Kullhadd 11.08.2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

iNTeRvisTA mAs-

seg. Parlamentari ian borg Il-Óadd 11 ta’ Awwissu, 2013 Óar©a Nru 1,048

Ara pa©ni 6 u 7

Prezz ›0.80

immigRANTi iRRegOlARi f’mAlTA b’viÛA TemPORANjA mill-iTAljA G˙add sostanzjali ta’ immigranti Afrikani jidher li qeg˙din ji©u mill-Italja biex ja˙dmu f’Malta u anke jorqdu fiç-çentri miftu˙a li hawn mifruxa f’pajjiΩna. Dan ©ie allegat minn immigrant minNi©er, li ilu iktar minn ˙ames snin ja˙dem u jg˙ix f’Malta. Dan l-immigrant jg˙id li filpost li fih ja˙dem hu hemm g˙axar immigranti Afrikani, u minnhom huma tlieta biss li kienu da˙lu Malta direttament mill-Afrika. Is-sebg˙a l-o˙ra kollha ©ew mill-Italja. L-immigranti jidher li qed jid˙lu Malta peress li l-Italja qed tag˙ti viΩi temporanji lillimmigranti irregolari li jkunu da˙lu fi xtutha. Din il-politika kienet ©iet adottata mill-Italja f’April 2011, u jidher li g˙adha qed tit˙addem sal-lum. Meta ˙abbar din id-deçiΩjoni l-Gvern Taljan kien qal li kienu se jing˙ataw viΩi umanitarji temporanji lill-immigranti li jkunu jissodisfaw çertu kriterji, biex dawn ikunu jistg˙u jivvja©©aw fiΩ-Ωona Schengen. Sorsi qalu li kienu g˙exieren ta’ eluf l-immigranti li bbene-

PAss ieÓOR lejN KONTijieT ORÓOs u ARjA AKTAR NAdifA

ON TRACK

Il-Korporazzjoni Enemalta lbiera˙ ˙abbret is-sitt konsorzji li ©ew shortlisted g˙allLong Term Power Purchase u Gas Supply Agreement. Dawn huma: Daewoo Shipping and Marine Engineering Company Ltd; ElectroGas Malta Consortium;

Edison SPA; Endeavour Energy Holdings LLC and Exodus Crossing LLC; Soffimat Gestamp; u Yildirim Tecnicas Power and Gas. Dawn is-sitt konsorzji ©ew shortlisted wara li kkwalifikaw skont il-kriterji f’dan ilproçess kompetittiv biex jis-

sottomettu bid finali g˙allPower Purchase Agreement u Gas Supply Agreement. Dan huwa pass ie˙or fil˙idma tal-Gvern lejn kontijiet or˙os u arja aktar nadifa. Tkompli f’pa©na 3

fikaw minn dawn il-viΩi. Fil-fatt, ftit jiem biss wara li lGvern Taljan ˙are© dawn ilviΩi g˙all-immigranti, kien inqala’ inçident diplomatiku ma’ Franza, fejn l-awtoritajiet FrançiΩi kienu waqqfu mijiet ta’ immigranti li kienu qed jaqsmu mill-Italja g˙al Franza permezz tal-ferrovija. Franza kienet sa˙ansitra ssospendiet is-servizz tal-ferrovija mill-Italja g˙al Franza biex l-immigranti ma jid˙lux. It-Trattat Schengen tal-Unjoni Ewropea, li da˙al fis-se˙˙ fl1997, jg˙id li r-residenti jistg˙u jiççaqilqu b’mod ˙ieles minn pajjiΩ g˙all-ie˙or tal-UE. Madankollu, dan it-Trattat jispeçifika li l-fruntieri jistg˙u jer©g˙u jing˙alqu jekk ikun hemm theddida serja g˙as-sigurtà pubblika. Franza kienet argumentat li d-d˙ul ta’ mijiet ta’ immigranti f’pajjiΩha kien fil-fatt ta’ theddida pubblika. L-Italja, minna˙a tag˙ha, kienet qalet li Franza ma kellhiex dritt tibg˙at l-immigranti lura lItalja, u kkritikatha g˙annuqqas ta’ solidarjetà tag˙ha. L-immigrant li tkellem ma’

din il-gazzetta qal li huwa ilu jg˙ix Malta ˙ames snin u nofs, b’sena minnhom li qatta’ fiçÇentru ta’ Detenzjoni f’Óal Safi. Meta ˙are© mid-detenzjoni dan l-immigrant beda j˙allas ilbolol u t-taxxi, u anke jikri appartament ming˙and il-privat. Minkejja li huwa ilu snin jag˙ti kontribut lis-soçjetà, jg˙id li qed i˙ossu maqbud f’ga©©a g˙aliex jixtieq jitlaq minn Malta u ma jistax, u dan min˙abba li l-Gvern Malti ma jag˙tix viΩa lil immigranti b˙alu. Dan l-immigrant jistaqsi g˙alfejn Malta ma tistax tadotta l-politika tal-Italja u tag˙ti viΩi temporanji lill-immigranti biex ikunu jistg˙u jitilqu minn Malta. Dan fid-dawl tas-sitwazzjoni fejn filwaqt li g˙andek immigranti maqbudin f’Malta li mhux jit˙allew jitilqu, immigranti o˙ra qed jibqg˙u de˙lin f’Malta minn Ωew© bnadi, kemm illegalment millAfrika ta’ Fuq, u anke legalment minn pajjiΩi b˙all-Italja. Ara l-intervista s˙i˙a ta’ Ritianne Agius f’pa©ni 4 u 5

A˙barijiet

11.08.2013

il-ÌUDikatURa tiRReaÌiXXi gÓaR-RaPPoRt tal-kUmmiSSJoni bonello Il-Ìudikatura ta’ Malta ppubblikat ir-rapport tag˙ha dwar l-Ewwel Dokument talKummissjoni g˙ar-Riforma Óolistika fil-Qasam tal-Ìustizzja (Il-Kummissjoni ppreseduta mill-eks-Im˙allef Giovanni Bonello). Dan ir-rapport sejjer ji©i komunikat lill-Prim Ministru Joseph Muscat, lis-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja Owen Bonnici, lill-Kap talOppoΩizzjoni Simon Busuttil, u lill-Kummissjoni g˙arRiforma Óolistika. Ir-rapport ji©bor fih ilfehmiet kollettivi tal-im˙allfin u l-ma©istrati ta’ Malta wara proçess ta’ konsultazzjoni fejn kull membru talÌudikatura kellu l-opportunità li jressaq il-kummenti tieg˙u jew tag˙ha. Ir-rapport dettaljat huwa maqsum fi tliet oqsma: kummenti ©enerali; kummenti dwar rakkommandazzjonijiet istituzzjonali; u kummenti dwar rakkomandazzjonijiet amministrattivi. Il-Kummissjoni g˙allAmministrazzjoni tal-Ìustizzja L-iktar punt fundamentali jolqot ir-rwol tal-Kummissjoni g˙all-Amministrazzjoni talÌustizzja (KAÌ). Din ilKummissjoni di©à taqdi funzjoni kostituzz-jonali dwar il˙atra, id-dix-xiplina u ttne˙˙ija ta’ ©udikant bis-salvagwardi u l-garanziji me˙tie©a g˙all-˙arsien talawtonomija u l-indipendenza tal-Ìudikatura. It-termini ta’ riferenza talKummissjoni g˙ar-Riforma kienu çari: li kellha tressaq rakkommandazzjonijiet g˙attis˙i˙ tal-KAÌ. Minflok, il-Kummissjoni g˙ar-Riforma qieg˙da tipproponi illi l-KAÌ ti©i Ωmantellata u sostitwita bi proliferazzjoni ta’ kumitati li lanqas joffru l-garanziji msemmija u huma konfli©©enti ma’ standards Ewropej u internazzjonali dwar ilÌudikatura. Skont il-membri talÌudikatura dawn is-su©©eri-

g˙at-Tieni Dokument talKummissjoni g˙ar-Riforma li, b˙alma ©ara fl-ewwel kaΩ, ma ©iex ikkomunikat millKummissjoni lill-membri talÌudikatura, li saru jafu bih biss mill-medja. Dan it-Tieni Dokument sejjer ji©i studjat sabiex il©udikanti jkunu jistg˙u jressqu l-kummenti tag˙hom dwaru wkoll. Il-Gvern jilqa’ b’sodisfazzjon l-impenn u l-parteçipazzjoni tal-Ìudikatura firRiforma tal-Ìustizzja

menti tal-Kummissjoni g˙arRiforma g˙alhekk ma jag˙mlu ebda sens u dwarhom assolutament ma hemmx qbil. It-tne˙˙ija ta’ ©udikanti Fir-rapport tag˙ha li ©ie pubblikat ilbiera˙, il-Ìudikatura sostniet li l-istess jista’ jing˙ad g˙as-su©©erimenti dwar it-tne˙˙ija ta’ ©udikant. Il-Kummissjoni g˙ar-Riforma ma kellha ebda awtorità li tid˙ol f’dan il-qasam, iΩda hekk g˙amlet. “Ir-ra©uni g˙alfejn ilKummissjoni marret ’il bog˙od mill-mansjonijiet tag˙ha hi biss taf. Madankollu, il-Ìudikatura ma tiddejjaqx li tirrinfaççja l-proposti li qeg˙din isiru millKummissjoni anke fir-rigward tat-tne˙˙ija ta’ membri tag˙ha. Anke hawn, iΩda, ilKummissjoni pproponiet kumitat ©did li ma joffrix ilgaranziji me˙tie©a,” kompla jg˙id ir-rapport tal-Ìudikatu-

ra. Il-Ìudikatura hija talfehma li l-mira g˙andha tkun lejn it-tis˙i˙ tal-poteri talKAÌ li g˙andha jkollha lawtorità li tamministra sanzjonijiet meta ©udikant ma j©ibx ru˙u sew. Il-Kodiçi tal-Etika di©à jirregola d-dixxiplina tal-im˙allfin u l-ma©istrati u jekk hemm bΩonn dan jista’ ji©i rivedut u a©©ornat. Ir-rapport tal-Ìudikatura jaqbel li l-a˙˙ar kelma dwar il-˙atra ta’ ©udikant g˙andha tibqa’ f’idejn l-eΩekuttiv li j©orr ir-responsabbiltà g˙al din l-g˙aΩla. Rigward il-proçedura ta’ tne˙˙ija ta’ ©udikant, ir-rapport tal-Ìudikatura jissu©©erixxi li l-KAÌ g˙andha tie˙u l-inizjattiva hi, u mhux tistenna proposta mill-Parlament. Fir-rigward ta’ dawk irrakkommandazzjonijiet ta’ amministrazzjoni ordinarja, hemm qbil fil-prinçipju dwar ˙afna minnhom. Ladarba d-dettalji dwar l-

implimentazzjoni g˙adhom ma ©ewx spjegati, ilÌudikatura tkun f’poΩizzjoni li tag˙ti l-fehmiet tag˙ha meta dawn id-dettalji ji©u m˙abbra. Fi kwalunkwe kaΩ ˙afna mis-su©©erimenti huma di©à regolati bil-Li©i jew bir-Rules of Court u g˙alhekk lanqas kien hemm bΩonn li jitressqu. Ìustizzja ra©jonevoli

Ωmien

Il-Ìudikatura tifhem il-˙tie©a li l-kawΩi jinqatg˙u fi Ωmien ra©jonevoli. Fil-fatt, kienet ilha snin twal tis˙aq illi kien hemm il-˙tie©a illi jsiru riformi fil-qasam tal-amministrazzjoni tal-©ustizzja bil-g˙an illi din tittejjeb g˙all-benefiççju ta’ min jirrikorri lejha. G˙alhekk tilqa’ kull su©©eriment li jista’ jwassal sabiex il-©ustizzja ssir fi Ωmien ra©jonevoli, kif jistenna kull çittadin. Fir-rapport tal-Ìudikatura hemm ukoll riferenza qasira

Sadanittant il-Gvern laqa’ b’sodisfazzjon kbir l-impenn muri mill-Ìudikatura li permezz ta’ rapport, li hu wie˙ed storiku fix-xorta tieg˙u, ikkontribwixxiet attivament b’ideat, su©©erimenti u kritika dwar riforma ˙olistika fil-qasam tal-©ustizzja. B’mod partikolari l-Gvern laqa’ b’mod poΩittiv il-fatt li l-Ìudikatura stess qablet ma’ prinçipju mill-iktar importanti u çjoè li wasal iΩ-Ωmien li jissa˙˙u l-mekkaniΩmi li bihom jistg˙u ji©u amministrati sanzjonijiet meta ©udikant ma ja©ixxix kif inhu mistenni minnu. Waqt li wie˙ed jifhem li jrid i˙ares b’iktar reqqa lejn iddettalji ta’ kif dan il-prinçipju g˙andu ji©i implimentat f’rispett lejn is-sisien talKostituzzjoni tag˙na, il-Gvern jemmen li dan il-qbil fuq ilprinçipju se jwassal biex tikber il-kontabbiltà mill©udikanti lejn il-pubbliku in©enerali u r-rispett millpubbliku lejn il-©udikanti. Il-Gvern laqa’ wkoll b’sodisfazzjon l-impenn espress tal-Ìudikatura li tilqa’ ideat u proposti li jwasslu biex ilkawΩi jinqatg˙u fi Ωmien ra©jonevoli. Fl-istess nifs il-Gvern wera apprezzament li l-Ìudikatura qed t˙ejji t-tieni rapport tag˙ha dwar il-proposti li n©abru fit-tieni dokument g˙ad-diskussjoni tal-Kummissjoni g˙al Riforma Óolistika fil-Qasam tal-Ìustizzja li ©ie ppreΩentat lill-Gvern fla˙˙ar ta’ Lulju li g˙adda.

Ûoni tal-gÓawm gÓall-klieb Is-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet tal-Annimali Roderick Galdes, ilbiera˙ ˙abbar ˙ames Ωoni talg˙awm g˙all-klieb. F’dawn iΩ-Ωoni s-sidien tal-klieb jistg˙u jie˙du l-klieb tag˙hom g˙all-g˙awm. Dawn iΩ-Ωoni tal-g˙awm tal-klieb huma wa˙da millmiri importanti tal-Gvern filqasam tat-trattament xieraq tal-annimali. Permezz tat-tnedija ta’ din l-inizjattiva, il-Gvern qieg˙ed iwettaq weg˙da o˙ra favur id-drittijiet tal-annimali, fejn is-sidien ta’ klieb ikunu jistg˙u jgawdu l-ba˙ar flimkien mal-klieb tag˙hom matul ix-xhur s˙an tas-sajf. Il-pubbliku qieg˙ed jigi mfakkar li waqt li f’dawn iΩ-

Ωoni tal-g˙awm wie˙ed jista’ jie˙u l-kelb tieg˙u, dawn iΩΩoni jibqg˙u postijiet pubbliçi fejn anke il-pubbliku jinΩel jg˙um.

G˙aldaqstant is-sidien talklieb qed ji©u mfakkra li lklieb g˙andhom jinΩammu il-˙in kollu biç-çinga sakemm dawn jitniΩΩlu l-

ba˙ar. Is-sidien g˙andhom i©orru boroΩ fuqhom biex jekk ilklieb tag˙hom i˙amm©u, il˙mie© jin©abar minnufih u jiddisponu minnu f’ bins li ©ew impo©©ijin f’dawn iΩΩoni. Hu ferm importanti li s-sidien iΩommu l-klieb tag˙hom il-˙in kollu ta˙t osservazzjoni u kontroll biex ma jo˙olqux inkonvenjent lill-pubbliku. Dawn iΩ-Ωoni se jkunu wkoll immonitorjati regolarment g˙all-kwalità tal-ilma. IΩ-Ωoni tal-g˙awm g˙allklieb huma dawn li ©ejjin: Il-Mellie˙a: Da˙let ix-Xmajjar (L-A˙rax); Ba˙ar ic-Çag˙aq (Il-kosta ta’

wara il-kumpless Splash and Fun); Tas-Sliema: Tignè Point; Marsaxlokk: quddiem Xatt is-Sajjieda/Triq Wil©a; G ˙a wd ex: IΩ -Ûe bb u©: i l kosta ta’ quddiem Triq ilB att eri ja ( ma©enb i l-B ajja tax-Xwejni). Is-Se©retarju Parlamentari g˙all-Agrikoltura, Sajd u Drittijiet tal-Annimali rringrazzja lid-Direttorat g˙asSa˙˙a Ambjentali, lill-kunsilli lokali rispettivi, kif ukoll lillMinisteru g˙al G˙awdex, li ˙admu id f’id mad-Direttorat g˙at-Trattament Xieraq talAnnimali, Promozzjoni u Servizzi biex ©ew identifikati dawn iΩ-Ωoni tal-g˙awm g˙all-klieb.

A˙barijiet

11.08.2013

DCg tibgÓat messaÌÌ oxxen lil jpo Wara li lbiera˙ t˙abbar ittwaqqif tal-Alleanza Maltija Kontra l-Fastidju bl-Internet bil-g˙an li tiΩdied il-kuxjenza u ti©i promossa le©iΩlazzjoni b’rabta mal-fastidju permezz tal- internet, Dr Jeffrey Pullicino Orlando spiçça vittma ta’ attakki personali u anki insulti oxxeni min-na˙a t a’ Daphne Caruana Galizia. Caruana Galizia mhux biss ˙ar©et tattakka lil Dr Pullicino Orlando permezz tal-blog tag˙ha, iΩda sa˙ansitra bag˙titlu messa©© oxxen fuq il-mobile li fih g˙ajjritu mi©nun. Dan huwa l-messa©© li rçieva Pullicino Orlando ilbiera˙ fit-3:00 ta’ wara nofsinhar, eΩatt wara li ˙abbar l-inizjattiva: “Sod off and get your head examined you demented little prick.” Meta din il-gazzetta g˙am-

let kuntatt ma’ Dr Pullicino Orlando, huwa spjega li ittwaqqif ta’ din l-Alleanza fla˙˙ar jiem ma kienetx inizjattiva tieg˙u, iΩda ©ie sempliçiment a v v i ç i n a t b i e x jag˙ti kont r i b u t p e r e s s l i kellu esperjenza ta’ kif jitmexxew kampanji simili. Jg˙id li f’din l-alleanza

hemm involuti psikologu, avukati, u anki politiçi. Dr Pullicino Orlando iΩid jg˙id li b˙alissa fl-Ingilterra ukoll g˙addejja kampanja b’sa˙˙itha fuq l-istess linji, wara li tfajla ta’ 14-il sena g˙amlet suwiçidju min˙abba li ©iet bullied fuq sit soçjali. “G˙alfejn infexxet f’attakki

sfrenati u bag˙titli SMS oxxen?” jistaqsi Dr Pullicino Orlando. Jidher li Caruana Galizia ˙adet din l-inizjattiva b’mod personali, fejn fuq il-blog tag˙ha sa˙ansitra qalet li Pullicino Orlando kien qed iwaqqaf din l-alleanza biex jg˙alqilha ˙alqha.

Dan minkejja li JPO jinsisti li din lanqas biss kienet inizjattiva personali tieg˙u. Caruana Galizia ma ddejqitx tikteb l-SMS oxxen li bag˙tet lil JPO fuq il-blog tag˙ha. Hija qalet li dan il-messa©© baxx kienet bag˙titu wara li JPO bag˙at jirringrazzjaha talli kienet iffirmat il-petizzjoni online bl-iskop li lParlament Malti jg˙addi li©i li bih il-fastidju bl-internet isir reat kriminali. Mid-dehra Caruana Galizia mhux qed tara li hemm xi nuqqas ta’ koerenza b’rabta mal-fatt li qed tappo©©ja din l-inizjattiva billi tiffirma lpetizzjoni, u fl-istess waqt qed tg˙id li l-inizjattiva g˙andha l-iskop li ‘tag˙lqilha ˙alqha’. B’dan l-argument, DCG allura iffirmat petizzjoni biex tag˙laq ˙alqha stess.

ÛewÌ barranin jgÓerqu fix-xwejni Û ewÌ persun i ta’ 16-il Ilbiera˙ wara nofsinhar ra©el u tfajla tilfu ˙ajjithom wara li sabu ru˙hom f’diffiklutajiet waqt li kienu qed jg˙umu fil-bajja taxXwejni, f’Marsalforn G˙awdex. L-g˙ajnuna ssej˙et ftit qabel il5.00pm minn dawk li kienu fuq il-post, iΩda sfortunatament iΩΩew© persuni ma setg˙ux ji©u salvati. Huwa ma˙sub li Ω-Ωew© vittmi huma FrançiΩi, fejn irra©el g˙andu 53 sena filwaqt li t-tfajla g˙andha 17-il sena. Ir-ra©el kien l-ewwel wie˙ed li ttella’ bil-˙elikopter u ©ie ççertifikat mejjet. Sakemm morna g˙all-istampa kienu g˙adhom g˙addejjin l-operazzjonijiet biex jinstab u jittella’ lkatavru tat-tfajla.

sHortlist ta’ sitt konsorzji Tkompli minn pa©na 1 Il-Ministeru jfakkar li dan ilGvern beda ja˙dem fuq dan il-pro©ett sa mill-ewwel jum fejn fi ftit inqas minn xahar wara l-elezzjoni, il-Gvern ˙are© is-sej˙a internazzjonali tal-espressjoni ta’ interess u kapaçità g˙al-Long Term Power Purchase Agreement

u Gas Supply Agreement. Ori©inarjament kien hemm dsatax-il sottomissjoni, xhieda tal-interess qawwi f’dan il-pro©ett fattibbli. Dawn issa niΩlu g˙al sitta; pass ie˙or li juri li dan il-pro©ett qieg˙ed on track. Minbarra li g˙addej dan ilproçess, b˙alissa g˙addejjin ukoll l-i s t u d j i kollha

me˙tie©a biex il-MEPA, wara konsultazzjoni ma’ dawk kollha konçernati, eventwalment to˙ro© il-permessi neçessarji. Dan juri kemm il-Gvern huwa kommess li mhux biss ira˙˙as il-kontijiet tad-dawl u l-ilma kif imwieg˙ed, imma li jkollna arja iktar nadifa.

sena akkuÛati b’xiri bi flus foloz

Illum il-Pulizija ressqet ta˙t arrest, quddiem il-Ma©istrat tal-G˙assa lil Ωewg guvintur ta’ 16-il sena, akkuΩati talli matul ix-xhur ta’ Lulju u Awissu li g˙adda ffalsifikaw xi karti tal-flus, jew mexxew flus falsifikati li kienu jafu li huma falsifikati, kif ukoll ming˙ajr skuΩa le©ittima jew ra©onevoli xtraw jew irçievew minn g˙and xi persuni, jew kellhom fil-kustodja jew pussess tag˙hom, flus falsifikati. IΩ-Ωewg ©uvintur ©ew

akkuΩati ukoll talli g˙amlu qlieg˙ ta’ €200 g˙ad-dannu ta’ xi persuni u dan sar b’uΩu ta’ ismijiet foloz, jew kwalifiki foloz, jew billi nqdew b’qerq ie˙or, ingann, jew billi urew ˙aga b’o˙ra. L-imputati wie©bu li mhux ˙atja tal-akkuΩi hekk kif mi©juba fil-konfront tag˙hom. Huma nag˙taw il-˙elsien millarrest ta˙t is-soltu kundizzjonijiet. Il-prosekuzzjoni f’dan il-kaΩ tmexxiet mill-Ispettur Robert Said Sarreo.

FOR BET TRAVEL AUG WEEN 1 SEP 2 AND T 22

FROM

DON’T DELAY BOOK TODAY

€209

CATANIA / GIARDINI NAXOS / ROME CYPRUS / TAORMINA / ATHENS / LOURDES MILAN / BARCELONA / DISNEYLAND PARIS PARIS / LONDON / DUBAI

Call us on 2015 1515 or email travel@rocsgrp.com www.rocsholidays.com

Terms and conditions apply. Rates are per person and include return flights, accommodation and all taxes & charges. Fuel Surcharge of Emirates Airline to Cyprus & Dubai not included. Offers valid subject to availability in the appropriate classes. For a full list of the ROCS travel terms and conditions please visit the web link http:// www.rocsgrp.com/travel/terms-and-conditions

A˙barijiet

11.08.2013

“Il-MAlTIN SAlvAwNI MIll-GÓAR

Dwar il-problema tal-immigrazzjoni irregolari smajna ˙afna opinjonijiet. Tkellmu l-politiçi taΩ-Ωew© na˙at, tkellmu l-NGOs, u tkellmu wkoll iç-çittadini Maltin. IΩda ftit smajna x’g˙andhom xi jg˙idu l-immigranti nfushom, li jinsabu fil-qofol ta’ din il-problema. RITIANNE AGIUS iltaqg˙et ma’ SAYID, immigrant ta’ 37 sena min-Ni©er li ilu jg˙ix f’Malta g˙al dawn l-a˙˙ar ˙ames snin u nofs. Sayid jitkellem dwar l-esperjenza kerha li g˙adda minnha f’pajjiΩu, il-gratitudni li g˙andu lejn il-Maltin li salvawh u Malta li laqg˙atu, l-immigranti mill-Italja li qed iΩidu l-problema, kif ukoll dwar l-istat iddisprat li llum jinsab fih min˙abba li g˙andu bΩonn operazzjoni medika u min˙abba li ma jistax jitlaq minn Malta.

Qatlulu lill-˙utu u ppruvaw joqtlu lilu wkoll Sayid jirrakkonta kif madwar ˙ames snin u nofs ilu miet missieru b’kawΩi naturali. Lg˙ada nqatel ˙u Sayid, li kien uffiçjal tal-pulizija. Il-jum ta’ wara nqatel ˙uh l-ie˙or, li kien ja˙dem mas-servizz talPosta tal-Gvern. Fit-tielet jum sparixxiet o˙tu l-kbira. Dakinhar stess ©ew g˙alih u attakkawh b’sikkina, iΩda rnexxielu ja˙rab. Sayid jurini l-feriti li ©arrab dakinhar, b’tiçrita kbira f’idejh u o˙ra f’saqajh, fejn intlaqat minn daqqiet ta’ sikkina. Jirrakkonta kif ˙arab lejn ilLibja, u ˙alla warajh lil ommu u Ωew© ˙utu bniet. Dawn biss kien baqa’ mill-familja tieg˙u, g˙ax f’erbat ijiem tilef erba’ membri tal-familja. Sayid jg˙id li sal-lum g˙adu ma jafx g˙alfejn familtu ©iet attakkata, iΩda jemmen li n-nies li attakkaw lilu huma l-istess nies li qatlu lill-˙utu. Fil-Libja dewwewlu l-feriti li kellu, iΩda hawnhekk ma bediex i˙ossu sigur. Iddeçieda li ja˙rab lejn l-Ewropa u jipprova jibni ˙ajja ©dida. G˙alhekk tela’ fuq dg˙ajsa ma’ 166 immigrant ie˙or u

imbarka fuq vja©© perikoluΩ lejn l-Italja. Waqt il-vja©© iddg˙ajsa tag˙hom ©arrbet il˙sarat u kellhom isej˙u g˙allg˙ajnuna. “Domna tlett ijiem fuq il-ba˙ar sakemm sabuna lMaltin. Salvawna u ©abuna lejn Malta. Ta’ dan jien nibqa’ grat, u nitlob lil Alla kuljum biex i˙ares lil Malta u lillMaltin,” jg˙id Sayid. Ilu ja˙dem u j˙allas it-taxxi g˙al iktar minn erba’ snin Sayid jirrakkonta kif wasal Malta u nΩamm fiç-çentru ta’ detenzjoni f’Óal Safi. “G˙alija dak mhux çentru ta’ detenzjoni, imma ˙abs,” jg˙id Sayid. “T˙allejna g˙al sena s˙i˙a b’ta’ fuqna senduqna, u qatt ma ng˙atajna ˙wejje© jew imqar Ωarbun. Biex tid˙ol trid tg˙addi minn tliet rixtelli, qisna xi kriminali mill-iktar perikoluΩi. U l-ag˙ar ˙a©a f’dan kollu kienet li ma konniex nafu meta se nit˙allew no˙or©u minn hemm.” Jg˙id kif huwa kien wie˙ed minn dawk l-ixxurtjati li n˙ar©u wara sena ta’ detenzjoni, g˙ax hemm o˙rajn li jinΩammu sena u nofs u anke sentejn. Minn hemmhekk ©ie trasferit g˙aç-çentru miftu˙ ta’

