jie˙u ˙sieb dan it-tip ta’ frotta sakemm jasal Ωmien il-˙sad tag˙ha. Barra dan, se jkun hemm miftu˙a g˙all-pubbliku s-siti varji ta’ interess u ta’ wirt storiku li hemm fiΩ-Ûejtun. Wirt li forsi ftit jafu bih u g˙alhekk Ωgur li qatt ma Ωaru. Ikun interessanti, speçjalment g˙at-tfal u studenti li jie˙du din l-opportunità u jΩuru dawn is-siti, wirt missirijietna biex ikabbru l-g˙arfien storiku tag˙hom dwar pajjiΩna stess. Il-Óadd, imbag˙ad, ser isir ittberik tradizzjonali taΩ-Ωwiemel, g˙o©iela u annimali domestiçi o˙ra. Dan ser isir wara li ji©u m˙awla g˙ad ta’ si©ar taΩ-Ωebbu© mit-tfal stess, tfal li din is-sena ççelebraw il-GriΩma tal-Isqof ftit tal-©img˙at ilu fl-istess paroçça. Il-knisja se tkun miftu˙a wkoll g˙all-pubbliku tul il-jumejn ta’ attivitajiet. Ir-ra˙al taΩ-Ûejtun, jew a˙jar kif inhu mag˙ruf Città Beland, ©ie mog˙ti dan it-titlu millGranmastru Ferdinand Von

Hompesch fis-sena 1797, proprju wara isem (kunjom) ommu li kien jisimha ‘Bylandt’. Interessanti li l-isem ‘Ûejtun’ huwa mnissel mill-ilsien Semitiku g˙al Ωebbu©a – ‘Zaytun’. Din lindustrija kien ilha li ˙adet limportanza tag˙ha sa minn kmieni mis-seba’ seklu. Ìeografikament, iΩ-Ûejtun qieg˙ed bejn tliet portijijiet: ilMarsa, Marsaxlokk u Wied ilG˙ajn. IΩ-Ûejtun ma kienx kif nafuh illum mill-bidu tieg˙u. Kien okkupat b˙al ˙afna millir˙ula Maltin u fih insibu g˙add ta’ postijiet preistoriçi. Interessanti li Óal Tarxien, li wie˙ed jista’ jg˙id li jmiss maΩÛejtun, ukoll g˙andu postijiet simili u allura jkompli jikkomferma kemm hi sinjura fl-istorja din il-parti tal-GΩejjer Maltin. Nassigurakom li l-istorja tar-ra˙al taΩ-Ûejtun hija wa˙da mog˙nija b’tifkiriet u wirt tradizzjonali u storiku ie˙or. Min˙abba nuqqas ta’ spazju mhux possibbli nid˙ol f’dawn id-dettalji iΩda fil-©img˙at li ©ejjin se nkun qed nag˙ti ˙arsa dettaljata ta’ dan ir-ra˙al uniku f’ dawn il-gΩejjer.

Opinjoni

22.09.2013

tiVi awards MINN

SALVU

CANALE

Emmnuni, l-iskeda tas-sajf taqtag˙li nifsi, tqalleb fejn tqalleb ˙lief repetizzjonijiet ma tarax (apparti nies ibig˙u kull xorta ta’ affarijiet). Ftit huma dawk il-programmi li jkunu ©odda u ftit anqas dawk li ma jraqqdukx. Fettili nara l-programm ta’ ONE Kelma Bejn Tnejn. G˙al dan il-programm l-istazzjon ma tantx kellu fondi biex jag˙mel l-istudio, iΩda l-mod kif ©ie ffilmjat ma tiddejjaqx tarah. Kelma Bejn Tnejn mhux innovazzjoni g˙at-televiΩjoni lokali, g˙aliex kienu ˙afna programmi o˙ra li jintervistaw persuna fuq baΩi ta’ wie˙ed kontra wie˙ed. Rajt lil John Bundy lura fuq TVM bi programm adatat g˙al waranofsinhar. G˙alkemm programmi ta’ dan l-istil g˙ejejna naraw b˙alhom, ikolli ng˙id li dejjem issib xi ˙a©a tajba fihom. TVM2, imbag˙ad, insejja˙lu l-arkivju g˙al-serje antiki li meta tarahom iqabbduk xi ftit tan-nostal©ija, u fl-istess waqt tinduna kemm saru aktar professjonali l-produt-

turi lokali. Programm li nog˙xa nara fuq TVM huwa Kenn ilBa˙˙ara . Mhux programm twil, iΩda l-kontenut huwa mill-aktar interessanti, u anke jekk ma tkunx dilettant tal-qxur tal-ba˙ar, iΩommok inkullat mal-pultruna. ONE juru wkoll Mad-Daqqa t’G˙ajn , programm sajfi li jqarrbek aktar lejn qieg˙ ilba˙ar u fl-istess waqt iqabb-

dek l-aptit li tiekol platti Mediterranji sajfin ippreparati minn koki m˙arr©a. NET, minkejja li issa ilu jxandar g˙al diversi snin, g˙adu qatt ma sab saqajh sew. L-iskedi tag˙hom dejjem kienu fjakki fix-xitwa, a˙seb u ara fis-sajf. Matul dan is-sajf, kemm-il darba dawwartlu fuqu, dejjem inzertajt lil Christine Haber tip-

preΩenta programm dwar ilfesti tal-Indipendenza. Jista’ jag˙ti l-kaΩ li dan il-programm ji©i ripetut g˙al diversi drabi, u mhux g˙ax jien beΩΩul li kull darba li naqliblu jkolli nitqanna b’din issinjorina. Wara kampanja qalila ta’ kwazi tliet xhur, na˙seb ilkoll naqblu li g˙ejejna naraw politika u ©rajjiet kurrenti. Mill-banda l-o˙ra, u˙ud mill-programmi li kienu qeg˙din jidhru matul dan is-sajf fuq l-istazzjonijiet lokali ma fla˙tx nara ftit sekondi minnhom. IΩda ˙eqq, jekk ma jog˙©bux lili, allura ma jsirux? Matul din il-©img˙a ˙ar©et l-a˙bar sensazzjonali li Lou Bondi ser jag˙ti brejk lilludjenzi – meno male! Ng˙id g˙alija din ˙adtha daqslikieku rba˙t il-lotterija (li appropoΩitu qatt ma’ rba˙t). KawΩa ta’ din l-a˙bar se jkolli nag˙mel ©ranet ©ewwa nqalleb fuq l-istazzjonijiet barranin tal-muΩika, u dan forsi jirnexxili nilma˙ lil Lou Rocker Bondi jippreΩenta xi programm tar-Rock!

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

IÛ-ÛgÓaÛagÓ: Il-preÛent u l-futur Jikteb Georvin BUGeJA

Kul˙add jaf kemm il-parteçipazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙ hija importanti. Mhux biss sabiex ikunu sempliçiment çittadini attivi, iΩda huma wkoll parti importanti mis-soçjetà tal-lum g˙aliex huma l-futur ta’ pajjiΩna. Huwa essenzjali li ΩΩg˙aΩag˙ jibdew jipparteçipaw f’diversi organizzazzjonijiet, fosthom dawk politiçi, sabiex b’mod matur jibdew jibnu u jiffurmaw l-ideat u l-valuri politiçi tag˙hom. Fuq kollox, huwa fatt mag˙ruf u ppruvat li ΩΩg˙aΩag˙ i©ibu l-bidla. Fil-fatt, numru sabi˙ ta’ Ωg˙aΩag˙ kull sena jipparteçipaw fl-edizzjonijiet talParlament Nazzjonali taΩÛg˙aΩag˙, fejn hemmek huma jipproponu ideat godda lillpolitiçi tag˙na. Barra minn hekk, tul dawn l-a˙˙ar snin, kien hemm ammont ta’ Ωg˙aΩag˙ li b’mod attiv ipparteçipaw fl-edizzjonijiet talKunsilli Lokali taΩ-Ûg˙aΩag˙. Dan juri biç-çar li Ω-Ωg˙aΩag˙ jixtiequ jkunu parti mill-policy

making, kemm fuq baΩi lokali kif ukoll dik nazzjonali. Dan minkejja li, sfortunatament, f’pajjiΩna teΩisti l-perçezzjoni li Ω-Ωg˙aΩag˙ ma tinteressahomx il-politika. Matul il-kampanja elettorali li g˙addiet ukoll rajna kif din ilperçezzjoni ma kinitx wa˙da korretta. Dan hekk kif iΩΩg˙aΩag˙ kienu parti çentrali u importanti g˙all-kampanji elettorali tal-partiti politiçi. B’mod speçjali, il-Partit Laburista ta ˙afna spazju liΩ-Ωg˙aΩag˙ fejn permezz tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti bill-kampanja I’m In, iΩ-Ωg˙aΩag˙ setg˙u jsemmg˙u le˙inhom u jaqsmu l-ideat tag˙hom. Tul din il-kampanja rajna kif Ωg˙aΩag˙, mhux biss li kienu eli©ibbli jivvutaw, iΩda anke Ωg˙aΩag˙ li ma kellhomx dritt li jivvutaw, ˙admu b’mod attiv g˙aliex emmnu li f’pajjiΩna kien wasal Ωmien ta’ bidla, Ωmien ta’ Gvern Laburista. Tul dawn l-a˙˙ar snin, f’pajjiΩna beda dibattitu dwar jekk g˙andux jing˙ata d-dritt tal-vot lil Ωg˙aΩag˙ ta’ sittax-il sena. Mhux kul˙add qabel li g˙andu jing˙ata dan id-dritt lil Ωg˙aΩag˙ ta’ dik l-età. Dan g˙aliex ˙afna, sfortunatament, ja˙sbu li Ω-Ωg˙aΩag˙ ta’ sittax-il sena mhumiex kapaçi jie˙du deçiΩjonijiet g˙aqlin. Ta’ min jirrimarka li Ω-Ωg˙aΩag˙ ta’ dik l-età jkunu di©à jridu jie˙du diversi deçiΩjonijiet li jaffettwawlhom ˙ajjithom, b˙al jekk ikomplux jew jiqfux jie˙du l-edukazzjoni tag˙hom minn wara l-bank tal-iskola u liema linja g˙andhom jispeçjalizzaw fiha.

Sa mill-bidu ta’ dan id-dibattitu, il-Partit Laburista kien favur din il-proposta. Fil-fatt, wa˙da mill-punti fil-manifest elettorali tieg˙u kienet li, b˙ala l-ewwel pass, jing˙ata d-dritt tal-vot lil Ωg˙aΩag˙ ta’ sittax-il sena f’elezzjonijiet tal-kunsilli lokali. Kif stqarr iktar minn darba lPrim Ministru Joseph Muscat, dan id-dritt fil-futur g˙andu ji©i estiΩ g˙al elezzjonijiet ©enerali, Ewropej u sa˙ansitra fir-referenda. B’hekk, iΩ-Ωg˙aΩag˙ ikunu jistg˙u jsemmg˙u aktar le˙inhom, i˙ossuhom aktar involuti u aktar qrib tas-sistema politika ta’ pajjiΩna. Din il-proposta kompliet turi biç-çar kemm il-Partit Laburista huwa d-dar naturali taΩ-Ωg˙aΩag˙. Intant, f’Novembru, fil-

Parlament Malti ser tkun qed titressaq il-proposta sabiex iΩΩg˙aΩag˙ ta’ dik l-età jkunu jistg˙u jivvutaw. B’hekk ilGvern Laburista ser ikun qieg˙ed ikompli jimplimenta proposta o˙ra mill-manifest elettorali tieg˙u. Il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti jemmen li Ω-Ωg˙aΩag˙ m’g˙andhomx ji©u involuti tul kampanja elettorali biss, iΩda tul illegiΩlatura s˙i˙a. Dan sabiex il-politika tal-Partit Laburista tibqa’ ti©©edded u Ω-Ωg˙aΩag˙ i˙ossuhom aktar komdi sabiex jipproponu l-ideat inovattivi tag˙hom fi ˙dan il-moviment mibni madwar il-Partit Laburista. B’hekk il-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti ˙ass inneçessità li jibqa’ jinvolvi liΩ-

Ωg˙aΩag˙ ta’ sittax-il sena, minkejja li m’g˙andhomx vot, sabiex ikunu involuti b’mod attiv. G˙alhekk, nhar il-Ìimg˙a 27 ta’ Settembru 2013, fis-19.00 ©ewwa ç-Çentru Nazzjonali Laburista, ser tkun qieg˙da ti©i mnedija l-kampanja Get Connected, fejn bl-aktar mod informali ser issir diskussjoni dwar id-dritt tal-vot ta’ sittax-il sena. L-g˙an ta’ din il-kampanja ser ikun li lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ ng˙inuhom jinfurmaw ru˙hom u jinvolvu lilhom infushom aktar fil-politika tal-Partit Laburista. B’hekk, ikunu jistg˙u jag˙tu s-sehem tag˙hom b’mod aktar dirett. Wara kollox iΩΩg˙aΩag˙ mhumiex biss ilfutur, iΩda huma wkoll ilpreΩent.

Opinjoni

22.09.2013

TIslIMa lIll-KardInal ersIlIo TonInI (1914-2013)

Il-‘Madre TereÛa Ta’ ravenna’ Eman Bonnici

“Bniedem li g˙ex fil-fidi sala˙˙ar.” Hekk iddeskriva lillKardinal Ersilio Tonini, Mons. Lorenzo Ghizzoni, Arçisqof ta’ Ravenna-Cervia hekk kif ta la˙bar tal-mewt tieg˙u waqt quddiesa ççelebrata minnu kmieni filg˙odu, il-Óadd, 28 ta’ Lulju fil-bajja ta’ Milano Marittima. U hekk, ©img˙a wara li g˙alaq 99 sena, ilKardinal Tonini, il-‘Madre TereΩa ta’ Ravenna’, is-“sempliçi qassis tal-kampanja,” kif hu stess kien i˙obb isejja˙ lilu nnifsu, temm il-mixja twila tieg˙u sabiex “jg˙id grazzi ’l Alla,” kif kien qal waqt intervista fl-2009. Min kien iΩda sewwasew dan il-Kardinal niexef u mkemmex, li l-figura tieg˙u kienet wa˙da tant familjari, l-aktar g˙addehriet tieg˙u fuq ir-Rai? Min kien dan il-prelat li rriffjuta li joqg˙od fil-Palazz Arçiveskovili matul l-episkopat tieg˙u f’Ravenna sabiex minflok imur f’appartament milliçken fl-Opera di Santa Teresa qalb il-foqra u l-ivvizzjati? Min kien dan il-Kardinal li lkitbiet tieg˙u kienu tant imfittxija, tant li matul is-snin ippubblika g˙add numeruΩ ta’ kotba u li l-oratura tieg˙u wasslitu biex il-Papa Ìwanni Pawlu II talbu jmexxi leΩerçizzi g˙all-Kurja Rumana fir-Randan tal-1991? It-tielet mill-˙ames ulied ta’ Cesare Tonini u Celestina Guarnieria – koppja umli ta’ bdiewa – Ersilio twieled f’Centovera di Sangiorgio Piacentino, provinçja ta’ Piacenza, fit-Tramuntana talItalja, u ta’ ˙dax-il sena da˙al fis-Seminarju ta’ Piacenza, fejn ma’ tmiem l-istudji kien ordnat saçerdot mill-isqof tal-post, Mons. Ersilio Menzani, fit-18 ta’ April 1937, li fis ˙atru viçi rettur tas-seminarju. Mibg˙ut Ruma g˙al aktar studji fl-1939, huwa ggradwa fil-Li©ijiet Çivili u Kanoniçi mill-Università talLateran fl-1943. Lura Piacenza, g˙allem itTaljan, il-Latin u l-Grieg fisseminarju msemmi, waqt li serva b˙ala assistent ekkleΩjastiku tal-Federazzjoni Universitarja Kattolika Taljana (FUCI), u tal-Laureati Cattolici. L-ewwel sehem tieg˙u filqasam tal-komunikazzjoni soçjali, li mieg˙u kellu aktar ’il quddiem jorbot ismu, beda fl1947, meta n˙atar direttur tal©urnal Il nuovo giornale li kien jo˙ro© darba fil-©img˙a. Ma˙tur kappillan ta’ Salsomaggiore fl-14 ta’ Diçembru 1953, tul il-parrokat tieg˙u bena l-Oratorju Dun Bosco waqt li fl-istess Ωmien serva ta’ assistent spiritwali talistudeni tal-kulle©© ta’ Castelnuovo Fogliano talUniversità Cattolica. Nominat Kamrier Sigriet tal-Papa fis-6 ta’ Novembru 1959, f’Settembru tal-1968 in˙atar rettur tas-seminarju ta’ Piacenza, g˙ad-dispjaçir talparruççani tieg˙u li ma xtaqux jinfatmu minnu. Is-sena ta’ wara, Tonini n˙atar Isqof tad-Djoçesi ta’

Macerata u Tolentino, u fl-istess ˙in Amministratur Appostoliku tas-Sede Vacante ta’ Cingoli, Recanata u Treia. Huwa rçieva l-konsagrazzjoni episkopali tieg˙u fit-2 ta’ Ìunju 1969, mill-Isqof ta’ Piacenza Mons. Umberto Malchiodi, assistit minn Mons. Agostino Casaroli, Pjaçentin, dik il-˙abta Segretarju talKongregazzjoni g˙all-Affarijiet EkkleΩjastiçi Straordinarji, futur Kardinal Segretarju tal-Istat talVatikan, u minn Mons. Carlo Colombo, AwΩiljarju ta’ Milan. Ma˙tur Arçisqof ta’ Ravenna u Isqof ta’ Cervia fit-22 ta’ Novembru 1975, liema sedi kienu aktar tard mag˙quda f’wa˙da fl-20 ta’ Settembru 1986, Tonini serva wkoll b˙ala Amministratur Appostoliku ta’ Rimini bejn l-1988 u l-1989, liema djoçesi tbattlet meta lisqof tag˙ha, Mons. Giovanni Locatelli, kien ittrasferit g˙asSede ta’ Vigevano. Matul l-episkopat tieg˙u f’Ravenna, Tonini ˙alla lPalazz Arçiveskovili sabiex imur jg˙ix fl-Opera di Santa Teresa, imwaqqfa minn Dun Angelo Lolli, qalb l-emar©inati u morda gravi, fejn fost lo˙rajn kienu jg˙ammru diversi vittmi tad-droga li kienu qeg˙din ifittxu lok sigur. Tonini baqa’ joqg˙od hemm, f’appartament sempliçi u Ωg˙ir g˙all-bqija ta’ ˙ajtu. Dan il-©est laqat lil bosta u l-˙idmiet tieg˙u fil-post ma damux ma kisbulu l-laqam ta’ ‘Madre TereΩa ta’ Ravenna’. Meta wasal f’din id-djoçesi, il-vokazzjonijiet kienu g˙ebu, tant li sa˙ansitra s-seminarju kien jinsab mag˙luq. Bl-g˙ajnuna ta’ tliet ÌiΩwiti li offrew ru˙hom sabiex jg˙inuh, Tonini

kien ikun dejjem liebes u li flimkien ma kienu jiswew xejn, sawru minnu figura axxetika, figura ta’ “qassis talkampanja” kif hu stess kien i˙obb isejja˙ lilu nnifsu. L-ixje˙ membru fil-Kulle©© tal-Kardinali sa mill-2010, wara l-mewt tal-Kardinal Paul Augustin Mayer OSB, Tonini baqa’ attiv sal-a˙˙ar: ta’ kull filg˙odu kien jaqra l-©urnali Taljani kollha flimkien malBild Zeitung u Le Monde. Id99 sena tieg˙u ççelebrahom fis-sodda, g˙ax il-forzi kienu bdew i˙alluh ftit ftit, fl-Opera tant g˙aΩiΩa tieg˙u ta’ Santa TereΩa. “Óobbu ’l xulxin, jiena issa je˙tie© lil mmur lura g˙and Missieri,” kienu l-a˙˙ar kelmiet tieg˙u, li mag˙hom Ωied: “Lim˙abba hija l-aktar ˙a©a importanti fil-˙ajja.” U hekk, luçidu sal-a˙˙ar, Tonini, konxju u seren, ˙a l-a˙˙ar nifsijiet tieg˙u sakemm fit-2 ta’ filg˙odu tal-Óadd, 28 ta’ Lulju 2013, mar jg˙id “grazzi” ’l Alla, kif kien ilu tant jixtieq li jag˙mel. Meta ta’ tifel mar jg˙id ’l ommu li xtaq isir qassis u talabha l-permess biex jid˙ol isseminarju, din, ta’ mara devota u twajba li kienet, qabdet Ersilio Tonini tiΩfen we˙idha, hi u twieΩen il-lasta tal-ixkupa. re©a’ feta˙ il-bibien tieg˙u, u Dan it-tifel kellu aktar tard kemm dam imexxi d-djoçesi, iterraq l-Italja kollha biex jilordna ˙dax-il kandidat. taqa’ b’mod speçjali mat-tfal u Jekk kien hemm min ˙aseb li Ω-Ωag˙Ωag˙, li mag˙hom dejmal-irtirar tieg˙u mit-tmexxija jem Ωamm rapport speçjali u li tas-Sede ta’ Ravenna-Cervia fis- kien iΩur spiss u kullimkien, 27 ta’ Ottubru 1990, Tonini sa˙ansitra fid-diskows. Fih, kien ser jg˙ib mix-xena u bil- b’mod speçjali l-morda termimod il-mod jintnesa, mar nali u l-vittmi tad-droga, sabu Ωmerç, g˙ax il-˙ajja attiva u l- l-figura ta’ missier, ta’ katekista ˙idmiet li wassluh g˙all-fama li l-Van©elu mhux biss kien popolari tieg˙u kienu kapaçi jg˙allmu, iΩda jg˙ixu. g˙adhom ser jibdew. “In-nies g˙andha bΩonn ta’ L-oratura tieg˙u kienet ilha qassisin li jemmnu u mhux ti©bed il-˙arsa ta’ diversi lejh; qassisin li jippridkaw,” kien is-sena ta’ wara, il-Papa Ìwan- jg˙id. ni Pawlu II qabbdu jmexxi l“It-tag˙lim tas-sewwa huwa eΩerçizzi tar-Randan g˙all- indispensabbli, iΩda dan irid Kurja Rumana bis-su©©ett ikun ji©i mill-˙ajja nfisha, mill-esper‘Knisja tat-tama fil-˙ajja tal- jenza li taf tag˙ti u mhux millllum’, waqt li l-mag˙ruf kotba tat-teolo©ija u s©urnalist Enzo Biagi stiednu soçjolo©ija. “Jiena nipprova janima mieg˙u l-G˙axar biss nag˙ti xhieda; nesprimi Kmandamenti fuq ir-Rai, liema dak li na˙seb. Il-©urnali katekeΩi kisbet suççess enormi j˙obbu jag˙tu tikketta lg˙all-mod li bih ittellg˙et. kul˙add. Lili messittni dik ta’ F’Jannar 1992, Tonini mar il- ‘komunikatur tajjeb’. Xi tfisser BraΩil sabiex jie˙u sehem fl- din? Ewwel Kungress tal-Kapijiet Ommi qatt ma marret fuq irtat-Tribujiet Indjos li sar radju jew fuq it-televiΩjoni, ©ewwa Roraima, waqt li imma kienet tikkomunika f’Ottubru 1994, il-Papa Ìwanni a˙jar minni. Il-fatt hu li Pawlu II stiednu jie˙u sehem qeg˙din ng˙ixu f’soçjetà fejn fid-Disa’ Assemblea Ìenerali il-valur huwa mkejjel millOrdinarja tas-Sinodu tal- fama, meta minflok g˙andna Isqfijiet. Fis-26 ta’ Novembru niksbu din tal-a˙˙ar permezz ta’ dik l-istess sena, il-Papa tal-valuri.” ˙atru kardinal bit-titlu tas“Dak li s-Sinjur Alla jrid minSantissimo Redentore a Via nek, irriduh a˙na wkoll. Salva Melania meta kellu di©à ru˙ek, ibni,” kienet spiss tmenin sena. tg˙idlu ommu Celestina, mara “Xi trid tag˙mel biex tkun umli u twajba. G˙alih, is-semkardinal tajjeb?” staqsieh darba pliçità ta’ din il-mara baqg˙et xi ˙add. “Tibqa’ qassis tajjeb,” dejjem isservih ta’ gwida, g˙ax wie©bu Tonini. U hekk, dak li kienet tg˙idlu mhux biss minkejja l-unur tal-porpora, ma nsiehx, iΩda baqa’ jtennih Tonini ssokta g˙addej bil- lil ˙addie˙or. Wara kollox ma ˙idmiet tieg˙u. Id-dehra çkej- nsibux miktub fl-Iskrittura kna, fra©li u sempliçi tieg˙u, [Mt:5:3]: “Henjin il-foqra flmar-ruΩetta, is-salib pettorali u ispirtu, g˙ax tag˙hom hija sl-arlo©© minn lewn il-fidda li Saltna tas-Smewwiet”?

