Kullhadd 13.10.2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

iNtErVista maL-

ministru godfrey Farrugia Il-Óadd 13 ta’ Ottubru, 2013 Óar©a Nru 1,057

Ara pa©ni 4 u 5

Prezz ›0.80

Ritratt: IAN NOEL PACE

BaÓar ta’ mwiEt... u tama

Koppja Sirjana j©orru tarbija ta’ xahar kienu fost il-146 immigranti li waslu Malta qawwijin u s˙a˙. Din il-familja b’tarbija mkebba ©o kutra x’aktarx li kienet wa˙da mill-ftit li jistg˙u j˙arsu ’l quddiem g˙al ˙ajja fil-paçi. Mhux kul˙add kellu l-istess xorti. Ûew©t ibniet ta’ 3 snin u 4 snin, tifel ta’ sentejn, u mara, niΩlu Malta mejtin. Koppja Palestinjani rifsu l-art ming˙ajr tliet uliedhom,

x’aktarx fost l-g˙exieren ta’ vittmi ta’ din l-a˙˙ar tra©edja fil-ba˙ar Mediterran. Missier Sirjan niΩel Malta b’tifla wa˙da minn tewmin ta’ ˙ames snin, ming˙ajr martu tqila. Imbikkem u ma jafx fejn se jag˙ti rasu, jg˙id li l-a˙˙ar li rahom kien fuq iddg˙ajsa li nqalbet. Tama Ωg˙ira li forsi bintu, jew martu, jinsabu l-Italja fost numru ta’ immigranti o˙rajn li n©abru mill-Forzi Armati Taljani.

Kien vja©© li sewa ˙afna flus. Minn informazzjoni li ©barna meta tkellimna ma’ w˙ud minn dawn l-immigranti, kien hemm familji li sa˙ansitra ˙allsu $3,000. KienVja©© li sewa wisq iktar g˙al familji li tilfu lil xi ˙add fost il-31 persuna li g˙erqu wara li nqalbet iddg˙ajsa li telqet mil-Libja l-Óamis filg˙odu. Tkompli f’pa©na 2

NormaN VELLa gÓaLL-BrussELL? Xnieg˙at persistenti fil-Partit Nazzjonalista qed jindikaw li Norman Vella qed jipprova juΩa xi ˙bieb tieg˙u biex jag˙mel pressjoni fuq lamministrazzjoni tal-Partit Nazzjonalista ˙alli dawn jaççettawh b˙ala Kandidat g˙all-Elezzjoni tal-Parlament Ewropew. IΩda l-istess sorsi li tkellmu mal- KulÓadd qalu li din l-idea ftit li xejn ©iet milqug˙a tajjeb mill-amministrazzjoni tal-Partit Nazzjonalista, li ma tantx jidhru li huma inklinati li jaççettaw lil Vella fuq il-lista tag˙hom. Jidher li Vella qed jidejjaq xi ftit li hu m’g˙adux jidher fuq

il-programmi ta’ Where’s Everybody? li qed jixxandru fuq it-TVM, filwaqt li o˙rajn li kienu jag˙mlu xi programm jew jie˙du sehem fi programm tal-istess kumpanija, g˙adhom qed jag˙mlu dan. Tant hu hekk, li din il©imgha Vella feta˙ kaΩ il-Qorti g˙aliex qed isostni li saret diskriminazzjoni politika mieg˙u. Dan wara li ©ie terminat l-istat tieg˙u li bih kien ilu snin ma ja˙dimx fiç-çivil, fejn suppost li kien impjegat, imma minflok kien issekondat malWhere’s Everybody?

Tkompli f’pa©na 3

Dalg˙odu l-Prim Ministru Joseph Muscat se jikxef plakka kommemorattiva f’©ie˙ Manwel Dimech f’Óal Qormi. Il-plakka se tfakkar it-t˙a©©ir ta’ Manwel Dimech. Kul˙add huwa mistieden g˙al din lattività, li se ssir fil-11:00 ˙dejn il-Knisja ta’ San Ìor©.

A˙barijiet

13.10.2013

VjaÌÌ li jiswa wisq

Ritratti: IAN NOEL PACE

L-immigranti, li bdew il-vja©© tag˙hom tlett ijiem ilu, waslu Malta lbiera˙ g˙as-7:00 ta’ filg˙odu. Jie˙du ˙siebhom wara salvata©© diffiçli, g˙ajjenin imma xorta baqg˙u jag˙tu l-aqwa tag˙hom sal-a˙˙ar, kienu membri tal-Forzi Armati ta’ Malta, li waslu lewwel fuq il-post biex isalvaw tfal, ommijiet u missirijiet minn g˙arqa çerta. Membri tal-Forzi Armati li ng˙ataw it-titlu ta’ eroj Maltin u Ewropej mill-Prim Ministru Joseph Muscat.

L-immigranti li waslu Malta kienu 117 mis-Sirja, 27 mill-Palestina, persuna mil-Lebanon u persuna o˙ra mit-TuneΩija. It-tfittxija fil-ba˙ar matul il-jum tal-biera˙ wasslet biex mill-ba˙ar ittellg˙et tarbija o˙ra ta’ tliet snin. Il-˙idma ta’ salvata©© u tal-Gvern Malti ng˙atat prominenza madwar id-dinja, bl-istazzjonijiet u siti tala˙barijiet ewlenin jikkwotaw lill-Prim Ministru Malti Joseph Muscat iwassal il-vuçi ta’ pajjiΩna lill-Ewropa.

“Il-ba˙ar sar çimiterju. Kemm iridu jmutu iktar nies qabel l-Ewropa tag˙mel xi ˙a©a?,” sostna l-Prim Ministru. Matul il-jum tal-biera˙, il-Prim Ministru kien f’kuntatt kontinwu mal-Forzi Armati ta’ Malta u l-Pulizija biex isegwi dak li qed ji©ri. Il-Ministru tal-Familja u Solidarjeta’ Soçjali Marie-Louise Coleiro Preca niΩlet tassisti lill-immigranti flimkien ma’ social workers li taw lg˙ajnuna lill-familji u ˙adu ˙sieb lit-tfal.

A˙barijiet

13.10.2013

“ma Nafx kemm IrIdu jmuTu NIes qabel ma jITTIeÓdu passI koNkreTI”

Ritratt: IAN NOEL PACE

Joseph Muscat

F’kummenti li ta lill-BBC, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li lMediterran qieg˙ed jinbidel f’çimiterju. Il-PM kien qed jitkellem fid-dawl tat-tra©edja li se˙˙et madwar 60 mil nawtiku ’l barra mill-gΩira ta’ Lampedusa lÌimg˙a filg˙axija. L-inçident se˙˙ hekk kif iddg˙ajsa, li kienet qieg˙da ©©or madwar 250 persuna, inqalbet f’nofs ta’ ba˙ar meta numru minn dawn l-immigranti marru fuq ©enb wie˙ed peress li kienu qed jippruvaw jitolbu l-g˙ajnuna lil opra tal-ba˙ar o˙ra li kienet filviçinanzi. Malli indunaw b’dan il-fatt ilForzi Armati ta’ Malta mill-ewwel ˙ar©u biex joffrulhom l-g˙ajnuna u kkoordinaw operazzjoni kbira ta’ salvata©© fejn, flimkien malForzi Marittimi Taljani, salvaw kemm setg˙u mill-vittmi. Permezz ta’ din l-operazzjoni ©ew salvati madwar 200 persuna imma, sfortunatament, g˙exieren o˙rajn ˙allew ˙ajjithom f’din iΩΩona li tissepara lil pajjiΩna millAfrika ta’ Fuq. “Ma nafx kemm iridu jmutu nies qabel ma jittie˙du passi konkreti,” qal Dr Muscat hekk kif

esprima d-diΩappunt tieg˙u g˙all-mod kif l-Unjoni Ewropea qieg˙da tindirizza l-kwistjoni talimmigrazzjoni irregolari. Huwa

qal ukoll li pajjiΩna qieg˙ed ji©i abbandunat fil-©lieda tieg˙u kontra t-traffikar tan-nies u g˙al darb’o˙ra appella lill-pajjiΩi mem-

bri biex jimxu mill-kliem g˙allfatti qabel ma jse˙˙u aktar tra©edji. Dan l-inçident se˙˙ ©img˙a biss

wara diΩastru simili fejn 339 persuna ˙allew ˙ajjithom inqas minn kilometru ’l bog˙od minn Lampedusa. Madankollu, sa issa Cecilia Malmstrom, ilKummissarju g˙all-Affarijiet Interni tal-Unjoni Ewropea, illimitat ru˙ha biss illi tfa˙˙ar lil Malta u l-Italja g˙all-intervent veloçi tag˙hom. Min-na˙a tieg˙u, il-Prim Ministru wieg˙ed li Malta se ter©a’ ssemma le˙inha dwar din il-kwistjoni fil-laqg˙a li jmiss talKunsill tal-Ewropa li se ssir bejn l-24 u l-25 ta’ Ottubru. Huwa esprima t-twemmin tieg˙u li tkun xi tkun id-deçiΩjoni, Ωgur ma tistax tkun wa˙da fejn is-sitwazzjoni tibqa’ kif inhi g˙aliex il-fatti tra©içi ta’ dawn l-a˙˙ar jiem urew li l-problema saret insostenibbli. Dr Muscat mhuwiex se jkun wa˙du f’dan l-appell g˙allappo©© hekk kif anke l-Prim Ministru Taljan Enrico Letta ˙abbar li huwa wkoll se jag˙mel pressjoni biex il-kwistjoni talimmigrazzjoni irregolari tkun inkluΩa fl-a©enda tal-laqg˙a talKunsill tal-Ewropa. Ara wkoll pa©na 8

IrId jIÌbed sImpaTIja mIll-pN Huwa rrapurtat li filwaqt li impjegat normali taç-çivil qabel kellu dritt japplika g˙al tliet snin unpaid leave , Norman Vella ng˙ata ˙ames snin ta’ unpaid leave , biΩΩmien miΩjud jing˙ata fuq ordni diretta li kienet ˙ar©et mill-uffiççju tal-Prim Ministru, li dak iΩ-Ωmien kien Lawrence Gonzi. Numru ta’ snin minn dawn il-˙amsa, Vella kien sekondat direttament ma’ WE?, iΩda fla˙˙ar snin dan gie sekondat mal-PBS, li min-na˙a tag˙hom kienu ˙allew lil Vella ja˙dem fuq programmi li l-WE? kellhom fuq il-PBS. Programmi li kemm-il darba

FROM F ROM

€429

kienu quddiem l-Awtorità tax-Xandir min˙abba kwistjoni ta’ Ωbilanç politiku. Il-kawΩa li g˙o©bu jifta˙ din il-©img˙a fil-Qorti kontra l-Prim Ministru talli xhur ilu re©a’ ntbag˙at ja˙dem fiççivil qed titqies b˙ala azzjoni biex huwa jipprova ji©bed simpatija fil-kamp Nazzjonalista, ˙alli b’hekk forsi ji©u meg˙juna l-isforzi li qed jipprova jag˙mel malamministrazzjoni tal-PN. Tg˙id ˙er©in ukoll? Is-sorsi li tkellmu malgazzetta KullÓadd qalulna li l-amministrazzjoni tal-PN qed

turi biç-çar li g˙all-elezzjoni ta’ Mejju li ©ej, il-kandidat ewlieni li ser ta˙dem g˙alih il-magna tal-PN ser ikun Stefano Mallia. IΩda dawn indikaw ukoll li g˙adhom qed isiru sforzi biex jinstab xi ˙add ie˙or ta’ çertu portata biex jikkontesta, b˙al xi eksministru jew deputat parlamentari. Huwa g˙alhekk li qed jisemma’ b’insistenza, fost o˙rajn, l-eks-Ministru Francis Zammit Dimech, g˙alkemm mhux qed ti©i eskluΩa lanqas il-kandidatura tal-Avukat Tonio Borg, li b˙alissa jokkupa l-kariga ta’ Kummissarju Ewropew.

ROCS Travel launches a fantastic new offer with

PARK PLAZA HOTELS IN LONDON Excellent rated 4* hotels overlooking the River Thames

Packages include: Packages Return R eturn flights on A Air ir Malta, 4* L Luxury uxury A Accommodation, ccommodation, Daily D aily Br Breakfast, eakfast, A All ll tax taxes es & char charges ges

Call us on 20 2015 15 1515 or email tr avel@rocsgrp.com travel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com www.rocsholidays.com

7HUPV DQG FRQGLWLRQV DSSO\ 5DW RQGLWLRQV DSSO\ 5DWHV DUH SHU SHUVRQ DQG LQFOXGH UHWXUQ ƮLJKWV LQFOXVLY HV DUH SHU SHUVRQ DQG LQFOXGH UHWXUQ ƮLJKWV LQFOXVLYH RI DOO WD[HV FKDUJHV 2ƪHUV DUH YDOLG VXEMHFW W HV FKDUJHV 2ƪHUV DUH YDOLG VXEMHFW WR DYDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLD YDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLD YDLODELOLW\ DW WKH WLPH RI ERRNLQJ DQG DUH DSSOLFDEOH RQ VSHFLDO GDWHV 3ULFHV PLJKW YDU\ ZLWKRXW QRWLFH ) \ ZLWKRXW QRWLFH )RU D IXOO OLVW RI WKH 52&6 WUDYHO W HO WHUPV DQG FRQGLWLRQV SOHDVH YLVLW WKH ZHE OLQN KWWS Z RQGLWLRQV SOHDVH YLVLW WKH ZHE OLQN KWWS ZZZ URFVJUS FRP WUDYHO WHUPV DQG FRQGLWLRQV

Intervista

13.10.2013

“Is-saÓÓa hIja teÛor g Gvern Laburista jemmen li servizz tas-sa˙˙a ta’ kwalità g˙olja u b’xejn huwa dritt tal-poplu, imsejjes fuq il-valur tal-©ustizzja soçjali. Minkejja l-fatt li matul is-snin ittie˙du inizjattivi poΩittivi, l-amministrazzjoni l-©dida sabet ˙afna nuqqasijiet li kellhom ji©u indirizzati b’mod immedjat sabiex il-Maltin ikollhom servizz ta’ eççellenza u li jirrispetta d-dinjità tag˙hom. LIAM GAUCI tkellem mal-Ministru g˙as-Sa˙˙a Godfrey Farrugia dwar ir-riforma li qieg˙ed jimplimenta biex jintla˙aq dan l-g˙an.

Il-Ministru Farrugia ma ddejjaqx jg˙id li ttie˙du inizjattivi tajbin matul is-snin li g˙addew fejn tid˙ol is-sa˙˙a. Madankollu, huwa kien kritiku ferm lejn nuqqasijiet li t˙allew jag˙mlu ˙sara lis-servizz ta’ sa˙˙a f’pajjiΩna. “Sistema tassa˙˙a moderna t˙ares lejn ilkwalità, fejn mal-kwalità tid˙ol ukoll l-ekwità u l-aççessibbiltà. Fuq l-aççessibbiltà we˙ilna mhux ftit,” sostna l-Ministru. Servizz tas-sa˙˙a sostenibbli

iktar

Huwa qal ukoll li llum il©urnata wie˙ed ma jistax jitkellem fuq dawn is-servizzi ming˙ajr ma jinkludi wkoll issostenibbiltà. Meta wie˙ed jitkellem fuq sostenibbiltà qed jitkellem, ming˙ajr ma jrid, fuq il-finanzi u r-riΩorsi umani. “Fuq il-finanzi kul˙add jaf x’sibna. Minn tal-inqas g˙andna €68 miljun dejn,” stqarr Dr Farrugia. “B˙alissa g˙andna ba©it li kien ippreparat mill-Gvern ta’ qabel illi, pereΩempju, meta jkun hemm pro©ett kapitali ma jindirizzahx bin-nefqa reali li g˙andna fuqu.” Il-Ministru ©ab l-eΩempju talpro©ett ta’ ‘Kenn g˙al Sa˙˙tek’ tal-President tar-Repubblika li suppost kellhom ikunu vvutati g˙alih miljun ewro. Fil-fatt, il-

Gvern preΩenti sab illi sar pro©ett s˙i˙ li ma saritlu l’ebda allokazzjoni ta’ flus. Kien hemm pro©etti o˙rajn li l-operat tag˙hom ma jkollux vot ta’ flus kif suppost. Dawn kienu pro©etti li da˙lu fil-ba©it ta’ sena partikolari u meta ©ew g˙all-ba©it tas-sena ta’ wara lGvern ikun nesa’ jniΩΩel l-ispejjeΩ relatati mal-operat talpro©ett. Barra minn hekk, kien hemm ukoll il-problema tal˙ela fejn l-analiΩi tal-ispejjeΩ ma kinux isiru kif suppost u bl-istrutturi moderni li nafu llum. Staqsejtu wkoll dwar l-aspett tar-riΩorsi umani. “Ir-riΩorsi umani g˙alija huma l-©awhra ewlenija ta’ pajjiΩna,” qalli lMinistru. Madankollu, huwa sab sitwazzjoni fejn, minkejja lfatt li f’Mater Dei qeg˙din ji©u investiti madwar €230 miljun fis-sena, la kien hemm element ta’ corporate government jew riΩorsi umani u lanqas sistema ta’ finanzi li tirrapporta kif suppost. Huwa kien kritiku tal-fatt li lGvern preçedenti ˙alla servizz tas-sa˙˙a ming˙ajr baΩi soda. Allura, l-ewwel ˙a©a li kellha tin˙oloq kienet struttura legali fejn, g˙all-ewwel darba, permezz tal-Health Act ©ew isseparati l-poteri ta’ dawk li huma regolaturi, dak li huwa l-operat u dik li hija policy . “Qabel

kienu tgerfixa s˙i˙a, issa se jkun hemm struttura,” tenna lMinistru. Dr Farrugia jemmen ukoll li parti mill-falliment tal-Gvern preçedenti kien il-mod kif ©ew amministrati servizzi li setg˙u ji©©eneraw id-d˙ul mis-sa˙˙a, pereΩempju mis-self ta’ apparat. Barra minn hekk, huwa j˙oss li ma ©ewx sfruttati tajjeb opportunitajiet illi jsiru Public Private Patrnerships fis-settur mediku b˙al dak li naraw flIVF, li huwa m˙addem bejn lIsptar Mater Dei u l-privat. Fla˙˙ar, il-Ministru semma wkoll l-assenza ta’ Billing Section effiçjenti li wasslet biex ikun hemm madwar €3 miljun f’kontijiet li g˙andhom iridu ji©u m˙allsa minn turisti jew çittadini li jg˙ixu barra mill-Unjoni Ewropea. Gvern Laburista ˙ares ukoll mill-ewwel kemm huma l-costings ta’ kull servizz li qieg˙ed ji©i offrut, minn sempliçi injezz-joni sal-ikbar operazzjoni. Dan ir-rendikont huwa mistenni li jkun f’idejn ilMinistru tas-Sa˙˙a sal-a˙˙ar ta’ dan ix-xahar sabiex ikun hemm stimi realistiçi ta’ kemm is-servizzi swew lit-taxxi talpoplu. “Dan m’g˙amilniehx biex nibdew inΩommu l-flus lin-nies,” iççara l-Ministru, “issa˙˙a sagrosanta u ser tkun b’xejn. Is-sa˙˙a hija kollox

g˙all-Gvern Laburista.” Dr Farrugia spjega li dawn ilcostings qeg˙din isiru biex meta jid˙ol cross-border directive mill-Unjoni Ewropea pajjiΩna jkun jaf x’inhuma l-ispejjeΩ meta pazjent Malti, li jkollu ddritt li jirçievi l-kura barra minn Malta g˙all-ispejjeΩ tal-Gvern, irid jing˙ata riinbors.

wie˙ed ikun jista’ jintervieni qabel ma jkun hemm manifestazzjoni tal-marda. Barra minn hekk, hemm il-promozzjoni li tippermetti illi wie˙ed ikun jista’ jie˙u ˙sieb tieg˙u nniffsu kif suppost permezz taledukazzjoni,” spjega l-Ministru.

Ng˙inuk tg˙in ru˙ek

Sfortunatement, dak li ©ara filpassat huwa li s-sa˙˙a primarja baqg˙et fejn kienet, anzi, çertu servizzi ng˙alqu. Min-na˙a lo˙ra, is-sa˙˙a sekondarja marret ’il quddiem, imma l-kwalità tag˙ha m’g˙olietx kemm suppost. “Dan g˙aliex is-sa˙˙a primarja, li hija ç-çavetta tas-sistema kollha, m’evolvietx paripassu ma’ dik sekondarja. Allura b’riΩultat ta’ hekk x’tara? Tara li fl-Out Patients g˙andek ilqueues , g˙all-investigazzjonijiet g˙andek ilqueues , g˙all-MRIs g˙andek il-queues u, barra minn hekk, ikollok ilqueues ukoll meta ti©i g˙alloperazzjonijiet g˙ax g˙andek nuqqas ta’ aççessibbiltà.” Hawnhekk, skont Dr Farrugia, wie˙ed isib punt kruçjali fejn tid˙ol l-ekwità. “Mela min g˙andu l-but li jista’ j˙allas, kapaçi jmur i˙allas filprivat, u min m’g˙andux irid joqg˙od jistenna fil-queue. Dik a˙na ma naççettawhiex. A˙na nemmnu f’soçjetà ©usta.” Fl-

Dr Farrugia spjegali li s-settur tas-sa˙˙a huwa wie˙ed dinamiku u xjentifiku, allura sservizz inniffsu huwa kumpless. Dan is-servizz jinqasam fi tliet setturi prinçipali: primarju, sekondarju u terzjarju. Ilkura primarja hija dik talkomunità, li dan il-Gvern huwa kommess illi jibni kif suppost. “Irridu nag˙mlu cost saving u nimxu kif g˙andna nimxu b’mod rea-listiku, hawnhekk huwa s-sies fejn wie˙ed jibqa’ orjentat lejn il-pazjent li jkollu ç-çans li jg˙ix fil-komunità tieg˙u,” sostna l-Ministru. Illum qieg˙da ssir iktar popolari l-idea li kull persuna tie˙u b˙sieb sa˙˙itha. Il-Gvern qieg˙ed ja˙dem biex jg˙in liççittadini jil˙qu dan l-g˙an permezz ta’ promozzjoni u prevenzjoni. “Dan il- well-being jista’ jintla˙aq billi nibnu sistema b’iktar screening tests biex ikun hawn prevenzjoni u

Aççessibbiltà u ekwità

Intervista

13.10.2013

Óall-PartIt laburIsta” Godfrey Farrugia

opinjoni tal-Ministru, is-sistema tas-sa˙˙a sekondarja, b’mod partikolari f’Mater Dei, falliet. Dan g˙aliex b’mod kliniku ma Ωviluppatx kif suppost u ma kienx hemm clinical governance. Sistema çentralizzata u moderna Meta ni©u g˙all-mediçini, is-sistema li wiret il-Gvern fejn jid˙ol l-ordni, il-˙aΩna u d-distribuzzjoni kellha numru ta’ problemi. “Jekk in˙arsu lejn il˙aΩna, g˙andna tliet im˙aΩen mifruxin mat-tlett irjie˙ ta’ Malta li a˙na se n©ibuhom f’post wie˙ed, tnejn minnhom sa Diçembru u l-ie˙or kmieni s-sena d-die˙la,” ˙abbar ilMinistru. Barra minn hekk, hemm ukoll ˙aΩna f’214 spiΩerija li g˙an-dhom x’jaqsmu malIspiΩerija tal-G˙aΩla Tieg˙ek (PoYC), u l-˙aΩna li jkun hemm f’kull sptar. Din il-firxa ˙olqot sitwazzjoni fejn jista’ jkollok mediçina partikolari f’G˙awdex li posti-jiet o˙ra ma’ jkollhomx u ma jkunux jafu li hawn xi ˙add f’pajjiΩna li g˙andu. Fl-opinjoni ta’ Dr Farrugia, dan qieg˙ed ji©ri g˙aliex m’hawnx stock control system. Huwa jemmen li l-fatt li din is-sistema ser ti©i ççentralizzata di©à ser tg˙in biex ne˙ilsu minn din il-problema. Fejn tid˙ol is-sistema ta’ procurement , jew l-ordni ta’

o©©ett, iç-çivil idum bejn tnax u tmintax-il ©img˙a biex jipproçessa t-talba. “Il-mod kif lordni jsir b˙alissa hija li borΩa tal-plastik li tista’ titfa’ l-mediçina fiha tg˙addi mill-istess proçess ta’ prokura daqs kemm g˙andha mediçina li tista’ ssalva ˙ajja. Dan ma jag˙milx sens,” sostna l-Ministru tasSa˙˙a. Min˙abba f’hekk, l-ewwel pass li qieg˙ed jie˙u l-Gvern huwa li jissimplifika s-sistema tal-prokura, ˙idma li qed issir mal-Kummissarju g˙asSimplifikazzjoni, flimkien ma’ dak tal-Kuntratti u l-Customer Care. B’hekk jitnaqqas iΩ-Ωmien kemm fajl idum biex ji©i pproçessat u tispiçça s-sistema fejn mis-Central Procurement and Supplies Unit, biex ordni jmur g˙and tal-Kuntratti, kienu joqog˙du jibag˙tu l-messa©©ier jie˙u l-fajl. B’din is-sistema antikwata fajl kien imur minn desk g˙all-ie˙or u jispiçça f’nofs ge©wi©ija ta’ karti u ordnijiet g˙al ©img˙at s˙a˙. Birriformi li qeg˙din isiru, din ilkonfuΩjoni ser tispiçça u kollox se jibda jintbag˙at permezz ta’ email.

a˙jar milli kienet iktar kmieni din is-sena. “Qeg˙din na˙dmu biex in˙arsu lejn is-sistema b’mod ˙olistiku biex taqdi laççessibbiltà tal-pazjent, t˙ares id-drittijiet tal-ispiΩjar u tattabib, u fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar tkun kontabbli g˙as-servizz tas-sa˙˙a nniffsu. G˙alhekk, iktar tard dan ix-xahar, ser ikollna konsultazzjoni fuq dan is-su©©ett,” ˙abbar Dr Farrugia. Dr Farrugia qal li fejn jid˙lu lmediçini out-of-stock , mhux dejjem ikun tort tal-Gvern. F’çertu kaΩijiet ikunu sitwazzjonijiet barra mill-kontrol talGvern fejn l-a©enti jew l-ispiΩjara nfushom ma jag˙mlux lordni tag˙hom fil-˙in. Barra minn hekk, jista’ jkun hemm fatturi fis-suq internazzjonali li jwasslu biex mediçini jaslu tard jew anke ji©u rtirati mid-distributuri nfushom. Huwa svela li fil-ba©it li jmiss il-Gvern se ja˙dem biex ikun hawn mediçini ©odda g˙al min ibati mill- multiple schleroris , ADHD u d-dijabete sabiex ilpazjenti jkollhom g˙aΩla ikbar ta’ trattamenti biex jiffaççjaw ilkundizzjoni tag˙hom.

sa qeg˙din imorru l-Furjana biex jinqdew. Dr Farrugia jemmen li sas-sena d-die˙la l˙idma fuq dan il-pro©ett tkun bdiet u mistennija ti©i konkluΩa fi Ωmien mhux imbieg˙ed. Is-sena d-die˙la ser ji©u wkoll indirizzati n-nuqqasijiet li hemm fiç-Çentru tas-Sa˙˙a ta’ Birkirkara fejn il-˙inijiet tal-ftu˙ se jkunu estiΩi. Il-˙sieb huwa li matul il-©img˙a dan iç-çentru jibda jifta˙ sat-8pm u s-Sibt u lÓadd jifta˙ b’tabib ukoll, minflok infermiera biss, kif qieg˙ed b˙alissa. Qieg˙da ssir ˙idma biex jissa˙˙u ç-çentri tas-sa˙˙a ˙alli l-kura tersaq aktar viçin iç-çittadini. Wa˙da minn dawn irriformi se twassal biex it-testijiet tad-demm g˙all-Warfarina jibdew isiru miç-çentri tassa˙˙a minflok fl-Isptar Mater Dei. “Miç-çentri tas-sa˙˙a, dak il-˙in stess, il-pazjenti jista’ jkollhom ir-riΩultat tad-demm. Permezz tal-istrumenti li se jkun hawn f’dawn il-coagulant clinics, jibdew ikunu jafu dak il-˙in stess x’mediçini jkollhom bΩonn.” Iç-Çentru tal-Onkolo©ija

Sa˙˙a iktar viçin iç-çittadini Mediçini out-of-stock Il-Ministru spjegali li, minkejja l-fatt li l-problema tal-mediçini out-of-stock mhux ser tissolva biss billi tiΩdiet l-effiçjenza fissistema l-antika, il-lista nnifisha qieg˙da titnaqqas u hija ˙afna

Dr Farrugia ˙abbar li hemm pjan biex jinfeta˙ çentru tassa˙˙a ©did wara l-mina ta’ Óal Kirkop biex ji©u indirizzati lbΩonnijiet tar-residenti ta’ Óal Kirkop, iΩ-Ûurrieq, il-Qrendi, Óal Safi u l-Imqabba, li b˙alis-

Il-Ministeru tas-Sa˙˙a qieg˙ed ukoll jie˙u ˙sieb li ç-Çentru tal-Onkolo©ija l-©did, li se jifta˙ g˙all-˙abta ta’ nofs is-sena ddie˙la, ikun attrezzat g˙al kull bΩonn. Matul ix-xhur li g˙addew ©ie miΩjud apparat biex dan iç-çentru jkun punt

ta’ referenza g˙al dan it-tip ta’ kura. Fl-istess ˙in, qeg˙din ji©u m˙arr©a operaturi f’Cardiff biex juΩaw dan l-apparat sofistikat. Dr Farrugia ammetta li mhux sodisfatt bil-makkinarju li ©ie ordnat mill-Gvern preçedenti. “Ikolli nistqar li l-magni tar-radjoterapija li ser ikollna huma magni li ©ew ordnati ˙ames snin ilu u baqg˙u fl-im˙aΩen mag˙luqin g˙al dan iΩ-Ωmien kollu. B˙al kull tip ta’ teknolo©ija, f’˙ames snin ikun hemm Ωviluppi kbar.” Min˙abba f’hekk, il-Ministeru g˙as-Sa˙˙a ˙a passi biex dan l-apparat ji©i mmodernizzat b’modifiki fejn hu possibbli u, fejn mhuwiex, jinbidlu g˙al kollox. Hawnhekk il-Gvern qieg˙ed jikkoordina mal-Leeds Onchology Centre biex ikun assigurat li s-servizzi li jibda joffri dan iç-çentru jkunu talog˙la kwalità. Minkejja l-fatt illi l-Ministru Farrugia huwa konxju tal-limitazzjoni finanzjarji li pajjiΩna qieg˙ed jiffaççja b˙alissa, huwa determinat illi jimmodernizza s-sistema tas-sa˙˙a tag˙na u jassigura li jkollha wiçç uman. “Il-flus mhux se jaqaw mis-sema, imma dan ilGvern ta prijorità lil dan is-settur. Is-sa˙˙a hija teΩor g˙allPartit Laburista, g˙aliex jekk ikollok servizz tas-sa˙˙a tajjeb inti jkollok ˙addiema b’sa˙˙ithom u l-ekonomija trendi iktar.”