Óal Far, fejn immedjatament beda jfittex impjieg biex ikun jista’ jmantni lilu nnifsu. “Jien ma ridt xejn u ma kont nippretendi xejn ming˙and ilGvern. Jien ridt na˙dem g˙alija nnifsi,” jis˙aq Sayid. Fil-fatt ma damx ma sab xog˙ol ma’ kuntrattur, fejn g˙adu sal-lum ja˙dem b˙ala electrician. “Jien ma ridt nag˙mel xejn illegalment,” isostni Sayid. “G˙alhekk insistejt li nit˙addem bil-ktieb taxxog˙ol, u f’dawn l-a˙˙ar erba’ snin u nofs ˙allast il-bolla u ttaxxi b˙al kull çittadin Malti. Mill-ewwel tlaqt miç-çentru miftu˙ u krejt appartament g˙al rasi, li wkoll ˙adt ˙sieb li nikrih kif suppost bil-kuntratt. F’kelma o˙ra, jien mhux biss qatt ma ˙adt xejn lill-Gvern, g˙ajr l-ikel meta kont f’detenzjoni, iΩda tajt lura lis-soçjetà.” G˙andu bΩonn operazzjoni ur©enti iΩda ilu erba’ snin jistenna IΩda Sayid b’dispjaçir jg˙id li minkejja li ilu erba’ snin u nofs i˙allas il-bolla u t-taxxi, i˙oss li m’g˙andu drittijiet ta’ xejn. Id-drittijiet tieg˙u la huma rikonoxxuti legalment u

lanqas mill-biçça l-kbira tassoçjetà in©enerali. Jg˙id li jekk jitkeçça mix-xog˙ol jew iwe©©a’, mhux se jie˙u benefiççji, minkejja li j˙allas ilbolla b˙al kul˙add. “Jien mhux qed nippretendi li jkolli l-istess drittijiet tal-Maltin, imma n˙ossni mwe©©a’ ˙afna li l-ftit drittijiet li g˙andi qed ji©u mirfusa wkoll.” IΩda l-ikbar problema g˙al Sayid hija li qed ibati minn kundizzjoni medika mag˙rufa b˙ala hernia, dik li bil-Malti tissejja˙ ‘tal-ftuq’, u ilu erba’ snin s˙a˙ biex jing˙ata appuntament g˙all-operazzjoni. “Xi kultant billejl ma nkunx nista’ norqod bl-u©ig˙, u nibda’ n˙ossni qisni ˙a mmut,” jg˙id Sayid. Mar g˙and tabib privat fejn ©ie ççertifikat li g˙andu bΩonn operazzjoni ur©enti. Jg˙id li dan it-tabib g˙amillu rakkomandazzjoni biex issirlu loperazzjoni b’mod ur©enti, iΩda meta mar bil-karta qalulu li jrid jistenna iktar u ma setg˙ux jag˙tuh data speçifika. Mistoqsi g˙alfejn ma jag˙milx l-operazzjoni fi sptar privat, Sayid jg˙id li mar fi sptar partikolari fejn kellu j˙allas €50 biex it-tabib qallu

li ma kellu xejn. Meta talab biex jara professur, ir-receptionist tal-isptar qaltlu li viΩta tal-professur hija iktar g˙alja. “Staqsejtha kemm ti©ini, u çemplet lil ta’ fuqha biex tistaqsi. Kif qatg˙et it-telefown we©bitni li viΩta biss ti©ini €1,000. Allura lanqas t˙ajjart na˙seb kemm ti©ini l-operazzjoni!” jispjega Sayid. Jg˙id kif ˙abib tieg˙u kellu bΩonn intervent f’g˙ajnejh, u tant kien iddisprat li ˙arab lejn lItalja. Hemmhekk g˙amlulu lintervent li kellu bΩonn, u g˙alkemm in©ieb lura Malta, tal-inqas issa qed jara b’mod normali. Ipprova ja˙rab darbtejn iΩda dejjem i©ibuh lura Malta – spiçça ©©ennen Fuq is-su©©ett tal-immigranti li ja˙arbu minn Malta, Sayid jirrakonta kif ˙abib tieg˙u ˙arab minn Malta g˙ax ˙ass li ma kellux futur hawnhekk. Dan da˙al l-Italja, iΩda hemmhekk qabduh u re©g˙u ©abuh lejn Malta, fejn spiçça maqful fil˙abs ta’ Kordin. Meta wara sitt xhur in˙are© minn Kordin, re©a’ rnexxielu ja˙rab lejn l-Italja, iΩda meta wasal hemm g˙al darb’o˙ra

A˙barijiet

11.08.2013

qa IÛda qed joqtlunI bIl-Mod” re©g˙u qabduh u ©abuh f’Malta, fejn g˙al darb’o˙ra re©a’ sab ru˙u f’Kordin. “Wara dawn l-esperjenzi l˙abib tieg˙i spiçça ©©ennen,” jg˙id Sayid bid-dieqa. “Óadnieh Monte Carmeli u tawh ilmediçini, iΩda xorta ma re©ax ©ie normali.” Jistaqsi x’sens jag˙mel li immigrant jitqies b˙ala piΩ mill-Maltin, iΩda mbag˙ad ma jit˙alliex jitlaq minn hawn. “Qisna klieb ©o ga©©a,” jg˙id Sayid. “Jekk il-Maltin jarawna na˙dmu, joffenduna. Jekk jarawna nsuqu karozza, joffenduna. Jekk jarawna b’Ωarbun ©did, joffendna wkoll. Allura xi jriduna nag˙mlu b’˙ajjitna?” Immigranti mill-Italja qed ji©u ja˙dmu Malta illegalment Punt interessanti ˙afna minn dak li qal Sayid huwa dwar ilmijiet, jekk mhux eluf, ta’ immigranti mill-Italja li qed ji©u ja˙dmu Malta illegalment u sa˙anistra jieklu u jorqdu fiç-çentri miftu˙a li hawn mifruxa ma’ Malta. Fil-fatt, jirriΩulta li mill-2011 l-Italja bdiet to˙ro© ViΩi temporanji g˙all-immigranti li jid˙lu illegalment fil-pajjiΩ, biex dawn ikunu jistg˙u jiççaqilqu filbqija tal-Ewropa. Sayid isostni li iktar minn nofs tal-immigranti li llum jidhru fit-toroq Maltin ©ejjin mill-Italja. Fil-fatt Sayid jispjega kif fil-post li fih ja˙dem hu hemm numru ta’ immigranti o˙ra b˙alu, iΩda iktar minn tliet kwarti minnhom ©ejjin mill-Italja, u huma biss tlieta l˙addiema li b˙alu da˙lu fixxtut Maltin. Kull meta tkun se tiskadilhom il-ViΩa jitilg˙u lItalja biex i©edduha, u jer©g˙u jinΩlu Malta. Staqsejtu kif dawn jistg˙u jaqbdu u jid˙lu fl-open centres. “Diffiçli biex jag˙rfu l-immigranti wie˙ed wie˙ed. La huwa iswed jista’ jid˙ol,” jg˙id Sayid bla tlaqliq. “Huma dawn li verament qed jag˙mlu ˙sara g˙axxog˙lijiet tal-Maltin,” jg˙id Sayid. “Jien nit˙addem bilktieb tax-xog˙ol, allura min i˙addimni jrid jag˙tini l-istess kundizzjonijiet tal-Malti. Jekk irid i˙addem Malti minfloki, ˙add mhu sidu. IΩda dawn limmigranti mill-Italja mhumiex interessati li ja˙dmu bilktieb, g˙ax m’g˙andhomx g˙alfejn. Is-servizzi soçjali li g˙andhom bΩonn jistg˙u je˙duhom mill-Italja.” Il-Prim Ministru Joseph Muscat wiret problema kbira Sayid jesprimi l-frustrazzjoni tieg˙u g˙all-fatt li ma jistax jitlaq minn Malta u g˙alhekk din il-gΩira saret g˙alih qisha ˙abs. Jemozzjona ru˙u meta jitkellem dwar ommu li g˙andha fuq tmenin sena u li tinsab wa˙edha, hekk kif iΩΩew© ˙utu bniet li ˙alla warajh ukoll g˙ebu fl-a˙˙ar sentejn. “Il-Maltin i˙arsuli bl-

ikrah u jg˙idu li Malta Ωg˙ira. G˙andhom ra©un, jien naf li Malta Ωg˙ira. Imma jekk m’g˙andix permess biex nitlaq minn Malta, jien x’nista’ nag˙mel? Intir?” jistaqsi Sayid. “Il-Maltin salvawni millg˙arqa, iΩda issa n˙oss li qed joqtluni bil-mod.” Jg˙id li ma jistax jifhem g˙alfejn il-Gvern Malti ma jistax jag˙mel b˙all-Gvern Taljan u jag˙ti l-ViΩa lill-immigranti wara çertu Ωmien biex jitilqu minn Malta. “Inwe©©a’ meta nara li ilni ˙ames snin Malta u ma nistax nitlaq, iΩda immigranti li ilhom biss sentejn fl-Italja ng˙ataw ViΩa u qed ji©u f’Malta. Malta veru li ma tifla˙x g˙al iktar immigranti, u l-Prim Ministru Joseph Muscat g˙andu ra©un. Imma allura g˙alfejn l-immigranti qed jibqg˙u dejjem de˙lin u ma jit˙allewx jitilqu minn hawn?” jistaqsi Sayid. Sayid jawgura l-˙idma t-tajba lill-Prim Ministru l-©did, u jg˙id li fl-opinjoni tieg˙u dan wiret problema kbira millGvern ta’ Lawrence Gonzi, li ˙alla s-sitwazzjoni tiddeterjora g˙al snin s˙a˙. I˙oss li lGvern preçedenti uΩa immigranti b˙alu u ma ˙allihomx jitilqu minn Malta bi skop, forsi biex jibqa’ jgawdi millfondi li qed jirçievi millUnjoni Ewropea g˙all-immigranti. “Nixtieq li l-Gvern preΩenti jisma’ l-karba ta’ immigranti b˙ali u jag˙tina lopportunità biex nitilqu minn Malta lejn il-bqija tal-Ewropa. Wara kollox huma l-Maltin stess li ma jriduniex nibqg˙u hawn,” itemm jg˙id Sayid.

Intervista

11.08.2013

“OppOrtunitÀ biex inkOmplu ni

Dr Ian Borg huwa s-Segretarju Parlamentari inkarigat mill-Presidenza tal-Unjoni Ewropea g˙all-2017 u l-Fondi Ewropej. Fost l-ikbar sfidi li kellu hekk kif beda l-˙idma tieg˙u f’Marzu li g˙adda, Dr Borg ried jibda ja˙dem qatig˙ mill-ewwel jum sabiex ma jintilfux miljuni ta’ ewro f’fondi tal-UE min˙abba diversi pro©etti li waqg˙u lura ta˙t il-Gvern preçedenti. RITIANNE AGIUS iltaqg˙et ma’ Dr IAN BORG fil-Ber©a ta’ Aragona, fejn tkellem dwar l-esperjenza ©dida tieg˙u fil-Parlament, l-isfidi li kellu jiffaççja, u l-˙idma li g˙addejja b˙alissa fis-Segretarjat tieg˙u b’rabta mal-fondi Ewropej u l-Presidenza tal-UE li se til˙aq ilqofol tag˙ha lejn l-a˙˙ar tal-le©iΩlatura. Mill-politika lokali g˙al dik nazzjonali Ian Borg huwa l-iΩg˙ar fost ilministri u s-segretarji parlamentari, g˙alhekk staqsejtu jekk ©ilix sab min jaqtag˙lu qalbu min˙abba l-età. Dr Borg jg˙id li fl-a˙˙ar elezzjoni kien hemm elment qawwi ta’ nies li qed jikkontestaw g˙all-ewwel darba, u g˙alkemm ma kinux neçessarjament kollha Ωg˙aΩag˙, xorta ˙assu komdu fosthom. Isostni li dan il-pass g˙amlu wara tmien snin ta’ tmexxija lokali, u anke wara li kien iddiskuta mal-Amministrazzjoni tal-Partit Laburista fejn ©ew evalwati n-neçessitajiet li kien hemm. Ma naqasx ukoll li qabel kollox jie˙u parir ming˙and il-familja u l-˙bieb. “Minn hemmhekk bdejt bilkampanja tieg˙i li damet madwar sena. Il-fatt li kellna mexxej Ωag˙Ωug˙, iktar ma ˙assejtnix ˙uta barra millilma. Anzi ˙assejtni kuntent ˙afna li kont parti minn tim im˙allat, kemm b’Ωg˙aΩag˙ u

anke nies li ilhom fil-politika,” jg˙id Borg. “Na˙seb li dik g˙enet sabiex il-perçezzjoni in©enerali tkun wa˙da li taççetta u tilqa’ kandidati Ωg˙aΩag˙. Apparti minn hekk, l-eperjenza ta’ tmien snin fil-Kunsill Lokali g˙enitni biex ni©i milqug˙ iktar mill-elettorat.” Diversi pro©etti kbar li sar progress fuqhom fl-a˙˙ar ©img˙at “Jekk trid amministrazzjoni pubblika kif suppost, il-flus tal-poplu g˙andhom jintefqu bl-a˙jar mod, u allura, kemm jista’ jkun, ma rridux nitilfu çenteΩmu wie˙ed,” jg˙id Dr Borg b’rabta mal-fatt li kellu jag˙ti spinta lil diversi pro©etti biex ma jintilfux fondi Ewropej. “Iwritna sitwazzjoni li ma kinitx daqstant feliçi, u sar ittitjib, imma rrid ng˙id li g˙ad fadlilna ˙afna x’naqdfu biex naslu g˙al dak il-mument li ng˙idu li g˙andna sistema li qed ta˙dem kif suppost.” Isostni li f’dawn l-erba’ xhur

“ Jekk trid amministrazzjoni pubblika kif suppost, il-flus tal-poplu g˙andhom jintefqu bl-a˙jar mod, u allura, kemm jista’ jkun, ma rridux nitilfu çenteΩmu wie˙ed” il-Gvern kellu jag˙ti spinta lillpro©etti sabiex jinkiseb il-˙in mitluf min˙abba li ma kinux ittie˙du d-deçiΩjonijiet li kien hemm bΩonn jew inkella ttie˙du deçiΩjonijiet ˙Ωiena, fejn fl-a˙˙ar sena l-amministrazzjoni preçedenti kienet medhija bi problemi interni. Dr Borg jg˙id li dan wassal biex je˙lu pro©etti infrastrutturali li kellhom jing˙ataw spinta mill-Gvern preΩenti fla˙˙ar xhur. Fosthom kien hemm dawk ta’ Triq Diçembru 13, il-pro©ett biex itaffi l-g˙arg˙ar, u l-pro©ett tal-WasteServ relatat mal-impjant Malta North. Imbag˙ad kien hemm anke

pro©etti ta’ natura soçjali, fejn ukoll instab li kien hemm nuqqasijiet amministrattivi. “Na˙seb li bil-fatti x-xog˙ol qed jikseb çertu ritmu, allura issa qed jid˙lu l-kontijiet bilfakultà li jkunu jistg˙u jsiru lpagamenti me˙tie©a.” Lil hinn mill-fondi strutturali u dawk soçjali, Dr Borg jispjega li kien hemm ukoll fondi çentrali g˙al çertu programmi, b˙alma huma dawk g˙all-borders control fund. Isemmi l˙elikopter tal-Armata, fejn kien hemm diversi kwistjonijiet fuqu li kellhom ji©u solvuti. “Issa l-pro©ett ©ie eΩawrit u l-˙elikopter se jkun g˙andna

fl-a˙˙ar ta’ Ìunju tas-sena ddie˙la. F’dan il-kaΩ ukoll assigurajna li ma nitilfux fondi.” Il-pro©ett tal-Kappara Junction kien we˙el fuq sempliçi deçiΩjoni Dr Borg jispjega kif ix-xog˙ol tieg˙u jwasslu biex jid˙ol prattikament f’kull ministeru, u dan jag˙tih il-fakultà li jara l-kisbiet li jkunu qed isiru mill-Gvern b’mod kollettiv. IΩda din il-fakultà tippermettilu wkoll li jara n-nuqqasijiet tal-Gvern preçedenti b’mod s˙i˙. Mitlub jag˙ti eΩempju ta’ nuqqas amministrattiv partikolari li tefa’ xi pro©ett lura, Dr Borg immedjatament isemmi l-pro©ett tal-Kappara Junction. “Wie˙ed mill-pro©etti li dejjem kien ma˙sub li eventwalment ikun iffinanzjat minn fondi Ewropej, kien ilKappara Junction. Smajna issa li g˙all-Kappara Junction ˙are© il-permess tal-MEPA. Hija xi ˙a©a mag˙rufa li lamministrazzjoni preçedenti

Intervista

11.08.2013

bnu pOntijiet ma’ pajjiÛi OÓra” is-Segretarju Parlamentari Ian Borg baqg˙et dejjem tkarkar u qatt ma ˙adet deçiΩjoni finali jekk g˙andhiex tag˙mel il-Kappara Junction u fuq liema mudell, g˙aliex kien hemm diversi mudelli. Rajna kif issa dan ilGvern ˙a d-deçiΩjoni li kien hemm bΩonn u sussegwentement ˙are© il-permess.” Dr Borg iΩid jg˙id li minn hawnhekk, jekk l-applikazzjoni tkun ta’ suççess, ikun jista’ jinbeda l-pro©ett. Jis˙aq li dan huwa eΩempju ta’ deçiΩjoni politika li riedet tittie˙ed minn Transport Malta, li kienet taqa’ ta˙t ilMinistru Austin Gatt, dwar jekk g˙andhiex tibqa’ timbotta ’l quddiem il-pro©ett talJunction jew le. “Eventwalment Transport Malta kompliet tag˙ti l-informazzjoni lill-MEPA, li ˙adet id-deçiΩjoni tag˙ha b’mod indipendenti u awtonomu, u llum qeg˙din f’poΩizzjoni li TM se tressaq l-applikazzjoni biex niffinanzjaw dan ilpro©ett,” jg˙id Dr Borg. Sforz biex titnaqqas ilburokrazija g˙all-fondi Ewropej Mistoqsi jekk il-Gvern preΩenti hux se jkun qed jag˙mel xi tibdiliet fil-mod li bih jitmexxew pro©etti ffinanzjati minn fondi Ewropej, Dr Borg jg˙id li llum qeg˙din f’faΩi fejn g˙andna disa’ snin esperjenza, fejn kellek immani©jar ta’ dawn il-fondi fuq diversi

“F’dawn l-erba’ xhur il-Gvern kellu jag˙ti spinta lill-pro©etti sabiex jinkiseb il-˙in mitluf min˙abba li ma kinux ittie˙du d-deçiΩjonijiet li kien hemm bΩonn jew inkella ttie˙du deçiΩjonijiet ˙Ωiena, fejn fl-a˙˙ar sena l-amministrazzjoni preçedenti kienet medhija bi problemi interni” livelli. “Nistqarr illi, ming˙ajr ma wie˙ed joqg˙od jipponta subg˙u lejn dak u l-ie˙or, kellna learning curve li ˙adet ftit tal-˙in mhux ˙aΩin.” IΩid jg˙id li hemm bΩonn li l-Gvern jitg˙allem iktar dwar id-diversi faΩijiet, kemm fuq livell tekniku u anke amministrattiv b˙all-faΩi tal- procurement u l-ippjanar tal-pro©etti, ˙a jara li fil-faΩi li jmiss g˙assena 2014-2020 il-benefiççjarji ma jirrepetux dawk l-iΩbalji, u allura l-fondi jkunu assigurati. “Dak li se nkunu qeg˙din nag˙mlu huwa li n˙arsu lejn il-proçess s˙i˙ sabiex naraw kif çertu burokrazija Ωejda titnaqqas. L-ewwel nett il-fondi Ewropej i©ibu mag˙hom livell ta’ burokrazija. IΩda jekk hemm element minnha li nistg˙u nnaqsu, na˙seb li

jkun tajjeb li wie˙ed jevalwa s-sitwazzjoni u jie˙u ddeçiΩjonijiet neçessarji,” jg˙id Dr Borg. IΩid jg˙id li b˙alissa qed jin˙admu d-dokumenti me˙tie©a sabiex ji©u programmati l-fondi g˙as-sena 2014-2020 wara li saret konsultazz-joni pubblika. Il-Gvern jixtieq li jkunu persuni Maltin li jippresiedu fil-laqg˙at tekniçi Dr Borg jispjega li Malta se tkun qed tippresiedi fuq illaqg˙at tal-Kunsill tal-Ministri minn madwar l-Unjoni Ewropea fl-2017. Il-Kunsill huwa wie˙ed mill-istituzzjonijiet ewlenin u l-iktar f’sa˙˙tu tal-UE, fejn g˙andek 28 mi-nistru li jiltaqg˙u fuq mejda u jie˙du d-deçiΩjonijiet.

“Hemm diversi formazzjonijiet ta’ dan il-Kunsill,” jg˙id Dr Borg. “Illum ministri u segretarji parlamentari Maltin ipo©©u ma’ 27 ministru ie˙or g˙al-laqg˙at, li b˙alissa qed ji©u ppreseduti mil-Litwanja. Dan ifisser li jekk jiltaqg˙u l-ministri tal-ambjent, ilMinistru tal-Ambjent talLitwanija jippresiedi fuq ilkumplament tal-laqg˙a.” Isostni li din il-Presidenza g˙andha rwol importanti sabiex tara li t-28 pajjiΩ jaqblu fuq id-dokumenti li jkunu qed jiddiskutu, u allura huwa kruçjali sabiex il-president tal-laqg˙a j©ib il-partijiet kollha flimkien. Apparti l-laqg˙at tal-ministri hemm ukoll numru ta’ working parties illi jkunu qeg˙din jitlaqqg˙u ta’ kuljum fuq livelli ta’ nies tekniçi minn oqsma differenti illi, anke hemm-hekk, il-Maltin ikunu qed jippresiedu. “Hawn mhux neçessarjament min ikun qed jippresiedi jkollu çittadinanza Maltija, imma a˙na nixtiequ li jekk ilPresidenza tkun f’idejn Malta, ikunu l-Maltin li jippresiedu,” jis˙aq Dr Borg. Jg˙id li b’kollox se jkun hemm madwar 1,500 laqg˙a, u minbarra li dawn jippreΩentaw opportunità biex inkomplu nibnu l-pontijiet ma’ pajjiΩi o˙ra membri talUE, hemm ukoll il-vanta©© li numru ta’ Maltin se jgawdu minn din l-esperjenza unika.

Sej˙a ta’ interess lejn la˙˙ar tas-sena Minkejja li tinsab erba’ snin ’il bog˙od, it-t˙ejjijiet g˙al din ilPresidenza di©à bdew. X’qed jag˙mel il-Gvern b˙alissa biex jassigura li din lokkaΩjoni tkun wa˙da ta’ suççess g˙al Malta? “B˙alissa bdejna na˙dmu sabiex iktar ’il quddiem in˙abbru l-istruttura ta’ kif se ti©i organizzata l-Presidenza, u fl-istess waqt qeg˙din filfaΩi li nikkonsultaw mal-ministri u s-segretarji parlamentari u g˙alhekk anke mad-dipartimenti kollha kkonçernati li se jkollhom sehem f’dawn ilworking parties.” Dr Borg jg˙id li l-Presidenza hija ta’ 18-il xahar, u Malta se jmissha l-a˙˙ar sitt xhur. Peress li f’din il-Presidenza qeg˙din mal-Olanda u sSlovakkja, Dr Borg jispjega li g˙all-˙abta ta’ Ottubru ilGvern se jibda diskussjonijiet formali mag˙hom biex eventwalment jibda jit˙ejja l-programm ta’ dawk it-18-il xahar. “Lejn l-a˙˙ar tas-sena huwa wkoll il-˙sieb tal-Gvern li jibda jara x’possibbiltà hemm ta’ Maltin illi jwie©bu g˙al sej˙a ta’ interess, ˙alli naraw kif kul˙add, skont il-kapaçitajiet tieg˙u, ikun jista’ jag˙ti kontribut biex nespandu Dar Malta u jg˙inna biex nippresiedu fuq diversi working parties ,” ittemm jg˙id Dr Ian Borg.

A˙barijiet

11.08.2013

tkabbIr ekonomIku realI u sostenIbblI lI jIlÓaq lIl kulÓadd F’konferenza tal-a˙barijiet imsej˙a mill-Ministru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar Dr Chris Cardona, ing˙ataw id-dettalji dwar deçiΩjoni li ttie˙det mill-Kabinett u li g˙andha twassal biex aktar negozji Ωg˙ar u medji (SMEs) ikunu f’poΩizzjoni li jitfg˙u l-offerti tag˙hom u jid˙lu g˙al tenders tal-Gvern. LIAM GAUCI ˙a l-kummenti tal-MINISTRU CHRIS CARDONA dwar din l-inizjattiva. Kif kien imwieg˙ed matul ilkampanja elettorali, Gvern Laburista qieg˙ed jirsisti biex jg˙in lin-negozji jsibu inqas ostakli biex jespandu l-operat tag˙hom f’ambjent favorevoli g˙all-inizjattivi privati. Il-Ministru Cardona sostna li sa mill-bidu ta’ din il-le©iΩlatura l-Gvern ried jibg˙at messa©© çar u b’sa˙˙tu li se jkun Gvern tal-opportunitajiet g˙al kul˙add. “G˙alhekk rajna li ming˙ajr ma nitilfu ˙afna ˙in nassiguraw li dawn l-opportunitajiet jiΩdiedu mill-ewwel, tal-anqas f’dawk l-oqsma fejn il-Gvern g˙andu kontroll fuqhom, fosthom il-kuntratti pubbliçi,” Ωied jg˙id Dr Cardona.

sostna Dr Cardona. Konxji li g˙ad hemm ˙afna xi jsir

Proçess iktar miftu˙ u aççessibbli Min˙abba f’hekk ittie˙det deçiΩjoni f’livell ta’ Kabinett li permezz tag˙ha n-negozji Ωg˙ar u medji, li f’pajjizna jammontaw g˙al madwar 99% talkumpanniji, ikunu f’poΩizzjoni li jitfu l-offerti tag˙hom u jid˙lu g˙al tenders tal-Gvern. Fost il-miΩuri li mill-ewwel ta’ Ottubru se jkunu implimentati mid-dipartimenti kollha hemm dik li fuq tenders dipartimentali ta’ mhux aktar minn €120,000 mhux ser tintalab aktar bil-bond u fuq tenders dipartimentali g˙all-kuntratti b’valur ta’ €10,000 mhux se tintalab iΩjed performance guarantee. “B’dawn il-miΩuri mhux biss se nkunu qed nassiguraw li lproçess ikun aktar simplifikat g˙all-offerenti imma wkoll se nkunu qed nag˙tuhom aktar nifs f’dak li g˙andu x’jaqsam ma’ likwidità,” sostna lMinistru.

Il-Gvern se jissokta wkoll blinvestiment fuq il-pjattaforma elettronika tal-Electronic Public Procurement System (EPPS). Dan bil-g˙an li tkompli tikber l-aççessibbiltà g˙al kuntratti pubbliçi online. Fl-istess waqt di©à beda jsir ta˙ri© mid-Dipartiment talKuntratti lil dawk il-kumpanniji interessati li jkunu m˙arr©a f’din is-sistema. Barra minn hekk, il-Gvern se jara li fiΩΩmien li ©ej, dawk kollha interessati jibdew jirçievu informazzjoni dwar il-kuntratti pubbliçi li jkunu qeg˙din ji©u reklamati permezz ta’ emails mibg˙uta mid-Dipartiment talInformazzjoni bla ˙las. Il-Gvern ser jara wkoll li ssistema adottata s’issa fejn iddipartimenti jibag˙tu s-sej˙iet lil dawk il-kumpanniji li jkunu di©à fuq il-lista tag˙hom biss tinbidel, ˙alli kumpanniji ©odda jew li qatt ma

pprovdew servizz jew prodotti lill-Gvern jing˙ataw l-opportunità huma wkoll. Min-na˙a tieg˙u l-Ministeru g˙all-Ekonomija, Investiment u IntrapriΩi Ûg˙ar qed i˙ares ukoll lejn il-possibbiltà li permezz tal-Malta Enterprise jibda joffri skemi biex in-negozji jibdew jinvestu fl-infrastrutura ta’ IT li tippermettilhom jid˙lu g˙al dawn l-E-tenders. Iktar opportunitajiet g˙annegozji Ωg˙ar u medji Il-Ministeru jrid li l-akbar firxa possibbli ta’ negozji Ωg˙ar u medji jing˙ataw l-opportunità jid˙lu g˙al kuntratti pubbliçi. G˙alhekk qed jg˙id li dDipartiment tal-Kuntratti g˙andu jirrevedi l-linji gwida tieg˙u f’dak li g˙andu x’jaqsam mar-rekwiΩiti talesperjenza neçessarja. “U˙ud mit-tenders ippubb-

likati jistipulaw li l-offerent g˙andu jipprova li g˙andu lesperjenza jew li g˙andu esperjenza di©à mal-Gvern. G˙alkemm nifhmu li f’çertu setturi hemm bΩonn l-esperjenza, f’o˙rajn din is-sistema trid tinbidel,” sostna l-Ministru. Fejn ikun ekonomikament vijabbli, il-Gvern irid li l-kuntratti pubbliçi jin˙ar©u f’ lots differenti. B’hekk ji©i assigurat li ma jo˙ro©x kuntratt wie˙ed li jinkorpora diversi servizzi u prodotti, imma fejn ikun possibbli, jo˙or©u kuntratti speçifiçi. “Dawn huma biss u˙ud millmiΩuri li se jkun qed jie˙u dan il-Gvern li bil-provi qed juri li lest jifrex l-opportunitajiet, jiffaçilità l-proçessi u li fuq kollox i˙alli n-negozju ja˙dem. Dan se nibqg˙u nag˙mluh b’kundizzjoni çara ˙afna: li lkundizzjonijiet tal-impjiegi g˙andhom ikunu rrispettati,”

B’reazzjoni poΩittiva g˙al dawn il-miΩuri l-Malta Employers’ Association qalet li issa jridu jkunu l-kumpanniji li ma j˙allu l-ebda opportunità ta˙arbilhom, u b’mod aktar trankwill jibdew jipparteçipaw u jikkompetu fil-proçessi ta’ tfig˙ ta’ tenders g˙all-offerti ma˙ru©a mill-Gvern. Il-miΩuri m˙abbra waqt ilkonferenza stampa ta’ nhar itTnejn jing˙aqdu mal-˙idma li g˙addejja mis-Segretarju Parlamentari Dr Michael Farrugia u mill-kummissjoni responsabbli mis-simplifikazzjoni amministrattiva u t-tnaqqis talburokrazija mmexxija minn Dr Michael Falzon, li proprju ftit tal-jiem ilu ppreΩentaw is-sit elettroniku uffiçjali www.simplification.gov.mt Matul il-konferenza stampa Dr Cardona qal li huwa konxju mill-fatt li g˙ad baqa’ ˙afna xi jsir u li dan huwa biss il-bidu tal-˙idma tal-Gvern fejn tid˙ol l-ekonomija. FiΩ-Ωmien li ©ej il-Ministeru tieg˙u se jissokta b’˙idma biex ji©u implimentati aktar miΩuri li jistimulaw l-ekonomija, li jer©g˙u jqajmu n-negozju, li jinçentivaw il-˙olqien talimpjiegi u li jg˙inu fit-tkattir ta’ klima li tag˙ti ser˙an il-mo˙˙ u tattira lil min irid jinvesti. “Di©à qed nibag˙tu sinjali poΩittivi tal-potenzjal li joffri pajjiΩna. Di©à qed naraw tkabbir ekonomiku poΩittiv. U dan irridu nkomplu nsa˙˙uh biex ikollna tkabbir ekonomiku reali u sostenibbli li jil˙aq lil kul˙add,” temm jg˙id ilMinistru Cardona.