Editorjal

22.09.2013

www.kullhadd.com KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End IL-Óamrun Editur: 2090 1409 editur@kullhadd.com | Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

E DITORJAL IL-BIDLA BDIET TInÓAss “ Ftit tal-jiem o˙ra u l-Partit Laburista, u li l-moviment ©abar madwaru, ser ikun g˙alaq sitt xhur fil-Gvern. Ebda gvern ma hu tajjeb mija fil-mija, la fil-bidu tieg˙u u wisq anqas meta jkun wasal biex jinbidel. IΩda wara sitt xhur fil-Gvern wie˙ed ikun jista’ jag˙mel il©udizzju tieg˙u. Óafna ˙asbu li wara 25 sena fl-OppoΩizzjoni u b’xenarju politiku mibdul g˙al kollox minn meta la˙˙ar kien fil-Gvern, il-Partit Laburista ma kienx ser isib saqajh. IΩda ma ©arax hekk. Minkejja l-ostakloli u t-tfixkil li sab sakemm bdew l-affarijiet. joqog˙du Minkejja li l-finanzi li wiret ma kinux b’sa˙˙ithom daqskemm kienu jg˙idu li huma. Minkejja kollox, ilGvern beda jin˙ass li miexi fid-direzzjoni t-tajba. Ma kienx hemm bidla bittumbati. Kien hemm tranΩizzjoni li tista’ tg˙id ma kellhiex dawk l-iskossi li j˙osshom kul˙add. Mhux g˙ax kien hemm ‘hand over’ tajjeb minn min kien hemm qabel, iΩda g˙aliex il-Partit Laburista fil-Gvern g˙araf li ma jkunx allarmista. G˙araf li jrid iΩomm it-tajjeb kollu li kien hemm ming˙ajr ma jibdel b’sens ta’ vendikazzjonijiet kif konna mdorrijin

naraw qabel. Beda ja˙dem mill-ewwel biex jag˙ti tama li dawk li sa ftit ilu ma kinux jilm˙u speg˙all-problemi ranza tag˙hom. G˙adda li©ijiet li kienu ilhom fuq l-ixkaffa u ta l-g˙odod me˙tie©a liç-çittadin biex ikun jista’ jikkumbatti d-diΩonestà politika. Mill-ewwel irrikonoxxa li min g˙andu orjentazzjoni sesswali differenti millma©©ornza g˙andu wkoll iddrittijiet tieg˙u. G˙al persuni b˙al Joanne Cassar, li ma telax il-Partit Laburista filGvern, kieku kienet titlef kull tama li xi draba ssir ‘bint Malta’. Huwa çar li fil-qasam soçjali hemm direzzjoni g˙al kollox differenti minn dik li kien hemm qabel. Illum nemmnu fi Ωvilupp soçjali sostenibbli, fi Ωvilupp li ma ©ustizzja jag˙mel kul˙add u li ma jkunx hemm abbuΩi li jipperikolaw dan l-iΩvilupp. L-Amminstrazzjoni l-o˙ra ˙alliet ˙erba warajha filqasam tad-djar. Kien hemm traskura©ni li swiet lill-poplu Malti miljuni ta’ ewro. IddeçiΩjoni li jing˙ataw ilbenefiççji soçjali g˙at-tfal qabel tibda s-sena skolastika tat nifs qawwi lill-©enituri li jridu jonfqu biex jibag˙tu lil uliedhom l-iskola. Forsi wie˙ed g˙andu ja˙seb li

jag˙mel l-istess fil-kas talistipendji tal-istudenti. IΩda l-akbar tama li nΩerg˙et kienet fost dawk li jridu li jinvestu ming˙ajr biΩa’ g˙aliex jafu fejn qeg˙din ma’ dan il-Gvern. Dan il-Gvern wieg˙ed li ser fidkonsistenti ikun jie˙u. li deçiΩjonijiet G˙alhekk di©à ©ew indirizzati diversi problemi ta’ burokrazija bit-tama li nag˙mlu ˙ajjet in-nies aktar façli u b’inqas skari©©. G˙al dawk li ma fel˙ux i˙allsu tariffi g˙olja lill-MEPA, kieku ma telax Partit Laburista filGvern, baqg˙u fejn kienu. IΩda l-Ener©ija tibqa’ liebsa. g˙adma akbar G˙adma li l-Gvern ta’ qabel mhux biss ma gerrimhiex, iΩda g˙amilha aktar iebsa. Dan qieg˙ed jo˙ro© çar mixxhieda u smig˙ quddiem ilKumitat yal-Kontijiet. Qasam li ©ie amministrat b’mod laktar dilettantesk u bil-˙mar iwa˙˙al f’denbu. Sistemi ta’ xiri ta’ Ωejt li taw lok g˙al ˙afna abbuΩi li kellu j˙allas g˙alihom il-poplu. lhawn, Anke Amministrazzjoni l-©dida, blener©ija ta’ ministri b˙al Konrad Mizzi u l-Prim Minsitru nnifsu, hemm tama ©dida g˙all-poplu Malti. Bla˙˙ar Ωew© ftehimiet li ntla˙qu mal-Gvern Libjan u issa maç-Çina, il-poplu sa fl-

TIDÓOL fIs-sEÓÓ IL-WhIsTLEBLOWER Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Din il-©img˙a twettqet weg˙da elettorali o˙ra kruçjali favur politika nadifa. Da˙let fis-se˙˙ il-Li©i talWhistleblower (Att dwar ilProtezzjoni ta’ Informatur) li ©iet approvata mill-Parlament fis-16 ta’ Lulju. Kienet weg˙da li ©iet implimentata bil-g˙an li l-Gvern isa˙˙a˙ il©lieda tieg˙u favur tmexxija nadifa. L-Att dwar il-Whistleblower huwa kolonna importanti g˙al amministrazzjoni a˙jar u iktar ©usta. Ta’ min ifakkar illi l-ur©enza g˙al din ir-riforma n˙asset wara li ˙ar©u numru ta’ skandli li involvew nuqqas ta’ trasparenza flamministrazzjoni ta’ fondi pubbliçi matul is-snin li g˙addew. Huwa sintomatiku l-fatt li Gvern Laburista ˙a biss erba’ xhur biex g˙adda lWhistleblower Act meta f’25

sena, l-amministrazzjoni preçedenti, dan ma kinitx kapaçi tag˙mlu. L-Att approvat g˙andu differenzi speçifiçi u importanti millabbozz li t˙ejja mill-Gvern preçedenti u li qatt ma ©ie diskuss fil-Parlament. L-abbozz preçedenti kien jipp-rovdi protezzjoni lil min jik-xef informazzjoni dwar kaΩijiet li jkunu g˙addejjin mid-d˙ul fis-se˙˙ tal-Att ’il quddiem. Bil-li©i li da˙let fisse˙˙ ma hemm l-ebda limitu ta’ Ωmien kemm wie˙ed jista’ jmur lura biex jikxef informazzjoni. Il-li©i approvata tipprovdi diversi inçentivi lil min jikxef l-informazzjoni. Minn sitwazzjoni fejn persuna li riedet tikxef xi kaΩijiet setg˙et ti©i persegwitata, issa se jkollna sitwazzjoni fejn il-persuna li g˙andha informazzjoni dwar kaΩijiet ta’ prattiçi ˙Ωiena se ti©i pro-

tetta. Ma hemmx dubju li din il-li©i se tibdel il-kultura ta’ dan il-pajjiΩ billi ΩΩid ittrasparenza favur tmexxija nadifa u tag˙mel lil Malta konformi mal-li©ijiet Ewropej. Hija li©i li ta˙seb biex tinçentiva lil min jikxef il˙aΩen, fosthom billi tag˙tih immunità u identità ©dida. Hija li©i li ta˙seb biex ter©a’ tag˙ti fiduçja lill-organi kostituzzjonali ta’ pajjiΩna. Li©i li kienet ilha snin fuq l-ixkaffa u li baqg˙et qatt ma ©iet diskussa fil-Parlament min˙abba t-tkaxkir tas-saqajn tal-amministrazzjoni preçedenti. Il-li©i fiha diversi livelli ta’ inçentivi bl-ewwel wie˙ed baΩiku jkun dak li kemm-il darba l-Qorti jidhrilha li linformatur g˙en biex jinqabad ˙addiehor, il-piena li jing˙ata tista’ tonqos bi grad jew tnejn. It-tieni inçentiv

a˙˙ar qieg˙ed jilma˙ li qed jisba˙ jum a˙jar. Dak li messu sar snin ilu qieg˙ed isir issa. G˙aliex qieg˙ed isir dan kollu, il-Partit flOppoΩizzjoni jrid li jçanfar u jikkritika. L-OppoΩizzjoni ma tridx li jasal Marzu u jor˙su l-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Hija ˙asra li dawk li kienu u g˙adhom imexxu lill-Partit Nazzjonalista ma humiex jinteb˙u li ma g˙adhomx filGvern. Hija ˙asra li sitt xhur wara l-10 ta’ Marzu 2013 g˙adhom ma fehmux li lpoplu Malti mhux qrid irid jisma’, iΩda li jing˙ata tama ta’ ˙ajja a˙jar. Dawk li taw ˙ajja mimlija problemi lillpoplu Malti, issa ma g˙adhomx jitwemmnu f’dak li qeg˙din jg˙idu. In-nies, b˙all-Gvern Malti li hemm illum, mhux ser jibΩg˙u millmessa©©iera tal-apokalissi. Ma rridux nistrie˙u fuq irrand li jin˙asad. Kull ©urnata li tg˙addi ©©ib mag˙ha riskji ©odda, problemi o˙rajn u suççessi meritati. Irridu fuq kollox noqog˙du saqajna mal-art u ma n˙allux li l-poter jitla’ g˙al rasna. Sa issa dan mhux qieg˙ed ji©ri, iΩda meta jkollna aktar suççessi nag˙mlu ˙aΩin nibdew jekk na˙sbu li ˙add ma jista’ g˙alina.

”

ja˙seb biex jekk il-Qorti jidhrilha li l-informatur ikun g˙en biex jinkixef ˙addie˙or hija tkun tista’ ssibu ˙ati imma ma tatihx piena. Ittielet inçentiv ja˙seb biex jag˙ti poter lill-Avukat Ìenerali ˙alli qabel jibdew ilproçeduri fil-konfront ta’ persuna jkun jista’ jo˙ro© çertifikat ta’ immunità ˙alli ma jitti˙dux proçeduri penali filkonfront tal-informatur. Dak l-informatur li ming˙alih ikun qed jikxef informazzjoni korretta u fil-fatt ma tkunx, u sakemm ikun qed ja©ixxi in bona fede , huwa xorta wa˙da se jkun qed igawdi minn protezzjoni. B’hekk Gvern Laburista implimenta weg˙da elettorali o˙ra favur it-trasparenza u tmexxija nadifa wara li lWhistleblower Act t˙alla fuq l-ixkaffa g˙al snin twal millGvern preçedenti.

Ittri

22.09.2013

MarsaskaLa: teLqa, ÓMieÌ U abbandUn Ma’ dawret it-tOrri ta’ san tUMas

Sur Editur, Dawn ir-ritratti huma xhieda tat-telqa, ˙mie© u abbandun ta’ kif il-madwar tat-Torri San Tumas f’Marsaskala jinsab. IΩΩona mag˙rufa bhala tal-eksJerma Palace Hotel hija ta’ g˙ajb kbir g˙al min jg˙addi minn ˙dejha jew tal-mist˙ija g˙at-turisti li ji©u jΩuru dan ittorri storiku u maestuΩ ta’ San

Tumas. Barra l-eyesore tal-eksJerma Palace Hotel, it-Torri ta’ San Tumas jinsab fl-istess stat diΩastruΩ! Iç-çint ta’ madwar ilfoss kollu qed jaqa’ g˙al isfel ©ol-foss u qed ikun ta’ periklu g˙al min jersaq viçin tieg˙u. Liskart huwa mormi ma’ kullimkien. Wie˙ed jikkundanna lil min i˙amme©, però daqstant ie˙or lil min g˙andu rresponsabbiltà tat-tindif.

iLMent: inbiÓ ta’ kLieb Possibbli li ’l ˙add ma jdejjaq l-inbi˙ tal-klieb, speçjalment fil-˙in tal-mistrie˙? Qieg˙ed ng˙id g˙allin˙awi ta’ Triq Sant’Antnin il-Fgura. Kelb jinba˙ g˙ax ma jkunx kuntent. Jista’ jkun qieg˙ed fuq xi bejt g˙ax-xemx u bil-g˙atx. Jien nistieden lill-awtorita-jiet ikkonçernati biex jag˙tu titwila lejn dawn lin˙awi u jie˙du passi kon-

tra minn qieg˙ed i˙alli dawn il-klieb jin˙aqru. Jien personali ma nistax immur u nag˙mel rapport l-g˙assa jew il-kunsill g˙ax malajr ikun jaf kul˙add u nistenna xi vendikazzjoni. Nispera li dan l-appell ma jaqax f’widnejn torox. INÓOBB L-ANNIMALI, BL-EMAIL

Sentejn u nofs ilu l-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala kien reba˙ pro©ett mill-Unjoni Ewropea g˙all-ammont ta’ €312,000, biex Dawret it-Torri ta’ San Tumas sa Triq il-Qaliet issir parti mill-Heritage Trail. Dan kien jinkludi t-tisbi˙ madwar it-Torri, isiru railings, garden furniture u kif ukoll dwal ©odda. Ma’ dan il-pro©ett kienet marbuta kundizzjoni: li

l-Kunsill i©ib 700 turist fis-sena g˙al ˙ames snin s˙a˙, u jekk jonqos li jag˙mel dan jintilfu lfondi. Jidher li l-pro©ett kien beda, però waqaf g˙al kollox. Ìew ukoll stampati 10,000 kopja tal-Heritage Trail Map mill-fondi tal-UE. Il-fondi ta’ dan il-pro©ett kienu ta˙t l-iskema tal-ERDF 212, tal-Gal Xlokk. Wie˙ed jistaqsi lill-Kunsill ta’

Marsaskala: x’inhu ji©ri minn dan il-pro©ett? G˙adu fis-se˙˙ jew waqaf kollox? Jekk ilpro©ett waqaf, jista’ xi ˙add mill-Kunsill jg˙idilna g˙aliex u jekk il-Kunsill issa jridx irodd lura l-fondi lill-UE, u min se jag˙mel tajjeb g˙all-finanzi li ntefqu g˙al dak li di©à sar? R. F., MARSASKALA

serata MUÛikO-Letterarja Sur Editur, Nag˙mel referenza g˙as-serata muΩiko-letterarja organizzata kon©untament bejn lG˙aqda Poeti Maltin u lKunsill Lokali tal-Furjana fi Ìnien Vilhena, nhar ilÌimg˙a 13 ta’ Settembru 2013. Din kienet l-ewwel attività li qatt saret f’dan il-©nien pubbliku (b’veduta stupenda li tag˙ti fuq il-Port il-Kbir) u kienet suççess kbir, li

jawgura tajjeb g˙all-futur. G˙aldaqstant huwa xieraq li wie˙ed juri apprezzament u jg˙id grazzi lil min g˙en biex din l-attività tirnexxi bilkbir, u dawn huma: Godwin Azzopardi, Gino Buhagiar, Vince Cremona, Miriam Ellul, Svetlick Flores, Charles Magro, Alfio Sciberras u Nigel Holand (is-Sindku). L-artisti li ˙adu sehem, u li ˙ar©u bl-unuri kollha, kienu: Emmanuel Attard Cassar, Jonathan Balzan, Joe

Bonnici, Alice Buhagiar, Amanda Busuttil, Lino Grech, Ray Grech, Charles Magro, Johnny Mallia, Walter Micallef, Therese Pace, Yana Psaila, Salv Sammut, Andrew Sciberras, Joanne Sciberras, Joseph Sciberras, Omar Seguna, Marlene Saliba Toledo u Tony Vidal. Edward Torpiano, Kunsillier/organizzatur, Il-Furjana

U jaÓasra, biex qed jiskanta? Sur Editur, Simon Busuttil ˙adha bi kbira g˙ax ilKorporazzjoni Enemalta sabet sie˙eb strate©iku fiç-Çina. Jidher li qag˙ad ifittex fil-programm elettorali biex jara jekk din kinitx xi weg˙da m˙abbra qabel lelezzjoni! Ara tassew li l-OppoΩizzjoni la g˙adha

sabet saqajha u lanqas tidher li trid il-©id lil pajjiΩna. X’inhi din l-g˙ag˙a kollha, ladarba l-ma©©oranza talishma se jibqg˙u tal-Maltin? Ma nafux ilkoll f’liema stat finanzjarju miΩeru tinsab ilKorporazzjoni Enemalta? X’riedna nag˙mlu Simon? Intellg˙u u nibqg˙u ng˙abbu lill-Korpazzjoni bi djun fuq djun, jew minn xahar g˙al xahar ng˙ollu l-kontijiet g˙al min jifla˙ i˙allas u l-Gvern jo˙ro© il-vawçers g˙al dawk li ‘suppost’ ma jifil˙ux? U minn tant affarijiet, kienet l-Enemalta li laqtet mo˙˙ Simon? G˙aliex ma n˙arsux ftit x’©ara fi Ωmien Gvern Nazzjonalista? Jaf xi ˙add jg˙idilna kienx il-˙sieb talgvern ta’ dakinhar li jbig˙ ilMid Med Bank, li minn dejjem kien qed jag˙mel il-qlig˙ fostna? Jista’ jg˙idilna kienx ukoll il-

˙sieb ta’ Austin Gatt li jbig˙ ukoll il-Bank of Valletta, li kieku ma sabx g˙adma iebsa fiç-chairman ta’ dak iΩ-Ωmien, li fiehmu li dak kien meqjus b˙ala l-crown jewels g˙allpoplu Malti? Kien ippjanat li l-ajruport – li wara sar Malta International Airport – li minn dejjem kien parti mill-Air Malta, jinbig˙ g˙al 99 sena lil kumpannija barranija, li sena wara sena qed tag˙mel qlig˙ kbir? Jaf Simon li l-Gvern Nazzjonalista dejjem bieg˙ itti©ie© li kienu jbidu l-bajd taddeheb u tqanna b’entitajiet o˙ra li kienu miΩg˙uda biddjun? Bl-iskuΩa tad-djun u tal-infiq, warrab minn ma’ saqajh itTarzna u t-Trasport Pubbliku. Tal-ewwel jidher li miexja u miexja sew, u tat-tieni qed naraw il-fla©ell li l-istess eksMinistru Gatt xe˙tilna ma’ saqajna.

Issa qed jidher sew li mhux lorganizzazzjonijiet kienu sejrin ˙aΩin, iΩda min imexxihom. U bit-taqliba li saret, b˙as-soltu storja, infet˙u l-bibien biex jaqdu lil min dehrilhom u tawh impjieg tajjeb. Kif g˙amlu b’bosta u bosta individwi li deffsuhom f’korporazzjonijiet qabel ma tilfu l-Gvern. G˙alhekk, jag˙mel tajjeb Simon li j˙alli l-progress jaqbad it-triq tieg˙u u minflok jg˙in lill-Gvern preΩenti jnaqqas it-telf fil-korporazzjonijiet fejn g˙ad g˙andu lma©©oranza tal-ishma. Wara kollox, b’aktar flus fl-idejn igawdi kul˙add. Jaf xi 20 sena o˙ra jkun filGvern u jkun jista’ jer©a’ jiggwadanja xi 500 ewro fil©img˙a bil-mo˙bi, minn fuq dahar il-poplu, mas-salarju li jkollu! NIFRAÓ BIL-ÌID, BIRKIRKARA

Ittri

22.09.2013

MID-DJARJUTAL-PRIMMINISTRU

Il-PM Joseph Muscat flimkien mal-President George Abela u martu waqt ilkunçert Rockestra

Il-PM Joseph Muscat ma’ martu Michelle u wliedu waqt Rockestra

Il-PM, il-President u martu, u l-Kap tal-OppoΩizzjoni waqt mument umoristiku f’Rockestra

Il-PM iΩur iç-çentru tal-Malta Stock Exchange u jiltaqa’ mal-impjegati

Ritratti: DOI

RINGRAZZJAMENT LIL

Sur Editur, Nixtieq nag˙ti r-radd ta’ ˙ajr tieg˙i lil Mission Fund u lil dawk kollha li jag˙tu s-sapport tag˙hom, g˙ad-donazz-joni ©eneruΩa ta’ 4,000 ewro b’risq il-fqar tal-knisja f’BengaΩi. B˙alma di©à g˙amilna biddonazzjonijiet ta’ qabel, dik ta’ din id-darba se tmur biex ng˙inu lil dawn l-imsejkna meta jkunu je˙tie©u trattament mediku, jew xiri ta’ mediçina, donazzjonijiet ta’ pakketti bi ˙wejje© alimentari kull ©img˙a; g˙otjiet Ωg˙ar biex itaffu l-ispejjeΩ meta jmorru lisptar; sapport fil-miΩata taliskola lil dawk it-tfal minn familji numeruΩi jew iltiema; u bΩonnijiet o˙ra ta’ kuljum li lfqar ikollhom i˙abbtu wiççhom mag˙hom. Mission Fund hija g˙alhekk strumentali fil-g˙ajnuna lejn il-

foqra tag˙na, li huma grati ˙afna lejn il-benefatturi. Nappella g˙alhekk lill-qarrejja tal-gazzetta mag˙rufa tieg˙ek biex ikomplu jkunu ©eneruΩi fl-g˙ajnuna li jag˙tu lill-fqar f’isem Sidna Ìesù Kristu: “Meta ng˙inu lilhom, inkunu tassew ng˙inu lilu.” Tista’ tibg˙at bolol uΩati u offerti lil Mission Fund. Iddonazzjonijiet jistg˙u isiru online jew bi transfer direttament lejn wie˙ed mill-kontijiet: HSBC (Acc. No: 061 197 448 050; BOV (Acc. No: 163 007 980 19); APS (Acc. No: 200 008207 62); jew BANIF (Acc. No: 000879 631 01). G˙al aktar informazzjoni, jekk jog˙©bok mur fil- website: www.missionfund.org.mt. Grazzi ˙afna. SYLVESTER MAGRO OFM, ISQOF TA’ BENGAÛI

Ta’ Barra

22.09.2013

L-estreMIstI IÛLaMIÇI JerFgÓu rashoM Ìewwa L-FILIppInI

Fil-Filippini fe©©et kriΩi ta’ sigurtà kbira hekk kif parti radikali mill-grupp militanti IΩlamiku bl-isem ta’ Moro national Liberation Front (MnLF) beda kampanja ta’ biΩa’ u qerda kontra ç-çittadini tan-na˙a t’isfel ta’ dan il-pajjiΩ. dan l-iΩvilupp ˙asad lill-gvern Filippin hekk kif ir-relazzjonijiet mal-MnLF kienu stabilizzaw ru˙hom wara li ©ie ffirmat trattat ta’ paçi bejn l-awtoritajiet governattivi u din il-fazzjoni. LIaM gauCI jag˙ti iktar dettalji. Dik li g˙all-ewwel dehret li se tkun reb˙a g˙all-Gvern malajr idde©enerat f’sitwazzjoni ta’ kaos u vjolenza hekk kif ope-razzjoni kontra t-terroriΩmu wasslet g˙al kontrooffensiva min-na˙a tarribelli li l-mira tag˙ha kienet ilbelt ta’ Zamboanga, li qieg˙da fin-Nofsinhar tal-Filippini. Din ilbelt ta’ madwar miljun ru˙ g˙andha valur kbir ekonomiku min˙abba d-daqs tal-infrastruttura industrijali li hemm f’din iΩΩona. Attakk spontanju Kollox beda fid-9 ta’ Settembru meta l-armata Filippina rnexxielha twaqqaf pjan tal-MNLF li kienet immirat biex jie˙u l-belt ta’ Zamboanga b’attakk li ilu jin˙adem g˙al Ωmien twil. Madankollu, meta r-ribelli raw li dan il-pjan kien tar mar-ri˙, min-

flok irtiraw, iddeçidew illi jorganizzaw il-forzi tag˙hom u jippruvaw jie˙du l-belt b’attakk dirett u spontanju. Fl-ewwel jiem l-attakk tar-ribelli deher li kien qieg˙ed jag˙mel suççess hekk kif numru ta’ villa©©i ta’ madwar Zamboanga, kif ukoll partijiet minn din l-istess belt, malajr waqg˙u f’idejn ilgrupp radikali. Dan il-falliment min-na˙a tal-Gvern ©ieg˙el lillPresident tal-Filippini Benigno Aquino jag˙mel kuntatt dirett mal-kap tal-MNLF Nur Misuari sabiex jipprova jikkonvinçih illi jwaqqaf din il-vjolenza. Misuari kien ˙oloq dan il-grupp militanti fl-1971 bil-mira li jistabilixxi stat Islamiku separat millFilippini – pajjiΩ bi predo-minanza Kattolika. Madankollu, fl-1996, wara snin twal ta’ vjolenza li ma sarrfet g˙al xejn, l-MNLF u lGvern Filippin kienu qablu li

jtemmu l-ostilitajiet u jinnegozzjaw soluzzjoni paçifika. Waqt il-konverΩazzjoni telefonika li kellu ma’ Aquino, Misuari qabel mal-proposta tal-President u wieg˙ed li ser ja˙dem biex innies tieg˙u ma jinvolvux ru˙hom f’dawn l-attakki. Madankollu, malajr deher li Misuari ftit li xejn kellu influwenza fuq in-nies involuti f’dawn l-attentati g˙aliex ir-ribelli baqg˙u joperaw ming˙ajr xkiel. Óafna analisti politiçi jatt-ribwixxu din is-sitwazzjoni g˙all-fatt li numru minnhom ma kienx aççetta iddeçiΩjoni ta’ Misuari li jinnegozja mal-Gvern. Wara li fallew dawn in-negozjati, il-President Aquino mar direttament f’Zamboanga biex jidderie©i personalment l-operazzjoni militari kontra r-ribelli. Huwa ordna li jintbag˙tu ’l fuq minn elf suldat, flimkien ma’

numru kbir ta’ pulizija biex jimbuttaw lir-ribelli ’l barra mill-belt. Suççess temporanju L-inizjattiva ta’ Aquino tidher li ˙alliet il-frott hekk kif l-awtoritajiet irnexxielhom jie˙du lura f’idejhom ˙afna minn Zamboanga, b’numru kbir mir-ribelli jirtiraw fil-villa©©i tal-madwar biex jippruvaw jiddefendu ru˙hom kontra l-avvanz tal-armata. S’issa huwa smat li madwar 50 persuna ˙allew ˙ajjithom f’dan il-konflitt. Barra minn hekk, 80,000 persuna o˙ra kellhom ja˙arbu minn djarhom hekk kif ir-ribelli bdew jid˙lu fihom biex jie˙du losta©©i. Din il-kriΩi kompliet iΩΩid ilproblemi tal-Gvern Filippin hekk kif matul is-snin li g˙addew huwa sab ru˙u ukoll f’konflitt estern maç-Çina li bil-mod il-mod

qieg˙da to˙dilhom it-territorju marittimu tag˙hom g˙al skopijiet kummerçjali. Min˙abba dan ilfatt, il-kriΩi waslet biex il-Gvern sa˙ansitra jikkunsidra l-possibbiltà illi jitlob lill-Amerika biex ter©a’ tifta˙ il-baΩi militari li kellha fil-pajjiΩ. Dan qieg˙ed isir bittama li jipp-rovdulhom l-appo©© neçessarju sabiex iΩommu liçÇina milli tie˙u iktar kunfidenza fir-re©jun, mossa li l-Amerikani qeg˙din joqog˙du lura milli jag˙mlu sakemm jifhmu x’effetti diplomatiçi jista’ jkollha. Minkejja dan is-suççess inizzjali tal-Gvern Filippin, is-sitwazzjoni ser tibqa’ inçerta sakemm il-partijiet kollha kkonçernati jsibu soluzzjoni permanenti. S’issa, dan il-konflitt, li ilu g˙addej g˙al g˙exieren ta’ snin, di©à ˙alla madwar 200,000 persuna mejta u g˙amel ˙sara kbira lill-ekonomija tar-re©jun.

L-IspetturI taL-Ìnus MagÓQuda ser JIrrItornaw FIs-sIrJa Il-kontroversja dwar il-konflitt Sirjan kompliet g˙addejja din il©img˙a hekk kif ir-Russja ©abet fid-dubju l-kwalità tal-ewwel rapport li ssottomettew l-ispetturi talÌnus Mag˙quda. Fl-osservazzjonijiet tag˙hom ir-Russi kkritikaw il-fatt li l-ispetturi ˙adu biss ix-xiehda tar-ribelli. Barra minn hekk, ir-rapport iffoka fuq l-attakk tal-21 ta’ Awwissu u injora l-attakki kimiçi preçedenti li fihom huwa ssuspettat linvolviment tar-ribelli. G˙aldaqstant, ir-Russja esprimiet l-opinjoni li huwa inveitabbli li r-rapport ser iwassal g˙all-kundanna tal-Gvern Sirjan. Is-sitwazzjoni kompliet tikkumplika ru˙ha din il-©img˙a jekk kif il-Gvern Russu ˙abbar li r-re©im Sirjan g˙addielu evidenza materjali li turi illi r-ribelli kienu involuti f’numru ta’ attakki kimiçi

matul ix-xhur li g˙addew. Madankollu, r-Russja g˙adha ma ppubblikatx din l-informazzjoni, fatt li qieg˙ed iqajjem ˙afna suspetti min-na˙a tal-pajjiΩi talPunent. Minkejja dawn id-dubji lAmerika xorta g˙adha qeg˙da tipprova tasal g˙al ftehim marRussja dwar dan il-konflitt. Dan il-ftehim deher li ntla˙aq il©img˙a l-o˙ra hekk kif iΩ-Ωew© na˙at qablu li g˙andhom jitolbu lill-Gvern Sirjan biex jçiedi l-armi kimiçi tieg˙u lill-Ìnus Mag˙quda. Wara sinjali poΩittivi ta’ ftehim fl-ewwel jiem tan-negozjati, is-sitwazzjoni marret lura min˙abba li l-Amerika u l-alleati tag˙ha jridu li jkun hemm it-theddiha ta’ attakk militari fil-ftehim f’kaΩ li jinstab illi s-Sirjani ma çedewx larmi kimiçi kollha fil-pussess tag˙hom. B˙al dejjem ir-Russi, li

ddefendew ir-re©im ta’ Assad mill-bidu ta’ din il-kriΩi, g˙amluha çara li huma ma kienu lesti illi jappo©©jaw l-ebda ftehim li fih tissemma’ l-possibilità ta’ intervent militari. F’dan l-istadju jidher çar li lpajjiΩi tal-Punent se jsibu l-iebes jekk ser jibqg˙u jinsistu li jkun hemm intervent militari fis-Sirja g˙aliex hija parti integrali tal-politika barranija Russa illi ti©i rrispettata s-sovranità ta’ kull pajjiΩ, speçjalment meta dawn ikunu alleati tag˙ha. Sadanittant, il-Ìnus Mag˙quda mistennija illi tibg˙at grupp ie˙or ta’ spetturi fis-Sirja biex ji©bor iktar informazzjoni dwar l-attakki kimiçi bit-tama li jkun jista’ jipproduçi l-evidenza li hemm bΩonn sabiex jikkonvinçi lill-pajjiΩi kollha li qeg˙din fuq ilKunsill ta’ Sigurtà ta’ din lorginazzazzjoni.