13.10.2013

Kollezzjonisti u Dilettanti Maltin

NixtieqiNÓallixiÓaÌa Il-kompjuters ˙allew impatt kbir fuq kull parti tal-˙ajja tag˙na. Sfortunatament, dan l-aspett tal-istorja ta’ pajjiΩna ftit li xejn ing˙ata importanza mill-poplu Malti. Dan il-wirt storiku huwa f’periklu ikbar illum il-©urnata hekk kif l-ispirtu ta’ konsumeriΩmu qieg˙ed iwassalna biex inbiddlu jew narmu l-istrumenti teknolo©içi tag˙na fi Ωmien ferm iqsar minn qatt qabel hekk kif jo˙ro© il-mudell ta’ warajh. Maurizio Banavage, fundatur tal-Vintage Computer Club, qieg˙ed ja˙dem biex dan l-aspett çentrali tal-istorja riçenti ta’ pajjiΩna ji©i ppreservat permezz ta’ muΩew tal-kompjuters. LIAM GAUCI tkellem ma’ Maurizio dwar il-passat u l-preΩent ta’ dan il-pro©ett ambizzjuΩ. G˙al Maurizio, l-im˙abba g˙all-kompjuters nibtet filbit˙a tal-iskola fl-1992. Hawnhekk hu u s˙abu kienu jiltaqg˙u fil-brejk tal-iskola u joqog˙du jesperimentaw bilkompjuters antiki tat-tmeninijiet. “Kollox beda meta lg˙alliema tal-FiΩika kienet staqsietna biex nag˙mlu pro©ett u jiena ddeçidejt li nibni robot mekkaniku Ωg˙ir,” spjegali Maurizio. Lintoppi inizjali ma qatg˙ulux qalbu u, g˙alkemm ir-robot qatt ma ˙adimlu sewwa, hu u s˙abu tal-iskola ˙adu interess u baqg˙u jiltaqg˙u fil-brejk. Fil-bidu kien jikteb newsletter g˙al s˙abu imma kif spiççat is-sena skolastika, waqaf kollox. Madankollu, iΩΩerrieg˙a tal-pro©ett tieg˙u ftit damet biex nibdet. “Wara xi snin s˙abi stess bdew jag˙tuni l-kompjuters ilqodma tag˙hom u kif rajt li kelli mhux ˙aΩin ˙assejt li kien wasal il-mument li nifforma xi entità biex nippreservaw dawn l-istrumenti g˙al studenti futuri li Ωgur qatt ma kienu raw dan it-tip ta’ teknologija.” Bidu iebes

Maurizio Banavage

Bondwell 14

CIMG0382

Casio PB-1000 14

Commodore 64 complete

Il-bidu tal-Vintage Computer Club kien fl-1996 u l-ewwel esibizzjoni tieg˙u g˙amilha fl1998 fejn attendew ˙afna nies. “Ir-reazzjoni tal-pubbliku kienet tvarja mhux ˙aΩin. Min kien qalli li m’g˙andix x’nag˙mel u min qalli li l-idea kienet tajba ˙afna,” stqarr Maurizio. Madankollu, l-iktar reazzjoni li laqtitu kienet dik tat-tfal fejn bdew ja˙sbu illi lkompjuters huma typewriters. Kien hawnhekk li induna kemm hawn bΩonn ta’ iktar informazzjoni g˙all-istudenti. Huwa beda jikkorrispondi ma’ ˙afna kumpaniji barranin u bosta xtaqu jag˙tuh lappo©© tag˙hom. Min-na˙a lo˙ra, meta pprova jikkorrispondi mal-Gvern u l-kunsilli lokali ftit li xejn sab g˙ajnuna. Fl-opinjoni tieg˙u dan ©ara g˙aliex kien g˙adu kmieni wisq, fi Ωmien meta luniku muΩew tal-kompjuters kien l-Amerika. “Madankollu, bqajt na˙dem biex nippromovi l-idea tieg˙i u fil-fatt kont g˙amilt iktar esibizzjonijiet. Wa˙da minnhom ©ewwa skola u o˙ra l-fiera tal-kompjuters fin-Naxxar, fejn ilpubbliku beda japprezza lidea tieg˙i u ˙afna kumpaniji bdew jikkuntattjawni biex nag˙mel esibizzjoni waqt ittneddija ta’ xi prodott minn tag˙hom.” Kollezzjoni vasta B˙alissa, fil-kollezzjoni, Maurizio g˙andu 250 kom-

Kollezzjonisti u Dilettanti Maltin

13.10.2013

Warajja GÓal PajjIÛI pjuter u xi 50 video game mill- arcades , li konna nsibu fl-istabbilimenti, u bosta handhelds. “Il-kompjuters filkollezzjoni kollha ja˙dmu u rnexxieli n©ib ukoll l- ispare parts g˙alihom biex jekk ikolli problema ’l quddiem inkun nista’ nsewwihom,” sostna Maurizio. Barra minn hekk, g˙andu wkoll xi kompjuters o˙ra li ma ja˙dmux u li ma jg˙oddhomx mal-kollezzjoni. L-iktar kompjuter g˙al qalbu huwa is-Systime li ©ie mog˙ti lilu ming˙and Computime meta kienu g˙adhom jag˙mlu t-time sharing il-Belt Valletta. Dan il-kompjuter fih daqs kamra s˙i˙a u ma tantx kien hawn minnhom hawn Malta. “L-uniku post li niftakar li kien hawn xi ˙a©a simili tieg˙u kien l-Università u lewwel çentru tad-data ta’ Malta fis-Swatar, Óad-Dingli. Dan it-tip ta’ kompjuter t˙abatt daqsxejn biex sibtu g˙ax is-sid tieg˙u kien di©à skrappjah jew ma riedx jitilqu minn idejh,” ftakar Maurizio. “Din il-kollezzjoni minn dejjem kelli l-mira li naqsamha mal-pubbliku in©enerali, g˙ax billi jkollok kollezzjoni kbira u qieg˙da d-dar tieg˙ek ming˙ajr ˙add ma japprezzaha ma tfisser xejn. B’hekk qed ninsisti u na˙dem biex din il-kollezzjoni kbira ti©i esposta g˙all-pubbliku.” Esperjenza interattiva B˙alissa qieg˙ed jikkorrispondi mal-gvern çentrali biex jinfeta˙ muΩew tal-kompjuters. “S’issa wasalna punt tajjeb, imma l-uniku ostaklu li qed nara huwa l-post, g˙aliex hemm bΩonn ta’ spazju mhux ˙azin biex inda˙˙al kollezzjoni kbira b˙al din,” qalli Maurizio. Barra minn hekk, huwa jixtieq illi l-muΩew ikun attrezzat b’tali mod li wie˙ed ikun jista’ jag˙mel ukoll riçerka dwar il-kompjuters u anke jsegwi dokumentarji fuq kif beda kollox. “Illum, is-soçjetà trid tintera©ixxi,” sostna Maurizio. G˙alhekk, g˙andu wkoll il˙sieb li jo˙loq laboratorju biex il-viΩitaturi jkunu jistg˙u jibnu tip ta’ kompjuter sempliçi. “Xejn speçjali, imma biΩΩejjed biex jag˙ti idea ta’ kif ja˙dem kompjuter. Jekk

tifhem kif ja˙dem kompjute 8-bit ikollok baΩi tajba u tifhem a˙jar x’qieg˙ed ji©ri.” Il-˙sieb wara din l-istruttura hi li l-istudenti u l-viΩitaturi ma ji©ux darba u daqshekk, imma jer©g˙u ji©u g˙aliex dejjem ikun hemm xi ˙a©a ©dida x’titg˙allem, u fuq kollox ma tkunx wirja statika imma interattiva fejn tkun qieg˙ed titg˙allem b’mod li tie˙u gost.

Compaq Portable II

“Irrid in˙alli patrimonju li kul˙add ikun jista’ jgawdih” Ix-xewqa ta’ Maurizio hija li ttfal tal-lum ikunu esposti g˙at-teknolo©ija kif kien hu ˙alli jkollhom l-opportunità illi japprezzaw din l-g˙odda tant importanti fil-˙ajja tag˙hom. Dan ser jag˙mlu mhux biss b’wirja statika imma b’ambjent interattiv fejn il-viΩitaturi jkunu wkoll fil-libertà li jesperimetaw kif kien jag˙mel hu meta kien Ωg˙ir. “Illum xog˙li huwa fl-informatika, imma minn dejjem urejt interess fit-teknolo©ija. Meta kont g˙adni Ωg˙ir ˙afna di©à kont noqg˙od nesperimenta bid-dawl u nibni radjijiet u gadgets g˙all-kompjuter li kelli dak iΩ-Ωmien. Illum dan spiçça g˙aliex ˙afna nies iridu kollox lest u l-komponenti li jintuΩaw illum huma Ωg˙ar, jew m’g˙adekx issibhom lokalment. L-unika ˙a©a li fadal huma l- microcontrollers li wkoll qed jinqatg˙u ftit ftit.” B˙alissa qieg˙ed ja˙dem bla waqfien biex in-nies jifhmu limportanza li jkollna muΩew tal-kompjuters f’Malta. “KwaΩi l-istati kollha membri talUnjoni Ewropea g˙andhom muΩew iddedikat g˙all-kompjuters u a˙na bqajna l-art,” qalli Maurizio b’dispjaçir. Dak li g˙all-bidu seta’ kien biss pro©ett personali, illum huwa xi ˙a©a ferm ikbar g˙al Maurizio. “Jiena tip ta’ persuna li nixtieq in˙alli xi ˙a©a warajja g˙al pajjiΩi u mhux ©ejt hawn biss g˙an-numru. Dan irrid nag˙mlu mhux biex inkun famuΩ, jew biex ikolli xi merti, imma biex ng˙id ‘jiena warrajja rrid in˙alli patrimonju li kul˙add ikun jista’ jgawdih u jitg˙allem b’mod li jie˙u pjaçir’”.

ZX 80

Il-KomunIKazzjonI mal-mIlja taÛ-ÛmIen Bejn it-18 u l-20 ta’ Ottubru, il-Kunsill Lokali ta’ Birkirkara bil-kollaborazzjoni tal-Vintage Computer Club Malta se jkun qieg˙ed jorganizza wirja intitolata ‘Il-Komunikazzjoni mal-Milja taΩ-Ûmien’ li f’din l-edizzjoni ser tag˙mel enfasi partikolari fuq l-iΩviluppi li se˙˙ew matul dawn l-a˙˙ar Ωew© sekli. Matul din l-attività l-pubbliku se jkollu ç-çans jara bosta g˙odod ta’ komunikazzjoni ©odda u antiki fosthom radjijiet, telefowns, televixins u kompjuters. Barra minn hekk, ser ti©i organizzata wkoll kompetizzjoni fejn studenti ta’ çertu età, wara li jΩuru l-wirja, jing˙ataw l-opportunità li juru x’fehmu permezz ta’ pro©ett li jista’ jrebba˙hom tablet. In˙e©©u lill-pubbliku jattendi bi ˙©aru g˙al din l-attività interessanti! Óinijiet: Il-Ìimg˙a: 4.30pm-8.00pm Is-Sibt: 9.00am-12.00pm u 4.30pm-8.30pm Il-Óadd: 10.00am-7.00pm

A˙barijiet

13.10.2013

QeD imutu bil-mijiet L-a˙bar tra©ika tal-g˙arqa ta’ mijiet ta’ immigranti li se˙˙et nhar il-Óamis 3 ta’ Ottubru ftit ’il barra mill-gΩira ta’ Lampedusa, ©riet madwar id-dinja b˙al le˙˙a ta’ berqa. Malta g˙al darb’ o˙ra sabet ru˙ha msemmija b’rabta mal-immigrazzjoni irregolari millAfrika. Tista’ tg˙id li kul˙add baqa’ xxukkjat bil-proporzjon ta’ din ittra©edja umana. Óafna staqsew: “IΩda issa x’se jsir? Se jindifnu l-vittmi u l©rajja tintesa bil-mod?” Hekk forsi kien ji©ri, li kieku ma re©g˙etx se˙˙et tra©edja simili o˙ra din il-©img˙a li ˙alliet g˙exieren ta’ Sirjani u Palestinjani mejta. Filwaqt li esprima solidarjetà malqraba tal-vittmi u mal-Gvern Taljan, wara t-tra©edja tal-©img˙a li g˙addiet, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien sa˙aq li din it-tra©edja hija konferma o˙ra ta’ kemm l-Unjoni Ewropea m’g˙andhiex t˙alli l-pajjiΩi membri tag˙ha jfendu g˙al rashom fuq il-kwistjoni tal-immigrazzjoni. Sa˙aq li l-Gvern Malti ma kienx se jikkuntenta ru˙u bl-istqarrijiet, iΩda ried soluzzjonijiet konkreti u fit-tul. Jittellg˙u iktar minn 300 katavru Fil-jiem ta’ wara t-tra©edja tat-3 ta’ Ottubru, il-katavri baqg˙u jinstabu u jittellg˙u mill-ba˙ar. Partikolarment xokkanti kienet is-sejba tal-katavru ta’ mara Ωag˙Ωug˙a li mieg˙u nstab ilkatavru ta’ tarbija tat-twelid. It-tarbija kienet g˙adha mqabbda mal-omm bil-kurdun, u huwa ma˙sub li l-omm xtrat it-tarbija waqt li kienet qed teg˙req. L-uffiççjali tas-salvata©© li raw din ix-xena qalu li kienu baqg˙u impressjonati, u li g˙alkemm raw xeni koroh fil-karriera tag˙hom, qatt ma ltaqg˙u ma’ kaΩ tra©iku b˙al dan.

Minn 500 persuna li kienu abbord, 155 biss ©ew salvati. Ftit iktar minn 300 instabu mejta, u l-kumplament tan-nies baqg˙u ma nstabux u huwa ma˙sub li huma mejta wkoll. Il-Prim Ministru Taljan Enrico Letta ˙abbar li kien se jsir funeral statali g˙all-vittmi, filwaqt li l-President tal-Kummissjoni Ewropea José Manuel Barroso wieg˙ed li kienu se ji©u allokati €30 miljun biex ji©u meg˙juna l-immigranti fl-Italja. L-g˙ajnuna finanzjarja biΩΩejjed? Barroso wieg˙ed €30 miljun f’g˙ajnuna g˙all-immigranti fl-Italja, iΩda hemm dubji kemm l-g˙ajnuna finanzjarja f’dawn il-kaΩijiet hija ssoluzzjoni. Dan japplika b’mod speçjali g˙al Malta, fejn ir-riΩorsi u lispazju huma ferm limitati. Barroso qal ukoll li l-Unjoni Ewropea kellha tie˙u miΩuri ffukati fuq dawk li qed jittrasportaw l-immigranti illegalment u fuq il-pajjiΩi li minnhom ji©u ˙afna immigranti. Madanakollu, g˙adu mhuwiex çar x’se jsir b’mod konkret. S’issa l-iktar miΩura li qed tidher possibbli hija dik tal- patrols madwar il-Mediterran kollu. Min-na˙a tag˙ha, ilKummissarju g˙all-Intern Cecilia Malmstrom qalet li kienet tat struzzjonijiet lill-Frontex biex i˙ejju pjan konkret g˙al operazzjonijiet ta’ salvata©© iktar effettivi. F’din is-sena biss, huwa ma˙sub li fl-Italja da˙lu xejn inqas minn 30,000 immigrant irregolari. Matul l-2012 kien hemm madwar 10,380 immigrant li qasmu ç-çentru tal-Mediterran mill-Afrika lejn l-Ewropa. Huwa stmat li mill-1988 mietu mg˙arrqa xejn inqas minn 19,000 immigrant.

“Din hija problema tal-ewropa kollha u mhux ta’ malta u lampeDusa biss” Joseph Cuschieri F’diskors imqanqal fil-Parlament Ewropew, il-Kap tadDelegazzjoni Laburista fil-Parlament Ewropew Joseph Cuschieri, insista mal-Kummissarju Cecilia Malmstrom dwar il-˙tie©a ta’ ftehim ta’ kondiviΩjoni ©usta bejn listati membri tal-Unjoni Ewropea b’rabta mal-isfida talimmigrazzjoni fil-Mediterran. Cuschieri sa˙aq li dan g˙andu jkun ftehim li jorbot u mhux wie˙ed volontarju. L-Ewroparlamentari Laburista qal li l-imwiet ta’ tant immigranti ˙dejn Lampedusa, ftit biss bog˙od mix-xtut ta’ Malta, qeg˙din fuq il-kuxjenza tag˙na lkoll, u li din it-tra©edja umana tfisser li l-Unjoni Ewropea falliet bilkbir f’dan il-qasam.

Fid-diskors tieg˙u waqt is-sessjoni plenarja ta’ nhar lErbg˙a fi Strasburgu, Cuschieri qal li bit-tra©edja ta’ Lampedusa kul˙add tkexkex u ©ie f’tieg˙u. Huwa g˙amel ukoll referenza g˙ad-diskors tal-Papa Fran©isku li qal li a˙na lkoll g˙andna g˙alfejn nist˙u b’dak li ©ara. Cuschieri insista quddiem il-Kummissarju Malmstrom li Malta u Lampedusa t˙allew wa˙edhom jerfg˙u din ilproblema. “Din hija problema tal-Ewropa kollha u mhux ta’ Malta u Lampedusa biss, g˙ax sempliçiment inzertaw l-ewwel xtut Ewropej li ©eografikament jintla˙qu mill-Afrika”, insista Cuschieri. Qal li dan hu fatt mag˙ruf sew mal-Kummissjoni Ewropea u l-Kunsill

Ewropew, iΩda s-solidarjetà vera baqg˙et nieqsa. “Dan kollu kontu tafuh,” qal Cuschieri lil Malmstrom, “imma bqajtu tkaxkru saqajkom.” Il-Kap tad-Delegazzjoni Laburista kompla jg˙id li huwa tajjeb li ji©u msa˙˙a istituzzjonijiet b˙at-Task Force, il-Eurosur u l-Frontex, imma dan mhuwiex biΩΩejjed. “Ninsisti, b˙alma g˙amilt f’okkaΩjonijiet o˙ra, g˙al solidarjetà bejn l-istati membri g˙al ftehim ta’ kondiviΩjoni ©usta tal-piΩ ta’ din il-problema bejn l-istati kollha; ftehim li jkun jorbot u mhux aktar volontarju,” temm jg˙id il-Kap tad-Delegazzjoni Laburista filParlament Ewropew.

A˙barijiet

13.10.2013

Pedestall gÓall-artisti u Promozzjoni gÓal malta Inizjattiva li tolqot Ωew© g˙asafar b’©ebla wa˙da kienet dik tal-kompetizzjoni fotografika mnedija mill-Ministeru g˙atTuriΩmu bl-isem My Malta. Il-Ministeru g˙at-TuriΩmu, b’kollaborazzjoni mal-Awtorità Maltija g˙at-TuriΩmu (MTA) u mal-Istitut Malti g˙allFotografija Professjonali (MIPP), g˙adu kemm nieda kompetizzjoni fotografika blg˙an li sservi b˙ala mezz ta’ komunikazzjoni artistika biex tippromovi l-GΩejjer Maltin mill-aspett turistiku b’mod poΩittiv, b’enfasi partikolari fuq l-awtentiçità, is-sbu˙ija ta’ pajjiΩna, l-aspett kulturali, ittradizzjoni u l-istil tal-˙ajja tag˙na l-Maltin. Fi Ωmien fejn l-uΩu tar-ritratti kiber b’mod sostanzjali, anke fl-isfond tad-disponibbiltà ta’ bosta mezzi elettroniçi moderni, il-Ministeru qed i˙e©©e© lill-pubbliku biex juΩa l-kreattività tieg˙u u jissottometti ritratti ta’ kwalità, u fl-istess ˙in li jid˙ol biç-çans li jirba˙ premjijiet sbie˙. Ir-ritratti li jkunu mag˙Ωulin ji©u esebiti fil-Ber©a tal-Italja. Il-kompetizzjoni se tkopri bosta temi li kollha b’xi mod huma relatati mal-qasam turistiku fosthom: arkitettura u bini, arti©©janat Malti u gastronomija, festi, festivals u tradizzjonijiet o˙ra, sports u rikreazzjoni, bajjiet u xenarji, avjazzjoni, u

G˙awdex. Il-kompetizzjoni hija miftu˙a g˙ar-residenti kollha ta’ Malta u G˙awdex, bl-età minima g˙al dawk li jixtiequ jissottomettu r-ritratti tkun ta’ 16-il sena. Kull parteçipant jista’ jissottometti sa massimu ta’ 4 ritratti g˙al kull tema, u dawn iridu ji©u uploaded b’mod elettroniku billi wie˙ed jaççessa s-sit tal-Ministeru g˙at-TuriΩmu

www.tourism.gov.mt. Il-kompetizzjoni tibqa’ miftu˙a satTlieta 17 ta’ Diçembru 2013 f’12.00pm, filwaqt li r-rebbie˙a jit˙abbru matul ix-xahar ta’ Jannar 2014. Kull sottomissjoni se tkun qed ti©i evalwata minn grupp ta’ esperti indipendenti mag˙Ωul mill-MIPP, millMinisteru g˙at-TuriΩmu u millMTA. L-ebda espert mhu se

jkollu konoxxenza ta’ min ikun issottometta r-ritratt, filwaqt li d-deçiΩjoni tal-esperti tkun wa˙da finali. L-aqwa ritratti se jkunu qed jintuΩaw f’esebizzjoni li g˙andha tittella’ aktar tard is-sena d-die˙la fil-foyer tal-Ber©a tal-Italja, liema bini jospita fih ukoll il-Ministeru g˙at-TuriΩmu u l-uffiçini talMTA. Fost il-premjijiet abbinati ma’

din il-kompetizzjoni hemm titjira g˙al tnejn lejn kwalunkwe destinazzjoni li fiha topera l-Air Malta mog˙tija mill-istess kumpanija, kif ukoll weekend break g˙al Ωew© persuni g˙al min jikkwalifika flewwel post. Il-premju abbinat ma’ min ji©i fit-tieni post jinkludi akkomodazzjoni g˙al ©img˙a s˙i˙a fi suite g˙al Ωew© persuni fuq baΩi fullfil-lukanda board Intercontinental Malta. Premjijiet o˙ra ta’ weekend breaks se jing˙ataw g˙al min ikollu l-a˙jar ritratt fil-kumplament tat-temi. Il-Ministeru g˙at-TuriΩmu, flimkien mal-MTA, jixtiequ jirringrazzjaw lill-isponsors kollha li wrew fiduçja f’din l-inizjattiva u li jinkludu l-Air Malta, Intercontinental Hotel Malta, Fortina Spa Resort, Grand Hotel Excelsior, Hilton Malta, Radisson Blu Golden Sands, Radisson Blu St Julian’s u Gozo Farmhouses. Impjegati tal-Ministeru, tal-MTA u membri li jag˙mlu parti mill-kumitat organizzattiv flimkien malpanel li se ji©©udika r-ritratti, ma jistg˙ux jipparteçipaw. Dettalji s˙a˙ abbinati ma’ din il-kompetizzjoni flimkien ma’ kopja s˙i˙a tat-termini u kundizzjonijiet jistg˙u jitniΩΩlu missit elettroniku tal-Ministeru g ˙ a t - T u r i Ω m u www.tourism.gov.mt

Protesta oÓra kontra l-ikel modifikat G˙al darb’o˙ra numru ta’ Maltin re©g˙u ng˙aqdu malkomunità internazzjonali biex jipprotestaw kontra likel ©enetikament modifikat (GMO) ta’ Monsanto. Il-mixja ta’ protesta saret ilbiera˙ filg˙odu fi Triq irReppubblika, il-Belt. Nhar l-Erbg˙a ji©i ççelebrat il-Jum Dinji tal-Ikel, u numru ta’ organizzazzjonijiet mhux governattivi qed iqajmu kuxjenza biex ji©i bboj-kottjat likel tal-kumpanija multinazzjonali Monsanto, li tipproduçi ikel genetikament modifikat. Ir-riçerka qieg˙da turi li dan l-ikel mhux biss jag˙mel ˙afna ˙sara g˙assa˙˙a tal-bniedem, iΩda jista’ jkollu wkoll effetti detrimentali fuq l-ambjent. Il-motto tal-kumpanija Monsanto huwa ‘ipproduçi aktar, ikkonserva aktar u tejjeb il-˙ajjiet’ ( ‘producing more, conserving more, improving lives’ ). Fil-fatt, jekk wie˙ed jag˙ti titwila lejn is-sit elettroniku tal-kumpanija, wie˙ed aktar jie˙u limpressjoni li din hija xi NGO favur l-ambjent, milli kumpanija multinazz-jonali li qieg˙da ti©i akkuΩata bi produzzjoni ta’ prodotti detrimentali g˙all-ambjent u lbniedem. Madankollu, ir-riçerka qieg˙da turi li l-prodotti ta’ Monsanto jistg˙u jwasslu g˙al mard serju b˙al kançer, infertilità u diΩabbiltajiet fit-

trabi li jitwieldu. Iktar minn hekk, xjentisti jemmnu li b’mod ©enerali likel©enetikament modifikat jista’ jkollu sitt riskji differenti fuq l-ambjent. Speçifikament fuq l-ikel ta’ Monsanto, riçerkaturi indikaw li dan qieg˙ed ikollu effetti detrimentali fuq ilpopolazzjoni tan-na˙al madwar id-dinja. F’Marzu li g˙adda lKungress Amerikan g˙adda li©i baxx baxx li tipprote©i lill-kumpaniji li jipproduçu ikel ©enetikament modifikat minn azzjoni legali fil-konfront tag˙hom, anke f’kaΩ li dan l-ikel ikun ta’ detriment g˙as-sa˙˙a. Din il-li©i ©iet meqjusa minn gruppi li qed jikkampanjaw kontra dan likel b˙ala wa˙da li n˙olqot speçifikament g˙all-kumpanija Monsanto, u g˙alhekk laqqmu lil din il-li©i b˙ala l‘Montsanto Protection Act’. Il-kontroversja fuq din ilkwistjoni tkompli tikber peress li l-Amministrazzjoni Amerikana g˙all-Ikel u lMediçini (FDA), li suppost tissalvagwardja s-sigurtà taççittadini b’rabta mal-ikel u lmediçini, qieg˙da titmexxa minn eksuffiçjali talkumpanija Monsanto. Dan bla dubju jo˙loq konflitt ta’ interess qawwi, u jista’ jispjega r-ra©uni li g˙aliha saret ftit li xejn riçerka mill-Gvern Amerikan fuq l-effetti fit-tul ta’ dan l-ikel

A˙barijiet

13.10.2013

L-INÌustIzzjI fL-armata

INsew It-tkeÇÇIja taL-kappILLaN Fil-jiem li g˙addew lOppoΩizzjoni Nazzjonalista qalet li l-Gvern kien ˙ataf lArmata. Dan wara li ng˙ataw numru ta’ promozzjonijiet mist˙oqqa, u dan wara snin twal ta’ allegazzjonijiet ta’ diskriminazzjoni politika ma’ diversi uffiçjali fl-armata. Allegazzjonijiet li w˙ud minnhom ©ew ikkonfermati permezz tal-Bord g˙allIn©ustizzji fl-Armata. IΩda l-OppoΩizzjoni dan g˙aΩlet li ma tg˙idux. LOppoΩizzjoni jista’ jkun ukoll li nsiet l-avveniment ta’ disa’ snin ilu, li re©a’ ssemma g˙al darb’o˙ra fil-Qorti din issena. Fl-2004, il-Kap Kmandant tal-FAM ta’ dak iΩ-

Ωmien kien ordna lillArçisqof biex ine˙˙i lil Dun VicGeorge Vassallo minn Kappillan tal-Armata, wara li Dun Vassallo kixef diversi perikli u irregolaritajiet li kien hemm fl-Armata. Meta kien qed jixhed filQorti din is-sena, l-eksKappillan tal-AFM qal li b˙ala Kappillan kien imiss b’idejh il-problemi li kellha lArmata dak iΩ-Ωmien, liema Ωmien ©ie deskritt minnu stess b˙ala ‘Ωmien iswed’. Huwa jg˙id li kien hemm apparat, fosthom patrol boats, li ma kinux sea worthy, ji©ifieri li mhumiex siguri biex jin˙ar©u fuq il-ba˙ar. Huwa semma kif darba kien

hemm il-patrol boat P29 li lin©inier tad-Drydocks ma riedx jiççertifika biex to˙ro© distanza qasira mill-Port ilKbir sa Haywharf. Il-Kappillan Ωied jg˙id li kien ilu ji©bed l-attenzjoni tal-awtoritajiet, fejn anke ©ieli tkellem mal-Prim Ministru ta’ dak iΩ-Ωmien, Eddie Fenech Adami. Qal li darba, f’Novembru 2003, mar fl-uffiççju tal-PM u kellu nuqqas ta’ qbil mieg˙u, g˙ax fi kliemu l-PM ta’ dak iΩΩmien qallu li dawk huma suldati u ma kienx imisshom da˙lu fl-FAM. Kompla jispjega li huwa u ˙iere© minn Kastilja çempillu l-©urnalist John Pisani u qallu li xtaq

jintervistah, u kien minn hemm li tkellem pubblikament fuq in-nuqqasijiet flarmata. L-eks-Kappillan qal li kien baqa’ sejjer g˙and l-Arçisqof u qallu bid-deçiΩjoni tieg˙u, u g˙al dan l-Arçisqof wie©bu li “se jkeççuk”. IΩda Dun Vassallo sostna li huwa kien lest jerfa’ r-responsabbiltà kollha. Wara li dehru Ω-Ωew© intervisti mal-Kappillan, lArçisqof irçieva ittra ming˙and il-Brigadier Rupert Montanaro fejn infurmah li lpoΩizzjoni tal-Kappillan kienet insostenibbli. Skont Dun Vassallo, nhar id-9 ta’ Diçembru, l-Arçisqof kien bag˙at g˙alih u qallu li

huwa xtaqu jibqa’ hemmhekk, g˙ax b˙ala Kappillan dejjem qeda dmiru, u ming˙and is-suldati kien sema’ kliem ta’ tif˙ir filkonfront tieg˙u. IΩda lArçisqof qallu wkoll li, minflok ma nfet˙et investigazzjoni fuq dak li qed jg˙id, kienu se jag˙lqulu ˙alqu. Filfatt, Dun Vassallo kellu jitne˙˙a minn mal-Armata u ntbag˙at Kappillan f’Marsaxlokk. Fix-xhieda li ta fil-Qorti fi Frar ta’ din is-sena, Dun Vassallo sa˙aq li fl-Armata kien g˙ad hemm min kien g˙adu jipperpetwa kultura ta’ nuqqas ta’ ˙arsien ta’ sa˙˙a u sigurtà tas-suldati.

L-ewweL darba G˙all-ewwel darba l-projezzjonijiet ta’ tis˙i˙ ekonomiku tal-Gvern huma aktar konservattivi minn dawk li qed jg˙idu uffiçjali tal-Fond Monetarju Ewropew, talKummissjoni Ewropea u talFond Monetarju Internazzjonali li Ωaru Malta fla˙˙ar jiem. Dan qalu l-Prim Ministru Joseph Muscat waqt seminar tal-Kamra tal-Kummerç. IlPrim Ministru sejja˙ il-projezzjonijiet ta’ dawn l-istituzzjonijiet b˙ala “interessanti ˙afna”. Dr Muscat qal li g˙alkemm qed isir sforz biex no˙or©u mill-kriΩi ekonomika, xorta hemm bΩonn ta’ bidla fil-mod kif na˙dmu. Il-Prim Ministru fa˙˙ar sehem l-employers fis-suççess ta’ Malta li rreΩistiet il-kriΩi ekonomika, speçjalment g˙allmod kif, flok keççew lin-nies, dawn rawhom b˙ala riΩors.

Qal li g˙alkemm xorta ntilfu l-impiegi u l-kriΩi laqtet linnies, il-mod kif kienet ittrattata kien ferm a˙jar minn pajjiΩi o˙ra. Dr Muscat irrefera g˙allbΩonn li l-Kummissjoni Ewropea l-©dida tiffinalizza sSuq Wie˙ed Ewropew u li lUnjoni Ewropea tne˙˙i l-protezzjoniΩmu fil-Politika Agrikola Komuni biex tid˙ol il-kompetittività u jgawdu lkonsumaturi. Il-Prim Ministru qal li wie˙ed irid jibdel ukoll il-mod kif jin˙ar©u l-viΩi g˙al dawk li ji©u mill-Golf G˙arbi biex lEwropa timxi mar-realtajiet ekonomiçi u soçjali tal-lum. Qal li l-Ewropa tista’ tie˙u dawn id-deçiΩjonijiet, iΩda sostna li jista’ jkun hemm g˙add ta’ ostakli, fosthom x’riΩultat se jiksbu l-partiti estremisti fl-elezzjonijiet Ewroparlamentari.

Opinjoni

13.10.2013

tiVi awards A˙jar tara t-teleshopping Jekk ta˙seb f’le˙en fuq it-TiVi li jqabbdek il-bard, da˙k, u©ig˙ ta’ stonku u brim, Ωgur tiftakar fil-preΩentatur ta’ Net, Radio 101, mass meeting warmer u president tal-kumitat amministrattiv ta’ Fleur-De-Lys (fost o˙rajn), isSur Ronald Briffa. Dan is-sinjur kullimkien jiddeffes (jew ideffsuh), f’kull tentufa li jag˙mlu l-Partit tal-kafetterija. Dan l-a˙˙ar qieg˙ed jippreΩenta programm ©did fuq inNet (li anke ismu jqabbdek attakki ta’ brim). Mhux Bondi! Jekk vera m’g˙andekx x’tag˙mel nissu©erilek tara ’l Morales ibig˙ il-bozoz iteptpu, imma mhux lil Briffa. X Factor huwa programm li jΩommok tarah, programm Amerikan fejn ifittxu persuni li jafu jkantaw. Tapprezzah l-aktar jekk tkun dilettant tal-muΩika. X Factor, is-sena li g˙addiet, kien jintwera l-Óadd filg˙axija, iΩda dis-sena bdew juruh l-Erbg˙a filg˙axija. Jikkompetilu hemm illog˙ob taç-Champions League u ma n˙ossx li kienet deçiΩjoni tajba. Bijografiji re©a’ beda fuq TVM, (jew kompla fejn ˙alla) , u kull min g˙andu g˙al qalbu ddokumentarji fuq persona©©i

MINN

SALVU

CANALE

wit Ωgur jibqa’ tal-©urdien u lqattus (Tom & Jerry). Jg˙addi kemm jg˙addi Ωmien minn fuqu jibqa’ fost l-aqwa, iΩda dan kont tkun taf kif ser jispiçça jew x’se ji©ri minn qabel f’çerta kaΩi – b˙ad-drama ta’ Eileen Montesin: Déjà vu. Waqt li tkun qieg˙ed tara xi xena partikolari tibda tipprevedi x’se jg˙id l-attur jew x’reazzjoni ser jie˙u. Allura, ng˙id jien, a˙jar nibqa’ nara Tom & Jerry (jiddispjaççini Montesin). Il-mowbajl li xeg˙el wara tmien snin mitfi

Maltin ma jistax jitilfu. Ng˙id g˙alija nog˙xa nsegwih, ikun min ikun il-persuna©©. Trid tarah biex temmnu! Trid tarah biex temmnu! Hekk jg˙id Joe Chetcuti f’Arani Issa. Jien, jg˙id x’jg˙id, ma narahx, g˙ax programmi tat-tnewwi˙ ma’ narahomx (skuΩani talvjolin).