Il-kaÛ ta’ IntossIkazzjonI waqt tIeÌ f’Óal farruÌ

Il-PulIzIja tgÓId lI gÓadha qed tInvestIga Nhar is-Sibt 29 ta’ Ìunju waqt riçeviment ta’ tie© ©ewwa Montekristo f’Óal Farru©, total ta’ 14-il ˙addiem spiççaw rikoverati fl-isptar wara li belg˙u lgass aççidentalment, fejn tlieta minnhom kienu sa˙ansitra fil-periklu tal-mewt. Din il-gazzetta staqsiet lillPulizija f’liema stadju kienu waslu l-investigazzjonijiet, u jekk kienx ©ie akkuΩat xi ˙add b’rabta ma’ dan il-kaΩ. Il-Pulizija wie©bet biss li linvestigazzjonijiet kienu g˙adhom g˙addejjin u li ma setg˙etx tikkummenta fuq ilkaΩ peress li kienet infet˙et inkjesta ma©isterjali. F’dan l-inçident l-impjegati kienu belg˙u gass mag˙ruf b˙ala carbon monoxide , li huwa ming˙ajr ri˙a u perikoluΩ ˙afna, tant li jista’ jkun fatali. Jidher li l-gass

˙are© waqt it-tisjir f’riçeviment ta’ tie©, fosthom fuq ilBBQ, li kien qieg˙ed isir ©ewwa min˙abba r-ri˙ qawwi ta’ dakinhar.

L-impjegati li spiççaw filperiklu tal-mewt kienu ©uvni ta’ 18-il sena millImqabba, tfajla ta’ 18-il sena miΩ-Ûurrieq u ra©el ta’ 43

sena mis-Si©©iewi. L-impjegati l-o˙ra li dda˙˙lu l-isptar kienu ©uvni ta’ 27 sena mill-Gudja, ©uvni ta’ 22 sena minn Óal Qormi, tfajla

ta’ 20 sena minn BirΩebbu©a, Ωew© ©uvintur ta’ 17 u 19-il sena minn Óal Safi, ©uvni ta’ 19-il sena mill-Imqabba, tfajla ta’ 19-il sena mill-Qrendi, mara ta’ 58 sena minn BirΩebbu©a, tfajla ta’ 17-il sena minn Marsaskala, tfajla ta’ 23 sena minn Marsaxlokk u ra©el ta’ 64 sena minn San Ìwann. Intant, impjegati tal-istess kumpannija involuta fil-kaΩ ta’ Óal Farru© qalu lil din ilgazzetta li din ma kinitx lewwel darba li impjegati spiççaw l-isptar wara li ˙asshom ˙aΩin fuq il-post tax-xog˙ol. Dawn il-˙addiema allegaw li dan is-sajf stess kien hemm impjegati li kellhom ji©u rikoverati wara li t˙allew g˙al sig˙at s˙a˙ f’xemx qalila ming˙ajr ebda forma ta’ protezzjoni.

A˙barijiet

11.08.2013 09

taÓt Gvern laburista

il-proÌett taÇ-Çittadella jirranKa F’konferenza stampa sSegretarju Parlamentari g˙allPresidenza UE 2017 u g˙allFondi Ewropej Dr Ian Borg ˙abbar li l-pro©ett taçÇittadella kien qieg˙ed jaqa’ lura sa Marzu li g˙adda, minkejja l-fatt li l-permess talAwtorità g˙all-Ambjent u lIppjanar kien ilu li ˙are© mill2011. B’riΩultat ta’ din in-nuqqas ta’ effiçjenza kien hemm ir-riskju illi l-fondi Ewropej li ng˙atat Malta g˙al dan il-pro©ett jintilfu min˙abba dewmien Ωejjed. Din il-gazzetta ˙adet il-kummenti ta’ Dr Ian Borg fuq ilmod kif il-Gvern preΩenti qieg˙ed jindirizza din ilkwistjoni. Iç-Çittadella huwa sit ta’ wirt kulturali imprezzabbli li ilu ji©i Ωviluppat miΩ-Ωminijiet preistoriçi. Din il-belt biΩ-Ωmien Ωviluppat f’çentru urban importanti tal-gΩira G˙awdxija. Min˙abba f’hekk, potenza wara l-o˙ra li okkupat lil din il-gΩira, bniet u espandiet isswar ta’ din il-belt biex tkun tista’ toffri l-kenn lill-G˙awdxin f’kaΩ ta’ invaΩjoni. Barra l-arkitettura militari, içÇittadella g˙andha numru ta’ eΩempji interessanti ta’ bini Medjevali u Barokk b˙allKnisja Katidrali, il-˙abs u lqrati l-antiki. L-g˙anijiet tal-pro©ett taç-

Çittadella, b’finanzjament ta’ fondi Ewropej li jammontaw g˙al madwar 12-il miljun ewro, huma li jin˙oloq çentru tal-viΩitaturi u li jkun hemm

restawrazzjoni ta’ postijiet prinçipali fosthom il-Katidral taç-Çittadella. Barra minn hekk ser issir riabilitazzjoni ta’ spazji pubbliçi li jikkumplimentaw

xog˙lijiet infrastrutturali o˙ra b˙ar-restawr tas-swar li jdawru liç-Çittadella. F’kummenti mog˙tija lilna minn Dr Borg, huwa sa˙aq ilproblema prinçipali li sab quddiemu meta beda jsegwi dan il-progett kien li x-xog˙lijiet preliminari biex jibdew jin˙argu it-tenders ma kinux g˙adhom ippreparati. Dan ©ara g˙aliex din irresponsabbiltà kellha tkun talpersuna li ti©i appuntata biex tamministra dan il-pro©ett. “Sfortunatament, g˙alkemm dan il-pro©ett ©ie approvat mill-Awtorità ghall-Ambjent u l-Ippjanar fl-2011, f’perijodu ta’ sentejn ma nstabitx persuna li kapaçi tmexxih,” qalilna Borg. “Il-Gvern preΩenti ma setax i˙alli dan il-pro©ett jinΩamm milli jinbeda min˙abba problema daqshekk trivjali. G˙alhekk wara Marzu 2013 ittie˙det iddeçizjoni li ti©i abbandunata lidea li t-tfassil u l-immani©©jar tat-tenders isir min grupp wie˙ed ta’ ©estjoni.” G˙alhekk ix-xog˙lijiet tekniçi, b˙aç-çentru tal-viΩitaturi u l-installazzjoni tal-façilitajiet awdjo-viΩivi fuq dan ilpro©ett, sejrin isiru minn esperti esterni. Filwaqt li sejjer isir uΩu tal-esperti interni biex jag˙mlu t-tfassil tat-tenders fuq ix-xog˙lijiet ta’ restawr. “B’dawn id-deçiΩjonijiet

me˙udha f’waqthom ser ikun qieg˙ed jiskatta l-proçess biex jinbeda dan il-pro©ett ˙alli b’hekk nassiguraw li dawn ilfondi Ewropej ikunu utilizzati bl-a˙jar mod.” Dr Borg esprima l-fehma tieg˙u li dawn it-tip ta’ pro©etti huma importanti g˙aliex ir-restawr u r-riabilitazzjoni ta’ postijiet b˙açÇittadella jkomplu jikkonservaw il-wirt nazz-jonali ta’ pajjiΩna biex b’hekk l-identità tag˙na b˙ala nazzjon tkompli tissa˙˙a˙. “Huwa dmir tag˙na b˙ala gvern li nkomplu nikkonservaw il-patrimonju li ˙allewlna missirijietna g˙aliex dan ©ie misluf lilna mill-©enerazzjonijiet ta’ qabilna.” Pro©etti b˙al dawn huma wkoll kruçjali biex nassiguraw li Malta ssir destinazzjoni dejjem aktar attraenti u mfittxija bil-g˙an li jiΩdiedu kemm itturisti li jΩuru pajjiΩna kif ukoll l-impjiegi fis-settur u l-profittabbiltà ta’ min jinvesti f’dan ilqasam. “Kien g˙alhekk li dan ilGvern tela’ bl-g˙ajta li jag˙ti importanza akbar lill-konservazzjoni tal-wirt nazzjonali, kif ukoll attivament jippromovi aktar kuxjenza u g˙arfien favur l-identità tag˙na sa miççkunija ta’ wliedna,” sa˙aq Dr Borg.

“Kull proÌett ta’ restawr jinvolvi element ta’ inÇertezza” PajjiΩna mΩejjen b’g˙add kbir ta’ swar li jiççirkondaw bosta r˙ula Maltin u G˙awdxin, speçjalment Ωoni li kellhom valur militari jew ekonomiku g˙all-potenzi li okkupaw lil pajjiΩna fl-img˙oddi. Illum il-©urnata r-responsabbiltà tar-restawr u l-manutenzjoni ta’ dawn l-istrutturi taqa’ ta˙t id-Direttorat g˙ar-Restawr. LIAM GAUCI ˙a l-kummenti tas-Segretarju Parlamentari g˙all-Kultura u Gvern Lokali Dr. José Herrera dwar il-pro©etti li g˙addejjin b˙alissa fuq dawn il-pre©ji tal-arkitettura, li jfakkruna fil-valur strate©iku li kellha Malta matul iΩ-Ωminijiet. Fil-preΩent, f’dak li hu restawr tas-swar, il-pro©ett prinçipali hu dak kofinanzjat mill-Unjoni Ewropea ta˙t il-programm ta’ Fondi Strutturali (OP1) 20072013. Dan il-pro©ett jindirizza rrestawr u r-riabilitazzjoni ta’ medda kbira ta’ swar, madwar sitt kilometri, li jinsabu fil-Belt Valletta, il-Birgu, l-Imdina u çÇittadella (G˙awdex); liema pro©ett jara investiment ta’ madwar €36 miljun kif ukoll ilparteçipazzjoni ta’ numru konsiderevoli ta’ riΩorsi umani minn diversi oqsma. “Kull sit kellu wkoll aspetti u sfidi partikolari g˙alih” Dan il-pro©ett issa wasal fla˙˙ar faΩi tieg˙u u mistenni li jitlesta fl-2014. “Minbarra rrestawr tas-swar fihom infushom, li xi ftit jew wisq kien jinvolvi interventi komuni g˙as-siti kollha, kull sit kellu wkoll aspetti u sfidi partikolari g˙alih,” spjega Dr. Herrera. Ta’ min isemmi, pereΩempju, ir-restawr u r-riabilitazzjoni li saru fuq bini tas-seklu sittax filBelt Valletta biex dan seta’ jakkomoda ç-Çentru g˙allInterpretazzjoni tal-Fortifikazzjonijiet, çentru mg˙ammar bitteknolo©ija u l-esibizzjonijiet neçessarji biex joffri opportunità ta’ tag˙rif dwar il-fortifikazzjonijiet u bini militari

lokali. Fl-Imdina, minbarra r-restawr tas-swar, saru interventi ta’ konsolidament strutturali tal-pedamenti fi tliet Ωoni lokalizzati mibnija fuq it-tafal. Sfida partikolari fil-pro©ett taç-Çittadella kienet dik tal-konso-lidazzjoni tal-blat frijabbli li hemm ta˙t isswar tat-Tramuntana. Minbarra dan il-pro©ett, idDirettorat g˙ar-Restawr qieg˙ed fil-preΩent jie˙u ˙sieb ukoll pro©etti o˙ra ta’ restawr, mhux biss fuq Ωoni o˙ra ta’ swar fil-Belt u f’Bormla mhux koperti mill-pro©ett imsemmi,

iΩda anke fuq diversi binjiet u monumenti storiçi. Fost dawn wie˙ed jista’ jsemmi r-restawr tal-faççati tal-Ber©a ta’ Kastilja u tal-Palazz tal-Belt, ir-restawr ta’ diversi kappelli madwar Malta, ng˙idu a˙na ta’ Santa Marija tar-Rokna f’Óal Tarxien, il-Knisja l-antika ta’ San Bastjan f’Óal Qormi, il-Kappella ta’ San Martin fil-Ba˙rija, irrestawr ta’ monumenti Ωg˙ar, u bosta o˙rajn. Id-Direttorat jie˙u ˙sieb ukoll jipprovdi tim ta’ ˙addiema g˙all-manutenzjoni kontinwa ta’ bini importanti b˙all-Palazzi ta’

Sant’Anton, il-Verdala u l-Belt. “Kull pro©ett ta’ restawr jinvolvi element ta’ inçertezza min˙abba l-fatt li fil-faΩi preliminari tal-ippjanar u l-investigazzjoni wie˙ed ikun jista’ jie˙u biss idea ©enerali tannatura u l-iskala tal-interventi me˙tie©a,” sostna Dr. Herrera. Dan g˙aliex wie˙ed jirnexxilu verament jara mill-qrib l-istruttura fit-totalità tag˙ha wara li jkun ©ie armat l-iscaffolding u, peress li l-armar tal-iscaffolding huwa dejjem komponent sostanzjali fl-ispiΩa ta’ kull pro©ett ta’ restawr, dan jintrama biss meta jkun ser jibda jitwettaq ix-xog˙ol fuq is-sit. Fil-kaΩ tas-swar din il-problema kienet aktar aççentwata min˙abba l-g˙oli sostanzjali tal˙itan tas-swar li jil˙aq medja ta’ 20-30 metru u f’çerti kaΩijiet jibqa’ tiela’ anke sa 50 metru. Minbarra dan, qabel ma nbdew ix-xog˙lijiet, Ωoni konsiderevoli tas-swar kienu mg˙ottija b’ve©etazzjoni invaΩiva jew anke strutturi o˙ra li ttellg˙u matul is-snin. Dan kollu kien jo˙loq limiti fuq il-possibbiltà li ti©i individwata l-˙sara kollha u, konsegwentement, fuq il-preçiΩjoni talistimi ori©inali. “Madankollu, jibqa’ il-fatt li, g˙alkemm kien hemm varjazzjonijiet interni g˙all-pro©ett fuq l-istimi tas-siti differenti, il-valur

globali tal-pro©ett li qed isir b’kofinanzjament mill-Unjoni Ewropea mhux mistenni li jaqbeΩ l-istima ori©inali,” sa˙aq is-Segretarju Parlamentari g˙allKultura u Gvern Lokali. Pro©etti o˙rajn fil-©ejjieni Id-Direttorat tar-Restawr hu impenjat li jkompli jimplimenta pro©etti ta’ restawr fuq bini pubbliku ta’ importanza storika u artistika. Minbarra t-tkomplija tal-pro©etti di©à msemmija, hemm il-˙sieb li fil-futur qarib jinbeda restawr fuq is-swar talIsla, fejn di©à n˙ar©u l-permessi me˙tie©a, u partijiet mis-swar ta’ Bormla u r-Rikasoli. Barra minn hekk, ser jinbdew ukoll pro©etti ta’ restawr ta’ bini storiku ie˙or b˙al, per eΩempju, il-faççata tal-Konkatidral ta’ San Ìwann fil-Belt, il-faççata talkaΩin ta’ San Lawrenz fil-Birgu u l-Kappella tad-Duluri f’BirΩebbu©a. Il-permessi me˙tie©a g˙at-twettiq ta’ dawn il-pro©etti di©à n˙ar©u. Hemm pro©etti o˙ra ma˙suba g˙as-snin li ©ejjin li fil-preΩent qeg˙din fil-faΩi ta’ ppjanar. “Minbarra dan kollu d-Direttorat hu wkoll impenjat li fis-snin li ©ejjin iΩomm fi stat tajjeb ta’ manutenzjoni s-swar kollha li fil-preΩent qed ji©u restawrati ta˙t il-pro©ett ko-finanzjat millUnjoni Ewropea.”

A˙barijiet

11.08.2013

il-frott tAl-ÓidmA tAl-Gvern fl-AÓÓAr ÌimGÓAt jiÛdied l-investiment mill-privAt

trAttAti ÌoddA mA’ pAjjiÛi oÓrA

•

28 investitur urew interess fiç-Çentru Marittimu tal-Marsa wara s-sej˙a internazzjonali li saret biex ji©i Ωviluppat is-sit fejn kienet ix-Shipbuilding.

•

Gvern Laburista Malti u dak ta’ New Zealand iffirmaw ftehim li bih çittadini Maltin li jg˙ixu fi New Zealand u jirritornaw Malta jibqg˙u jgawdu l-pensjoni li kienu jie˙du fi New Zealand.

•

Ìew approvati 39 applikazzjoni g˙al fabbriki ©odda u estensjonijiet, li juru fiduçja fil-Gvern mill-privat, liema fiduçja se tissarraf f’˙olqien ta’ impjiegi ©odda.

•

Wara li saru d-diskussjonijiet mal-gvernijiet rilevanti, il-Gvern Malti ˙abbar li se jifta˙ ambaxxata ©dida fil-Qatar, kif ukoll Ωew© konsolati, wie˙ed f’Misurata u ie˙or fil-BraΩil.

•

Minkejja li s-sej˙a g˙all-interess biex ikunu Ωviluppati yacht marina u cruise liner passenger terminal f’G˙awdex se tag˙laq f’Settembru, s’issa di©à kien hemm 12-il kumpannija li wrew interess.

•

Il-Gvern Malti la˙aq ftehim mal-Gvern Ûvizzeru fejn permezz tieg˙u Malta tpo©©iet fil-lista ta’ pajjiΩi li r-residenti tag˙hom saru eli©ibbli g˙al scholarships mill-Gvern Ûvizzeru g˙al studji post graduate u riçerka fl-IΩvizzera minn Ottubru li ©ej.

•

Total ta’ 17-il kumpannija wrew interess fit-twaqqif ta’ kaΩinò ie˙or f’Malta, filwaqt li kien hemm 11-il kumpanija li wrew interess fit-twaqqif ta’ kaΩinò f’G˙awdex.

•

Minn mindu tra˙˙su t-tariffi tal-MEPA ta˙t il-Gvern il-©did, da˙lu 150 applikazzjoni aktar fuq is-sena li g˙addiet.

titnAQQAs il-ÓelA u tiÛdied it-trAspArenzA

•

Il-˙idma li kienet g˙addejja fil-©img˙at li g˙addew fl-Enemalta se twassal biex din is-sena l-Korporazzjoni se tirre©istra €16-il miljun telf inqas mis-sena li g˙addiet, fejn fost affarijiet o˙ra, fi ftehim ©did mal-kumpannija Shell dwar ix-xiri taΩ-Ωejt, lEnemalta jirriΩulta li ffrankat €800,000.

•

Filwaqt li ta˙t il-Gvern preçedenti kienu jing˙ataw direct orders g˙al servizzi legali, il-Gvern tal-©urnata ddeçieda li minn issa ’l quddiem, meta l-Gvern ikun je˙tieg servizzi legali, l-espressjoni ta’ interess tkun miftu˙a g˙all-uffiççji legali b’mod ©enerali.

•

Il-Parlament approva l-li©i tal-Whistleblower li se tag˙ti protezzjoni lil min jikxef xi abbuΩi jew kaΩijiet ta’ korruzzjoni.

•

Twaqqaf l-arran©ament skandaluΩ tal-Gvern preçedenti fejn g˙al numru ta’ snin apparat mediku mill-Isptar Mater Dei kien qed ji©i misluf lill-isptarijiet privati bla ˙las.

inÇentivi biex il-poplu jinQedA AÓjAr •

Fl-ewwel mitt ©urnata ta’ Gvern Laburista tlestew xog˙lijiet infrastrutturali fi tletin triq differenti.

•

Ìew inga©©ati lura fil-Korp tal-Pulizija numru ta’ ekspulizija li applikaw biex jer©g˙u jservu lill-pajjiΩ.

•

Ìew allokati €3.6 miljun biex jinxtara apparat ©did g˙all-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex, €3.4 miljun biex jinxtara apparat relatat mal-iscreening, u €8.4 miljun biex jinbnew Ωew© swali ©odda flIsptar Mater Dei bi 68 sodda li se jilqg˙u pazjenti li jkunu da˙lu f’sitwazzjoni akuta.

•

Se ji©u inga©©ati sitt dentisti ©odda mal-Gvern biex in-nies jinqdew a˙jar fl-Isptar Mater Dei.

•

Kien deçiΩ li fil-˙abs ikun hemm kamra apposta g˙at-tfal li jΩuru lill-©enituri tag˙hom. Din il-kamra se tkun qisha playroom adatata g˙at-tfal.

•

Ittie˙det id-deçiΩjoni li s-suq tal-bdiewa se jibda jarma wkoll fillokalità tal-Birgu g˙all-benefiççju tal-konsumaturi u anke g˙allbdiewa.

•

Gvern Laburista pprovda g˙all-ewwel darba s-servizz ta’ social worker lir-residenti tal-Fondazzjoni Nazareth fiΩ-Ûejtun, li tilqa’ fi djarha persuni b’diΩabbiltà.

•

Ìie deçiΩ li wara s-sajf issir riforma fir-rotot tat-trasport pubbliku u jkun hemm ukoll Ωieda fil-flotta ta’ karozzi tal-linja. Gvern Laburista insista wkoll mal-kumpannija Arriva biex il-bendy buses ma jibqg˙ux joperaw fuq ir-rotot li kienu qeg˙din jo˙olqu kon©estjoni, u issa l-bendy buses qed jit˙allew biss g˙all-uΩu f’ toroq prinçipali u wesg˙in.

•

Twaqqfet sezzjoni apposta fi ˙dan il-Ministeru tal-Intern biex fissitt xhur li ©ejjin tilqa’ lmenti ta’ allegati in©ustizzji mas-suldati.

•

Minn din is-sena l-Gvern se jkun qed jibda jag˙ti kumpens lil dawk li kellhom art esproprijata mill-Gver fil-passat. Din is-sena se jit˙allsu dawk li g˙andhom sa €15,000 x’jie˙du midDipartiment tal-Artijiet.

•

Jitnieda sit uffiçjali li jippermetti lill-˙addiema taç-Çivil u anke dawk li juΩaw servizzi pubbliçi biex jag˙ddu l-ilmenti tag˙hom fuq il-mod kif jopera ç-Çivil u jag˙tu s-su©©erimenti tag˙hom ta’ kif dan jista’ jittejjeb.

AmAxxAtA tAl-KuwAjt, mhux tAl-QAtAr Qed issir referenza g˙all-intervista mal-Ministru g˙all-Affarjiet Barranin George Vella, li ©iet ippubblikata fit-28 ta’ Lulju. Il-Ministru Vella ©ie rrappurtat jg˙id li dan l-a˙˙ar inawgura ambaxxata tal-Qatar f’Malta. Irid ji©i kkjarifikat li l-ambaxxata f’Malta li ©iet inawgurata mill-Ministru Vella kienet dik tal-Kuwajt, u mhux talQatar.

Kummenti

11.08.2013

Rajt ma rajtx, smajt ma smajtx Kontra Allali˙alqu

Ara veru dan Simon Busuttil kontra Allalil˙alqu, kif kien jg˙id il-mikbi Lino Cassar bl-istil inimitabbli tieg˙u. Ir-rapport tal-Awditur Ìenerali dwar ix-xiri taΩ-Ωejt mill-Enemalta ilu ppubblikat kwaΩi xahar u lOppoΩizzjoni Nazzjonalista ma kellha xejn x’tikkumenta dwaru, lanqas dwar il-fatt li l-eks-Ministru Austin Gatt, bl-aktar mod pastaΩ, ipprova jeΩonera lilu nnifsu minn kull responsabbiltà billi sostna li issa huwa kompletament irtirat mix-xena politika. Milli jidher il-PN issa g˙andu xi sonda©© li jg˙id li din l-omertà min-na˙a tag˙hom, fejn kul˙add qisu bela’ lsienu dwar din il-kwistjoni, qieg˙da tkompli ttappan il-kredibbiltà u l-imma©ni di©à mtappna tal-Partit Nazzjonalista. Kul˙add g˙ajnejh f’wiççu u Ωgur m’g˙addiex inosservat il-fatt li tal-PN iddeçidew li jΩommu fommhom g˙al kollox sieket wara r-rapport tal-Awditur Ìenerali fuq kwistjoni daqstant ta˙raq. Allura issa Simon Busuttil, dak li m’g˙amilx f’˙inu u f’waqtu appena ©ie ppubblikat ir-rapport tal-Awditur Ìenerli, irid jag˙mlu fl-eqlel tas-sajf, meta l-Parlament jinsab a©©ornat g˙all-vaganzi tas-sajf. Wara ©img˙at twal jomog˙duha, issa qeg˙din jaqblu li ssir diskussjoni fil-Public Accounts Committee. Il-PAC Kien hemm Ωmien meta kienu g˙amlu farsa mill-proçe-

duri ta’ dan il-kumitat, Austin Gatt b’mod partikolari, kienu jaqilbu l-imwejjed ta’ ta˙t fuq u minn investigazzjoni dwar l-operat finanzjarju ta’ xi taqsima jew o˙ra tal-Gvern, kienu jdawru l-kanuni fuq min ikun investiga. Óu mill-kaΩ tat-tbaΩwir kbir ta’ Richard Muscat firradju VOM (Voice of the Mediterranean). Dakinhar g˙ax kellu s-sa˙˙a tan-numri warajh fil-PAC (Public Accounts Committee), Austin Gatt kien g˙amel kontromozzjoni sabiex ji©u investigati dawk l-uffiçjali talUffiççju tal-Awditur Ìenerali li kienu g˙amlu r-rapport dwar l-operat abbuΩiv tal-VOM. Imma l-ikbar farsa ta’ Austin Gatt fil-PAC kienet filkaΩ tal-BWSC meta ˙a sehem attiv b˙ala membru ta’ dan il-kumitat fid-diskussjoni dwar dan il-kaΩ. Lanqas biss kellu d-deçenza li jastieni mid-diskussjoni li kienet primarjamet fuq id-deçiΩjonijiet mill-aktar dubjuΩi li kienu ttie˙du fi Ωmien meta huwa kien responsabbli politikament mill-Enemalta. B’dan it-track record indeçenti ta’ Austin Gatt fil-PAC, x’aktarx li qieg˙ed jilludi ru˙u li hemmhekk se jkun qieg˙ed jilag˙ab home, u li se jkun jista’ jirrepeti lbuΩullotti li kien jiddelitta bihom. Tajjeb li ji©i mfakkar li llum il-©urnata r-retroxena ©iet mibdula xi ftit, u issa hemmhekk Austin Gatt ma jistax joqg˙od jimponi ru˙u aktar fid-diskussjoni, kif kien imdorri jag˙mel fil-passat, u jista’ biss jag˙ti x-xhieda tieg˙u. Interessanti wie˙ed ikun jaf x’se jkun il-komportament tal-eks-Ministru Tonio Fenech b˙ala Chairman tal-PAC meta r-rapport tal-Awditur Ìenerali dwar ixxiri taΩ-Ωejt mill-Enemalta, se jkun qieg˙ed ji©i diskuss fil-Public Accounts Committee. Mhux biss g˙al parti mill-perijodu kopert b’dan irrapport Tonio Fenech kien il-ministru responsabbli mill-Enemalta, imma anke meta Austin Gatt kien ilMinistru tal-Enemalta, Fenech kien ikun infurmat blind˙il politiku min-na˙a ta’ Gatt fi kwistjonijiet ta’ natura teknika. L-inqas li wie˙ed jistenna jsir f’dawn iç-çirkostanzi hu li Tonio Fenech jastieni b˙ala Chairman tal-PAC meta ssir id-diskussjoni dwar l-iskandlu tax-xiri taΩ-Ωejt.

minn Invictus

Mill-elezzjoni ©enerali ’l hawn, Cassar kien wie˙ed minn dawk l-eksministri li kellhom problemi serji biex jaddattaw rwie˙hom g˙ar-realtà ©dida fl-OppoΩizzjoni. Baqa’ j©ib ru˙u bl-istess arroganza tipika tal-eksministri Nazzjonalisti meta l-poter kien tela’ g˙all-qurrieg˙a ta’ rashom. Wara d-9 ta’ Marzu li g˙adda, Joe Cassar baqa’ i©ib ru˙u daqslikieku l-elezzjoni ©ejja xi erbat ijiem o˙ra u mhux g˙ad fadlilha ˙ames snin o˙ra. Imma r-ra©uni vera u proprja g˙ad-deçiΩjoni ta’ Busuttil li jne˙˙i s-sa˙˙a minn ta˙t Cassar, tidher li kienet immotivata wkoll mill-fatt illi fiΩ-Ωmien li dan kien ministru responsabbli g˙al dan is-settur, kien hemm mismanagement kbir li sewa ˙afna flus lillpoplu Malti. Ovvjament, li kieku Joe Cassar t˙alla b˙ala kelliem uffiçjali tal-Partit Nazzjonalista g˙as-settur tas-sa˙˙a, illinja uffiçjali tal-PN kienet tispiçça tkun highjacked mid-difiΩa tat-track record diskutibbli tal-istess Cassar. U allura Simon Busuttil kellu jara kif jag˙mel biex mir-rokna li kien jinsab fiha Joe Cassar, jitfg˙u xi mkien ie˙or anke jekk fl-edukazzjoni jifhem ftit li xejn. Huwa u jag˙mel dan, po©©a lil Claudio Grech minflok Cassar, li l-linja tieg˙u hija fit-teknolo©ija tal-informatika u qajla jifhem fis-settur tas-sa˙˙a.