Din il-©img˙a id-Deputat Mexxej g˙all-Affarijiet Barranin Russu Sergei Ryabkov Ωar il-belt ta’ Damasku biex jikkonferma l-appo©© ta’ pajjiΩu ghall-Gvern Sirjan

Ta’ Barra

22.09.2013

SNoWdEN INNomINAT gÓALL-PREmjU SAkhARov Edward Snowden, ekskuntrattur tal-A©enzija Nazzjonali g˙as-Sigurtà (NSA) Amerikana, kien fost dawk li ©ew nominati g˙all-premju Sakharov g˙al-Libertà tal-Ósieb mill-Unjoni Ewropea. Ir-rebbie˙ ta’ dan il-premju presti©juΩ jirçievi €50,000. L-Unjoni Ewropea qalet li b’kollox kien hemm seba’ persuni li ©ew nominati mill-Parlament Ewropew. Apparti lil Edward Snowden, dawn jinkludu lil Malala Yousafzai, Reeyot Alemu u Eskinder Neg, Ales Bialatski, Eduard Lobau u Mykola Statkevich, Mikhail Khodorkovsky, id-dimostranti Torok Standing Man, u l-Pro©ett tas-CNN kontra l-Iskjavitù Moderna. Fit-30 ta’ Settembru, il-Kumitati g˙all-Affarijiet Barranin u l-IΩvilupp, u s-Sottokumitat g˙ad-Drittijiet Umani ser jer©g˙u jiltaqg˙u biex jivvutaw u jniΩΩlu n-nomini g˙al tliet finalisti. Imbag˙ad, fl-10 ta’ Ottubru fi Strasburgu, jintg˙aΩel ir-rebbie˙ mill-Konferenza Parlamentari tal-Presidenti. Iç-çerimonja tal-g˙oti tal-prem-ju, imbag˙ad, issir fl-20 ta’ Novembru. IN-NomINAzzjoNIjIET: EDWARD SNOWDEN (l-Stati Uniti) ©ie nominat mill-grupp tal-Óodor (Greens) u talAlleanza Óielsa Ewropea (EFA) u mill-grupp tax-Xellug Mag˙qud Ewropew (GUE) u tax-Xellug A˙dar Nordiku (NGL). Snowden huwa espert tekniku li kien ja˙dem g˙allNSA u s-CIA, u li kixef dettalji importanti tal-programmi ta’ sorveljanza tal-Istati Uniti fuq il-poplu Amerikan u anke fuq l-Ewropa u ç-çittadini tag˙ha. L-Istati Uniti g˙amlet diversi tentattivi biex testradixxi lil Snowden u takkuΩah bi spjuna©©. Attwalment Snowden qed jg˙ix fir-Russja, li tatu kenn politiku. MALALA YOUSAFZAI (il-Pakistan) ©iet nominata minn tliet gruppi politiçi; millPartit Popolari Ewropew (EPP), mis-Soçjalisti u dDemkoratiçi (S&D), u mill-

Alleanza g˙al-Libarali u dDemokratiçi Ewropej (ALDE). Yousafzai kellha 11-il sena meta bdiet il-battalja tag˙ha favur l-edukazzjoni u d-drittijiet tan-nisa fiΩ-Ωona mag˙rufa b˙ala Swat Valley, fil-Pakistan. Din hija Ωona huja kkontrollata mill-qawwiet Talibani. Malala bdiet tikteb fi blogg ta˙t isem fittizju, iΩda iktar tard saret mag˙rufa, u f’Ottubru sar attentat fuq ˙ajjitha mitTalibani, fejn kienet spiççat filperiklu tal-mewt wara li ntlaqtet minn tiri t’arma tannar. REEYOT ALEMU u ESKINDER NEG (l-Etjopja) ©ew nominati misS&D u membri parlamentari o˙ra. Alemu u Neg huma Ωew© ©urnalisti Etjopjani li qed iservu sentenza ta’ pri©unerija fl-Etjopja wara li nstabu ˙atja fuq akkuΩi vagi ta’ terroriΩmu.

It-tnejn li huma kitbu kontra lGvern. Il-©urnalista Alemu kienet issentenzjata g˙al 14-il sena ˙abs, li iktar tard tnaqqsu g˙al ˙ames snin fuq appell. Neg instab ˙ati g˙al akkuΩi simili u kien issenten-zjat g˙al 18-il sena ˙abs, wara li kien di©à serva sena u nofs ˙abs bejn l-2006 u l-2007. ALES BI ALATSKI, EDUARD LOBAU, u MYKOLA STATKEVICH (il-Bjelorussja) ©ew nominati f’isem il-pri©unieri politiçi kollha tal-Bjelorussja mill-grupp tal-Konservattivi u r-Riformisti Ewropej (ECR), mill-EPP, u minn 39 membru parlamentari ie˙or. Dawn it-tliet persuni, flimkien ma’ o˙rajn, ilhom fil˙abs sa minn Diçembru 2010, meta kienu pprotestaw kontra l-elezzjonijiet presidenzjali li kkonfermaw lill-President

Alexander Lukashenko fil-kariga. Bialatski kien President taç-Çentru g˙ad-Drittijiet Umani Viasna, Lobau kien attivist tal-Malady Front, filwaqt li Statkevich kien kandidat g˙all-presidenza. MIKHAIL KHODORKOVSKY (ir-Russja) ©ie nominat millGreens u l-EFA u 40 membru parlamentari ie˙or. Khodorkovsky huwa negozjant Russu li ©ie arrestat f’Ottubru 2003 wara li kkritika lil Putin min˙abba l-korruzzjoni sistematika u n-nuqqas ta’ indipendenza ©udizzjarja. Khodorkovsky instab ˙ati ta’ frodi u ©ie kkundannat g˙al disa’ snin ˙abs fl-2005. Fl-2010 tressqu akkuΩi ©odda kontrih, u s-sentenza tieg˙u ©iet miΩjuda sal-2017. ID-DIMOSTRANTI STANDING MAN (it-Turkija) ©ew nominati mill-

ALDE, l-NL u 40 membru parlamentari ie˙or. Nhar is-17 ta’ Ìunju 2013 Erdem Gunduz kien l-ewwel ra©el li ntefa’ wieqaf jiççassa ©ewwa l-Pjazza Taksim f’Istanbul, it-Turkija. Iktar tard ing˙aqdu mieg˙u persuni o˙ra, sakemm din il-protesta saret simbolu ta’ dimostrazzjoni ta’ moviment paçifiku favur soçjetà libera li tirrispetta d-drittijiet umani. IL-PROÌETT TAS-CNN KONTRA L-ISKJAVITÙ MODERNA (Globali) ©ie nominat millgrupp S&D u SK, flimkien ma’ 40 membru parlamentari ie˙or. Din il-kampanja globali kontra n-negozju tal-iskjavitù, ittraffikar uman, ix-xog˙ol sfurzat u l-isfruttar tat-tfal ippubblikat fuq 400 rapport mill-2011 sal-lum, li fihom Ωvelat it-tbatija ta’ dawn il-vittmi f’pajjiΩi b˙all-Mauritiana, lIndja, u l-Filippini.

PUNTI EWLENIN TA’ BARRA Sparatura F’Washington

fil-wiçç biex imbag˙ad jin˙are© mill-port g˙all-a˙˙ar vja©© tieg˙u qabel ma ji©i Ωarmat.

L-aççess liberu g˙all-armi re©a’ spiçça ta˙t il-lenti talmedja Amerikana hekk kif Aaron Alexis, eksmembru tar-riservi tal-forzi navali, wettaq sparatura li ˙alliet 12-il persuna mejta f’Navy Yard ©ewwa Washington DC. L-iktar li ˙oloq skandlu huwa l-fatt li Alexis kellu fil-pussess tieg˙u armi tan-nar, avolja kien mag˙ruf li esperjenza diversi problemi psikolo©içi u inçidenti ta’ kondotta ˙aΩina, anke riçentement. F’kummenti li ta wara l-inçident, il-President Obama esprima s-sog˙ba tieg˙u g˙al dik li hija l-a˙˙ar f’serje twila ta’ sparaturi li se˙˙ew matul dawn l-a˙˙ar snin fl-Amerika. Huwa ˙a wkoll l-okkaΩjoni biex i˙e©©e© lill-Kungress biex japprova le©iΩlazzjoni li ΩΩid il-kontroll fuq il-bejg˙ tal-armi tan-nar fl-Amerika. Madankollu, hemm çans kbir li dan l-appell jaqa’ fuq widnejn torox min˙abba l-interessi ekonomiçi li hemm wara l-industrija tal-armi.

Attroçitajiet fil-Korea ta’ Fuq

Tintemm l-ewwel faΩi biex tittella’ l-Costa Concordia Il-Costa Concordia, li madwar sena u nofs ilu kienet involuta f’inçident li ˙alla 32 persuna mejta, re©g˙et ittellg˙et wieqfa wara operazzjoni li ˙adet madwar 19-il sieg˙a u l-isforzi ta’ madwar 500 persuna. Dan is-salvata©©, li huwa smat li sewa’ madwar €600 miljun, kien dirett minn Nick Sloane, speçjalist f’dawn it-tip ta’ operazzjonijiet marittimi. Ir-residenti ta’ Giglio, il-port li fih g˙ereq dan ilvapur, iççelebraw dan is-suççess fit-tul hekk kif qeg˙din jaraw dan l-episodju ikrah jersaq lejn it-tmien tieg˙u. Huwa mistenni li fis-sajf li ©ej il-vapur jittella’

we ©ie elett g˙as-seba’ darba. B’din ir-reb˙a, Mugabe ©eddet iΩ-Ωmien tieg˙u filpoter, li s’issa di©à huwa ta’ 33 sena, b’˙ames snin o˙ra u kkonferma ru˙u b˙ala l-unika president talpajjiΩ minn meta sar indipendenti. Mugabe, li llum g˙andu 89 sena, huwa mfittex minn numru ta’ g˙aqdiet internazzjonali g˙at-twettieq ta’ attroçitajiet li ˙allew g˙exieren, jekk mhux mijiet, t’eluf mejtin f’pajjiΩu. Wara l-©est simboliku ta’ din il-©img˙a, lOppoΩizzjoni qalet li ser tattendi s-seduti parlamentari ta’ din il-le©iΩlatura b’mod normali.

L-OppoΩizzjoni taΩ-Ûimbabwe tag˙ti daharha lil Mugabe Il-Moviment g˙all-Bidla Demokratika, il-partit prinçipali tal-oppoΩizzjoni fiΩ-Ûimbabwe, g˙aΩel li ma jattendix iç-çerimonja tal-ftu˙ tal-le©iΩlatura l-©dida talpajjiΩ. Dan kien riΩultat tal-fatt li g˙adhom i˙ossu li Mugabe u l-alleati tieg˙u bag˙bsu r-riΩultat tal-elezzjoni ta’ Lulju li g˙adda, li biha l-president taΩ-Ûimbab-

Rapport dwar is-sitwazzjoni umanitarja fil-Korea ta’ Fuq ©iet ippreΩentata lill-Kunsill g˙ad-Drittijiet Umani tal-Ìnus Mag˙quda. Il-konkluΩjonijiet ta’ dan ir-rapport ikkundannaw il-mod kif il-Gvern Korean jittratta liç-çittadini li ji©u kklassifikati b˙ala ribelli. Matul din l-investigazzjoni nstab li ˙afna minn dawn l-individwi jispiççaw imsakkrin ©ewwa kampijiet ta’ konçentrament g˙al g˙omorom, fejn jg˙addu minn kull tip ta’ tortura. Fost il-kaΩijiet li ©ew irrappurtati hemm dak ta’ mara li kienet im©ieg˙la tg˙erreq lit-tarbija tag˙ha f’barmil bl-ilma. L-atti ta’ ‘ribelljoni’ jinkludu kaΩijiet fejn çittadini nqabdu jaraw soap operas barranin u o˙rajn fejn instabu li j˙addnu xi fidi reli©juΩa, azzjonijiet li huma meqjusin ta’ gravità kbira f’dan il-pajjiΩ. F’Marzu li ©ej huwa mistenni li l-verΩjoni finali ta’ dan ir-rapport jidher quddiem il-Kunsill ta’ Sigurtà talÌnus Mag˙quda li jista’ jag˙Ωel li jie˙u passi ta’ natura politika, ekonomika, jew anke militari jekk jaççetta l-validità tas-sejbiet li jkun fih.

Mill-Misra˙

22.09.2013

rOCs GrOup inieDu t-tieni Óanut inGlOt ÌeWWa tripli Il-Óamis 5 ta’ Settembru 2013 hija data o˙ra importanti li tniΩΩlet fil-kalendarju ta’ ROCS Retail. It-tieni ˙anut ta’ Inglot g˙adu kif infeta˙ ©ewwa Ben Ashour, Ωona kummerçjali fi Tripli. Fil-fatt, wie˙ed seta’ jesperjenza entuΩjaΩmu kbir ta’ klijenti, speçjalment nisa minn Tripli, li ma tilfux ˙in u mlew kull rokna tal-˙anut sa wara nofsillejl. Hekk, issa hija iktar façli g˙an-nisa kollha sabiex jag˙mlu uΩu mis-servizzi u lprodotti ferm popolari ta’ Inglot. “Sabiex inkunu nistg˙u nwasslu servizz a˙jar u naqdu l-esi©enzi tal-popolazzjoni lokali, Inglot Ben Ashour huwa attrezzat b’VIP makeup studios fejn wie˙ed jista’ jkollu trattament esklussiv u jkun iktar komdu.”

Wara li nfeta˙ l-ewwel ˙anut ©ewwa Tripli fis-sena 2012, Inglot sar ferm popolari qalb in-nisa lokali. Iktar u iktar meta xjentisti sabu li nnail polish O2m ta’ Inglot jista’ jintuΩa minn nisa Musulmani g˙aliex huwa Halal certified. Fil-fatt, il-©urnata ta’ ftu˙ ta’ Inglot ©ewwa Ben Ashour kienet ta’ suççess kbir. Folla kbira u sabi˙a kienet preΩenti sabiex tgawdi mill-ewwel offerti ta’ Inglot. Abdurazzaq Elmanfi, idDirettur ta’ Inglot Libja stqarr hekk: “Il-kollaborazzjoni tag˙na ma’ ROCS Retail kienet ta’ suççess kbir u b’unur kbir qeg˙din hawn illum biex nassistu g˙all-ftu˙ tat-tieni ˙anut ©ewwa Tripli. Bi pjaçir ng˙id li iΩjed u iΩjed nisa qeg˙din jag˙Ωlu Inglot u dan il-fatt

ikompli j˙e©©i©na sabiex inkabbru din il-kollaborazzjoni flimkien.” Colin Aquilina, Head of Finance & Business Development ta’ ROCS Group stqarr: “Il-kollaborazzjoni mas-Sur Elmanfi issa waslet fil-˙ames sena tag˙ha, liema kooperazzjoni tag˙na kienet ta’ suççess: Ωew© ˙wienet fi Tripli, it-tielet ˙anut ippjanat li jifta˙ f’BengaΩi fi Ωmien tliet xhur u r-raba’ ˙anut lest biex jifta˙ fi Tripoli fi Ωmien sena. Dan l-iΩvilupp huwa proprju xhieda tal-viΩjoni li g˙andna li tinkludi wkoll it-tnedija ta’ Inglot minn ROCS Group gewwa l-jemen.” ROCS Group hija Inglot franchisee g˙al Malta, il-Libja u l-Jemen. G˙al aktar informazzjoni Ωur is-sit elettroniku www.rocsgrp.com

airX b’aktar ajruplani rreÌistrati f’Malta Il-kumpannija privata tal-air charter airX ˙abbret li fix-xhur li ©ejjin se tirre©istra aktar ajruplani f’Malta. Dan qalu l-President talairX, is-Sur John B. Matthews, f’konferenza stampa li saret fidDiviΩjoni tal-Ajru tal-Forzi Armati ta’ Malta b’rabta mal-airX Malta International Airshow 2013. Is-Sur Matthews qal li “g˙addejjin minn Ωmien sabi˙ ˙afna hekk kif Malta qed tkompli tiΩviluppa lindustrija tal-avjazzjoni u rre©istru tal-avjazzjoni tag˙ha. Terz tal-vetturi tal-ajru li noperaw di©à huma rre©istrati f’Malta u qed nippjanaw biex inkabbru rre©istru sa mill-inqas 50% fi ftit xhur”. Il-konferenza stampa kienet indirizzata wkoll mill-Ministru tatTuriΩmu, l-Onor. Karmenu Vella, mill-President tal-Assoçjazzjoni tal-Avjazzjoni s-Sur Joe Ciliberti, u minn rappreΩentanti tal-Forzi Armati ta’ Malta, tal-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta u tal-Air Malta. B’referenza g˙al dak li ˙abbar dan l-a˙˙ar il-Ministru tatTuriΩmu, l-Onor. Karmenu Vella, li dalwaqt se ji©i ppreΩentat abbozz ta’ politika ©dida Maltija g˙all-avjazzjoni, is-Sur Matthews qal li l-airX tilqa’ bi pjaçir dan liΩvilupp, u Ωied li l-kumpannija t˙ares ’il quddiem g˙al din ilWhite Paper u li ti©i fis-se˙˙ politika f’sa˙˙itha g˙all-a˙jar interess tal-industrija. Is-Sur Matthews qal li “nemmnu li s-suççess li g˙amlet Malta flindustrija marittima jista’ jse˙˙ ukoll fl-industrija tal-avjazzjoni u qeg˙din hawn propju g˙alhekk – biex nappo©©jaw lill-Gvern flisforzi tieg˙u biex iqieg˙ed lil

Huwa meqjus li madwar 15,000 familja jΩuru l-wirja kull sena. Ittim tal-wirja tar-Red Arrows ikkonferma li se jie˙u sehem flairX Malta International Airshow 2013. L-airX Malta International Airshow 2013 se ssir is-Sibt 28 u l-Óadd 29 ta’ Settembru flAjruport Internazzjonali ta’ Malta. Il-Facebook tal-airX Malta International Airshow 2013 huwa: https://www.facebook.com/Malt Airshow. Is-sit elettroniku tal-airX Malta International Airshow 2013 huwa: http://www.maltairshow.com/ Dwar l-airX

Malta b˙ala fornitur ewlieni tasservizz f’dan is-settur u biex b’hekk Malta tkun punt ewlieni u pont g˙all-Afrika ta’ Fuq”. Il-President tal-airX kompla jg˙id li l-impenn tal-kumpannija tieg˙u li tassisti l-iΩvilupp talindustrija tal-avjazzjoni f’Malta ma kienx biss impenn bid-dis-kors imma weg˙da soda fil-fatti. “Il-ftehim tas-sussidjar li g˙amilna masSoçjetà Maltija tal-Avjazzjoni hu xhieda çara ta’ dan.” Imbag˙ad spjega li l-ekwipa©© u l-istaff tal-airX ta’ kuljum qed iservu ta’ ambaxxaturi tal-pajjiΩ fil-qadi ta’ dmirijiethom ma’ klijenti barranin, brokers tal-avjazz-

joni u persuni u entitajiet industrijali barranin ewlenin. Is-Sur Matthews qal li “tassew kuntenti fl-uffiççju çentrali l-©did tag˙na fil-Birgu u fil-pjani fit-tul tag˙na, a˙na u nkomplu nikbru, qed naraw li nespandu l-operati tag˙na f’Malta”. L-airX se timpjega aktar nies b˙ala parti mill-ekwipa©© talkabini u mill-istaff tal-uffiççju u se tkompli tistinka biex tistabbi-lixxi skema ta’ apprentistat g˙aΩΩg˙aΩag˙ Maltin li huma interessati li jaqbdu karriera fl-avjazzjoni b˙ala bdoti, billi toffrilhom ta˙ri© b’xejn u esperjenza ta’ xog˙ol bi ˙las mal-kumpannija.

Is-Sur Matthews irringrazzja lillKumitat Organizzattiv tal-airX Malta International Airshow 2013 u lis-Soçjetà Maltija tal-Avjazzjoni g˙ax-xog˙ol kbir tag˙hom biex jippromovu l-avjazzjoni f’Malta. Dwar l-airX Malta International Airshow 2013 B’riΩultat tal-ftehim li ntla˙aq aktar kmieni din is-sena bejn lairX u s-Soçjetà Maltija talAvjazzjoni (MAS), il-wirja tal-ajru ng˙atat isem ©did li jirrifletti din is-s˙ubija. L-avveniment issa sar jismu ‘airX Malta International Airshow 2013’.

L-airX, membru tal-airX Asset Management, hi kumpannija privata tal-air charter, u toffri titjiriet private charter komdi madwar lEwropa lil numru ta’ klijenti li regolarment ikunu çelebritajiet kbar, minn artisti ta’ Hollywood u kantanti tal-muΩika pop , g˙al membri tal-familji rjali, uffiçjali eΩekuttivi g˙olja ta’ diversi korporazzjonijiet u ministri tal-gvern. Ilkumpannija stabbiliet l-operat tag˙ha f’Malta aktar kmieni din issena u kisbet iç-Çertifikat ta’ Operatur tal-Ajru (AOC) tag˙ha mid-Direttorat tal-Avjazzjoni Çivili u minn Transport Malta. B˙alissa l-flotta ta’ airX hija mag˙mula minn: • 2 Bombardier Challenger 850 • 2 Embraer Legacy 600 • 2 Cessna Citation Fil-©ejjieni qrib mistennija tkompli tikber.

Mill-MisraË&#x2122;

22.09.2013

L-APS BANK INIEdI KONT TAT-TFAddIL Ă&#x152;dId GĂ&#x201C;AT-TFAL It-tagË&#x2122;lim tat-tfal minn etĂ â&#x201E;ŚgË&#x2122;ira dwar kif tË&#x2122;addem il-flus hu wieË&#x2122;ed mill-Ë&#x2122;iliet tal-Ë&#x2122;ajja l-aktar importanti. Li ssib il-bilanĂ§ bejn dak li taqlaâ&#x20AC;&#x2122; u dak li tonfoq hu diÂŠĂ xi Ë&#x2122;aÂŠa diffiĂ§li gË&#x2122;all-kbar, aË&#x2122;seb u ara gË&#x2122;at-tfal. Fl-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar minn l-aË&#x2122;Ë&#x2122;ar dan l-isforz gË&#x2122;andu jservi biex gË&#x2122;ada jkollna ÂŠenerazzjoni taâ&#x20AC;&#x2122; adulti aktar responsabbli. MinË&#x2122;abba li qed ngË&#x2122;ixu fâ&#x20AC;&#x2122;dinja materjalistika, fejn il-gratifikazzjoni hi meqjusa bË&#x2122;ala xi valur essenzjali tal-Ë&#x2122;ajja, dan ix-xogË&#x2122;ol hu diffiĂ§li ferm minË&#x2122;abba li llum hu iktar faĂ§li gË&#x2122;al xi Ë&#x2122;add li jonfoq dak li gË&#x2122;andu u aktar! Biex jgË&#x2122;in lill-ÂŠenituri jilË&#x2122;qu dan il-gË&#x2122;an, l-APS Bank nieda qafas minn fejn dan it-tagË&#x2122;lim jistaâ&#x20AC;&#x2122; jsir bâ&#x20AC;&#x2122;suĂ§Ă§ess. L-APS Star Account hu kont tat-tfaddil gË&#x2122;at-tfal. Joffri soluzzjoni Ë&#x2122;afifa biex tieË&#x2122;u l-aktar mit-tfaddil gË&#x2122;all-futur taâ&#x20AC;&#x2122; wliedna. Fost bosta benefiĂ§Ă§ji, dan il-kont joffri rata taâ&#x20AC;&#x2122; mgË&#x2122;ax gross taâ&#x20AC;&#x2122; 3.25% fis-sena u jagË&#x2122;ti l-opportunitĂ lit-tfal biex ikomplu jfaddlu sakemm jagË&#x2122;lqu 18-il sena. Barra minn hekk, kull min jiftaË&#x2122; kont gË&#x2122;al uliedu jkun qed jingË&#x2122;ata sett taâ&#x20AC;&#x2122; kotba edukattivi. GË&#x2122;al aktar tagË&#x2122;rif Ă§empel 2122 6644 jew â&#x201E;Śur is-sit elettroniku tal-Bank, apsbank.com.mt/star-account. Permezz taâ&#x20AC;&#x2122; dan il-prodott, kulma jifdal hu li ngË&#x2122;allmu lillÂŠenerazzjonijiet taâ&#x20AC;&#x2122; gË&#x2122;ada kif juâ&#x201E;Śaw dan it-tfaddil bil-gË&#x2122;aqal meta jasal il-waqt. â&#x20AC;&#x2DC; APS Bank, Values you can bank onâ&#x20AC;&#x2122;.

IL-KARNIVAL LURA FIL-PJAZZA ORIĂ&#x152;INALI TIEGĂ&#x201C;U Fil-fatt, huwa fakkar li minn din is-sena l-Kunsill tal-Kultura u l-Arti Ë&#x2122;atar Direttur Artistiku talKarnival biex jieË&#x2122;u Ë&#x2122;sieb il-Festi tal-Karnival, bl-ewwel suĂ§Ă§ess taâ&#x20AC;&#x2122; tali deĂ§iâ&#x201E;Śjoni jiÂŠi mmarkat bissuĂ§Ă§ess kbir tal-Karnival tas-Sajf. FiĂ§-Ă§erimonja li ÂŠiet organizzata fâ&#x20AC;&#x2122;Fortress Builders, id-Direttur tal-Karnival Jason Busuttil qal li l-isfilata tal-karrijiet ser titlaq minn Triq il-Merkanti, Triq lArĂ§isqof u Triq ir-Repubblika. Huwa tkellem dwar dak li ser ikun qed jiÂŠi organizzat is-Sibt filgË&#x2122;axija, li matul dak il-lejl ser tiÂŠi organizzata maratona taâ&#x20AC;&#x2122; attivitajiet li jibqgË&#x2122;u gË&#x2122;addejjin sa tard billejl. Jason Busuttil Ë&#x2122;abbar ukoll li bË&#x2122;alissa gË&#x2122;addejjin kuntatti Ë&#x2122;alli jsiru skambji maâ&#x20AC;&#x2122; karnivali barra minn Malta bË&#x2122;al dawk taâ&#x20AC;&#x2122; Viareggio u Notting Hill. Fâ&#x20AC;&#x2122;Malta l-Karinval beda jiÂŠi organizzat minn â&#x201E;Śmien ilKavallier. Il-bidu tal-Karnival imur lura 400 sena u tul l-istorja tiegË&#x2122;u dejjem ÂŠie organizzat filBelt Valletta bË&#x2122;ala l-Belt Kapitali tagË&#x2122;na. Tul is-snin saru gË&#x2122;add taâ&#x20AC;&#x2122; studji li jixhdu dan. Apparti minn hekk fil-Belt Valletta gË&#x2122;adek issib provi awtentiĂ§i li jixhdu li l-Karnival kien jiÂŠi organizzat fiha; bË&#x2122;all-ÂŠebla (illum mgË&#x2122;ottija bil-Ë&#x2122;ÂŠieÂŠ biex jaraha kulË&#x2122;add) fi Pjazza San Ă&#x152;orÂŠ li kienet tintuâ&#x201E;Śa Ë&#x2122;alli jitwaË&#x2122;Ë&#x2122;al lArblu tal-Kukkanja. â&#x20AC;&#x153;Matul is-snin il-Karnival ipprova li huwa mekka tal-arti u lartisti. Ă&#x152;enerazzjonijiet taâ&#x20AC;&#x2122; familji trawmu fl-arti tal-kartapesta, taâ&#x201E;Śâ&#x201E;Śfin, tal-kostumi u l-maskarati. Kien bis-saË&#x2122;Ë&#x2122;a taâ&#x20AC;&#x2122; dawn in-nies u mhux bis-saË&#x2122;Ë&#x2122;a tal-awtoritajiet li tellgË&#x2122;u fuq pedestal il-festa talKarnival,â&#x20AC;? qal Jason Busuttil. Il-Karnival 2014 ser isir bejn it28 taâ&#x20AC;&#x2122; Frar u l-4 taâ&#x20AC;&#x2122; Marzu 2014.