Id-deçiΩjoni ta’ One li d-drama Maskra jag˙mluha fl-istess ˙in li jintwera Xarabank, fil-fehma tieg˙i hija xi ftit riskjuΩa. Qieg˙ed ng˙id hekk g˙aliex din id-drama mhux ta’ min jitlifha. Mill-ftit iffilmjar li rajt, id-direzzjoni u l-munta©© huma mag˙mula b’sens kbir. Imma, insomma, kif jg˙idu l-antenati tag˙na: min hu l-aqwa j˙awwel! Wie˙ed mill-aktar kartun seg-

Id-drama ta’ TVM Katrina tidher li se ti©bed l-udjenzi; storja umana dwar tifla abbandunata g˙and is-sorijiet. IΩda rajt xena interessanti u ma nistax ma nikkummentax fuqha... Mela f’˙in minnhom jidher attur ˙iere© mill-˙abs wara tmien snin maqful. O˙ro© il-g˙a©eb, malli jasal id-dar jifta˙ envelopp li jkun tah l-uffiçjal tal-˙abs, minnu jo˙ro© telefown çellulari, jixeg˙lu u jçempel. X’batterija g˙andu Alla jbierek, wara tmien snin mitfi! (Insomma, ta’ Hollywood jag˙mlu wkoll Ωbalji ta’ dan it-tip). Niltaqg˙u d-die˙la. Sadanittant inkomplu nsegwu u ng˙arblu.

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

IL-KuLtura, L-artI dIÌItaLI u Û-ÛgÓaÛagÓ Jikteb ADRIAN DOMENIC ELLUL

Is-Sibt 5 ta’ Ottubru ©iet imtellg˙a b’suççess l-attività Notte Bianca ©ewwa l-Belt Valletta. Din il-lejla mag˙rufa wkoll ma’ bosta Maltin b˙ala lLejl Imdawwal ter©a’ tag˙ti l˙ajja lill-Belt Kapitali Maltija b’g˙add kbir ta’ attivitajiet bi sfond kulturali. Din l-attività hija organizzata mill-Gvern Malti u l-iskop tag˙ha hu li sservi b˙ala vetrina g˙all-kultura Maltija. F’soçjetajiet b˙al dik Maltija fejn aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar qed ikollna ta˙lita ta’ kulturi differenti, aktar g˙andna nkunu kburin u nippromovu dak li hu Malti. Dan g˙andu jsir mhux biss biex uliedna jirtu dak li lilna jag˙milna poplu wie˙ed, imma wkoll biex ner©g˙u nag˙tu l-˙ajja lil mudell ta’ ekonomija ©dida, dik tal-industrija kreattiva. Matul il-konferenza internazzjonali g˙all-iΩvilupp ta’ bliet antiki, is-Segretarju Partlamentari g˙all-Kultura u Gvern Lokali, l-Onor. Josè

Herrera, sa˙aq li l-Gvern Malti g˙andu jag˙mel dak kollu li hu fil-poteri tieg˙u biex jag˙ti l˙ajja lill-qasam tal-kultura, mhux sempliçiment biex iservi b˙ala mod kif a˙na nikkonservaw il-wirt kulturali iΩda wkoll biex tin˙oloq niçça ©dida ta’ investiment ©ewwa pajjiΩna u jin˙oloq aktar xog˙ol fis-settur artistiku u kulturali. B˙ala Maltin g˙andna vanta©© kbir fuq pajjiΩi o˙ra fil-qasam tal-arti u l-kultura. Influwenzata mill-pajjiΩi ©irien tag˙na u minn pajjiΩi o˙ra li ˙akmuna tul iΩΩminijiet, il-kultura tag˙na Ωviluppat b’tali mod li saret unika fil-Mediterran. Dan il-fatt minnu nnifsu g˙andu g˙aliex jag˙milna kburin. Óafna nies g˙adhom jassoççjaw il-kultura mal-arti tattpin©ija, muΩika u letteratura biss. Din hija sfortuna kbira g˙ax minn meta konna Ωg˙ar dejjem ©ejna mg˙allmin li l-kultura ta’ kull pajjiΩ hija ristretta g˙al dawn it-tliet oqsma biss. Il-kultura ta’ kwalunkwe pajjiΩ tmur lil hinn minn hekk. JeΩistu wkoll l-arkitettura, l-arti talpiroteknika, kif ukoll inizjattivi li jinvolvu iΩjed minn aspett artistiku jew kulturali wie˙ed. Apparti minn hekk, tul dawn l-a˙˙ar snin qed tiΩviluppa tendenza madwar id-dinja li l-arti tevolvi minn dik konvenzjonali g˙al dik di©itali. Óafna Ωg˙aΩag˙ artisti, illum ma j˙ossuhomx komdi jesprimu lemozzjonijiet tag˙hom fuq tila jew biçça karta, iΩda jippreferu jag˙mlu dan b’mezzi di©itali. Dan g˙aliex bosta artisti j˙ossu li l-arti di©itali tipprovdi ˙afna

iktar flessibbiltà lill-artisti biex jesprimu dak li j˙ossu jew dak li jkunu jixtiequ jirrappreΩentaw. Il-Partit Laburista minn dejjem g˙araf li f’Malta jeΩisti nuqqas kbir fil-qasam tal-arti di©itali. Matul sessjoni dwar l-arti li saret matul il-Kungress tal-Partit Laburista ssemma li pajjiΩna g˙andu jfittex li j˙arre© lil dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ li jridu jag˙Ωlu l-arti b˙ala l-karriera tag˙hom, mhux biss fl-arti konvenzjonali iΩda wkoll f’forom ta’ arti di©itali. Min˙abba dan il-bΩonn, lUniversità ta’ Malta waqqfet id-

Dipartiment tal-Arti Di©itali. Dan id-Dipartiment g˙adu wild ©did meta wie˙ed ipo©©ih fejn sezzjonijiet o˙ra fl-Università iΩda Ωgur li se jkun qed jikber u jevolvi biex jg˙in aktar Ωg˙aΩag˙ li jridu jkomplu ja˙dmu f’dan il-qasam artistiku, li aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien aktar qed isir importanti f’diversi setturi inkluΩ dak tal-medja u n-negozju. Qed insemmi dan il-fatt mhux biss ghax hija ˙a©a sabi˙a li lUniversità ta’ Malta tkompli tifta˙ aktar korsijiet biex a˙na Ω-Ωg˙aΩag˙ ikollna aktar g˙aΩla meta napplikaw g˙all-istudji

tag˙na, iΩda wkoll g˙ax itta˙rig li qed jigi offrut iwassal liΩ-Ωg˙aΩag˙ lejn is-settur talindustrija kreattiva. Óafna pajjiΩi llum qed iduru fuq industriji li sa ftit snin ilu ma tantx kienu jing˙ataw attenzjoni. L-oqsma kulturali u lindustrija kreattiva g˙andhom potenzjal kbir biex jie˙du rwol çentrali fl-ekonomija tal-pajjiΩ. G˙alekk hija xi ˙a©a poΩittiva ˙afna li d-Dipartiment tal-Arti Di©itali ©ewwa l-Università ta’ Malta jkompli jissa˙˙a˙ biex jg˙in aktar Ωg˙aΩag˙ jimir˙u f’din in-niçça ©dida fl-ekonomija ta’ pajjiΩna.

Opinjoni

13.10.2013

ÛEWÌ DIKJARAZZJONIJIET Claudette Abela Baldacchino Membru Parlamentari Ewropew

Fil-Parlament Ewropew, ma kull ©urnata li tg˙addi, numru ta’ Ewroparlamentari jing˙aqdu flimkien biex ji©bru l-appo©© ta’ Ewroparlamentari o˙ra g˙al dikjarazzjonijiet bil-miktub biex wara li jin©abru l-firem jintbg˙atu lill-Kunsill u lill-Kummissjoni. Ìew g˙all-attenzjoni tieg˙i Ωew© dikjarazzjonijiet li nemmen li huma importanti ˙afna. Wa˙da dwar it-tqalal; it-tarbija qabel it-twelid u d-dijabete, u o˙ra fuq ˙tif ta’ tfal. Iddeçidejt li nkun firmatarja tag˙hom g˙aliex nemmen li fiΩ-Ωew© kaΩijiet hemm bΩonn ta’ ˙idma intensiva biex verament in˙arsu l-interessi tal-familji. Aktar minn 20% tal-popolazzjoni b’piΩ Ωejjed Aktar minn 20% tal-popolazzjoni adulta fl-UE g˙andha piΩ Ωejjed. Dan jo˙loq problema serja ta’ sa˙˙a fuq skala epidemika. Id-dijabete ©estazzjonali u l-obeΩità matul it-tqala jwasslu g˙al rati og˙la ta’ mard u mortalità u t-tfal li jitwieldu lil dawn in-nisa g˙andhom riskju og˙la li jbatu mill-obeΩità u d-dijabete. Jing˙ad ukoll li l-inçidenza tad-dijabete ©estazzjonali tvarja minn 2% g˙al 20% tattqala fl-Ewropa, iΩda m’hemm l-ebda prattika tal-iskrining universali, l-ebda metodolo©ija unika g˙al eΩamijiet mediçi u lebda valutazzjoni ©enerali tar-riΩultati taliskrining. Azzjonijiet li Kummissjoni

g˙andha

tie˙u

G˙alhekk, f’din l-inizjattiva, il-Kummissjoni qed ti©i mistiedna sabiex: – tippromovi r-riçerka u l-innovazzjoni filqasam tal-prevenzjoni, id-djanjosi bikrija u ttrattament tad-dijabete ©estazzjonali; – tfassal strate©ija fil-livell tal-UE mmirata lejn it-titjib u l-istandardizzazzjoni tal-iskrining universali ta’ nisa tqal g˙ad-dijabete ©estazz-

jonali; – twettaq valutazzjonijiet tal-impatt fuq issa˙˙a effettivi meta timplimenta l-politiki ewlenin kollha tal-UE u dawk nazzjonali.

tag˙hom b’mod permanenti. G˙andu ji©i nnutat li l-kooperazzjoni tal-istati kollha involuti hija rekwiΩit baΩiku g˙al soluzzjoni poΩittiva g˙al dawn il-konflitti u li soluzzjoni tista’ tkun poΩittiva biss jekk din tkun imsejsa fuq il-˙ti©ijiet tat-tfal ikkonçernati.

Il-protezzjoni tat-tfal f’kaΩ ta’ ˙tif Din id-dikjarazzjoni, meta jin©abru l-ismijiet tal-firmatarji me˙tie©a, tintbag˙at lill-Kunsill u lill-Kummissjoni, l-istess b˙alma qed ji©ri fil-kaΩ dwar il-protezzjoni tat-tfal f’kaΩijiet ta’ ˙tif, fost l-o˙rajn fil-kuntest ta’ tilwim bejn il©enituri dwar id-dritt g˙all-kustodja, fejn bosta drabi l-kaΩijiet ta’ ˙tif ise˙˙u partikolarment fir-rigward ta’ proçeduri ta’ divorzju/separazzjoni ta’ ©enituri ta’ nazzjonalità differenti. Fid-dikjarazzjoni, il-membri parlamentari Ewropej itennu li huwa kompitu tal-Unjoni Ewropea li tipprote©i lil dawk li ma jistg˙ux i˙arsu lilhom infushom: it-tfal. Inqisu li l-˙tif jittrawmatizza lit-tfal u jwassal g˙al danni psikolo©içi li j˙allu l-marka

“G˙alija dawn huma dikjarazzjonijiet importanti ˙afna” G˙alhekk il-Kummissjoni qed tintalab ti©bed l-attenzjoni lejn il-perikli fil-kaΩ ta’ ˙tif tat-tfal, to˙loq sensibilizzazzjoni dwar din il-problema fil-pajjiΩi u l-postijiet ikkonçernati u tenfasizza l-importanza tal-kooperazzjoni. G˙alija dawn huma dikjarazzjonijiet importanti ˙afna. Is-sug©©etti li jolqtu lilna lMaltin direttament. Inkunu qed inda˙˙lu rasna fir-ramel jekk ma nammettux li dawn huma sitwazzjonijiet li qed jiΩdiedu fostna wkoll. G˙alhekk nemmen li anke a˙na ne˙tie©u li nxammru l-kmiem u na˙dmu sabiex niΩguraw li l-inçidenza ta’ dawn is-sitwazzjonijiet jonqsu.

IFTAÓ GÓAJNEJK SIMON!

Gregor Osservatur

Lil Simon Busuttil nixtieq nag˙tih parir. Affari tieg˙u jekk ji˙dux. Simon a˙jar jag˙ti titwila sew madwaru. Madwaru fil-qrib, tafux. Jikkunsidra Ω-Ωew© deputati mexxejja li g˙andu huwa kulma jrid jag˙mel. It-tnejn li huma jixtiequ jkunu huma li qed imexxu l-Partit nazzjonalista (‘n’ mhix kapitali) – wie˙ed biex ikun ˙a post missieru, u l-ie˙or biex jie˙u l-post li ça˙˙du lil missieru. Ûew© great white sharks – klieb il-ba˙ar – liema b˙alhom. Bejn dawn iΩ-Ωew© great whites, Simon Busuttil qisu foka (sea lion), l-ikel preferut tal-great white. Simon ja˙seb, imqar g˙allmument, li dawn se jg˙inuh isir prim ministru? Jekk hu hekk, mhux biss g˙andna mexxej tal-oppoΩizzjoni fjakk, iΩda g˙andna mexxej tal-oppoΩizzjoni fidil ukoll. ÓaΩin dan, anke g˙all-Partit Laburista. “Simon ma tantx qed jag˙tih fiex imexmex lil Joseph” G˙ax il-Partit Laburista g˙andu bΩonn mexxej fil-Pn li hu qawwi, biex Joseph Muscat iΩomm snienu msennin. Imqass taΩΩabra li ma jintuΩax u jit˙alla miftu˙, torqodlu l-molla. Hekk ji©rilu Joseph jekk ma jkollux fiex imexmex snienu. U Simon ma tantx qed jag˙tih fiex imexmex, lil Joseph. Simon qed ikollu l-g˙ajnuna mid-deputati mexxejja li mexxej ta’ partit g˙andu jkollu minnhom? Jew qed jarahom, lil dawn, jitpaxxew bil-frejje© li qed jag˙mel? G˙ax qed jag˙mel frejje© tafux! Il-Gvern Laburista ˙ataf l-armata f’idejh, qalilna. U dan g˙ax xi fizzjali ng˙ataw promozzjoni, u mbag˙ad o˙ra. Ma nafx xi ˙sibijiet g˙addew minn mo˙˙ Simon, iΩda qatt ˙aseb jekk forsi dawn il-fizzjali nΩammewx lura mill-promozzjonijiet ta˙t ilGvern nazzjonalista?

G˙ax biex issa Simon qed jg˙id li dawn ©ew promossi g˙ax huma Laburisti, na˙seb hu ©ust li l-Partit Laburista jg˙id: mela g˙alhekk dawn ma kinux waslu safejn setg˙u jaslu – g˙aliex huma Laburisti! Il-Pn ta l-promozzjonijiet fl-armata, skont il-kulur! Dak hu dak kollu li jfisser l-istorbju li qed jag˙mel il-Partit nazzjonalista. Issa kieku l-Gvern ˙atar fl-armata xi nies li da˙˙al minn barra, kont nikkunsidra x’inhu jg˙id il-kap tal-oppoΩizz-joni. Kont veru na˙seb jekk il-Partit Laburista ˙atafx larmata. IΩda n-nies li ˙adu l-promozzjoni kienu fizzjali fl-armata. Kellhom poΩizzjoni ta’ respon-sabbiltà kbira. Fejn hi l-˙atfa?! “Malta l-ag˙ar pajjiΩ fl-Ewropa,” Simon qalilna ftit ilu. Mur obsor! Jekk din veru, ta’ min hu t-tort? Sa Marzu li g˙adda, kienu lPn li kienu ilhom jiggvernaw g˙al dan la˙˙ar kwart ta’ seklu. Jekk Malta kienet lag˙ar fl-Ewropa, kienu l-Pn li ˙allewha hemm. Din kienet akkuΩa ta’ Simon li biha waqa’ g˙aç-çajt. B˙alma waqa’ g˙aç-çajt b’dak li qal fil-kampanja elettorali dwar il-mediçini skaduti, u l-grocers. U b’dak li qal dwar tant affarijiet o˙rajn. Imbag˙ad, il-©img˙a l-o˙ra, Simon ˙are© lid-deputati tieg˙u ’l barra mill-parlament, g˙ax instab ˙ati ta’ ksur ta’ privile©©. Riedu jpo©©ulu sarima ma’ ˙alqu, qalilna. Mela b’dawk iç-çuçati kollha li qed jg˙id, ilGvern jaqbillu jag˙millu sarima? Il-Gvern jaqbillu j˙allih jg˙id li jrid, fil-limiti taddemokrazija, u ji©©udika l-poplu min hu lbuffu, u min qed ja˙dem g˙al pajjiΩu. “Beda d-diska migrufa li kien idoqq Eddie Fenech Adami” Qalilna Simon li kien hemm theddida g˙addemokrazija. Beda d-diska migrufa li kien idoqq Eddie Fenech Adami. It-theddid kontinwu g˙ad-demokrazija ta˙t Lawrence

Gonzi, meta Simon Busuttil kien deputat kap, ma rahx Dr Simon. Il-Parlament kien sar ˙a©a taΩ-Ωufjett, u Dr Simon ma qal xejn dwar dan. Mhux sarima ma’ ˙alq Simon kien hemm. Kien hemm il-periklu li Simon jibda jg˙id kulma ji©ih f’rasu u fi lsienu, u jippretendi li kollox jibqa’ g˙addej. Dik x’serjetà hi?! Meta akkuΩa lil Joseph Muscat li nda˙al biex influwenza l-Kummissarju tal-Pulizija, Simon Busuttil ma kienx qed jesprimi opinjoni, kien qed jitkellem dwar dak li g˙alih kien stat ta’ fatt. Ma wera l-ebda dubju li lind˙il sar. Kien qed jitkellem, g˙alih, dwar x’©ara. F’sitwazzjoni b˙al dik, trid tipprova dak li qed tg˙id. Jekk tg˙id li sar qtil, trid tipprovdi l-©isem. Dan m’g˙amlux il-Kap talOppoΩizzjoni. Minflok, ippretenda li din l-akkuΩa serja tibqa’ g˙addejja. U mbag˙ad il-Pn kien jo˙ro© jg˙ajjat li l-Gvern ma ça˙adx dak li kien qal Dr Busuttil. Il-biçça hi li Dr Busuttil innifsu wera kemm ma kienx veru dak li kien qed jallega. Mhux talli ma kienx hemm ind˙il politku fid-deçiΩjoni tal-Kummissarju talPulizija li ma jressaqx lil John Dalli l-Qorti, talli Dr Busuttil innifsu qal fil-Parlament, f’dawn il-jiem li g˙addew, li d-deçiΩjoni ˙adha l-Kummissarju WAÓDU. Dr Busuttil qalha din. Waqqa’ l-argument tieg˙u stess u ta prova çara li mhux veru kien hemm ind˙il. G˙alhekk ma kellux il-provi xi j©ib. It-theddida g˙ad-demokrazija li Dr Busuttil qal li kien hemm, tinsab fir-reazzjoni ta’ Simon Busuttil. Joseph Muscat talab g˙all-provi. Simon ma ©abhomx u ppretenda li jit˙alla jg˙id li jrid. Dik hi t-theddida g˙ad-demokrazija – meta ma taççettax irregoli tad-demokrazija. Saret talba g˙allprovi. Il-provi ma ©ewx, u Dr Busuttil ippretenda li jibqa’ jparla fil-vojt. Din x’demokrazija hi li jemmen fiha?

Editorjal

13.10.2013

www.kullhadd.com KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End IL-Óamrun Ìurnalisti: 2090 1410/13 ritianne@kullhadd.com |

Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com

Email ©enerali: editorial@kullhadd.com

E DITORJAL MA wAsLux RuMA “ Kif g˙id il-Malti: “Wara, kul˙add Mhux g˙aref!” kul˙add messitu x-xorti ta’ Pawlu fi triqtu lejn Ruma. Ilwaqa’ minn fuq iΩ-Ωiemel ©abitu f’sensih qabel ma mar Ruma. G˙alhekk il-konverΩjoni kienet f’waqtha u f’˙inha. Ra d-dawl qabel fejn kellu jasal. Li kieku la˙aq qabeΩ Ruma kien ikun kollu g˙alxejn. Il-mexxejja tal-Partit Nazzjonalista la˙qu qabΩu Ruma. Dak li qeg˙din jipprietkaw illum messhom ipprattikawh meta kienu g˙adhom fil-Gvern. Ma joqog˙du jistg˙ux jilag˙buha ta’ predikaturi g˙aliex ma g˙adhomx fuq il-pulptu iΩda fuq iz-zuntier. L-istess nies li ©abu lill-Partit Nazzjonalista fi lsien l-eletqeg˙din issa torat, jilabg˙uha ta’ qaddisin. Filfehma ta’ din il-gazzetta dan huwa insult lill-intelli©enza tal-elettorat. F’daqqa wa˙da qeg˙din jirrealizzaw dak li messhom g˙amlu meta kienu filgvern. Simon Busuttil ja˙seb li l-penitenza ta’ dak li ©ara Amministrazzjoni ta˙t Nazzjonalista tista’ tin˙afer

b’semplici apolo©ija li meta tag˙sarha ma issib xejn. Ta˙t dik l-Amministrazzjoni saru ˙wejje© tal-biΩa’ u ma hix skuΩa g˙all-ebda politiku li jipprova je˙les lilu nnifsu billi jg˙id li ma kienx jaf. Kul˙add g˙andu jifhem li r-responsabbiltà tal-politiku mhix b˙al dik taç-çittadin komuni. Il-politiku mhux ‘g˙andu jkun jaf’ iΩda ‘jmissu jkun jaf’. Dan huwa prinçipju kardinali f’kull Amministrazzjoni korretta u japplika g˙al dawk li hemm fil-gvern illum. Li kieku politiku je˙les mir-responsabbiltà g˙ax jinvoka l-injoranza tal-fatti jkun qisu b˙al dak iç-çittadin li biex je˙lisha jistqarr l-injoranza tal-li©i. Kif jista’ jispjega anke student tal-li©i jew tal-Amministrazzjoni Pubblika, l-injoranza tal-li©i ma tista’ tiskuΩa lil ˙add. Hekk ukoll g˙all-politiku linjoranza tal-fatti. Dak li xehed Ìor© Farrugia din il-©img˙a filkawΩa dwar l-allegat tix˙im fix-xiri taΩ-Ωejt kienet xi ˙a©a li tkexkex. Qieg˙ed jallega li kellu jxa˙˙am g˙ax kien mhedded. Skont Ìor©

Farrugia ma setax jag˙mel mod ie˙or g˙aliex kien ser jitlef il-˙obΩa tieg˙u. Alla˙ares kellu jkun aççettat li min biex jaqla’ x’jiekol irid ixa˙˙am. Fi ftit kliem din kienet sistema. Il-mistoqsija ta’ din il-gazzetta hi din: allura x’seta’ kien qieg˙ed ji©ri f’oqsma o˙ra ta’ dik l-Amministrazzjoni u li sal-lum g˙adna ma nafux bihom? F’daqqa wa˙da, Simon u xi w˙ud li hemm madwaru, raw id-dawl. Iridu jag˙mlu politiku ‘ rebranding ’ tag˙hom infushom billi jilag˙buha b˙ala l-pampaluni tal-indafa u korrettezza, meta l-a˙˙ar amministrazzjoni hija sinonima ma’ patafjun irregolaritajiet, deçiΩjonijiet ˙Ωiena u çanfir kontinwu mill-Awditur Ìenerali. Tibqa’ tidwi ç-çanfira li dan ta lil dik lAmminstrazzjoni dwar iΩΩieda ta’ 600 ewro fil©img˙a: “Dan kien eΩempju çar ta’ kif ma g˙andekx tamministra!” F’daqqa wa˙da nteb˙u wkoll li fil-kaΩ tal-immigranti irregolari l-Ewropa trid tg˙addi mill-kliem g˙allfatti. Din il-©img˙a rajna lil

David Casa u lil Roberta Metsola kwaΩi kwaΩi jheddu fil-Parlament Ewropew lil dawk il-pajjiΩi li ˙allewna wa˙edna. Tajjeb ˙afna, iΩda din il-kritika min-na˙a talPN qieg˙da tasal sitt xhur tard. G˙al darba o˙ra la˙qu qabΩu Ruma. Raw id-dawl tard wisq, g˙alkemm a˙jar tard milli qatt. Il-Partit Laburista dejjem tkellem b’dan it-ton, u g˙aliex g˙amel hekk g˙ajruh li mhux sewwa kien qed jag˙mel g˙aliex irridu d-diplomazija n˙allu ta˙dem. Sa ftit ilu kienu inkollati mal-kliem u l-platitudnijiet tat-tip li jispara Simon Busuttil. F’daqqa wa˙da xammew il-kafè, kif i˙obb jg˙id il-Prim Ministru. Biex inkomplu fuq it-tixbiha Rumana, il-mexxejja Nazzjonalisti g˙adhom ma nteb˙ux li ‘Roma locuta est’! Iridu jibnu storja mill-intitef g˙aliex ma g˙andhomx aktar xi jg˙idu. Min-na˙a lo˙ra anke a˙na rridu niftakru li jekk irridu li Ruma nibqg˙u je˙tie© nevitaw ittriq li twassal g˙al Tar.

a˙˙ar ©img˙at rajna OppoΩizzjoni li g˙amlitha lmissjoni tag˙ha li tipprova tkisser l-Armata, flimkien ma’ korpi dixxiplinarji o˙rajn, b˙all-Korp talPulizija. Ìurnata wara l-o˙ra rajna u smajna kritika orkestrata bla sens u infantili, intenzjonata biss biex tipprova tnaqqas ir-rispett li jgawdu l-forzi tal-ordni f’pajjΩna. Ir-risposta l-Forzi Armati tawha b’mod qawwi, bil-˙idma imprezzabbli tag˙hom. Minn hawn nixtieq nuri l-apprezzament g˙all˙idma kbira li jag˙mlu, ˙afna drabi fis-skiet.

dirett ˙afna. Issemmew diversi punti interessanti, u jidher li nqabdet sew it-triq sabiex l-operat tal-MEPA jitjieb. Ir-riforma f’numru ta’ policies , u r-riforma fil-Pjan Lokali fost l-o˙rajn; kollha miΩuri poΩittivi li g˙andhom iservu sabiex il-MEPA ti©i riformata g˙all-a˙jar ta’ kul˙add.

”

sTENBÓu Daniel Micallef President tal-Partit Laburista daniel.micallef@partitlaburista.org

Stenb˙u w˙ud mill-Maltin, u stenb˙u w˙ud minn s˙abna fl-Unjoni Ewropea. Kellhom ikunu Ωew© tra©edji umani sabiex indunaw b’dak li qed jg˙addu minnu mijiet u eluf ta’ nies fuq baΩi regolari. Nemmen li b˙al dawn ittra©edji, sfortunatament, ikun hemm o˙rajn li ma nsirux nafu bihom g˙al xi ra©uni jew o˙ra. Inaççettabbli li fl-2013 din id-dinja suppost moderna u avvanzata mhix kapaçi tassigura l-g˙ajxien ta’ kull persuna. Tal-mist˙ija aktar li g˙al snin twal bosta kienu dawk li g˙alqu g˙ajn wa˙da u ma tawx importanza lil din il-kwistjoni umana. Tal-inqas iΩda, issa anke ddiskors tal-esponenti Nazzjonalisti beda jie˙u xejra o˙ra. M’g˙andix dubju li tali diskors huwa ispirat mhux mill-konvinzjoni, iΩda mill-konvenjenza, speçifikament g˙all-fini elettorali talelezzjonijiet li g˙andna

f’Mejju li ©ej. IΩda tal-inqas, kien hemm çaqliqa. M’g˙adhomx ilsienhom salart, jilag˙qu biss fejn jid˙lu esponenti u strutturi talUnjoni Ewropea. Mill-2004 ’l hawn, minn meta Malta saret membru s˙i˙ fl-Unjoni Ewropea, ilPartit Nazzjonalista fil-Gvern ma rnexxielu jasal imkien fuq din il-kwistjoni. Lanqas irnexxielu jasal dak li llum huwa l-Kap talOppoΩizzjoni, u li g˙al snin twal kien membru filParlament Ewropew. Ûmien il-paroli spiçça. Gvern Laburista ˙adem sa mill-ewwel ©uranta sabiex din il-kwistjoni titla’ fuq nett tal-a©enda. Il-˙ajjiet innoçenti tan-nies ma jistg˙ux jistennew aktar. Xtaqt nag˙mel aççenn g˙all-˙idma tal-Forzi Armati ta’ Malta. Óidma imprez-zabbli, ˙idma li tag˙milhom eroj, kif sostna anke l-Prim Ministru Joseph Muscat. Fl-

MEPA Segwejt dak li qal isSegretarju Parlamentari Michael Farrugia waqt konferenza nhar il-Ìimg˙a li g˙adda, u kif ukoll waqt intervista radjofonika s-Sibt filg˙odu. Das-su©©ett ovvjament jinteressani b’mod

Partit Laburista B˙alissa g˙addejjin il-laqg˙at ©enerali annwali fil-lokalitajiet. B˙ala President tal-Partit inΩur numru ta’ lokalitajiet u jkolli l-opportunità nitkellem ma’ diversi attivisti u uffiçjali tal-Partit Laburista. L-appell tieg˙i huwa sabiex inkomplu bil-˙idma li wettaqna di©à, u nkomplu nkunu a˙na li nkunu qrib in-nies b’mod konsistenti. Nirringrazzjakom f’isem il-Partit Laburista tal˙idma tag˙kom, kemm dik li wettaqtu, kif ukoll dik li g˙adkom tridu twettqu.

Ittri

13.10.2013

ÌIEÓ IL-MOSTA Ta’ kull sena, fix-xahar ta’ Settembru, ilKunsill Lokali tal-Mosta jonora lil diversi çittadini b˙ala apprezzament g˙all-˙idma tag˙hom b’risq il-komunità tal-Mosta. Din is-sena ©ie onorat bl-onorifiçenza Ìie˙ il-Mosta, Joe Quattromani – g˙alliem, direttur teatrali u attur. Matul ilkarriera artistika tieg˙u ˙a sehem f’diversi films internazzjonali. Sal-©urnata tal-lum g˙adu jie˙u sehem f’diversi radjudrammi, teledrammi u jidderie©i xog˙lijiet fuq il-palk. Ilu g˙al diversi snin membru fil-Klabb tal-Futbol tal-Mosta, fil-Kunsill tal-MFA u chairman tan-Nursery tal-Klabb tal-Mosta Darbtejn fil-©img˙a jmur jaqsam lesperjenzi teatrali tieg˙u mar-residenti tal-Façilità Korrettiva ta’ Kordin. JippreΩenta wkoll programm fuq Radju Marija. Persuna o˙ra li ©iet onorata bl-onori-

PULIZIJA ARROGANTI

G˙all-˙abta ta’ nofs Lulju li g˙adda, uffiççjal tal-Pulizija mill-G˙assa tan-Naxxar çemplet lili fuq it-telefown çellulari tieg˙i, g˙aliex qalet li kellha bΩonn tkellimni, u talbitni sabiex immur niltaqa’ mag˙ha fl-G˙assa tal-Pulizija tanNaxxar. Meta staqsejtha ma min kont qed nitkellem, u ma min kont se niltaqa’, din qaltli li ma kienx importanti l-isem, imma qaltli sabiex nistaqsi g˙aliha bin-numru tas-servizz. Sa fejn naf jien, waqt il-qadi ta’ dmirijiethom, il-Pulizija ma jgawdu mill-ebda protezzjoni tad-data. Aktar u aktar meta dawn jag˙mlu kuntatt mieg˙ek bit-telefonija. Innumru tas-servizz mhux identifikazzjoni. Ma rridx insemmi f’dettal larroganza u n-nuqqas ta’ edukazzjoni li wriet mieg˙i din l-uffiççjal pubbliku u l-

IVAN SCERRI, IL-MOSTA

IL-GWARDJAN TAL-FESTA TAL-PATRUN FIL-ÓAMRUN Sur Editur,

Sur Editur,

fiçenza Ìie˙ il-Mosta, huwa l-Mro Edwin Zammit. Huwa ilu mis-sena 1979 l-organista tal-Knisja Rotunda tal-Mosta u Direttur Surmast tal-Kor Santa Çeçilja. Ta’ età Ωg˙ira beda jitg˙allem il-muΩika ta˙t id-direzzjoni ta’ ˙uh, il-Mro Victor Zammit, li serva b˙ala Surmast Direttur tal-Banda Nicolo Isouard tal-Mosta. Kompla t-tag˙lim tieg˙u mal-Prof. Vincent Agius u Rita Agius Buhagiar. Beda jitg˙allem idoqq l-orgni g˙and Dun Karm Scerri. Ilu jag˙ti s-servizzi muΩikali tieg˙u g˙al dawn l-a˙˙ar 39 sena fil-Kappella tal-Madonna talAbbundanti fil-Wardija u f’diversi kappelli fil-Mosta Awguri lil dawn iΩ-Ωew© persuni u grazzi g˙all-˙idma tag˙hom.

mod li bih ippruvat i©©ibni b’natural infantili. U dan minkejja li llum ninsabu fl2013 u membri s˙a˙ fl-Unjoni Ewropea. Huwa dnub illi g˙adek issib lil xi ˙add li, g˙ax huwa ssuperjur tieg˙ek, i©ib ru˙u man-nies çivili b˙ala persuna negattiva u nieqsa minn kull rispett. Barra wkoll li ttellef irreputazzjoni tajba li jgawdu kollegi o˙rajn s˙abu fl-istess Korp tal-Pulizija. Kellu ra©un l-Onor. Ministru tal-Intern l-Avukat Manuel Mallia meta dan l-a˙˙ar qal li l-Akkademja tal-Pulizija g˙andha tkun çerta li t-tag˙lim teoretiku li jkunu ng˙ataw waqt ir-rekluta©© tag˙hom ikun jista’ jitwettaq fil-prattika meta dawn jing˙ataw il-liçenzja sabiex jibdew jaqdu ddmirijiet ta’ uffiççjali tal-pulizija.