It-‘transfer’ ta’ Cassar Id-deçiΩjoni tal-Kap tal-OppoΩizzjoni li jne˙˙i lillPsikjatra Joe Cassar minn shadow minister g˙as-sa˙˙a, tista’ ting˙ata diversi interpretazzjonijiet interessanti.

Óarsa lejn il-kronaka tal-©img˙a BiΩa’ ta’ bomba fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta

FrançiΩi g˙addejjin b’xi injam u meta marru jitkellmu mag˙hom dawn qalu li sabu bank imkisser u ˙adu l-injam li kellhom bΩonn. Wie˙ed qal li kellu bΩonn l-injam g˙al ta˙t is-saqqu tas-sodda u fittieni kaΩ qal li ried xi injam g˙al barbecue. Ftit tas-sig˙at wara, Fontaine Alexis Marius Jean ta’ 20 sena u Havez Benjamin Bernard ta’ 20 sena wkoll, tressqu quddiem il-Ma©istrat Gabriella Vella. Wara li wie©bu ˙atja huma n˙elsu bil-kundizzjoni li ma jsirx reat ie˙or fi Ωmien sena. Ìie deçiΩ ukoll li jridu j˙allsu bejniethom is-somma ta’ €370 lill-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan. G˙awwiem Taljan jintlaqat minn dg˙ajsa

Basket minsi ˙oloq suspett li seta’ kien fih xi bomba fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta. Minn informazzjoni li ˙ar©et fil-medja lokali jidher li xi ˙add nesa basket ˙dejn l-terminus tal-linja fl-ajruport. L-uffiçjali tal-ajruport ©ihom suspett li seta’ fih xi ˙a©a perikoluΩa meta raw dan il-basket wa˙du u rrappurtaw is-sejba tag˙hom. Fuq il-post issej˙u l-Pulizija u membri tal-Explosive Ordinance Department (EOD) tal-Forzi Armati ta’ Malta. Huma ççekkjaw il-basket u rriΩulta li kien kaΩ ©enwin ta’ xi ˙add li nesa l-basket warajh.

Taljan kiser siequ tax-xellug meta ntlaqat minn dg˙ajsa l-Óamis filg˙axija g˙all-˙abta tat-8.00pm, waqt li kien qieg˙ed jg˙um wa˙du fil-post mag˙ruf b˙ala l-Fossa, il-Belt Valletta. Minn st˙arri© preliminari jirriΩulta li l-g˙awwiem, li g˙andu 30 sena u joqg˙od il-Belt Valletta, intlaqat minn dg˙ajsa misjuqa minn Ωew©t ir©iel, ta’ 28 u 29 sena, ukoll mill-Belt Valletta, waqt li kienu sejrin lura lejn ix-xatt wara sajda. Kif kienu qeg˙din jersqu lejn l-art, semg˙u ˙oss stramb u ra©el jg˙ajjat g˙all-g˙ajnuna. L-ir©iel minnufih tellg˙u l-g˙awwiem l-art, fejn issej˙u l-pulizija tad-distrett u ambulanza. Tabiba barranija li rat l-inçident tat l-ewwel g˙ajnuna lillg˙awwiem. It-Taljan ittie˙ed l-isptar, fejn kien iççertifikat li sofra ©rie˙i ©ravi.

Ûew© FrançiΩi jinstabu ˙atja ta’ vandaliΩmu Ûew© Ωg˙aΩag˙ FrançiΩi tressqu l-Qorti akkuΩati li g˙amlu ˙sara fuq bank b’dannu g˙all-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan. Kienu pulizija li raw lill-

Ra©el ikkundannat g˙al serq ta’ karozza u handbag Malcolm Brian Mercieca ammetta li fit-13 ta’ Mejju

li g˙adda seraq karozza Hyundai b’dannu g˙al Omar Abdel-Aal mill-Marsa, li g˙amel ˙sara fl-istess karozza u li saqha meta ma kellux liçenzja tas-sewqan u ma kienx kopert b’polza tal-assigurazzjoni. Huwa ammetta wkoll li fl-istess jum kien kompliçi f’attentat ta’ serq permezz ta’ credit card minn ATM u li fis-17 ta’ Lulju li g˙adda seraq handbag li kien fih madwar €150 b’dannu g˙al Doreen Spiteri mill-Marsa. Minbarra li kkundannah 30 xahar ˙abs, ilMa©istrat Neville Camilleri Ωammu milli jkollu liçenzja tas-sewqan g˙al 12-il xahar u talab lidDirettur tal-Façilità Korrettiva ta’ Kordin biex jg˙in lil Mercieca jirriabilita ru˙u mill-vizzju tad-droga. Il-Ma©istrat Camilleri ˙are© ukoll ordni ta’ protezzjoni g˙al perijodu ta’ tliet snin fil-konfront ta’ Spiteri u l-familja tag˙ha.

Kunsilli Lokali

11.08.2013

iD f’iD maÇ-ÇittaDin

Jissoktaw l-ilmenti fuq Paceville Mario Fava President tas-Sezzjoni Kunsilliera tal-PL email keaneo@onvol.net

Laqg˙a li saret nhar il-Óamis, 25 ta’ Lulju 2013, tal-Kumitat Amministrattiv ta’ Paceville, kompliet ma tat l-ebda twe©iba g˙all-ilmenti tar-residenti ta’ din iΩ-Ωona. Jidher li dan il-Kumitat, minbarra problemi Amministrattivi u nuqqas ta’ interess minn u˙ud mill-membri tieg˙u, qed jiffaççja wkoll problemi finanzjarji g˙aliex m’g˙andux flus biex jag˙mel affarijiet neççessarji u li g˙alihom hemm il-fondi allokati millgvern çentrali fl-allokazzjoni li g˙andu l-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan. Jidher çar li t-talbiet ta’ w˙ud mill-membri ta’ dan ilKumitat qed ji©u injorati. Talbiet li jirriflettu l-bΩonnijiet ur©enti ta’ dan l-ir˙ajjel (hamlet) u r-residenti tieg˙u. Fost dawn it-talbiet hemm bΩonn ur©enti ta’ latrina pubblika. Tkellimt dwar dan ˙mistax ilu fejn g˙edt kif eluf ta’ nies li jiffrekwentaw din iΩ-Ωona kull tmiem il-gimg˙a, m’g˙an-dhom imkien fejn jag˙mlu l-bΩonnijiet naturali tag˙hom. Ikolli ng˙id li na˙seb Paceville huwa wie˙ed mill-ftit lokalitajiet,

jekk mhux l-uniku, li m’g˙andux dan is-servizz. Problema o˙ra kbira li g˙adha ma ©ietx indirizzata hija l-©bir tal-iskart. Óafna drabi, sal-10.00 u anke nofsinhar, dan ikun g˙adu ma n©abarx bil-konsegwenza li jin˙oloq inkonvenjent kbir g˙ar-residenti minn ˙mie© u rwejja˙, speçjalment f’dawn ix-xhur s˙an tas-sajf. Dan biex ma nsemmux l-istemerrija ta’ turisti g˙ad-dehra mitluqa u Ωdingata tal-post. Xi ˙a©a li wkoll kont g˙amilt referenza g˙aliha huwa l-fatt li l-Partit Nazzjonalista g˙adu ma kienx kapaçi jsib sostitut biex ikun membru f’dan ilKumitat. Dan wara d-diversi riΩenji li kellna fejn ir-ra©uni ewlenija dejjem kienet li lKumitat ma jistax ja˙dem ta˙t tmexxija li hi inkapaçi kontra l-mostru tal-burokrazija li sabu ma wiççhom tul l-a˙˙ar snin. Xhieda ta’ din il-burokrazija hija laqg˙a li dan il-Kumitat kellu mal-Kumitat Parlamentari g˙all-Affarijiet Soçali fejn anke kien Ωar ilpost l-eks-Deputat Edwin

Vassallo u ltaqa’ mal-komunità. Kien sar rapport li suppost kellu jfassal it-triq ’il quddiem. Rapport li sfortunatament baqa’ fuq l-ixkaffa u ma ©ie attwat xejn minnu. It-traffiku fiΩ-Ωona kompla sejjer mill-˙aΩin g˙all-ag˙ar u miΩuri u deçiΩjonijiet li ttie˙du fis-snin li g˙addew fuq l-immani©©ar tat-traffiku ˙allew impatt negattiv, anke bl-g˙eluq ta’ parti minn Triq il-Knisja li b’konsegwenza ta’ hekk issa fadal triq wa˙da biss biex dak li jkun jo˙ro© minn Paceville bil-vettura tieg˙u. Dan qed jo˙loq inkonvenjent kbir bi traffiku sta©nat, kultant g˙al diversi minuti, f’toroq li ma jifil˙ux ammont daqstant kbir ta’ traffiku u li huma arterji kif ukoll iservu b˙ala toroq distributorji g˙al lokalitajiet o˙rajn. Dan mhux biss qed jo˙loq inkonvenjent lir-residenti iΩda wkoll lill-komunità tannegozju li ˙afna mill-a©enti tag˙hom qed igergru qatig˙ dwar id-dewmien esa©erat sabiex dawn jag˙tu s-servizz tag˙hom lil dawn il-˙wienet u lukandi li jinsabu fiΩ-Ωona. Problema o˙ra li smajt

˙afna fuqha f’dawn l-a˙˙ar jiem hija kif ir-residenti ma jistg˙ux jimxu fuq ˙afna millbankini tal-lokal g˙aliex il˙wienet qed jo˙or©u mwejjed u si©©ijiet li bihom qed jostakolaw l-aççess. Óafna drabi lanqas pushchair ma tkun tista’ tg˙addi minn fuq il-bankini bil-konsegwenza li dak li jkun irid jinΩel f’nofs ta’ triq. Çertament li dan qed jo˙loq periklu, iktar u iktar meta wie˙ed jiftakar li ˙afna minn dawn it-toroq huma dojoq u kemm kemm tg˙addi karozza wa˙da minn nofshom. Dan g˙aliex ˙afna bankini huma wisg˙in wisq u minkejja dan xorta mhux qed ikunu aççessibbli b’mod liberu g˙al min irid jag˙mel uΩu minnhom. Ir-ritratti li qed nippubblika, u li waslu g˙andi minn residenti, juru bl-aktar mod çar it-telqa u l-iΩdingar ta’ dan ilpost fejn anke sempliçiment tabella lanqas biss hija mwa˙˙la kif suppost. Xeni li jag˙mlulna g˙ajb b˙ala pajjiΩ meta tant eluf ta’ barranin ikunu qed jiffrekwentaw din iΩ-Ωona fl-ista©un tas-sajf, b’ mod speçjali.

Tabella li suppost turi li hemm parke©© riservat g˙al nies bi bΩonnijiet speçjali

Skart akkumulat g˙ax il-©bir qed isir tard fil-©urnata. Dan hu skart tar-residenti jew tal-˙wienet? Jekk hu tal-˙wienet, min qed i˙allas g˙alih?

Bankina wiesg˙a kemm trid…imma mhux g˙an-nies!

Bla Kumment

Editorjal

11.08.2013

www.kullhadd.com Kull˙add, CNL, Triq il-Mile End IL-Óamrun Editur: 2090 1409 editur@kullhadd.com | Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

IS-SERKIN U LIL HINN MINNU

“ Kitba ta’

Wenzu Mintoff wmintoff @gmail.com

Il-Kap tal-OppoΩizzjoni Simon Busuttil qieg˙ed ja˙seb li kull ilma jag˙mel brodu tajjeb, anke jekk ikun nieqes minn kull sustanza. Qieg˙ed jaqbad ma kull tibna, g˙add li l-proverbju jitkellem çar dwar xi jkun g˙addej minnu min jipprova jaqbad ma’ kull tibna. L-affari ta’ sbie˙ il-Óadd li g˙adda, fejn il-pastizzerija tas-Serkin, ir-Rabat, bilmod kif ©iet minfu˙a lil hinn minn kull proporzjon mill-PN, uriet kemm il-Kap tal-OppoΩizzjoni huwa medhi b’affarijiet sekondarji, ta’ bla ebda sustanza, bil-pettegolezzi, kif jg˙idu t-Taljani. G˙ad trid to˙ro© il-verità kollha dwar dan l-inçident insinjifikanti, dwar min tassew ipprovoka lil min; dwar min kien g˙all-affari tieg˙u u ma t˙alliex bi kwietu minn ˙addie˙or; dwar min blatte©©jament ostili tieg˙u pprovoka linçident kollu, imbag˙ad qag˙ad jilg˙abha tal-vittma. Imma Simon Busuttil, qabel ma vverifika u kien çert mill-fatti, da˙al bir-ras f’din il-kwistjoni u talab li ssir inkjesta pubblika dwar kwistjoni mill-aktar trivjali, argument quddiem pastizzerija; argument li b˙alu jse˙˙u bil-mijiet ta’ kull ©img˙a, speçjalment fil-©ranet s˙an tas-sajf. Imma apparti l-ordni ta’ prijoritajiet Ωbaljat li g˙andu Busuttil, hu evidenti li flok qieg˙ed jibni pontijiet u jifta˙ toroq ©odda fid-direzzjoni ta’ fejn fis-snin li g˙addew Ωviluppaw ix-xquq u l-konsenturi fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista, il-Kap il-©did b˙al donnu mo˙˙u aktar biex jitfa’ l-mel˙ fuq il-feriti. F’temp ta’ ftit sig˙at mill-argument tasSerkin, Simon Busuttil kien di©à g˙amilha ta’ prosekutur, im˙allef u ©urija u beda jinsisti li l-Prim Ministru Joseph Muscat g˙andu jne˙˙i lil Jeffrey Pullicino Orlando u lil Franco Debono

mill-inkarigi pubbliçi li huma g˙andhom. Dwar dak li ©ara quddiem il-pastizzerija tas-Serkin il-Óadd filg˙odu, kien hemm aktar minn verΩjoni wa˙da ta’ dak li suppost ©ara, dwar min kien eΩattament il-molestatur, il-provokatur, sejja˙lu li trid, u dwar min kien verament il-vittma. Forsi l-Kap tal-OppoΩizzjoni jindenja ru˙u jispjega lill-pubbliku fuq liema baΩi wasal g˙all-konkluΩjoni li verΩjoni minnhom hija dik korretta u l-verΩjoni lo˙ra kienet dik Ωbaljata. Imma li hu importanti g˙al Simon Busuttil huwa li jidher qieg˙ed jonfo˙ bΩieΩaq kbar tas-sapun, li g˙andhom ˙abta li aktar ma jkunu kbar, aktar façli jinfaqg˙u. Jekk wie˙ed imur ftit lura fl-istorja, wa˙du jinduna kif tal-Partit Nazzjonalista g˙andhom ˙abta jitfg˙u l-©ebla u ja˙bu jdejhom, imbag˙ad joqog˙du jnew˙u u jilag˙buha tal-vittmi. KurjuΩ huwa wkoll il-fatt li wara li g˙al ftit sig˙at nef˙u kemm fel˙u dan lepisodju, g˙al xi ra©uni l-propagandisti Nazzjonalisti ma baqg˙ux jitkellmu aktar fuqu. G˙alhekk tajjeb nistennew u naraw, ˙a to˙ro© il-verità kollha dwar dan lepisodju, anke jekk il-kwistjoni tibqa’ dik li kienet, argument f’˙anut tat-titotla.

Mismanagement u ˙ela fil-Mater Dei Dak li Ωvela l-Prim Ministru Joseph Muscat il-Óadd li g˙adda dwar kif kienet titmexxa s-sistema tas-sa˙˙a f’pajjiΩna ta˙t l-amministrazzjoni ta’ qabel, b’mod partikolari fix-xiri tal-mediçini millGvern, huwa tabil˙aqq inkwetanti. Fir-review li g˙addejja b˙alissa fl-Isptar Mater Dei, il-mismanagement u l-˙ela li qed ji©u identifikati huwa fenomenali. Ilkont li mhux finali, u li fiΩ-Ωmien li ©ej

se jo˙or©u dettalji dwaru, huwa eΩorbitanti b’miljuni ta’ ewro jin˙lew fuq affarijiet li ma jintuΩawx. Hawn min qieg˙ed isostni li t-tne˙˙ija ta’ Joe Cassar minn shadow minister g˙as-sa˙˙a ma saritx b’kumbinazzjoni u qieg˙da tantiçipa r-riΩultat ta’ dan irreview. Is-sistema tas-sa˙˙a ta˙t in-Nazzjonalisti kienet qed titmexxa b’mod fejn ˙add ma kien jaf fejn hu sejjer. Lanqas kienet teΩisti sistema wa˙da ta’ kontroll fuq ix-xiri tal-mediçini. Min jixtri l-mediçini llum, ma jafx x’qed ji©ri l-Mater Dei u lanqas jaf x’qed ji©ri fl-IspiΩjar tal-G˙aΩla Tieg˙ek. Lanqas jeΩisti kontroll fuq it-tibdil li jsir fuq ilkarta s-safra. Il-Gvern ma kienx qed ja©©orna l-karta safra meta t-tabib ikun ordna lill-pazjent biex jibdel mediçina A, g˙ax ma tkunx ˙admet fuqu, ma’ mediçina B. Dan in-nuqqas ifisser li jibqg˙u jidhru Ω-Ωew© mediçini fuq il-karta s-safra u lGvern jibqa’ ja˙Ωen iΩ-Ωew© mediçini meta wa˙da minnhom ma tkunx se tintuΩa aktar mill-pazjent. Imbag˙ad il-Gvern ma jkollux flus biex jixtri mediçini o˙ra u hemm tqum ilproblema tal-out of stock. Il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li “jittama li din is-sitwazzjoni Ωviluppat biss min˙abba negli©enza u g˙aΩΩ ta’ min kien imexxi qabel. Dawn huma kaΩijiet li joqorbu lejn il-kriminali”. Ftit tax-xhur ilu, Simon Busuttil kien qal li l-mediçini out of stock huma l-istess b˙al meta supermarket ikollu prodotti out of stock. Jekk g˙al Dr Busuttil din is-sitwazzjoni hija aççettabbli, g˙all-Gvern Laburista mhijiex g˙aliex hawnhekk mhux qed nitkellmu fuq it-tmexxija ta’ supermarket , iΩda dwar is-sa˙˙a tan-nies.

”

INWETTQU DAK LI WEGÓIDNA Lydia Abela Segretarja tal-EΩekuttiv Nazzjonali PL

Is-sajf da˙al ©mielu u minkejja l-©ranet s˙an, il-˙idma b’risq il-poplu Malti u G˙awdxi kompliet g˙addejja g˙aliex il˙ti©ijiet tal-familji ma jistg˙ux jistennew.

biex jaççerta li aktar Ωg˙aΩag˙ ikomplu jistudjaw wara l-età ta’ 16-il sena u qed jie˙u l-miΩuri kollha neçessarji biex i˙e©©e© u jinçentiva aktar u aktar Ωg˙aΩag˙ ikomplu bl-istudji tag˙hom.

Tfassil ta’ politika nazzjonali ©dida g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙

Imniedi s-sit elettroniku talKummissarju g˙as-Simplifikazzjoni u t-Tnaqqis tal-Burokrazija

Il-©ranet li g˙addew komplew jixhdu limpenn ta’ d a n i l - G v e r n f a v u r i Ω Ωg˙aΩag˙ bit-tnedija tal-proçess ta’ tfassil ta’ politika nazzjonali ©dida g˙aΩΩg˙aΩag˙ tag˙na li se tkun qed tkopri s-snin mill-2014-2018. Il-Gvern waqqaf kumitat konsultattiv bil-g˙an li dan iressaq proposti fuq temi varji relatati mal-iΩvilupp ˙olistiku taΩ-Ωg˙aΩag˙. Dan il-grupp ser i˙ejji xxog˙ol pre p a r a t o r j u b i e x i k u n u Ω Ωg˙aΩag˙ infushom li jo˙or©u b’ideat dwar l-aspirazzjonijiet u l-bΩonnijiet tag˙hom. Dan il-proçess qieg˙ed isir biex il-Gvern jassigura li kull Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a j˙ossuhom parti u jkunu huma stess li qed jikkontribwixxu fissuççess tag˙hom u ta’ pajjiΩhom. Il-Gvern preΩenti, kif wieg˙ed qabel l-elezzjoni, qieg˙ed ja˙dem bis-s˙i˙

Wara l-weg˙da li Gvern ©did se jkun qieg˙ed inaqqas il-burokrazija Ωejda b’25% g˙all-©id tal-poplu kollu u bilg˙an li tiΩdied l-inizjattiva, fil-©ranet li g˙addew ©ie mniedi s-sit elettroniku l©did tal-Kummissarju g˙as-Simplifikazzjoni u t-tnaqqis tal-burokrazija li hija pjattaforma li fiha jistg˙u isiru su©©erimenti miç-çittadini, persuni li ja˙dmu fis-settur tan-negozju u wkoll persuni li ja˙dmu fiç-çivil. It-tnaqqis tal-burokrazija Ωejda b’25% huwa mira ambizzjuΩa li l-Gvern huwa determinat li jil˙aq sabiex ti©i indirizzata l-problema tal-burokrazija li flimkien mal-kontijiet tad-dawl u l-ilma huma ta’ detriment g˙an-negozji. Kif ©ie mwieg˙ed qabel l-elezzjoni, dan il-Gvern se jkun l-akbar g˙adu tal-

burokrazija. Jekk irridu no˙olqu l-©id irridu nimmiraw li nda˙˙lu l-kultura li n-negozji u s-self employed ikunu l-klijenti tal-Gvern u mhux bil-kontra. Il-˙in huwa prezzjuΩ g˙an-negozjant u g˙alhekk il-Gvern huwa kommess li ma j˙allix lin-negozjant ja˙li l-˙in tieg˙u ji©©ieled il-burokrazija, imma juΩah biex jinvesti aktar u jo˙loq ixx o g ˙ o l . M a j i s t a x i k u n l i s - self employed jintbag˙at minn entità g˙allo˙ra biex jittie˙du d-deçiΩjonijiet minflok ma jittie˙du f’punt wie˙ed. Bit-twettiq ta’ dan il-kunçett, il-Gvern jemmen li l-poplu g˙andu jkun moqdi a˙jar, filwaqt li titnaqqas il-˙ela ta’ flus u riΩorsi umani. It-tnedija ta’ dan is-sit elettroniku twassal il-messa©© li l-Gvern jemmen li ç-çittadin jixraqlu jinqeda a˙jar u fil-˙in ming˙ajr ©iri minn dipartiment g˙allie˙or, g˙ax il-˙in hu prezzjuΩ. Irridu nkomplu nimxu b’g˙aqal u b’serjetà biex lill-poplu Malti nag˙tuh dak li verament ˙aqqu. G˙ad fadal ˙afna xi jsir u t-triq hija twila, iΩda lGvern huwa determinat u kommess li jag˙ti lill-poplu dak li wieg˙du qabel lelezzjoni ©enerali ta’ Marzu li g˙adda.

Ittri

11.08.2013

AqtA’, AgÓsAr u Armi Sur Editur, Li l-qag˙da tal-Partit Nazzjonalista hi wa˙da mwieg˙ra ˙ar©et dan l-a˙˙ar meta tmien ˙addiema, li kienu ilhom snin twal ja˙dmu fl-istamperija tal-Partit, ng˙ataw l-avviΩ tas-sensja. B’din l-azzjoni, il-Partit wera kemm tabil˙aqq kellu finanzi fis-sod! Sa ftit Ωmien ilu wkoll kien hemm id-diçerija li l-Partit Nazzjonalista kien se jbig˙ numru ta’ kaΩini – li qatt ma tara nies fihom – biex jag˙mel tajjeb g˙all-problemi finanzjarji. Possibbli ma kienx ra©el biΩΩejjed u jie˙du dan il-pass, almenu b’risq dawn l-istess ˙addiema li sabu ru˙hom b’ta’ fuqhom senduqhom wara aktar minn 30 sena ˙idma fl-istamperija? Fejn hu l-g˙ajjat li l˙addiem hu l-mimmi ta’ g˙ajnejn il-PN? Fejn marru lelo©ji tal-kapijiet u l-eksprim ministri lejn dawn l-istess ˙addiema, li mhemmx dubju li mhux se jsibu xog˙ol adegwat la qabΩu l-50 sena?!

F’dawn l-a˙˙ar snin il-Partit Nazzjonalista kien dara biddisfatti. Kull darba kien ˙ambaq li kien bi˙siebu jag˙mel post-mortems. Sarux, jew ir-riΩultat tag˙hom, ma jafu ˙add. IΩda li jafu l-˙addiema hu l-fatt li min wassal g˙al din ir-rovina finanzjarja jinsab g˙addej

©mielu u g˙adu jgawdi ming˙ajr problemi. Min irid i˙ares lejn l-antik, jiftakar sew l-introduzzjoni tar-radju u tat-televiΩjoni. Kul˙add jaf li dan tal-a˙˙ar gelgel il-flus kollha li l-imsejkna ˙addiema (li llum tkeççew) dejjem rekknu u investew g˙all-futur tag˙hom.

Jiftakru li f’kull Kunsill Ìenerali dejjem kien hemm kliem ta’ tif˙ir favur tag˙hom, g˙ax permezz tal-gazzetti lPartit Nazzjonalista kien qed iwassal le˙nu fost il-poplu! Issa ng˙ataw çertifikat finali – is-sensja! Kieku l-Partit Nazzjonalista kien partit serju, jibda billi jis-

tudja jekk hux tabil˙aqq kien hemm il-˙tie©a g˙at-twaqqig˙ tad-Dar Çentrali. Jistudja jekk min qed imexxi l-istazzjon televiΩiv (b’Ωew© pagi g˙addejjin), uΩax il-flus kif kien mistenni jew berbaqx. Jara g˙aliex f’dawn l-a˙˙ar snin, il-˙addiema mal-istess Partit kibru b’mod li jisbqu lill-˙addiema tal-medja…u, Alla jbierak, g˙ad fadal postijiet vojta li qed jimtlew millbaΩuΩli, waqt li min serva g˙al tant snin qed jispiçça barra! Huma tabil˙aqq ridikoli lli©ijiet kollha li g˙adda l-istess Partit Nazzjonalista. Fosthom li jekk koppja tissepara, il-mara kellha dritt g˙al nofs il-proprjetà, anke jekk ikun xtraha r-ra©el. G˙ax bl-istess argument, kif jista’ l-Partit Nazzjonalista jissepara ru˙u mill-˙addiema antiki tieg˙u ming˙ajr ma biss joffrilhom ammont ta’ flus biex jag˙mlu tajjeb g˙as-snin twal li servewh? Tabil˙aqq aqta’, ag˙sar u armi. CHARLES B. SPITERI, BIRKIRKARA

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

WAslet il-festA!