GÄ§alhekk qed norganizzaw programm taâ&#x20AC;&#x2122; taÄ§riÄĄ immirat gÄ§al ĹźgÄ§aĹźagÄ§ interessati li jagÄ§tu servizz lil pajjiĹźna permezz tal-politika. YOU-Progress Y OU-Progress se jagÄ§ti taÄ§riÄĄ taÄ§riÄĄ baĹźik baĹźiku u lil da dawn wn iĹź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ fâ&#x20AC;&#x2122;dawn f â&#x20AC;&#x2122;dawn ll-oqsma: oqsma: -

It-Teorija It-Teorija P Politika olitika PPublic ublic PPolicy olicyy olic Il-Politika tas-SoÄ&#x2039;jal tas-SoÄ&#x2039;jal D emokratiÄ&#x2039;i Il-Politika DemokratiÄ&#x2039;i IIl-Kunsilli l-Kunsilli LLokali okali Kif Kif jaÄ§dem il-P il-Parlament arlament ta taâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; M Malta alta Is-Sistema Elettorali Elettorali M altija Is-Sistema Maltija Il-LiÄĄijiet Il-LiÄĄijiet tal-Unjoni EEwropea wropea Il-ÄŚidma Il-ÄŚidma taâ&#x20AC;&#x2122; taâ&#x20AC;&#x2122; Istituzzjonijiet EEwropej wropej Id-Diplomazija IIl-Politika l-Politika Barranija Barranija

LL-etika -etika fil-P fil-Politika olitika Is-S Is-SoÄ&#x2039;joloÄĄija oÄ&#x2039;joloÄĄija u l-P l-Politika olitika Or ganizzazzjoni ta ampanja P olitika Organizzazzjoni taâ&#x20AC;&#x2122;â&#x20AC;&#x2122; K Kampanja Politika R Relazzjonijiet elazzjonijiet P PubbliÄ&#x2039;i ubbliÄ&#x2039;i LL-UĹźu -UĹźu tal-I tal-Internet nternet biex TTwassal wassal M essaÄĄÄĄ P olitiku MessaÄĄÄĄ Politiku - PPublic ublic Speak Speaking ing - ÄŚ ÄŚiliet iliet fit fit-Tmexxija -Tmexxija - TTaÄ§riÄĄ aÄ§riÄĄ P Prattiku rattiku fil-Mezzi fil-Mezzi tax tax-Xandir -Xandir

OIBS M &SCHĂŹB UBh 0UUVCSV li ÄĄej u lYOU-Progress se jibda OIBS M &SCHĂŹB UBh 0UUVCSV lezzjonijiet se jibdew jingÄ§ataw filgÄ§axija matul il-ÄĄimgÄ§a (ĂŹBM BLUBS JOGPSNB[[KPOJ JCHĂŹBUJMOB FNBJM GVR JOGP!JEFBU PSH NU "QQMJLB[[KPOJKJFU TF KJOUMBRHĂŹV TBM JOGP!JEFBU PSH NU "QQMJLB[[KPOJKJFU TF KJOUMBRHĂŹV TBM UBh 0UUVCSV Ć&#x161;JNHĂŹB Ć&#x161;JNHĂŹB UBh 0UUVCSV Ä&#x160;entru Ä&#x160; entru Nazzjonali Labur Laburista, ista, TTriq riq M Mile ile End End,, ÄŚamrun HMR1717 T 00356 2124 9900 F 00356 2124 4204 E inf info&ideat.org.mt info&ideat.or o&ideat.org.mt

www.ideat.org.mt w ww.ideat.org.mt

Waqt il-preâ&#x201E;Śentazzjoni tal-premjijiet lir-rebbieË&#x2122;a li Ë&#x2122;adu sehem fil-Karnival taâ&#x20AC;&#x2122; din is-sena, isSegretarju Parlamentari responsabbli mill-Kultura u l-Gvern Lokali JosĂŠ Herrera Ë&#x2122;abbar li mis-sena d-dieË&#x2122;la l-pjazza talKarnival ser tiÂŠi organizzata fi Pjazza San Ă&#x152;orÂŠ. Din hija l-pjazza oriÂŠinali li fiha kien jiÂŠi orgnizzat il-Karnival kwaâ&#x201E;Śi 40 sena ilu, qal is-Segretarju Parlamentari. Huwa qal li d-deĂ§iâ&#x201E;Śjoni li lpjazza tal-Karnival tmur lura fissura oriÂŠinali tagË&#x2122;ha ttieË&#x2122;det wara li semaâ&#x20AC;&#x2122; lill-parteĂ§ipanti u x-xewqa tagË&#x2122;hom li jagË&#x2122;tu spinta ÂŠdida lil din il-festa taâ&#x20AC;&#x2122; kuluri u tradizzjonijiet. Is-Segretarju Parlamentari Ë&#x2122;abbar ukoll li missena d-dieË&#x2122;la ser jiÂŠu introdotti karrijiet u maskaruni bâ&#x20AC;&#x2122;temi taâ&#x20AC;&#x2122; satira politika. Bidliet oË&#x2122;ra li Ë&#x2122;abbar isSegretarju Parlamentari huma li s-Sibt tal-Karnival ser tkun lejla sË&#x2122;iË&#x2122;a taâ&#x20AC;&#x2122; attivitajiet fil-Belt Valletta. â&#x20AC;&#x153;Attivitajiet simili Ë&#x2122;afna gË&#x2122;al dak li ser inkunu qed norganizzaw fil-Lejl Imdawwal, Notte Bianca, madankollu fuq tema karnivaleska,â&#x20AC;? qal isSegretarju Parlamentari. Huwa spjega li dan kollu qed isir gË&#x2122;aliex jemmen li l-kultura u ttradizzjonijiet antiki jistgË&#x2122;u jintuâ&#x201E;Śaw biex jiÂŠÂŠeneraw lekonomija lokali. Is-Segretarju Parlamentari Ë&#x2122;abbar ukoll li, bâ&#x20AC;&#x2122;sinjal taâ&#x20AC;&#x2122; rieda tajba, ta direzzjoni biex jinË&#x2122;afru l-multi kollha li ngË&#x2122;ataw din issena. â&#x20AC;&#x153;Nemmen fil-parteĂ§ipanti tal-Karnival, imma aktar minn hekk nemmen fil-Karnival. U gË&#x2122;ax nemmen fil-Karnival, bâ&#x20AC;&#x2122;demm ÂŠdid u tmexxija ÂŠdida, ser inkunu qed nagË&#x2122;tu spinta Ë&#x2122;alli nqajmu lil din , qal isSegretarju Parlamentari.

AÄ§na nemmnu li Ĺź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ gÄ§andhom ik ikunu unu fiÄ&#x2039;fiÄ&#x2039;-Ä&#x2039;entru Ä&#x2039;entru tadtad-deÄ&#x2039;iĹźjonijiet deÄ&#x2039;iĹźjonijiet li jittieÄ§du fis-soÄ&#x2039;jetĂ . Nemmnu li Ĺź-ĹźgÄ§aĹźagÄ§ jist jistgÄ§u gÄ§u jagÄ§tu kkontribut ontribut impor importanti tanti Ä§afna per permezz mezz tal-politik tal-politikaa u tal-par teÄ&#x2039;ipazzjoni tagÄ§hom fil-Ä§ajja pubblik a. tal-parteÄ&#x2039;ipazzjoni pubblika.

Kun Af

22.09.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

IL-PALAZZ TA’ SANT’ANTON Riçentament kelli l-okkaΩjoni li nΩur dan il-palazz u apprezzajt il-©miel u r-rikkezzi li fih, flimkien ma’ dawk il-©onna pubbliçi u privati sbie˙ li jinsab imdawwar bihom. Tajjeb li wie˙ed imur jag˙ti titwila u jitg˙axxaq b’dan il-wirt storiku. Il-Palazz ta’ Sant’Anton jinsab Ó’Attard. Huwa r-residenza uffiçjali tal-President ta’ Malta ( li llum hu L-Eççellenza Dr George Abela)

Storja Il-Palazz ta’ Sant’Anton u l©onna tal-madwar inbnew millKavallier Antoine de Paule, FrançiΩ minn Langue de Provence, li wara kien ©ie elett il-56 Granmastru tal-Ordni ta’ San Ìwann fl-1623 u serva sal1636. Meta kien g˙adu kavallier, de Paule, li kien ˙ali, akkwista biçça art imdaqqsa biex jibni villa fil-kampanja b˙ala residenza g˙as-sajf u biex ikun eqreb lejn il-Belt Valletta mill-Palazz ta’ Verdala. Wara li sar Granmastru, din il-villa kabbarha u bidilha f’palazz. Dan listess Granmastru kien bena wkoll Ra˙al Ìdid fl-1626, li ©ie msemmi g˙alih (de Paule). Minbarra li l-Palazz kien lest li jilqa’ mistednin g˙olja fis-soçjetà, kellu wkoll numru mhux ˙aΩin ta’ ˙addiema b’diversi snajja’; b˙al koki, dawk li

ja˙dmu l-parrokki, dawk li jtieg˙mu l-ikel, dawk li jservu likel u tabib. Minbarra dawn kien hemm wie˙ed li jag˙mel ˙obΩ iswed g˙all-klieb talkaçça; kien hemm ie˙or biex jixg˙el il-fanali ©ewwa u barra tal-palazz; kellu ie˙or biex i˙addem l-arlo©©i u numru kbir ta’ g˙assiesa. Dan ilGranmastru kien semma l-villa ‘Sainte Antoine’ g˙all-patrun qaddis Sant’Antnin ta’ Padua. Wa˙da mill-fatturi li kellu dan il-palazz kien it-torri. Dan ittorri kellhu forma kwadra u mdawwar bil-kolonni. Minn dan it-torri wie˙ed kien jista’ jammira l-veduti tal-kampanja madwar il-palazz. Min˙abba li kien intlaqat minn sajjetta waqt maltempata kbira, dan it-torri kellu jitwaqqa’ u floku nbniet turretta ta’ Ωew© pjani. De Paule dam igawdi l-Palazz sakemm miet fl1636.

Baqa’ jintuΩa Il-Palazz baqa’ jintuΩa b˙ala residenza fis-sajf minn Granmastri ta’ wara. Il-Granmastru De Rohan, b˙ala l-ewwel anniversarju tal-˙atra tieg˙u, fit-12 ta’ Settembru 1776, kien organizza pranzu kbir, fejn fost il-˙afna mistednin kien hemm kummidjanta FrançiΩa ta’ fama kbira biex tag˙mel wirja ta’ spettaklu. Meta l-poplu Malti qam kontra l-FrançiΩi, il-Palazz ta’ Sant’Anton serva b˙ala kwartieri g˙al ta˙ditiet Nazzjonali bejn Frar 1799 u Settembru 1800. Fil-perijodu IngliΩ il-Palazz waqa’ ta˙t il˙akma IngliΩa. Sir Alexander Ball, li kien il-Kap tal-Kungress Malti u wara l-Kap Kummisjonarju, kien ukoll residenti f’dan il-Palazz. Ball kien g˙amel xi tibdil fl-istruttura u Ωied xi kolonni mad-dawra tal-

verandi. Fl-1974, minn post ta’ ville©©jatura l-Palazz inbidel f’residenza uffiçjali tal-gvernaturi li mexxew lil Malta. Wie˙ed ta’ min japprezza l©miel tal-kappella li hemm f’dan il-Palazz li te˙odna fi Ωmien de Paul. Din il-kapella hi ddedikata lill-Madonna talPilar u ddekorata b’armi talGranmastri: Antoine Manoel de Vilhena, Manoel Pinto de Fonseca u Emanuel de RohanPolduc. L-g˙amla ta’ din il-kappella hija l-istess b˙alma kienu l-knejjes kontemporanji fl-ir˙ula tas-seklu sbatax; ji©ifieri forma kwadra b’sitt ˙nejjiet u artal bejn Ωew© pilastri fl-a˙˙ar nava. Il-©onna ta’ madwar il-Palazz kienu miftu˙a g˙all-pupliku fl1882. F’dawn il-©onna jispikka l-iktar l-ammont ta’ si©ar taççitru kif ukoll il-kwantità ta’ si©ar o˙ra m˙awla b˙ala tifkira minn diversi persona©©i distinti

li Ωaru Malta. Matul is-snin çertu g˙amara u inkwatri bilpittura nbidlu skont l-epoka taΩΩmien. F’dawn l-a˙˙ar snin fil-Palazz sar aktar restawr minn presidenti riçenti. Fis-sena 2006, parti mill-kçina ©iet imne˙˙ija biex g˙amlet wisa’ g˙as-sala tal-ikel. Kull sena jsiru ˙afna avvenimenti, fosthom il-wirja ortikolari, it-teatru miftu˙, ilballu tas-sena, reçtar u wirjiet muΩikali. Ta’ min jiftakar Fis-sena 2005, ir-Re©ina EliΩabetta II, li kienet il-Kap t a n - N a z z j o n i j i e t Commonwealth, waqt Ωjara f’Malta, g˙exet g˙al xi Ωmien filPalazz ta’ Sant’Anton. Kif kienet g˙amlet l-istess fl-1954 u l-1967, meta kienet g˙adha rRe©ina ta’ Malta.

Personalità

22.09.2013

IL-maÌIJa gÓenItu JgÓoLLI L-IstIma baxxa LI keLLu Ramona PoRteLLI

tintervista lil DanIeL attaRD

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Fil-˙ajja huma ˙afna dawk il-persuni li, minbarra x-xog˙ol prinçipali tag˙hom, ikollhom xi biçça xog˙ol o˙ra li forsi aktar ixxaqleb lejn passatemp li jirrendi xi ˙a©a tal-flus ukoll. Óafna drabi dawn ma jkollhom l-ebda konnessjoni ma’ xulxin, anzi, ma jkollhom xejn x’jaqsmu ma’ xulxin. Ilfatt li dak li jkun jaqta’ mir-rutina tas-soltu jag˙mel tajjeb moralment. Dan l-a˙˙ar iltqajt ma’ ©uvni li g˙adu kif iggradwa fil-farmaçija, iΩda ˙afna jafuh b˙ala illuΩjonista u mentalista. Qed nirreferi g˙al Daniel Attard. G˙andu 24 sena, jg˙ix Marsaskala u f’˙ajtu jinteressawh l-isports, l-g˙awm, il-qari, il-ma©ija, u anke l-clubbing. Jikkunsidra lilu nnifsu b˙ala avventuruΩ u j˙obb isiefer imqar darba kull sena, kif ukoll b˙ala opportunist u li jmur tajjeb man-nies. Daniel tg˙allem il-ma©ija wa˙du, fuq interessi tieg˙u stess.

Fix-xena tal-ma©ija, Daniel propjament huwa aktar mag˙ruf b˙ala Daniel Raven. B’hekk staqsejtu minn fejn ori©ina dan l-isem. “Il-fatt li di©à kont naf b’˙amsa o˙ra li isimhom u kunjomhom huma b˙al tieg˙i eΩatt, ridt allura nsib xi ˙a©a ori©inali. L-isem Daniel jog˙©obni, allura ridt insib kelma o˙ra. D˙alt fil-Google u bdejt infittex ideat, u peress li waqt ixshows tieg˙i normalment nilbes l-iswed u g˙aliex huwa wkoll kulur ta’ misteru, ˙sibt f’Raven li huwa g˙asfur iswed. Illum tant sar sinonimu mieg˙i, li ˙afna ja˙sbuni li jisimni Daniel Raven, minflok Daniel Attard. Filfatt, anke g˙al David Copperfield, ˙afna ja˙sbu li huwa ismu proprju, meta fil-fatt ismu proprju huwa David Seth Kotkin. Anke ©ieli ja˙sbuni barrani,” beda jg˙idli Daniel. Mitlub jispjegali d-differenza ta’ bejn illuΩjonista u mentalista, Daniel spjegali li mentalista hija ta˙lita ta’ psikolo©ija, fejn biha wie˙ed jista’ j©ib lillmo˙˙ jemmen f’dak li qed jara, anke fejn tid˙ol il-memorja. IlluΩjonista hija persuna li tkun kapaçi fil-˙effa tal-idejn u log˙ob ie˙or.

“Jekk hemm xi ˙a©a li tixtieq tag˙milha, wettaqha. L-affarijiet ma ji©ux wa˙edhom”

Ir-realtà tieg˙u hija lilluΩjoni ta’ ˙addiehor Minn mindu kien Ωg˙ir Daniel kien jinteressa ru˙u jaqra fuq affarijiet paranormali, biΩa’, aljeni, fantaΩmi u anke stejjer b’element ta’ misteri. Fil-fatt, beda jinteressa ru˙u u jesperimenta bi tricks tieg˙u stess minn mindu kellu tnax-il sena. “Niftakarni kont fuq vapur li kien da˙al Malta minn dawk li kienu jbig˙u l-kotba, u kont tfajt g˙ajnejja fuq ktieb Ωg˙ir tal-ma©ija. Lil ommi kont urejtha li ridtu, u fil-fatt xtratuli. Bdejt nesperimenta minn fuq dak li bdejt naqra minn dan ilktieb. Meta kelli sittax-il sena bdejt nattendi l-Junior College, fejn wie˙ed mill-g˙alliema kien Vanni Pulè, li huwa magician ukoll. Ridt inkellmu, imma dak iΩ-Ωmien kont mist˙i ˙afna, tant li flok kellimtu spiççajt bg˙attlu email, wara li qg˙adt intella’ u nniΩΩel jekk g˙andix nibg˙atlu jew le. Niftakar li kien laqa’ t-talba

tieg˙i li niltaqg˙u u noqog˙du nitkellmu dwar ma©ija u minn hemm ’il quddiem qatt ma ˙arist lura. MaΩ-Ωmien ilma©ija g˙enitni nkun aktar soçjevoli u qatt ma bqajt nag˙mel il-ma©ija quddiem ilmera biss, iΩda bdejt immur quddiem in-nies,” sostna Daniel. G˙all-bidu, xejn ma kien façli g˙al Daniel. Jiftakar lilu nnifsu fil-bidu nett waqt shows tat-tfal, fejn kien ikun ser jaqta’ qalbu g˙al diversi drabi. G˙all-ewwel kien jitrieg˙ed u jeçita ru˙u, tant li kien qed ja˙seb biex jieqaf. “Hekk hu. Però, maΩ-Ωmien

bdejt naddatta ru˙i aktar u tg˙allimt li waqt show tat-tfal irrid inkun buffu wkoll.” Staqsejtu meta jkun qed jag˙mel trick fejn jisparixxi munita, fil-verità xi jkun qed ji©ri, iΩda bqajt bla risposta diretta, ovvjament g˙al ragunijiet ovvji. “Ma nistax ng˙id eΩatt, iΩda li jkun qed ji©ri tkun ta˙lita ta’ psikolo©ija li ssir fil-mo˙˙ ta’ min ikun hemm quddiemek, kif ukoll ˙effa tal-idejn. Fi kliem ie˙or, ir-realtà tieg˙i hija l-illuΩjoni ta’ ˙addiehor,” sostna Daniel. B’kollox, Daniel issa ilu ˙ames snin ja˙dem professjonalment b˙ala illuΩjonista

u mentalista. Infurmani li mhux waqt shows tat-tfal biss ikun mistieden, iΩda anke biex jag˙mel show f’xi tie©. Illum il-©urnata Daniel huwa membru fil-klabb tal -magicians lokali. Fil-fatt, kellu jg˙addi minn proçess ta’ audition qabel ma ©ie aççettat b˙ala membru. Ma©ija hija lingwa universali Daniel kompla jinfurmani li lma©ija j˙ares lejha b˙ala lingwa universali. Fi kliemu stess, biha jista’ jing˙aqad ma’ diversi persuni o˙ra, anke jekk ma

jitkellmux l-istess lingwi ta’ xulxin. “Ftit ilu kelli grupp ta’ ÇiniΩi quddiemi, li ma bdew jifhmu xejn minn dak li kont qed ng˙id, imma kont naf fiççert li xorta wa˙da kienu jafu x’inhu g˙addej u x’kont qed nurihom bil-ma©ija tieg˙i.” Mistoqsi x’jixtieq li jara hawn Malta rigward illuΩjoni u mentaliΩmu, Daniel spjegali li lpassjoni tieg˙u hija l-ma©ija msej˙a street magic. Din hija forma ta’ ma©ija spontanja, fejn il-mentalista jmur fuq nies individwali fit-toroq u jurihom biçça ma©ija dak il-˙in stess, u din ti©i ffilmjata – xi ˙a©a li barra minn Malta qed tirnexxi. Jixtieq li jibda jag˙milha fuq itteleviΩjoni lokali. Fil-fatt, hija pro©ett f’mo˙˙u li g˙adu mwarrab ftit fil-©enb g˙alissa. Biha jixtieq li jikser ir-rutina li ˙afna mdorrijin jaraw fuq itteleviΩjoni tas-soltu. Barra minn hekk, Daniel jixtieq ukoll li l-ma©ija biss tkun xog˙lu – xi ˙a©a li g˙al hawn Malta hija ftit impossibbli, almenu g˙alissa. Mistoqsi jekk hux lest li j˙alli warajh issnin tal-Università li ˙adem g˙alihom sakemm iggradwa g˙al spiΩjar, Daniel we©ibni: “Il-mediçina tog˙©obni, u b’hekk studjajtha, anke jekk ma nuΩahiex, imma nista’ ng˙id li dak li xtaqt nag˙mel g˙amiltu. Dik kienet xi ˙a©a fuq il-bucket list tieg˙i. Illum wettaqtha, u hekk ukoll g˙ad fadalli affarijiet o˙ra xi nwettaq f’˙ajti.” Ftit forsi jafu li minbarra li Daniel huwa illuΩjonista u mentalista, huwa wkoll pjanist. Fil-fatt, beda jitg˙allem ilpjanu ta’ sitt snin. Isostni wkoll li l-kreattività tieg˙u waqt il-ma©ija j©ibha minn shows o˙ra ta’ kantanti u mhux minn ta’ illuΩjonisti o˙ra. “Iva, nemmen li mhux biss il-metodu tal-ma©ija huwa importanti, iΩda wkoll anke lpreΩentazzjoni. Fil-ma©ija jid˙lu elementi ta’ drama, da˙q, teatru u proçessi twal o˙ra.” Fl-a˙˙ar nett Daniel xtaq jg˙addi messa©© lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd li qatt mhu tard wisq biex wie˙ed jitg˙allem. “Jekk hemm xi ˙a©a li tixtieq tag˙milha, wettaqha. L-affarijiet ma ji©ux wa˙edhom,” temm jg˙id Daniel.

KurΩitajiet

22.09.2013

kalejdoskopju flok tifÓir Óadet projbizzjoni L-istudentessa Charlott Duggan qaxxret xag˙arha biex ©abret €1,190 b’risq il-kampanja talkankru tas-sider. IΩda blatte©©jament tag˙ha qanqlet irrabja tal-iskola fejn tattendi f’Basingstoke, Hampshire, li pprojbietha tkompli tattendi fiha. L-iskuΩa li ©abulha kienet li bl-istil ta’ xag˙ar li g˙andha b˙alissa, tmur kontra r-regoli tal-iskola. It-tifla wettqet il-˙sieb tag˙ha wara li kienet ispirata minn

nannitha, li reb˙et b’suççess ilmarda terminali li laqtitha disa’ snin ilu. Meta marret l-iskola, ˙asbet li se tkun imfa˙˙ra g˙all-att karitattiv li wettqet, iΩda minflok sfat umiljata u mkeççija milliskola g˙al jumejn. Hi lanqas t˙alliet fil-kumpannija ta’ ˙biebha tal-klassi waqt ilkolazzjon u fil-˙inijiet ta’ bla tag˙lim. Kulma kienet permessa kien li tmur sal- canteen wa˙idha u lura.

Charlotte qaxxret xag˙arha filbidu ta’ Awwissu, bil-˙sieb li jil˙aq jitlg˙alha, u biex ma titlobx il-permess tal-iskola. L-atte©©jament tal-iskola rrabja wkoll lil Kerry, omm Charlotte, li qatt ma stenniet li flok ma bintha tkun imfa˙˙ra g˙al dak li g˙amlet b’g˙ajnuna g˙al ˙addie˙or, spiççat iΩolata u pprojbita mit-tag˙lim. Hi staqsiet jekk it-tag˙lim tal-iskola kellux ikun biss dak akkademiku.

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

jiÌÌerra b’uniforMi u Maskra tal-gass

Ritratt ta’ ra©el misterjuΩ, idur qalb is-si©ar g˙adu kif kien ippubblikat fil-gazzetti Ûvizzeri. Intqal li dan irra©el ilu ji©©erra fl-istess postijiet g˙al dawn l-a˙˙ar g˙axar snin. Il-figura, mag˙rufa b˙ala ‘Le Loyon’, li titqies b˙ala ttwe©iba g˙all-mostru ta’ Loch Ness, tilbes uniformi militari, b’mantell o˙xon u maskra tal-gass li tg˙attilha jew tg˙attilu wiççu. Waqt li ma jidhirx li, min hu, la hu aggressiv u lanqas perikoluΩ, il-pulizija qed jittamaw li jintraççaw lil Le Loyon, biex i˙ajruh ma jibqax jag˙ti din id-dehra ta’ theddid. Il-le©©endi li qed jing˙adu fuq Le Loyon isemmu li ilu g˙al dawn l-a˙˙ar g˙axar

Misterju gÓal MessaÌÌ fi flixkun Ftit jiem ilu, ra©el nissel rabja enormi wara li sab leqdem messa©© fi flixkun; u qed jirrifjuta li jift˙u. Qadim u f’dehra ta’ telqa s˙i˙a, il-flixkun instab g˙adu ssi©illat tajjeb u, finalment, il-messa©© wasal g˙all-qarrej seklu wara li nkiteb u wara li dam jg˙um g˙al 1,115-il mil. Il-flixkun, ta’ ˙©ie© a˙dar, intlema˙ fix-xatt sekluΩ mag˙ruf b˙ala Schooner’s Cove, f’Tofino, il-Kanada. L-invilopp, li hu viΩibbli sew fil-flixkun, juri l-indirizz ta’ Earl Willard; mnejn intbag˙tet l-ittra; id-data meta nxte˙et fil-ba˙ar, li hi d-29 ta’ Settembru, 1906; u l-firma tal-istess persuna. Waqt li dan l-a˙˙ar Steve Thurber kien qed jippassi©©a fix-xatt, lema˙ flixkun fir-ramel. Fih kien hemm nota ffirmata minn Earl Willard, li bag˙atha wara 76 sieg˙a fi vja©© fuq dg˙ajsa çkejkna minn San Francisco sa Bellingham, Washington. Il-flixkun kien f’rotta li

suppost ˙a minn g˙axart ijiem sa ˙mistax-il jum, biex jasal fid-destinazzjoni tieg˙u, kieku l-vapur Ωamm mal-iskeda tieg˙u. IΩda kien Ωmien fejn innobbli Willard u nies o˙ra li jibag˙tu l-messa©©i filfliexken ma kinux ikunu çerti jekk il-messa©© tag˙hom wasalx jew le. Minkejja r-rabja tan-nies li jixtiequ lil Steve Thurber jifta˙ l-invilopp, hu rrifjuta li jag˙mel dan. Hu qal: “Jista jkun li dan il-bniedem bag˙at dan l-uniku messa©© fi flixkun, u sibtu jien. Hu b˙al çans ta’ wie˙ed f’biljun.” B’data ta’ kwaΩi mitt sena ilu, jista’ jing˙ad li dan hu l-eqdem flixkun li nstab b’messa©© fih. Qablu kien instab wie˙ed miktub 98 sena qabel, mis-sajjied SkoççiΩ Andrew Leaper. Dan kien sabu f’Shetland u r r e © i s t r a h f i l - Guinness World Records . Il-flixkun misjub flIskozja kien fih kartolina, li toffri premju ta’ sikspenz (sitt çenteΩmi tal-ewro) lil min isibu.

snin idur fl-istess rotta filforesta ta’ Maules, fin-na˙a tal-Punent tal-IΩvizzera. Xi nies irrakkuntaw il-laqg˙at tag˙hom mieg˙u. Ilkoll semmew il-maskra tal-gass, li tidher li hi wa˙da antika ferm. Óadd ma jaf x’inhu g˙addej f’mo˙˙u, g˙ax qatt ma ttanta lil ˙add. Minn dak li stqarr kull min rah, din ilpersuna hi wa˙da twila. Min˙abba f’kulma qed jintqal, ˙afna familji bit-tfal qed jibΩg˙u jersqu lejn ilforesta, tant li Guy Savary, luffiçjal tal-muniçipju inkarigat mill-foresti, ˙abbar, li peress li din il-persuna qed tqanqal il-biΩa’, se jara kif lawtoritajiet ikunu jistg˙u jsibuh u jiskora©©uh milli jkompli g˙addej b’din iddrawwa.

Óadd wara Óadd, tasal ta’ kulÓadd! G˙al ˙afna u ˙afna snin din ilbarbuna ( halibut ) taf ˙arbet minn kull theddida g˙al ˙ajjitha…iΩda fl-a˙˙ar inqabdet ukoll…b’qasba u sunnara! Minn kif tidher, din il-˙uta ©ganteska, li jing˙ad li g˙andha 150 sena, spiççat inqabdet lejn il-kosta tan-

Norve©ja. Meta ttellg˙et millba˙ar, instab li kienet tiΩen 194 kilo. Kien irrappurtat li din il-˙uta ©ganteska tiΩen 20 darba lmedja tal-piΩ tal-ispeçi tag˙ha u minnha jistg˙u jieklu aktar minn 500 persuna. Dean Roberts, is-sajjied li

qabad il-˙uta, iddeskrivieha b˙ala ‘mostru’. Aktar tard bag˙atha f’Hull, Yorkshire, fejn intiΩnet biex bejn wie˙ed u ie˙or jistabbilixxu l-età tag˙ha. Hu mag˙ruf li, g˙al kull sena, ˙uta ta’ din il-kwalità tkun tiΩen kilo u, ming˙ajr ras, wiΩnet 169 kilogramm. B’hekk kien stabbilit li din il-barbuna avventuruΩa, u li dejjem beΩg˙et g˙al ˙ajjitha, g˙andha madwar 150 sena! Roberts kellu diversi talbiet minn ristoranti f’Londra biex ibig˙hielhom, peress li hi meqjusa b˙ala ˙uta mfittxija. G˙aliha di©à kienet offruta ssomma sabi˙a ta’ €3,567. Minkejja l-kobor enormi talbarbuna, intqal li mhix l-ikbar wa˙da li nqabdet s’issa. F’Lulju, il-ÌermaniΩ Marco Liebenow qabad wa˙da ta’ madwar 232 kilo. Kien ˙a sieg˙a u nofs biex tella’ l-˙uta ta’ disa’ piedi f’wiçç il-ba˙ar u sab li kienet kbira wisq biex itellag˙ha fid-dg˙ajsa çkejkna li kellu. Il-qabda ta’ qabilha, li wkoll kienet tqieset b˙ala l-akbar wa˙da ta’ barbuna, inqabdet fl-2010 mis-sajjied veteran ÌermaniΩ Günther Hansel, ta’ 70 sena. Hi kienet tiΩen 220 kilo u nbieg˙et g˙all-prezz ta’ €2,498.