Qrajt b’interess is-soltu ittra tas-sur Joe C. Cordina ta’ wara kull festa tal-patrun tag˙na San Gejtanu fil-Óamrun, Mhux se nie˙u fit-tul, però nnutajt li s-Sur Cordina fa˙˙ar u rringrazzja lil kul˙add, anzi b’isimhom, mis-supredendent ’l isfel, u ˙alla barra dawk il-persuni li g˙andhom x’jaqsmu malknisja. Jista’ jkun li s-Sur Cordina g˙andu xi tilwim personali mat-tmexxija tal-

parroçça tal-Óamrun. Huwa jidher li jifhem ˙afna fl-irfig˙ tal-vari, g˙ax fl-ittra tieg˙u g˙amel xi proposti x’g˙andu jsir fitta˙ri© tar-reffieg˙a. Bilkemm ma jridx jg˙id li lgrupp tal-irfig˙ tal-parroçça tag˙na huma dilettanti. Ng˙id bil-miftu˙, mhux lewwel darba li kkritikajt bilkitba tieg˙i lit-tmexxija talKurja dwar il-festi, imma dak li hu sewwa ma tistax tg˙idlu ˙aΩin. Lis-Sur Cordina nipproponilu li, la jifhem daqshekk fil-festi,

minflok joqg˙od idur bilkelb u l-baskett imdendel mat-toroq tal-Óamrun, jid˙ol fil-grupp tal-festa, ixammar il-kmiem u jaqsam l-esperjenza kbira li g˙andu. Ta’ kull sena waqt il-˙ru© tal-patrun, dan is-Sur Cordina dejjem jipp-reΩenta ru˙u fuq iz-zuntier quddiem il-vara g˙ar-ritratt talokkaΩjoni. ÓAMRUNIÛ B’WIÇÇ WIEÓED, IL-ÓAMRUN

PUTIRJAL

FENICE, IN-NAXXAR

ÇENTRU LABURISTA BELT VALLETTA Il-Kumitat Laburista tal-Belt javΩa li qieg˙ed jilqa’ offerti g˙all-kiri tal-Bar taç-Çentru bejn it-Tnjen 11 ta’ Ottubru u l-Ìimg˙a 25 ta’ Ottubru fis-6.00p.m G˙al aktar informazzjoni jew kopja tal-kuntratt, çempel jew ibg˙at messa©© fuq 79094294 Tista’ ti©i rifjutata anke l-aktar offerta vanta©©juΩa

Sur Editur, Ma nafx jekk l-uffiççju talOnor. Joe Mizzi baqax l-istess tal-eks-Ministru Rambo jew jekk huwiex fl-uffiçini ta’ Transport Malta l-Marsa. Ma nafx ukoll jekk meta lOnor. Mizzi jaqbad okkaΩjonalment l-Arriva jiqafx Putirjal. Jekk le, nissu©©erilu li jmur sad-da˙la tal-Belt, issa hekk trid tg˙idiiha g˙ax bla bieb, u jara d-diΩordni ta’ kuljum li jkun hemm. Bla esa©eraz-

zjoni jkun hemm mal˙amsin karozza pparkjati, biex ma ng˙idx li dalwaqt isir suq b˙all-monti, bilperiklu tan-nies ji©ru bejn ilkarozzi weqfin u jew misjuqin u bankini ta’ wiçç ilqamar. Onorevoli, jista’ jsir xi ˙a©a f’dan il-post, g˙ax jekk se nistennew sakemm ikun lest il-pro©ett miljunarju ta’ Piano, na˙seb li g˙andna Ωmien twil sew x’nikkripaw? Óa©a o˙ra: tista’ Transport Malta tikkopja t-tined ele-

ganti li hemm fit-terminal tar-Rabat G˙awdex u tipprovdihom lill-passi©©ieri Maltin f’Putirjal? Dawk ta’ wara l-iskrivaniji ta’ Transport Malta g˙andhom ikunu jafu minn liema martirju jg˙addu lpassi©©ieri fix-xemx u x-xita; iridu jesperjenzaw dawn ittbatijiet billi jo˙or©u barra mill-uffiççju. Sur Piscopo, ˙u ˙sieb. IMXARRAB U MIXWI, IL-ÓAMRUN

Ittri

13.10.2013

MID-DJARJU TAL-PRIM MINISTRU

Il-PM jesprimi solidarjetà mal-Italja wara t-tra©edja umana 'il barra minn Lampedusa

Il-PM jifta˙ it-38 Interferry Conference li ssir ta' kull sena

Il-PM jiltaqà mal-futboler Michael Mifsud li nhar il-Ìimg˙a lag˙ab il-mitt log˙ba g˙at-tim nazzjonali Malti

ll-PM Joseph Muscat jindirizza konferenza waqt li ©ie varat prodott ©did mill-kumpanija Vodafone

Ritratti: DOI

HEMM BÛONN LI JSIR XI ÓAÌA Sur Editur, Jien, li nuΩa t-trasport pubbliku, in˙ossni xbajt fuq li xbajt. Jien noqg˙od il-Fgura u kuljum, biex immur g˙axxog˙ol, irrid immur nirkeb minn fuq stej© barra l-Fgura, minn ˙dejn il-mina ta’ Hompesh, fil-˙amsa ta’ filg˙odu. Dan g˙aliex l-istej©is l-o˙ra ta’ ©ol-Fgura jkunu mballati bin-nies u ˙add ma jirkeb g˙ax tal-linja tg˙addi mimlija. G˙alfejn g˙andi noqg˙od sag˙tejn s˙a˙ biex forsi nirkeb imbag˙ad nasal tard g˙ax-xog˙ol? Jien nistieden lill-Ministru l-Onor. Joe Mizzi biex ji©i hu personali fuq listej©is tal-Fgura fil-˙in ta’ filg˙odu u juΩa t-trasport b˙ali. Mhux ni©u fuq it-televixin u mparlaw g˙alxejn. Issa wasal iΩ-Ωmien li dawn ‘il-buΩullotti’ jispiççaw. Qabel konna ˙afna a˙jar u ma konniex nistennew ˙inijiet twal b˙al tal-lum. L-unika soluzzjoni hi li firrush hours titlaq wa˙da millFgura stess. ÇITTADIN ORDINARJU, IL-FGURA

Ta’ Barra

13.10.2013

Il-PreMjI nobel GÓall-2013

GÓand MIn Marru?

Alice Munro

Peter Higgs u Francois Englert

Din il-©img˙a ng˙ataw il-premji Nobel g˙as-sena 2013. S’issa tqassmu ˙ames premjijiet fil-˙ames setturi tal-Kimika, FiΩika, FiΩjolo©ija u Mediçina, Letteratura u Paçi. Baqa’ biss il-Premju g˙all-Ekonomija, li se jing˙ata g˙ada. F’dan is-servizz nag˙tu ˙arsa lejn ir-rebbie˙a ta’ dawn il-premjijiet presti©©juΩi g˙al din is-sena. Premju g˙all-Kimika

Premju g˙all-FiΩika

Ir-rebbie˙a tal-premju g˙allKimika huma Martin Karplus mill-Università ta’ Strasburgu u l-Università ta’ Harvard, Michael Levitt mill-Università tal-Mediçina ta’ Stanford, u Arieh Warshel mill-Università tal-Kalifornja t’Isfel. Dawn ittliet xjentisti Ωviluppaw mudelli tal-kompjuters li janalizzaw u jbassru reazzjonijiet kimiçi kumplessi. Din ilbiçça xog˙ol tinkorpora ilFiΩika Klassika u FiΩika Kwantistika (Quantum).

Il-premju Nobel g˙all-FiΩika ng˙ata lil Peter Higgs millIngilterra u Francois Englert mill-Bel©ju li, indipendentement minn xulxin, ipproponew teorija dwar il-partiçelli fil-massa fis-sena 1964. Itteorija ta’ dawn it-tnejn kienet ikkonfermata s-sena li g˙addiet meta ©iet skoperta il-partiçella ta’ Higgs (Higgs particle ). It-teorija tittratta lproçess li bih partiçelli subatomiçi jo˙olqu l-massa tag˙hom.

Premju g˙all-FiΩjolo©ija u l-Mediçina Dan il-premju kien l-ewwel wie˙ed li t˙abbar g˙al din issena, u ng˙ata lil James E. Rothman mill-Università ta’ Yale, Randy W. Schekman millUniversità ta’ Kalifornja, u Thomas C. Sudhof mill-Università ta’ Stanford. Dan il-premju onora l-iΩviluppi ©odda li saru fuq ilproçess li bih is-sustanzi jiççaqilqu ©oç-çelloli permezz ta’ boççi Ωg˙ar tal-arja li j©orru s-sustanzi fiç-çellola skont fejn u meta jkun hemm bΩonnhom.

Il-Premju g˙al-Letteratura

Il-Premju g˙all-Paçi

Dan il-premju ntreba˙ nhar ilÓamis mill-awtriçi KanadiΩa Alice Munro g˙all-kontribut tag˙ha fl-istejjer kontemporanji qosra. Munro tista’ tg˙id li kienet revoluzzjonarja fl-istruttura tal-istejjer qosra fil-mod li bih kienet tibda l-istejjer f’postijiet mhux mistennija, imbag˙ad te˙odhom lura jew ’il quddiem fiΩ-Ωmien. Fil-kitbiet tag˙ha Munro esplorat irrelazzjonijiet bejn in-nisa u lir©iel, il-˙ajja fi r˙ula Ωg˙ar, u l-fallibbiltà tal-memorja.

Il-Premju g˙all-Paçi ng˙ata lill-Organizzazzjoni g˙allProjbizzjoni tal-Armi Kimiçi (OPCW), li tifforma parti millÌnus Mag˙quda. Ir-rwol talOPCW kien importanti ˙afna biex jinqerdu l-armi kimiçi fis-Sirja. Din l-organizzazzjoni hija mag˙mula minn 189 membru. Minkejja li l-konvenzjoni tal-1992 pprojbiet ilproduzzjoni u l-˙aΩna talarmi kimiçi, pajjiΩi b˙allAmerika u r-Russja g˙adhom mhux qed josservawha.

Il-PM lIbjan jInÓataf u jInÓeles Il-Prim Ministru Libjan Ali Zeidan kellu ©img˙a kumplessa hekk kif fl-istess jum spiçça f’idejn grupp ta’ ribelli u ©ie illiberat. Persuni li kienu fil-post qalu li ma kienx hemm vjolenza meta sar dan l-att fejn ir-ribelli da˙lu u ˙ar©u f’temp ta’ ftit minuti mill-Corinthia Hotel ta’ Tripli, fejn kien qieg˙ed jirrisjedi Zeidan. S’issa g˙adha mhijiex çara lmotivazzjoni wara dan l-att. Madankollu, jidher li numru minn dawn il-gruppi armati ma ˙adux pjaçir bil-fatt li l-Amerika da˙let ming˙ajr oppoΩizzjoni fil-pajjiΩ biex tarresta lil Nazih al-Ragye, terrorista b’konnessjonijiet ma’ Al-Qaeda, iktar kmieni din il-©img˙a. Wara din l-operazzjoni l-Gvern Libjan g˙amel protesta formali malGvern Amerikan imma jidher çar li ma rnexxilhomx jikkonvinçu lir-ribelli li l-Gvern ta’ Zeidan ma kienx b’xi mod involut f’dan l-att. Is-Segretarju tal-Istat Amerikan John Kerry kompla ggrava s-sitwazzjoni g˙al Zeidan meta ftit wara l-˙tif ta’ al-Ragye huwa qal li l-Gvern Libjan kien mg˙arraf b’din il-missjoni ming˙ajr ma speçifika tawhomx xi forma ta’ g˙ajnuna. PajjiΩ mifrud Ironikament, dan l-istess grupp jag˙mel parti minn milizzja li lGvern stess qabbad biex jie˙u ˙sieb is-sigurtà fi Tripli hekk kif l-amministrazzjoni g˙adha mhijiex f’poΩizzjoni li ΩΩomm ilkontroll fuq iΩ-Ωona sentejn

wara li sar il-kolp ta’ stat kontra r-re©im ta’ Gaddafi. Il-Kabinett Libjan iltaqa’ b’ur©enza biex jevalwa s-sitwazzjoni hekk kif jidher çar illi lGvern g˙adu ma sabx saqajh u g˙adu jiddependi bil-kbir fuq ir-ribelli biex jamministraw ilpajjiΩ. Din id-dipendenza qieg˙da to˙loq instabbiltà kbira min˙abba l-fatt illi n-numru ta’

gruppi militanti huwa kbir u ˙afna minnhom ftit li xejn g˙andhom simpatija lejn xulxin. Wie˙ed i˙oss li b˙alissa dawn il-gruppi qeg˙din jikkooperaw mal-Gvern g˙aliex hemm ilpossibbiltà li jirçievu fondi u g˙ajnuna o˙ra min-na˙a talAmerika u l-alleati tag˙ha hekk kif dawn jirrikonoxxu biss ilforzi li jappo©©jaw lil Zeidan.

Madankollu, attentati b˙al dawn ta’ din il-©img˙a juru b’mod çar li l-paçenzja ma’ dan l-ind˙il Amerikan qieg˙da tispiçça. Matul ix-xhur li g˙addew ilGvern Libjan deher li kien qieg˙ed jitlef il-kontroll talpajjiΩ, speçjalment iΩ-Ωona ta’ madwar BengaΩi, li kien iç-çentru tar-ribelljoni tal-2011. Din linçertezza wasslet g˙al vjolenza

li dde©enerat fil-qtil ta’ diversi militanti. Barra t-tensjonijiet bejn il-gruppi armati, qed ikun hemm diversi atti ta’ vjolenza bejn iç-çittadini Libjani li jistg˙u jwettqu l-vendetti personali tag˙hom hekk kif il-forzi talordni huma kwaΩi assenti g˙al kollox min˙abba nuqqas ta’ riΩorsi. Id-delegazzjonijiet barranin preΩenti fil-pajjiΩ ukoll sabu ru˙hom fil-periklu, fejn kwaΩi lambaxxati ma©©uri kollha sabu ru˙hom fil-mira ta’ attakki terroristiçi matul dawn is-sentejn. Fost dawn l-attentati kien hemm dak li se˙˙ is-sena l-o˙ra fejn l-ambaxxata Amerikana f’BengaΩi spiççat fil-mira ta’ attakk li ˙alla lill-ambaxxatur u tlieta mill-istaff tieg˙u mejtin. Minkejja l-fatt li Zeidan issa huwa liberu, mhuwiex eskluΩ li r-rabja tar-ribelli tista’ twassal g˙al atti o˙rajn ta’ dan it-tip. Min˙abba f’hekk, l-Amerika ttrasferiet madwar 200 marine lejn il-baΩi tag˙hom f’Sigonella, fl-Italja, biex ikunu iktar viçin tal-Libja f’kaΩ li jinqala’ l-bΩonn li jsir intervent armat kontra rribelli li qeg˙din isiru ostili ferm fil-konfront tal-Gvern ta’ Zeidan.

Ta’ Barra

13.10.2013

It-tIfla lI nstabet mejta Ìo cooler skoperta l-IdentItÀ tagÓha wara 22 sena Fl-1991 tifla ta’ madwar erba’ snin instabet mejta ©o picnic cooler li kien mormi f’bosk qrib Manhattan, fl-Istati Uniti. Ilkatavru tat-tifla, li kien dikompost, ma setax ji©i identifikat, u g˙alhekk it-tifla ng˙atat l-isem ta’ Baby Hope mill-pulizija li kienu qed ja˙dmu fuq il-kaΩ tag˙ha. Wara 22 sena dan il-kaΩ kien kwaΩi ntesa, iΩda mhux minn kul˙add. F’g˙eluq it-22 anniversarju mis-sejba taç-çkejkna Hope, il-pulizija re©g˙et bdiet kampanja g˙al informazzjoni dwar din ittifla; kampanja li b’xorti tajba ˙alliet il-frott. RITIANNE AGIUS tag˙ti ˙arsa lejn dan il-kaΩ makabru li finalment qed jippreΩenta xaqq ta’ tama g˙all-©ustizzja ma’ din ittifla li snin ilu ©iet ittorturata u maqtula b’mod krudili. Ìiet imsawta u abbuΩata qabel ma nqatlet Kienet sejba tassew kerha dik tat23 ta’ Lulju 1991 f’bosk qrib Manhattan. Il-katavru ta’ tifla Ωg˙ira nstab mg˙affe© ©o picnic cooler li kienet mormija qalb il˙axix ˙aΩin. It-tifla nstabet g˙arwiena u marbuta. G˙alkemm il-katavru tag˙ha kien fi stat ta’ dikompoΩizzjoni, il-pulizija rnexxielhom jistabbilixxu li t-tifla kellha bejn 3 u 5 snin, u li kienet ©iet imsawta u abbuΩata sesswalment. Huwa ma˙sub li t-tifla ©iet fgata, imbag˙ad tpo©©iet fil-cooler u ntremiet. Kienet ilha bejn sitta u tmint ijiem qabel ma nstabet minn ˙addiem li xamm ri˙a tin-

Il-cooler li fih instabet Hope ten. Madankollu, il-pulizija ma kellha l-ebda indikazzjoni ta’ min seta’ kien responsabbli g˙al din l-atroçità, iktar u iktar meta lanqas biss setg˙u jsibu min kienet din it-tifla. Dak iΩ-Ωmien il-pulizija kienet ippubblikat sketch ta’ wiçç it-tifla bl-iskop li jag˙rafha xi ˙add. Din l- isketch, fiha nnifisha, ukoll kienet xokkanti, hekk kif kienet turi wiçç mag˙lub ta’ xi ˙add mag˙dur u bil-©u˙. Kien wiçç li diffiçli tassoçja ma’ tifla Ωg˙ira, u li kien ta indikazzjoni tat-tbatija li din it-

tifla kienet g˙addiet minnha. Identifikata omm it-tifla, ilmissier suspettat Meta din is-sena l-pulizija ta’ New York re©g˙u bdew kampanja biex ji©bru l-informazzjoni fuq Baby Hope, irçevew telefonata ming˙and xi ˙add li kien jaf lill-qraba tal-vittma. Il-pulizija waslu g˙al o˙t Hope, li wasslithom g˙al ommha. Meta ©iet interrogata, l-omm qalet li missier it-tifla kien ˙arab biha u b’o˙tha meta l-koppja ©©ieldu fl-1991, u

qatt m’g˙amlet rapport g˙ax emmnet li t-tfal kienu qeg˙din mieg˙u. Snin wara, tifla minnhom re©g˙et irritornat id-dar, iΩda Hope qatt ma dehret iΩjed. Lomm sostniet li hija kienet konvinta li Hope kienet g˙adha ˙ajja. IΩda b’xorti ˙aΩina t-testijiet tad-DNA qalu xorta o˙ra. IdDNA tal-omm kienet taqbel ma’ dik li ttie˙det mill-katavru ta’

pUntI ewlenIn ta’ barra Óaddiema kkontaminati ©ewwa Fukushima

Titfaçça l-Pesta Bubonika fil-Madagaskar

Sitt ˙addiema ©ew ikkontaminati bil-radjoattività ©ewwa Fukushima wara li ©ew f’kuntatt estiΩ malilma li ntuΩa’ biex ikessa˙ ir-reatturi nukleari. Dan ©ara wara li wie˙ed mill-˙addiema qala’ kanna li kien g˙adu g˙addej l-ilma kkontaminat minnha bi Ωball. Madankollu, iç- chairman tal-Awtorità Regolatorja Nukleari ÌappuniΩa, Shunichi Tanaka, qal li d-doΩa ta’ radjazzjoni mhijiex wa˙da serja u l˙addiema mistennijin li jirkupraw kompletament. L-inçident ta’ din il-©img˙a huwa biss l-a˙˙ar fost l-iΩbalji li g˙amlu l-˙addiema fiΩ-Ωmien riçenti hekk kif ftit qabel dan l-inçident kien hemm ie˙or fejn impjegat fawwar wie˙ed mit-tankijiet ta’ konteniment tal-ilma radjoattiv li wassal biex tletin litru minn dan il-likwidu perikoluΩ isib ru˙u fil-ba˙ar. Dan it-tip ta’ Ωbalji jidhru li qeg˙din isiru iktar komuni u jistg˙u jindikaw li t-tensjoni fost dawn il˙addiema qieg˙da tiΩdiet.

Wara l-kaΩijiet li tfaççaw ©ewwa l-KirgiΩistan ftit tal-©img˙at ilu issa jidher li anke fil-Madagaskar qieg˙da tinxtered il-Pesta Bubonika. Madankollu, jidher li fil-kaΩ tal-Madagaskar hemm periklu ferm ikbar ta’ infezzjoni, speçjalment fil-˙absijiet tal-pajjiΩ li huma ma˙mu©in u g˙andhom popolazzjoni ferm ikbar milli jifil˙u. Il-Gvern tal-Madagaskar beda operazzjoni biex ji©u meqrudin il-©rieden li j©orru din il-marda. Madankollu, il-Kumitat Internazzjonali tas-Salib lA˙mar wissa li din il-miΩura mhix se tkun biΩΩejjed g˙aliex is-sors prinçipali ta’ din il-marda huma l-brig˙ad u mhux il-©rieden infushom. Sarkozy illiberat Qorti FrançiΩa sabet lill-eks-President Nicolas Sarkozy innoçenti mill-akkuΩa relatata ma ’ finanzjament illegali matul il-kampanja elettorali tal-2007 fejn ©ie allegat li aççetta madwar €4 miljun b’mod illeçitu. Il-kaΩ feta˙ fl-2012 wara li Sarkozy tilef l-immunità politika fi tmiem il-presidenza tieg˙u. Kieku nstab ˙ati, huwa seta’ jsib ma’ wiççu piena ta’ ˙abs li tla˙˙aq it-tliet snin u multa sa massimu ta’ €375,000. Din id-deçiΩjoni tista’ twitti t-triq g˙al Sarkozy biex jikkontesta l-elezzjoni presidenzjali tal-2017 hekk kif il-partit tieg˙u, l-Unjoni g˙al Moviment Popolari, g˙adhom ma sabux mexxej kariΩmatiku li jista’ jikkontesta b’mod effettiv lil Francois Hollande. L-ewwel mara fit-tmexxija tal-Federal Reserve? Il-President Amerikan Barack Obama nnomina lil Janet Yellen biex tkun il-kap il-©did tal-Federal Reserve. Yellen b˙alissa hija l-Viçi ta’ Ben Bernanke, il-kap attwali tal-Federal Reserve u

Hope fl-2011, u g˙alhekk ©ie kkonfermat li t-tifla li ttie˙det minn ommha 22 sena ilu kienet ©iet maqtula. Is-suspettat f’dan il-kaΩ huwa lmissier, li huwa ma˙sub li g˙adu jg˙ix fi New York. Il-pulizija sostniet li dan l-iΩvilupp ma jfissirx li se jkun hemm xi arresti, iΩda huwa çertament pass ’il quddiem biex jissolva kaΩ li g˙al snin twal ma pprovda l-ebda ra©© ta’ tama.

minn lIam gaUcI Obama qieg˙ed jiffavorixxiha min˙abba li tidher determinata illi tikkoopera mal-Gvern biex ti©©ieled il-qg˙ad fil-pajjiΩ. Jekk in-nomina ta’ Yellen ti©i aççettata millKungress u s-Senat Amerikan, hija tkun l-ewwel mara li kopriet dan ir-rwol fil-mitt sena storja ta’ din l-istituzzjoni. Dan il-pass storiku g˙al naqra ma se˙˙x g˙aliex il-kandidat ori©inali talPresident Obama kien Lawrence Summers u mhux Yellen. Madankollu, Obama sab oppoΩizzjoni fi ˙dan il-partit tieg˙u stess g˙al din in-no mina u g˙alhekk ©iet irtirata fi Ωmien qasir.

Mill-Misra˙

13.10.2013

Rotot Ìodda lejn ClaRk, bejn new YoRk u Milan u seRvizz Ìdid ta’ a380 lejn bRisbane

L-espanzjoni tal-Emirates la˙qet livelli ©odda bit-tnedija tat-titjiriet lejn Clark fil-Filippini, l-inawgurazzjoni tar-rotta bejn Milan u New York, u servizz ©did blA380 lejn Brisbane – kollha fl-istess ©urnata f’erba’ kontinenti differenti. L-ewwel titjira li telqet millAjruport Internazzjonali ta’ Dubaj fl-04.40am kienet EK 338, permezz tal-ajruplan Boeing 777200LR, lejn l-Ajruport Internazzjonali ta’ Clark filFilippini. Din kienet segwita mit-titjira EK 205, li telqet fid-09.05am lejn Milan, fejn il-Boeing 777-300ER g˙amel waqfa qabel ma beda lvja©© transatlantiku l-©did lejn New York. Fl-a˙˙ar kien imiss it-titjira EK 434, li telqet minn Dubaj fl10.25am lejn Brisbane – id-destinazzjoni l-©dida tal-A380 talEmirates. Tim Clark, il-President talEmirates Airline, qal: “Illum hi ©urnata sinifikanti ˙afna g˙annetwerk tag˙na. Qed inressqu viçin Ωew©t ibliet kbar madwar lAtlantiku, nift˙u suq importanti fil-Filippini li ser jg˙in lill-komunitajiet Filippini jing˙aqdu malbqija tad-dinja, u l-ajruplan ikoniku tag˙na ser jinΩel f’destinazzjoni o˙ra.” “Dawn l-attivitajiet kollha jissimbolizzaw l-iskala ta’ tkabbir tag˙na, iΩ-Ωieda fin-netwerk globali tag˙na, u r-rwol li g˙andna biex inressqu viçin ilpopli, l-im˙u˙ u l-kulturi, hekk kif Emirates tinsab fi triqitha biex issir wa˙da mill-aqwa ditti fiddinja ta’ stil ta’ ˙ajja,” qal Tim Clark. Clark ser tkun it-tieni destinazzjoni fil-Filippini wara Manila. Lajruport jinsab 80 kilometru fittramuntana tal-kapitali, Angeles City. F’Ωona li fija 17-il miljun persuna, ir-re©jun hu f’poΩizzjoni biex isir çentru ©did ta’ turiΩmu u kummerç. It-titjira ser tg˙in tg˙aqqad lill-komunitajiet Filippini mal-bqija tad-dinja,

inkluΩa Malta. Emirates di©à sservi lil New York u Milan. Is-servizz il-©did jindirizza domanda g˙al servizz transatlantiku dirett bejn dawn iΩ-Ωew©t ibliet kummerçjalment attivi f’termini ta’ titjiriet bla waqfien u servizzi permium . Permezz tal-ftehim mal-JetBlue fl-Istati Uniti u ma’ EasyJet flEwropa, il-klijenti jistg˙u façilment jg˙aqqdu t-titjriet tag˙hom lejn l-Istati Uniti permezz ta’ New York u l-Ewropa permezz ta’ Milan. B’din il-konnessjoni Emirates ser tkun qed toffri servizz ta’ tliet darbiet kuljum lejn New York – il-post fejn tg˙ix l-akbar komunità ta’ Taljani fl-Amerika. Brisbane saret it-22 destinazzjoni tal-A380 tal-Emirates. Il-linja tal-ajru ser tkun l-unika wa˙da li ttir b’double-decker fuq skeda lejn Brisbane. Dan jista’ jitqies b˙ala Ωvilupp xieraq fl-okkaΩjoni li timmarka l-10 anniversarju tasservizz lejn l-istat ta’ Queensland. Meta l-A380 jitlaq minn Brisbane u jkompli lejn Auckland ser jin˙oloq A380 ‘ hotspot ’. Auckland ser tkun l-unika belt fin-netwerk tal-Emirates, minbarra Dubaj, fejn tliet A380 talEmirates ser ikunu mal-art fl-istess ˙in. It-titjiriet huma EK 434 minn Brisbane, EK 412 minn Sydney u EK 406 minn Melbourne. Wara t-tnedija ta’ Varsavja, lAl©eri, Tokyo Haneda u Stokkolma, iktar kmieni din issena, il-linja tal-ajru qed tipprepara l-bidu tas-servizz lejn Conakry fil-Guinea, Sialkot filPakistan, Kabul, Kiev, Taipei u Boston fix-xhur li ©ejjien. Emirates qed topera erba’ titjiriet skedati fil-©img˙a minn Malta g˙al Dubaj b’waqfa f’Larnaka, Çipru, kull nhar ta’ Tnejn, l-Erbg˙a, il-Ìimg˙a u sSibt. Filwaqt li l-Óadd, it-Tlieta u l-Óamis, Emirates topera titjiriet diretti minn Dubaj u Malta bittitjira tar-ritorn tag˙mel waqfa qasira fi Tripli.

Mill-Misra˙

13.10.2013

open Week Minn fiat bi skontijiet tal-Ìenn fuq erba’ Mudelli!

jekk l-ista©un tal-˙arifa beda j©ib mieg˙u ©ranet imtaqqlin bis-s˙ab, dan is-s˙ab malajr tinsie˙ jekk ta˙seb fl-iskontijiet mill-aqwa li fiat qed tniedi fuq erba’ mudelli waqt l-open week li ©ej. il-fiat open Week fil-fatt jibda ttnejn 14 u jintemm is-sibt 19 ta’ ottubru. Matul din l-open week, tista’ ΩΩur ix-showroom ta’ fiat u tag˙Ωel dak il-mudell li l-iΩjed jg˙odd g˙alik u li l-iΩjed t˙ossu jaqbel mal-personalità tieg˙ek. kemm jekk hi l-fiat panda prattika u spazjuΩa, il-fiat 500 pop bi stil, ilfiat 500 s sportiva, jew il-fiat punto versatili u ideali g˙all-familja, hemm mudell li Ωgur issibu jg˙odd g˙alik. Minbarra l-iskont ta’ €500 li tgawdi jekk tiddeçiedi li tibg˙at il-karozza qadima tieg˙ek g˙all- iscrapping, ilmudelli kollha jinkludu wkoll skont mill-aktar attraenti u li ma tistax titlef! ng˙idu a˙na hemm skont ta’ €900 fuq il-fiat panda li issa tinsab g˙allprezz ta’ €10,250, skont ta’ €600 fuq

il-fiat 500 pop li issa tiswa €12,100, il-fiat 500 s tinbieg˙ bi skont ta’ €700 g˙all-prezz ta’ €13,700, filwaqt li l-fiat punto g˙andha skont ta’ €500 biex issa tinsab bil-prezz ta’ €11,450. “li takkwista karozza fiat hija konvenjenti ˙afna g˙al diversi ra©unijiet, mhux biss finanzjarjament iΩda wkoll ekonomikament. il-kwalità ta’ fiat illum il-©urnata hija rispettata ˙afna u meta tag˙Ωel fiat tkun qed tmur g˙all-istil awtentiku taljan, g˙allprattiçità, u g˙ad-ditta l-iΩjed nadifa u li tirrispetta l-ambjent li hawn fis-suq b˙alissa,” qalet francesca Mamo, Managing director ta’ uCiM Co. ltd, importaturi u distributuri ta’ fiat f’Malta. Matul il-fiat open Week, ix-showroom ta’ fiat se tkun miftu˙a kuljum bejn it-8.30 ta’ filg˙odu u s7.00 ta’ filg˙axija filwaqt li s-sibt il˙inijiet tal-ftu˙ se jkunu bejn it-8.00 ta’ filg˙odu u s-2.30 ta’ waranofsinhar.

kors Ìdid fit-tassazzjoni

Charmaine Tanti tirçievi d-diploma tal-ewwel fil-klassi 2012/2013 mid-Dekan tal-Fakultà tal-Li©i i-Prof. Kevin Aquilina, fil-preΩenza tal-President tal-Istitut Malti tat-Tassazzjoni Dr Renald Micallef. G˙addejjin t˙ejjijiet g˙al Kors tal-Masters fit-Tassazzjoni li se jkun introdott mill-Università ta’ Malta flimkien mal-Istitut Malti tat-Tassazzjoni (MIT) mis-sena akkademika li tibda f’Ottubru tal-2015. Larran©ament ©did se jkompli jsa˙˙a˙ il-poΩizzjoni tal-Istitut b˙ala wie˙ed fost l-aqwa organizzazzjonijiet tat-taxxa Ewropej li jipprovdu studji akkademiçi g˙all-membri tag˙hom. Dan t˙abbar waqt iç-çerimonja tal-gradwazzjoni tal-MIT fejn ing˙ataw diplomi lil studenti li temmew b’suççess ilKors ta’ Diploma fitTassazzjoni tal-Istitut g˙assena 2012/2013. Kienu preΩenti wkoll l-istudenti li bdew ilkors f’Ottubru ta’ din is-sena. “Tul l-a˙˙ar g˙axar snin aktar minn 300 gradwat temmew b’suççess il-Kors ta’ Diploma tal-Istitut. Il-Kors ta’ Diploma se jkompli jaqa’ ta˙t ir-responsabbiltà tal-Istitut, iΩda issa se jkun parti millKors tal-Masters li hu miftu˙

biss g˙al dawk li g˙andhom id-Diploma,” spjega ilPresident tal-MIT, Dr Renald Micallef. “Hu ppjanat li ss˙ubija fl-Istitut tkun marbuta ma’ din l-istruttura edukattiva ©dida.” Il-kors tal-Masters hu konformi mal-inizjattiva tal-Università biex tespandi l-istudji dwar ittassazzjoni f’Malta. Kelliema waqt il-gradwazzjoni kienu jinkludu d-Dekan tal-Fakultà tal-Li©i l-Prof. Kevin Aquilina, il-Kap tal-Li©i Pubblika Dr Austin Bencini, u l-President tal-MIT Dr Micallef. Charmaine Tanti, il-gradwata li ©iet l-ewwel fil-klassi filKors ta’ Diploma 2012/21013 g˙amlet id-diskors ewlieni. Hi tkellmet dwar l-esperjenzi tag˙ha waqt il-kors kif ukoll ipprovdiet su©©erimenti ta’ valur. G˙al aktar tag˙rif dwar lIstitut Malti tat-Tassazzjoni çempel 2131 4653, ibg˙at email lil mit@maintax.org jew minn fuq is-sit elettroniku talIstitut: www.maintax.org

Kun Af

13.10.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

L-ORIÌINI TAL-BNIEDEM DAN L-ARTIKLU mhux ivvintat imma me˙ud minn riçerki u skoperti li g˙amlu xi xjenzjati famuΩi mid-dinja kollha fuq il˙olqien tal-bniedem. Min˙abba fatti li ma jaqblux ma’ xi twemmin reli©juΩ, m’g˙andniex ne˙duha b˙ala offiΩa, imma nitg˙allmu millverità. Bit-teknolo©ija moderna tal-lum ilbniedem qieg˙ed isolvi ˙afna misteri u kurΩitajiet li qabel ˙add ma seta’ jifhimhom.