Jikteb RenÈ monseigneuR

Malli l-ajru jibda jaqleb u ss˙ana tibda tin˙ass, pajjiΩna j˙ejji ru˙u g˙all-ista©un talfesti u jxidd fuqu l-ilbies ikkulurit tal-bosta festi tal-ibliet u lir˙ula tag˙na. Triqatna jintramaw g˙all-okkaΩjoni b’kull xorta ta’ armar u l-knejjes jittlibsu b’damask mill-ifjen. L-arja timtela b’ri˙a ta’ qubbajt u birra; bil-muΩika ferrie˙a tal-qniepen u tal-baned, filwaqt li s-smewwiet jinksew blilwien tal-murtali tal-kulur. Madankollu, kull festa hi differenti mill-bqija, u din tvarja mhux biss minn lokalità g˙allo˙ra u mis-sehem tal-g˙aqdiet fiç-çelebrazzjonijiet, iΩda lkaratteristiçi ta’ festa jvarjaw ukoll fuq livell individwali ta’ kif kull persuna t˙ares lejn ilfesti u l-importanza li tag˙tihom. Minkejja dan, it-tradizzjonijiet soçjokulturali u reli©juΩi huma marbutin mill-qrib mal-kultura u mal-identità tag˙na. Il-festi jiffurmaw mhux biss parti intrinsika min-nis©a soçjali u çivika b˙ala poplu, iΩda

jinΩlu fl-g˙eruq lokali: il-kburija li tkun minn dik il-belt jew minn dak ir-ra˙al u sa˙ansitra b˙ala partitarji msie˙ba f’g˙aqda filarmonika, fratellanza jew kaΩin partikolari. B˙al kulma hu ˙aj, anke lfesti tag˙na jevolvu u jinbidlu, liema bidla tibqa’ wa˙da diskutibbli u ta’ spiss su©©ettiva. Jekk ikollna n˙allu fil-©enb l-aspetti li jafu jo˙loqu xi ftit ta’ polemika, Ωgur li lkoll nag˙rfu li l-festi tag˙na huma vetrina tat-talenti li jsawru lkomunità lokali. Jekk nag˙tu daqqa t’g˙anj madwarna, dlonk ninteb˙u bil˙afna ˙iliet u bl-arti li a˙na mΩejnin bihom: l-armar talknejjes; is-seng˙a statwarja; ittiΩjin tat-toroq, tal-binjiet talg˙aqdiet u tar-residenzi privati;

il-muΩika tal-baned; kif ukoll il-log˙ob tan-nar, fost l-o˙rajn. L-a˙˙ar Ωew© elementi huma fost l-aktar fil-qalba tal-festi Maltin hekk kif tal-ewwel toffri skola ta’ muΩika – f’˙afna kaΩijiet aktar minn wa˙da wkoll, bla ˙las fil-lokalità stess – blg˙an li tkabbar it-talent muΩikali tal-post u trawwem iΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-˙idma talg˙aqdiet. In-nar huwa ingredjent li jag˙ti kulur lill-festa u filwaqt li jifforma parti mill-identità u mill-karatteristiçi uniçi tal-festa ta’ g˙add ta’ lokalitajiet, joffri mhux biss spettaklu uniku iΩda jag˙ti struttura ta’ ˙oss lil ˙inijiet differenti tal-festa. Dan kollu jara d-dawl biss bis-sa˙˙a tal-˙idma ta’ mijiet ta’ amministraturi, imsie˙ba u

partitarji, li, ta’ min ifakkar, huma kollha volontarji. Dan il-volontarjat ta’ spiss ikun xprunat miΩ-Ωg˙aΩag˙, li fil-ma©©oranza assoluta talfesti tag˙na huma l-protagonisti tal-attivitajiet u mutur wara l-ideat, l-inizjattivi u lbriju tal-festi li j©ibu flimkien oqsma differenti tas-soçjetà. Meta n˙arsu mill-qrib lejn ilfesti tag˙na malajr naraw kif kull festa titlaq minn sfond reli©juΩ – dak marbut maç-çelebrazzjonijiet tal-patrun/a permezz tal-festi interni, iΩda daqstant ie˙or fis ninteb˙u li jmorru lil hinn minn hekk. Iç-çelebrazzjoni tal-festa millkomunità g˙all-unur talpatrun/a ti©i riflessa f’çelebrazzjoni tal-komunità nnifisha billi ssa˙˙a˙ is-sens ta’ identità

komuni u r-rabtiet tal-istess membri tal-komunità. B’hekk l-aspett sagru tal-festa jit˙allat ma’ dak profan. Dan kollu jissejjes fuq il‘pika’ bejn g˙aqdiet u sezzjonijiet differenti tal-festa, ma’ festi sekondarji tal-lokali jew sa˙ansitra ma’ festi ta’ bliet u r˙ula o˙ra li jag˙tu ’l-˙ajja aspetti ta’ esibizzjoni u çelebrazzjonijiet. Element ta’ kompetizzjoni sana hi ta’ min jinkura©©iha ©aladarba to˙loq kompetizzjoni ©usta b’riΩultat ta’ aktar ˙idma b’risq iç-çelebrazzjonijiet tal-festa. Minkejja kollox, dan m’g˙andux ikun eççessiv u jara li jkun hemm rispett reçiproku millpartijiet kollha involuti fiç-çelebrazzjoni tal-festa, kif ukoll fil-˙arsien s˙i˙ tal-li©ijiet li g˙andhom ji©u m˙arsa f’kull ˙in. Is-sigurtà ta’ min qed jie˙u sehem b’mod attiv, ta’ dawk preΩenti, kif ukoll ta’ dawk li ma jipparteçipawx, g˙andha ti©i ggarantita matul il-jiem talfesta, kif ukoll qabel u wara. Sabiex dan ikun possibbli, lawtoritatijiet kollha li jag˙tu sehem fl-oqsma kollha tal-festi Maltin g˙andhom jaraw li ji©bdu ˙abel wie˙ed u ma jid˙lux f’oqsma ta’ responsabbiltà li ma jkunux tal-kompetenza tag˙hom. Bla dubju, il-festi huma parti ewlenija tal-patrimonju g˙ani tal-wirt u tal-kulur lokali tag˙na. G˙alhekk je˙tie© li nag˙mlu l-almu tag˙na kollu biex in˙arsuhom, insa˙˙uhom u nirrestawrawhom b’g˙aqal u b’rispett

Ittri

11.08.2013

riNgrAZZJAmeNt Sur Editur, Jiena missjunarja fil-Pakistan. Il-˙idma tieg˙i b˙ala soru talkarità hi prinçipalment malfqar fil-qasam tal-edukazzjoni u tas-sa˙˙a. Nag˙mlu wkoll ˙afna viΩti fil-familji fejn ng˙inu fittag˙lim Nisrani, ng˙inu lit-tfal fl-istudji tag˙hom u nippromovu lill-mara, li f’din is-soçjetà g˙adha titqies b˙ala çittadina tat-tieni klassi. Il-˙idma tag˙na hi verament qatra f’oçean ta’ bΩonnijiet. L-akbar ferita li hawn fil-pajjiΩ hija nuqqas ta’ edukazzjoni – problema li to˙loq ˙afna aktar problemi fil-familja u fis-soçjetà. Hija xena komuni li tara tfal ji©©errew fit-toroq minn sbie˙ il-jum, jew tfal Ωg˙ar ji©bru ΩΩibel biex isibu xi ˙a©a tg˙odd g˙alihom qalb l-iskart u tfal ja˙dmu fi ˙wienet jew postijiet o˙rajn. Óafna drabi dawn it-tfal ma ji©ux im˙allsa bi flus, imma j˙allsuhom billi jag˙tuhom ikla kuljum. Il-fatt li ma jit˙allsux bi flus ma tantx huwa ta’ g˙ajnuna g˙all-familja, imma almenu l-familja ma tridtx ta˙seb g˙all-ikel tag˙hom. Óafna mid-donazzjonijiet li nirçievu nuΩawhom billi n˙allsu g˙all-edukazzjoni ta’ dawn it-tfal, jew ta’ xi w˙ud minnhom, g˙aliex mhux possibbli li ‘nfejqu l-ferita’ kollha. Nemmnu li jekk ninvestu fledukazzjoni nistg˙u noffru tama g˙al futur a˙jar, mhux

biss g˙al dawn it-tfal u lfamilji tag˙hom, imma g˙assoçjetà wkoll. G˙alhekk jien nixtieq nirringrazzja lill-Mission Fund li tant ja˙dem biex ikun jista’ jag˙ti donazzjonijiet lill-missjunarji Maltin. Din is-sena l-Mission Fund offrili s-somma sabi˙a ta’ 2,000 ewro. Nirringrazzja lillpoplu Malti li huwa dejjem ©eneruΩ meta jigi msejja˙ biex jg˙in finanzjarjament fi pro©etti ta’ karità. Ming˙ajr l-g˙ajnuna ©eneruΩa tag˙kom, a˙na ftit li xejn nistg˙u nag˙mlu. In˙e©©i©kom biex tkomplu tg˙inu lill-Mission Fund biddonazzjonijiet tag˙kom u billi tibag˙tulhom bolol uΩati u tikkooperaw ma’ kull attività organizzata minnhom. Id-donazzjonijiet jistg˙u jintbag˙tu online jew bi trasferiment bankarju dirett f’dawn il-kontijiet: HSBC (Account No: 061 197 448 050), BOV (Account No: 163 007 980 19), APS (Account No: 200 008207 62), jew BANIF (Account No: 000 879 631 01). A˙na nuru l-gratitudni tag˙na lejkom billi nassigurawkom li intom ilkoll qeg˙din preΩenti fit-talb tag˙na. Jalla l-Mulej, li j˙allas b’mod infinit kull att ta’ ©eneroΩità, jimla l-qalb tag˙kom u lfamilji tag˙kom bil-barka tieg˙u. SR NATALIE ABELA, IL-PAKISTAN

is-sWAr tAl-imdiNA

Sur Editur, Tie˙u gost waqt passi©©ata fil-©nien tarRabat meta t˙ares lejn is-swar maestuΩi talImdina. Dik l-indafa u l-bjuda tal-©ebla rrestawrata ssa˙˙rek. Intefqu ˙afna flus, imma saret biçça xog˙ol perfetta, u na˙seb li s-sbu˙ija ta’ dawn is-swar to˙ro© aktar ’il quddiem meta jitlesta l-kumplament tax-xog˙ol. Tajjeb li nkomplu nie˙du kemm nistg˙u flus mill-Ewropa g˙al dawn il-pro©etti, xejn xejn nie˙du ftit lura minn dak li nag˙tu. Prosit lill-˙addiema g˙all-professjonalità tag˙hom, g˙ax dawn l-inqas li jissemmew meta ji©i inawgurat xi pro©ett. Rigward il-manutenzjoni, jien ma nafx ta˙t liema kunsill jew dipartiment ja q g ˙ u .

G˙aliex qed ng˙id hekk? Di©à qed jispunta xi ˙axix ˙aΩin li f’©urnata jista’ ji©i maqtug˙ minn mad-dawra di©à rrestawrata. Na˙seb mhux xi biçça xog˙ol kbira, u lanqas l-ispiΩa mhux ser tkun ta’ xi eluf ta’ ewro. G˙andna nie˙du ˙sieb dawn it-teΩori flapert imferrxin madwar pajjiΩna, g˙ax issbu˙ija tag˙hom tissupera bil-wisq swar o˙ra mxerrdin f’postijiet turistiçi f’pajjiΩi barranin. Meta tara bliet b˙all-Imdina, il-Belt Valletta u l-Kottonera mdawrin kompletament b’dawn is-swar, timmeravilja ru˙ek u tg˙id x’kapacità kellhom missirijietna biex bnewhom meta ma kellhomx il-makkinarju sofistikat b˙al tal-lum. NATEJAC, Il-ÓAMRUN

Ittri

11.08.2013

RINGRAZZJAMENT Sur Editur, Jiena missjunarja fil-Pakistan. Il-˙idma tieg˙i b˙ala soru talkarità hi prinçipalment malfqar fil-qasam tal-edukazzjoni u tas-sa˙˙a. Nag˙mlu wkoll ˙afna viΩti fil-familji fejn ng˙inu fittag˙lim Nisrani, ng˙inu lit-tfal fl-istudji tag˙hom u nippromovu lill-mara, li f’din is-soçjetà g˙adha titqies b˙ala çittadina tat-tieni klassi. Il-˙idma tag˙na hi verament qatra f’oçean ta’ bΩonnijiet. L-akbar ferita li hawn fil-pajjiΩ hija nuqqas ta’ edukazzjoni – problema li to˙loq ˙afna aktar problemi fil-familja u fis-soçjetà. Hija xena komuni li tara tfal ji©©errew fit-toroq minn sbie˙ il-jum, jew tfal Ωg˙ar ji©bru ΩΩibel biex isibu xi ˙a©a tg˙odd g˙alihom qalb l-iskart u tfal ja˙dmu fi ˙wienet jew postijiet o˙rajn. Óafna drabi dawn it-tfal ma ji©ux im˙allsa bi flus, imma j˙allsuhom billi jag˙tuhom ikla kuljum. Il-fatt li ma jit˙allsux bi flus ma tantx huwa ta’ g˙ajnuna g˙all-familja, imma almenu l-familja ma tridtx ta˙seb g˙all-ikel tag˙hom. Óafna mid-donazzjonijiet li nirçievu nuΩawhom billi n˙allsu g˙all-edukazzjoni ta’ dawn it-tfal, jew ta’ xi w˙ud minnhom, g˙aliex mhux possibbli li ‘nfejqu l-ferita’ kollha. Nemmnu li jekk ninvestu fledukazzjoni nistg˙u noffru tama g˙al futur a˙jar, mhux

Is-swAR TAl-IMdINA

Ta’ Barra

11.08.2013

l-IMpjant nuklearI ta’ FukushIMa

gÓalFejn Ma Óadux passI qabel?

Minn studji li saru fiΩ-Ωona marittima ta’ madwar l-impjant nukleari ta’ Fukushima, jidher li ilma b’livell g˙oli ta’ radjoattività qieg˙ed jaqbeΩ il-barrieri ta’ protezzjoni li jisseparaw iΩ-Ωona ta’ periklu mill-Oçean Paçifiku. Din is-sitwazzjoni qieg˙da turi biç-çar li l-Gvern ÌappuniΩ u t-Tepco, il-kumpannija privata li tamministra dan l-impjant, g˙adhom ma sabux mod effettiv kif jikkontrollaw il-˙ru© ta’ materjal radjoattiv fil-ba˙ar miftu˙. LIAM GAUCI jag˙ti iktar dettalji dwar din il-kwistjoni.

Wara d-diΩastru li se˙˙ sentejn ilu, it-Tokyo Electric Power Company (Tepco), il-kumpannija li tamministra dan l-impjant, bdiet tippompja dan lilma f’ammonti kbar li wara li jag˙mel kuntatt mar-reatturi jikkontamina ru˙u bil-materjal radjoattiv li ˙iere© minnu. Biex dan jinΩamm milli jasal sal-ba˙ar, l-in©iniera tatTepco ˙olqu barriera ta˙t l-art madwar l-impjant. Madankollu, l-ammont ta’ ilma li ntefa’ huwa tant kbir li qieg˙ed jaqbeΩ dan l-ostakolu u jinkwina l-ib˙ra tal-madwar. Soluzzjonijiet li ma solvew xejn Dan l-iΩvilupp qed ikompli jnaqqas il-fiduçja tal-Gvern ÌappuniΩ f’din il-kumpannija, li kienet di©à sabet ru˙ha filmira ta’ kritika ˙arxa min˙abba n-nuqqas ta’ preparazzjoni li kien hemm g˙al dawn it-tipi ta’ problemi. Fix-xhur li g˙addew itTepco kemm-il darba ˙ar©et stqarri-jiet li qalu illi ma kienx hemm riskju li l-ilma radjoattiv jil˙aq il-ba˙ar. Din il-poΩizzjoni nΩammet anke wara li ˙ar©u diversi

rapporti fil-medja internazzjonali li dehru li qeg˙din igiddbu lit-Tepco. EΩempju çar ta’ dan se˙˙ f’Lulju li g˙adda hekk kif beda ji©i osservat ammont kbir ta’ fwar ˙iere© mill-im-pjant, fatt li beda juri illi t-temperatura talilma ta’ madwar ir-reatturi kienet qed tog˙la minkejja lmiΩuri me˙uda mill-kumpannija ÌappuniΩa. G˙all-bidu l-barriera li n˙olqot, li saret billi ©iet injettata kimika biex twebbes l-art ta’ madwar iΩ-Ωona perikoluΩa, dehret li ser iΩΩomm l-ilma. Sfortunatement, min˙abba li r-rata ta’ kemm l-ilma qieg˙ed ji©i ppumpjat ’il ©ewwa huwa iktar minn dak ta’ kemm qed ji©i mi©bud ’il barra, il-likwidu kkontaminat t˙alla jaqbeΩ il-barriera. Barra minn hekk, issa hemm sa˙ansitra l-biΩa’ li dan l-ilma jista’ jitla’ fil-wiçç tal-art, sitwazzjoni li taççellera b’mod qawwi r-rata ta’ kemm jasal malajr lejn il-ba˙ar. Jekk it-Tepco ma ssibx soluzzjoni g˙al din il-problema, huwa stmat li l-ilma jista’ jsib ru˙u fil-wiçç f’temp ta’ tliet ©img˙at. Is-sitwazzjoni ta’ emer©enza

li qieg˙ed isib quddiemu lGvern ÌappuniΩ kompliet tpo©©i f’dawl ikrah in-Nuclear Regulatory Agency (NRA) li suppost kellu jΩomm g˙ajnejh fuq l-operat tat-Tepco f’din iΩΩona. B’kollox l-operazzjoni ta’ tindif swiet madwar €8 biljun, imma sa issa ma jidhirx li qieg˙da twassal g˙al Ωviluppi poΩittivi. Anzi, wara iktar minn sentejn ta’ xog˙ol, ˙afna nies qeg˙din i˙ossu li s’issa kulma sar huwa li ji©i pospost u mhux evitat id-diΩastru ekolo©iku li jse˙˙ jekk itTepco jitilfu l-kontroll tas-sitwazzjoni g˙al kollox. Materjal perikoluΩ Skont stimi li saru mill-World Health Organisation iktar kmieni din is-sena, jidher li leffett negattiv tad-diΩastru tal2011 fuq is-sa˙˙a tal-ÌappuniΩi ser ikun minimu. Madankollu, jekk l-ilma kkontaminat jasal sal-ba˙ar, il-˙sara taf tkun kbira u tmur lil hinn mit-territorju ÌappuniΩ, speçjalment jekk il-kurrent jimbuttah ’il barra millport ta’ Fukushima lejn loçean miftu˙.

Barra minn hekk, anke jekk it-Tepco jirnexxilhom iΩommu l-ammont ta’ ilma radjoattiv f’livell aççettabbli, xorta wa˙da jridu jsibu fejn ser ipo©©uh biex ma jkunx ta’ periklu g˙an-natura. Fil-bidu, meta kien g˙ad hemm stat ta’ emer©enza, ilGvern ÌappuniΩ kien tahom il-permess illi jarmu dan l-ilma fil-ba˙ar. Imma, min˙abba protesti kbar mis-sajjieda taΩ-Ωona u minn ekolo©isti, din il-prassi twaqqfet meta s-sitwazzjoni dehret li qed ti©i kkontrollata. Iktar kmieni din il-©img˙a tTepco ˙ar©et stqarrija fejn qalet li biex ittaffi l-problema tal-ilma kkontaminat, lammont ta’ likwidu radjoattiv li qed ji©i ppumpjat ’il barra mill-impjant ser jiΩdied. Din id-deçiΩjoni ser taggrava l-problema ta’ fejn ser jitpo©©a dan l-ilma g˙aliex, bis-sistema kif inhi b˙alissa, di©à mtlew madwar elf tank, a˙seb u ara jekk dan ilproçess ji©i intensifikat. Iqumu g˙add ta’ mistoqsijiet Wie˙ed jista’ biss jistenna,

imma ˙afna nies qeg˙din isibuha diffiçli biex jifhmu g˙alfejn il-Gvern ÌappuniΩ baqa’ jafda lit-Tepco biex tamministra dan il-pro©ett meta kienet it-traskura©ni talistess kumpannija li wassal g˙al dan l-istat ta’ emer©enza. Wara dawn l-a˙˙ar Ωviluppi, il-Gvern ÌappuniΩ fl-a˙˙ar jidher li huwa deçiΩ li jintervieni b’mod dirett fit-tindif taΩ-Ωona affettwata. Madankollu, wie˙ed bilfors ikollu jistaqsi: g˙alfejn ma ˙adux passi qabel? Barra minn hekk, din is-sitwazzjoni re©g˙et qajmet dibattitu qawwi dwar kemm hija vijabbli l-ener©ija nukleari. G˙al xi Ωmien deher li lpubbliku kien qieg˙ed isir inqas xettiku fejn jid˙ol dan it-tip ta’ ener©ija g˙aliex diversi esperti matul dawn la˙˙ar snin assiguraw li l-impjanti nukleari moderni ftit li xejn joffru riskji ambjentali. Madankollu, l-inçident ta’ Fukushima fakkar lil kul˙add li vera ç-çans ta’ diΩastri huwa Ωg˙ir, imma hemm qieg˙ed, u meta jse˙˙ jista’ jkollu konsegwenzi koroh g˙al snin twal.

In-negozjatI Fl-eÌIttu jFallu In-negozjati li kienu g˙addejjin bejn il-Gvern E©izzjan u diversi pajjiΩi o˙ra biex tinstab soluzzjoni paçifika g˙all-kriΩi politika fl-Egittu, fallew. Dan ˙are© minn stqarrija ma˙ru©a mill-Gvern E©izzjan li fi tmiem dawn il-laqg˙at wa˙˙al fl-G˙aqda tal-Misilmin (Muslim Brotherhood) g˙al dan il-falliment li ˙alla inçertezza politika kbira filpajjiΩ.

Minn meta Morsi, l-eksPresident tal-E©ittu, tne˙˙a mit-tmexxijja tal-pajjiΩ fit-3 ta’ Lulju, is-segwaçi tieg˙u g˙amlu g˙add ta’ protesti madwar ilKajr. S’issa, dawn il-protesti sfaw il-mira ta’ vjolenza fuq skala Ωg˙ira, imma issa jidher li larmata qieg˙da titlef il-paçenzja u mhux eskluΩ li tintuΩa lforza biex jitne˙˙ew mit-toroq g˙al kollox.

Din it-theddida ta’ kampanja militari mdemmija ©ieg˙let lil diversi pajjiΩi jibag˙tu d-diplomatiçi tag˙hom biex jippruvaw jevitaw din il-vjolenza, li tista’ biss iΩΩid it-tensjonijiet li hemm bejn id-diversi fazzjonijiet. Fost il-pajjiΩi li bag˙tu r-rappreΩentanti tag˙hom hemm lIstati Uniti, il-Qatar u l-Emirati G˙arab Mag˙quda li qalu illi jekk il-Gvern E©izzjan ma ji˙ux passi konkreti biex jifta˙

negozjati paçifiçi malOppoΩizzjoni, is-sitwazzjoni tista’ tidde©enera fi Ωmien qasir ˙afna. Fost l-ewwel diplomatiçi prominenti li waslu fil-pajjiΩ kien hemm ir-RappreΩentant G˙oli tal-Unjoni Ewropea g˙all-Affarijiet Barranin u lPolitika ta’ Sigurtà Catherine Ashton li tkellmet direttament ma’ Morsi l-©img˙a l-o˙ra. Sfortunatament, l-isforzi tag˙ha

ftit li xejn taw frott g˙aliex lebda na˙a involuta f’dan ilkonflitt ma wriet l-inte-ress li ççedi l-poΩizzjoni tag˙ha. Wara li ˙ar©et l-istqarrija talGvern E©izzjan, Ashton qalet li hi ser tibqa’ t˙e©©e© lin-na˙at kollha biex ikollhom djalogu paçifiku sabiex pajjiΩhom ikompli fit-triq demokratika li kien jidher li qed jaqbad meta saret l-elezzjoni presidenzjali ssena l-o˙ra.

Ta’ Barra

11.08.2013

Ross modifikat u buRgeR aRtifiÇjali

Riskju jew benefiÇÇju?

Xjentisti fil-Filippini waslu biex jippreΩentaw tip ta’ ross li huwa ©enetikament modifikat u li fih il-Beta Carotene, li huwa sors ta’ Vitamina A. Dan ir-ross, li qed ji©i esperimentat f’pajjiΩi o˙ra b˙all-Bangladexx, mistenni jsolvi problemi ta’ malnutrizzjoni li qed inaqqsu l-immunità u jwasslu biex wie˙ed jag˙ma. Dan l-iΩvilupp qed ise˙˙ fl-istess waqt li ©ie prodott l-ewwel burger tad-dinja mag˙mul artifiçjalment f’laboratorju permezz ta’ ftit çelloli li ttie˙du minn baqra. RITIANNE AGIUS tag˙ti ˙arsa lejn il-fenomenu tal-ikel ©enetikament modifikat u l-ikel mag˙mul artifiçjalment. X’inhi d-differenza bejniethom? X’futur qed jippreΩentaw? G˙andhom jitqiesu b˙ala riskju, jew benefiççju g˙all-ambjent u l-umanità? Ross modifikat – soluzzjoni g˙all-malnutrizzjoni? Il-fenomenu tar-Ross Dehbieni (Golden Rice) jaf il-bidu tieg˙u lejn l-a˙˙ar tas-snin disg˙in, meta xjentisti mill-IΩvizzera u lÌermanja bdew jimmodifikaw il-©enetika tar-ross biex jibda jinkludi fih il-Beta Carotene. Dawn kienu juΩaw in-narçis b˙ala sors biex imbag˙ad jittrasferixxu l-Beta Carotene fuq ir-ross. IΩda iktar tard ix-xjentisti sabu li huwa iktar ta’ benefiççju li din ti©i trasferita minn fuq ilqam˙, kif fil-fatt qed isir illum. S’issa l-pajjiΩi li g˙alihom kien qed ji©i esperimentat dan irross kienu l-Filippini u lBangladexx. Mhux eskluΩ li, jekk dan ir-ross ikun suççess, fil-futur jibda jintuΩa wkoll minn pajjiΩi o˙ra li huma sottoΩviluppati u li g˙andhom problemi kbar ta’ malnutrizzjoni. L-esperimentazzjonijiet qed isiru mill-Istitut g˙arRiçerka tar-Ross Internazzjonali (IRRI), li f’April 2011 ing˙ataw madwar €7.5 miljun mill-Fondazzjoni ta’ Bill u Melinda Gates biex jiΩviluppaw dan it-tip ta’ ross g˙allBangladexx u l-Filippini. Fil-Bagladexx 20% tat-tfal u 24% tan-nisa tqal isofru minn nuqqas ta’ Vitamina A, filwaqt li fil-Filippini hemm 15% tat-tfal u 10% tan-nisa tqal bl-istess kundizzjoni. Ir-ross modifikat, fil-kaΩ talFilippini, se ji©i ppreΩentat lillawtoritajiet tal-pajjiΩ g˙all-evalwazzjoni fil-©img˙at li ©ejjin, u huwa mistenni li dan jibda jinΩera’ fl-g˙elieqi mis-sena ddie˙la. Madankollu, huma r-regolaturi nazzjonali li jridu jag˙tu l-

permess finali. Is-sena li g˙addiet idda˙˙al g˙all-ewwel darba dan ir-ross filBangladexx, fejn beda jinΩera’ f’ambjent ikkontrollat biex iktar tard ji©i evalwat. L-IRRI kkonfermat li, meta jid˙ol fis-suq dan ir-ross, jibda j©ib l-istess prezz tar-ross normali, u li ma kinitx se ΩΩomm id-drittijiet fuq dan ir-ross. Dan ifisser li ©aladarba r-ross ikun approvat mill-awtoritajiet tal-pajjiΩ, il-bdiewa kollha jistg˙u jiΩirg˙u l-g˙elieqi tag˙hom bih b’mod ˙ieles. Filwaqt li dan l-avvanz fil©enetika tar-ross jidher li huwa inizjattiva ©enwina li verament se tkun qed ittaffi l-problemi ta’ malnutrizzjoni u l-mard li dan i©ib mieg˙u, xorta hemm min qed jesprimi t˙assib rigward dan ir-ross. Peress li r-ross jittiekel minn iktar minn nofs il-popolazzjoni tad-dinja, u˙ud qed jg˙idu li dan huwa wisq prezzjuΩ biex ji©i mbag˙bas, u ’l quddiem jista’ jikkontamina l-varjetà ta’ ross normali. Kelliem g˙al Greenpeace sa˙aq li s-soluzzjoni ma kinitx qieg˙da fil-modifikazzjoni ©enetika tar-ross, imma f’iktar g˙ajnuna mill-Gvern lill-bdiewa biex dawn jikkultivaw prodotti varji fl-g˙elieqi tag˙hom. La˙am artifiçjali – soluzzjoni g˙aΩ-Ωieda fil-popolazzjoni? Fl-a˙˙ar jiem ˙ar©et ukoll la˙bar li kien in˙oloq burger artifiçjali minn ftit çelloli ta’ baqra mejta. Minkejja li dan ilburger ©ie jiswa €250,000 biex in˙oloq fil-laboratorju, ix-xjentisti qed jg˙idu li dan huwa ssoluzzjoni g˙all-popolazzjoni li qieg˙da dejjem tiΩdied.

Skont il-Ìnus Mag˙quda, f’40 sena l-popolazzjoni dinjija se til˙aq disa’ biljun persuna. IrriΩorsi di©à huma limitati, u dawn mhumiex se jla˙˙qu ma’ daqstant produzzjoni ta’ la˙am. Dan se jwassal biex il-la˙am jog˙la ˙afna u ftit ikunu jifil˙u jixtruh. Biex iç-çanga tin˙oloq b’mod artifiçjali, m’hemmx bΩonn li jinqatlu ˙afna baqar, u lammont ta’ baqar li jitrabbew ikun ˙afna inqas. Dan g˙andu diversi benefiççji. L-ewwel nett jonqos il-gass methane, li ji©i prodott mill-baqar u jag˙mel ˙sara lill-atmosfera. It-tieni benefiççju huwa li jonqos l-ammont ta’ art li hemm bΩonn biex jittrabbew il-baqar, u g˙alhekk ji©u salvagwardjati l-foresti. Il-la˙am artifiçjali g˙andu bΩonn 99% ta’ art inqas biex ji©i prodott. It-tielet benefiççju huwa li l-baqar ma ji©ux imrobbija g˙all-qatla, u g˙alhekk m’hemmx bΩonn ta’ biedja intensiva. Il-burger artifiçjali n˙oloq billi ttie˙du l-istem cells ta’ baqra, li tpo©©ew f’ta˙lita apposta ta’ nutrijenti li ppermettiet li dawn iç-çelloli jikbru fi strippi ta’ muskoli, li jiççaqilqu b˙al muskoli normali. Il-Prof. Mark Post, li ivvinta dan il-burger, qal li huwa possibbli li ji©i miΩjud ftit xa˙am biex il-la˙am ikun iktar tajjeb, kif ukoll nutrijenti biex ikollu valur ta’ nutrijenti daqs il-la˙am normali, u anke iktar. Fost dawk li fa˙˙ru din l-inizjattiva kien hemm il-PETA, li qalu li dan il-pro©ett huwa aççettabbli jekk se jissarraf f’inqas qtil ta’ baqar. IΩda xjentisti o˙ra esprimew dubji u t˙assib dwar kemm

dan il-la˙am artifiçjali jista’ verament jie˙u post il-la˙am proprju. Il-Prof. Martin Clynes qal li huwa diffiçli biex dan it-tip ta’ la˙am ji©i prodott bil-massa, u g˙alkemm huwa avvanz teknolo©iku, hemm dubju kemm huwa vijabbli ekonomikament. Il-Prof. Frank Barry stqarr li la˙am li ji©i mag˙mul f’laboratorju huwa suxxettibbli g˙all-kontaminazzjoni minn batterji u moffa, u g˙alhekk ikollhom bΩonn jintuΩaw lantibijotiçi, li Ωgur mhumiex ideali biex jittieklu min-nies. IΩda minkejja kollox, il-Prof. Post jemmen li dan l-esperiment se jirnexxi. Post mhuwiex wa˙du f’din il-˙olma, hekk kif attwalment xjentisti o˙ra qed jippruvaw jo˙olqu l-la˙am permezz ta’ 3D printer. Eku tal-kontroversja fuq likel ta’ Monsanto F’Mejju li g˙adda saret protesta fil-Belt Valletta b˙ala parti minn protesta globali kontra lkumpannija Amerikana Monsanto li qed tipproduçi ikel ©enetikament modifikat. Ir-riçerka qed turi li dan l-ikel mhux biss jag˙mel ˙afna ˙sara g˙as-sa˙˙a tal-bniedem, iΩda jista’ jkollu wkoll effetti detrimentali fuq l-ambjent. L-ikel ta’ din il-kumpannija huwa kemxejn differenti mirross modifikat li qed ji©i prodott mill-IRRI. BiΩΩejjed wie˙ed jg˙id li Monsanto tirriserva d-drittijiet fuq l-ikel li tipproduçi. Dan ifisser li jekk iΩ-Ωerrieg˙a ttir u tikber f’g˙elieqi ta’ bdiewa li ma jkunux awtorizzati mill-Monsanto, dawn jistg˙u jitressqu quddiem il-Qorti

akkuΩati b’xi ˙a©a li huma ftit li xejn jistg˙u jikkontrollaw. Il-motto tal-kumpannija Monsanto huwa ‘ producing more, conserving more, improving lives’. Fil-fatt, jekk wie˙ed jag˙ti titwila lejn is-sit elettroniku talkumpannija, wie˙ed iktar jie˙u l-impressjoni li din hija xi NGO favur l-ambjent,milli kumpannija multinazzjonali li qed ti©i akkuΩata bi produzzjoni ta’ prodotti detrimentali g˙allambjent u l-bniedem. Madankollu, ir-riçerka qed turi li l-prodotti ta’ Monsanto jistg˙u jwasslu g˙al mard serju b˙al kançer, infertilità u diΩabbiltajiet fit-trabi li jitwieldu. F’Marzu li g˙adda l-Kungress Amerikan g˙adda li©i baxx baxx li tipprote©i lill-kumpanniji li jipproduçu ikel ©enetikament modifikat minn azzjoni legali fil-konfront tag˙hom, anke f’kaΩ li dan l-ikel ikun ta’ detriment g˙as-sa˙˙a. Din il-li©i ©iet meqjusa minn gruppi li qed jikkampanjaw kontra dan l-ikel b˙ala wa˙da li n˙olqot speçifikament g˙allkumpannija Monsanto, u g˙alhekk laqqmu lil din il-li©i b˙ala l-‘Montsanto Protection Act’. Il-kontroversja fuq din ilkwistjoni tkompli tikber peress li l-Amministrazzjoni Amerikana g˙all-Ikel u l-Mediçini (FDA), li suppost tissalvagwardja s-sigurtà taç-çittadini b’rabta mal-ikel u l-mediçini, qed titmexxa minn eksuffiççjali tal-kumpannija Monsanto. Dan bla dubju jo˙loq konflitt ta’ interess qawwi, u jista’ jispjega r-ra©uni li g˙aliha saret ftit li xejn riçerka mill-Gvern Amerikan fuq l-effetti fit-tul ta’ dan l-ikel.