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

22.09.2013

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

Ma nitlobx gÓax jinqalagÓli! Ìieli l-Img˙allem ilaqqag˙ni ma’ persuni li jg˙iduli li iktar ma tkun tajjeb iktar taqlag˙ha. Dawn it-talin m’huma jg˙idu xejn taddinja l-o˙ra. Jekk biss nindenja ru˙i n˙ares lejn ilKurçifiss, ir-risposta dritt no˙odha. Jekk kien hemm xi ˙add li g˙amel il-©id lil kul˙add, jekk kien hemm xi ˙add li ta ˙ajtu g˙al ˙addie˙or, jekk kien hemm xi ˙add li dak li qal wettqu kollu, jekk kien hemm xi ˙add li kien rett f’dak kollu li ˙aseb u g˙ex, Ωgur li kien is-Sinjur tag˙na Ìesù Kristu! Imma xi ©ralu? U ajma! Dawk li jag˙tu fuq sidirhom, dawk li l-ewwel jag˙mlulek ˙ajtek infern imbag˙ad jg˙idulek: “Iddilja mar-rabja li g˙andek,” u li jkunu tefg˙uk fiha huma stess bil˙dura li hemm ti©ri fil-vini ta’ ©isimhom, dawk li g˙alihom kif nidher quddiem innies huwa iktar importanti, dawk li l-li©i tispiçça l-Alla tag˙hom, insomma minn dawk qalu: “G˙alih! Óa noqtluh!” Óalliha li suppost

ma kellhom setg˙a joqtlu lil ˙add. Hekk qalulu lill-gvernatur Pilatu, bniedem bla mo˙˙ li ˙aseb li se jilg˙abhom biex imbag˙ad spiççaw jilag˙bu lilu huma! Bil-˙aΩen ta’ mo˙˙hom waslu fejn riedu. Tawh passjoni mill-aktar ˙arxa u kontra kull li©i. BaΩwruh. Gidbu fuqu. BeΩqulu. AbbuΩawh. Biççruh. Sallbuh. Qatluh. Imma fit-tielet jum tahom risposta. Qam minn bejn l-imwiet! B’xorti ˙aΩina l-istess storja g˙adha tirrepeti ru˙ha. Tag˙mel it-tajjeb u tirçievi l˙aΩin! Li kieku l-Mulej joqg˙od fuq il-pariri tieg˙i fuq l-o˙rajn jew ta’ ˙addie˙or fuqi, kieku linfern imdewwed bin-nies! G˙ax a˙na, u jiena l-ewwel wie˙ed, ilkoll jidhrilna xi ˙a©a. Na˙sbu li tana biss tajjeb u ta’ ˙addie˙or Ωibel. A˙na t-tajbin u ˙addie˙or g˙ar-rimi. Xi xhur ilu, tfajla wa˙˙xitni. G˙odu g˙odu qaltli: “Patri jiena ma nitlobx g˙aliex iktar ma tlabt iktar

inqalag˙li!” F’dak il-˙in telg˙etli fawra. Mhux g˙aliex inkurlajt g˙aliha. Imma g˙al dak il-giddieb u xewwiexi: g˙ax-xitan. Huwa hu l-perçimeΩ wara kumment ta’ disprament grass b˙al dak! Huwa hu li lil din it-tfajla ta’ qalb kbira kien qieg˙ed jherrilha t-tama tag˙ha. Kien qieg˙ed jerdg˙alha l-fer˙ tag˙ha u jobΩoqulha ’l barra! Ta’ xitan li hu ˙adem pjan biex jeqred lilha u lil dawk kollha li jixtiequ jersqu lejn Ìesù. X’g˙amel? Ìag˙ala temmen li iktar ma titlob iktar se jinqalg˙ulha problemi. Li iktar ma tersaq lejn idDawl iktar l-imwie© tal-˙ajja se jibilg˙uha. Imma stenna naqra ˙ej! X’tippretendi li se ji©rilna meta int u jien no˙or©ulu mill-kamp tieg˙u? Mhux ovvja li se jag˙mel minn kollox biex ire©©ag˙na lura biex inkunu servili lejh? Mhux ovvja li se jivvinta kull mezz possibbli g˙alih, sakemm jippermettilu lMulej, biex lili u lilek jipprova ibeg˙idna mit-talb? Ìieli

j˙ajjarna bil-©elu u drabi o˙ra jurina snienu. Issa ji©i bil-kelma ‘˙elwa’ u ©ieli ji©i g˙alina bi snienu isserrati. Imma int u jien x’se nag˙mlu? Ner©g˙u nsiru servili g˙alih? NibΩg˙u mittheddid tieg˙u? Nibilg˙u ssunnara li jonsbilna, speçjalment f’xi kummenti ta’ nies taparsi ‘ibbilançjati’ li jbeg˙duna minn Ìesù g˙aliex jg˙idulna: “Ieqaf itlob”? U mbag˙ad dawn innies, ‘b’g˙erfhom’, ida˙˙luna f’xi xkora infernali g˙aliex inessulna lil Alla ˙elu ˙elu? F’kelma wa˙da, se npaxxuh billi ma nitolbux lil Ìesù iΩjed? Jekk g˙andix! Iktar ma jinqalg˙uli affarijiet u nirçievi l-velenu minn ilsna u azzjonijiet ˙Ωiena iktar niggranfa mal-Quddiesa, marRuΩarju u mal-Kurunella talÓniena Divina! Iktar ma nsib min irid jikkontrollali ˙ajti, iktar nitlob g˙alih biex jin˙eles mix-xjaten ta’ ©o fih, u g˙alija ˙alli na˙firlu, g˙alkemm nobdi lil Alla u mhux lilu!

NibΩa’ meta ma jinqalag˙li xejn g˙aliex abbli nkun flg˙alqa tax-xitan. U bil˙aqq …iktar ma jinqalag˙li iktar nitlob! G˙ax iktar ma nitlob iktar nitwa˙˙ad ma’ Ìesù! U mbag˙ad Ìesù iktar itellag˙ni ’l fuq! G˙ax meta msallab jiena rebbie˙ fuq il˙aΩen! Óa j˙abbat il-ba˙ar xbin! G˙ax iktar ma jinqalag˙li iktar nitlob!

nERVi tal-PERioD Dr RENALD BLUNDELL qed iwie©eb g˙al problema li waslitilna ming˙and omm li konsegwenza tal-period qed tbati minn burdati u nervi kbar.

L-ittra tal-qarrejja tag˙na tal-lum tg˙id hekk:

G˙aΩiΩ Dr Blundell,

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Jie n o m m t a’ e rb a t it f a l Ω g˙ ar , u g ˙ an d i 28 se n a . G˙andi problema li ti©rili kull xahar u ilni g˙addejja biha s-snin, imma qatt ma tkellimt g˙ax nist˙i. Ó a fn a n is a m e t a j k u n waslilhom il- period ikunu mu©ug˙in. Jien ma nkunx naf li ©ej il- period g˙ax ma nkun mu©ug˙a xejn, però qed i˙alli effett ikrah fuqi, g˙ax jinfexxli f’nervi u dwejja q k b a r, © iel i ˙ m is t ax -i l ©urn at a q ab el il- peri od u ©ieli sebat ijiem qabel. Nibda billi nqum bin-nervi u jk o l li ˙ a f n a dw ej j a q , imbag˙ad je˙el ma’ rasi rra©el – ni©©ieled mieg˙u fuq ç u ç at a , ©i eli n a g˙ m e l ©im g ˙a m a n k el lm u x u jin©emg˙u aktar dwejjaq fija. Sfortunatament, anke t-tfal je ˙ lu m a’ ra si u n irr ab j a mag˙hom. Jekk iwaqqg˙u xi farka fl-art, matul dawn iljie m, ik o lli a pt it nib k i, u x˙in nibki wa˙da sew ni©i f’ t ie g˙ i u n g˙ id : im m a g˙alfejn i©©ilidt mar-ra©el? Ma kellix g˙alfejn nie˙du hekk, imma mbag˙ad nibqa’ ma nkellmux sakemm jaqa’ g˙alija hu (g˙ax il-karattru tieg˙i hekk), u biex nibki se w q is u b ilf o rs ir id u jg ˙ ad d u xi se b a t ij ie m . Tista’ tg˙inni?

Nippreferi li jkolli partita w©ig˙, an ke q awwi, milli da wn in-n ervi li q ed ja qbduni. Wisq nibΩa’ li r-ra©el ma j is sapo rtix iΩ jed u jitlaqni. NibΩa’ wkoll li nwerwer lit -t fal av olja q isho m ji fh m u n i ak t ar m ir -r a© el , g˙ax meta jarawni hekk la˙˙ar tnejn ji©u jippruvaw it ellg˙ uli l- mora l. G˙ id li x’nista’ nag˙mel? Nixtieq inkun mara normali. Katya Risposta ta’ Dr Renald Blundell

G˙aΩiΩa Katya, Grazzi ˙afna talli ssegwi din il-kolonna tag˙na, g˙alkemm tidher impenjata mhux ˙aΩin, kif nista’ nimma©ina b’erbat itfal, allura nie˙du gost li ssegwina regolarment. Óafna nisa jbatu minn dawk li jissej’j˙u period moods . Dawn huma sfortunatament normali. Iç-çiklu tal-mara huwa mag˙mul minn diversi ormoni, li l-livell tag˙hom dejjem tiela’ u nieΩel, skont l-ovulazzjoni. Min˙abba dan iç-çaqliq flormoni, dan jikkawΩa stress fil-mara li min˙abba fih ikollha ˙afna tibdil fil-burdati. Mhux in-nisa kollha jaf-

fettwahom bl-istess mod, u anke mara fiΩ-Ωminijiet partikolari f’˙ajjitha tista’ t˙oss dan it-tip ta’ nervi b’intensitajiet differenti. Tajjeb li persuna tkun taf daqsxejn lil˙a nnifsha, speçjalment jekk tbati minn burdati daqshekk ˙Ωiena, biex kemm jista’ jkun tipprova tipprevieni dawn il-burdati li tista’ tiΩvol©i anke f’agressività, u ˙afna familji li sfortunatament ikunu g˙addejjin minn stress jistg˙u jitkissru. Meta tkun taf li ©ej il -period u jkollok dawn il-burdati, tajjeb li tag˙ti ftit ˙in lilek innifsek, tistrie˙ ftit u tag˙mel xi ˙a©a li tie˙u gost tag˙mel. Hemm affarijiet o˙rajn naturali li tista’ tie˙u biex itaffulek kemm minn dawn il-burdati koroh, kif ukoll mill-u©ig˙ li jista’ jikkawΩa l-period minnu nnifsu, fosthom iΩΩid il-livell ta’ Omega 3. Dan tista’ tag˙mlu billi tie˙u Solgar Double Omega 3. Tista’ wkoll tie˙u Solgar 5HTP li huwa Serotonin, ilkimika tal-mo˙˙ li f’kaΩ li persuna tkun imdejqa jew irrabjata, il-livell tag˙ha jonqos drastikament. G˙all-a˙˙ar kumment tieg˙ek tal-ittra, l-u©ig˙ talperiod u l-età, kif ukoll meta jkollok it-tfal, m’g˙andhiex konnessjoni diretta ma kif jinbidlu lormoni, u jaffettwak b’mod ta’ nervi.

Regola prinçipali f’dan ilkaΩ hija li iktar ma jkollok nervi u stress iktar ma jkollok ta˙wid fl-ormoni u aktar ma tirrabja u aktar jaqbdek nervi u stress. Dan huwa çirku vizzjuΩ li dak li jkun g˙andu jibda jipprova jeg˙leb jew jelimina kompletament. G˙al dawk il-persuni li g˙andhom period mhux regolari min˙abba problema tal-ormoni jistg˙u wkoll jipprovaw Solgar Female Herbal Complex. Dan ilprodott li mag˙mul minn numru ta’ ˙xejjex naturali jikkontrolla l-ormoni kif wkoll itaffi mill-u©ig˙ ta’ qabel u waqt il- period , kif ukoll hot flushes f’dawk innisa li g˙addejjin millmenopawsa. Nirringrazzjakom tannumru kbir ta’ ittri u emails li rçivejt u nweg˙idkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tattif˙ir u inkora©©iment li rçivejt rigawd din il-pa©na. Kull min g˙andu xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jistaqsi jew jiddiskuti ma’ Dr Blundell, jista’ jibg˙at email lil renald@naturalremedies.com .mt; jew jibg˙at ittra fl-indirizz: Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara. jew içempel in-numri 2766 9969 jew 9925 5637, jew jag˙mel kuntatt bil-pa©na ta’ Facebook

Kultura

22.09.2013

ÌENTLOM FUQ IL-ÌENTLOMI IS-SUR AMANTE ATTARD A.Mus L.C.M. (25 ta’ Frar 1926 – 2 ta’ Mejju 1983) Fl-okkaΩjoni tat-30 sena mill-mewt tieg˙u.

Kitba ta’ PETER PAUL CIANTAR Emmnuni…ili ˙afna biex nikteb dwar is-Sur Amante Attard, kif nafuh l-iskola, jew inkella sSurmast Amante Attard kif jafuh ‘tal-Banda 12th May’. Ir-ra©uni li jiena dejjem bqajt lura biex nikteb dwaru hija g˙all-fatt li n˙ossni debboli ˙afna biex filkitba tieg˙i nkun ©ust ma’ dan il-bniedem li jiena n˙obb insejja˙lu, u verament jixraqlu, ‘an©lu mis-sema’. Il-karattru tas-Sur Amante Attard, l-ewwel surmast talBanda 12th May, kien wie˙ed li jiddistingwi ru˙u minn karattri o˙ra; t˙obbu qabel tkun tafu. Fl-opinjoni tieg˙i, kien karattru li jibbrilla fuq karattri o˙ra; karattru li qatt ma g˙amel ˙sara lil ˙add u minn fommu ˙ar©u biss kliem u pariri tad-deheb. Kellu m˙abba lejn kul˙add. Is-Sur Amante Attard sirt nafu meta kien g˙adu g˙alliem fliskola primarja ta’ ÓaΩ-Ûebbu©. Il-bieb prinçipali tal-iskola kien fi Triq l-Isqof Caruana. Is-Sur Amante, li kellu l-klassi 4A, kien g˙alliem tajjeb u kellu la˙jar studenti ta’ ÓaΩ-Ûebbu©. Na˙seb li minn din il-klassi tieg˙u twieled il-kor tat-tfal li dejjem kien sinonimu ma’ ismu – il-kor tas-Sur Amante. Hekk kienu jafuh dan il-kor tat-tfal in-nies tar-ra˙al tag˙na. Is-Sur Amante kien pjanista u organista. Kellu wkoll id-diploma fit-teorija tal-muΩika milLondon College of Music (A.Mus.L.C.M). Barra dan, kien jaf idoqq il-klarinett. Fil-fatt, fi çkunitu kien klarinettista malBanda San Filep, meta l-banda kienet ta˙t id-direzzjoni tasSurmast Adeodato Gatt. G˙al din il-banda Amante kkompona wkoll l-ewwel marçi tieg˙u li g˙adhom fl-arkivji tag˙ha. Is-Surmast Amante kellu

wkoll kor tal-kbar u jiena, g˙alkemm Ωg˙ir, kont niddeffes xi ftit fih. Dan il-kor, li l-a˙wa Chircop kellhom sehem importanti fih, kien ikanta dawk ilvrus sbie˙ tas-Sur Amante stess fil-©ranet tal-Ìimg˙a Mqaddsa. Dan il-kor tal-kbar kien ikanta aktar minn vuçi wa˙da u er˙ilu s-Surmast Amante Attard wara l-altar ma©©ur jidderie©i u jdur minn vuçi g˙all-o˙ra jag˙tina n-nota jekk inkunu tlifnieha. Fil-qasam bandistiku sirt naf lis-Sur Amante Attard meta dan avviçina lil missieri Karmenu biex jibda jag˙ti l-lezzjonijiet tal-banda g˙all-allievi ©odda filKaΩin tal-Banda 12th May li kien g˙adu kif ©ie inawgurat. B’riΩultat ta’ dan, il-Banda 12th May ˙ar©et l-ewwel bandisti

tag˙ha. Niftakar li s-Surmast Amante kien talab il-permess tal-kap tal-iskola biex a˙na stajna nie˙du dan ir-ritratt li fuq wara kellu xena mpin©ija minn Leone Chircop. Il-Banda 12th May bdiet tikber ukoll bin-numru ta’ bandisti tal-post g˙ax mhux l-ewwel darba li s-Sur Amante kien isib xi bandisti rtirati mill-Banda San Filep u j˙ajjarhom biex jaqbdu mill-©did l-istrument ˙alli b’hekk ikunu parti minn din il-banda ©dida li kienet g˙adha kif titwieled. L-istennija tag˙na kienet tkun g˙al dawk il-marçi sbie˙ li s-Surmast Amante Attard kien iΩanΩan ta’ kull sena g˙all-festa ta’ San Filep. Kienu marçi sbie˙ u tassew tal-widna. Fost dawn il-

marçi ©odda, ta’ kull sena, isSurmast Amante Attard kien jikkomponi wkoll març ‘speçjali’ li t-trio tieg˙u kien ikun bilkant tat-tfal. Fost il-marçi ©odda tieg˙u li niftakar insemmi Romuald u Hilary, (imsemmija g˙aΩ-Ωew© uliedu). Naturalment kellu wkoll il-març Doriam g˙al martu li tant kienet f’qalbu. Ma’ dawn ukoll inΩid il-mag˙ruf innu març Re©a’ Wasal il-Jum li tant huwa g˙al qalb din is-Soçjetà Banda 12th May. Mhux l-ewwel darba li xi març tas-Surmast Amante kien jintalab minn baned o˙ra. IΩda g˙alkemm kien hemm soçjetajiet li talbuh il-març It-Tnax ta’ Mejju 1962 , mag˙ruf b˙ala Re©a’ Wasal il-Jum, is-Surmast

Amante ma tah lil ˙add g˙ax xtaq li jkun tal-Banda 12th May biss. Ir-ra˙al ta’ ÓaΩ-Ûebbu© kien il-mimmi ta’ g˙ajnejn is-Surmast Amante. Is-Surmast Edgar Lowell, li kien Surmast talBanda Ûejtun, kien talab lisSurmast Amante biex nhar ilÌimg˙a l-Kbira jmur jie˙u ˙sieb il-Banda Ûejtun minfloku, waqt li din tkun qed iddoqq filPurçissjoni tal-Ìimg˙a l-Kbira f’dan il-lokal kbir fin-na˙a t’isfel ta’ Malta. Is-Surmast Amante ma riedx imur g˙ax ˙assha bi kbira biex nhar il-Ìimg˙a lKbira j˙alli ÓaΩ-Ûebbu© u jmur iΩ-Ûejtun. Is-Surmast Amante Attard ma kienx is-surmast tal-banda biss, iΩda kien il-˙abib ta’ kul˙add. Kul˙add ifa˙˙ru g˙all-manjieri sbie˙ tieg˙u. Qatt ma kien jg˙id kontra ˙add u dejjem kien iΩomm armonija meta kienu jinqalg˙u xi kwistjonijiet. Huwa kien bniedem li jitkellem ma’ kul˙add, u fl-istess ˙in kien bniedem li j©iblek sudizzjoni. Is-Surmast Amante kien bniedem li j˙obb ˙afna l-isports, speçjalment il-futbol. F’dan irrigward kien qisu IngliΩ aktar mill-IngliΩi u kien partitarju kbir tag˙hom. Jiena qatt ma rajtu fer˙an aktar minn dakinhar li l-IngliΩi reb˙u t-Tazza tad-Dinja tal-futbol f’Ìunju 1966. Tg˙idx kemm kien fa˙˙ar lil Charlton u lil Bobby Moore g˙all-kapaçitajiet straordinarji tag˙hom. Dawn il-©rajjiet sbie˙ li semmejt, u l-memorji ˙elwin li g˙adni niftakar marbuta masSur Amante Attard, jit˙alltu wkoll ma’ tifkira mnikkta li biha ntemm dan l-artiklu ddedikat lilu fl-okkaΩjoni tat-30 anniversarju mill-mewt tieg˙u.

Kultura

22.09.2013

mela aQta’ dIn…

mIll-arKIVjI ta’ CHarles CleWs

Neil Armstrong g˙amel l-ewwel inΩul fuq il-qamar. Min kien it-tieni persuna li niΩel warajh? 2. F’liema xahar u sena kienu bnew il-Óajt ta’ Berlin? 3. Dan ir-ra˙al nassoçjawh mal-Granmastru Pinto. G˙id liema hu? 4. Fil-Kampjonati tad-Dinja tal-Billiards li saru fi New Zealand f’Settembru tal-2001, min kien il-Malti li wasal sas-semifinali? 5. Ag˙ti l-isem proprju ta’ Sting. 6. ‘Mater et Magistra’ u ‘Pacem in Terris’ huma Ωew© ençikliki kbar. Min kien kitibhom? 7. Ag˙ti l-plural ta’ ‘xibka’. 8. Minn dawn min hu barra minn loku?: g˙arnuq, seqer, gallozz u burqax. 9. Sant’Andrija huwa l-qaddis patrun ta’ fejn? 10. Semmi l-g˙asfur nazzjonali ta’ Malta. Ara t-twe©ibiet fil-qieg˙ tal-pa©na

Ûejt IÛ-ÛejtUn gÓas-seBa’ darBa Nhar is-Sibt 28 ta’ Settembru u l-g˙ada l-Óadd filg˙odu fiΩ-Ûejtun ser ikun iççelebrat Ûejt iΩ-Ûejtun, il-festival folkloristiku li jfakkar il-ftu˙ tal-ista©un tal-©bir taΩΩebbu© g˙all-g˙asir g˙aΩ-Ωejt jew g˙as-salmura. Dan ilfestival li issa da˙al fis-seba’ sena kiseb popolarità kbira u bosta jistennew biex iduqu Ω-Ωejt mag˙sur frisk. Il-festival Ûejt iΩ-Ûejtun bdieh il-Kunsill Lokali taΩÛejtun u l-organizzazzjoni hi f’idejn il-Kunsilliera Joan Agius. Is-Sindku Joe Attard kien ippropona dan l-avveniment, billi l-isem tal-lokal – iΩ-Ûejtun – huwa marbut mal-kultivazzjoni tas-si©ar taΩ-Ωebbu© u l-g˙asir tieg˙u g˙aΩ-Ωejt. Fil-fatt, fl-ilsna Puniçi u G˙arab il-kelma g˙al Ωebbu© ikkultivat hija ‘Ωejtun’ u fejn din is-si©ra kienet ikkultivata

nsibu li l-lokalità g˙andha lisem Ûejtun. Xhieda li din lagroindustrija kienet ipprattikata fiΩ-Ûejtun ta’ Malta, fi Ωmien Puniku/Ruman, hija lVilla Rumana li nkixfet meta fis-snin sittin kienet qed tinbena l-iskola sekondarja taΩÛejtun. Wara li din l-agroindustrija f’Malta kienet intemmet kwaΩi g˙al kollox, mis-snin sebg˙in ’il hawn re©g˙et bdiet tistejqer u llum re©a’ hawn meded s˙a˙ bis-si©ar taΩ-‘Ωejtun’ u bosta impriΩi fejn jista’ jsir l-g˙asir tieg˙u g˙aΩ-Ωejt. FiΩ-Ûejtun dan qed isir f’San Niklaw Estates. Il-festival Ûejt iΩ-Ûejtun jifta˙ bid-defilè li jwassal iΩ’‘Ωejtun’ g˙at-tberik fuq izzuntier tal-knisja parrokjali. Wara jibda l-g˙asir u jifta˙ il-briju fost attività kbira ta’ festa folkloristika li llum saret wa˙da nazzjonali.

Infatti, waqt li bosta snin ilu Ω-Ûejtun kien mag˙ruf g˙al festa nazzjonali fil-pellegrina©© nhar San Girgor, illum ©ie stabbilit Ûejt iΩ-Ûejtun. Il-festival mhux biss jokkupa ç-Çentru taΩ-Ûejtun iΩda hu mifrux sal-in˙awi tal-parroçça l-antika mag˙rufa b˙ala ta’ San Girgor, ilKnisja tas-Salvatur fir-Ra˙al t’isfel fejn issir il-Commedia del Arte stil Malti u l-Knisja ta’ Santa Marija fir-Ra˙al ta’ Fuq fejn id-daqq, kant u Ωfin folkloristiku ma jaqtg˙u xejn. Minbarra parke©© fiΩ-Ûejtun stess ser ikun hemm ukoll servizz ta’ trasport b’xejn mill-Qasam Industrijali ta’ Bulebel (˙dejn l-Inspire) u lura. Il-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun jistieden lil kul˙add jie˙u sehem f’din ilfesta li tfakkar l-ori©ini ta’ isem iΩ-Ûejtun.

It-tIenI edIzzjonI ta’ Xjenza fIl-Belt tÓaBBar Il-programm sÓIÓ Fadal ftit ©ranet o˙ra qabel lattività tal-pan-Ewropew imsej˙a Lejlet ir-Riçerkaturi (Researchers’ Night) – Xjenza fil-Belt – li ser issir nhar il-Ìimg˙a, 27 ta’ Settembru. Il-festival ta’ xjenza u arti li j˙addan dawn it-tnejn flimkien biex kul˙add jie˙u pjaçir, u juru kif ix-xjenza hi divertenti u rilevanti fil-˙ajja tag˙na ta’ kuljum. Mis-6pm ’il quddiem g˙add ta’ xjentisti Ωg˙aΩag˙, riçerkaturi u artisti ser jilqg˙u lill-pubbliku g˙al-lejla festiva li tinkludi wirjiet, diskussjonijiet, scientific cafes , esperimenti interattivi, muΩika, arti tat-triq, films, shows g˙at-tfal u attivitajiet interattivi o˙ra. L-attivitajiet ser jinΩammu f’postijiet u toroq mag˙Ωula filBelt Valletta, mill-Barrakka ta’ Fuq, Kastilja u l-Kavallier ta’ San Ìakbu, ’l isfel g˙al Triq irRepubblika u Triq il-Merkanti, g˙al Pjazza San Ìor© (il-pjazza tal-palazz) sa misra˙ is-Suq lAntik. Aktar dettalji jinsabu fuq: www.scienceinthecity.org.mt; u

fuq Facebook: www.facebook.com/ScienceInT heCityMalta Lejlet ir-Riçerkaturi – il-Festival Xjenza fil-Belt hu organizzat minn konsorzju ta’ organizzazzjonijiet nazzjonali li hu mmexxi mill-Fond ta’ Riçerka talUniversità ta’ Malta u l-Kamra tax-Xjentisti ta’ Malta. L-imsie˙ba huma MCST, Where’s Everybody, il-Kunsill Lokali talBelt Valletta, Meusac, Public Broadcasting Services Ltd, MCAST, iCreatemotion, irRappreΩentanza tal-KE, il-Kunsill Malti g˙all-Kultura u l-Arti, Notte Bianca, il-Fondazzjoni Valletta 2018, il-Kamra tal-IspiΩjara ta’ Malta, King’s Own Philharmonic Society u l-Kavallier ta’ San Ìakbu Çentru ta’ Kreattività. Ilpro©ett g˙andu l-appo©© tasSegretarju Parlamentari g˙arRiçerka, Innovazzjoni, Ûg˙aΩag˙ u Sport, Vodafone, u Microsoft Innovation Centre. Il-festival g˙andu kofinanzjament mog˙ti b’ award millProgramm EU FP7 u l-Malta Arts Fund.

tWeÌIBIet: 1. edwin aldrin; 2. awwissu 1961; 3. Óal Qormi; 4. pawlu mifsud; 5. gordon summer; 6. Ìwanni XXIII; 7. Xbieki/Xbiek; 8. Burqax (˙ut) l-o˙rajn tajr; 9. l-Iskozja; 10. Il-merill.