Minn a˙na? Minn fejn ©ejna? Kif bdejna? G˙ala qeg˙din hawn? Dawn il-mistoqsijiet minn dejjem ˙awdu l-im˙u˙. Óa©a ta’ minn ja˙seb u jer©a’ ja˙seb. L-iktar li hi aççettata fl-istorja hi li l-˙olqien ©ie minn xi omnipotenti, Alla jew allat. Fliskrittura tal-Bibbja, Torah (tag˙lim Ibrew) u l-skrittura Sumerjana (fdalijiet inçiΩi fuq ©ebel fi Ωmien id-dinastija talBabilonja fl-1600 sena Qabel Kristu) kollha g˙andhom xebh fuq kif sar il-˙olqien tad-dinja. KwaΩi r-reli©jonijiet kollha tad-dinja bbaΩati fuq dan alla jew speçi ta’ ˙allieq. Kien Charles Darwin li f’nofs is-seklu dsatax ˙are© bit-teorija talevoluzzjoni. Dan ˙oloq battalja bejn ir-reli©jon u x-xjenza. Ilmisteru kien u jibqa’ hemm.

kien jixbah ˙afna lill-gurilla, kien mimli pil, mag˙mul qasir, robust u b’idejh tawwalin (g˙ax probabbilment kien iserra˙ fuq idejh ukoll). Kien jissejja˙ ‘Ape man’. Instabu wkoll irjus u skeletri fil-gΩira ta’ Java u fl-IndoneΩja. Il-bniedem primittiv kien jg˙ix fis-si©ar

bniedem. Bniedem bla ra©uni ma jissejja˙x bniedem imma annimal, b˙al xadin. Paragun: il-mo˙˙ tal-bniedem huwa ˙afna ikbar mill-mo˙˙ tax-xadini. Dan insibuh b˙ala ‘Cranial Capacity’, fil-qosor, cc. Id-daqs ta’ mo˙˙ ta’ mara huwa ta’ 1,350 cc u dak ta’ ra©el uman

il-bniedem’. Dik li baqg˙et tiΩviluppa, li kienet wa˙da biss, bdiet tkabbar l-g˙erf u tirra©una. Bdiet ukoll tikkomunika bil-kliem u tivvinta xi g˙odda mill-g˙adam u l-©ebel tal-qawwi. Skopriet in-nar u bdiet ukoll tibni xi ©ebel fuq xulxin biex tistkenn mill-ele-

g˙adu jeΩisti (dejjem ng˙id ‘jekk’) il-bniedem ikompli jinbidel fiΩikament. Min˙abba li luΩu tal-idejn ma baqg˙ux importanti daqs miljuni ta’ snin ilu, maΩ-Ωmien dawn g˙ad jiqsaru. L-istess il-kranju fejn hemm il-mo˙˙. Dan g˙ad jikber fil-fiΩjonomija tieg˙u. Dan

L-ewwel dehra tal-bniedem Skont studju li sar fuq l-ori©ini tal-bniedem, insibu li l-ewwel traççi ta’ kreatura li tixbah lillbniedem kienet teΩisti madwar erba’ miljun sena ilu. Din kienet tissejja˙ Australopithecus remidus. Possibbiltà li beda flAfrika tal-Lvant. F’din il-firxa ta’ miljuni ta’ snin g˙exu wkoll lAustralopithecus afarensis , Australopithecus africanus , Australopithecus rebustus , u Australopithecus habilis. Warajhom insibu l- Homo erectus li g˙exu sa 400,000 sena ilu. Minn 400,000 sena sa 200,000 sena ilu g˙exu l-Homo sapiens. Minn dak iΩ-Ωmien sa 30,000 sena ilu bdew jissej˙u Neanderthals. Fil-preΩent a˙na nissej˙u Homo sapiens sapiens. Sejbiet interressanti Waqt skavi f’Peking, iç-Çina, fl1929, kienet instabet fossila ta’ ras ta’ bniedem. Din il-fossila, skont ix-xjenzjati, hija l-eqdem g˙adma li qatt instabet minn parti ta’ skeletru ta’ bniedem. Hu ma˙sub li g˙andha madwar 1.7 miljun sena. Il-forma ta’ dan il-kranju (ras) hija differenti minn dik li nafuha llum g˙ax il-parti tal-mo˙˙ hija Ωg˙ira, il˙u©bejn imqabbΩin ’il barra u x-xedaq mag˙mul tawwali. Jag˙tik x’tifhem li l-bniedem ta’ dak iΩ-Ωmien kien differenti,

Pittura ta’ Michelangelo Il-Óolqien ta’ Adam

g˙oljin biex ja˙rab mill-annimali feroçi. Mo˙˙u ma kienx Ωviluppat biΩΩejjed biex ja˙seb u jivvinta l-g˙odda li tista’ tkun utli. Kien jasal biss sal-uΩu tal©ebla jew biçça ˙atba (zokk ta’ si©ra). Ûvilupp tal-mo˙˙ Id-daqs fiΩiku tal-mo˙˙ jilg˙ab parti importanti fl-iΩvilupp tal-

huwa ta’ 1,500 cc. Dawk talAbori©ini tal-Awstralja jvarja bejn 800 cc sa 1,250 cc. Ilmo˙˙ tax-xadini ma jaqbiΩx il500 cc. B’hekk naraw kif ixxadina baqg˙et daqshekk debboli f’dik li nsej˙u ra©uni. Kien hemm kreaturi o˙ra li jixbhu lill-bniedem imma baqg˙u ming˙ajr Ωvilupp. Dawn il-kreaturi kienu jissej˙u ‘Huminids’ li tfisser ‘qrib

menti. Bdiet tinsatar b’xi biçça ©ilda niexfa. Tg˙allmet tivvinta l-armi biex taqbad l-annimali biex tiekol. Il-mo˙˙ baqa’ jiΩviluppa. Ma baqg˙etx tissejja˙ annimal u lanqas kreatura, imma bdiet tissejja˙ ‘bniedem’. G˙addew miljuni ta’ snin u lbniedem dejjem kabbar l-g˙erf tieg˙u. Inbidel fiΩikament u mentalment. Jg˙addu miljuni ta’ snin u jekk il-bniedem ikun

g˙aliex il-mo˙˙ tal-bniedem qieg˙ed kulma jmur dejjem jikber fl-g˙erf. Dawn huma teoriji mix-xjenzjati tal-lum. Miljuni ta’ snin o˙ra ˙add ma jaf x’se jsir. N.B. Ta’ jg˙id li l-bniedem mhux ©ej mix-xadini imma kien hemm kreaturi li nfirdu f’Ωew© gruppi: dawk li Ωviluppaw fi bnedmin tal-lum u dawk li xaqilbu lejn ix-xadini.

Personalità

13.10.2013

fl-okkaÛjoni tal-mitt donazzjoni tiegÓu tad-demm Ramona PoRtelli tintervista lil joe Bajada

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Dan l-a˙˙ar akkumpanjajt ˙abiba tieg˙i sabiex tag˙ti d-demm. B˙as-soltu qg˙adt nistenna mag˙ha sakemm imissha hi. IΩda din id-darba malajr sibt biex nokkupa l-˙in, g˙aliex it-tabiba li kienet xog˙ol dakinhar sej˙itli g˙ax fl-opinjoni tag˙ha kellha intervista tajba g˙alija. Hekk kien fil-fatt, g˙ax laqqg˙atni ma’ persuna li dakinhar marret tag˙ti l-mitt donazzjoni tad-demm tag˙ha. Ming˙ajr ma ˙sibtha darbtejn, tkellimt ma’ Joe Bajada u sirt nafu ta’ malajr, u ftehemna li niltaqg˙u ©urnata o˙ra g˙all-kwiet sabiex nintervistah. Laqa’ t-talba tieg˙i u kien jidher entuΩjast ˙afna wkoll. Dakinhar li mar jag˙ti l-mitt donazzjoni tad-demm tieg˙u kien is-Sibt 20 ta’ Lulju 2013. G˙addew ftit ©img˙at u tkellimt mieg˙u aktar fid-dettall.

Joe g˙andu wie˙ed u sittin sena, joqg˙od ÓaΩ-Ûabbar u llum huwa penzjonant, fejn qabel kien ja˙dem b˙ala selfemployed ibig˙ l-g˙a©in. Il-passatempi tieg˙u huma jara l-futbol u anke t-tlielaq tal-karozzi. Joe iqis ru˙u b˙ala ra©el talfamilja, u fil-˙in liberu tieg˙u jg˙in lill-Patrijiet Kapuççini f’xi xog˙ol li jkollhom bΩonn filknisja u l-kunvent. Ma jonqosx ukoll li jie˙u ˙sieb fit-trobbija tan-neputi tieg˙u Jack. Kull meta jag˙ti d-demm, Joe jispjega li s-sodisfazzjon li kull darba jmur jag˙ti d-demm ikun qed jag˙mel karità kbira ma’ xi ˙add li ma jafx min hu. Aktar minn 40 sena jag˙ti demmu g˙al ˙addiehor Mistoqsi kemm ilu jag˙ti ddemm, Joe we©ibni: “Ili nag˙ti d-demm iΩjed minn erbg˙in sena. L-ewwel darba li tajt iddemm kelli dsatax-il sena biss. Dan ©ara peress li kellha bΩonn id-demm ommi, u g˙alhekk t˙ajjart li mmur, avolja kont naf li dan mhux ser tie˙du ommi, però hemm min ikollu bΩonn. B’hekk, imabg˙ad t˙ajjart u bqajt nag˙ti d-demm regolarment.” Dakinhar li kien ©ie jag˙ti lmitt donazzjoni tieg˙u, innutajt li kien hemm grupp Ωg˙aΩag˙ mieg˙u sabiex jag˙tu d-demm huma wkoll. B’hekk staqsejtu kif irnexxielu jikkonvinçihom u jekk kinitx l-ewwel darba tag˙hom. “B˙ala l-mitt darba tieg˙i, xtaqt li tkun xi ˙a©a speçjali u g˙alhekk ftehemt ma’ xi ˙bieb tat-tifla sabiex ji©u jappo©©jawni. Kien hemm tnejn minnhom li taw l-ewwel darba u o˙rajn li kienu taw darba biss u qishom qatg˙u qalbhom. G˙alhekk flimkien g˙amilna kura©© lil xulxin u morna f’daqqa. L-atmosfera kienet sabi˙a tant li issa ser immorru flimkien kull meta jkun imissna,” sostna mieg˙i Joe. Minn informazzjoni li kont ksibt qabel ma’ mort g˙al din lintervista, kont naf li r©iel o˙ra b˙al Joe jistg˙u jag˙tu d-demm sa erba’ darbiet fis-sena. Fil-fatt, Joe jsostni li jkun qed jistenna l©urnata sabiex jer©a’ jag˙ti ddemm. B’hekk ridt inkun naf x’tip ta’ entuΩjaΩmu j˙obb u fuq kollox x’tip ta’ sodisfazzjon jie˙u meta jkun wettaq id-dover

tieg˙u. “Proprjament mhux entuΩjaΩmu, però fija n˙oss li huwa dover, kif ukoll li nkun qed nag˙mel karità ma’ ˙addie˙or. Xi ˙add jista’ jkun qieg˙ed filperiklu u bis-sa˙˙a tal-borΩa demm tieg˙i dan jista’ jsalva, kif ©ara f’˙afna kaΩijiet. Is-sodisfazz-jon ma jin˙assx b˙al meta tirba˙ xi reb˙a, iΩda t˙ossu f’qalbek. T˙oss li tkun g˙amilt xi ˙a©a tajba g˙al xi ˙add li ma tafx,” spjegali Joe. Barra minn hekk, Joe jsostni li flus il-bank m’g˙andux, iΩda demm fil-bank tad-demm g˙andu investit kollu g˙al att ta’ karità ma’ ˙addie˙or. Óallejt f’idejh sabiex jelabora aktar. “Ifhem, li jkollok il-flus huwa sabi˙, però mhux kul˙add tmissu din il-fortuna. X’jiswa li jkollok ˙afna flus u ma tkunx kuntent f’˙ajtek! Jien in˙oss li blg˙ajnuna li nag˙ti lil ˙addie˙or permezz tal-g˙oti tad-demm, ilbambin ipattihuli mod ie˙or,” qalli bi tbissima. Joe xtaq i˙alli messa©© lill-qarrejja tal-gazzetta KullÓadd sabiex jag˙mlu kura©© u jmorru jag˙tu d-demm. “Huwa att sempliçi, li però, fil-fatt, hija xi ˙a©a kbira. Kulma t˙oss hu tingiΩa Ωg˙ira u, min jibΩa’ mil-labar u d-demm kulma jrid jag˙mel hu li javΩa lill-infermiera minn

qabel ˙alli jie˙du ˙sieb kollox huma,” temm jg˙idli b’©est ta’ kura©© Joe Bajada. Titkellem it-tabiba dwar ilproçessi diversi tad-demm G˙al din l-intervista ˙adt xi kummenti wkoll ming˙and Dr Denise Borg, li b˙ala tabiba rrwol prinçipali tag˙ha f’dan isservizz hu li tie˙u ˙sieb iddonaturi tad-demm. Dan isir billi jag˙mlu screening taddonaturi tad-demm. Waqt liscreening jistaqsu mistoqsijiet u jag˙mlu eΩami mediku liddonatur sabiex jevalvaw il-persuna tkunx tista tag˙ti demm. Dr Borg ilha ta˙dem fisServizz Nazzjonali tatTrasfuΩjoni tad-Demm g˙al dawn l-a˙˙ar sitt snin. Spjegatli li hemm Ωew© tipi ta’ donazzjonijiet tad-demm. L-iktar wa˙da komuni hija tad-demm s˙i˙ ( whole blood ), u l-o˙ra hija tal-pjastrini (platelets). “L-g˙otja ta’ demm s˙i˙ iddum ftit minuti biss, li normalment ikun bejn ˙ames u g˙axar minuti. Imbag˙ad fil-laboratorji tag˙na dan id-demm ji©i sseparat fi tliet komponenti: iç-çelloli l-˙omor li j©orru l-ossi©nu fil©isem, il-plaΩma li fiha sustanzi li jg˙inu biex jg˙aqqad iddemm u l-pjastrini li wkoll

jg˙inu biex jg˙aqqad id-demm meta jkun hemm xi ferita,” spjegatli Dr Borg. Kompliet tg˙idli li fil-kaΩ talpjastrini, meta dawn ikunu mag˙Ωula minn demm s˙i˙, ikun hemm bΩonn ta’ ˙ames boroΩ demm u fil-laboratorju minnhom ti©i estratta borΩa li jkun fiha madwar 320 mililitru ta’ plaΩma mimlija bil-pjastrini. Ûiedet tg˙idli li hemm tip ie˙or ta’ donazzjoni tal-pjastrini,

ji©ifieri donazzjoni diretta millvina tad-donatur. Dan isir billi d-demm tad-donatur jo˙ro© mill-vina g˙al ©o magna u ji©i ççentrifugat, minnu jintg˙aΩlu lpjastrini, u l-bqija tad-demm jer©a’ ji©i rritornat lejn iddonatur. Dan il-proçess biex tittie˙ed borΩa wa˙da jdum madwar ˙amsin minuta. “Id-demm li jing˙ata jintuΩa g˙al ˙afna ra©unijiet, fosthom g˙al pazjenti li tilfu ˙afna demm min˙abba xi inçident li jkunu involuti fih, pazjenti li jkunu ser jag˙mlu xi operazzjonijiet b˙al tal-qalb jew talortopedija, jew inkella f’pazjenti li qed jirçievu xi trattament g˙all-kura tal-kançer,” sostniet Dr Borg. Fl-a˙˙ar kumment li g˙addietli, Dr Borg xtaqet tassigura lill-qarrejja li m’hemmx minn xiex wie˙ed jibΩa’ meta jigi biex jag˙ti d-demm. “Ìaladarba ddonatur jg˙addi mill-eΩami tattobba tag˙na u jag˙ti d-demm, ma tag˙millu l-ebda differenza f’sa˙˙tu. Kulma j˙oss huwa tingiΩa tal-bidu, imbag˙ad xejn iktar ˙lief is-sodisfazzjon li tkun g˙ent li xi ˙add fil-bΩonn. Min, g˙al xi ra©unijiet o˙ra, ma jistax jag˙ti d-demm, in˙e©©uh sabiex jg˙inna xorta wa˙da billi jinkora©©ixxi lil nies o˙ra biex jag˙tu d-demm, jew forsi jorganizzaw gruppi ta’ ˙bieb jew kollegi minn fuq ix-xog˙ol biex b’hekk inΩidu r-riservza tad-demm g˙all-pazjenti tag˙na,” temmet tg˙id Dr Borg.

KurΩitajiet

13.10.2013

kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

il-kumPanija kodak Sejra Sejba reliÌjuÛa gÓal ‘gÓajnha’ lhudija Ktieb rari u antik ferm – li jmur lura g˙as-seklu disg˙a – g˙adu kif instab minn kollettur ta’ artefatti bibbliçi rari, u jing˙ad li hu l-eqdem ktieb tat-talb Lhudi, fiddinja kollha. Dan il-ktieb ta’ 50 pa©na, miksi, instab f’Ìerusalemm, u wara testijiet li sarulu mill-esperti u skulari, intqal li sar g˙all-˙abta tas-sena 840 tal-Era Kristjana. Il-Kollezzjoni l-Óadra, li ˙abbret is-sejba, tg˙id li dan il-ktieb hu eqdem millewwel skrolli tat-Torah, b’madwar 400 sena u jaf ikun ˙olqa importanti ferm bejn iΩ-Ωmien tal-Iskrolli talBa˙ar Mejjet u l-ÌudaiΩmu Medjevali. F’dawn l-a˙˙ar snin, Kodak taf irrekordjat l-ag˙ar Ωminijiet tag˙ha. IΩda 120 sena ilu kienet il-pijuniera g˙all-fotografija tannies komuni. Fl-1888 ˙olqot il-Kodak No 1, li tat lill-klijenti ç-çans li ji©bdu xeni rilassanti u li qabel kienu jin©ibdu biss minn fotografi professjonali. Minn dawn ir-ritratti g˙ad hawn fl-idejn. Ritratti li n©ibdu fis-seku dsatax. Il-kamera No 1 kienet tkun mimlija b’negattivi biΩΩejjed biex dak li jkun ji©bed mitt ritratt.

Meta l-fotografu ji©bed ir-ritratti kollha, li kienu jkunu tondi, kien ikollu jie˙u l-camera b’kollox lil Kodak, li appena tiΩviluppalu r-ritratti, ter©a’ timlielu lkamera b’negattivi o˙ra. Din listess kamera, li kellha kisja ˙oxna tal-©ild, kienet tinbig˙ bisslogan ‘Int tag˙fas il-buttuna u a˙na nag˙mlu l-kumpalment!’ Il-kumpanija Eastman iddisinjat il-kamers flimkien ma’ Frank A. Brownell, mastrudaxxa, li beda l-produzzjoni tal-fabbrika. Snin wara, Kodak qed titqies

Il-ktieb, li hu miksi kafellatte çar, g˙andu pa©ni ta’ 11il çentimetru (erba’ pulzieri) b’g˙axar çentimetri (tliet pulzieri). Hu miktub b’forma ta’ Lhudi arkajk, b’vokali Babilonjani. Minn kif jidher, g˙adu fid-dehra ori©inali li kellu. B˙ala ktieb hu maqsum f’sitt sezzjonijiet li jiddiskutu temi b˙at-tmiem tal-umanità u l-˙ru© tal-Lhud millE©ittu. L-ewwel taqsima fiha sett ta’ 100 barka Lhudija. Dr Jerry Pattengale, direttur eΩekuttiv tal-Green Scholars Initiative, qal li ssejba hi xhieda storika li tappo©©ja l-baΩi tal-˙ajja reli©juΩa Lhudija.

b˙ala li baqg˙et lura milli t˙addan it-teknolo©ija moderna b˙alma hi l-fotografija di©itali, li kienet l-invenzjoni tag˙ha stess. Sena ilu l-Kodak applikat g˙allprotezzjoni kontra l-falliment u ˙abbret li se tieqaf milli tipproduçi l-kameras di©itali; il-video cameras tal-but u l-frames di©itali tar-ritratti. Dan kollu biex taqta’ l-ispejjeΩ. Xahar ilu, kien irrappurtat ukoll li l-kumpanija issa se tikkonçentra fuq il-bejg˙ tat-tag˙mir g˙allistampar u servizzi g˙an-negozji.

il-PaPa Se jmexxi StÓarriÌ fuq il-qari gÓal riforma Il-Papa g˙adu kif akkuΩa lil bosta mill-predeçessuri tieg˙u b˙ala nies narçisisti, li ˙allew lilhom infushom ikunu mfa˙˙rin mill-ajjutanti tag˙hom infushom. Il-Papa Fran©isku, riformatur ewlieni tal-Knisja, wieg˙ed li se jag˙mel ˙iltu kollha biex ibiddel il-mentalità tal-Vatikan, u qal li sSanta Sede kienet wisq iffukata fl-interessi tag˙ha nnifisha. Waqt li kompla jattakka t-tradizzjonijiet passati talVatikan, li issa jidhru li g˙amlu Ωmienhom, f’intervista mal-editur talgazzetta xellugija Taljana La Repubblica, il-Papa qal li l-Qorti Papali kienet illebbra tal-Papat. Din l-intervista xxandret fl-istess waqt li l-Papa beda Ωjara privata ta’ tlett ijiem biex jiltaqa’ ma’ tmien kardinali minn madwar id-dinja biex jg˙inuh jirriforma l-amministrazzjoni tal-Vatikan, mag˙rufa b˙ala l-Kurja. Dan g˙ax il-

Papa jemmen li l-Kurja preΩenti aktar qed tag˙ti kas tal-interessi temporali, waqt li mhix tag˙ti kas tal˙ti©iet veri li tabil˙aqq huma me˙tie©a madwar id-dinja. Hu wieg˙ed li se jag˙mel dak kollu possibbli biex jo˙loq il-bidla me˙tie©a. Il-Papa Fran©isku qal li ttmien kardinali li g˙aΩel se jin˙atru biex jag˙tuh ilpariri me˙tie©a, u l-g˙aΩla tag˙hom saret g˙ax m’g˙andhomx motivi egoisti. Permezz tag˙hom ilPapa jrid li l-Knisja jkollha organizzazzjoni li ma tkunx biss vertikali iΩda wkoll orizzontali. Rigward it-twemmin talfidi personali, il-Papa Fran©isku kien irrappurtat li qal: “Ma jeΩistix Alla Kattoliku…Jien nemmen f’Ìesù Kristu u fl-inkarnazzjoni tieg˙u. Ìesù hu s-sid u r-rag˙aj tieg˙i, iΩda Alla u l-missier…id-dawl u lkreatur. Dan hu li nemmen jien.”

Terz tal-poplu IngliΩ ma jafux li Charles Dickens kiteb Great Expectations . Dan ˙are© fiddeher minn st˙arri© li sar fuq il-qari. Persuna minn kull sitta li ©ew mistoqsija jafux min kiteb Hamlet, wie©bu li ma jafux. Dickens u Shakespeare mhumiex l-uniçi awturi mag˙rufin li sezzjonijiet kbar tal-poplu ma jafux bihom – 28 fil-mija tal-adulti ammettew li qatt ma qraw xi ktieb tag˙hom. Mhux hekk biss, talli persuna minn kull sebg˙a intervistati stqarret li fl-a˙˙ar sena ma qratx lanqas ktieb wie˙ed. L-istudju wera li ˙afna nies mhux biss irnexxielhom ikomplu l-istudju tag˙hom bla ma qatt qraw letteratura klassika fid-dettall, talli l-istess drawwa baqg˙et tkompli f’˙ajjithom sakemm kibru. IrriΩulta wkoll li 12 fil-mija biss qraw ir-rumanz Much Ado About Nothing ; 18 filmija Cather in the Rye, u 26 fil-mija g˙aΩlu Pride and Prejudice – minkejja l-popolarità enormi tieg˙u b˙ala drama televiΩiva u fiç-çinematografu. L-istudju sar fuq 2,000 ru˙. Kwart mill-adulti qalu li qraw inqas minn ˙ames kotba fla˙˙ar sena u l-medja telg˙et g˙al seba’ kotba. Nofs dawk li jaqraw inqas minn g˙axar

kotba f’sena, qalu li ma jsibux ˙in g˙all-qari u kwart minnhom qalu li jippreferu jag˙mlu xi ˙a©a o˙ra. Mill-ist˙arri© ˙are© ukoll li laktar ˙in popolari fost in-nies

g˙allqari tal-kotba hu qabel l-irqad, meta jkunu da˙lu fis-sodda. Kien hemm numru çkejken minn dawk intervistati li stqarrew li l-aktar li jaqraw hu meta jkunu g˙al xi vaganza.

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

13.10.2013

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

Il-ÓIn kollu nIlgÓab magÓha! Iktar ma jibjad xag˙ri u Ωaqqi tintefa˙li, iktar qieg˙ed ninteba˙ kemm il-˙ajja fil-kunvent ta˙Ωen fiha biΩibilju tag˙lim. Is-skiet tal-kunvent g˙alija sar wisq iktar storbjuΩ mill-g˙ag˙a ta’ barra! B˙alma ˙afna jafu di©à, issuperjuri tieg˙i, imnebb˙in minn Alla, almenu hekk irrid li nibqa’ nemmen, bag˙tuni f’kunvent ie˙or. Wara ˙dax-il sena fil-kunvent tag˙na lKapuççini f’San Ìwann, ˙sibtha li kienet se tkun xi ˙a©a g˙al kollox ˙afifa li nidra fil-kunvent ©did fejn l-ubbidjenza tefg˙atni fih. Ósibt li se tkun ˙afifa daqslikieku ˙adt tazza kafè u Ωew© pastizzi lÓadd filg˙odu. Imma ˙ej, laffari ma tantx dehret hekk firrealtà! U x’©ag˙alni na˙seb hekk? It-tieqa ta’ kamarti! F’San Ìwann ix-xemx kienet ti©i mill-faççata. Mis-sebg˙a sal-g˙axra ta’ filg˙odu ma kontx nazzarda nifta˙ il-purtelli ta’ barra. Fejn tafu x’qawwa ta’ dawl kien jid˙olli f’kamarti! Biex ma nsemmix il-longa tass˙ana li ma titwemminx li kienet tag˙milli l-povra kamra

forn tal-˙obΩ! Niftakar li fis-sajf kont nixg˙el il-fann biex forsi niffriska xi ftit! Imma bir-ri˙ s˙un li kien jitfag˙li kont iΩjed nispiçça neg˙req! Uff xi s˙ana! Xi dwejjaq! X’tag˙mel hux! Kien ikolli noqg˙od. Imma, biex inkun g˙edt kollox, waranofsinhar ix-xemx kienet tin˙eba fuq in-na˙a ta’ wara ta’ kamarti. G˙alhekk stajt nifta˙ dawk l-imberkin purtelli mill©did ˙alli nkun nista’ ngawdi d-dawl tal-jum. G˙all-erwie˙! Issa, fejn qieg˙ed, l-istorja hija g˙al kollox differenti. Filg˙odu sirt nissa˙˙ar in˙ares lejn is-sema ik˙al nir. Ix-xemx filg˙odu tista˙ba wara dahar kamarti. Almenu tag˙tini çans napprezza iΩjed il-profondità bla qies tal-ik˙al tas-sema. Imma ˙ej, meta jibda’ g˙addej il-˙in, ix-xemx araha tersaq bilfaççata inkiss inkiss. U b’dik larja tag˙ha iktar iΩΩid qawwietha. Sakemm tippreΩenta ru˙ha quddiemi g˙all-˙abta tas-sag˙tejn ta’ waranofsinhar. U jiena jkolli b˙all-ba˙nan intir minn fuq is-si©©u ˙alli nbexxaq il-purtelli g˙aliex dawlitha ma nissaportihiex!

Il-buΩillis hi li t-tiΩri© tag˙ha lanqas i˙allini nikteb. Allura x’nag˙mel? Naqra dawl talBambin inkun irridu. Inkella lu©ig˙ ta’ ras jaqsam li jaqbadni i©enninni. Min-na˙a l-o˙ra rrid niskansa lil g˙ajnejja mill-qilla tad-dawl tax-xemx. G˙ax daqskemm dawlitha jkun i˙e©©e© nist˙ajjilni mdawwar min-nar tal-welding! Ippruvajt minn kollox biex forsi niskansa ru˙i minn din limbierka xemx. L-ewwel dawwart l-iskrivanija lejn ittieqa bil-g˙an li nie˙u li nista’ mid-dawl ta’ filg˙odu. Imbag˙ad, meta ti©i x-xemx bil-faççata, nag˙laq il-purtella kompletament. Dan larran©ament qabbadni estru waranofsinnhar! Ma ridtux! X’g˙amilt? Dawwart l-iskrivanija lejn il-bieb ta’ barra u tajt dahri lix-xemx. Imma x˙in intasabt fuq is-si©©u beda millewwel jitfaçça l-u©ig˙ ta’ ras! G˙aliex rasi ma titmejjilx biha kif ©ieb u la˙aq! Il-Mulej ˙alaqni biex nie˙u gost biddawl tieg˙u u mhux biex ng˙ix fid-dawl elettriku! G˙allewwel ikkonfondejt x’se

nag˙mel. Imma l-˙ajja g˙allmitni li s-sigriet tag˙ha hu li nibqa’ nit˙addet mag˙ha u nisma’ xi tkun qieg˙da tg˙idli. Fl-a˙˙ar deher xaqq is-sewwa! Min jaf jekk nag˙milx l-iskrivanija t˙ares lejn il-˙ajt talpunent ˙alli min-na˙a tax-xellug ikolli d-dawl ta’ Alla die˙el f’kamarti? Il-˙sieb dritt farra©ni! Dawwart bil-©iri l-iskrivanija f’dik il-poΩizzjoni u r-riΩultat malajr beda jidher. G˙allerwie˙ ja˙asra! Imma l-inkwiet issa tfaçça waranofsinhar. Kif se nilqa’ mix-xemx li bdiet die˙la bil-goff f’kamarti? Nibda nçaqlaq bil-mod il-purtella sakemm ix-xemx, filwaqt li ddawwalli l-kamra, ma tag˙minix u t˙allini na˙dem fil-kwiet. Issa dan ma kienx pro©ess façli. Imma bil-mod il-mod wasalna. Issa nifta˙ minn hawn. U wara xi tliet kwarti o˙ra nqum u nag˙laq hemm biex inbexxaq min-na˙a lo˙ra. Taf li ©a˙©a˙tha! G˙ax tassew bil-˙lewwa u s-sabar mhux biss il-far mit-toqba jo˙ro© imma anke purtella

ma˙kuma mix-xemx qalila tassajf issib postha. Bil-mod u bilgalbu jsir kollox! Mela ˙bieb, ˙a nie˙du l-˙ajja bil-mod! G˙aliex bis-sabar u lperseveranza jissolvew ˙afna affarijiet bil-kwiet! Almenu hekk g˙allmitni l-imbierka purtella ta’ kamarti li l-˙in kollu tistennieni nilg˙ab mag˙ha basta t˙allini na˙dem bi kwieti!