Mill-Misra˙

11.08.2013

kRiÛi…xi kRiÛi?

il-gRupp faRsons jospita t-tieni business bReakfast gÓad-diRettuRi u l-ManiÌMent Riçentasment ©ie organizzat business breakfast bit-tema ‘KriΩi…xi kriΩi?’ mill-Grupp Farsons fl-Old Boardroom filbirrerija l-Imrie˙el. Sponsorjat minn Quintano Foods Limited, dan l-avveniment kien ta’ opportunità g˙ad-diretturi u l-mani©ment biex jiddiskutu t-tendenzi internazzjonali fil-futur u lpossibbiltà ta’ kif Malta tista’ tag˙mel parti minn dan ixxenarju. Il-kelliem distint mistieden g˙al dan l-avveniment kien isSur Mark Watkinson, Direttur u Kap EΩekuttiv tal-Bank HSBC Malta plc, li indirizza ttema mag˙Ωula g˙al din lokkaΩjoni, ibbaΩata fuq irriçerki tal-HSBC dwar it-tendenzi fid-dinja Ωviluppata kif ukoll ix-xejriet diversi tasswieq. Dan flimkien mal-bidliet u lisfidi varji li qed tesperjenza d-dinja; dinja li, kif nafuha a˙na llum il-©urnata, hemm ilprobabbiltà li tinbidel filgejjieni. Dan ix-xenarju feta˙ dibattitu dwar l-ekonomija ewlenija ta’ Malta u l-implikazzjonijiet fuq kumpanniji b˙all-Grupp Farsons. Is-Sur Watkinson ippreΩenta g˙arfien interessanti ˙afna u diversi perspettivi li pprovdew riflessjoni profonda.

Is-Sur Mark Watkinson, Direttur u Kap EΩekuttiv tal-Bank HSBC Malta plc, jindirizza lid-diretturi u mani©ment tal-Grupp Farsons waqt business breakfast li sar dan l-a˙˙ar.

Matul id-diskors tal-ftu˙, isSur Louis A. Farrugia, içChairman tal-Grupp Farsons, qal li “il-Grupp Farsons g˙andu storja ta’ suççess fuq firxa ta’ 85 sena. Dan jimmerita rikonoxximent, iΩda hemm bΩonn li nkomplu niffukaw fuq il-futur, niΩviluppaw l-

istrate©iji tag˙na, id-dversità u l-innovazzjoni biex niΩguraw li nkomplu nibnu fuq dan issuççess. Li tkun proattiv u intraprenditorjali huma kwalitajiet essenzjali u me˙tie©a g˙all-mani©ment kollu. Waqt dan l-avveniment, ilparteçipanti kellhom l-oppor-

tunità li g˙al perijodu qasir jieqfu mir-rutina normali taxxog˙ol tag˙hom, i˙arsu lil hinn mill-ambjent tax-xog˙ol u ja˙sbu dwar l-implikazzjonijiet kollha tax-xenarju internazzjonali fil-futur u li japprezzaw l-g˙arfien u l-kompetenza tal-mexxejja rispettati fl-

ekonomija. Il- business breakfast ing˙alaq mis-Sur Norman Aquilina, Kap EΩekuttiv talGrupp Farsons li ˙a punti saljenti mag˙mula mis-Sur Watkinson u l-implikazzjonijiet tag˙hom fuq l-istrate©iji ta’ Farsons.

RiÛultati tajbin gÓall-ewwel nofs tal-2013 gÓall-HsbC Malta • Il-qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €53 miljun g˙all-ewwel sitt xhur tal-2013 meta mqabbel mal-istess perijodu fl-2012. • Il-qlig˙ attribwit lillazzjonisti jammonta g˙al €34 miljun g˙as-sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2013, Dan jirriΩulta fi d˙ul ta’ 11.8 çenteΩmu g˙al kull sehem. • It-total tal-assi jammonta g˙al €5,748 miljun fit-30 ta’ Ìunju 2013, tnaqqis ta’ €139 miljun, jew 2%, meta mqabbel mal-31 ta’ Diçembru 2012 • Il-kontijiet tal-klijenti la˙qu €4,447 miljun fit-30 ta’ Ìunju 2013, tnaqqis ta’ €70 miljun jew 2%, imqabbla mal-31 ta’ Diçembru 2012 • Ir-ritorn fuq l-ekwità (return on equity) g˙all-ewwel sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2013 kien ta’ 16.3%, meta mqabbel mas-17.8% g˙all-ewwel nofs tal-2012. • Il-cost efficiency ratio g˙all-perijodu li ntemm fil-30 ta’ Ìunju 2013 kien ta’ 45.9%, meta mqabbel mal-45.4% g˙all-istess perijodu fl-2012. • Il-capital adequacy ratio kien ta’ 12.9% sat-30 ta’ Ìunju 2013 meta mqabbel mat-12.4% fil-31 ta’ Diçembru 2012. L-HSBC Bank Malta plc irre©istra riΩultati reΩiljenti g˙as-sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2013, bi qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €53 miljun li jitqabbel tajjeb mal-istess perijodu f’2012. Dan kien prinçipalment ir-riΩultat ta’ tmexxija dili©enti tal-balance sheet, kontroll effettiv tal-

Mix-xellug: Josephine Magri, Chief Financial Officer; Sonny Portelli, Chairman; u Mark Watkinson, Kap EΩekuttiv tal-HSBC Malta, waqt it-t˙abbir tar-riΩultati interim 2013 ispejjeΩ u prestazzjoni tajba minn HSBC Life Assurance (Malta) Ltd li kkumpensaw g˙all-impatt talmar©ni ta’ mg˙ax aktar baxxi. Mark Watkinson, Direttur u Kap EΩekuttiv tal-HSBC Malta, qal: “G˙al darb’o˙ra, qed nippreΩentaw riΩultati reΩiljenti lillazzjonisti tag˙na minkejja ççirkostanzi ta’ sfida fl-Ewropa. Il-kundizzjonijiet globali jidhru li se jibqg˙u jkunu diffiçli g˙atterminu medju. Madankollu, b˙ala parti minn wie˙ed millakbar gruppi bankarji fid-dinja li qed jopera fi 80 pajjiΩ u territorju, l-HSBC Malta jinsab f’poΩizzjoni tajba biex jassisti lill-klijenti tieg˙u ˙alli jfittxu opportunitajiet fi w˙ud mis-swieq fid-dinja li qed jikbru b’ritmu aktar

mg˙a©©el.” It-tliet oqsma ewlenin tannegozju, ir-Retail Banking & Wealth Management (RBWM), ilCommercial Banking (CMB) u lGlobal Banking & Markets (GBM), kienu kollha profittabbli fl-ewwel sitt xhur tas-sena finanzjarja. Id-d˙ul minn img˙ax nett naqas b’6% g˙al €63 miljun meta mqabbel mat-€68 miljun flewwel nofs tal-2012. It-tnaqqis fid-d˙ul nett millimg˙ax jirrifletti l-impatt ta’ d˙ul iktar baxx hekk kif il-portafoll ta’ self kien rivedut (repriced) f’ambjent ta’ mg˙axijiet aktar baxx u medja anqas fil-bilançi ta’ self (lending balances). Dan kien parzjalment ikkum-

pensat bi tnaqqis fl-ispejjeΩ talfondi li rriΩulta mill-fatt li l-klijenti li g˙aΩlu depoΩiti iktar aççessibbli u fuq perjodu iktar qasir. Barra minn hekk, kien hemm livell anqas ta’ d˙ul mill-img˙ax fuq it-titoli ta’ dejn hekk kif irrikavat ta’ bonds b’ritorn aktar g˙oli li mmaturaw kienu investiti mill-©did b’ritorn iktar baxx. Id-d˙ul nett mill-˙lasijiet u kummissjonijiet ta’ €16-il miljun fis-sitt xhur li ntemmu fit-30 ta’ Ìunju 2013 kienu fl-istess livelli tal-ewwel nofs tal-2012. L-HSBC Life Assurance (Malta) Ltd i©©enerat qlig˙ qabel it-taxxa ta’ €8 miljun meta mqabbel mas€7 miljun fl-ewwel nofs tal-2012. Dan jirrifletti rilaxx ta’ riΩervi bi profitt b˙ala riΩultat ta’ prestazzjoni a˙jar tal-prodott. L-ispejjeΩ tal-operat, li ammontaw g˙all-€45 miljun, kienu kkontrollati tajjeb u f’konformità b’mod ©enerali malewwel nofs tal-2012. IΩ-Ωieda ta’ €1 miljun, jew 9%, fi spejjeΩ amministrattivi tirrifletti kontribuzzjoni akbar mill-bank g˙alliskema ta’ garanzija tad-depoΩitanti kif ukoll Ωieda fl-ispejjeΩ relatati ma’ compliance, sigurtà, u riskji ta’ frodi. L-investiment kontinwu biex jisa˙˙u l-kapaçitajiet teknolo©içi, kien iffinanzjat mill-iffrankar tassimplifikazzjoni u r-re-engineering tal-proçessi. Il-cost efficiency ratio ta’ 45.9% tikkonforma marratio tas-sena l-o˙ra li kien ta’ 45.4%. L-enfasi tal-bank ikompli jkun fuq il-bini ta’ baΩi ta’ assi ta’ kwalità g˙olja, u, minkejja l-

inçertezza ekonomika li teΩisti b˙alissa, ma kien hemm ebda indebbolimenti ( impairments ) ©odda materjali ta’ self irrappurtati f’dan il-perijodu. Is-self lill-klijenti ta’ €3,336 miljun kien biss €18-il miljun inqas meta mqabbel mal-31 ta’ Diçembru 2012. Minkejja ttnaqqis fid-domanda g˙as-self, ilBank ipprovda self gross ©did lill-klijenti ta’ €318-il miljun f’dan il-perijodu. Dan jirrifletti l-appo©© kontinwu li l-HSBC Bank Malta qed jag˙ti lill-ekonomija Maltija. Id-depoΩiti mill-klijenti naqsu b’€70 miljun g˙al €4,447 li jirrifletti l-volatilità normali ta’ depoΩiti minn kumpanniji u istituzzjonijiet. Dan it-tnaqqis kien parzjalment ikkumpensat minn livelli og˙la ta’ depoΩiti personali miksuba minkejja kompetizzjoni qawwija g˙ad-depoΩiti. Il-portfolju tal-investimenti available-for-sale tal-Bank g˙adu diversifikat sew u konservattiv. Il-likwidità tal-Bank g˙adha wa˙da b’sa˙˙itha b’advances to deposits ratio ta’ 75%, meta mqabbel mal-74% li kien hemm sal-31 ta’ Diçembru 2012. Mark Watkinson qal: “Nirringrazzja lill-impjegati, lid-diretturi u lill-azzjonisti g˙all-impenn, ˙idma intensiva u l-appo©© tag˙hom tul l-ewwel nofs tal2013.” Il-Bord iddikjara interim gross dividend ta’ 10.0 çenteΩmi g˙al kull sehem (6.5 çenteΩmu netti wara t-taxxa). Dan jit˙allas fil-5 ta’ Settembru 2013 lill-azzjonisti rre©istrati fuq il-ktieb tal-azzjonisti tal-Bank sas-16 ta’ Awwissu 2013.

Mill-Misra˙

11.08.2013

IL-MINISTRU HELENA DALLI F’LAQGÓA MAL-KUMITAT TAS-SOÇJETÀ ÇIVILI Il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali, Helena Dalli, ltaqg˙et mal-membri tal-Kumitat tasSoçjetà Çivili tal-Kunsill Malti g˙all-IΩvilupp Ekonomiku u Soçjali (MCESD). Il-Kumitat tas-Soçjetà Çivili huwa mag˙mul minn rappreΩentanti eletti tal-NGOs, li jirrappreΩentaw mhux biss lorganizzazzjonijiet li nnominawhom, iΩda s-settur s˙i˙ minn fejn ©ew eletti. IlKumitat tas-Soçjetà Çivili huwa rappreΩentat fuq l-MCESD. Il-Ministru Dalli kienet ippreΩentata b’rapport mi©bur minn dawn l-organizzazzjonijiet li jinkludi proposti dwar kif l-a˙jar ji©u indirizzati l-isfidi ffaççjati minn kull settur differenti. Ir-rapport ikopri oqsma differenti li huma rilevanti g˙alliΩvilupp ekonomiku u soçjali tas-soçjetà. Dawn jinkludu laffarijiet tal-konsumatur; issa˙˙a u l-anzjani; l-ugwaljanza

bejn is-sessi; iΩ-Ωg˙aΩag˙ u listudenti; l-isport; l-agrikoltura, l-affarijiet rurali u s-sajd; ilprotezzjoni ambjentali u lbenessri tal-annimali; il-kultura, l-arti u l-wirt nazzjonali;

il-persuni b’diΩabbiltà; ledukazzjoni; il-kunsilli lokali; u kwistjonijiet relatati mal-professjonijiet differenti. Il-Ministru Dalli qalet li lGvern jemmen fl-emançipazz-

joni tal-organizzazzjonijiet tassoçjetà çivili billi tiΩdied ir-rilevanza tal-parteçipazzjoni tag˙hom fl-MCESD u korpi konsultattivi o˙rajn. Hija u titkellem dwar ir-rwol

tal-NGOs fis-soçjetà tag˙na, ilMinistru Dalli qalet li l-NGOs jirrappreΩentaw l-interessi u laspirazzjonijiet taç-çittadini Maltin. Hija qalet li l-Gvern japprezza r-rwol tax-xog˙ol volontarju u l-persuni li jwettqu dan. Mhux l-inqas g˙aliex dawn jg˙inu fl-iΩvilupp ta’ kultura ©dida ta’ solidarjetà. Is-Sur John Bencini, Chairperson tal-MCESD, qal li lKumitat tas-Soçjetà Çivili la˙aq livell ta’ maturità li jassumi lmissjoni tieg˙u u ja©ixxi b’mod parallel mal-MCESD biex rakkomandazzjonijiet u proposti diretti relatati maliΩvilupp soçjali jkunu jistg˙u jinstemg˙u u ji©u indirizzati. Is-Sur Benjamin Rizzo, Chairperson tal-Kumitat tas-Soçjetà Çivili, qal li din hija l-ewwel darba li l-organizzazzjonijiet volontarji ˙ejjew rapport kon©unt dwar kwistjonijiet ta’ interess nazzjonali.

IN-NIES TAppREzzA ÓAFNA L-ÌbEJNA MALTIJA TAL-ÓALIb TAN-NAGÓAÌ G˙al sekli s˙a˙, kemm ilMaltin u kemm il-barranin dejjem fa˙˙ru l-©bejna Maltija li tradizzjonalment hija mag˙mula mill-˙alib tan-nag˙a©. Dan il-prodott lokali, li darba kien meqjus b˙ala parti importanti tad-dieta Maltija, daΩΩmien qed jitqies b˙ala prelibatezza. MaΩ-Ωmien, is-sigurtà fl-ikel u l-i©jene ©ew rikonoxxuti b˙ala fatturi importanti fil-produzzjoni ta’ prodotti agrikoli ta’ suççess. Il-©bejna mhix eççezzjoni u fil-fatt illum ir-rg˙ajja ji©bru l-˙alib u jipproduçu l©bejniet f’kundizzjonijiet ta’ i©jene stretti ˙afna. Sabiex dan il-prodott tradizzjonali lokali ji©i vvalorizzat iktar, ©ie mfassal pro©ett ta˙t lItalja-Malta 2007-2013, ‘tCheesimal’, li jkopri l-katina kollha tal-partijiet involuti. L-imsie˙ba f’dan il-pro©ett huma l-Università ta’ Malta, ta˙t id-direzzjoni ta’ Dr Everaldo Attard, il-Consorzio Ricerca Filiera Lattiera Casearia (CoRFiLaC, Ragusa) ta˙t iddirezzjoni ta’ Dr Stefania Carpino, u l-Università ta’ Catania mal-Professur Giuseppe Licitra. Il-produzzjoni tal-©bejniet tibda mir-razzett, bin-nag˙©a fir-rwol fundamentali f’din ilkatina. It-trobbija xierqa tannag˙a©, li tinkludi kundizzjonijiet ta’ akkomodazzjoni xierqa u g˙alf ta’ kwalità tajba, hija essenzjali biex ikun assigurat prodott finali tajjeb. In-nag˙a©, b˙al annimali o˙ra li jipproduçu l-˙alib, huma kapaçi li jbiddlu l-˙xejjex u l-fora©© li l-bnedmin ma jistg˙ux jieklu fi prodott ta’ valur – il-˙alib. Wie˙ed mill-g˙anijiet talpro©ett hu li jidentifika l-kompoΩizzjoni tal-g˙alf tal-annimali, kemm b˙ala ˙xejjex

maqtug˙in friski kif ukoll b˙ala konçentrati. Issir analiΩi tal-g˙alf biex ti©i deçiΩa l-kwalità potenzjali finali tal-©bejna. Permezz talkontenut tal-proteini, il-˙alib jista’ jitbaqqat f’©obon, b’mod simili ta’ kif ˙aruf ibiddel il˙alib f’ikel solidu fl-istonku tieg˙u. Illum, ir-rag˙aj juΩa t-teknolo©ija moderna biex jipproduçi dawn il-©bejniet. G˙alkemm fil-passat ir-rg˙ajja kienu juΩaw forom tas-‘summar’ biex jiffurmaw il-baqta fi ©bejniet, illum juΩaw forom tal-plastik. B˙alissa g˙adu qed ji©i diskuss jekk ir-rag˙aj g˙andux imur lura g˙all-forom tradizzjonali. IΩda, jintuΩa liema reçipjent jintuΩa, ir-rg˙ajja jadottaw prattiki i©jeniçi matul il-proçess. Dan il-kummerç issoltu jkun immexxi minn familji, u kull persuna fil-familja jkollha rwol importanti fil-

produzzjoni tal-©bejna. Is-soltu, ir-rag˙aj u wliedu jiddedikaw il-˙in tag˙hom g˙at-trobbija tan-nag˙a©, billi jibdew minn kmieni ˙afna filg˙odu sa tard billejl. Huma jkunu impenjati wkoll fiΩ-Ωamma tar-razzett f’kundizzjoni operattiva tajba, jag˙mlu xog˙ol ta’ manutenzjoni u jtejbu l-art meta jinqala’ l-bΩonn. In-nisa u wliedhom il-bniet huma ddedikati l-aktar g˙allproduzzjoni tal-©bejniet. Hekk kif il-˙alib s˙un jid˙ol millkamra fejn jin˙aleb jibdew ibiddlu dan il-prodott f’©obon solidu. Minbarra li jbig˙u l-prodott tag˙hom lill-konsumatur, jesperimentaw ukoll b’metodi tradizzjonali u b’dawk ©odda. Dan huwa g˙an ie˙or talpro©ett. In-nisa kienu involuti f’g˙add ta’ seminars u workshops kulinarji li jiffukaw fuq ir-rwol tal-©bejna fl-ikel.

Fi kliem ie˙or, il-membri kollha tal-familja jiddedikaw ˙inhom kollu u ˙ajjithom g˙al din l-attività. Dan jitlob dedikazzjoni u ˙inijiet twal tax-xog˙ol – kundizzjonijiet li daΩ-Ωmien mhumiex apprezzati g˙al kollox. Il-konsumatur huwa l-˙olqa finali tal-katina. Illum, aktar minn qatt qabel, il-konsumatu huwa konxju tal-benefiççji g˙as-sa˙˙a li jitnisslu millprodotti agrikoli, u huwa konxju wkoll tas-sigurtà fl-ikel. Sabiex ji©i assigurat il-konsum sigur ta’ dan il-prodott agrikolu, iridu ji©u segwiti prattiki i©jeniçi tajbin matul ilkatina kollha. Fi kliem ie˙or, mhux biss il©bejna trid ti©i prodotta mirrag˙aj skont prattiki tal-produzzjoni tajbin, imma l-konsumatur irid jippreserva lprodott b’kura s˙i˙a. G˙aldaqstant, anke meta, fuq

livell ta’ razzett, jittie˙du lprekawzjonijiet me˙tie©a g˙allproduzzjoni sigura tal-©bejna, tista’ tirriΩulta kontaminazzjoni waqt il-manipulazzjoni millkonsumatur. Aspett ie˙or li jikkonçerna lkonsumatur huwa kemm lippakkjar jolqot l-g˙ajn. Il-pro©ett iddedika parti millistudju g˙all-eΩerçizzju ta’ marketing. Madwar 1500 kwestjonarju ©ew mi©burin minn konsumaturi lokali biex ikunu analizzati l-˙sibijiet u l-aspettattivi tag˙hom dwar il-kwalità tal-©bejna lokali tan-nag˙a© meta mqabbla mal-©obnijiet barranin. Sett ta’ kaxex iddisinjati ntwerew lill-konsumaturi biex ji©i deçiΩ l-ippakkjar l-aktar attraenti g˙all-©bejna. Ìew studjati wkoll postijiet fejn imorru l-konsumaturi, b˙alma huma supermarkets u ristoranti, sabiex ji©i deçiΩ kif dawn jippreΩentaw il-©bejniet lill-konsumatur. G˙alkemm ir-rg˙ajja s-soltu jkollhom klijenti diretti, il-pubbliku ©enerali kultant ma jkunx jaf minn fejn ikunu ©ejjin il©bejniet. Il-kwistjoni tat-traççabbiltà tal-prodotti agrikoli llum hija obbligatorja skont ir-regolamenti tal-Unjoni Ewropea, u l©bejna mhix eççezzjoni. Il-pro©ett g˙andu l-g˙an li jtejjeb din il-kwistjoni ta’ traççabbiltà, u b’hekk possibbilment jiffaçilita l-kisba talmarka ta’ kwalità jew çertifikazzjoni. G˙alkemm l-imsie˙ba talpro©ett, b˙ala konsorzju, stinkaw biex iwasslu provi xjentifiçi ta’ kwalità u sigurtà, il-partijiet involuti kollha filkatina tal-©bejna g˙andhom ikunu konxji li dan jiddependi mill-©estjoni tajba tal-prodott mir-razzett sal-mejda.

Kun Af

11.08.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

L-ISTORJA TAT-TELEVIXIN

Skont l-istorja, fit-teknolo©ija tat-televixin insibu li kien hemm Ωew© invenzjonijiet differenti ta’ kif ti©i traΩmessa stampa: dik mekkanika u dik elettronika.

Paul Gottlieb Nipkow, tekniku Ìermaniz,fl-1884, kien sab metodu li bir-ra©© ta’dawl kapaçi juri ombra (dell) tiççaqlaq . Dan l-apparat kien jikkonsisti minn diska ddur. Din id-diska kienet imtaqqba b’mod spirali. Meta d-dawl jg˙addi minn dawn ittoqob waqt li r-rota tkun qed iddur, tifforma dellijiet li jikkontrollaw l-intensità ta’ dawl in-na˙˙a l-o˙ra taddiska. Meta dan l-istess dawl ikun projettat fuq diska simili bl-istess toqob u bl-istess dawrin, jin˙olqu l-istess dellijiet tal-imma©ni. Fl-1920, fuq l-istess prinçipju ta’ Nikpow, John Logue Baird, Inginier SkoççiΩ, kien ivvinta sistema li minflok juri dellijiet jiççaqilqu, juri stampa tiççaqlaq. Nistu ng˙idu li Baird kien l-ewwel bniedem li ivvinta t-televixin. G˙alkemm is-sistema ta’ traΩmissjoni kienet mekkanika, mhux b˙all tal-lum, xorta wa˙da hu mag˙ruf b˙ala ‘ilmissier tat-televixin’. Fl-1920, John Baird kien ivvinta sistema li jipprojetta imma©ni ta’ dawl minn numru ta’ tubi trasparenti. Dan id-dawl kien kapaçi

juri stampa mhux silwett. Is-sistema elettronika, li g˙ada tintuza sal-lum, kienet ©iet ivvintata mill-Amerikan Philo Farnsworth. Però, kieku ma kinux l-inventuri, il-ÌermaniΩ Karl Braun u r-Russu Vladimir Zworykin, li ivvintaw it-tubu tat-televixin, (CRT – Cathode Ray Tube) kieku Farnsworth ma kienx jivvinta t-televixin.. Fl-1927 Farnsworth kien irre©istra l-ewwel televixin kummerçiali komplut wara battalja legali mal-RCA. Il-BBC uΩat is-sistema ta’ Baird u beda jxandar bi prova g˙allewwel darba fl-1929. Lewwel stampa traΩmessa flAmerika kienet stampa ta’ dollaru Amerikan. Fis-7 ta’ Settembru 1948, Louis W. Parker kien sab sistema elettronika bl-inqas spejjes kif il˙oss (sound) u l-istampa ji©u traΩmessi flimkien. Din is-sistema (circuit) g˙adha tintuΩa sal-lum. Televixin tal-kulur Wa˙da mill-iktar meravilji ta’ invenzjonijiet kien it-televixin tal-kulur. L-ewwel ˙sieb li

ji©i ivvintat it-televixin talkulur kien fl-1904. G˙alkemm Vladimir Zworykin kien il-pijunier tas-CRT xorta g˙adda tul ta’ Ωmien biex ©ie Ωviluppat it-tubu tal-kulur (tattelevixin). L-ewwel traΩmissjoni bil-kulur li kienet suççess se˙˙et fis-17 ta’ Diçembru 1953 mil-FCC (Federal Communication Commission). Din hi a©enzija indipendenti mill-Gvern Amerikan. Min˙abba li kien hemm domanda kbira biex jinxtraw it-televixins tal-kulur flAmerika, xorta wa˙da kien hemm problema o˙ra biex tasal it-traΩmissjoni f’çerti r˙ula. Is-soluzzjoni kienet li t-traΩmissjoni ti©i mibdula f’CATV (Community Antenna Television) li tfisser televixin bil-kejbil. Din is-sistema twieldet f’Pennsylvania fl-1948, u wara ftit Ωmien din idea nfirxet kwaΩi mad-dinja kollha, anke f’Malta. Ta’ min jg˙id li l-ewwel televi-xins f’Malta bdew jinbieg˙u fl-1959 minn Consiglio D’Amato. Ittelevixin tal-kulur da˙al Malta fl-1981 flimkien mal-Italia. Illum insibu mal-150,000 sett

tat-televixin irre©istrati f’Malta Aktar tag˙rif Kien f’Ìunju tal-1956 meta ttelevixins ˙ar©u g˙all-beig˙ b’sistema moderna: dik li ja˙dem bir- remote control . Dan l-apparat kien jissejja˙ ‘Lazy Bones’. Kien ©ie Ωviluppat minn Zenith Electonics Corporation fl-1950. L-invenzjonijiet ma qatg˙u xejn u dejjem sar Ωvilupp ta’ kif tidher iktar çara l-istampa tat-televixin. Fl-1964 gie Ωviluppat il- plasma screen . Dan kien ©ie ivvintat minn Bonald Bitzer, Gene Slottow u Robert Wilson. Fl-1983 gie introdott l-LCD screen TV. Ditta famuΩa fl-elettronika ÌappuniΩa kienet ˙ar©et mudell ta’ arlo©© tal-idejn li fuqu tista’ tara t-televixin. Fl1990 is-sistema analog bdiet tinqata’ u flokha bdiet tidher is-sistema di©itali. Is-sistema ta’ traΩmissjoni analog inqatet g˙al kollox mill-Istati Uniti fit12 ta’ Ìunju 2009. Illum tant kibret itteknolo©ija fl-elettronika li kuljum ti©i ivvintata xi ˙a©a ©dida. Ìie introdott l- LCD

screen u ftit wara l- LED screen. L-istampa kompliet tkun iktar reali. Ìie ivvintat it-3D u l-HD u l-Ultra HD. Dawn is-sistemi gew prodotti fuq kompjuters, tablets u smartphones. Ditti tal-manifattura tat-TV famuΩi qeg˙din ja˙dmu fuq xi ˙a©a verament moderna: l-uΩu tallaser u l-ilma(raxx ta’ ilma) Is-sistema tat-3D ftit ftit qieg˙da tmut u flokha qed tikber l-Ultra HD. Il-HECTO Laser TV huwa liktar TV avvanzat. Però, ja˙dem b’sistema ta’ projettur. Dan g˙andu screen ta’ 100 pulzier b’definizzjoni millaqwa. G˙all minn hu m˙ajjar jixtri wie˙ed minn dawn, ilesti $9,000. Illum hawn televixins li jag˙rfu le˙nek u kif tkellimhom dawn jobdu l-istruzzjoni li tkun tajthom b˙al: “Aqleb l-istazzjon,” “Ifta˙ ilvolum,” jew “Itfi t-televixin,” u kull xorta ta’ kmand ie˙or. Però, l-iktar invenzjoni riçenti f’dak li hu televixin hi ta’ televixin ma˙dum fuq biçça plastik trasparenti mag˙ruf a˙jar b˙ala paper tab. Min jaf ’il quddiem x’jistg˙u jivvintaw aktar!