Çinema

22.09.2013

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

RIDDICK

IÓARREK

L-ANTIEROJ IMPLAKABBLI LI JARA ÓAFNA FID-DLAM Atturi Ewlenin: Vin Diesel, Jordi Molla, Matt Nable, Katee Sackoff, Dave Bautista. Direttur: David Twohy. Óin: 119 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 15. G˙at-tielet darba, l-attur popolari Vin Diesel, tas-serje rinomata Fast And Furious, qed jidher b˙ala l-infami Riddick, antieroj, kriminal ma˙rub iΩda ta’ qalb tajba, imfittex mill-kaççaturi kollha tal-pjaneti fil-film li j©ib ismu. Wara li ssorprenda bilkbir fil-produzzjomi ta’ ba©it Ωg˙ir, iΩda llum meqjusa b˙ala kult, Pitch Black (2000), li wkoll kellu suççess kummerçjali, fl-epiku The Chronicles Of Riddick (2004) li fuqu ntefaq ba©it kbir, in-novità sfumat u dan ix-xog˙ol ma tantx intlaqa’ tajjeb. G˙al dan it-tielet episodju, Riddick , il-produtturi re©g˙u adottaw is-sistema u l-atmosfera tal-ewwel film. Se ner©g˙u naraw lil dan l-eroj kwaΩi wa˙du jikkumbatti kull xorta ta’ perikli u fil-proçess jer©a’ jiskopri fih inniffsu dak il-kura©© sfiq u dik il-˙e©©a ardita li g˙amluh eroj, kif wera f’Pitch Black, u li kien warrab fil-˙ajja komda b˙ala l-mexxej tanNecromongers, b’ diversi nisa g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u f’The Chronicles Of Riddick. Imdejjaq b’din il-˙ajja, Riddick (Diesel) g˙andu xewqa kbira li jer©a’ lura lejn Furya, il-pjaneta mitlufa ta’ niesu. Meta vettura spazjali tkun qed tie˙du lura, hu jkun ittradut u mitluq g˙al mejjet fuq dinja ma˙ruqa bixxemx u kwaΩi bla ˙ajja. Il-film jifta˙ hawn u mill-

ewwel hu jkollu jikkumbatti g˙al ˙ajtu kontra annimali preistoriçi mill-aktar perikoluΩi. Meta jid˙ol fi stazzjon mitluq u abbandunat tal-komunikazzjoni jifta˙ traΩmettitur u b’hekk jikxef il-poΩizzjoni tieg˙u. Malajr tasal vettura spazjali b’çorma ta’ merçenarji vjolenti u krudili mmexxija minn Santana (Molla), bniedem sadistiku. Wara jaslu xi suldati ta˙t ilkmand ta’ Boss Johns (Nable), li g˙andu xi jpatti lil Riddick. Il-kaçça g˙alih se tkun ˙arxa ˙afna. Bejn dawn iΩ-Ωew© mexxejja jinbet ukoll antagoniΩmu qawwi u Riddick hu ppreparat japprofitta ru˙u minn dan. Riddick hu xog˙ol tax-xjenza fittizja sodisfaçenti ˙afna u a˙jar bil-wisq milla˙˙ar attentat. L-ewwel erbg˙in minuta talfilm huma l-a˙jar, kwaΩi ming˙ajr kliem xejn, b’Riddick wa˙du jissara ma’ annimali koroh, ma ji˙ux nifs f’atmosfera morbida ta’ kuluri skuri b˙al kannella, a˙mar, oran©jo u isfar. Hawn i-idea qisha ©iet me˙uda minn xog˙ol ie˙or tal1964, Robinson Crusoe On (Perhistoric) Mars. L-andament ikompli f’wie˙ed mexxej u movimentat, kultant jesa©era bil-kbir u jil˙aq il-qofol tieg˙u meta tibda nieΩla xita bil-qliel li se ©©ib gwaj terribbli g˙al kul˙add.

ONE DIRECTION, THIS IS US: VERÛJONI OÓRA MTAWLA IL-KRS jixtieq jinforma lill-udjenzi li l-film One popolari Direction, This is us minn nhar il-Ìimg˙a

20 ta’ Settembru beda jintwera b’˙in itwal u erba’ kanzunetti o˙ra miΩjuda. Sony Pictures, biex

jaqtg˙u x-xewqa ta’ ˙afna akkaniti issa ˙ar©u dan il-film, li qed jag˙mel suççess u di©à da˙˙al mat-$58

miljun minn madwar id-dinja, b’verΩjoni mtawla u b’aktar kanzunetti g˙as-sodisfazzjoni tas-segwaçi

numeruΩi ta’ dan ilgrupp fenomenali fiddinja tal-muΩika, u tal˙afna o˙rajn li di©à ˙adu gost bih,

Çinema

22.09.2013

KICK-ASS 2

KOLLOX RUTINA

SUPEREROJI TA’ NOFS KEDDA BIL-MASKRI Atturi Ewlenin: Aaron Taylor-Johnson, Chloe Grace Moretz, Christopher Mintz-Plasse, John Leguizamo, Jim Carrey, Morris Chestnut. Direttur: Jeff Wadlow. Óin: 103 min. Distributur: UNIVERSAL Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 15.

Kick-Ass tal-2010 kien film tassew rifreskanti, pjuttost vjolenti u brutali, ibbaΩat minn fuq il-kotba grafiçi (kollha stampi), Kick-Ass u Hit Girl ta’ Mark Millar u John Romita Jr. Dave Lizewski (Taylor-Johnson) xtaq ji©©ieled il-kriminalità b˙as-supereroji tal-komiks u ja˙seb li billi jilbes il-kostum se jirnexxilu jag˙mel hekk. Meta jid˙ol g˙al dan ixxog˙ol skabruΩ isib ru˙u fi gwaj kbir u li kieku ma kinux l-interventi f’waqthom tat-tfajla Mindy MacReady (Moretz) u missierha, kieku kien jisfa vittma malajr. F’Kick-Ass 2, is-sikwel talewwel film, Dave jitlob lil Mindy tittrejnjah fl-arti marzjali u ©lied ie˙or biex forsi jsir eroj. Wara l-mewt ta’ missierha, Mindy tinqabad ti©©ieled minn Marcus Williams (Chestnut), sur©ent tal-pulizija li missierha ˙allieh b˙ala l-protettur tag˙ha. Hu jordnalha biex tieqaf u hi twieg˙du dan. Dave, mag˙ruf b˙ala Kick Ass, jing˙aqad ma’ grupp ta’ e r o j i , Justice Forever , immexxija mill-Kurunell Stars and Stripes (Carrey), li qisu xi commando u g˙andu kelb jismu Eisenhour. F’parti o˙ra tal-belt, Chris D’Amico (Mintz-Plasse) li f’ Kick-Ass kien eroj jismu Red Mist u a vversarju ta’ Dave, issa jsir viljakk gwapp u ja˙lef vendetta fuq Kick Ass u s˙abu. Chris jifforma grupp ta’ kriminali ˙orox li jfittxu membri ta’ Justice Forever u jeliminawhom b’mod krudil. Mindy, li qed tg˙ix ˙ajja kwieta, ma tifla˙x issegwi la˙barijiet fuq it-TV u tinnota dan il-massakru kollu. Hi ter©a’ tilbes il-kostum u lmaskra ta’ Hit Girl biex tiddefendi lil Dave u s˙abu li g˙adhom ˙ajjin. B˙ax-xog˙ol ta’ qabel, Kick-Ass 2 hu mimli vjolenza brutali u kliem vulgari, fih ftit sekwenzi brillant,i però jirriçikla ˙afna azzjonijiet mill-produzzjoni tal-2010. Óafna mis-supereroji u kriminali ta’ dan il-film g˙andhom laqmijiet tassew strambi u o˙rajn vulgari. Fost dawn insibu Battle Guy, Night-Bitch, Ass Kicker, Dr Gravity u Insect Man fuq inna˙a t-tajba u Mother Russia, Black Death, Genghis Carnage u The Tumor fuq in-na˙a tal-qattiela/merçenarji m˙allsa minn Chris. Din il-produzzjoni mimlija azzjoni ˙arxa flimkien malumoriΩmu u esa©erazzjonijiet tnissel sens qawwi ta’ déjà vu.

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn il-11 ta’ Settembru u l-15 ta’ Settembru

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: Min hu l-attur li ja˙dem fil-parti ta’ Riddick? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: HELEN PORTELLI, 13, Petite Fleur, Triq is-Snajja’, il-Mosta, MST 1804

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Percy Jackson: Sea Of Monsters 2 Guns The Smurfs 2 One Direction: This Is Us Grown ups 2 Planes Now You See Me Man Of Steel Elysium Epic

TeleviΩjoni

22.09.2013

CRIMINAL MINDS, it-Tlieta fid-21.10 fuq Rai Due

07.15 08.30 08.45 09.00 10.10 10.45 11.25 12.30 12.40 13.45 15.00 17.30 17.35 19.30 20.15 23.30

G˙aΩliet (r) ONE NEWS Telebejg˙ Folji Sheriff’s Grill (r) Fish On (r) Il-Komiçi (r) ONE NEWS Mad-daqqa t’g˙ajn Telebejg˙ Miss Malta (r) ONE NEWS Sajf ma’ Gaffiero (r) ONE NEWS Country Jamboree (r) ONE NEWS

07.00 07.30 08.00 10.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15.05 17.00 18.00 18.10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.35 22.00 23.00

NET NEWS Iswed fuq l-Abjad (r) Missjoni Telebejg˙ Missjoni NET NEWS Missjoni NET NEWS Indipendenza 2013 Mister Fisherman (r) NET NEWS Flusek (r) Premier NET NEWS Eklissi NET News Eklissi Minn Festa g˙al O˙ra (r) NET NEWS

07.00 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.40 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40 22.10 22.50

L-G˙odwa t-Tajba Madwarna Mill-Im˙aΩen tal-Festi Is-Sajf ma’ Salv (r) Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet X Factor A˙barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A˙barijiet Merlin Sinbad Madwarna A˙barijiet Mixage Atlantis A˙barijiet Film: Serenity Ripper Street A˙barijiet

07.00 07.05 08.00 08.20 09.05 09.55 10.25 12.00 12.20 13.10 13.30 14.00 17.00 17.05 18.50 20.00 20.40 21.10

Tg1 14° Distretto Tg1 Quark Atlante Dreams Road Paesi Che Vai Santa Messa Recita Dell’Angelus Linea Verde Estate Pole Position TG1 G.P Di Singapore TG1 Uno Voce Per Padre Pio L’Eredità TG1 Affari Tuoi Un Caso Di Coscienza

06.30 09.30 10.00 10.45 11.30 13.00 13.30 13.45 15.40 17.10 18.10 19.35 20.30 21.10 21.45

Real School New Art Attack Voyager Factory Il Nostro Amico Charly Film: La Nave Dei Sogni TG2 TG2 Motori Quelli Che Aspettano Quelli Che...Il Calcio Stadio Sprint 90° Minuto Squadra Speciale Cobra TG2 NCIS Under The Dome

07.45 09.35 11.15 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.30 15.05 15.25 15.50 17.20 19.00 20.00 20.20 21.05 23.20

Film: La Regina Di Sabia Film: Le Miserie Del Signor Travet New York, New York Tg3 Telecamere Salute Prima Della Prima Passportout Tg Regione In 1/2 Ora TGR Prix Italia Timbactu Film: Amore In Linea Film: Il Sottomarino Fantasma Tg3 Blob The Defenders Film: La Caduta Tg3

07:40 08.40 10.30 11.00 12.25 13.00 13.40 14.00 15.50 18.00 18.30 19.00 19.25 21.25

Friends Film: Beethoven 2 Film: Beethoven 3 GP Di San Marino Studio Aperto Sport Mediaset XXL GP Di San Marino Film: Nome In Codice Film: Vertical Limit Mike & Molly Studio Aperto Così Fan Tutte Film: Jumanji Mistero

08.00 08.50 09.10 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 16.20 18.50 20.00 20.40 21.30

Tg5 Tgcom Elisa Di Rivombrosa Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca di Noè Film: Flicka Film: Spanglish Avanti Un Altro Tg5 Paperissima Sprint Io Canto

08.15 09.20 10.00 11.00 11.30 13.00 13.40 14.00 14.40 15.30 16.10 18.55 19.35 21.30

Vita Da Strega Le Storie di Viaggio a... Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Slow Tour Donnavventura Tg4 Donnavventura Speciale Ieri E Oggi In Tv Speciale Fuoco Assassino Tg4 Il Comandante Florent Tempesta d'Amore

07.55 09.45 11.40 13.30 14.40 16.30 18.15 20.00 20.30 23.00

Omnibus Film: Fantomas Contro Scotland Cuore D’Africa Tg La7 Film: L’Albero Della Vendetta The District Film: La Libreria Del Mistero Tg La7 Grey’s Anatomy Saving Hope

08.30 09.00 09.25 09.50 10.15 11.10

Offbeat America My Yard Goes Disney Selling New York Million Dollar Rooms The White Room Challenge State of Style: 2013 Spring/Summer Collection Masters of Luxury Platinum Weddings Reservations Required Extreme Homes Offbeat America Million Dollar Rooms Selling New York Suggs’ Italian Job My Yard Goes Disney State of Style: 2013 Spring/Summer Collection Million Dollar Rooms World’s Most Extreme Homes Extreme Homes Chef Abroad

06.00 07.40 09.20 11.00 11.50

Jenny Morris Cooks Morocco Extra Virgin Symon’s Suppers Charly’s Cake Angels Barefoot Contessa: Back to Basics The Big Cheese Siba’s Table Amazing Wedding Cakes Charly’s Cake Angels Iron Chef America Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars Tastiest Places to Chowdown Chopped Charly’s Cake Angels Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

08.10 Mythbusters: Wheel of Mythfortune 09.05 Through the Wormhole with Morgan Freeman: How Did We Get Here? 09.55 How the Universe Works 10.50 Ultimate Warfare 12.35 Auction Kings: Space Oddities 13.05 Auction Kings: WW II HarleyDavidson; 1800s Gambler’s Watch-Gun 13.30 Baggage Battles 14.00 Baggage Battles: NYC Transit 14.25 Auction Hunters: Diesel Digs 14.55 Auction Hunters: Half Pipe Dreams 15.20 Dual Survival: Stuck in the Muck 16.15 Born Survivor: Bear Grylls: Baja Desert 17.10 Born Survivor: Bear Grylls: Global Survival Guide 18.05 Fast N’ Loud

08.00 08.15 08.30 09.15 09.45 10.15 11.00 12.30

F’Ωona agrikola tal-Oregon, erba’ r©iel jisparixxu b’mod misterjuΩ wara li kienu involuti f’inçidenti separati tat-traffiku. Rossi u JJ, flimkien mala©enti l-o˙rajn tat-tim, imorru fiΩ-Ωona biex jippruvaw jifhmu x’kollegament hemm bejn il-kaΩi differenti. THE MENATALIST, it-Tlieta fid-21.10 fuq Rete 4 Ner©g˙u nesperjenzaw b’dettalji ©odda l-mod kif il-mentalist Patrick Jane beda jikkollabora mal-California Bureau of Investigation u kif irnexxielu jsir element indispensabbli tat-tim immexxi minn Teresa Lisbon. LIFE: UOMO E NATURA, il-Óamis fid-21.10 fuq Rete 4 Vincenzo Venuto jipproponi erba’ argumenti: il-˙ajja diffiçli tal-annimali tas-Savana, dejjem jissieltu biex jg˙ixu; l-imporanza tal-iskjavi g˙all-ekonomija Amerikana fis-seklu tmintax; il-qawwa distruttiva tattrombi tal-arja; u vja©© fiΩ-Ωoni mhux Ωviluppati tal-Friuli mal-kittieb u alpinista Mauro Corona. HANNIBAL, il-Óamis fid-21.10 fuq Italia 1 L-FBI qieg˙da fuq it-traççi ta’ qattiel feroçi li qed jattakka b’mod vjolenti l-i©sma tal-vittmi tieg˙u u Will jirnexxilu jid˙ol fil-mo˙˙ kriminali tieg˙u. Sadanittant, Jack imur jiekol g˙and Hannibal mal-mara tieg˙u… TALE E QUALE SHOW, il-Ìimg˙a fid-21.10, fuq Rai Uno Carlo Conti jmexxi sfida o˙ra bejn g˙axar VIPs li jittrasformaw ru˙hom fi stilel tal-muΩika. Il-vot tal-©urija jigi miΩjud ma’ dak ta’ kull konkorrent u r-riΩultat jiddetermina l-klassifika parzjali. Il-punte©© totali tasserati jiddeçiedi r-rebbie˙ finali. Mistennija interventi imprevisti ta’ Gabriele Cirillo.

11.35 12.00 12.25 12.55 13.45 14.10 14.35 15.00 15.25 15.50 16.15 16.40 17.05 18.00

06.00 06.25 07.15 08.10 09.05 09.30 10.00 10.55 11.50 16.25 17.20 18.15 19.10 20.05 21.00 21.55 22.50

Meerkat Manor Cats 101 Most Extreme Austin Stevens: Snakemaster Going Ape Dick ’N’ Dom Go Wild Most Extreme Wildest Arctic Bad Dog America’s Cutest Pets Call of the Wildman Austin Stevens Adventures Gator Boys Rogue Sharks North America Amazon Abyss The Sharkman

13.05 13.55 14.40 15.25 16.25 17.15 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 22.40 23.30

13.30 14.15 15.00 17.30 18.30 20.00 20.30 21.00 22.30 23.20

Nina and the Neurons Gigglebiz Robin Hood Last of the Summer Wine My Family The Weakest Link Small Island Monty Halls’ Great Hebridean Escape The Weakest Link Robin Hood Doctors Monty Halls’ Great Hebridean Escape Small Island Last of the Summer Wine My Family Kiss of Death Waking the Dead Bedlam

22.09.2013

TeleviΩjoni

ILLUM

GÓADA

IT-TLIETA

22 TA’ SETTEMBRU

23 TA’ SETTEMBRU

24 TA’ SETTEMBRU

JUMANJI

DUE DATE

IN THE NAME OF THE KING

ITALIA 1, 19.25

PREMIUM CINEMA, 21.15

CINEMA ENERGY, 21.15

FILM – FANTASIJA

FILM – KUMMIEDJA

FILM – FANTASIJA

Alan Parris (Robin Williams) jsib log˙ba misterjuΩa jisimha Jumanji. Hu, flimkien mal-˙abiba tieg˙u Sara, jibdew jilag˙bu l-log˙ba ming˙ajr ma jkunu jafu l-poteri li tokkupa Jumanji. Waqt li ttnejn ikunu qed jilag˙bu, Alan jisparixxi. Alan isib ruhu fil-log˙ba Jumanji. “Fil-©ungla trid tistenna sakemm in-numri fuq id-damma jkunu 5 jew 8.” Alan jibqa’ maqbdud g˙al 26 sena sakemm darba jkun me˙lus minn Ωew©t itfal li kienu qed jilag˙bu l-log˙ba Jumanji u wie˙ed mit-tfal i©ib in-numru 5. Alan jkun sfurzat isib lil Sarah sabiex jispiççaw il-log˙ba li kienu bdew 26 sena ilu, biex b’hekk jeg˙lbu l-forzi li tokkupa Jumanji.

Peter Highman (Robert Downey Jr) li jkun se jivja©©a minn Atalanta g˙al Los Angeles sabiex ikun hemm g˙at-twelid tal-ewwel tarbija tieg˙u, jiltaqa’ ma’ Ethan Tremblay (Zach Galifianakis) flajruport. Ethan ikun se jmur Los Angeles bit-tama li jsir attur f’Hollywood. It-tnejn ibiddlu l-bagalji bi Ωball. Ftit qabel it-titjira, Peter isib ru˙u f’sitwazzjoni kerha min˙abba xi materjal li jkun qed i©orr filbagalja. Din is-sitwazzjoni twasslu li ©ie mniΩΩel fuq lista ta’ persuni li ma jistg˙ux isiefru. Ming˙ajr flus, karti tal-kreditu u bla karta ta’ identifikazzjoni, Peter ma jkollu l-ebda g˙aΩla ˙lief li jirkeb fil-karozza ma Ethan. Peter jispera li jasal fil-˙in ˙dejn martu, iΩda hu m’g˙andux idea tal-affarijiet li jkunu ser ji©rulu waqt il-vja©© ma’ Ethan.

Stabbiltà fir-renju ta’ Ehb, l-istorja ssegwi lil Farmer (Jason Stathan) li jkun adottat mill-villa©© ta’ fejn ikun joqg˙od. Meta mart u iben Farmer jitilqu fil-belt ta’ Stonebridge sabiex ibig˙u il˙axix, ir-razzett ta’ Farmer ji©i attakkat minn kreaturi msej˙a Krugs. Bil-g˙ajnuna ta’ sie˙bu Norrick (Ron Perlman), Farmer jivja©©a lejn Stonebridge, fejn jinsabu martu u ibnu. Qabel ma jasal ˙dejhom, il-kreaturi Krugs, ikkontrollati mis-sa˙˙ar Gillian, joqtlu lil ibnu u ja˙tfu lil martu. Farmer, bil-g˙anjuna ta’ Bastian, ˙atnu u Norrick, imorru jfittxu u jsalvaw lil martu. In-Neputi tar-Re Fallow jippjana mas-sa˙˙ar Gillian sabiex jie˙u f-idejh ir-renju mmexxi mir-Re Konreid

L-ERBGÓA

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

25 TA’ SETTEMBRU

26 TA’ SETTEMBRU

27 TA’ SETTEMBRU

ICE AGE 3

OUTBREAK

IRON MAN

ITALIA 1, 21.10

CINEMA ENERGY, 21.15

ITALIA 1, 21.10

FILM – ANIMAZZJONI

FILM – DRAMMATIKU

FILM – AZZJONI

Manny (vuçi ta’ Ray Romano) u Ellie (vuçi ta’ Queen Latifah) qed jistennew tarbija. Manny ikun anzjuΩ sabiex jassigura li kollox ikun perfett meta titwieled it-tarbija. Sid jibda jg˙ir g˙al Manny u Ellie u jkun jixtieq jibda familja, g˙alekk ‘jadotta’ tliet bajdiet li jidhru li huma abbandunati. Manny jg˙id lil Sid biex ipo©©i l-bajd lura fejn kienu, imma Sid jiddeçiedi li jie˙u ˙siebhom. L-g˙ada lbajd ifaqqsu f’dinosawri. Ftit taΩ-Ωmien wara, omm id-dinosawri tie˙u ttrabi u lil Sid f’g˙ar ta˙t l-art. Manny, Ellie, Crash u Eddie jmorru biex isalvaw lil Sid. Meta jkunu qed jissieltu sabiex je˙ilsu middinosawri u jiffaçjaw il-periklu, s˙ab Sid jiltaqg˙u ma’ weasel b’g˙ajn wa˙da mag˙ruf b˙ala ‘Buck’, kaççatur tad-dinosawri.

Meta marda fl-Afrika ti©i skoperta, il-Kurunell Sam Daniels (Dustan Hoffman) tal-istitut g˙ar-riçerka tal-mard, ikun mibg˙ut biex jinvestiga. Meta jirrapporta lura lissuperjur tieg˙u, l-Uffiçjal Ìenerali Ford, u jwissih sabiex jo˙ro© twissija biex iΩomm in-nies alerti fuq din il-marda, il-Ìeneral ja˙seb li m’hemmx g˙alfejn peress li l-marda tinsab ’il bog˙od u hija impossibli li til˙aq l-Amerika. Madankollu, xadina mill-parti infettata fl-Afrika tkun ©iet impurtata lejn l-Amerika. Ra©el li jkun ja˙dem fid-dwana jipprova jbig˙ ix-xadina lil persuna, iΩda meta dik il-persuna tirrifjuta li tixtriha, il-˙addiem tad-dwana jirrilaxxa xxadina. Ra©el li jasal fil-belt ta’ Boston jaqa’ u jmut. Il-Kurunell Daniel ikun irid jinvestiga l-kawΩa tal-mewt, iΩda l-Ìeneral Ford ma jaççettax it-talba tieg˙u, u minflok idur fuq leksmara tieg˙u li ta˙dem fiç-çentru tal-kontroll tal-mard. Mir-riΩultati ji©i skopert li r-ra©el miet kawΩa tal-marda Afrikana.

Tony Stark, ©enju fl-in©inerija, huwa wkoll mag˙ruf g˙all-im˙abba tieg˙u lejn in-nisa. Meta jkun qieg˙ed fl-Afganistan biex jag˙ti dimostrazzjoni ta’ missila ©dida, ji©i maqbud u midrub. Dawk li kienu ˙atfuh iriduh ja˙dem missila g˙alihom iΩda minflok jikkrea libsa armata u juΩaha b˙ala mezz sabiex jevita milli jmut. Hu juΩa l-libsa biex ja˙rab mill-Afganistan. Lura fl-Istati Uniti, Stark i˙abbar li l-kumpannija tieg˙u ser tieqaf milli tipproduçi l-armi, u minflok jibda ja˙dem sabiex itejjeb il-libsa. Biss Stark jinduna li Obadiah Stane, it-tieni kmand fil-kumpannija Stark Industries, beda jbig˙ l-armi lir-ribelli. Stark juΩa l-libsa ©dida u jirritorna fl-Afganistan biex jeqred l-armi li nbieg˙u lir-ribelli u jwaqqaf lil Stane milli jkompli juΩa r-riçerka ta’ Stark b’mod ˙aΩin.

Log˙ob

22.09.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Mçekken, 5 Skalda, 8 Sfrattu, 14 Morin, 15 Sellum, 17 Avvent, 19 Nefqa, 20 Minn, 21 Eluf, 23 Forsi, 25 Tinja, 28 Gloj, 29 u 30 Kolera, 31 Tork, 33 Ûejt filbaΩwa, 39 Iben, 41 u 42 Çraret, 43 Ìifa, 45 Raqad, 46 u 47 Lamtatura, 50 Diaz, 53 u 54 Twelid, 56 Dritt, 58 Webbel, 60 Novell, 62 UΩura, 64 Telfa, 67 Amaira, 69 Gallun, 70 Ìobon, 72 u 73 Balzmu, 75 Dmir, 77 Kola, 79 Ba˙ri, 80 u 82 Bekkamort, 84 u 85 Blalen, 87 Triq, 88 Le˙˙ataberqa, 93 Garr, 94 u 95 Lumija, 96 Roti, 98 Fdata, 100 u 101 Nutriment, 105 Sema, 108 Nasba, 109 Eremit, 110 Wassal, 111 IΩola, 112 Turisti, 113 Sovran, 114 Paragun.