EREzzjonI mhux b’saÓÓItha Dr REnalD blunDEll qed iwie©eb g˙al problema li waslitilna ming˙and ©uvni li min˙abba problema sesswali qed jiddejjaq ˙afna u li wkoll wisq jibΩa’ li g˙andu bidu ta’ dipressjoni. L-ittra tal-qarrej tag˙na llum tg˙id hekk: G˙aΩiΩ Dr Blundell,

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Jiena jisimni Joseph Pisani u g˙andi tlieta u erbg˙in sena. G˙andi ˙ajja pjuttost kuntenta u lifestyle sportiv. Noqg˙od attent ˙afna x’niekol, nixrob dejjem b’moderazzjoni, tant li kwaΩi qatt ma nixrob xorb alka˙oliku, u lanqas inpejjep. G˙andi problema li hija daqsxejn imbarazzanti u qed tkissirni. Qed inqum u no˙lom biha, u mhux qed in˙ossni tajjeb g˙al xejn, u waqajt f’daqsxejn dipressjoni. Meta jkolli x’naqsam sesswalment mal-g˙arusa tieg˙i, lorganu personali tieg˙i mhux qed narah jibbies biΩΩejjed daqs kemm kien qabel u vera naqa’ ˙aΩin. Tista’ tg˙idli, jekk jog˙©bok, jekk jien hux normali jew x’nista’ nag˙mel? Joseph Ir-risposta ta’ Dr Renald Blundell G˙aΩiΩ Joseph, L-ewwel ˙a©a, m’hemmx g˙alfejn toqg˙od tinkwieta u ta˙seb fuq l-istess ˙a©a g˙ax l-istress huwa l-ag˙ar ˙a©a li qed jeqridna lkoll. Sfortunatament din hija prob-

lema daqsxejn komuni flir©iel, speçjalment meta jkollhom ˙ajja ta’ stress kontinwu. Meta dak li jkun ikollu erezzjoni mhux daqshekk b’sa˙˙itha, il-ka©un tag˙ha wisq probabbli jkun min˙abba nuqqas ta’ çirkolazzjoni b’hekk ma jkunx hemm demm biΩΩejjed g˙addej fil-parti maskili personali tieg˙u. Hemm diversi affarijet x’wie˙ed jista’ jag˙mel fosthom iΩid affarijiet li jg˙inu ççirkolazzjoni tieg˙u. F’dan ittip ta’ kundizzjonijiet hemm diversi affarijiet x’wie˙ed jista’ jag˙mel. L-ewwel wa˙da hija li tnaqqas l-ikel ˙aΩin u minflok iΩΩid aktar ˙axix u frott frisk fid-dieta tieg˙ek. Huwa importanti wkoll li ΩΩid l-

ammonti ta’ xa˙am it-tajjeb – dak li jissejja˙ HDL Cholesterol. Dan l-HDL Cholestreol g˙andu l-funzjoni li jnaddaf l-arterji u l-vini tag˙na mill-kolesterol il-˙aΩin u b’hekk iΩΩid iç-çirkolazzjoni. Óafna minn dawn iΩ-Ωjut tajbin jinsabu fil-˙ut li fihom ˙afna Ωejt kif ukoll f’xi Ωejt b˙all- extra-virgin olive oil . Hemm ukoll supplimenti b˙al Solgar Double Omega 3 li fihom ˙afna HDL Cholesterol, fost affarijiet o˙ra li huma tajbin g˙alihom, u li jg˙in ukoll biex inaddafu l-arterji u l-vini u b’hekk iΩidu ç-çirkolazzjoni taddemm. Hemm xi ˙xejjex o˙ra li jistg˙u jg˙inu, fosthom Solgar Ginko Biloba li ΩΩid iç-çirkolazzjoni tad-demm, kif

ukoll tirrinforza l-vini u larterji. Fost dawn hemm ukoll komponent ta’ proteina li tissejja˙ Solgar L-Arginine li tg˙in biex iΩΩid in-nitrati fid-demm u dak li jkun ikollu erezzjoni aktar soda u b’sa˙˙itha. Fattur importanti ˙afna u li wie˙ed g˙andu jag˙ti kas tieg˙u huwa l-fatt li sirt ossessjonat fuq din il-˙a©a u li forsi wkoll waqajt f’dipressjoni. G˙alkemm g˙alik din forsi hija problema gravi, m’g˙andekx toqg˙od tossessjona ru˙ek fuqha u jekk ta˙seb li g˙andek xi bidu ta’ dipressjoni Ωg˙ira nirrakkomanda li tkellem nies professjonali f’dan ilqasam biex tkun tista’ tie˙u ˙sieb mill-aktar fis possibbli din is-sitwazzjoni bla ma tag˙mel aktar ˙sara. Nirringrazzjakom tan-numru kbir ta’ ittri u emails li rçevejt u nweg˙idkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tattif˙ir u inkora©©iment li rçivejt rigward din il-pa©na. Kull min g˙andu xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jistaqsi jew jiddiskuti ma’ Dr Blundell, jista’ jibg˙at email lil renald@naturalremedies.com.mt jew ittra fl-indirizz Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara, jew içempel 2766 9969/9925 5637. Tistg˙u tag˙mlu kuntatt mieg˙i wkoll min fuq ilpa©na Facebook.

Kultura

13.10.2013

VAMpIReS CHRIS U MOIRA

It-titlu Flight 170 kien wie˙ed li xeraq ˙afna lill-a˙˙ar single li tawna Chris and Moira. Meta ˙ar©et f’Mejju li g˙adda, Flight 170 immarkat ir-ritorn ta’ dawn il-kantawturi wara waqfa ta’ erba’ snin. G˙alkemm it-titlu tad-diska qatt ma jissemma’ flistess kanzunetta, g˙andu sinifikat importanti, partikolarment g˙ax jirrifletti l-mod kif Chris and Moira re©g˙u taru lejn il-quççata tax-xena lokali. G˙alkemm g˙addew biss ftit xhur, Chris and Moira qed jirritornaw b’diska o˙ra ©dida – Vampires, li g˙aliha n˙adem ukoll vidjow muΩikali interessanti ˙afna. U b˙alma Flight 170 ma kinitx titratta daqstant dwar titjir u ajruplani, hekk ukoll Vampires m’g˙andha l-ebda konnessjoni mal-vampiri u, filfatt, g˙al darb’ohra, it-titlu ma jissemma qatt fid-diska. “Meta wie˙ed jaqra l-lirika jinduna li

hija biss espressjoni u li tista’ tifhima u tinterpretaha kif trid, iΩda l-idea tas-su©©ett tal-vampiri jirrelata ˙afna,” spjegat Moira f’kumment. “Hemm çertu intensità fl-istorja, rifless f’Ωew© aspetti differenti u primarji: il-poΩitti-vità u n-negattività tal-bniedem.” Minbarra dawn l-aspetti, wie˙ed isib ukoll elementi ta’ ambizzjoni u dubji fil-lirika talkanzunetta u, fil-fatt, dawn kollha integraw filmkien b’mod dinamiku. MuΩikalment, irritmu tad-diska jinbidel kontinwament mill-bidu sal-a˙˙ar, fejn il-muΩika wkoll til˙aq ilquççata tag˙ha. Barra minn hekk, Vampires hija kanzunetta moderna bi stil partikolari; forsi l-aktar xog˙ol elaborat u neoteriku li qatt kitbu s’issa Chris and Moira. Dawn il-fatturi huma wkoll riflessi fil-kumplament tal-album il-©did li qed jiffinalizza b˙alissa l-grupp.

U jekk dan kollu g˙adu ma ˙ajrekx, hemm il-vidjow tal-istess kanzunetta x’wie˙ed jassorbi. Ma˙dum b’kollaborazzjoni ma’ studenti tal-MCAST Art and Design u b’g˙ajnuna ming˙and il-Malta Arts Fund, il-vidjow g˙andu xe˙ta Gotika, bl-erba’ membri tal-grupp: Chris, Moira, Billy B u Philip Borg Barthet, imdawrin bi grupp ta’ Ωeffiena li jirrea©ixxu g˙ar-ritmi varjati tad-diska, drummers numru ta’ jakkumpanjaw, kif ukoll irra©©i tad-dawl li flimkien malkostumi stil steam punk jo˙olqu tip ta’ ambjent oskur. Min jixtieq jara l-vidjow ta’ Vampires g˙andu jfittex ilpa©na ta’ Chris and Moira fuq YouTube. Id-diska tista’ wkoll tinxtara direttament minn fuq iTunes. G˙al aktar informazzjoni wie˙ed g˙andu jid˙ol filpa©na ta’ Chris and Moira fuq Facebook. Chris and Moira jixtiequ jirringrazzjaw lil Steven Vella, Ian Attard, Daniel Bugeja, Nicolai Aquilina, Joshua Azzopardi, Shawn Camilleri, Daniel Schembri u Marylin Scicluna (MCAST), Michela Scicluna, Diane Briscoe, Jade Farrugia, Anthea Zammit, Warren Bonello, Daniel Casingena, Marley Lagana u Sylvester (zeffiena), Malta Arts Fund, Beauty Culture, Sharon Bellizzi, Karen Abela, Mikaela Borg Barthet, Lilly Krusteva (xag˙ar u irtokk), Sigmund Mifsud, Michael Aquilina, Leonard Falzon, Giovan Baldacchino u Charles Aquilina g˙all-g˙ajnuna kollha tag˙hom, Pixel Services (qoxra tad-DVD/single), u Alexandra Carboneras (artwork). Grazzi ta’ kollox!

Kultura

13.10.2013

MELA AQTA’ DIN…

MILL-ARKIVJI TA’ CHARLES CLEWS

1. It-Tenur Beniamino Gigli kien ghamel id-debutt tieg˙u f’ a) La Gioconda; b) La Traviata; ç) La Sonnambula. 2. Ag˙ti tixbiha minn dawn il-karattri: Salamun, Sansun u Ìobb. a) b’sa˙˙tu daqs...; b) paçenzjuΩ daqs...; ç. g˙aref daqs... 3. Ma’ liema pajjiΩ nassoçjaw lil dawn ir-revoluzzjonarji: a) Fidel Castro, b) Francisco Franco u ç) Juan Peron? 4. Ernest Hemingway, illum mejjet, kien kittieb famuΩ li kien reba˙ ukoll il-premju Nobel g˙al-letteratura. Huwa kien IngliΩ, Amerikan, IrlandiΩ jew Awstraljan? 5. X’Tara komuni f’dawn it-tlieta: Joesph Flores, Nestu Laiviera u Paola Pace? 6. Il-famuΩa William Tell kellha l-ewwel preΩentazzjoni ©ewwa Londra, Milan jew Pari©i? 7. Kompli dan il-qawl: Idoqq lill-g˙arusa biex... 8. Minn dawn il-Prim Ministri, min dam l-iqsar Ωmien: Dr Enrico Mizzi jew Dr Alfred Sant? 9. Min kien il-vici president meta Ronald Reagan kien imexxi l-Amerika? 10. Semmi l-kapitali tar-Repubblika San Marino. Ara t-twe©ibiet f’qieg˙ il-pa©na

DOM MINTOFF TUL IÛ-ÛMINIJIET Duminku Mintoff tul iΩΩminijiet huwa l-g˙axar pubblikazzjoni ta’ JG Publishers dwar Duminku Mintoff mill-awtur Josef Grech. Dan l-awtur ˙are© ilbijografija Duminku Mintoff u Malta fi Ωmienu , kif ukoll bosta kotba relatati ma’ Duminku Mintoff. Dan ilktieb jag˙ti ˙arsa dettaljata lejn l-aqwa diskorsi li g˙amel il-Perit Duminku Mintoff matul il-˙ajja politika tieg˙u. Huwa bbaΩat fuq dak li ©ara u mhux ˙sibijiet fuq dan il-persona©© u j˙ares iΩ-Ωminijiet ta’ dan likbar patrijott li qatt rajna b˙alu fl-istorja Maltija bejn l-1916 u l-2012. L-Awtur Josef Grech ˙ass li g˙andu jqassam il-ktieb ta’ 500 pa©na, li huwa mΩewwaq b’˙afna ritratti li qed jidhru wkoll g˙allewwel darba f’din il-pubbikazzjoni, f’disa’ kapitli li huma: Kapitlu 1 – Duminku Mintoff 1916-1930, Duminku Mintoff “Darb’o˙ra missek iççekkjajtu sew”; Kapitlu 2 – Duminku Mintoff 1931-1940, Duminku Mintoff “F’Malta lpolitika fiha ˙afna bjuda”; Kapitlu 3 – Duminku Mintof 1941-1950, Duminku

Mintoff “Malta Maltija”; Kapitlu 4 – Duminku

Mintoff 1951-1960, Duminku Mintoff “Malta l-ewwel u

qabel kollox”; Kapitlu 5 – Duminku Mintoff 1961-1970, Duminku Mintoff “A˙na ˙dimna u g˙adna na˙dmu fl-interess tal-˙addiema”; Kapitlu 6 – Duminku Mintoff 1971-1980, Duminku Mintoff “…Biex g˙amilna din ir-reb˙a kien hemm lewwel nett il-kura©©”; Kapitlu 7 – Duminku Mintoff 1981-1990, Duminku Mintoff “Poplu Malti mhu marbut ma’ ˙add, m’g˙andu g˙alfejn jag˙ti sodisfazzjon lil ˙add”; Kapitlu 8 – Duminku Mintoff 1991-2000, Duminku Mintoff “Poplu s˙i˙ g˙andu missjoni kbira x’jag˙mel g˙all-quddiem”; Kapitlu 9 – Duminku Mintoff 2001-2012, Duminku Mintoff “Ikun suwiçidju g˙alina jekk nabbandunaw it-triq li qeg˙din fiha b’kapriçç, pika jew ingann”. L-Awtur semma kull kapitlu bi kwotazzjoni ta’ Duminku Mintoff li qal f’dak il-perjodu. Fil-ktieb hemm diversi episodji li Duminku Mintoff kien jirrakkonta; fost dawn ta’ min isemmi din: “Missier Duminku Mintoff, Wenzu, kien ja˙dem fuq ilba˙ar man-Navy IngliΩa u aktar tard kien kok fil-Ber©a

ta’ Kastilja. Duminku Mintoff kien jag˙mel il-kontijiet lil missieru Wenzu, li darba kien bag˙at g˙alih Louis Lord Mountbatten u beda jg˙ajjat ma’ Wenzu g˙ax ˙aseb li ˙a Ωball f’xi kont u Wenzu beda jg˙ajjat ma’ Duminku g˙ax huwa kien jag˙milhom il-kontijiet, biex darb’o˙ra joqg˙od iktar attent kif jag˙mel il-kontijiet. Duminku qabad il-kont, eΩaminah u da˙al fuq Louis Mountbatten u qallu: ‘L-iΩball kien tieg˙ek u mhux ta’ missieri u darb’o˙ra missek iççekkjajtu sew u mhux tg˙ajjat ma’ missieri.’ Louis Lord Mountbatten kien impressjonat b’dan il-qarmuç li tah kamra fuq il-bejt Kastilja biex ikompli jistudja”. Il-Ktieb huwa ddedikat lillfamiljari tal-Perit Duminku Mintoff u lil dawk kollha li ˙admu biex Malta ti©i ‘lEwwel u Qabel Kollox’. Ta’ min jg˙id ukoll li din il-pubblikazzjoni hija edizzjoni limitata u, b˙ala daqs, il-ktieb huwa A4, b’qoxra iebsa. G˙alhekk, kull min jixtieq jakkwista dan il-ktieb jista’ jçempel in-numru 9906 1916.

TWEÌIBIET: 1. La Gioconda; 2. a) Sansun, b) Ìobb, ç) Salamun; 3. a) Kuba, b) Spanja, ç) l-Ar©entina; 4. Amerikan; 5. it-tlieta servew b˙ala Speaker tal-Kamra; 6. Pari©i (1892); 7. ...tiΩfen il-qattusa; 8. Dr Enrico Mizzi (Settembru-Diçembru 1950); 9. George Bush; 10. San Marino.

Çinema

13.10.2013

MiÇ-ÇiNEMa

jikteb CARMELO BONNICI

FiLMS GÓaLL-iStaÌUN taL-ÓariFa L-EwwEL Parti Fl-iskeda tal-ista©un tal-˙arifa, minn nhar l-Erbg˙a 2 ta’ Ottubru sal-Óamis 26 ta’ Diçembru 2013 (Boxing Day), id-distributuri tal-films KRS g˙andhom ippjanat li jo˙or©u 35 film ©did fis-swali taç-çinema, fuq perijodu ta’ 13-il ©img˙a. Ódax minn dawn se jkunu bil-format tad-3D. Fil-lista nsibu 16-il blokkbaster u o˙rajn li jvarjaw minn films animati (li qed isiru popolari kullimkien), avventuri, thrillers bl-azzjoni, drammi, kummiedji, avventuri tal-fantasija, kif ukoll xog˙lijiet tax-xjenza fittizja. Dawn huma il-films li ser jo˙or©u:

Ben Affleck u Justin Timberlake; il-film avventuruΩ animat Turbo dwar bebbuxu li jsir ˙afif iΩΩejjed; Thor 2 – The Dark World , fantasija o˙ra mid-dinja misterjuΩa talmitolo©ija Nordika; The Frozen Ground, b’Nicolas Cage jfittex qattiel gwapp filkes˙a tremenda tal-Alaska; The Mortal Instruments: City Of Bones, fantasija o˙ra dwar ©lieda qalila kontra vampiri, ilpup (werewolves), demonji u kreaturi koroh o˙rajn; u The World’s End, kummiedja brillanti Brittanika fejn ˙amest i˙bieb, wara g˙oxrin sena, jer©g˙u jduru tnax-il ˙anut tax-xorb u mat-triq jiltaqg˙u ma’ saram ta’ barra minn hawn.

OTTUBRU NOVEMBRU

Diana u R.I.P.D. li di©à qeg˙din jidhru b˙alissa; verΩjoni o˙ra eskwiΩita u lussuΩa ta’ Romeo & Juliet ; Captain Phillips (li partijiet minnu n˙admu Malta), b’Tom Hanks b˙ala l-kaptan ta’ bastiment maqbut mill-pirati tasSomalja; Runner Runner , thriller drammatiku bl-atturi

The Family, kummiedja mimlija azzjoni dwar il-Mafja, b’Robert DeNiro u Michelle Pfeifer; Ridlet Scott jidderie©i t- thriller tal-kriminalità The Counselor , bi Brad Pitt; George Clooney u Sandra Bullock jidhru fi Gravity , dramm misterjuΩ tax-xjenza

tHE FrOZEN GrOUND

fittizja; g˙al darb’o˙ra Robert DeNiro flimkien ma’ Michael Douglas ja˙dmu f’Las Vegas, kummiedja fejn erba’ anzjani jinvadu dan il-post tal-log˙ob u divertiment; The Hunger Games – Catching Fire huwa avventura o˙ra spettakolari b’Jennifer Lawrence b˙ala Katniss tkompli tiççelebra llog˙ba perikoluΩa li reb˙et qabel; Tom Hanks jidher filfilm bijografiku ta’ Disney Saving Mr Banks dwar lintriççi li kellu Walt Disney biex jaddatta l-ktieb ta’ P.L. Travers Mary Poppins g˙al fuq il-liΩar; You’re Next huwa dwar gang bil-maskri u lmannara li jassaltaw familja waqt riçeviment, iΩda wie˙ed mill-mistednin juri li hu wkoll assassin gwapp; Insidious Chapter 2, b’Patrick Wilson u Rose Byrne, sikwel li jkompli jimxi wara l-familja msa˙˙ra Lambert, u Rush , b’Daniel Bruhl u Chris Hemsworth dwar l-istorja vera ta’ rivalità sportiva assoluta bejn Ωew© sewwieqa tal-Formula 1. Ikompli f’˙ar©a o˙ra.

IMPENJATTIV

QattiEL ta’ tFaJLiEt FL-aLaSKa Atturi Ewlenin: Nicolas Cage, John Cusack, Vanessa Hudgens, Kevin Dunn, Radha Mitchell. Direttur: Scott Walker. Óin: 103 min. Distributur: KOCH FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 15.

Meta f 8-MM (1999) Nicolas Cage, b˙ala ditektiv ikun mitlub minn armla anzjana jiççekkja film 8mm ta’ xe˙ta pornografika ta’ sess u qtil, li kien ta’ Ωewgha, hu jinvolvi ru˙u f’dinja oskura ta’ vizzji, perikli u affarijiet o˙ra ta’ natura morbida. Xi ˙a©a simili ti©rilu wkoll fil-film ©did The Frozen Ground. Mit-titlu wie˙ed jista’ jobsor li l-istorja sse˙˙ fl-Alaska, ©rajja vera tas-snin tmenin dwar il-qattiel gwapp Robert Hansen. Mal-ftu˙, il-pulizija ta’ Anchorage jsalvaw tfajla ta’ 17-il sena, Cindy Paulsen (Hudgens) marbuta ma’ sodda f’motel. Hi tinsisti li Robert Hansen (Cusack), ra©el kwiet tal-familja, stupraha u pprova joqtolha. Billi l-pulizija ma jkollhomx provi biΩΩejjed, huma konxji

li Cindy hi prostituta, kif ukoll Hansen g˙andu alibi sod, dan il-kaΩ jieqaf hawn. Meta Jack Holcomb (Cage), sur©ent tal-pulizija, isir jaf blistorja ta’ din il-miskina, hu jer©a’ jifta˙ il-kaΩ meta jinstabu fdalijiet ta’ i©sma ta’ diversi tfajliet f’na˙a rurali tax-xmara Knik. Din l-investigazzjoni tie˙du fid-distrett baxx u vulgari ta’ Anchorage fejn din it-tfajla bdiet ta˙dem b˙ala Ωeffiena spinta, bl-ossessjoni tieg˙u li jipprote©iha u j©ib lill-˙ati lejn il-©ustizzja. Hu jkollu j˙abbat wiççu ma’ nisa ta’ bla dekor, ir©iel ta’ qattag˙ni li jag˙mlu kollox g˙all-flus, u ma’ oppoΩizzjoni mill-mara tieg˙u Alice (Mitchell). Atmosfera serja ta’ solennità tinvadi f’kull mument lil din il-produzzjoni, bil-muΩika

evokattiva ta’ Lome Balfe dda˙˙lek sewwa fl-ispirtu talandament. The Frozen Ground hu xog˙ol ta’ çerta kredibbiltà li jΩommok interessat, b’Nicolas Cage determinat u effettiv,

John Cusack b’laqta ambigwa u Vanessa Hudgens tissorprendi b˙ala tfajla indeçiΩa u vulnerabbli sewwa fl-istess waqt. Mhux xi kapolavur, imma thriller drammatiku kompetenti.

Çinema

13.10.2013

ROMEO & JULIET

KLASSIKU

L-ISBAÓ STORJA TA’ MÓABBA LI QATT RAT ID-DINJA? Atturi Ewlenin: Douglas Booth, Hailee Steinsfeld, Ed Westerwick, Christian Clarke, Paul Giammatti, Lesley Manville. Direttur: Carlo Carlei. Óin : 118 min. Distributur: ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12 A.

Il-kbir kittieb/poeta IngliΩ, William Shakespeare (15541616), jibqa’ dejjem rinomat g˙ax-xog˙lijiet klassiçi, li ma jmutu qatt, li pproduça. Ilma©©oranza assoluta ta’ dawn, barra li g˙amlu suççess fil-

bejg˙ tal-kotba, sabu ru˙hom f’reçti fuq il-palk, fuq it-televiΩjoni u speçjajment addattati g˙aç-cinema. Xi Ωmien bejn l1591 u l-1595, Shakespeare kiteb forsi l-isba˙ volum tieg˙u, imma Ωgur l-aktar

popolari u mag˙ruf ma’ kwaΩi kul˙add. L-istorja tra©ika ta’ koppja ma˙bubin Ωg˙aΩag˙, li twieldu ta˙t stilla ˙aΩina, Romeo u Ìuljetta, dejjem misset il-qlub u l-immaginazzjoni tal-udjenzi ma’ kullimkien. Romeo and Juliet in˙adem g˙aç-çinema bosta drabi, fosthom l-aktar dawk mag˙rufin huma dak tal-1936, bl-atturi Leslie Howard u Norma Shearer; fl-1954 dehret verΩjoni ©dida b’Laurence Harvey u Susan Shentall b˙ala l-imsejkna ma˙bubin li kellha atmosfera solenni u ri©ida, li kienet ‘in voga’ sewwa g˙al Ωmienu u b’fotografija eskwiΩita fl-ltalja, dirett minn Renato Castellani; g˙al darb’o˙ra, direttur rinomat Taljan, Franco Zeffirelli tana versjoni eççellenti fl-1968, bl-atturi teenagers Leonard Whiting u Olivia Hussey li, barra li kellha muΩika u kostumi stupendi, fotografija lussuΩa wkoll fl-ltalja, g˙amlet enfasi fuq l-ispirtu ener©etiku taΩΩg˙aΩag˙. Din l-istorja li tista’ taddatta ru˙ha g˙al kull Ωmien, sabet postha f’films spettakolari b˙all-muΩikali West Side Story (1961), Baz Luhrmann Romeo + Juliet (1996) u fi produz-

zjonijiet o˙ra b˙al dak talgangsters China Girl (1987), ilvulgari Tromeo & Juliet (1996) u r-riçenti film animat Gnomeo & Juliet (2011). Id-direttur Taljan Carlo Carlei, wara aktar minn 40 sena re©a’ ambjenta din l-istorja fil-lokal ori©inali tag˙ha. Fl-introduzzjoni Shakespeare jg˙idilna li fil-belt sabi˙a ta’ Verona talMedjuevu, fi Ωmien meta l-aristokrazija kellha poter kbir, kien hemm Ωew© famiiji potenti, Capulet u Montague, li kienu antagonisti ˙orox u g˙edewwa kbar ta’ xulxin. Membri ta’ dawn il-familji, meta kienu jiltaqg˙u fit-toroq dojoq tal-belt, kienu sikwit jitlewmu u x’aktarx ji©©ieldu bix-xwabel jew bl-istalletti. Ma kinux joqtlu lil xulxin g˙ax kienu jibΩg˙u mill-kastig talPrinçep li kien jikkmanda fuq kul˙add. Fil-ftu˙, membru minn kull familja rekbin iΩ-Ωwiemel u billanza f’idejhom iduru u jikkumbattu madwar pjazza kbira u min minnhom kapaçi jaqbad kuruna fjuri u joffriha lill-Prinçipessa waqt festa ta’ folla kbira. Romeo (Booth, talfamilja Montague) li hu paçifist, liebes maskra, jinnota lil

Ìuljetta (Steinsfeld, tal-familja Capulet) waqt ballu, u jiΩfnu flimkien kif ukoll jie˙du grazzja ma’ xulxin. Huma jsiru jin˙abbu b’mod tassew ardit u b’ossessjoni kbira fuqhom jiltaqg˙u diversi drabi biex jinnamraw bilmo˙bi tal-familji rispettivi tag˙hom li huma rivali kbar. Lim˙abba tag˙hom se tkun ittestjata bil-kbir meta mhux se tkun rikonoxxuta minn ta’ ©ewwa. L-azzjoni sfidanti tag˙hom se ©©ib diΩgwid, kaos, konfronti s˙an u finalment tra©edja palpabbli. Romeo & Juliet hu xog˙ol sodisfaçenti ˙afna, nieqes minn wie˙ed klassiku, f’çertu sekwenzi jimita lil dak tal-1968. B’azzjoni movimentata, fotografija u xenarju stupend, però hawn id-djalett hu aktar modern biex l-udjenzi jkunu aktar familjari mieg˙u. Ir-reçtar, fil-kumpless, hu tajjeb, filwaqt li l-aktar li jolqtu lg˙ajn huma s-soltu bravu Paul Giamatti b˙ala Friar Lawrence – il-patri li jipprova jg˙in lillma˙bubin, u Lesley Manville fil-parti tas-seftura/ nurse ta’ Ìuljetta. Film li jag˙mel unur lix-xog˙ol rispettabbli tal-kbir kittieb IngliΩ.

THE MORTAL INSTRUMENTS: CITY OF BONES

FANTASTIKU

TKOMPLI FL-APERT IL-ÌLIEDA BEJN IT-TAJJEB U L-ÓAÛIN Atturi Ewlenin: Lily Collins, Jamie Campbell Bower, Lena Heady, Robert Sheehan, Jonathan Rhys Meyers, Kevin Durant, Kevin Zegers. Direttur: Harald Zwart. Óin: 130 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12/A.

lΩ-Ωg˙aΩag˙, barra s-supereroj tal-kotba komiks, g˙andhom affinità wkoll ma’ persuni adoloxxenti b’doni speçjali fantastiçi u anke poteri ma©içi. Mill-kotba best-sellers nibtu eroj ta’ kwalità o˙ra b˙al Harry Potter, Bella Swan ( The Twilight Saga ), Percy Jackson, Melissa Stryder (The Host) u diversi o˙rajn. KwaΩi dawn kollha huma ©uvintur u tfajliet moderni li jsiru jafu b’kumbinazzjoni b’xi talent mo˙bi tag˙hom jew li huma l-familjari tal-allat mitolo©içi. Ma’ dawn issa nistg˙u nΩidu li Clary Fray, teenager normali li toqg˙od Brooklyn, New York, u li lejla wa˙da tiltaqa’ ma’ stran©ier kariΩmatiku u misterjuΩ. F’ nightclub, Clary (Collins) tkun xhud meta Jace (Campbell Bower), liebes barnusa, joqtol demonju qalb çorma Ωg˙aΩag˙ jiΩfnu u jallegraw ru˙hom. Meta jkun ovvju li hi biss qed tara lil din il-persuna, tibda tissuspetta kemm

tassew hi ordinarja. Wara ssir taf li Jace hu ‘shadowhunter’, wie˙ed minn grupp sigriet ta’ gwerriera nofshom an©lukustodji li xog˙olhom hu li jipprotegu l-umanità f’battalja antika ta’ matul iΩ-Ωminijiet. Din il-©lieda kontinwa, li lumanità qatt ma kienet konxja tag˙ha, issa tidher li ˙ar©et

fil-bera˙ u Clary g˙andha parti sostanzjali x’tilg˙ab fiha. Meta ommha (Headey) tkun attakkata brutalment f’darha, tinduna li madwarha hemm dinja o˙ra ta’ mostri, demonji, vampiri, ilpup u shadowhunters, u li qabel ommha stess kienet kaççatura tal˙Ωiena. Kif tid˙ol fid-dar im˙arrbta fejn l-attakkanti riedu jfittxu o©©ett misterjuΩ u ta’ poter kbir, tkun attakkata minn mostru/demonju u jkun Jace li jsalvalha ˙ajjitha fl-a˙˙ar sekondi. Hi u l-akbar ˙abib tag˙ha Simon (Sheehan)

Kompetizzjoni Empire Cinema

jing˙aqdu max- shadowhunters fejn jibdew vja©© perikoluΩ biex ifittxu lil ommha, biex b’hekk issir taf aktar fuq il-passat tal-familja u biex tipprote©i lilha nnifisha g˙all-quddiem. The Mortal Instruments: City Of Bones hu bbaΩat fuq lewwel novella bestseller ta’ Cassandra Clare, tal-istess isem. Dan ix-xog˙ol jista’ jag˙ti l-bidu ta’ saga o˙ra ta’ fantasija ammirata ˙afna miΩΩg˙aΩag˙. Fil-partijiet prinçipali kemm Lily Collins (it-tifla tal-kantant Phil Collins, eksGenesis) u kemm Jamie

Campbell Bower huma kredibbli u vivaçi. It-tul tal-film (sag˙tejn u g˙axar minuti) xi kultant jirrendih repetittiv, b’waqtiet sentimentali, kif ukoll mhux façli tiddistingwi bejn vampiri, werewolves , eçç. sDin il-produzzjoni, li fiha mda˙˙la l-kumpanija ÌermaniΩa Constantin Film, teççella fl-effetti speçjali viΩwali u tfakkar ukoll f’saga o˙ra minn tag˙hom – The Neverending Story , g˙alkemm din kienet aktar adattata g˙al dawk iΩg˙ar fletà.