Personalità

11.08.2013

“Min iÓallas gÓal xi titlu, ikun qed jidÓaq bih innifsu”

Ramona Portelli www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

G˙al Rebecca din hija l-ewwel opportunità li qed ikollha intervista sabiex tiΩvela aktar dwar ˙ajjitha u dak kollu li g˙addiet minnu s’issa. Fi kliemha stess, qaltli li huma ˙afna dawk li jin˙bew mill-verità. Rebecca sa˙qet mieg˙i li ma t˙ossx li g˙andha g˙alfejn tin˙eba, anke jekk çertu mistoqsijiet jaf ikunu ftit personali. Rebecca g˙andha sbatax-il sena, toqg˙od ÓaΩ-Ûebbu© u hija single. Qed tistudja biex til˙aq fashion designer, kif ukoll kienet ta˙dem b˙ala hairdresser u make-up artist. B˙ala passatempi, minbarra li tiddeskrivi lilha nnifisha b˙ala persuna li t˙obb tixtri ˙afna ˙wejje©, t˙obb ukoll ˙afna lisports, b’mod speçjali l-volleyball. “Jien persuna li g˙andi karattru poΩittiv ˙afna u li naf immur man-nies. Óa©a li ma ng˙ixx ming˙ajrha hija l-kafè. Ikolli nammetti li laktar ˙a©a li m’g˙andix kontroll fuqha hija l-˙wejje©. Iffissata wkoll fuq l-annimali, b’mod speçjali l-qtates. G˙andi mal-˙amsa u g˙oxrin qattus u kollha kemm huma l-mimmi ta’ g˙ajnejja,” bdiet tg˙idli dwarha Rebecca Attard Montalto stess. Da˙let fix-xena tal-immudellar minn età zg˙ira. Fil-fatt, kibret f’dan it-tip ta’ qasam. Tg˙id li l-moda u is-sbu˙ija minn dejjem kienu jaffaxxinawha. “Mudella fuq il-catwalk kienet u g˙adha tqanqal aspirazzjonijiet kbar f’˙ajti. Qasam fejn il-persuna trid iΩΩomm dixxiplina kbira mag˙ha nnifisha. Mhux façli li toqg˙od lura mill-affarijiet li laktar t˙obb, b˙all-ikel, biex iΩΩomm il-figura. IΩda huwa

Dan l-a˙˙ar attendejt g˙al wie˙ed mill-˙afna parties li ji©u organizzati fis-sajf. Kif ji©ri s-soltu, niltaqa’ ma’ diversi ˙bieb li b˙ali jattendu bi ˙©arhom. Inzerta li jien u die˙la sejja˙li ˙abib li nzerta kien fil-kumpannija ta’ tnejn minn s˙abu. Introduçieni ma’ wa˙da minnhom u infurmani li hija mudella u li g˙andha ˙afna x’tirrakkonta. B’hekk ftehemt mag˙ha sabiex nag˙mlu din lintervista fuq xewqa tag˙ha stess. Qed nirreferi g˙al REBECCA ATTARD MONTALTO.

sagrifiççju li trid tag˙mlu jekk trid tavvanza f’din il-karriera. Minn çkuniti dejjem kont dan it-tip ta’ persuna u g˙alhekk maΩ-Ωmien ©iet parti mir-rutina ta’ kuljum, g˙alkemm mhux darba u tnejn Ωgarrajt,” tbissmet tg˙idli. Ser tirrappreΩenta lil Malta fit-Turkija Fil-©ranet li ©ejjien, Rebecca ser titlaq lejn it-Turkija sabiex tirrappreΩenta lil Malta hemmhekk. G˙al dan il-konkors ser ikunu qed jipparteçipaw 54 kontestanta minn diversi pajjiΩi, sabiex wa˙da minnhom tkun inkurunata b˙ala Miss Eurovision World Modelling Contest 2013. “Din l-opportunità ng˙atat lili grazzi g˙al Fashion Productions. Is-7 ta’ Settembru filfatt ser ikun il-lejl finali ta’ dan il-konkors,” infurmatni entuΩjasta Rebecca. Kompliet tg˙idli li l-aspirazzjoni tag˙ha hija sabiex din ilkarriera tal-immudellar tkun parti mill-futur tag˙ha, g˙alkemm hi stess konxja mil-limitazzjonijiet li hawn f’Malta. “Bla tlaqliq ng˙id li hawn numru ta’ organizzaturi li linteress primarju tag˙hom huwa l-flus. Mill-banda l-o˙ra hawn min hu serju u veru joffri opportunitajiet tajbin g˙allmudelli Maltin. G˙al xi organizzaturi l-interess tag˙hom hu kemm ser ikollhom parteçipanti fuq il-catwalk u mhux il-kwalità talparteçipanti. Nifhem li jridu jag˙mlu tajjeb g˙all-ispejjeΩ li jid˙lu g˙alihom, iΩda dan m’g˙andux itellef mil-livelli li wie˙ed g˙andu jaspira g˙alihom f’dan il-qasam,” sa˙qet

“Mudella fuq il-catwalk kienet u g˙adha tqanqal aspirazzjonijiet kbar f’˙ajti…”

tg˙id Rebecca. Ja˙sbu li s-suççessi li takwista ji©u minn xi mbuttaturi speçjali min˙abba missierha Ta’ min jg˙id li Rebecca ti©i bint l-Avukat John Attard Montalto, u, konsegwenza ta’ hekk, Rebecca ssostni li tbati flimmudellar, g˙ax ˙afna ja˙sbu li s-suççessi li qed tikseb huma sforz li ti©i bintu, u allura ja˙sbu li jkollha xi mbuttaturi speçjali. Óallejt f’idejha sabiex tispjegali dwar din il-we©g˙a f’qalbha. “Sfortunatament kemm ili f’dan il-qasam, kemm-il darba affrontajt persuni li attribwew is-‘suççess’ fil-karriera tieg˙i g˙al missieri. G˙amiltha çara kemm stajt li lanqas li kieku kelli ç-çans li jkolli xi mbuttatura speçjali ma kont ser naççetta. Iddeçidejt li ng˙idha pubblikament min˙abba l-fatt li wie˙ed g˙andu jag˙raf li s-sodisfazzjon ji©i mid-deteriminazzjoni tieg˙u stess. Jien tip ta’ persuna li nixtieq li nirnexxi fil-˙ajja bil˙ila tieg˙i stess. G˙alija, li nikseb u li nirnexxi kif inhu suppost, ifisser ˙afna aktar minn imbuttaturi speçjali. Nemmen li, g˙alkemm importanti, il-flus mhux kollox u g˙alkemm wie˙ed façilment jista’ j˙allas biex jie˙u xi titlu flimmudellar, però tkun qed tid˙ak bik innifsek. Nemmen li kul˙add jixraqlu li juri lilu nnifsu li hu kapaçi li jasal bla ma jiddependi fuq ilflus,” sa˙qet Rebecca ming˙ajr ebda tlaqliq. TiΩvela li l-iskola kienet infern g˙aliha min˙abba lpolitika Aktar minn hekk, sfortunatament meta Rebecca kienet iΩg˙ar kienet anke ti©i bullied fl-iskola. Fil-fatt, dan is-su©©ett huwa sensittiv g˙al Rebecca g˙ax qatt ma tkellmet fuqu filbera˙, iΩda xtaqet tag˙mel dan g˙all-ewwel darba mieg˙i f’din l-intervista. “Kien Ωmien fejn l-iskola g˙alija kienet tfisser infern. G˙adni sal-lum il-©urnata lkelma ‘skola’ ©©ibli memorji koroh. Il- bullying jag˙mel effett kbir fil-˙ajja tat-tfal. Kien hemm perijodu fejn kelli nbiddel diversi skejjel min˙abba din il-problema li ma kellhiex x’taqsam mal-politika

biss. It-tfal b’kulur differenti minn tieg˙i kienu jag˙mluli ˙ajti miΩerja. Kont insibha diffiçli immens biex nag˙mel ˙bieb ©odda, g˙all-fatt li dawn it-tfal dejjem kienu jkunu klikek. Din ilproblema ssibha f’kull skola. Jekk intix isfar jew roΩa, qatt ma g˙amlitli differenza f’˙ajti,” sostniet Rebecca. Konsegwenza ta’ dan li g˙addiet minnu Rebecca meta kienet Ωg˙ira, ma kinitx tifla kunfidenti. Anzi, kienet tifla mist˙ija u imbeΩΩg˙a. “Niftakarni ridt li nuri li jien tifla b’karattru sod, g˙alkemm çertu tfal kienu jag˙mluli ˙ajti miΩerja, kemm g˙ax kelli naqra piΩ Ωejjed u kif ukoll g˙ax kienu j˙ossuhom il- bullies prinçipali. Óassejt li ma stajt nafda lil ˙add minbarra familti. Nemmen li llum il©urnata b’hekk g˙andi dan ittip ta’ karattru, g˙all-fatt li minn età Ωg˙ira kont minn dejjem assertiva.” Min˙abba dan kollu, Rebecca telg˙et f’persuna li ma tantx tafda persuni barranin. Ma’ Rebecca ddiskutejt ukoll il-fatt li normalment ˙afna Ωg˙aΩag˙ jift˙u qalbhom ma’ s˙abhom, iΩda Rebecca ssostni li ssibha aktar komda tifta˙ qalbha mal-©enituri tag˙ha li g˙aliha huma d-dawl t’g˙ajnejha. Xtaqet fil-fatt tg˙addi parir lil dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ li jittraskuraw lill-©enituri tag˙hom u jafdaw aktar lil s˙abhom. “Ikollok kemm ikollok ˙bieb, ˙add ma jridlek aktar ©id milli jridulek familtek stess. Missieri g˙alija huwa d-djamant tieg˙i, ‘l-idolu tieg˙i’ hija l-kelma

eΩatt. F’ommi nsib o˙t li jien qatt ma kelli. G˙alkemm m’g˙adnix tifla, in˙oss li xorta wa˙da, anke jekk suppost f’din l-età nfittex il-˙bieb, xorta nibqa’ nfittex ilfamilja. Daqstant ma nistax ma nsemmix lil ˙uti Jerome u Rodney, li tant g˙andi rispett kbir lejhom u n˙obb. Nemmen li çertu ©enituri ikunu huma stess li jbieg˙du lit-tfal tag˙hom minnhom, min˙abba li forsi jkunu naqra stretti ΩΩejjed mag˙hom, u b’hekk ma jag˙tuhomx spazju biΩΩejjed biex it-tfal tag˙hom stess isibu l-˙bieb fihom ukoll! Hemm o˙rajn ukoll li jafdaw il-˙bieb aktar mill-familjari, li jien personalment ma naqbilx mag˙ha, min˙abba li l-familja, ji©ri x’ji©ri, nemmen li g˙andha tkun l-ewwel u qabel kul˙add,” sa˙qet Rebecca. Fl-a˙˙ar nett Rebecca infurmatni li, flimkien ma’ a©enzija Maltija, qeg˙din jiffukaw l-aktar b˙alissa b’kuntatti barranin. “Issena d-die˙la g˙an-dna pjanijiet di©à lesti biex b’hekk na˙dmu xi xog˙ol ©ewwa Milan fuq l-aktar ˙a©a li n˙oss li g˙andi potenzjal fiha: ilphoto modelling. Apparti li nixtieq li nkompli nikber fid-dinja tal-moda, wa˙da mill-affarjiet li qed inΩomm f’mo˙˙i hija li anke nitfa’ aktar saqajja fid-dinja tatteleviΩjoni u fid-dinja tal-iffilmjar. Nixtieq li fil-futur isse˙˙ wa˙da mix-xewqat li g˙andi – li nifta˙ post kbir fejn l-annimali abbandunati jkunu jistg˙u jkunu stmati a˙jar,” temmet tg˙idli Rebecca.

KurΩitajiet

11.08.2013

kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

irkant ta’ karozzi mercedeS Min jaf jekk fl-irkant tal-karozzi tat-tip Mercedes, li se jsir fit-8 ta’ Settembru minn RM Auctions’ Battersea, ikunx bniedem wie˙ed li jixtrihom! Irid garaxx enormi fejn iqeg˙idhom! Dawn il-karozzi li jla˙˙qu g˙al 74 karozza tal-istess tip, kienu ta’ persuna wa˙da u mistennija jda˙˙lu aktar minn €21,861,780 fliktar irkant ta’ valur li qatt sar f’Londra. Din il-kollezzjoni ta’ karozzi Mercedes, hi mag˙mula minn flotta ta’ vetturi ÌermaniΩi, li jkopru perijodu ta’ 100 sena sewqan. Hemm limousines , karozzi sportivi, convertibles u anke ambulanza. Huma n©abru u ng˙aqdu mill-kollettur anonimu Ewropew tul is-snin. Fil-quççata tal-bejg˙ hemm Ωew© Mercedes tal-1938, li huma 540K cabrios, li g˙andhom i©ibu bejn €1,495,806 u €2,876,550 ilwa˙da. Il-540K hi meqjusa b˙ala l-aktar karozza mfittxija fost il-karozzi ÌermaniΩi g˙ax tirrappreΩenta l-

Serq ta’ tfajla jwaSSal gÓal Sejba enormi B˙alissa qisu kul˙add jitkellem fuq xebbiet u nisa miΩmumin kontra xewqathom, jew biex iservu ta’ skjavi jew g˙all-prostituzz-joni. Ftit xhur ilu, u sewwasew f’April li g˙adda, tifla adolexxenti kienet rappurtata nieqsa minn Los Angeles. Xahar wara nstabet fin-na˙a ta’ fuq ta’ Kalifornja, wara li n˙atfet u ntuΩat b˙ala skjava g˙as-sess f’g˙alqa tal-mariwana. G˙all-ewwel, id-dipartiment tal-Pulizija f’Los Angeles iddeskriva l-g˙ajbien tat-tifla ta’ 15-il sena, b˙ala ˙arba mid-dar. Imbag˙ad instab li kienet in˙atfet minn Ryan Balletto ta’ 30 sena u sie˙bu Patrick Pearsmain ta’ 25 sena, li ˙aduha mag˙hom fl-g˙alqa tad-droga f’Lake County, Kalifornja. Skont ir-rapport, meta t-tifla wriet li ma tafx ta˙sad il-mariwana, inqaflet g˙al ˙ini-jiet twal f’kaxxa tal-g˙odda b’qies ta’ erba’ piedi bi tnejn. Din il-kaxxa sarulha xi toqob fiha biex it-tifla tkun tista’ tie˙u n-nifs. Toqba o˙ra saret fil-qieg˙ tag˙ha, biex twa˙˙al pajp ˙alli jekk ikollha bΩonn tinqeda g˙all-˙ti©iet naturali, jg˙addi kollox minnu. Fil-kaxxa xe˙tulha biss kutra. Il-kaxxa tal-g˙odda kienet sprejjata u fuqha kellha tpin©ija ta’ ras skeletrali ta’ annimal u ta’ bniedem, billogo ‘kollettur tal-g˙adam’. Meta n˙elset, it-tifla ftakret f’Ωew© okkaΩjonijiet meta nqaflet fil-kaxxa g˙al tliet ijiem. Flimkien mal-kaxxa talg˙odda, il-pulizija sabu qafas tal-injam, fejn persuna tista’

tintrabat g˙as-sess, ingassa, u xugaman abjad bit-tbajja’ taddemm. Fid-29 ta’ April, il-pulizija ta’ Lake County marru d-dar ta’ Balletto, jistaqsu fuq it-tifla, peress li kellhom suspett li kien hu l-bniedem responsabbli g˙all-g˙ajbien tag˙ha. L-g˙ada, it-tifla çemplet lillpulizija biex tg˙idilhom li kienet tinsab tajba. L-awtoritajiet irnexxielhom isibu mnejn çemplitilhom u ΩΩew©t ir©iel kienu arrestati waqt li t-tifla ttie˙det f’kustodja protettiva. It-tifla rrappurtat li Ω-Ωew©t ir©iel kellhom x’jaqsmu mag˙ha sesswalment. Ma’ Pearmain aççettat hi, u ma’ Balletto, g˙ax qalet li riedet tg˙inu jo˙ro© mill-problemi li kellu. IΩda l-pulizija infurmawha li ladarba g˙adha ta˙t l-età ma setg˙etx taççetta li jkollha sess ma’ adult. L-investigaturi jemmnu li hemm vittmi o˙ra u meta aktar tard g˙amlu tfittxija fiddar ta’ Balletto sabu aktar minn 1,400 pjanta tad-droga; €3,011 fi flus kontanti u lakbar u l-aktar armi sofistikati li nqabdu riçentement. Mal-qabda, li ttie˙det middar, kienet arrestata wkoll Christa McConnell ta’ 27 sena, li hi s-sie˙ba ta’ Balletto. Bejniethom huma g˙andhom ˙amest itfal, bl-iΩg˙ar tarbija ta’ seba’ xhur li kienet rieqda f’sodda doppja b’pistola kkargata Ωew© piedi ’l bog˙od minnha. Il-˙amest itfal ittie˙du f’kustodja tat-tfal. Mc Connell kienet akkuΩata li ˙alliet lil uliedha fil-periklu u li kellha l-armi fil-pussess tag˙ha.

qofol tal-in©inerija fil-karozzi ta’ qabel il-gwerra. L-aktar karozza antika hi lMercedes tal-1905, tal-mudell Simplex, li kienet karozza lussuΩa a li tag˙mel 68 mil fis-sieg˙a. Hemm ukoll tliet 300SLs, li huma l-ikoni tal-kumpanija, kif ukoll Gullwing tal-1956, li g˙andha tqarreb il-€103,555. Mercedes o˙ra li g˙andha 81 sena hi t-370s, li mistennija tinbieg˙ g˙al €1,380,744 waqt li Cabrio 500K tal-1936 g˙andha tinbieg˙ g˙al €1,035,558. Mag˙hom hemm ukoll ambulanza antika tal1952, li l-prezz mitlub g˙aliha se jkun ta’ bejn il-€57,531 u t€80,543. Finalment hemm ukoll replika, mibnija fis-sena 2000, tal-ewwel karozza tad-dinja – il-Benz Patent Motorwagen tal-1886 – li g˙andha tinbieg˙ g˙al €63,284. Jekk, kif inhu ma˙sub, tin©ibed l-attenzjoni tad-dilettanti talkarozzi Mercedes, din il-flotta ta’ 74 karozza g˙andu jkollha d˙ul li jaqbeΩ il-€21,861,780

Óajja SempliÇi bi ftit infiq Hi tabil˙aqq ˙ajja tajba g˙al Yvone u Steven Lucas, li jonfqu biss madwar € 4.60 fix-xahar g˙all-kont elettriku u s-s˙ana tad-dar tag˙hom. Dan kollu billi jg˙ixu l-‘Óajja t-Tajba.’ Yvonne ta’ 48 sena u Steven ta’ 53 minn Hampshire, naqqsu l-kontijiet tad-dawl tag˙hom billi stallaw il-pannelli solari, ikabbru l-˙xejjex u l-frott li jikkunsmaw u ji©bru l-ilma taxxita biex jifflaxxjaw il-lokijiet tag˙hom. Il-koppja prudenti fasslu ˙ajjithom fuq il-karattri tal-kummiedja televiΩiva tas-sebg˙inijiet, The Good Life, li fiha kienu jie˙du parti Richard Briers u Felicity Kendal. Dawn kienu ˙olqu mod ta’ ˙ajja sempliçi u suffiçjenti g˙alihom infushom. Mindu stallaw arlo©© tal-ilma raw il-kontijiet tal- bungalow tag˙hom, bi tliet kmamar tassodda, jinΩel minn €232 fis-sena g˙al inqas minn € 35 kull sitt xhur. G˙andhom ukoll biçça art

f’Surrey, b’xehdiet tan-na˙al biex jipproduçu l-g˙asel u ti©ie© biex ikollhom bajd frisk. Il-makakk Steven xtara lewwel sett ta’ pannelli solari fl1992 u beda l-kampanja ta’ tfaddil tieg˙u sa minn meta spiçça bla xog˙ol fl-2010. Hu, li kien ja˙dem b˙ala in©inier tal-elettronika jg˙id: “Konna Ωorna çÇentru tat-Teknolo©ija f’Wales fl-1992 u xtrajna l-ewwel par ta’ pannelli solari. Minn hemm evolvejna. “Dejjem kabbarna l-prodotti b’mod organiku, iΩda millewwel rajna li kellna na˙dmu ferm aktar b’risq l-ambjent biex matul is-snin ikollna aktar u aktar prodotti li nikkunsmaw. Yvonne u Steven, li g˙andhom Ωew© ulied subien, James, ta’ 22 sena u Jonathon ta’ 19, stallaw il-pannelli solari fil-©nien tag˙hom ta’ 40 pied biex ji©©eneraw ilma s˙un, li juΩaw fid-dar tag˙hom. Yvonne, li hi g˙alliema qalet: “A˙na ma ng˙addux elettriku

lill- grid nazzjonali, peress li na˙Ωnu l-ener©ija f’sistema m˙addma minn batterija ta’ Ωew© kilowatt. “Jekk il-©irien ma jkollhomx provvista tad-dawl, a˙na xorta nkunu nistg˙u nixeg˙lu, inqabbdu l-magna tal-˙asil u dak kollu me˙tie©. “Barra minn hekk, mis-sistema li ˙loqna g˙all-©bir tal-ilma jkollna madwar 1,000 gallun, li nuΩaw g˙al-lokijiet u g˙all-˙ajja ta’ kuljum. Imbag˙ad, il-jams, chutneys , cordial u nbid nag˙mluhom a˙na stess, kif ukoll inΩommu n-na˙al g˙allg˙asel. “A˙na minn dejjem kellna fi ˙siebna l-©ardina©© u r-riçikla©©, g˙ax in˙obbu stil ta’ ˙ajja b’ambjent san.” Yvonne u Steven, li huma ve©etarjani, g˙andhom tliet qatg˙at: Ωew© serer u l-©nien, fejn ikabbru aktar minn 15-il si©ra tal-frott, varjetà kbira ta’ ˙xejjex u ˙wawar, fjuri u numru ta’ vaski.

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

11.08.2013

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

Meta qassaMt LiL nazju Bejn il-Óadd 23 u t-Tlieta 25 ta’ Ìunju fl-Isptar Mater Dei kellna l-opportunità sabi˙a li jkollna rrelikwa tal-Beatu Nazju Falzon. Niftakar li meta d˙alt biex nag˙laq il-Kappella l-Óadd g˙all-˙abta tad-9.00pm fuq ilbank çkejken tas-sagristija rajt mazz santi tal-Beatu. Bqajt impressjonat kemm kien hemm santi. Ara kemm ng˙idu li ˙afna telqu r-reli©jon. Jista’ ikun g˙aliex b’xi mod i˙ossuhom imwe©©g˙in mill-Knisja jew minn xi w˙ud li jirrappreΩentawha. Imma lill-Mulej huma ˙afna li g˙adhom ifittxuh. G˙aliex qieg˙ed ng˙id hekk? Wara li ˙dimt il-lejl u qaddist il-quddiesa tas-7.00am, ji©ifieri fil-jum tat-Tnejn 24 ta’ Ìunju, festa ta’ San Ìwann Battista, ©ie xi jg˙idli biex ner©a’ nag˙ti titwila lejn is-santi li kelli quddiem g˙ajnejja fuq il-bank tassagristija. F’qalbi bdejt in˙oss mhux biss li dawk is-santi kellhom jitqassmu. Dik kienet ovvja. Il-buΩillis kienet kif! Mod ˙afif kien li nitlaqhom mazz ˙dejn il-bieb tal-

Kappella biex min ji©i jie˙u wa˙da. Imma ˙ej, f’qalbi ˙assejt li dan kien mod ir˙is u kwaΩi insolenti lejn il-qaddis Nazju. F’dak il-waqt il-Mulej fakkarni fl-eΩempju tal-politiçi tag˙na li, minflok, li jibnu kuntatt sabi˙ man-nies. G˙alhekk f’qalbi g˙edt: “G˙aliex m’g˙andix in˙alli lill-Mulej jg˙allimni bihom u mmur niltaqa’ mannies? X’˙a nitlef b’daqshekk?” Óbieb dan hu li g˙amilt. InΩilt fl-entratura tal-Isptar u fl-in˙awi tal-madwar u bdejt inqassam dawn l-imberkin santi tal-Beatu Nazju! L-ewwel ˙a©a li qbadt lili nnifsi nag˙mel kien li nitbissem lin-nies. Kemm apprezzawha! Ng˙iduha kif inhi, l-Isptar hu post ta’ w©ig˙. Iltqajt ma’ persuni li kienu g˙adhom kemm taw id-demm u kienu j˙ossuhom stroduti. Imma tiskanta! Naqra tbissima bidlitilhom il-burdata. Imliethom bilkura©©! Tathom is-sa˙˙a! Wara t-tbissima ©iet il-kelma. “Sinjur/a b˙alissa hawn ir-relikwa tal-Beatu Nazju fil-Kappella tal-Isptar. Se ddum hawn sat-

Tlieta sa nofsinnhar. Jekk tixtieq titlob lill-Mulej g˙al grazzja bl-interçessjoni tieg˙u g˙andek çans tad-deheb. Il-Mulej ibierkek!” Kemm kienu interessanti rreazzjonijiet li qlajt lura. U˙ud min-nies li mal-ewwel daqqa t’g˙ajn ta˙sibhom Ωorri malajr tawni tbissima mill-isba˙ lura! Xi ©miel hux! Mela kemm kont Ωbaljat li ©©udikajthom! Kos hux! Wara dik il-qoxra li tidher jew tin˙ass iebsa hemm lesta qalb li t˙obb! G˙ax, niftiehmu, kif tridu j˙ossok hux meta g˙andek xi marda jew qieg˙ed tistenna riΩultat importanti f’sa˙˙tek? Mhux kul˙add g˙andu qalbu tad-demm u l-la˙am jew? O˙rajn qaluli: “G˙andi bΩonn!” Il-preΩenza tal-Beatu Nazju ©abithom f’sensihom kemm g˙andhom tabil˙aqq bΩonn tal-Mulej. Bqajt impressjonat b’liema qima refg˙u din is-santa çkejkna iΩda sabi˙a tal-Beatu Nazju. Min g˙amilha fil-kartiera u min filportmoni. Imma kollha tista’ tg˙id tawha bewsa ta’ m˙abba mimlija fidi. F’dak il-mument

˙assejt we©g˙a kbira f’qalbi. Kemm kont Ωbaljat meta waqqajt g˙aç-çajt lil dawk li jbusu s-santi! G˙aliex abbli dawn jag˙mlu hekk b’fidi kbira. U jien, bl-arroganza tieg˙i, g˙amilt lili nnifsi Alla li qieg˙ed ni©©udikahom. Iva, kont Ωbaljat. Min ibus issanti jaf i˙obb lill-Mulej ferm iktar milli na˙seb li n˙obbu jien. Mela attent xi tg˙id u x’tipprietka fuq dawk li jbusu s-santi! Tmurx l-infern g˙ax tkun ikkundannajthom! Alla biss jaf x’hemm f’qalb u mo˙˙ il-bniedem! Fl-Isptar innutajt kemm ikollna nies barranin. Óafna minnhom IngliΩi. Almenu li ltqajt mag˙hom jien. Bqajt impressjonat kemm u˙ud minnhom, avolja Anglikani jew ta’ denominazzjonijiet o˙ra, sa˙ansitra w˙ud li jg˙idu li ma jemmnux, meta tajthom is-santa g˙oΩΩewha ˙afna g˙aliex fil-Beatu Nazju lem˙u l-qdusija ta’ Alla nnifsu. Mela kos hux, kemm m’g˙andix g˙alfejn ni©©udika! Fl-a˙˙ar imbag˙ad ma rridx ninsa lil dawk li fer˙u ˙afna

bis-santa li tajthom. “U Father, kemm jien devot/a tieg˙u! Kemm immur inΩuru!” Il-˙sieb tieg˙i imur fuq il-ftit ˙afna li rrifjutawha. Nifhimkom ˙uti! Ara. Óa nitlob lil Nazju biex jitlob g˙alikom ˙alli tfiequ millwe©g˙at tag˙kom. G˙aliex meta qassamt is-santi tal-Beatu Nazju intba˙t li lMulej ta’ kul˙add! Tag˙na lkoll! U l-Patri mhux hekk ukoll g˙andu jkun?