281 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin

1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 42 43 46 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79

Pranzu g˙ani fuq biçça banketta (7) Da˙al xi mkien bil-forza (6) Miktub ittra ittra (7) Nofs patrimonju ssibu fil-kunvent? (5) Kontra qassar (6) Raheb maqtug˙ g˙alih wa˙du (6) I©orru fuqu tag˙bijiet tqal (5) Dak li jikkmanda (4) La Tosca, pereΩempju, jew Aida (4) Tabil˙aqq fih boqqa…! (5) Biçça pistola li jilbisha s-saçerdot f’g˙onqu? (5) Qtar ta’ mas-seb˙ (4) u 30 Frotta iebsa li jikluha l-bhejjem (6) Dan ir-ra©el tat-tuba? (4) GΩira Taljana mhix wisq ’il bog˙od minna (12) Tfal Ωg˙ar ˙afna (4) Ming˙ajr biçça blanzun? (3) Biçça qieg˙a nofs is-sittin? (3) u 45 Dawn g˙andhom l-og˙la grad mill-fizzjali u jikkmandaw ri©ment (9) u 47 Dejr tal-patrijiet jew tas-sorijiet (9) Tarah mal-art wara x-xita (4) u 54 Dawn igergru g˙ax bil-©u˙? (6) Mhijiex kwadra (5) Twerwir u tkexkix kbir (6) F’diskors b˙al dan tirrepeti s-sillabi (6) Bil-©u˙ jew bl-…? (5) IΩ-Ωibe© li j˙allu l-mog˙oΩ (5) Big Ben issibu fiha (6) Kull min ibati bla ˙tija (6) Ifu˙ biex tin˙asel bih (5) u 73 Jag˙millek il-libsa (6) Aktar nikluh mil-landi milli mill-ba˙ar (4) Ìwejjed u kwiet (4) Konna nuΩawhom qabel iç-çenteΩmi

(5) 80 Fera lil xi ˙add (5) 82 Biljett tal-lottu b’Ωew© numri (4) 84 Óaffef, g˙adek fid-disa’ tar©a! (3) 85 Id-dinja nfisha (3) 87 L-orizzont bejn sema u…(4) 88 Sparar qawwi ma jiqafx (12) 93 Ta˙sel kollox fih fil-kçina (4) 94 u 95 Iperpru f’xi parata jew mar-ri˙ (6) 96 In˙allew (4) 98 Safa ferut (5) 100 Bejn ilbiera˙ u g˙ada (5) 101 G˙addejjin il-˙in kollu bil-… ta’ fondi (4) 105 Dan ir-ra©el tal-fossa? (4) 108 Ming˙ajru ma tag˙milx ilbies (5) 109 Mhuwiex lemin (6) 110 FamuΩa biex tissuttaha (6) 111 F’idejn is-saçerdot issir divina (5) 112 Imwarrab fil-©enb (7) 113 Ìardina jew ©nien Ωg˙ir (6) 114 Din il-˙merija tajba g˙al mal-kafè? (7) Weqfin 2 Xog˙lu li jo˙loq karattru ie˙or (5) 3 u 4 Grupp ta’ ˙ames kantanti jew daqqaqa (8) 6 Kollox bil-g˙aqal u bil-prudenza (5) 7 Kieku…xi jkun ©ara?! (5) 9 u 10 Barmil bil-g˙atu (8) 11 Mhumiex annimali (5) 12 Mhux b’kumbinazzjoni (7) 13 Fanatiku g˙al xi ˙a©a (7) 16 Fjura tfu˙ ta’ bosta lwien (5) 18 Ismag˙na nitolbuk…! (5) 22 Jibla’ kollox u ba˙nan (5) 24 u 26 Kull min huwa lawreat fil-li©i jew fil-mediçina (6) 27 Mhuwiex img˙awwe© (5)

32 Ikla Ωg˙ira (6) 33 u 34 Drapp li jitqieg˙ed ta˙t is-sarg fuq dahar iΩ-Ωiemel (7) 35 Dan wie˙ed b˙al Wenzu Mintoff (6) 36 Mag˙dud b’veru (6) 37 Nofs innumrat mimli muΩika? (4) 38 Waqa’ fil-karti tal-log˙ob? (3) 40 Jiddefendik fil-qorti (6) 44 Taqbila fil-˙oss ta’ sillaba (4) 48 L-eqreb vulkan tag˙na (4) 49 Taqtig˙a kbira ˙afna (8) 51 Qbil sabi˙ tan-noti fil-muΩika (8) 52 AbbuΩ sesswali (6) 55 Mo˙˙u hemm (6) 57 Dan çentupied jew bug˙arwien (4) 59 Ta lura biçça raddiena? (4) 61 Xejn mhuwa ˙elu (4) 63 Ûamma tal-pont f’xi argument (4) 65 Da˙˙al wara xulxin (6) 66 Mhuwiex kiesa˙ (4) 68 Xi ˙a©a tal-qedem (6) 69 MiΩbla jew post ma˙mu© (6) 70 u 71 Naturalment dawn ja˙dmu fi stamperija (10) 74 Mid-… g˙ad-dawl (4) 76 R li kultant tintilef (4) 78 Wa˙da mis-snien (5) 79 u 81 G˙alaq bil-herra (6) 82 Din lasta maqsuma li ssir mapep (5) 83 Mitluqa minn tulha tistrie˙ (7) 86 G˙amlu gowl (7) 89 Barra minn hekk (5) 90 u 91 Dan biex jimtela bl-ilma (6) 92 Di©à nqdew bih (5) 97 Vojt jew battal f’nofs bjankerija (5) 99 u 100 PajjiΩ mimli vjolenza (10) 102 Xejn mhuwa gawdut (5) 103 u 104 Ma deherx iΩjed (8) 106 u 107 Xi espressjoni li tidher kontradittorja (8)

2 Çirku, 3 u 4 Kontessa, 6 u 7 Kummidjant, 9 u 10 Fitta©ni, 11 Tifel, 12 Ammetta, 13 Taljani, 16 Leone, 18 Ejjew, 22 Boçça, 24 u 26 Satira, 27 Frott, 32 Ra©uni, 33 Ûar, 34 Jaqq, 35 Faddal, 36 Balzan, 37 u 38 Ûummara, 40 BΩallu, 44 Fitt, 48 Umdu, 49 Newtrali, 51 Alleanza, 52 Idjota, 55 Salini, 57 Tarf, 59 BaΩi, 61 Vjal, 63 Zero, 65 Laskri, 66 Abel, 68 Abdika, 69 Gerbeb, 70 Ìudo, 71 Bestja, 74 M˙u˙, 76 Skur, 78 AbbuΩ, 79 u 81 Balala, 82 Mnejn, 83 Stering, 86 Trattat, 89 Eddie, 90 Óut, 91 Eku, 92 Qares, 97 Tosku, 99 u 100 Astronawta, 102 Esopu, 103 u 104 Kabinett, 106 u 107 Albanija.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem

Indirizz

Tel No: Rebbie˙ ta’ €25: ETHAN DEBONO 88, Triq Ponsonby, Il-Mosta, MST 4033

Log˙ob

22.09.2013

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 017 032 129 189 273 280 364 448 470 550 559 566 590 676 744 887

B’4 numri 0373 1038 1096 1748 2390 2646 3058 3135 3372 3498 3602 3648 4047 4253 4607 4835 5484 5554 5760 5851 5932 6089 6307 6335 6945 7080 7211 7655 7898 8391 8396 8410

8799 8837 9442 9547 9774 9784

B’5 numri

B’6 numri

11419 19882 20374 20426 22125 23741 27399 30088 34435 45877 49350 49713 53107 54356 63035 65348 75855 78360 88351 88783 90102 90389

235931 243485 455274 749054

Bi 8 numri 05962358 25238481 31418639 99017816

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙a: JOANNE GATT, Casa Felicità, Misra˙ il-Fidwa, l-Imqabba

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ ID Card................................................ Tel. .......................................................................

AvviΩi

22.09.2013

PROPRJETÀ QAWRA: Appartament ˙dejn il-knisja tal-Qawra. Kbir ˙afna. Fih entratura, salott bil-gallarija, kçina, shower , kamra tal-banju, Ωew© kmamar tas-sodda u o˙ra kbira bil-gallarija. Çempel lis-sid fuq 7905 0999

ÓAL TARXIEN: Blokka kbira

ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement, maisonette, Ωew© appartam e n t i u penthouse. B i l komun u l-lift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 9982 6927.

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull

Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

SAN PAWL IL-BAÓAR: Appartament f’xifer il-ba˙ar. Bejn il-Veccia u l-Baracudas ASC. Veduti mill-isba˙ talbajja tax-Xemxija u l-GΩejjer ta’ San Pawl. It-tielet sular bil-lift. 3 kmamar tas-sodda, eçç. Çempel lil Ian fuq 7945 2887

VALLETTA: Óanut li jinsab f’14, Old Theatre Street. Jikkonsisti f’kamra ta’ 23 metru kwadru, store Ωg˙ir u toilet. Il-permess hu Class 4 u jista’ jitla’ g˙al klassi differenti. Ming˙ajr çens u lest minn kollox g˙all-investiment. Prezz tajjeb ˙afna ta’ €75,000. Çempel lis-sid fuq 7909 4499

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI XAGÓJRA: Garaxx livell mattriq, joqog˙du 3 karozzi, €2.60 kuljum. Çemplu fuq 7947 3621

ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Garaxx u QORMI: Óanut jew uffiçju. Scaffolder twil sa 3 sulari bit-tavluni b’kollox, çimi talpont b’kundizzjoni tajba. Jigger © d i d f j a m a n t . R o t i racer u mountain bikes . Mixer tad-dawl f’kundizzjoni tajba. Çemplu g˙al aktar informazzjoni fuq 9946 7500, 2746 4394

KAROZZI GÓALL-BEJGÓ

PARTS TAL-KAROZZI

Mercedes E Class, magna 270 diΩil tas-sena 2004. Semi automatic , 4 bibien, fiha 70,000 mil, impurtata millFull extras . Ingilterra. Mercedes Benz Saloon tal1987. IΩ-Ωew© karozzi huma f’kundizzjoni tajba u miΩmuma fil-garaxx. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 9961 5083 jew 2746 1496

Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar, G˙awdex. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2155 6674, 9947 5746 jew 9928 8699

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Ûew© inkwatri kbar taçÇiniΩi. Twal tliet piedi u wisg˙in pied. Prezz tat-tnejn 60€. Çemplu fuq 9900 0453, 2169 7066 jew 9926 3632.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Se lezz joni kbira ta’ arlo©©i tal-idejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ tal-marka Pierre Car din. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙d mu kemm bil˙abel u bil-bat terija, bi prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tis wi ja bil-ga ran zija – 110 Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mos ta. Çempel fuq 2141 7235 jew 9982 5389.

Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew inkella 9982 4139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel ghal aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Wallunit ta’ 12-il pied fi tliet biççiet ta’ 4 piedi l-wa˙da, tal-kewba. Tajba b˙ala librerija. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 2148 6683. Washing machine twin tab tad-ditta Binateh, uΩata tliet darbiet biss. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 2165 1274 jew 7965 0396. Pjanu fuq il˙adid, g˙andu bΩonn tuning, €500. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 2763 4001 jew 9811 3588 AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2144 6839 jew 9947 4505. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

PRIVAT IngliΩ, Taljan, FrançiΩ fl-Olevel, A-level, Intermediate u Conversation. TELT Mont bd Mr. C. g˙all- beginers . Dowling (Qual. Tech.) Çempel fuq 9928 3974 u 2133 5032. Dati huma: 15, 22, 29 ta’ Settembru u 5 ta’ Ottubru.

TAGÓLIM TAS-SEWQAN Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ikoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur issit www.tewmi.com jew çempel fuq 9942 2422

SERVIZZI WP Ltd toffri bejg˙ lill-kuntratturi u suppliers ta’ waterproofing membrane u liquid membrane bi prezzijiet ir˙as ˙afna u prodott tajjeb. Toffri wkoll xog˙ol ta’ membrane g˙al fuq il-bjut. Çemplu fuq 9944 5527 jew 7981 2784. Email: williamm@go.net.mt

DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich – dar g˙allanzjani b’atmosfera familjari fil-Fgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazz-joni fuq 2166 6142 jew 7966 6142 email lil jew ibg˙at robinich@go.net.mt

GÓEJBIEN TA’ DGÓAJSA Dg˙ajsa Albatross 565 host g˙ebet nhar id-9 ta’ Settembru minn Marsaskala. Min g˙andu xi informazzjoni huwa mitlub jikuntattjani fuq in-numru 9986 1443

AvviΩi

22.09.2013

DIVERTIMENT

MUSIC LINK

Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, irRabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties . Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu , pasta, pizza, grills u light snacks. Çempel biex tirriserva post fuq 2145 4858, 2145 4908 jew 7945 4908.

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys , B’Kara. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2148 2796.

um shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u nnar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas iss˙ana fis-sajf u l-kes˙a fixxitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd, A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel fuq 2122 6320, 2122 7196 jew 9989 1800. Email : horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOG Ó OL ZJONIJIET

DAR GÓALL-ANZJANI Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel sabiex ting˙ata aktar dettalji fuq dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908.

TBATTIL TA’ FOSOS G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu kameras, tindif ta’ kanali tax-xita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps, çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2165 1029, 9942 1954 jew inkella fuq 9949 9714.

T A’

ALT ER AZ-

G˙al kull xog˙ol ta’ alterazzjonijiet fuq bini ©did u antik, ftu˙ ta’ bibien, bdil ta’ soqfa, kisi u tibjid u bdil tat-travi tal˙adid. Çempel lil Pawlu fuq 9917 1817.

XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil

Jason biex tikseb aktar informazzjoni fuq 2143 2352 jew 9947 7167

XOGÓOL TA’ TISWIJIET Nag˙mlu xog˙ol ta’ tiswijiet ta’ flushings u fuq viti talilma. Fil-lokal ta’ Óal Luqa. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7927 3732.

XOGÓOL TA’ KISI, MADUM U ALUMINIUM G˙al kull tip ta’ xog˙ol ta’ kisi bil-©ibs, frakass u graffiato fuq il-fil, tibjid, tik˙il, ftu˙ ta’ bibien u twieqi, gypsum boards, suffetti, partitions, coving u bulkheads. Xog˙ol fuq aluminium b˙al twieqi, bibien, po©©amani u nets. Nag˙mel ukoll tqeg˙id ta’ madum tal-art u tal-˙ajt kif ukoll kmamar tal-banju. G˙al stima b’xejn çempel fuq 7996 0934 jew 7735 4586

DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq

faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i l-proprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn fuq 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m

ÛFIN Korsijiet tal-ballroom dancing u line sequence dancing . G˙axar lezzjonijiet ta’ 90 minuta kull wa˙da. Prezz ta’ €25. Jibdew minn Ottubru. Çempel lil Joe u Melita fuq 7961 8862 jew 2761 8862

WATERPROOF MEMBRANE KISI TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 2180 5811.

WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rub be rised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840. jew id˙ol fis-sit elettroniku: www.wpMalta.com

INVESTIGAZZJONI PRIVATA XOGÓOL TA’ ALUMINIUM Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com

Vin Aluminium. Nag˙mlu bibien, twieqi, insect screens, eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 2189 8999 jew 9946 5666.

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol ta’ alumini-

Kupun AvviΩi Klassifikati IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

– €3.50

– €14

– €30

– €56

– €93

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun. ÓMR 1717

Almanakk

22.09.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 26 °c L-INQAS TEMPERATURA: 21 °c UV INDEX: 6 TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab b’xi ˙albiet tax-xita iΩolati li jistg˙u jkunu bir-rag˙ad

25°C

27°C

18°C

19°C

18°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba minbarra fix-xita

Il-Ìimg˙a

Il-Óamis

Is-Sibt

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Grigal li jsir milLvant BAÓAR: Óafif li jsir ˙afif g˙al moderat IMBATT: Ftit li xejn lokalment baxx mill-Majjistral TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 26°c

27°C

26°C

19°C

20°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd Car Free Day fil-Kalkara

Vilhena Pharmacy, 3, Triq Sant’Anna, il-Furjana Cosmed Pharmacy, Soccors, Triq Villambrosa, il-Óamrun Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Óal Qormi St Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied, Birkirkara D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens, il-GΩira Balluta Pharmacy, 30, Triq il-Kbira, San Ìiljan Harley Pharmacy, 1,Triq Nathalie Poutiatin Tabone, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali, Ó’Attard Sg˙ajtar Pharmacy, Triq is-Sag˙jtar, il-Mosta Qawra Pharmacy, Earl’s Court/1,Triq l-Im˙ar, il-Qawra Brown’s Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al Ìdid Kalkara Pharmacy, 8, Misra˙ l-Arçisqof Gozni, il-Kalkara Bellavista Pharmacy, 88 Triq il-Hortan, Marsaskala Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabi˙a, BirΩebbu©a Kristianne Pharmacy, Triq iç-Çavi, l-Imqabba Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, is-Si©©iewi. Nigret Pharmacy, Triq iΩ-Ûahar, ir-Rabat, Malta

Illum ser ikun hemm attivitajiet g˙at-tfal, log˙ob tradizjonali Malti, attivitajiet abbinati mat-tema, u ‘clean up the area’ mit-tfal tal-lokal. Esebizzjonijiet ta’ arti, krafts, u bini ta’ dg˙ajjes. Ser ikun mag˙luq l-aççess g˙al Pjazza Ariçisqof Gonzi fil-˙in tal-attività It-toroq li ser ikunu mag˙luqa huma: 1. Triq il-Kapuccini minn fejn il-Museum, 2. Triq ix-Xatt minn fejn il-kaΩin tal-Partit Laburista, 3. Triq ir-Rinella minn fejn il-kaΩin tal-G˙aqda Circolo San Giuseppe, Soçjetà Filarmonika Sagra Familja, 4. Triq Marina minn fejn Sqaq Marina Nru 2. Ta˙dita Pubblika Is-Soçjetà Storika ta’ Malta tistieden il-pubbliku jattendi g˙al ta˙dita pubblika bit-tema ‘Urban planning in Malta: Its historical development and influence today’. Il-kelliem ser ikun Dr Antoine Zammit, Lettur fl-Università ta’ Malta. It-ta˙dita ser tixtarr l-iΩvilupp tal-idea ta’ ppjanar urban f’Malta mal-medda taΩΩmien, b’mod partikolari minn wara l-Indipendenza ’l hawn. Itta˙dita tkun bl-IngliΩ, nhar it-Tlieta 24 ta’ Settembru fis-6.30pm ©ewwa Palazzo Santa Sophia, l-Imdina. D˙ul b’xejn u wara ikun hemm bibita.

G˙awdex Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdex St John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza, ix-Xewkija, G˙awdex

Car Wash

Lottu

39 18 27 61 49 85

Super 5

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

G˙al darba o˙ra Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-Gi.Fra. Kapuççini qed jie˙du linizjattiva li jtellg˙u attività, din id-darba b’risq Qalb it-Tfal (https://www.facebook.com/SoundsOfInnocence). Fid-29 ta’ Settembru ©ewwa l-grawnds tal-Kapuççini se jkun hemm Car Wash u Hairdressing Marathon bejn 8am-4pm. In˙e©©ukom tattendu g˙al din l-attività u t˙ajru lil ˙addiehor jattendi u jg˙in ukoll! Min jixtieq jati donazzjoni diretta lil Qalb it-Tfal jista’ jag˙mel dan fil-kont: 40021697203. Mela nistennewkom il-Óadd 29 ta’ Settembru. 50 Sena Anniversarju

23.09.2004 – L-Urugan Jeanne tolqot Haiti. Kien irrapurtat li minn tal-inqas 1,070 persuna mietu min˙abba l-ilmijiet

28.09.1968 – Jitwieled is-sewwieq FinlandiΩ tal-Formola 1, Mika Häkkinen

23.09.1969 – Jinkalja l-vapur Grieg Angel Gabriel f’Wied il-G˙ajn 25.09.1975 – Ji©i mwaqqaf il-Mid Med Bank, li llum huwa l-HSBC

Porsche Club Malta qed jorganizza avveniment straodinarju biex jiççelebra l-50 anniversarju tal-Porsche 911. Fit-12 ta’ Ottubru 2013 il-klabb ser jorganizza Concours d’Elegance g˙all-mudelli kollha tal-Porsche. Dan se jsir filValletta Waterfront fejn wara se jkun hemm parata b’dawn ilkarozzi madwar Malta li tispiçça f’San Ìiljan. Wara din il-parata se ssir ikla ta’ çelebrazzjoni fir-Radisson Blu Resort, San Ìiljan, fejn fiha jing˙ataw it-trofej tal-Concours d’Elegance. Din l-attività hija miftu˙a g˙al dawk kollha li g˙andhom Porsche, sew jekk huma membri tal-klabb u sew jekk mhumiex. Applikazzjonijiet jew aktar informazzjoni fuq din l-attività email lil jistg˙u jinkisbu billi tintbag˙at administrator@porscheclubmt.com jew billi ççemplu 9947 0183.

Sports

22.09.2013

tennis

tennisti ÛgÓaÛagÓ imorru taJJeb fl-ingilterra Seba’ tennisti Ωg˙aΩag˙ Maltin g˙adhom kif irritornaw Malta mill-Ingilterra wara li ˙adu sehem fir-raba’ Lawn Tennis Association Rating Tournament flIngilterra. Il-plejers ˙adu sehem f’Ωew© turnaments: lEdgbaston Archery u Edgbaston Priory. Din issena l-kontin©ent kien fih Ωew©t ibniet u ˙ames subien ta’ etajiet bejn it-13 u t-18-il sena. IΩ-Ωew© turnaments saru f’Birmingham lIngilterra. It-tim lag˙ab tajjeb ferm u kiseb riΩultati sodisfaçenti f’kull grupp, skont l-età li ˙a sehem fih, bil-plejers kollha jaslu sal-finali tal-gruppi tag˙hom. L-aqwa suççess kisbu Raphael Sammut li reba˙ il-grupp ta’ ta˙t is-16-il sena meta g˙eleb fil-finali lill-plejer IngliΩ Luke Hammond li qieg˙ed f-poΩizzjoni og˙la minnu. Fil-grupp tas-subien doppji ta’ ta˙t l-14-il sena, Ben Farrugia u Luke Wilkinson urew potenzjal g˙all-futur meta tilfu l-finali bi ftit. F’tal-bniet, Katrina Sammut u Lexi Cassar lag˙bu tajjeb ukoll, b’Sammut titla’ fil-finali kemm fil-grupp ta’ ta˙t l-14-il sena kif ukoll f’dak ta’ ta˙t is-16-il sena, li sfortunatament tilfithom it-tnejn. Cassar, min-na˙a tag˙ha, kienet qed tipparteçipa g˙allewwel darba fil-grupp ta’ ta˙t it-18-il sena u telg˙et ukoll fil-finali, iΩda tilfet. RiΩultati o˙ra ta’ min wie˙ed jinnota kienu fejn Zach Ciappara u Robert Montanaro Gauci spiççaw filfinali ta’ ta˙t is-16-il sena u ta’ ta˙t it-18-il sena, fejn tilfu wkoll. Il-kowç tat-tim Robert Tarpey wera li kien kuntent bil-wirja tat-tim li bejniethom lag˙bu aktar minn 120 log˙ba. Huwa qal: “IrriΩultati tat-tim ©enerali kienu tajbin ˙afna imma l-aktar importanti li dawn il-plejers Ωg˙aΩag˙ kisbu esperjenza

futbol fil-libJa

JiftaÓ l-istaÌun Il-Federazzjoni tal-Futbol Libjan ˙abbret li wara li kien pospost il-ftu˙ tal-ista©un 2013/14, issa ©ie deçiΩ li jibda nhar il-Ìimg˙a 27 ta’ Settembru. Kollox jibqa’ kif kien ippjanat b’16-il tim maqsuma f’Ωew© gruppi ta’ tmien timijiet kull grupp. It-timijiet kollha se jkunu fl-azzjoni bejn is-27 u t-30 ta’ Settembru g˙all-ewwel ˙ar©a tag˙hom tal-ista©un u l-ewwel partita kompetittiva fil-kampjonat domestiku g˙al aktar minn 30 xahar. Il-log˙ob kollu g˙andu jsir bil-bibien mag˙luqa min˙abba ra©unijiet ta’ sigurtà.

valida f’log˙biet kompetittivi kontra ftit mill-aqwa tennisti Ωg˙aΩag˙ IngliΩi,” Robert Tarpey Ωid jg˙id li ˙a gost ˙afna jivvja©©a ma’ dan it-tim li kien denju li jirrappreΩenta lil Malta kemm fl-impenn tieg˙u fil-log˙ba tat-tennis kif ukoll fl-im©ieba tieg˙u filcourts, li kienet eΩemplari. Il-President tal-Malta Tennis Federation, Dr David Farrugia Sacco, qal li l-MTF hija kommessa li tag˙ti kemm jista’ jkun esperjenzi internazzjonali lit-talent lokali. Dan il-vja©© flIngilterra ta lill-plejers lopportunità li jilag˙bu ˙afna aktar log˙ob minn turnaments o˙ra, li hija ta’ benefiççju kbir, u dak li l-aktar g˙andhom bΩonn dawn ittennisti Ωg˙aΩag˙.

Mix-xellug g˙all-lemin: Rob Tarpey, il-kowç; Luke Wilkinson; Lexi Cassar; Katrina Sammut; Ben Farrugia; Zach Ciappara; Robert Montanaro Gauci; Rapael Sammut

Sports

22.09.2013

atletIKa

BOlt jgÓId lI jIsta’ jKOmplI sal-2017

Il-ÌamajKan UsaIn BOlt se jIBqa’ jIÌrI sal-2017 ?

Ir-rebbie˙ Olimpiku g˙al sitt darbiet, Usain Bolt, dejjem qal li kien se jirtira fl-2016 wara lOlimpjadi ta’ Rio de Janeiro. IΩda din il-©img˙a huwa qal li g˙alkemm li huwa dejjem ried jirtira wara Rio fl-2016, lammiraturi tieg˙u qed jitolbuh idum sena o˙ra. Issa anke lisponsors tieg˙u jidher li qed jaqblu. G˙alhekk Bolt issa qed jg˙id li g˙andu mnejn ji©ri g˙al sena o˙ra. Il-kowç tieg˙u qal li dan huwa possibbli. Bolt, li g˙andu 27 sena, qal li huwa possibbli li huwa jbaxxi r-rekords li g˙andu ta’ 9.58 sekondi fil-100 metru u 19.19 fil-200 metru. Dawn irrekords ilhom di©à erba’ snin. Bolt qal li l-ista©un li g˙adda

huwa beda bil-mod u mbag˙ad we©©a’. Huwa jis˙aq li aktar ma tikber aktar issibha diffiçli biex tirkupra meta twe©©a’. Huwa qal li ssena d-die˙la huwa jrid jie˙u sehem fil-Log˙ob talCommonwealth li se jsir fi Glasgow l-Iskozja. Huwa jg˙id li din il-parteçipazzjoni g˙ad irid jiddiskutiha malkowç g˙ax dejjem jag˙mel kif jg˙idlu hu. Jekk jie˙u sehem fl-Iskozja probabbli li ma ji©rix iΩ-Ωew© tlielaq imma dik tal200 metru biss. G˙ad iridu jiddeçiedu. Ta’ min wie˙ed isemmi hawn li l-Ìamajkan g˙adu qatt s’issa ma reba˙ midalja fil-Log˙ob talCommonwealth.

Bolt sar mag˙ruf l-ewwel darba meta fl-Olimpjadi tal2008 f’Beijing iç-Cina; huwa reba˙ deheb fil-100 metru, il200 metru u r-relay tal-4x100 metri . Imbag˙ad re©a’ g˙a©©eb id-dinja sportiva flLondra erba’ snin wara meta rrepeta dan is-suççess. Issa qed jispera li jirrepeti dan flOlimpjadi li jmiss fl-2016 f’Rio l-BraΩil u b’hekk ikun Ωgur li jakkwista l-istatus ta’ le©©endarju. Usain Bolt jidher li g˙adu jtella’ u jniΩΩel jekk hux se jirtira fl-2016 wara Rio jew joqg˙odx sena o˙ra u jirtira wara l-kampjonati tad-dinja talatletika li g˙andhom isiru flLondra fl-2017.

taZZa tad-dInja 2022

Il-KOI jIstenna taÓdItIet mal-FIFa Il-Kumitat Olimpiku Internazzjonali (KOI) qed jistenna li l-FIFA tikkonsulta mieg˙u jekk dawn jikkunsidraw li jçaqalqu t-Tazza tadDinja tal-2022 mis-sajf g˙axxitwa g˙ax dawn g˙andhom mnejn ja˙btu mal-Olimpjadi tax-Xitwa. L-Olimpjadi tax-Xitwa tal-2022 isiru f’Jannar u Frar iΩda l-FIFA jista’ qed tikkonsidra li ddawwar it-Tazza tad-Dinja

g˙al dawn ix-xhur min˙abba ss˙ana qawwija fis-sajf fil-Qatar. Kelliem g˙al KOI qal li huma kunfidenti li l-FIFA tiddiskuti ddati mag˙hom biex ikun hemm koordinament u jkun evitat effett ˙aΩin fuq lOlimpjadi tax-Xitwa. It-temperatura fil-Qatar fixxhur tas-sajf tista’ til˙aq il-50 grad u l-UEFA ddeçidiet li taqbel li t-Tazza tad-Dinja tintlag˙ab fix-xitwa. IΩda l-

UEFA aktar taqbel li t-Tazza tad-Dinja 2022 tintlag˙ab f’Jannar milli f’Novembru jew Diçembru biex tevita li ta˙bat maç-Champions League. Il-FIFA hi mistennija li taqbel fil-prinçipju li tibdel iΩ-Ωmien meta tintlag˙ab it-Tazza tadDinja f’laqg˙a fi Zurich fit-3 u l4 ta’ Ottubru li ©ej, minkejja li xi pajjiΩi huma kontra li jinbidel iΩ-Ωmien min˙abba li jit˙arbtilhom il-kampjonat tag˙hom.

YEARS

www.peugeot.com.mt

WARRANTY

LIMITED EDITION 208 BLANCHE

€13,600 CO2 99g Road Licence €100

5-Door, Alloy Wheels 5-Door, Wheels,, F Fog og Lamps Lamps,, SMEG Touch Touch Scr Screen, een, R Rear ear P Parking arking Aid, Electric Side Mirr Mirrors, ors, R Remote emote ccentral entral locking, Bluet Bluetooth, ooth, WIP Sound Tuner Tuner MP3-USB player, player, Air C Conditioning onditioning & much mor more. e. Terms T erms & cconditions onditions apply.