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn it-2 u s-6 ta’ Ottubru

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: Min idderie©a l-film Romeo & Juliet? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a li g˙addiet: TEREÛA BARBIERI, 47, ‘Caprihse’, Dr Thomas Chetcuti Street, il-Mosta, MST 1105.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

We’re The Millers Diana White House Down Percy Jackson: Sea Of Monsters 2 guns The Big Wedding Riddick World War Z Grown Ups 2 The Smurfs 2

08.30 09.30 11.00 12.00 12.30 12.35 13.50 14.30 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.15 20.45 21.50 22.50 23.30

TeleviΩjoni

13.10.2013

Breakfast News Weekend Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn (r) ONE NEWS Dak li Jg˙odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Xpress (r) Teleshopping ONE NEWS L-Argument ONE NEWS Joe’s Kitchen It-Tfal Conquest (r) Pezza Kustjoni ONE NEWS

07.00 08.30 11.30 12.00 13.30 14.00 14.05 14.30 16.30 18.00 18.05 18.40 19.30 20.15 20.30 21.30 21.35 23.15

Net News Telebejg˙ Nis©a Maltija Accordo (r) Premier (r) Net News (ikompli) Premier Mitqlu Deheb Iswed fuq l-Abjad (r) Net News Flusek (r) Wheelspin Net News G˙alik fl-Ewropa Deja Vu Net News Replay Net News

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.30 16.00 16.05 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45

L-G˙odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola Dot EU G˙awdex Illum Tuffi˙at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet Óadd G˙alik A˙barijiet Óadd G˙alik…ikompli Gadgets A˙barijiet X-Factor (R) A˙barijiet Madwarna Venere Mixage A˙barijiet X-Factor

06.30 07.15 07.55 09.45 10.30 10.55 12.00 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.40 21.30

Uno Mattina In Famiglia Pole Position G.P Del Giappone Pole Position A Sua Immagine Santa Messa Recita Dell’Angelus Linea Verde Tg1 L’Arena Tg1 Domenica In L’Eredità Tg1 Affari Tuoi Altri tempi

06.30 09.35 10.10 10.50 11.30 13.00 13.30 13.45 15.10 16.40 18.10 19.30 20.30 21.00 22.40

Real School Inside The World Ragazzi c’è Voyager A Come Avventura Mezzogiorno In Famiglia Tg2 Tg2 Motori Film: La Verità Non Può Aspettare Film: The House next Door Film: Il Destino Dei Kissels 90° Minuto G.P Del Giappone Tg2 Ncis La Domenica Sportiva

07.05 07.55 09.20 10.10 10.45 11.10 11.30 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.30 15.05 18.55 20.00 20.10

LA Grande Vallata Film: Ercole L’Invincible New York New York Ritratti Telecamere Salute Tgr Estovest Tgr Regioneuropa Tg3 TGR Mediterraneo Prima Della Prima Passepartout TG Regione In 1/2 ora Kilimangiaro Meteo 3 Blob Che Tempo Fa

06.45 11.00 11.50 12.25 13.00 13.40 14.40 16.35 18.30 19.00 19.25 21.15

G.P Della Malesia Fuori Giri Mike & Molly Studio Aperto Sports Mediaset G.P Della Malesia Film: Mr.Crocodile Dundee Film: Mr.Bean Studio Aperto Così Fan Tutte Film: Rush Hour Lucignolo 2.0

06.00 07.55 08.00 08.50 09.10 10.00 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.30

Prima Pagina Traffico Tg5 TG COM Le Frontiere Dello Spirito Elisa Di Rivobrosa Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Telegiornale Paperissima Sprint Io Canto

08.15 09.20 10.00 11.00 13.00 14.00 14.40 15.30 18.55 19.35 21.30

Vita Da Strega Viaggio A... Santa Messa Pianeta Mare I Viaggi Di Life Tg4 Telegiornale Donnavventura FIlm: A Casa Dopo L’Uragano Tg4 Telegiornale Film: Il Comandante Florent Tempesta D'amore

07.55 09.45 11.30 13.30 14.40 16.30 18.15 20.00 20.30 21.00

Omnibus Film: Corto Circuito Cuore D’Africa Tg La 7 Film: Joe Bass L’Implacabile The District Il Commissario Cordier Tg La 7 Le Storie De Linea Gialla Grey’s Anatomy

06.55 07.00 07.15 07.35 08.00 08.10 08.15 08.30 09.15 09.45 10.15 11.00 12.30 13.30 14.15 15.00 17.30 18.30 19.30 20.00 20.30 21.00

Little Human Planet Charlie and Lola Tweenies Teletubbies 3rd & Bird Little Human Planet Charlie and Lola Robin Hood Little Britain Lead Balloon The Weakest Link Rock and Chips Monty Halls’ Island Escape The Weakest Link Robin Hood Doctors Monty Halls’ Island Escape Rock and Chips Roger and Val Have Just Got In Gates My Family Mistresses

06.00 07.40 09.45 11.00 11.50

Everyday Italian Aarti Party Symon’s Suppers Charly’s Cake Angels Barefoot Contessa: Back to Basics The Big Cheese Siba’s Table Amazing Wedding Cakes Charly’s Cake Angels Iron Chef America Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars Tastiest Places to Chowdown Chopped Charly’s Cake Angels Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Recipes that Rock

07.15 American Loggers: The Last Stand 08.10 MythBusters: Battle of the Sexes 09.05 Through the Wormhole with Morgan Freeman: Beyond the Darkness 09.55 How the Universe Works: Asteroids 10.50 Greatest Tank Battles: Tank Battles of the Great War 11.40 Greatest Tank Battles: Tank Battles of Korea 12.35 Auction Kings: Harley Servi-Car Trike; Italian Multi-Game Table 13.05 Auction Kings: Seance Machine; Airstream Trailer 13.30 Baggage Battles: Blast from the Past 14.00 Baggage Battles: Man on Fire 14.25 Auction Hunters: Auction Hunters, Ink.

06.00 06.50 07.40 08.30 11.50 12.40 13.30 16.00 16.50 17.40 18.30 19.20

Obsessive Compulsive Cleaners Say Yes to the Dress Happily Ever Laughter Say Yes to the Dress Jo Frost’s Family SOS Craft Wars Cake Boss Extreme Cheapskates Long Island Medium Obsessive Compulsive Cleaners Jo Frost’s Family SOS Breaking Amish: Brave New World Say Yes to the Dress Happily Ever Laughter Long Island Medium Sex Hospital Emergency: Life in the ER

06:00 06:50 07:40 08:05 08:30 09:00 09:25 09:50 10:40 11:10 11:35 12:00 12:25 12:50 13:15 13:45 14:10 14:35 15:00 15:25 15:50

06:15 The Fairly OddParents 07:05 SpongeBob SquarePants 07:30 Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 07:55 The Fairly OddParents 08:20 Go, Diego, Go! 08:45 Umizoomi 09:10 Tickety Toc 09:35 Dora the Explorer 10:25 Little Kingdom 10:35 Olive the Ostrich 10:50 Bubble Guppies 11:15 SpongeBob SquarePants 11:40 T.U.F.F. Puppy 12:05 Fanboy and Chum Chum 12:30 iCarly 12:55 Victorious 13:20 Big Time Rush 13:45 SpongeBob SquarePants 14:10 Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness 14:40 The Penguins of Madagascar

ARANI ISSA, it-Tnejn fid-20.40, fuq ONE G˙al Tony Mifsud li jg˙ix Sydney l-Awstralja, li jer©a’ jara lil familtu hawn Malta wara ’l fuq minn 40 sena nieqes, kienet biss ˙olma! IΩda f’Arani Issa l-˙olm isir realtà. SorpriΩa lil familja Ûejtunija li qatt f’mitt sena ma kienu qed jistennew. U Romina – omm li ftit xhur ilu ma kellhiex saqaf fuq rasha tant li raqdet ta˙t stage tal-Linja. X’se ji©ri f’ Arani issa ? Titilfux Arani Issa – programm mimli sorpriΩi u emozzjonijiet!

ONE NIGHT STAND, it-Tlieta fl-21.45, fuq ONE

It-tielet programm ta’ One Night Stand bi tliet nisa mistednin b’differenza. Ta˙sbu li l-kurΩità ta’ Owen u mistoqsijiet dettaljati j©ibu twe©ibiet li a˙na qatt ma konna nafu? Vanessa Mizzi, Claudia Faniello u Panama Lakessis huma l-one night stands ta’ Owen g˙al din il-©img˙a.

C.S.I New York, il-Óamis fid-21.10, fuq Italia 1 Bini kbir li n˙araq u jmut fih il-kap tat-tifi tan-nar, Curtis Smith, li jkun il-˙abib ta’ Mac. Dan l-att kriminali jidher li huwa xog˙ol Leonard Brooks, li g˙adu kemm ˙are© mill˙abs. Imma Jo u Danny ja˙sbu li…

13.05 13.55 14.45 15.25 16.25 17.15 18.30 19.20 20.10 21.00 21.50 22.40 23.30

08.30 UCI World Tour Cycling 08.45 Live: UCI World Tour Cycling: Tour of Beijing: Stage 3 [Live] [N] 10.45 World Cup Qualifier Football 13.15 World Cup, World Tour 14.00 Live: Generali Ladies Linz Tennis: Final [Live] [N] 16.00 UCI Europe Tour Cycling 17.15 UCI World Tour Cycling 18.15 World Cup Qualifier Football 20.00 UCI Europe Tour Cycling 21.00 Generali Ladies Linz Tennis 23.00 Motorsports Weekend 23.15 Darts

Yoga for Life Pilates: From the Inside Out Naturally Delicious Chasing the Yum Offbeat America House Hunters Selling New York Million Dollar Rooms Divine Design State of Style: 2013 Fall/Winter Masters of Luxury Platinum Weddings Behind the Label Reservations Required Eating Art House Hunters Selling New York Candice Tells All Chef Abroad Platinum Weddings State of Style: 2013 Fall/Winter

20.10 21.00 21.50 22.40 23.30

TeleviΩjoni

13.10.2013

ILLUM

GÓADA

IT-TLIETA

13 TA’ OTTUBRU

14 TA’ OTTUBRU

15 TA’ OTTUBRU

RUSH HOUR

DEAR JOHN

ITALJA VS ARMENJA

ITALIA 1, 19.25

CIELO, 21.10

RAI UNO, 20.30

FILM – AZZJONI

FILM – DRAMMATIKU

FUTBOL

Meta John, suldat fl-Armata Amerikana, ikun fuq vaganzi sajfija f’ra˙al twelidu, jiltaqa’ ma’ Savannah, studenta universitarja li hija wkoll tkun qed tqatta’ l-vaganzi tag˙ha fl-istess ra˙al fejn ikun hemm John. Wara biss ©imag˙tejn li ltaqg˙u, it-tnejn jibdew jin˙abbu… …John jirritorna fl-Armata, hu u Savannah ikomplu bir-relazzjoni tag˙hom permezz tal-ittri, blintenzjoni li jkomplu l-˙ajja flimkien wara li John jispiçça mill-Armata, iΩda s-sitwazzjoni ta’ 9/11 ixxekkel kull pjan li kellu. Ir-relazzjoni tkun ilha sejra sentejn s˙a˙, meta darba John jirçievi ittra li ma kienx qed jistenna.

L-a˙˙ar partita tal-kwalifikazzjoni tat-Tazza tadDinja 2014. Log˙ba mill-grupp B bejn it-tim talkaptan Gigi Buffon, Taljan, u t-tim tal-Armenja. Il-log˙ba ser tintlag˙ab fil-grawnd ta’ San Paolo f’Napli. Fost il-favoriti tal-pubbliku Naplitan hemm Lorenzo Insigne li jilg˙ab mat-tim tal-istess belt. Insigne g˙amel id-debutt tieg˙u man-nazzjonal fit-12 ta’Settembru, 2012.

L-ERBGÓA

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

16 TA’ OTTUBRU

17 TA’ OTTUBRU

18 TA’ OTTUBRU

L-a˙˙ar lejl ta˙t il-Kolonja IngliΩa f’Hong Kong, id-ditektiv Lee, ˙abib qarib ta’ Consul Han, jirnexxilu jΩomm o©etti prezzjuΩi tal-Istorja ÇiniΩa milli jin˙ar©u mill-pajjiΩ. Sentejn wara, Consul Han ikun qed jg˙ix f’Los Angeles flimkien mal-familja tieg˙u, meta kriminal mag˙ruf, Juntao, jag˙mel vendetta fuqu billi jisraq lit-tifla Ω-Ωg˙ira ta’ Han, Soo Yung. Han ma’ jafdax lill-FBI, li jistg˙u jag˙mlu xog˙ol tant tajjeb, b’hekk jitlob g˙all-assistenza ta’ Lee, li jkun ©ie apposta minn Hong Kong sabiex jassisti lill-FBI. L-FBI ma’ jkunux iridu g˙ajnuna minn barra l-forzi tal-pulizija, u uffiçjalment jitolbu l-g˙ajnuna tal-LAPD. L-LAPD je˙ilsu mid-ditektiv James Carter g˙al ftit taΩ-Ωmien, ra©el li j˙obb ja˙dem g˙al rasu. Cater huwa inkarigat li jΩomm lil Lee kemm jista’ jkun ’il bog˙od mill-inkwiet. Carter u Lee ma ˙adux pjaçir li ©ew imwarrba u b’hekk bdew ja˙dmu g˙al rashom fuq il-kaΩ.

X-MEN ORIGINS: WOLVERINE

FIRED UP

COLOMBIANA

ITALIA 1, 21.10

CIELO, 21.10

ITALIA 1, 21.10

FILM – AZZJONI

FILM – KUMMIEDJA

FILM – AZZJONI

Ûew© a˙wa mutanti, Logan u Victor, twieldu 200 sena ilu. Fi tfulithom it-tnejn sofrew trawma u setg˙u jiddependu biss fuq xulxin. BaΩikament, l-a˙wa huma ©ellieda u qattiela li g˙addew minn bosta gwerrer tul l-istorja Amerikana. FiΩ-Ωmien riçenti, il-Kurunell tal-Istati Uniti Stryker, ji©borhom flimkien ma’ mutanti o˙ra b˙ala suldati tieg˙u. Logan jitlaq mill-armata. Hu jiltaqa’ ma’ g˙alliema lokali u jsir i˙obbha. Meta Logan jirrifjuta li jer©a’ jing˙aqad mill-©did mal-ekwipa©© ta’ Stryker, il-Kurunell jibg˙at lil Victor g˙alih. Logan issa jrid jag˙mel vendetta.

Ûew©t i˙bieb, Nick u Shawn, li t-tnejn huma plejers tal-futbol Amerikan, jirnexxilhom ja˙arbu millkamp tal-futbol biex minflok imorru fil-kamp taçcheerleaders. Huma jag˙mlu dan sabiex jiltaqg˙u mat-tfajliet. Sakemm ikunu fil-kamp taç-cheerleading , huma jibdew jinteressaw ru˙hom f’dan lisports. Shawn isir i˙obb lil Carly Davidson, il-kap taçcheerleading, u Nick jiffansja lil Diora, il-mara talkowç. Carly u l-bqija tal-iskwadra jsiru jafu l-motiv taΩΩew©t i˙bieb.

Tifla titrabba biex issir assassin wara li tkun rat lill-©enituri tag˙ha jinqatlu quddiemha filKolombja. Missier it-tifla kien involut f’organizzazzjoni kriminali, iΩda ddeçieda li jrid jieqaf, u kien g˙alhekk li ©ie maqtul. It-tifla tikber f’mara Ωag˙Ωug˙a u tibda ta˙dem g˙az-ziju tag˙ha b˙ala hitman. IΩda fil-˙in personali tag˙ha din tkompli toqtol nies li kienu mda˙˙la fl-istess organizzazzjoni li darba kien jifforma parti minnha missierha, bittama li finalment tasal g˙all-persuna li kienet responsabbli mill-mewt tal-©enituri tag˙ha. Tg˙id jirnexxielha tivvendika ru˙ha?

Log˙ob

13.10.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Vampiri, 5 Oppona, 8 Mkattar, 14 Amman, 15 Musmar, 17 Nobbli, 19 Loker, 20 Mort, 21 u 23 Faldrappa, 25 u 28 Ittantati, 29 u 30 MiΩwed, 31 Sawm, 33 Kartastrazza, 39 Bill, 41 u 42 SponoΩ, 43 Diqa, 45 Ratba, 46 Niket, 47 Asja, 50 Sajd, 53 u 54 Twapet, 56 Tebut, 58 Trinka, 60 Natura, 62 Travu, 64 Karus, 67 Damdim, 69 Tenent, 70 Kamla, 72 u 73 Tletin, 75 Tewm, 77 Pula, 79 Çedut, 80 Bera˙, 82 Ósad, 84 Bla, 85 Ass, 87 Rjus, 88 Óaddwara˙add, 93 Kana, 94 u 95 Qasira, 96 Xraf, 98 Sta˙a, 100 u 101 Ençiklika, 105 Na˙a, 108 NiΩla, 109 Sarraf 110 Tartru, 111 Toqol, 112 Mtappan, 113 Statut, 114 Skrivan.

284 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75

u 5 Il-poeta nazzjonali li kiteb l-Innu Malti (3,4,6) Mhumiex aljenati (7) Tarah ma˙dum film jew fuq il-palk (5) Isem Power, kien artist ta’ Hollywood (6) Óafna toroq tag˙na jibku g˙alih (6) Kemm inti Ç bit-.....! (5) Kif kien mag˙ruf il-famuΩ plejer Pullu Demanuele tal-Floriana (4) Il-Punent-Nofsinhar (4) It-telefown m’g˙adux ....., sar bΩonn (5) Triq ir-Repubblika kienet Strada ..... (5) Óuta Ωg˙ira tax-xtut, tajba g˙all-aljotta (4) u 30 Paga ...... nhar ta’ Óadd (6) Sala tal-kawΩi fil-qorti (4) X’a˙na sbie˙ ... ... ......! (3,3,6) Sur u sur u sur (4) u 42 Aktar minn klikka wa˙da (6) In-nisa j˙obbu jilbsu skont il-.... (4) ..... Ìunjett, ne˙˙i l-qmis u d-dublett (5) Minn mument g˙all-ie˙or (5) Óaqar jew inkwieta lil xi ˙add (4) Aktar minn kor wie˙ed (4) u 54 Óajjen, g˙andu intenzjonijiet ˙Ωiena (6) Parti mill-grammatika tid˙ol fi wΩin tallum (5) Din il-˙uta b’ras çatta tinsab l-aktar f’ba˙ar baxx (6) Ried jakkwistah ...... ta’ kollox (6) Hawn min jg˙idlu artal (5) U kieku ....., xi jkun ©ara?! (5) Bebbux mg˙olli m˙awwar bit-tewm (6) Wie˙ed mill-basktijiet (6) Il-pajjiΩ tal-Mahatma Gandhi (5) u 73 Pjanti mxewka li saru mfittxa ˙afna (6) Il-G.W.U. g˙amlet .... ta’ protesta (4)

77 79 80 84 85 87 88 93 94 96

Mhuwiex ta’ spiss (4) ..... tal-port jinqabad b’gamblu jinten (5) u 82 Dan il-˙elu jsir mill-kawkaw (9) Kien hu li bena l-Arka (3) Kif team da˙let fi lsienna (3) L-awtur Serracino Inglott (4) ..... ......., qasba u Ωigarella (5,7) M (4) u 95 Kull parti individwali tal-©isem (6) Dan l-isem g˙andu x’jaqsam mal-Milied (4) 98 Kunjom li jo˙ro© minn Magri maqsum (5) 100 u 101 Óakma ta’ ˙ruxija u kefrija (9) 105 Dawn tondi biex iduru (4) 108 Ra˙al kbir f’G˙awdex (5) 109 Dan bit-tara© tal-iskaluni (6) 110 Dan g˙odda tal-bennejja li bih ikejlu l-arkati (6) 111 Marlu l-..... u ma riedx jiekol (5) 112 Xi ˙add liebes bl-addoçç, imkittef (7) 113 Wie˙ed mill-eskluΩi (6) 114 Wie˙ed mill-attirati (7) Weqfin 2 3 6 9 11 12 13 16 18 22 24 27 32 33

Il-bnedmin (5) u 4 Din fin-na˙a t’isfel tal-Belt, mimlija appartamenti (8) u 7 Dan jinnegozja fil-proprjetà (10) u 10 Ma jitkellmux, bit-........ma’ xulxin (8) Il-kapitali ÌappuniΩa (5) Kontra mdawwal (7) Tarah dejjem fuq id il-wejter (7) Kiber; kburi; radam; ..... (5) Il-belt Taljana tal-ikbar negozju (5) Din l-ispirtu (tax-xorb) Russu (5) u 26 Óejja l-ikel fuq in-nar (6) Bil-©u˙ miskin, nieqes mill-vitamini (5) Tajba ...... d-dar! (6) u 34 Postha f’Wied Inçita (7)

35 Jiddefendik fil-qorti (6) 36 Ruth tal-a˙barijiet tal-PBS (6) 37 Possibbli li dan l-istrument melodjuΩ issibu f’car park? (4) 38 u 40 Bini twil bl-arkati li kien g˙all-©arr tal-ilma (9) 44 Óadu fuq .... id-dars (4) 48 Il-vulkan ta’ Sqallija (4) 49 L-istess b˙al kalendarju (8) 51 Jittie˙du bil-kamera (8) 52 Ja˙seb biss fih innifsu (6) 55 Aktar minn marbat wie˙ed (6) 57 Mhuwiex selva©© fil-mansab (4) 59 Il-munita ta’ Malta li mhijiex Maltija (4) 61 Jie˙u s-snin biex l-istudenti jie˙du llawrja (4) 63 Kulur (4) 65 Kbir immens (6) 66 Id-da˙la tal-ballun fix-xibka (4) 68 Ma fela˙x jitkellem (6) 69 G˙amel hekk fil-biççerija (6) 70 Il-belt ta’ Senglea (4) 71 Tne˙˙ija tal-armi tal-gwerra (6) 74 G˙amlu hekk b’xi ktieb jew gazzetta (4) 76 Ng˙idu t-talba ta’ qabel l-.... (4) 78 X’sar minnha l-banda tieg˙u? (5) 79 u 81 Laqg˙a ta’ xi kumitat, jew kunsill, eçç. (6) 82 Dan ifisser tgemgima (5) 83 Wa˙da miΩ-Ωnienen (7) 86 L-ikbar kastig f’partita futbol (7) 89 F’..... u fil-Milied ne˙˙i l-mo˙riet millwied (5) 90 u 91 Iç-çittadini tar-Rumanija (6) 92 Kontra punent (5) 97 Aktar qadim (5) 99 u 100 Waqfien tal-gwerra g˙al xi Ωmien (10) 102 Tibg˙atha bil-posta (5) 103 u 104 Kelma li ssibha fil-˙jiel ta’ 75 mimduda (8) 106 u 107 Dan jasal dejjem fil-˙in (8)

NOTA: NiskuΩaw ru˙na; il-©img˙a l-o˙ra ma ppubblikajniex il-clue 106 u 107. B’hekk nifhmu li l-kaxxi tal-106 u l-107 t˙allew vojta.

2 Armel, 3 u 4 Panorama, 6 u 7 Permanenti, 9 u 10 Kristall, 11 Ajkla, 12 Óanfusa, 13 Artiklu, 16 Skala, 18 Brazz, 22 Rifsa, 24 u 26 Pitma, 27 ÓerΩa, 32 Widdeb, 33 u 34 Korrett, 35 Alaska, 36 Randan, 37 Zokk, 38 u 40 Antikalja, 44 Qatt, 48 Sitt, 49 Materdei, 51 Spagetti, 52 Stonku, 55 Fuklar, 57 Umdu, 59 Nord, 61 Tonn, 63 Ri˙a, 65 Rkaptu, 66 Stil, 68 Mattew, 69 Tombla, 70 Knis, 71 Mandra, 74 Ìdid, 76 Arja, 78 Abjad, 79 u 81 Ça˙˙ad, 82 Ósara, 83 Fraxxnu, 86 Óamalli, 89 Attur, 90 u 91 Da˙˙an, 92 Dritt, 97 AvΩat, 99 u 100 Anfiteatru, 102 Isqra, 103 u 104 Tajpista,

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:

Indirizz:

Tel No: Rebbie˙ ta’ €25: MARY BUGEJA, Blk C, Flat 3, Rinella H/E, il-Kalkara

Log˙ob

13.10.2013

TISLIBA BIN-NUMRI Po©©i n-numri f’posthom Bi 3 numri 005 124 162 299 302 313 374 426 451 454 480 676 683 752 774 842

B’4 numri 0341 0372 0422 0634 0878 1058 1173 1448 2044 2434 2655 2694 3118 3295 3636 4485 4596 4624 5040 5508 5596 5605 5737 5802 6270 6598 7210 7234 7544 8090 8518 8572

9091 9319 9456 9487 9684 9874

B’5 numri

B’6 numri

01343 01789 04026 04912 15342 18961 29903 41570 45657 47368 53565 54004 56032 58899 61078 65343 65882 76345 77184 77665 82255 97362

259902 489614 729163 912889

Bi 8 numri 03382954 05949444 08297863 64853136

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz:......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙a: MARCELLE MIFSUD, 68, ‘Lucrezia’, Flat 2, Triq F.S Caruana, B’Kara

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem:.......................................................................................................................................

Indirizz:................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ ID Card:................................................ Tel:.......................................................................

Ir-rebbie˙a tal-magna tax-xag˙ar hija CARMEN APAP, 201, Triq Marna, Tal-Pietà, PTA 9041

AvviΩi

13.10.2013

PROPRJETÀ SIÌÌIEWI: House of character spazjuΩa u arjuΩa, bil-bejt u larja tag˙ha, fiç-çentru tarra˙al. Ideali b˙ala residenza jew g˙al skop ta’ negozju. Bla çens. Prezz ideali. Çempel 2146 46 64. ÓAL TARXIEN: Blokka kbira ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement,

maisonette, Ωew© appartamenti u penthouse. Bilkomun u l-lift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 9982 6927. Terraced ÓAÛ-ÛEBBUÌ: house kantuniera. Kbira u spazjuΩa, fiha salott, intrata, TV room , kamra tal-ikel, kçina, Ωew© kmamar tal-banju

u erba’ kmamar tas-sodda, terazzin kbir. Bejt bl-arja kollha. Ìnien quddiem kbir biddrive-in , bir u garaxx ta’ 3 karozzi. Prezz negozjabbli. Çemplu 7993 8270. TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji

fuq 9992 4999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. VALLETTA: Óanut li jinsab f’14, Old Theatre Street. Jikkonsisti f’kamra ta’ 23 metru kwadru, store Ωg˙ir u toilet. Il-permess hu Class 4 u jista’ jitla’ g˙al klassi differenti. Ming˙ajr çens u lest minn kollox g˙all-investiment. Prezz tajjeb ˙afna ta’ €75,000. Çempel lis-sid fuq 7909 4499.

Full extras . Mercedes Benz Saloon tal-1987. IΩ-Ωew© karozzi huma f’kundizzjoni tajba u miΩmuma fil-garaxx. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 9961 5083 jew 2746 1496. AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Ûew© inkwatri kbar taç-ÇiniΩi. Twal tliet piedi u wisg˙in pied. Prezz tat-tnejn 60€. Çemplu fuq 9900 0453, 2169 7066 jew 9926 3632.

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI XAGÓJRA: Garaxx livell mattriq, joqog˙du 3 karozzi, €2.60 kuljum. Çemplu fuq 7947 3621. ÓAÛ-ÛEBBUÌ: Garaxx u QORMI: Óanut jew uffiçju. Scaffolder twil sa 3 sulari bittavluni b’kollox, çimi tal-pont b’kundizzjoni tajba. Jigger ©did fjamant. Roti racer u mountain bikes . Mixer taddawl f’kundizzjoni tajba. Çemplu g˙al aktar informazzjoni fuq 9946 7500, 2746 4394. KAROZZI GÓALL-BEJGÓ Mercedes E Class, magna 270 diΩil tas-sena 2004. Semi automatic , 4 bibien, fiha 70,000 mil, impurtata mill-Ingilterra.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija, bi prezzijiet tajbin. Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’ arlo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u grandfather clocks. Nag˙mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip ta’ arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija – 110 Triq il-Kung ress Ew ka ris tiku, ilMosta. Çempel fuq 2141 7235 jew 9982 5389.

AvviΩi

13.10.2013

Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 2137 4823 jew inkella 9982 4139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel ghal aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Noffru wkoll korsijiet talECDL. Prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter, €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 2166 2241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Inbig˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches, eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2144 6839 jew 9947 4505. Fax: 2147 0295. Email: alex@agrautoparts.com

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar, G˙awdex. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2155 6674, 9947 5746 jew 9928 8699. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn.

DAR GÓALL-ANZJANI

IngliΩ, Taljan, FrançiΩ fl-Olevel, A-level, Intermediate u Conversation. TELT Mont bd g˙all- beginers . Mr. C. Dowling (Qual. Tech.) Çempel fuq 9928 3974 u 2133 5032. Dati huma: 15, 22, 29 ta’ Settembru u 5 ta’ Ottubru.

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel dawn in-numri: 2145 4908, 2145 4858 jew 7945 4908

TAGÓLIM TAS-SEWQAN

KISI, TIBJID U TIKÓIL

Tewmi Group g˙al lezzjonijiet tal-karozzi kemm manual u kif ikoll automatic. Cab service u karozzi g˙all-kiri bi prezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sit www.tewmi.com jew çempel fuq 9942 2422.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato . Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel 9945 4235 jew 2180 5811.

BÛONN TA’ PIZZAR

INVESTIGAZZJONI PRIVATA

PRIVAT AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI

ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazz-joni fuq 2166 6142 jew 7966 6142 jew ibg˙at email lil robinich@go.net.mt

muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Triq Fleur-de-Lys , B’Kara. Çempel 2148 2796.

WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq waterproof xog˙ol ta’ membrane, damp proofing u rub be rised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 2148 8972, 2143 8326, 9944 5527 jew 9949 3840, jew id˙ol fis-sit elettroniku: www.wpMalta.com XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

BΩonn ta’ pizzar fuq baΩi part-time bl-esperjenza, b’kundizzjonijiet tajbin fi stabbiliment f’BirΩebbu©a. Çempel 9982 4349. DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich – dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn

Kupun AvviΩi Klassifikati

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti

Vin Aluminium. Nag˙mlu bibien, twieqi, insect screens, eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Sabiex tikseb aktar informazzjoni çempel 2189 8999 jew 9946 5666. XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u nnar, aluminium b’ thermal

insulation biex tnaqqas iss˙ana fis-sajf u l-kes˙a fixxitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd, A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel 2122 6320, 2122 7196 jew 9989 1800. Email : horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Biex tikseb aktar informazzjoni çempel lil Jason g˙al aktar informazzjoni fuq in-numru 2143 2352 jew 9947 7167. DARREN WATER PROOFING G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq faççata, bjut, appo©©i, gallarijiet eçç. Membrane jew liquid membrane . Mela pprote©i lproprjetà tieg˙ek mill-ilma tax-xita u çempel issa g˙al stima b’xejn bin-numru 7905 8883 jew id˙ol fuq is-sit www.darrendoitall.com

WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 7972 9967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun. ÓMR 1717

Almanakk

13.10.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 31°c L-INQAS TEMPERATURA: 23°c UV INDEX: 5 TEMP: Ftit imsa˙˙ab b’waqtiet twal xemxin

29°C

27°C

25°C

24°C

22°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Ìimg˙a

Il-Óamis

RIÓ: Óafif g˙al moderat min-Nofsinhar, li jsir ˙afif u varjabbli filg˙axija

Is-Sibt

BAÓAR: Moderat li jsir ˙afif lokalment ˙afif g˙al moderat filg˙axija IMBATT: Baxx lokalment baxx g˙al moderat mixXlokk li jdur min-Nofsinhar ix-Xlokk

25°C

24°C

19°C

20°C

Il-Bajja tal-Armier

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 25°c

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd

50 Sena Anniversarju tal-ewwel Kumitat Laburista filFgura 1963-2013

Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta Fra Diego Dispensary, 94, Triq Villambrosa, il-Óamrun St George’s Pharmacy, 21, Triq il-Kbira, Óal Qormi St Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-De-Lys, Santa Venera Brown’s Pharmacy, Shop 10, Yacht Marina Apartments, Triq il-Marina, l-Imsida Potter Chemists Ltd, Triq Wilga, Paceville Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner, Tas-Sliema St Joseph Pharmacy, 164, Annibale Preca Street, Óal Lija Pillbox Pharmacy, 63, Triq il-Bjad, in-Naxxar Parkes Pharmacy, 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Ba˙ar Sonren Pharmacy, Triq iΩ-Ûejtun, Óal Tarxien White Cross Pharmacy, Shop A, Block 1, Fuq San Pawl, Bormla May Day Pharmacy, Triq il-Vittorja, ÓaΩ-Ûabbar St Philip Pharmacy, Triq iç-Çeppun, Óal G˙axaq Salus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Repubblika, iΩ-Ûurrieq Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-Óelsien, ÓaΩ-Ûebbu© Make Over Pharmacy, Blk A, Town Centre HOS, l-Imtarfa

Illum: Laqg˙a Ìenerali Annwali tal-membri fid-9.30am. Jattendi Dr Toni Abela, Deputat Mexxej g˙all-Affarijiet talPartit. Il-Ìimg˙a 18 ta’ Ottubru: Fis-7.00pm, laqg˙a soçjali g˙al dawk li g˙enu fl-elezzjoni u ftu˙ ta’ wirja ta’ ritratti minn Dr Toni Abela. Il-Óadd 20 ta’ Ottubru: Fl-10.00am, laqg˙a komemorattiva bi preΩentazzjoni ta’ çertifikati lill-membri u eksmembri talKumitat. Mistieden l-Onor. Louis Grech, Deputat Mexxej. L-Erbg˙a 23 ta’ Ottubru: Coffee morning fid-9.00am, tattendi s-Sinjura Michelle Muscat. Il-Óamis 24 ta’ Ottubru: Quddiesa fil-parroçça fis-7.00pm g˙al ru˙ il-membri partitarji mejta. Imfakkar it-t˙a©©ir ta’ Manwel Dimech f’Óal Qormi fl1912 Illum, 13 ta’ Ottubru fil-11.30am, fi Triq il-Kbira, Óal Qormi, ˙dejn il-Knisja ta’ San Ìor©. Waqt l-attività jitnieda l-ktieb Manwel Dimech: Ilbiera˙ – illum – g˙ada, editjat min Dr Mark Montebello. Jattendi l-Prim Ministru Joseph Muscat. Il-pubbliku huwa mistieden li jattendi.