P PEUGEOT EUGEOT 208 208 BLANCHE BL ANCHE Join P Peugeot eugeot Malta on F Facebook: acebook: www www.facebook.com/peugeotmalta .facebook .com/peugeotmalta

Michael Att Attard ard Lt Ltd. d. – National R Road, oad, Blat Blata a ll-Bajda -Bajda – T: 2248 3140 – M: 79 406 607 – E: sales@michaelatt sales@michaelattard.com ard.com

Sports

22.09.2013

IL-BUNDESLIGA

B.LEVERKUSEN U B.MUNICH JIRBÓU BARRA MINN DARHOM Wara li f’nofs din il-©img˙a, f’Old T r a f f ord, Bayer L e v e r k u s e n dabbru doçça kies˙a wara li tilfu fl-ewwel partita mill-faΩi tal-gruppi taç-Champions League kontra Manchester United, bl-iskor ta’ 4-2, irritornaw g˙ar-reb˙ f i l - k a m p j o n a t domestiku. Barra minn darhom, g˙elbu lil Mainz bl-iskor ta’ 4-1. Flewwel taqsima, Leverkusen k i e n u d i © à skurjaw tliet gowls. Wara dsatax-il minuta l o g ˙ o b , K r u se po©©a lil Leverkusen fil-vanta©©. Fit-38 minuta, Bender g˙amilhom tnejn u Kruse re©a’ niΩΩel ismu fuq il-lista tal-iskorers f t i t q a b e l m a ntemmet lewwel taqsima. Erbatax-il m i n u t a m i l l - bidu tat-tieni taqsima Kiessling issi©illa rreb˙a. Mainz skurjaw il-gowl t a l - b a n d i e r a tmien minuti mit-tmiem permezz ta’ Malli.

G˙al Mainz din kienet ittielet telfa konsekuttiva filkampjonat ÌermaniΩ. Bayern Munich g˙elbu lil Schalke b’reb˙a konvinçenti ta’ 4-0. L-ewwel gowl wasal wara 21 minuta log˙ob minn Schweinsteiger. Minuta wara, permezz ta’ Mandzukic, g˙amluhom tnejn. Fit-tieni taqsima, Bayern Munich komplew fejn ˙allew u kwarta mit-tmiem, Ribery g˙amilhom tlieta u g˙axar minuti wara Pizrro ssi©illa rreb˙a fuq Schalke. Borussia Dortmund temmew il-bidu perfett li kellhom f’dan l-ista©un wara li ©ew miΩmuma f’parita ta’ 1-1 minn Nurnberg. Dawn tala˙˙ar kienu viçin sew li jiksbu t-tliet punti. Marcel Schmelzer po©©a lil Dortmund fil-vanta©© wara 37 minuta log˙ob wara free

kick sabi˙. Nilsson ©ab iddraw sitt minuti mill-bidu tattieni taqsima. Il-kowç ta’ Dortmund Jurgen Klopp serra˙ diversi plejers importanti però seta’ patta qares g˙al dan wara fl-a˙˙ar minuta, Sokratis Papastathopoulos, kien viçin li jisraq il-punt minn ta˙t ˙alq is-sofor. Wara tliet telfiet konsekuttivi, Werder Bremen irritornaw g˙ar-reb˙ wara li barra minn darhom g˙elbu lil Hamburg bl-iskor ta’ 2-0. IΩΩew© gowls waslu minn Petersen fit-32 u 4 minuti fuq il-˙in regolari tat-tieni taqsima rispettivament. Hannover g˙elbu lil Augsburg bl-iskor ta’ 2-1. Ittliet gowls waslu fit-tieni taqsima. Augsburg kienu lewwel li fet˙u l-iskor wara li Paul Verhaegh, fil-51 minuta log˙oba, ma falliex minn

RIÛULTATI Hamburger v W Bremen Hannover v Augsburg Mainz 05 v Bayer L Nurnberg v Borussia D Wolfsburg v Hoffenheim Schalke 04 v Bayern M

0 2 1 1 2 0

2 1 4 1 1 4

FIXTURES g˙al-lum Freiburg v Hertha Berlin Stuttgart v E Frankfurt

15.30 17.30

KLASSIFIKA BUNDESLIGA

˙dax-il metru. Artur Sobiech, disa’ minuti wara, kiseb ilgowl tad-draw. Wara li kien jidher li Ω-Ωew© timijiet se jo˙or©u b’punt kull wie˙ed, minuta mit-tmiem, Hannover ing˙ataw penalty u Huszti ma fa l l i e x m i n n ˙ d a x - i l metru.

Borussia D Bayern Munich Bayer L Hannover 96 Borussia M Wolfsburg Mainz 05 Augsburg Werder Bremen Hoffenheim Hertha Berlin Schalke 04 VfB Stuttgart E Frankfurt Nurnberg Hamburger SV Freiburg Braunschweig

L 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 5 6 5 5 6 6 5 6

R 5 5 5 4 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 0 1 0 0

D 1 1 0 0 0 0 0 0 0 2 1 1 0 0 4 1 2 1

T 0 0 1 2 3 3 3 3 3 2 2 3 3 3 2 4 3 5

F 16 13 15 10 15 9 9 6 5 15 9 7 10 7 6 10 7 3

K 5 2 7 8 11 8 12 9 8 15 6 13 8 9 9 17 11 14

P 16 16 15 12 9 9 9 9 9 8 7 7 6 6 4 4 2 1

SERIE A

FORMULA 1

VETTEL JIBDA FIL-POLE POSITION F’SINGAPORE Is-sewwieq ta’ Red Bull Sebastian Vettel kiseb l-aqwa ˙in fil-provi uffiçjali biex se jibda fl-ewwel poΩizzjoni fil-Grand Prix ta’ Singapore. Vettel iddomina l-˙inijiet tal-provi tul tmiem il-©img˙a kollha. Fit-tieni ©oΩizzjoni se jkun qed jibda s-sewwieq ta’ Mercedes Nico Rosberg. Kulma fired liΩ-Ωew© sewwieqa kienu biss 0.091 ta’ sekonda. L-isfidant ta’ Vettel g˙al dan l-

ist©un, ji©ifieri is-sewwieq talFerrari Fernando Alonso, kellu jikkuntenta bis-seba’ poΩizzjoni. Is-sewwieq ta’ Lotus Romain Grosjean se jitlaq mit-tielet poΩizzjoni, qabel is-sewwieq ta’ Red Bull Mark Webber u s-sewwieq talMercedes, Lewis Hamilton. Issewwieq l-ie˙or ta’ Lotus, Kimi Raikkonen se jkun qed jibda mit-13il poΩizzjoni wara li spiçça barra fittieni parti tal-kwalifikazzjoni.

CAGLIARI U SAMPDORIA ... TMIEM DRAMMATIKU Ilbiera˙ Cagliari ©ew miΩmuma f’parita kontra Sampdoria. F’din ilpartita b’kollox ©ew skurjati 4 gowls, tnejn fuq kull na˙a. Flewwel taqsima, Cagliari da˙lu jistrie˙u b’vanta©© minimu wara li fis-26 minuta log˙ob, Edkal sab ixxibka. Fit-tieni taqsima, fl-a˙˙ar minuta fil-˙in regolari, ©ew skurjati b’kollox tliet gowls. Gabbiadini skurja l-gowl tad-draw, però ftit tassekondi wara Cagliari marru filvanta©© permezz ta’ Conti. Dan ilvanta©© ma tantx gawdewh meta Sampdoria, permezz ta’ Silvestri salva punt g˙al Sampdoria. Min-na˙a tag˙hom, Chievo g˙elbu lil Udinese bl-iskor ta’ 2-1. Wara Ωew© minuti log˙ob Matos Maico po©©a lil Udinese fil-vanta©©. Però g˙axar minuti wara, Pellisier ©ab il-gowl tad-draw. Luca Rigoni, ˙ames minuti mit-tmiem tal-ewwel taqsima, po©©a lil Chievo fuq quddiem.

RIÛULTATI Cagliari v Sampdoria Chievo V Udinese Genoa v Livorno

2-2 2-1 Tard

FIXTURES g˙al-lum Sassuolo v Inter Atalanta v Fiorentina Bologna v Torino Catania v Parma Juventus v Verona Roma v Lazio Milan v Napoli

12.30 15.00 15.00 15.00 15.00 15.00 20.45

KLASSIFIKA SERIE A SSC Napoli Roma Inter Fiorentina Juventus Livorno Lazio Hellas Verona Cagliari AC Milan Udinese Torino ChievoVerona Atalanta Genoa Bologna Sampdoria Parma Catania Sassuolo

L 3 3 3 3 3 3 3 3 4 3 4 3 4 3 3 3 4 3 3 3

R 3 3 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0

D 0 0 1 1 1 0 0 0 2 1 1 1 1 0 0 2 2 1 0 0

T 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 2 1 2 2 2 1 2 2 3 3

F 9 8 6 8 6 6 6 4 6 6 6 4 4 3 5 3 4 2 1 1

K 2 1 1 4 2 3 5 4 7 5 6 4 8 4 7 6 8 6 7 8

P 9 9 7 7 7 6 6 6 5 4 4 4 4 3 3 2 2 1 0 0

Sports

22.09.2013

PREMIER INGLIÛ

L-EWWEL TELFA GÓAL-LIVERPOOL F’DAN L-ISTAÌUN Liverpool jitilfu l-ewwel partita tag˙hom f’dan l-ista©un. F’Anfield, Southampton reb˙u bliskor ta’ 0-1. L-unika gowl tal-partita wasal fit-53 minuta log˙ob permezz ta’ Lovren. Iç-çansijiet g˙al Liverpool kienu minimi, ma tantx kienu konsistenti u batew biex isibu r-ritmu tal-log˙ob. Minkejja li l-log˙ba m’offrietx spettaklu ta’ log˙ob, Chelsea g˙elbu lil Fulham bl-iskor ta’ 2-0. IΩ-Ωew© gowls waslu fit-tieni taqsima permezz ta’ Oscar u Mikel. G˙al dan tal-a˙˙ar, dan kien l-ewwel gowl f’185 partita. Il-kowç ta’ Aston Villa Paul Lambert reba˙ kontra l-eks tim tieg˙u Norwich bl-iskor minimu ta’ 1-0. L-unika gowl tal-partita wasal fit-30 minuta log˙ob permezz ta’ Libor Kozak. Andreas Weimann laqg˙at il-lasta g˙al Aston Villa u Norwich fallew iççans milli jiksbu l-gowl tad-draw wara li Snodgrass falla minn 11-il metru. F’din il-partita, Gary Hooper iddebutta g˙all-ewwel darba g˙al Norwich u kien viçin li jikseb punt g˙at-tim tieg˙u fla˙˙ar ˙inijiet tal-partita. Sunderland tilfu r-raba’ partita konsekuttiva tal-ista©un. Din iddarba baxxew rashom, barra minn darhom, quddiem West Brom. Stephane Sessegnon, flewwel partita tieg˙u ma’ West Brom, feta˙ l-iskor wara 20 minuta log˙ob. Dan il-gowl wara li Kieren Westwood salva tajjeb fuq

RIÛULTATI Norwich C v Aston Villa Liverpool v Southampton Newcastle U v Hull C West Brom v Sunderland West Ham v Everton Chelsea v Fulham

0-1 0-1 2-3 3-0 2-3 2-0

FIXTURES g˙al-lum Arsenal v Stoke C Crystal Place v Swansea Cardiff v Tottenham H Man City v Man Utd

14.30 14.30 17.00 17.00

KLASSIFIKA Chelsea Liverpool Arsenal Tottenham H Everton Southampton Manchester City Manchester Utd Stoke City Hull City Newcastle U Aston Villa West Brom West Ham U Cardiff City Swansea City Norwich City Fulham Crystal Palace Sunderland

xutt ta’ Scott Sinclair u Sessegnon kien attent biex jag˙mel dak li m’g˙amilx sie˙bu. Kwarti mittmiem tal-partita Ridgwell g˙amilhom tnejn u Amalfitano ssi©illa r-reb˙a fid-90 minuta log˙ob. Sunderland, fl-a˙˙ar ˙mistax-il minuta log˙ob, spiççaw jilag˙bu b’g˙axar plejers wara lil Steven Fletcher we©©a’ u

t-tliet sostituti kienu ntuΩaw kollha. F’partita fejn kienet ikkaratterizzata minn ˙ames gowls, Everton g˙elbu lil West Ham bl-iskor ta’ 2-3. Wara 31 minuta log˙ob West Ham United marru fil-vanta©© permezz ta’ Morrison. Fit-62 minuta, Baines ©ab id-draw g˙al Everton. Fis-76 minuta log˙ob,

Mark Noble ma falliex minn ˙dax-il metru biex po©©a lil West Ham. Minuta wara, Baines kiseb id-draw u Ωew© minuti wara Lakaku dawwar telf f’reb˙a g˙al Everton. Intant, il-partita tal-©urnata tallum se tkun fl-istadium ta’ Etihad bejn Manchester City u Manchester United. F’dan id-

L 5 5 4 4 5 5 4 4 4 5 5 5 5 5 4 4 5 5 4 5

R 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 0

D 1 1 0 0 3 2 1 1 1 1 1 0 2 2 2 1 1 1 0 1

T 1 1 1 1 0 1 1 1 1 2 2 3 2 2 1 2 3 3 3 4

F 6 5 8 4 6 3 8 6 3 5 5 6 4 4 4 5 3 3 4 3

K 2 3 5 1 4 2 3 2 2 7 8 6 4 4 5 7 6 7 6 11

derby, il-plejer ta’ nofs il-grawnd David Silva jista’ jirritorna g˙al din il-partita wara injury li kellu f’kuxxtejh. David Moyes se jkollu g˙ad-dispoΩizzjoni tieg˙u lil Nani wara li rritorna lura mis-sosspensjoni. IΩ-Ωew© timijiet ©ejjin minn reb˙a tajba fl-ewwel log˙ba talfaΩi tal-gruppi taç-Champions League.

WAYNE ROONEY JTEJJEB IL-PRESTAZZJONI TIEGÓU

Rooney b’200 gowl mar-Red Devils Sir Alex Ferguson, li llum il©urnata qed jokkupa kariga ta’ wie˙ed mid-diretturi tal-klabb ta’ Manchester United, jinsab kuntent bil-forma li qed jer©a’ jikseb Wayne Rooney. L-eks kowç ta’ Manchester United jemmen li l-attakant re©a’ kiseb l-aqwa forma li jista’ jkun fiha. Dan intqal fid-dawl tal-ewwel partita li kellhom Manchester United fiçChampions League kontra Bayer Leverkusen. Fl-a˙˙ar partita li kkowçja f’Old Trafford, ji©ifieri f’Mejju li g˙adda kontra Swansea, Ferguson qal li l-United kienu rriffjutaw t-talba li kien g˙amel

P 10 10 9 9 9 8 7 7 7 7 7 6 5 5 5 4 4 4 3 1

Rooney biex i˙alli l-klabb. Il-kowç il-©did ta’ Manchester United, David Moyes, irnexxielu jΩomm lillplejer ta’ 27 sena mal-klabb, minkejja l-interess kbir li kienu qed juru Chelsea. Fl-a˙˙ar jiem, Moyes sostna li jrid jara iΩjed aggressjoni f’dan il-plejer b’tant potenzjal. Matul din il-©img˙a, Wayne Rooney skurja l-mitejn gowl mar-Red Devils. Dan wara li lplejer skurja Ωew© gowls kontra Bayer Leverkusen u ©miel ta’ free kick kontra Crystal Palace fil-kampjonat Premier. Rooney sar ir-raba’ l-iktar plejer li skurja gowls mal-United.

Sports

22.09.2013

futbol Malti

raiNbows iÓabbtu bis-sÓiÓ lil waNderers biex g˙al darb’o˙ra da˙al flazzjoni s-salvatur tag˙hom STANLEY OHAWUCHI b’gowl ie˙or, biex kiseb punt g˙at-tim tieg˙u u Ωamm ir-rekord talklabb li jibqa ming˙ajr telfa u dan barra li sa˙˙a˙ postu f’ras il-klassifika tal-aqwa skorers. Wie˙ed irid isemmi li Sliema kienu ilhom mill-40 minuta jilg˙abu bi plejer inqas meta kien tkeççilhom Gatt Baldacchino. SLIEMA W: Bonello, Barbetti, Muscat, Ohawuchi, Bianciardi, Gueve, Gatt Baldacchino, Scerri (Cilia 81), Mintoff (Woods 69), Bello Osagie, Borg. KOWÇ: Alfonso Greco. TARXIEN R: Vella, Mamo, Bonnici, Caruana, Lopez, Mifsud, Ciantar (Agius 63), Santos Silva, Potezica (Muchiardi 46), Martinelli, Calheira Seara. KOWÇ: Clive Mizzi. SKURJAW: Jorge Santos Silva (T) 9 min, Abubakar Bello Osagie (S) 26 min (pen), Stanley Ohawuchi (S) 36 u 85 min, Ronaille Calheira Seara (T) 40 min pen, 58 min. PLEJER TAL-LOGÓBA: Abubakar Bello Osagie Sliema Wanderers REFEREE: Adrian Azzopardi

Ritratii: STEPHEN GATT

Sliema Wanderers irnexxielhom bil-˙niena jΩommu r-rekord tag˙hom li ma jitilfux partita sa issa. F’partita li fiha nqasmu sitt gowls – tlieta kull tim – g˙al skor finali ta’ 3-3. Kienu rRainbows li marru fil-vanta©© kmieni fil-partita meta wara biss disa’ minuti log˙ob JORGE SANTOS SILVA po©©a lil Tarxien fuq quddiem. Dan ilplejer aktar tard intwera l-karta l-˙amra fis-60 minuta. Sliema kisbu d-draw minn penalty ta’ ABUBAKER BELLO OSAGIE fis-26 minuta biex wara 10 minuti o˙ra, fis-36 minuta Sliema marru g˙all-ewwel darba fil-partita fuq quddiem milliskorer prolifiku tag˙hom STANLEY OHAWUCHI. Madanakollu dan il-vanta©© ilWanderers gawdew˙ biss erba’ minuti g˙aliex fl-40 minuta RONAILLE CALHEVA SEARA ma falliex mill-11-il metru biex bg˙at lit-timijiet jistrie˙u draw ta’ 2-2. It-tieni taqsima kompliet b’aktar gowls u Ωew© plejers li kienu di©a’ sabu x-xibka flewwel taqsima kisbu doppjetta. Fit-58 minuta RONAILLE CALHEVA SEARA g˙amilhom 3-2 g˙ar-Rainbows biex Sliema kellhom jistennew sal-85 minuta

Vittoriosa stars bl-ewwel rebÓa fil-PreMier F’partita monotona Vittoriosa Stars irnexxielhom jirre©istraw l-ewwel reb˙a tag˙hom fil-Premier bl-iskor ta’ 1-0. Reb˙a fuq Qormi li min-na˙a tag˙hom b’din ittelfa baqg˙u n-na˙a t’isfel tal-klassifika. Birgu kienu tajbin fl-ewwel taqsima u appuntu kien f’dan il-˙in li kisbu l-uniku gowl tal-partita li tahom it-tliet punti. Qormi tjiebu wara l-mistrie˙ iΩda mhux biΩΩejjed biex setg˙u jakkwistaw gowl li seta’ forsi jg˙atihom punt minn din ilpartita. Il-gowl importanti wasal fit22 minuta meta’ minn azzjoni veloçi, pass ta’ Guerrero lejn MARCELO TERVEL li nifed id-difiΩa, avvanza u g˙eleb lil gowler Qormi Farrugia, b’xutt g˙ar-rokna tax-xibka. Fl-a˙˙ar minuta tal-partita Vittoriosa g˙al ftit ma rduppjawx meta ˙arba ta’ Martin mil-lemin, baqa’ javvanza, g˙adda bejn Ωew© plejers u xxuttja, bil-gowler Farrugia jsalva b’diffikulta’ f’korner. Fil-˙in miΩjud kien hemm gowl im˙assar g˙al offside ta’ Ro d e r i c k B a j a d a g ˙ a l Qormi.

il-PreMier league Malti * KLASSIFIKA U L-AQWA SKORERS SAL-LOGÓBA TAl-19.00

l-aQwa sKorers

KlassifiKa

Plejer L Hibernians 4 Sliema Wanderers 5 Birkirkara 4 Valletta 4 Naxxar Lions 4 Mosta 4 Balzan 4 Vittoriosa Stars 5 Tarxien Rainbows 5 Qormi 5 Rabat Ajax 4 Floriana 4

R 4 3 3 3 2 2 1 1 1 1 0 1

D 0 2 1 0 1 0 1 1 1 0 0 1

T F K +/- Pti 0 13 5 +8 12 0 11 4 +7 11 0 8 4 +4 10 1 8 4 +4 9 1 6 5 +1 7 2 7 5 +2 6 2 5 5 +0 4 3 6 11 -5 4 3 8 14 -6 4 4 7 10 -3 3 4 2 11 -9 0 2 4 7 -3 -2

Stanley Ohawuchi Edison Luis dos Santos Oscar Guerrero Ronaille Calhera Seara Cristian Martins Fernandes Jorge Santos Silva

Tim

Sliema W Hibs Vittoriosa S Tarxien R Mosta Tarxien R

logÓob gÓall-luM Grawnd Nazzjonali Balzan Youths v Mosta Birkirkara v Hibernians

17.00 19.00

Gowls

7 5 4 4 3 3

VITTORIOSA S: Cini (JM Vella 9), Buttigieg, Pereira (E Arab 82), Dos Santos, Camilleri, S Arab, Tervel, Agirai, Guerrero, Barbara (Martin 60), Spiteri. KOWÇ: Oliver Spiteri QORMI: Farrugia, Sammut, Effiong, Caruana, R Bajada (J Bajada 55), Bugeja, Pisani, D’Aniello, Innocenti (Del Giudice 72), Pereira da Silva, Vella (Bellucci 45). KOWÇ: Tommaso Volpi SKURJA: Marcio Tervel (V) 22 min. PLEJER TAL-LOGÓBA: Oscar Dario Guerrero Vittoriosa Stars REFEREE: Sandro Spiteri NOTA: Aktar tard intlag˙bu Ωew© partiti o˙ra, Rabat Ajax vs Floriana u Valletta vs Naxxar Lions. Sakemm morna g˙all-istampa Floriana kienu jinsabu 1-0 minn fuq b’gowl fil-11-il minuta ta’ Igor Caique Coronado, filwaqt li fil-partita Valletta kontra Naxxar L li skor kien ukoll 1-0 favur Valletta b’gowl ta’ Jonathan Caruana fl-14-il minuta. Sa tmiem lewwel taqsima l-iskor baqa’ ma re©ax inbidel.

Nisa taÓt id-19

Malta draw fis-serbja It-tim nazzjonali Malti tat-tfajliet ta’ Ta˙t id-19-il sena rnexxielu jakkwista draw ta’ 2-2 fis-Serbja wara li kienu 2-0 minn ta˙t. Il-partita kienet minn Grupp 6 tal-kampjonat talUefa Ta˙t id-19-il sena. Sal-85 minuta Malta kienet g˙ada qed titlef 2-0 biex imbag˙ad is-sostituta RAINA GIUSTI li kienet g˙ada kif da˙let flok Jade Flask naqqset id-distakk. Minuta mit-tmiem BRENDA BORG kisbet il-gowl tad-draw g˙al riΩultat finali presti©©juΩ ta’ 2-2. G˙ada t-tim jilg˙ab it-tieni log˙ba tieg˙u kontra l-Olanda.

A˙barijiet

22.09.2013

Min huMa d-deputati li qed jiÇÇaÓÓdu Mill-paga? Óames xhur ilu d-Deputat Nazzjonalista Jason Azzopardi qal li kien g˙amel su©©eriment intern biex il-membri parlamentari Nazzjonalisti jag˙tu xahrejn mill-paga tag˙hom ˙alli biha jit˙allsu l-impjegati tal-PN. Azzopardi kien ˙abbar din il-proposta fuq Twitter nhar il-Óadd 31 ta’ Marzu, ftit wara li sar mag˙ruf li l-PN kellu problemi finanzjarji u li l-˙addiema tieg˙u kienu jinsabu f’qag˙da prekarja. Azzopardi ma kienx wa˙du f’dan is-su©©eriment. Wara li ˙abbar li kien ressaq din il-proposta, idDeputat Nazzjonalista Robert Arrigo wkoll ˙are© jg˙id li d-deputati Nazzjonalisti kellhom jag˙tu parti mill-paga parlamentari tag˙hom biex jit˙allsu limpjegati tal-Istamperija. Arrigo, iΩda, qal li d-deputati kien imisshom jag˙tu tliet xhur, u mhux xahrejn, mill-paga tag˙hom. Arrigo kien Ωied jg˙id li ddonazzjoni tal-paga kellha ssir skont il-kariga, fejn

eksministri u ekssegretarji parlamentari j˙allsu iktar minn dawk li kienu backbenchers . Qal ukoll li kien il-PN li permezz tieg˙u waslu sal-Parlament, u li g˙alhekk kien xieraq li jag˙tu xi ˙a©a lura lill-Partit. IΩda llum, ˙ames xhur u nofs wara, ma smajna xejn iktar dwar dawn il-proposti. Kien g˙alhekk li din ilgazzetta staqsiet lisSegretarju Ìenerali tal-PN Chris Said jekk il-proposta ta’ Jason Azzopardi kinitx g˙adha valida, u jekk kinitx ittie˙det xi forma ta’ azzjoni fuqha. Chris Said wie©eb biss li l-proposta kienet tressqet fl-ewwel laqg˙a talGrupp Parlamentari u ©iet milqug˙a. Il-gazzetta KullÓadd g˙amlet l-istess mistoqsijiet lil Jason Azzopardi, li wkoll wie©eb fuq l-istess linji. “Din il-proposta ressaqtha fl-ewwel laqg˙a tal-Grupp Parlamentari u b’sodisfazzjon ng˙id li ©iet milqug˙a,” qal Azzopardi. G˙alhekk din il-gazzetta

re©g˙et staqsiet lil Azzopardi b’liema mod ilproposta kienet ©iet milqug˙a, ji©ifieri jekk kinitx ©iet implimentata. Staqsiet ukoll jekk il-proposta tinkludix lid-deputati kollha, jew kinitx deçiΩjoni volontarja ta’ deputati individwali. IΩda g˙al dawn ilmistqosjiet Azzopardi ma we©ibx. Robert Arrigo jg˙id li lGrupp Parlamentari kollu qed jg˙in lill-PN Din il-gazzetta staqsiet ukoll lid-Deputat Robert Arrigo jekk il-proposta li kien g˙amel dwar id-donazzjoni ta’ tliet xhur paga kinitx ©iet attwata mill-Grupp Parlamentari Nazzjonalista. Arrigo wie©eb hekk: “IlGrupp Parlamentari kollu qed jg˙in lill-Partit filfinanzi. Ûgur li l-˙addiema huma ta’ importanza kbira g˙alina.” Quddiem dan kollu, g˙alhekk, wie˙ed jista’ biss jistaqsi g˙alfejn il-PN ma

speçifikax liema sistema ©iet adottata mill-Grupp Parlamentari biex ji©u meg˙juna l-impjegati talPartit, jew inkella, liema huma d-deputati Nazzjonalisti li qed jag˙tu parti mill-paga tag˙hom b’mod volontarju biex jit˙allsu l-impjegati talIstamperija. Intant, l-impjegati tal-PN g˙adhom f’sitwazzjoni prekarja, fejn u˙ud minnhom tkeççew u o˙rajn mhumiex qed jit˙allsu. Filbidu ta’ dan ix-xahar Chris Said talab lill-impjegati talPN biex ma ji˙dux il-paga ta’ Lulju u Awwissu, u minflok jit˙allsu iktar tard. Wa˙idha tqum il-mistoqsija dwar jekk dan kienx ise˙˙ li kieku d-deputati Nazzjonalisti kollha taw issehem tag˙hom b˙alma kien ©ie propost ori©inarjament minn Jason Azzopardi u Robert Arrigo, li appropoΩitu mhuwiex mag˙ruf jekk attwawx ilproposta tag˙hom stess fuq baΩi personali.

tfajla fil-periklu tal-Mewt wara li ttajret fil-birgu Tfajla ta’ 15-il sena spiççat fil-periklu tal-mewt wara li ttajret minn vettura lbiera˙ filg˙odu. L-inçident se˙˙ g˙all-˙abta tad-9.00am quddiem ilKumpless Sportiv tal-Birgu. It-tfajla kienet qed taqsam it-triq ma’ ˙uha ta’ 6 snin, meta ntlaqtet minn

vettura tat-tip Toyota Vitz misjuqa minn ra©el ta’ 38 sena mill-Pietà. Ittifel ukoll jidher li ntlaqat mill-vettura, iΩda b’xorti tajba sofra biss ©rie˙i ˙fief. Il-pulizija qed tinvestiga.