G˙awdex Taç-Çawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ìunju 1919, ir-Rabat, G˙awdex Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im©arr, G˙ajnsielem, G˙awdex

Lottu

58 71 48 17 39 25 59 86

Super 5

Serata Al Jolson Biex jitfakkar il-kantant le©©endarju Al Jolson, is-Soçjetà Internazzjonali Al Jolson se ttella’ serata dwar dan il-kantant nhar il-Óadd 20 ta’ Ottubru 2013, fis-sala tal-Prokatidral Anglikan ta’ San Pawl li tinsab fi Triq it-Teatru l-Antik, il-Belt Valletta. Matul is-serata jkunu murija, fuq liΩar kbir taç-çinema, dokumentarji u materjal viΩiv ie˙or interessanti dwar il-kantant ministrell Al Jolson. L-Attività tibda’ fil-4.45pm fejn kul˙add hu mistieden u d-d˙ul ikun bla ˙las. G˙al aktar tag˙rif dwar dawn l-attivitajiet çempel 9988 0489 jew ibg˙at email lil vinwilljolsonmalta@gmail.com

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Iljieli Skalin

15.10.1987 – Il-maltempata l-kbira tolqot Franza u l-Ingilterra

17.10.1979 – Jitwieled Kimi Raikkonen, sewwieq FinlandiΩ tal-F1.

14.10.1975 – Ji©©arraf l-ajruplan Vulcan fuq ÓaΩ-Ûabbar 18.10.1871 – Twieled Dun Karm Psaila, il-poeta nazzjonali (1871-1961)

Nhar id-19 ta’ Ottubru 2013, f’Marsaskala, mis-6.30pm ser jittella’ programm li ser ikun organizzat madwar u quddiem it-Torri ta’ San Tumas f’Marsaskala, ©entilment misluf g˙allokkaΩjoni mill-Fondazzjoni Wirt Artna. Il-Óadd fid-9.30am: tluq minn fejn il-Knisja g˙al Ωjara lirRidott Brincconet, Torri San Tumas, Tori Rihana, u Torri Mamo, b’waqfa fejn is-Salini. Ser ikun hemm gwida uffiçjali, waqt li ser jing˙ata ktejjeb b’tag˙rif dwar dawn il-postijiet storiçi. Hawn ta’ min jirringrazzja lill-Awtorità u l-Ministeru tatTuriΩmu, il-Ministeru g˙all-Intern u l-Kunsill Lokali g˙allg˙ajnuna finanzjarja li taw biex dawn l-attivitajiet ikunu jistg˙u jsiru.

Sports

futol

13.10.2013

logÓob tal-CoMMonWealtH

Malta titlef bil-kbir kontra il-baton tal-logÓob tal-CoMMonWealtH r-repubblika Çeka

Ritratt: STEPHEN GATT

tibda l-vjaÌÌ tagÓHa

Is-Sur Norman Hamilton, Kummissarju G˙oli g˙al Malta fir-Renju Unit, flimkien mal-uffiçjali tal-KOM, Mark Cutajar u Julian Pace Bonello

Il-Ìimg˙a, Malta kellha l-a˙˙ar avventura f’Ta’ Qali fil-log˙ob ta’ Grupp B tal-kwalifikazzjoni tat-Tazza tad-Dinja tal-2014, b’telfa umiljanti ta’ 4-1 kontra r-Repubblika Çeka. Id-diΩappunt kien kbir aktar min˙abba l-aspettattiva li nbniet wara Ω-Ωew© riΩultati ta’ qabel meta t-tim tilef bi skors minimi ta’ 2-1 u allura donnu li ˙afna kienu qed ja˙sbu li liç-Çeki konna se nisirqulhom xi punt. Madanakollu, kif nafu dan ma ©arax u g˙alhekk issa jrid jer©a’ jibda jsir xog˙ol fuq il-moral tat-tim g˙all-partiti li fadal barra minn darna, li ovvjament se jkunu ferm aktar diffiçli. Iç-Çeki kien ˙aqqhom jirb˙u bla ebda dubju. L-okkaΩjoni sabi˙a tal-mitt partita tal-captain Malti Michael Mifsud ma setg˙etx tkun iççelebrata tajjeb biΩΩejjed min˙abba din it-telfa kbira. Ta’ konsolazzjoni kien il-fatt li l-gowl tal-bandiera ta’ Malta skurjah Michael Mifsud u dan kien gowl ferm tajjeb. Prosit Michael, u awguri g˙alik fl-avventura ©dida tieg˙ek fl-Awstralja.

Julian Pace Bonello, President tal-Kumitat Olimpiku Malti, u Mark Cutajar chef-demission g˙all-Log˙ob talCommonwealth, kienu fost delegazzjonijiet minn aktar minn 70 pajjiΩ u territorju fi ˙dan ilCommonwealth g˙aç-çerimonja fil-Palazz ta’ Buckingham li tat bidu g˙ar-rotta tal-baton madwar il-pajjiΩi tal-Commonwealth. Kien ir-rebbie˙ Olimpiku Chris Hoye li fil-©onna ewlenin talPalazz ta’ Buckingham g˙adda l-baton lir-Re©ina EliΩabetta II

b˙ala Kap tal-Commonwealth, f’liema baton tpo©©a l-messa©© tal-istess Re©ina. Dan il-messa©© jinqara waqt iç-çerimonja tal-ftu˙ li g˙andha ssir fit-23 ta’ Lulju 2014 fi Glasgow, l-Iskozja. Il-baton, b’hekk, bdiet ir-rotta madwar is-70 pajjiΩ u territorju u fix-xhur li ©ejjin tin©ieb ukoll f’Malta. PreΩenti g˙al din iç-çerimonja, fost bosta dinjitarji, kien hemm ukoll is-Sur Norman Hamilton – il-Kummissarju G˙oli Malti firRenju Unit.

Finished with your studies? Hungry for success? Ever wanted to be trained to earn more than €23,000 on annual basis? Do you want to get paid whilst being trained by Malta’s leading insurance professionals? Are you a target driven individual? Then this is the job for you! Applicants are expected to have a minimum O’level standard of education, outstanding people skills, be ready to work non-ﬁxed hours, own transport, have a laptop, be ﬂuent in English and have a can do attitude at all times. A background in insurance studies will be considered an asset but is not required. Full training will be provided. Applicants for these positions are invited to submit a handwritten application together with a detailed CV and a passport photo to the Head of Finance and Business Development, ROCS Group, Development House, St Anne Street, Floriana FRN9010 or directly via email on myfuture@rocsgrp.com quoting the corresponding reference number. All applicants will be treated in strict confidence. Closing date 20th October 2013

Further details can be found at www.rocsgrp.com/careers/ Floriana: Development House, St. Anne Street, FRN 9010 Mellieħa: 19-23, ROCS House, Main Street, MLH 2310 T:+356 2015 1515 E: insurance@rocsgrp.com W: www.rocsgrp.com

Sports

13.10.2013

TENNIS

NADAL U WILLIAMS JIbqgÓU JIRRENJAW FIT-TENNIS DINJI Id-dilettanti lokali tat-tennis Ωgur li jafu kemm jibdew turnaments tat-tennis kwaΩi kuljum madwar id-dinja. Dan hu sport sinjur ˙afna b’˙afna premjijiet kbar ta’ flus g˙arrebbie˙a. Naturalment, a˙na minn hawn se n˙arsu biss lejn l-isport u mhux il-flus, imma tant huma importanti lflus f’dan l-isport ( u f’liema sports mhumiex?) li ma nistg˙ux ma nag˙mlux referenza g˙alihom. Biex nuru sempliçiment kemm huma frekwenti t-turnaments tat-tennis madwar id-dinja se nsemmu biss it-turnaments li se jibdew g˙ada t-Tnejn 14 ta’ Ottubru. Fi Vjenna, l-Awstrija, g˙ada jibda l-ATP Erste Open. F’Moska, ir-Russja, jibdew Ωew© turnaments, wie˙ed ATP

u ie˙or WTA tat-Tazza tal-Kremlin. Fi Stokkolma flIΩvezja jkun hemm l-ATP Stockholm Open u filLussumbergu jkun hemm id-WTA BGL Paribas Luxembourg Open. Mhux se nkomplu nsemmu g˙ax inkunu tedjanti. Dawn it-turnaments jibdew kwaΩi kuljum b’˙afna tennisti jie˙du sehem ’l hemm u ’l hawn, bi w˙ud minnhom ikunu fost l-aqwa tennisti tad-dinja. Naturalment il-kbar nisimg˙u bihom imma numru kbir ie˙or minn dawn itturnaments qatt ma nisimg˙u xejn fuqhom, jekk ma nkunux dilettanti kbar u allura nfittxu fuq dawn it-turnaments f’xi wie˙ed mis-siti elettroniçi li l-isportivi, dilettanti

tat-tennis Maltin isegwu ˙afna. Ng˙addu issa g˙at-tennisti l-kbar ta’ b˙alissa. Tajjeb li nibdew l-ewwel bil-lista tal-ewwel 10 ir©iel fir-rankings tal-ATP 1. Rafael Nadal (Spanja), 2. Novak Djokovic (is-Serbja), 3. Andy Murray (il-Gran Brittanja), 4. David Ferrer (Spanja), 5. Juan Martin Del Potro (l-Ar©entina), 6. Tomas Berdych (ir-Rep. Çeka), 7. Roger Federer (lIΩvizzera), 8. Stanislaw Wawrinka (l-IΩvizzera), 9. JoWilfried Tsonga (Franza), 10. Richard Gasquet (Franza). B˙ala interess ©enerali se nie˙du l-ewwel tliet tennisti u nsemmu xi ˙a©a dwarhom.

RAFAEL NADAL

NOVAK DJAKOVIC

ANDY MURRAY

Rafael ‘Rafa’ Nadal Parera huwa plejer professjonali Spanjol u b˙alissa huwa n-numru wie˙ed fiddinja. Huwa kkunsidrat b˙ala tennista fost laqwa ta’ kull Ωmien. Twieled fit-3 ta’ Ìunju tal1986 – g˙alhekk illum g˙andu 27 sena – f’Manacor, Spanja. Huwa twil 1.85m u huwa xellugi. Nadal s’issa reba˙ xejn inqas minn 13-il grand slam.

Novak Djokovic huwa plejer professjonali misSerbja u b˙alissa jokkupa t-tieni post fil-lista tarrankings tal-ir©iel. Sa ftit ilu Djokovic kien innumru wie˙ed tad-dinja fil-lista tal-Association of Tennis Professionals. Huwa twieled fit-22 ta’ Mejju 1987 – g˙alhekk illum g˙andu 26 sena – f’Belgrad is-Serbja. Huwa twil 1.88m u s’issa reba˙ sitt grand slams.

Andrew Barron ‘Andy’ Murray, OBE huwa tennista professjonali SkoççiΩ. Huwa jinsab fit-tielet post fir-rankings dinjija tat-tennis u ovvjament innumru wie˙ed fir-Renju Unit. Murray huwa ©img˙a ikbar minn Djokovic g˙ax twieled fil-15 ta’ Mejju 1987, fi Glasgow l-Iskozja. Huwa twil 1.90m u s’issa reba˙ biss Ωew© grand slams.

B’digriet tat-Tribunal g˙al Talbiet Ûag˙ar, tas-7 ta’ Mejju 2012, ©iet ordnata l-publikazzjoni ta’ l-estratt li jidher hawn ta˙t g˙allfinijiet ta’ notifika skond l-artikolu 187(3) tal-Kodiçi ta’ Organizzazzjoni u Proçedura Çivili (Kap 12) Evan Agius (KI 76676M) f’ismu propju u b˙ala eΩerçenti l-kummerç ta˙t l-isem IV Cellars ta’ 22, Muxi Square, Ûebbu© ippreΩenta Talba, fil-5 ta’ Marzu 2012, fejn talab lit-Tribunal sabiex jikkundanna lil Vincenzo Mesiano ta’ Trattoria La Piccola Calabria, 356, High Street, San Pawl il-Ba˙ar, sabiex i˙allas lillattur is-somma ta’ ¤183.28 liema ammont huwa dovut lill-attur.

Ng˙addu issa g˙al kategorija tan-nisa fejn il-livell ta’ log˙ob huwa wkoll g˙oli ferm. Il-lista tal-ewwel 10 tennisti nisa fir- rankings tadWTA hija din: 1. Serena Williams (l-Istati Uniti), 2.

Victoria Azarenka (il-Belarus), 3. M a r i a S h a r a p o v a ( i r Russja ) , 4. Agnieszka Radwanska (il-Polonja), 5. Li Na (iç-Çina), 6. Sara Errani (l-Italja), 7. Petra Kvitova (irRep. Ç e k a ) , 8. Jelena

Jankovic (is-Serbja), 9. Caroline Wozniacki (idDanimarka), 10. Angelique Kerber (il-Ìermanja). B˙al fil-kaΩ tal-ir©iel nag˙tu profil qasir tal-ewwel tlieta fil-lista.

SERENA WILLIAMS

VICTORIA AZARENKA

MARIA SHARAPOVA

Fin-numru wie˙ed b˙alissa nsibu lill-Amerikana Serena Jameka Williams, plejer professjonali li fil-listi talWTA di©à okkupat l-ewwel post sitt darbiet. Williams twieldet fis-26 ta’ Settembru tal-1981 – g˙alhekk illum g˙andha 32 sena – f’Saginaw, Michigan, l-Istati Uniti. Hija tiΩen 70kg u twila 1.75m. Reb˙et xejn inqas minn 17-il grand slam fil-karriera tag˙ha s’issa.

Victoria Azarenka twieldet f’Minsk, il-Belarus fil31 ta’ Lulju 1989 u g˙alekk illum g˙andha 24 sena. Hija plejer professjonali tat-tennis finnurmru tnejn tal-lista tarrankings u h i j a t w i l a 1 . 8 3m u t i Ω e n 6 7 k g . S’issa reb˙et Ωew© grand slams.

Maria Yuryevna Sharapova hija plejer professjonali tattennis Russa li b˙alissa tinsab fit-tielet post tarrankings dinjin tat-tennisti nisa, hija wkoll l-aqwa plejer Russa b˙alissa. Sharapova twieldet fid-19 ta’ April 1987, f’Nyagan irRussja u s’issa, fl-età ta’ 26 sena, reb˙et erba’ grand slams. Hija twila 1.88m u tiΩen 59kg.

Bl-ispejjeΩ u bl-img˙axijiet legali. Il-KawΩa (AvviΩ Nru 161/12YMS) hija differita g˙all-31 ta’ Ottubru 2013 fin-12.30 Re©istru tal-Qorti Ma©istrati (Malta) illum 27 ta’ Frar 2013 Alexandra Debattista G˙ar-Re©istratur, Qrati Çivili u tribunali

Sports

13.10.2013

TAZZA TAD-DINJA 2014

BOLT JIXTIeq JgÓIN LIL BALe JTeJJeB IL-VeLOÇITÀ TIegÓU “gareth Bale huwa l-iktar plejer li g˙andu ˙effa fil©iri”. Dan sostnieh Usain Bolt, l-atleta li kiser r-rekord tal-100 metru. Ûied jg˙id ukoll li jista’ jg˙in lillwinger ta’ Real Madrid biex ikun iktar veloçi. Fil-konfront li kellhom Real M adrid kontra

V illareal, Bale iddebutta g˙all-ewwel darba. F’din ilpartita Bale rre©istra ˙in ta’ erbg˙in kilometru fis-sieg˙a, kwaΩi ˙amsa u g˙oxrin mil fis-sieg˙a. Din il-veloçità, meta kkomparata malveloçità li kien kiseb Bolt fir-rekord tal-mitt metru, hija ta’ tlieta u g˙oxrin fis-

JAqTgÓU pASSAÌÌ LeJN IL-BRAÛIL

sieg˙a. Kulma kien hemm x’jifred bejn it-tnejn kienu Ωew© mili fis-sieg˙a. Iç- champion tad-dinja sostna li, b˙alma kien g˙amel ma’ Cristiano Ronaldo, jixtieq li jag˙mel sessjoni maleksplejer ta’ T ottenham. Bolt jixtieq li jara lil Bale iΩid fl-isprinting.

Il-logo uffiçjali Il-BraΩil, peress li se jkunu qed jospitaw din il-kompetizzjoni, se jkunu qed jaqtg˙u post awtomatiku f’din il-kompetizzjoni. It-tieni tim li kkwalifika kien il-Ìappun. Dawn tal-a˙˙ar, ming˙ajr ebda diffikultajiet jinsabu fil-quççata tal-klassifika ta’ Grupp B. Kienu ilhom li kklassifikaw g˙al din il-kompetizzjoni sa minn Ìunju li g˙adda. Minkejja li kienu ilhom li g˙addew minn Ìunju li g˙adda, lAwstralja, lejn l-a˙˙ar ta’ din il-©img˙a keççew lill-kowç Holger Osieck wara li f’log˙ba ta’ ˙biberija kontra Franza tilfu bl-iskor ta’ 60. L-Olanda u l-Italja kienu l-ewwel Ωew© timijiet Ewropej li kkwalfikaw wara li spiççaw fil-quççata tal-gruppi rispettivi tag˙hom ming˙ajr ebda telfa. Il-Bel©ju, l-IΩvizzera u l-Ìermanja wkoll ikkwalifikaw mill-kontinent Ewropew. It-timijiet li kkwalifikaw s’issa g˙at-Tazza tad-Dinja 2014 huma: ilBraΩil, il-Ìappun, l-Awstralja, l-Iran, il-Korea t’Isfel, l-Italja, l-Olanda, l-Ar©entina, il-Kosta Rika, l-Amerika, il-Kolumbja, il-Belgju, l-IΩvezja u l-Ìermanja.

MA KINITX IL-ÌURNATA TA’ NADAL

Juan Martin del Porto g˙eleb lin-numru wie˙ed Rafael Nadal fis-semifinali ta’ Shanghai Maters, bl-iskor ta’ 6-2, 6-4. B’dan ir-riΩultat, l-Ar©entin ta’ 25 sena , se jkun qed jilg˙ab fil-finali kontra Novak

Djokovic. Dan tal-a˙˙ar, li se jkun qed jiddefendi t-titlu, g˙eleb lil Jo-Wilfried Tsogona (is-7 post fis-seed) bl-iskor ta’ 6-2, 7-5. G˙al Novak Djokovic din se tkun is-60 finali fil-karriera tieg˙u.

Sports

13.10.2013

boxing

Wladimir KlitschKo gÓeleb lil alexander PovetKin f’mosKa

A˙na hawn Malta l-boxing ftit huwa popolari jew, biex inkun aktar preçiΩ, ftit jing˙ata spazju fil-pa©ni talisports tal-©urnali u medja Maltija. Qed nikteb hekk g˙ax naf li hawn dilettanti mhux ˙aΩin ta’ dan l-isports u g˙alhekk illum iddeçidejna li noffru dan l-artiklu lid-dilettanti f’Malta. B˙alma jindika t-titlu talartiklu dan huwa dwar il©lieda li g˙ada kif saret il©img˙a li g˙addiet g˙at-titlu tad-dinja tal- boxing bejn içchampion preΩenti tal-˙ames organizzazzjonijiet tal-boxing tad-dinja (l-IBF, l-IBO, ilWBA, il-WBC u l-WBO) lUkrain, Wladimir Klitschko, naturalment fil-kategorija heavyweight , u l-isfidant Alexander Povetkin li huwa champion lokali ta’ pajjiΩu, irRussja. Nistg˙u ng˙idu mill-ewwel champion , li s- super Klitschko, kif normalment jirreferu g˙alih, kien superjuri ferm g˙al Povetkin. Fil-fatt, huwa reba˙ bil-punti b’deçiΩjoni unanima talumpires. Ir-Russu Povetkin, li sa qabel din il-©lieda kien g˙adu qatt ma tilef, twaqqa’ tliet darbiet fis-seba’ rawnd u

daqqa wara o˙ra imma xorta ma niΩilx. Dan huwa ©ellied ta’ veru. Min-na˙a tieg˙i na˙seb li kelli ©lieda tajba u kien ˙aqqni nirba˙, imma xorta na˙seb li nista’ nitjieb.” Min-na˙a tat-tellief Povetkin qal: “L-affarijiet ma marrux tajjeb daqs kemm xtaqthom, imma jien qatt ma naqta’ qalbi. Çertament li huwa kien l-a˙jar ©ellied, huwa laqwa tad-dinja, dak huwa çar.” Ir-reb˙a g˙al Klitschko qatt ma kienet fid-dubju, huwa stabbilixxa d-dominaza tieg˙u kmieni fil-©lieda u niΩΩel lillavversarju lejn tmiem l-ewwel rawnd b’daqqa fil-qosor bixxellug. B’din it-tattika ta˙dem tajjeb g˙al Klitschko, Povetkin beda jipprova jersaq qrib l-avversarju imma qatt ma t˙alla jsib saqajh. Klitschko kien fe-roçi fl-attakki tieg˙u fis-seba’ rawnd u tefa’ lil Povetkin tliet darbiet mal-˙bula, g˙alkemm deher li f’darbtejn minn dawn lokkaΩjonijiet kien imbotta lil Povetkin. Hawnhekk Klitschko deher kuntent birriΩultat u pprova jiddefendi lvanta©© li kellu sal-a˙˙ar. Fil-11-il rawnd Klitschko kellu punt imnaqqas g˙ax imbotta.

Sports

13.10.2013

MOTOGP

FORMULA 1

MARK WEBBER JIBDA L-EWWEL POĂ&#x203A;IZZJONI FIL-Ă&#x152;APPUN

Mark Webber gË&#x2122;eleb lil sieË&#x2122;bu tar-Red Bull Sebastien Vettel, biex bâ&#x20AC;&#x2122;hekk, fil-Grand Prix talĂ&#x152;appun. Id-differenza bejn lAwstraljan u Vettel kienet biss taâ&#x20AC;&#x2122; 0.174 taâ&#x20AC;&#x2122; sekonda. Is-sewwieq tal-Mercedes Lewis Hamilton se jkun qed jibda mittielet poâ&#x201E;Śizzjoni. Is-sewwieq talFerrari Fernando Alonso, ir-rivali ewlieni taâ&#x20AC;&#x2122; Vettel, se jikkuntenta bit-tmien post. Is-sewwieq lieË&#x2122;or tal-Ferrari, Felipe Massa, se jkun qed jibda mill-Ë&#x2122;ames poâ&#x201E;Śizzjoni. Quddiem Alonso se jkunu qed jibdew ix-xuffier taâ&#x20AC;&#x2122; Nico Rosberg li se jkun qed jitlaq mis-

MARQUEZ JIBQAâ&#x20AC;&#x2122; JISSUPERA Fil-Malasja, is-sewwieq li qed jiddomina l-klassifika tas-sewwieqa tal-muturi kompla fejn Ë&#x2122;alla wara li kiseb l-aË&#x2122;jar Ë&#x2122;in fil-provi uffiĂ§jali, fil-Malasja. Marquez li gË&#x2122;andu vantaÂŠÂŠ taâ&#x20AC;&#x2122; 39 punt fuq Lorenzo, kiseb l-aË&#x2122;jar Ë&#x2122;in â&#x20AC;&#x201C; â&#x201E;ŚewÂŠ minuti u 00.011 taâ&#x20AC;&#x2122; sekond- biex gË&#x2122;eleb lil Valentino Rossi u Cal Crutchlow. Ix-xuffier tal-Yamaha Jorge Lorenzo se jkun qed jibda mirrabaâ&#x20AC;&#x2122; poâ&#x201E;Śizzjoni. Is-sewwieq talHonda Stefan Bradl, li jinsab fissitt poâ&#x201E;Śizzjoni tal-klassifika tasewwieqa mhux se jkun qed itellaq fâ&#x20AC;&#x2122;dan il-Grand Prix, wara li kiser l-gË&#x2122;aksa.

sitt poâ&#x201E;Śizzjoni u x-xufier taâ&#x20AC;&#x2122; Sauber, Nico Hulkenberg, li sorprendentament se jkun qed jibda mis-sebaâ&#x20AC;&#x2122; poâ&#x201E;Śizzjoni. Jekk Vettel jirbaË&#x2122; il-GranPrix tal-lum, Alonso jrid jikklassifika mal-ewwel tmienja biex ilkamjonat jibqaâ&#x20AC;&#x2122; miftuË&#x2122;. Din kienet l-ewwel darba fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-istaÂŠu li Weber kiseb l-aË&#x2122;jar Ë&#x2122;in fil-provi uffiĂ§jali. Barra minn hekk, din kienet l-ewwel darba fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-istaÂŠu li Webber ikklassifika qabel Vettel fâ&#x20AC;&#x2122;dan l-istaÂŠun. Webber se jkun qed iË&#x2122;alli lFormula fl-aË&#x2122;ar tal-istaÂŠun biex jingË&#x2122;aqad mal-Porsche flendurance racing.

FUTBOL NISA

Training Subsidy Scheme (TSS)

LOGĂ&#x201C;OB GĂ&#x201C;AT-TLIETA: Luxol vs Gozo Hibs vs B'Kara Kirkop vs MÂŠarr

fis-18.00 fil-grawnd tal-Luxol fit-20.15 fil-grawnd tal-Luxol fit-20.15 fil-grawnd ta' Ă&#x201C;aâ&#x201E;Ś-Ă&#x203A;ebbuÂŠ

ESF2.201 - Enhancing Employability through Training (EET)

RIĂ&#x203A;ULTATI: Gozo vs Kirkop U B'Kara vs Luxol MÂŠarr vs Pembroke

4-1 8-1 4-1

Ă&#x203A;WIEMEL

11-IL TIĂ&#x152;RIJA FIL-KOMPETIZZJONI CASSAR PETROLEUM Illum fil-Marsa jkollna s-38 LaqgË&#x2122;a tal-istaÂŠun bi programm taâ&#x20AC;&#x2122; 11-il tiÂŠrija, li jibda fis-13.30. It-tiÂŠrijiet kollha jkunu fuq distanza taâ&#x20AC;&#x2122; 2140 metru. It-tiÂŠrijiet kollha huma parti mil-kompetizzjoni Cassar Petroleum. TiÂŠrija 1

Tibda fis-13.30 fil-klassi Copper, Cassar Petroleum Copper Race

TiÂŠrija 2

Tibda fis-13.50 fil-klassi Silver, Cassar Petroleum Silver B Race

TiÂŠrija 3

Tibda 14.10 fil-klassi Bronze, Cassar Petroleum Bronze Race

TiÂŠrija 4

tibda fit-14.30 fil-klassi Silver, Cassar Petroleum Silver A Race

TiÂŠrija 5

Tibda fit-14.55 fil-klassi Gold, Cassar Petroleum Gold Race.

TiÂŠrija 6

Tibda fit-15.15 fil-Klassi Silver, Cassar Petroleum Silver B Race

TiÂŠrija 7

Tibda fl-15.40 fil-Klassi Gold, Cassar Petroleum Gold Race

TiÂŠrija 8 TiÂŠrija 9

Tibda fl-16.05 fil-Klassi Premier , Cassar Petroleum Finali tal-Kampjonat tal-Ë&#x2122;arifa Tibda fl-16.30 fil-Klassi Silver, Cassar Petroleum Silver A Race

TiÂŠrija 10 Tibda fil-16.50 fil-Klassi Bronze, Cassar Petroleum Bronze Race TiÂŠrija 11 Tibda fil-17.10 fil-Klassi Gold, Cassar Petroleum Gold Race.

:H FDQ RIIHU ÂżQDQFLDO DVVLVWDQFH of up to â&#x201A;Ź1000 for participating in training

We can help you develop your skills! The scheme is open for the unemployed, self-employed, employed persons working in vulnerable sectors, employed in non-public undertakings with 10 employees or less, persons aged 40+ irrespective of their employment status, persons earning less than â&#x201A;Ź10,000 gross wages per year, those employed with registered NGOâ&#x20AC;&#x2122;s and those employed with Local Councils. TSS applications will remain open until funds available are exhausted.

Training Subsidy Scheme Academic (TSSA)

The ETC is pleased to announce that the TRAINING SUBSIDY SCHEME ACADEMIC (TSSA) has been extended. 7KH PDLQ REMHFWLYH RI WKH 766$ LV WR SURYLGH ÂżQDQFLDO DVVLVWDQFH LQ WKH IRUP RI a grant payable to individuals who wish to follow a programme at MQF level 5, 6 or 7 in an all areas relating to:

TSSA application deadline is the 31st December, 2013 or earlier if the funds available are exhausted. For more details visit our website: www.etc.gov.mt or give us a call on Tel: 22201609 Operational Programme II â&#x20AC;&#x201C; Cohesion Policy 2007-2013 Empowering People for More Jobs and a Better Quality of Life 3URMHFW SDUW ÂżQDQFHG E\ WKH (XURSHDQ 8QLRQ European Social Fund (ESF) &R ÂżQDQFLQJ UDWH (8 )XQGV 1DWLRQDO )XQGV Investing in your future

A˙barijiet

13.10.2013

TissokTa l-invesTigazzjoni fuq vince farrugia Fis-sentenza li tat nhar l-Erbg˙a 18 ta’ Settembru fil-kaΩ ta’ Sandro Chetcuti, li kien akkuΩat blattentat ta’ qtil ta’ Vince Farrugia, il-Ma©istrat Edwina Grima talbet lill-Kummissarju tal-Pulizija biex jinvestiga l-possibbiltà ta’ xhieda falza minna˙a ta’ Farrugia u persuni o˙ra. Kien g˙alhekk li din il-gazzetta staqsiet lill-Pulizija f’liema stadju kienu waslu l-investigazzjonijiet ordanti millMa©istrat Grima. Il-Pulizija wie©bet li, b’rabta ma’ dan il-kaΩ, sallum kien hemm appell li ©ie rtirat. “Ladarba dak li ordnat il-Qorti tal-Ma©istrati issa ©ie kkonfermat, wie˙ed jistenna li dan ji©i esegwit,” qalet kelliema g˙all-Pulizija. Ûiedet tg˙id li, g˙alhekk, dawn l-investigazzjonijiet issa kienu bdew. Fis-sentenza tat-18 ta’ Settembru, il-Ma©istrat ma sabitx lil Chetcuti ˙ati ta’ attentat ta’ qtil. F’kummenti li Chetcuti kien ta lil din il-gazzetta eΩatt wara li ma nstabx ˙ati, huwa qal li fl-a˙˙ar iΩ-Ωejt kien tela’ f’wiçç l-ilma. Chetcuti kien tkellem dwar l-isforz kbir li sar min-na˙a ta’ Vince Farrugia u uffiçjali g˙oljin fi ˙dan il-GRTU biex jg˙aw©u l-fatti bl-iskop li jassassinaw il-karattru tieg˙u, fejn kaΩ ta’ inçident Ωg˙ir ©ie minfu˙ b’manjiera li Chetcuti sa˙ansitra ©ie akkuΩat b’attentat ta’ qtil. “F’din is-sentenza jien sibt il-Qorti b˙ala tarka, fejn il-Ma©istrat g˙amlet osservazzjonijiet serji u ordnat lillKummissarju tal-Pulizija biex jag˙mel xog˙lu u jinvestiga. Personalment nappella lill-awtoritajiet responsabbli biex jaççertaw ru˙hom li ˙add ma jispiçça jg˙addi minn dak li g˙addejt minnu jien u l-familja,” kien sa˙aq Chetcuti. Chetcuti kien spjega kif g˙amel ©imag˙tejn arrestat ming˙ajr ma ng˙ata ple©© min˙abba li lakkuΩa kienet ta’ attentat ta’ qtil, g˙amel sentejn obbligat li jid˙ol id-dar sa nofsillejl, tliet snin jif-

firma l-g˙assa tliet darbiet fil-©img˙a, u iktar minn hekk ma setax isiefer barra lEwropa. Dan kollu ˙alla effett negattiv fuqu u fuq il-membri tal-familja tieg˙u. Fis-sentenza l-Qorti osservat li Vince Farrugia pprova juΩa l-influwenza tieg˙u biex isir ©udizzju fuq Chetcuti ming˙ajr ma ta çans lill-Qorti tag˙mel xog˙olha skont il-li©i. Ing˙ad li minn wara dahar il-Qorti Farrugia pprova jag˙mel dak li jissejja˙ ‘a trial by the media’ , fejn ipprova jikkontrolla dak li kien qed jidher fl-istampa dwar il-kaΩ. Barra minn hekk Farrugia pprova juΩa wkoll l-influwenza tieg˙u fuq awtoritajiet b˙allKummissarju tal-Pulizija u dDirettur tal-Óabs. Minn messa©©i ˙are© ukoll li Farrugia pprova jimmanipula lix-xhieda biex jg˙idu dak li xtaq hu. Dawn li ©ejjin huma w˙ud millmessa©©i li Farrugia bag˙at lil diversi persuni dwar il-kaΩ ta’ bejnu u bejn Chetcuti: – “We must blacken his name, with all Ministers and Parliamentary Secretaries, MP’s and Authorities so nobody trusts him. We must hit him from all angles, no mercy.” – “We must not make a hero for Labour out of him, we must first expose him as cheap, a tratior, untrustworthy, a bum, money stinks guy.” – “I think din tac-certifikat hallejna wisq f’idejhom. You should get advise from Konrad and Anthony Samuel tonight. Jekk jixhdu soft johorgu il-pulizija u lilna ta’ hmir. Xi hadd irid ighid li any blow could have killed me.”