L-infertiLitÀ fL-irÌieL Dr RENALD BLUNDELL ser jispjegalna kif nisg˙tu nΩidu l-fertilità fl-ir©iel b’mod sempliçi u naturali

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Kif nafu, hawn g˙add ta’ koppji jew familji li jkunu qed jippruvaw ikollhom tarbija u ma jkunux jistg˙u. Dan jista’ jkun riΩultat kemm ta’ infertilità min-na˙a talomm u varjazzjonijiet fl-ormoni, kif ukoll min˙abba nuqqas ta’ fertilità fir-ra©el, jew min˙abba stress jew min˙abba dawn il-fatturi kollha f’daqqa. Illum ser nitkellmu fuq l-infertilità tar-ra©el. Kif nafu, ir-ra©el jipproduçi sperma li biex tifforma tarbija trid ting˙aqad ma’ bajda tal-mara. B’hekk il-proçess li bih l-isperma tiltaqa’ mal-bajda huwa sempliçi, imma l-isperma trid tkun b’sa˙˙itha g˙ax trid tg˙um ©ewwa l-fallopian tube, tiltaqa’ mal-bajda, ittaqqab parti millbajda biex ting˙aqad u tifforma lewwel çelloli ta’ embrijun li wara disa’ xhur tifforma tarbija. Il-kawΩi tal-inferilità fir-ra©el Hawn ˙afna r©iel li g˙alkemm ma jafux u min˙abba ra©unijiet diversi, ikollhom nuqqas ta’ spermi jew l-isperma tkun ta’ kwalità baxxa. B’hekk l-isperma ma jkollhiex ener©ija biΩΩejjed jew ma tkunx ta’ kwalità tajba biΩΩejjed biex tkun tista’ ting˙aqad malbajda tal-mara. Din hija wa˙da mill-kawΩi komuni tal-inferitilità fl-irgiel. Hemm ˙afna fatturi li jinfluwenzaw l-isperma tar-ra©el, fosthom it-tni©©iΩ ambjentali b˙al affarijiet tossiçi perikoluΩi, heavy metals u sustanzi o˙ra. Fatturi estremi o˙ra fosthom ˙afna s˙ana, jew ˙afna xemx,

jew ˙wejje© issikati mal-organu sesswali tar-ra©el, stili ta’ ˙ajja differenti, fosthom in-nikotina u labbuΩ mill-alko˙ol, kif ukoll ilmod kif tg˙ix, speçjalment jekk huwa stressanti. Dawn il-fatturi kollha jinfluwenzaw kemm ilmobbiltà, l-apparenza u n-numru ta’ spermi li ra©el ikollu. B’hekk huwa importanti li issa niddiskutu kif ji©u ffurmati lispermi. Il-proçess tal-formazzjoni tal-ispermi jissejja˙ spermatogenesis. Waqt l-ispermatogenesis ikun hemm bΩonn sustanzi speçjali fosthom ta’ amino acids, vitamins, trace elements, kif ukoll sustanzi li jg˙hinu lill-vitamini biex ja˙dmu a˙jar. Huwa fatt mag˙ruf li biex ikollok l-ispermi ffurmati tajjeb, g˙andek bΩonn l-Carnitine, lArginine, iΩ-Zinc, il-Vitamina E, ilGlutathione, is-Selenium, il-Coenzyme Q10 u l-Folic Acid. Il-Carnitine jintuΩa biex jag˙ti lisperma aktar ener©ija u b’hekk titjieb il-mobbiltà taghha u l-kwalità u tkun tista tiltaqa’ u ting˙aqad mal-bajda. L-Arginine huwa mino acid li l©isem tag˙na g˙andu bΩonnu fi kwantitajiet kbar u dan ukoll jg˙in billi jtejjeb il-mobbiltà u kwalità ta’ spermi. Iz-Zinc barra li huwa anti-oxicident , jg˙in ukoll f’g˙add ta’ proçessi bijokimiçi fil-©isem tag˙na u huwa fattur importanti ˙afna fl-g˙add ta’ spermi li ji©u ffurmati fl-ammont ta’ spermi li ji©ru b’sa˙˙a u qawwa ikbar, kif ukoll biex iΩid it -testeroall li huwa l-ormonu importanti u kruçjali waqt l-ispermatogenesis.

Il-Vitamina E ttejjeb il-mobbiltà tal-isperma, kif ukoll tg˙in l-isperma biex ting˙aqad mal-bajda talomm b’mod aktar effettiv. Il-Glutathione u s-Selnium huma importanti biex ine˙˙u filfree radicals fis-sistema tag˙na u jtejbu il-mobbiltà tal-isperma. Il-Co-enzyme Q10 iΩid ir-rata tal-fertilizzazzjoni min˙abba kambjament fil-kwalità tal-isperma u kif ukoll kambjament fil-mobbiltà tal-isperma. Il-Folic Acid huwa importanti fil-formazzjoni u diviΩjoni taç-çelloli u b’hekk jg˙inu fil-metaboliΩmu in©enerali. Imma kif jista’ wie˙ed jie˙u dawn is-sustanzi kollha f’daqqa? Façli ˙afna. Dawn il-fatturi kollha flimkien ma’ o˙rajn jinsabu fi tliet prodotti differenti li jissej˙u Solgar Male Multiples, Solgar L-

Arginine u Solgar Double Omega 3. Il-proçess li bih issir l-isperma tie˙u g˙add ta’ ©img˙at u b’hekk huwa rakkomandat li dawn ilprodotti jittie˙du mill-inqas g˙al tliet xhur qabel wie˙ed jista’ josserva riΩultat poΩittiv. Nirringrazzjakom tal-g˙add kbir ta’ ittri u emails li rçevejt u inweg˙idkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tal-kliem ta’ inkora©©iment li irçevejt rigward din il-pa©na. Kull min g˙andu wkoll xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jag˙mel jew jiddiskuti ma’ Dr Blundell, jista’ jag˙mel dan billi jew jibg˙at email lil renald@naturalremedies.com.mt jew jibg˙at ittra fl-indirizz: Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara.

Kultura

11.08.2013

Jum marSaSKala 2013 Il-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala din is-sena bi˙siebu jiççelebra Jum Marsaskala bi programm totalment differenti minn tas-soltu. Bi skop filantropiku ser ji©i organizzat baΩar fis-Sala San Ìwakkin, mill-Ìimg˙a 30 ta’ Awwissu sal-Erbg˙a 4 ta’ Settembru bil-qlig˙ imur g˙al Puttinu Cares. Is-Sibt 31 ta’ Awwissu, bil-kolloborazzjoni tal-Kappillan u l-Kleru u xi g˙aqdiet li jinsabu f’Marsaskala, ser ji©i organizzat dan il-programm: 6.00pm

L-G˙aqda Bajja San Tumas ser t˙ejji l-post bil-palk, artal u PA system g˙all-bidu ta’ çerimonja simbolika meta tasal statwa Ωg˙ira ta’ Sant’Anna merfug˙a mit-tfal tas-Soçjetà tal-Museum.

6.30pm

Tibda ç-çerimonja tal-pellegrina©©, billi il-Kappillan Dun Walter Cauchi jg˙id kelmtejn tal-okkaΩjoni u jbierek l-opri tal-ba˙ar li se jie˙du sehem fil-pellegrina©©.

6.45pm

L-istatwa ta’ Sant’Anna tittie˙ed proçessjonalment minn ˙dejn l-artal g˙al fuq il-lança li titlaq g˙all-Bajja ta’ Wied il-G˙ajn.

7.40pm

Tasal l-istatwa fuq is-Simenta fi Pjazza Dun Tarçis Agius.

7.45pm

L-G˙aqda MuΩikali Banda Sant’Anna tibda març minn fejn il-monument fuq il-pont fi Pjazza Mifsud Bonnici.

8.00pm

Tibda Quddiesa ta’ radd il-˙ajr fuq is-Simenta.

9.00pm

Programm muΩikali u vokali mill-Banda Sant’Anna

10.00pm

Diskorsi mis-Sindku u mill-President tal-Banda u jing˙ata t-trofew Gie˙ Marsakala u skroll ta’ ringrazzjament lil Ωew© gruppi li bil-˙idma tag˙hom g˙amlu unur lil Marsakala.

Sadanittant fi Triq ix-Xatt ser issir Lejla Gastronomika mtellg˙a mir-ristoranti li jinsabu f’din it-triq.

erBa’ Siti ta’ HeritaGe malta JirÇieVu

ÇERTIFIKAT TA’ EÇÇELLENZA MINN TRIPADVISOR Erba’ siti ta’ Heritage Malta ng˙ataw çertifikat ta’ eççellenza g˙as-sena 2013 minn TripAdvisor, l-ikbar sit elettroniku fid-dinja ddedikat lillivvja©©ar. Il-MuΩew Nazzjonali talGwerra, il-MuΩew Nazzjonali tal-Arkeolo©ija, il-Palazz talInkwiΩitur u l-Palazz talGranmastru (li jinkludi lArmerija tal-Palazz u s-Swali Statali), irçivew dan ir-rikonoxximent li jing˙ata biss lil dawk l-istabbilimenti li b’mod konsistenti jirçievu kummenti

tajbin ˙afna fuq TripAdvisor. Skont is-sit elettroniku uffiçjali www.tripadvisor.com: “Ir-rebbie˙a taç-çertifikat ta’ eççellenza jinsabu madwar id-dinja kollha u jirrappreΩentaw laqwa negozji u stabbilimenti o˙ra mniΩΩla fis-sit u li minnhom l-aqwa g˙axra filmija biss ji©u mog˙tija dan iççertifikat.” Dan ifisser li dawn l-erba’ siti ta’ Heritage Malta huma kkunsidrati siti ta’ importanza ewlenija minn dawk li Ωaruhom.

Biex sit jew negozju jikkwalifika g˙aç-çertifikat ta’ eççellenza, irid iΩomm rating ta’ erbg˙a jew iktar minn ˙amsa, skont dawk li jibag˙tu l-kummenti tag˙hom fuq TripAdvisor. Kriterji o˙ra jinkludu n-numru ta’ kummenti li jin-tbag˙tu matul is-sena inkwistjoni. G˙al aktar informazzjoni dwar is-siti li ng˙ataw dan iççertifikat, wie˙ed jista’ jΩur is-sit eletroniku uffiçjali ta’ Heritage Malta www.heritagemalta.org, jew iΩur il-pa©na ta’ Facebook tas-siti.

KunÇert VoKali u Strumentali mill-Banda re ÌorÌ V tal-imqaBBa Il-Banda Re Ìor© V fi ˙dan is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V tal-Imqabba, ser ittella’ l-kunçert vokali u strumentali annwali tag˙ha fl-okkaΩjoni tal-Festa Titulari ta’ Santa Marija tal-Imqabba, is-Sibt, 10 ta’ Awwissu mit8.30pm ’il quddiem fil-Pjazza tal-Knisja, l-Imqabba. Din is-sena ja˙bat il-15-il sena minn meta l-Banda Re Ìor© V ©iet onorata bil-premju Les Etoiles d’Or du Jumelage mill-Kummissjoni Ewropea. F’dan il-kunçert il-Banda Re Ìor© V, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro David Agius, ser tkun qed ittella’ ta˙lita ta’ muΩika klassika, operetta, arrangamenti ta’ muΩika moderna u dik tradizzjonali. Waqt dan il-kunçert jintweraw ukoll diversi features qosra fuq big screen dwar xi avvenimenti u anniversarji li sSoçjetà qieg˙da tfakkar; avvenimenti li sawru lill-istess Soçjetà. Hekk kif din is-sena ja˙bat ukoll l-20 sena mittwaqqif tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, ma jistax ikun li dan ilkunçert ma jing˙atax xejra Ωag˙Ωug˙a. Takkumpanja l-banda f’Ωew© siltiet ikun hemm il-kantanta Eleanor Cassar, u jispikkaw ukoll diversi elementi innovattivi u moderni b˙ala akkumpanjament mal-banda. Inawgurazzjoni uffiçjali tas-Sala tal-Palazz Santa Marija Wara l-istess kunçert ser issir l-inawgurazzjoni uffiçjali tassala prinçipali tal-Palazz Santa Marija. Sala li hija mimlija pitturi kollha tal-istess artist G˙awdxi, il-Kavallier Paul Camilleri Cauchi. Mibdija fl-1992, permezz tal-pittura li tissimbolizza l-wasla tal-Konvoj ta’ Santa Marija fil-Port ilKbir, illum is-sala hija kompluta sabiex titgawda mill-pubbliku. Fil-pitturi wie˙ed isib xeni religjuΩi, storiçi, u figuri li jirrappreΩentaw it-talenti u li huma mimlija b’˙afna simboliΩmi, filwaqt li s-saqaf huwa mimli pitturi rillassanti li jirrappreΩentaw in-natura u an©li. Sala li llum saret çentru tal-arti tal-og˙la livell u hija attrazzjoni kemm g˙all-Maltin kif ukoll g˙at-turisti li jΩuru pajjiΩna.

Mill-Misra˙

11.08.2013

MID-DJARJU TAL-PRIM MINISTRU

Il-Prim Ministru Muscat jattendi g˙all-inawgurazzjoni tal-uffiçini tal-kumpannija Ascent Software

Il-Prim Ministru Joseph Muscat u diversi ministri, f’laqg˙a li kellhom mat-tmexxija tal-General Workers Union

Is-Sinjura Michelle Muscat tippreΩenta donazzjonijiet lil 14-il g˙aqda favur id-drittijiet tal-annimali, li n©abru mill-kunçert Classics under the Stars

Joseph Muscat maç-çiklisti li se jie˙du sehem fil-Lifecycle 2013, fit-tara© tal-Ber©a ta’ Kastillja

Ritratti: DOI

TaÓriÌ fil-ÌardinaÌÌ gÓal grupp Ta’ refuÌjaTi Is-sezzjoni tal-Università talÌonna Botaniçi tal-Argotti kellha attività differenti minn tas-soltu g˙al din l-a˙˙ar sena. Il-pro©ett Hortes, li uΩa fondi ERF kellu l-g˙an li jg˙in lil grupp ta’ refu©jati jiksbu t-ta˙ri© u l-˙iliet filqasam tal-©a rdina©© u lortikoltura. Dan il-kors ©ie mqassam fuq tliet livelli, minn dak baΩiku sa livell avvanzat, b’kull livell jie˙u madwar tliet xhur biex jitlesta. L-ewwel ftit xhur ta’ dan ilpro©ett ©ew iddedikati g˙al preparazzjoni intensiva. Listudenti li pparteçipaw huma residenti fi tliet çentri miftu˙a, wie˙ed ©ewwa lMarsa u tnejn ©ewwa Óal Far. Huma attendew lezzjonijiet ta’ teorija kif ukoll prattika darbtejn fil-©img˙a. Ìew mag˙Ωula g˙al dan ilpro©ett residenti ©ewwa çentri miftu˙a min˙abba li dawn ikunu qed jippreparaw biex jo˙or©u minn dawn iç-çentri u jibdew ˙ajja ©dida. Grazzi g˙all-˙iliet ©odda li jkunu kisbu, tkun aktar façli g˙alihom li jakkwistaw

xog˙ol u b’hekk ji©i ffaçilitat il-proçess ta’ integrazzjoni. Dr Joseph Buhagiar, Direttur tal-Ìonna, mexxa dan il-pro©ett flimkien mat-tim tieg˙u, li kien involut b’mod attiv fit-tag˙lim. L-istudenti li rçevew tag˙rif dwar il-bijolo©ija, l-identifikazzjoni u l-uΩu tal-pjanti, sew dawk o r n a m e n t a l i u dawk indi©eni, t˙arr©u wkoll

fuq il-˙ti©ijiet ta’ dawn ilpjanti, formazzjoni tal-kompost u kif ukoll it-tisqija, fost affarijiet o˙ra. Il-qofol tal-lezzjonijiet kien jittratta l-kura tal-pjanti f’ambjent ta’ ©onna lokali, kif ukoll l-uΩu ta’ diversi metodi biex ji©u mkattra lpjanti, iΩ-Ωbir, u l-identifikazzjoni u l-prevenzjoni ta’ mard differenti fil-pjanti.

Il-grupp ipparteçipa f’numru ta’ eΩerçizzji prattiçi u diversi xog˙lijiet fil-©nien. Óafna drabi, dawn issessjonijiet prattiçi saru fuq baΩi individwali ma’ membri tat-tim tal-Argotti u kienu jinkludu ta˙ri© dwar l-uΩu ta’ g˙odda, makkinarju tal©nien u bini ta’ strutturi b˙al scaffolding g˙aΩ-Ωbir tassi©ar, kif ukoll tisqija u

ta˙wil ta’ pjanti ornamentali. L-istudenti ©ew im˙arr©a wkoll fuq kif isir ©bir u preservazzjoni ta’ Ωrierag˙ u kif tinΩamm l-indafa ©ewwa l-©onna. Huma ng˙ataw l-opportunità li jΩommu ©nien Ωg˙ir fiç-çentri tag˙hom sabiex jie˙du ˙siebu fil-©ranet meta ma jkunux qed isegwu l-lezzjonijiet. G˙al dan l-g˙an ing˙ataw pjanti ornamentali, Ωrierag˙, kif ukoll xtieli, flimkien ma’ xi g˙odod. Il-kors spiçça uffiçjalment fl-a˙˙ar ta’ Ìunju 2013 li nzerta mattmiem tal-pro©ett Hortes. Fiç-çeremonja tal-g˙eluq li ttellg˙et ©ewwa l-Argotti, listudenti rçevew çertifikati ta’ attendenza g˙al-livelli ta’ korsijiet li kienu attendew g˙alihom. RappreΩentanti tat-tim talArgotti kif ukoll taç-çentri miftu˙a kienu preΩenti g˙al din iç-çeremonja. Grazzi g˙al din l-inizjattiva, dawn ir-refu©jati ©ew mog˙tija ˙iliet ©odda sabiex ikollhom suççess fit-tfittxija g˙al xog˙ol fil-qasam tal©ardina©©.

Monica Beisner TippreÛenTa preMju lir-reBBieÓa ÛgÓaÛagÓ F’Awwissu tas-sena l-o˙ra b˙ala parti minn Evenings on Campus 2012, fil-MuΩew Nazzjonali talArkeolo©ija fil-Belt Valletta, kien hemm wirja ta’ illustrazzjonijiet

ta’ Metamorphoses ta’ Ovidju minn Monica Beisner. Salvu Mallia, l-artist u personalità tat-televiΩjoni, kien spjega dawn il-˙rejjef meraviljuΩi lit-tfal

li Ωaru l-wirja. Wara, ©iet organizzata kompetizzjoni fejn it-tfal ©ew mistiedna jpin©u jew jiktbu dwar dak li raw u semg˙u. Ir-rebbie˙a

ng˙ataw sena membership ta’ Heritage Malta u dan l-a˙˙ar ing˙ataw, minn Monica Beisner innifisha, kopji ta’ The Heavenly Zoo , illustrati minnha. Dr

Michael Zammit, Lettur Anzjan fil-Filosofija fl-Università ta’ Malta u Ms Marcia Grima, Koordinatur ma’ Heritage Malta, qassmu ç-certifikati lir-rebbie˙a.

Çinema

11.08.2013

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

THE cONJURINg

SUPERJURI

QTAJJA’ U BIÛA’ MINN STORJA VERA The Conjuring hu film ie˙or tal-biΩa’ u t-twerwir, dirett minn James Wan (tal-films Saw u Insidious) li hu bbaΩat fuq storja vera. Fil-qalba tar-rakkont, niltaqg˙u ma’ Ωew© investigaturi ta’ avvenimenti paranormali, Ed u Lorraine Warren (Wilson u Farmiga). Mill-arkivji ta’ New England insibu li dawn it-tnejn kienu involuti b’ru˙hom u ©isimhom, fil-malinn li laqat lill-familja Perron, li minn Rhode Island marru jg˙ixu f’dar kbira, parti minn razzett, f’Harrisville. Roger u Carolyn Perron (Livingston u Taylor) flimkien mal-˙amest ibniet tag˙hom, kellhom fer˙ kbir fuqhom li se jΩanΩnu dar spazjuΩa filkampanja. Il-kelb tag˙hom mill-ewwel xamm xi ˙a©a ˙aΩina, beda jinba˙ u baqa’ ma da˙alx gewwa. L-g˙ada, iΩ-Ωg˙ira, b’qalbha maqsuma ssibu mejjet barra fl-art. Billejl jibdew ise˙˙u affarijiet inspjegabbli u paranormali b’Carolyn sikwit tqum missodda bi tben©il misterjuΩ fuq ©isimha. Meta dawn l-affarijiet ikomplu jintensifikaw ru˙hom, b’xi apparizzjonijiet tal-biΩa’, il©enituri jmorru jfittxu lil Ωew© investigaturi rinomati g˙al dawn l-affarijiet. Jidher li l-post fejn qed jg˙ixu g˙andu xi sa˙ta antika fuqu u anke jmorru joqog˙du f’motel, iΩda l-˙aΩen li qabad

mag˙hom xorta wa˙da baqa’ jsus warajhom. Ed, li hu eΩorçista rikonoxxut mill-Vatikan, ja˙seb biex jiskon©ra minkejja li m’g˙andux permess b˙ala eΩorçista, g˙ax inkella se jkun tard wisq. L-irwiefen malinni se jolqtu lil dawk kollha involuti u anke jista’ jkun li kollox se jkun inutli. The Conjuring nista’ ng˙id li ma joffri xejn ©did fil-©eneru tal-biΩa’ u t-twerwir. Dan il-film ifakkar f’films o˙ra b˙al The Exorcist, The Amityville Horror, The Birds u Paranormal Activity , meta linvestigaturi jinstallaw apparat sofistikat li jirrekordja u jie˙u r-ritratti. Però, bil-mod ikkalkulat u intelli©enti kif jiΩviluppa, The Conjuring hu xog˙ol superjuri g˙al films o˙ra ta’ din il-kwalità. L-andament iΩommok attent kontinwament, bliΩvilupp tal-istorja dejjem iΩΩid fl-intensità sakemm fl-a˙˙ar nofs sieg˙a tisplodi f’or©ja ta’ g˙ajjat u twerΩiq, qtajja’, ©iri u movimenti fluwidi tal-kamera. Waqt li l-kast kollu hu ta’ min ifa˙˙ru, il-brava Lili Taylor fil-parti tal-omm li ssofri minn tben©il, waqg˙at u ˙asdiet qawwija, tispikka sew fuq l-o˙rajn, b’parti ta’ wa˙da ©entili li turi tant im˙abba mat-tfal g˙al wa˙da aggressiva tal-©enn. Dawk li j˙obbu l-films talbiΩa’ se jiskopru xog˙ol ta’ livell artistiku.

Atturi Ewlenin: Vera Farmiga, Patrick Wilson, Ron Livingston, Lili Taylor, Joey King, Mackenzie Foy. Direttur: James Wan. Óin: 112 min. Distributur: NEW LINE CINEMA/WARNER BROS. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 15

Çinema

11.08.2013

NOW YOU SEE ME

FANATIKU

ERBA’ ILLUÛJONIStI PRIMI

Wara li tara Now You See Me, wisq probabbli li to˙ro© miç-çinema aktar fer˙an milli d˙alt. Din hija kummiedja sofistikata, divertenti ˙afna

dwar erba’ esperti tal-ma©ija. L-illuΩjonijiet elaborati li jwettqu, kwaΩi huma mpossibbli li jsiru, imma dan ixxog˙ol tant ida˙˙lek fl-ispir-

tu li tinsa l-assurdità li tissaltjalek g˙ajnejk u fil-proçess t˙oss fik kurΩità pjaçevoli. Fil-ftu˙ ta’ din il-produzzjoni niltaqg˙u ma’ erba'

Atturi Ewlenin: Jesse Eisenberg; Mark Ruffalo; Woody Harrelson Melanie Laurent; Isla Fisher; Dave Franco; Michael Caine; Morgan Freeman. Direttur: Louis Letterrier. Óin: 115 min. Distributur: E-ONE ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill-K.R.S. Çert.12A Ωg˙aΩag˙ li jispeçjalizzaw f’oqsma differenti tall-arti talma©ija u li j˙allu lill-udjenzi li jarawhom iççassati. Dawn huma: J. Daniel Atlas (Eisenberg), Merritt McKinny (Harrelson), Henley Reeves (Fishe r ) u J a c k W i l d e r (Franco) li, separatament, ˙lief l-a˙˙ar tnejn, jag˙tu wirjiet fejn jippnotizzaw lil min jipparteçipa u anki ©ieli jimbruljawhom u jisirqulhom flushom. Persuna misterjuΩa, liebsa kappa f’rasha qed tinnota lil dawn f’okkaΩjonijiet separati. Wara huma jirçievu nvit biex flimkien g˙all-ewwel darba jag˙tu wirja fantastika ta’ illuΩjoni u ma©ija f’Las Vegas u jsiru mag˙rufa b˙ala ‘The Four Horsemen’. Billi f’din l-attività ssir serqa minn b a n k f ' P a r i © i , j s u s u waraj h o m i k u n h e m m l a©enti tal-FBI, Dylan Rhodes (Ruffa l o ) u A l m a D r a y (Laurent). F’New Orleans b’mod inspjegab b l i j i s i r q u f l u s m i d -

depoziti ta’ Arthur Tressler (Caine), sid ta’ kumpannija u jpo©©uhom f’depoΩiti ta' xi vittmi tal-Urugan Katrina. Dylan u Alma li jsiru jin˙abbu, jitolbu s-servizzi ta’ Thaddeus Bradley (Freeman), li hu xettiku dwar dawn l-atti tal-ma©ija. IΩda dan ma jistax jaqbad tarf x’qed jigri. Min hu dak il-benefattur li ©abhom flimkien u x’ra©uni kellu li jag˙mel dan? L-ewwel nofs ta’ dan ixxog˙ol jiffoka fuq dawn lerba’ esperti, iΩda malajr jaqleb fuq l-intrigu li jie˙u Dylan biex jaqbadhom. Hawn nid˙lu fit-territorju ta’ thrillers eçitanti mimlija movimenti u muΩika b’ton ˙erqan li dejjem iΩΩomm linteress. Minkejja l-esa©erazzjonijiet li fih, Now You See Me hu mag˙mul apposta biex jag˙ti gost u divertiment qawwi, anki eçitament, bi twist li ma tistennihiex fil-final. Po©©i bilqeg˙da u ˙alli lfantasija ti©ri bik!

thE hEAt

PJAÇEVOLI

KUMMIEDJA POLIZJESKA FEMMINILI Atturi Ewlenin: Sandra Bullock; Melissa McCarthy; Demien Bechir; Marlon Wayans; Michael Rapaport; Direttur: Paul Feig. Óin: 117 min. Distributur: 20TH CENTURY FOX. Ma˙r© mill-K.R.S. Cert. 15 Melissa McCarthy, dik l-attriçi pjuttost ˙oxna b’temperament aggressiv u idejn ˙fief, hi l-kummidjanta tal-mument f’Hollywood. L-a©ir tag˙ha fil-film ©did The Heat jixbah ferm lil dak ta' Identity Thief (li rajnieh m'ilux), g˙alkemm il-parti tag˙ha hi differenti sew. The Heat hija kummiedja sodisfaçenti ddominata minn Ωew© pulizija nisa li g˙all-bidu ma jkollhom xejn komuni bejniethom. Infatti, mill-ewwel darba li jiltaqg˙u wiçç imb’wiçç, tfaqqa’ gwerra ˙arxa bejniethom ta’ argumenti u kliem baxx u anki vulgari minn parti wa˙da. L-a©enta speçjali tal-FBI, Sarah Ashburn (Bullock) hija metikuluΩa, effettiva, stinata u dejjem liebsa eleganti, tant li m’hi popolari xejn ma’ s˙abha taxxog˙ol. Shannon Mullins (McCarthy), pulizjotta minn Boston tilbes im˙arbat, tirrabja mix-xejn, xi kultant tirrea©ixxi vjolenti u sikwit titkellem baxx. Meta Ashburn li soçjalment hi vroma, tintbg˙at Boston biex titkixxef fuq baruni tad-droga, Mullins tifferoçja li ˙addiehor se jid˙ollha fit-territorju tag˙ha. G˙all-bidu dawn it-tnejn jikklaxxjaw bil-kbir, bil-mezzi u uzanzi differenti tag˙hom, però malajr jirrealizzaw li jistg˙u jitg˙allmu minn xulxin jekk iridu jirnexxu fil-kaΩ li qeg˙din jinvestigaw u li ng˙ata lilhom. The

Heat jista’ jitqies b˙ala "a female buddy comedy" mΩewwaq b’xi vjolenza wkoll. G˙alkemm Sandra Bullock tinqala’ b˙ala l-a©enta metodika li anki tirregola g˙emilha skond id-disposizzjoni aggressiva u xi ftit brutali ta’ Melissa McCarthy, tkun din tal-a˙˙ar li tispikka b’mod umoristiku anki meta tuΩa metodi vjolenti fuq xi kriminal. Kultant The Heat jesa©era firreazzjoni ta’ dawn it-tnejn beniethom, l-aktar meta jg˙addu lejl jixorbu f’˙anut bir-riΩultat finali ikun differenti fuq kull wie˙ed minnhom. Forsi Shannon Mullins hija rreplika jew ir-risposta femminili g˙all-lnspector Callag˙an (Clint Eastwood).

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-AQWA GÓAXAR FILMS bejn il-31 Lulju u l-4 ta’ Awwissu 2013

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: X’jismu l-attur li qed jidher fir-ritratt tal-film Now You See Me f’din l-istess pa©na? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Il-Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: JOE CASSAR 85A, Triq Sant’ Anna M’Skala MSK2124

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

The Smurfs 2 The Wolverine Pacific Rim World War Z Monsters Univeristy Despicable Me 2 The Internship Iron Man 3 Man Of Steel The Croods

TeleviΩjoni

11.08.2013

07.15 08.30 08.45 09.00 10.15 10.45 11.30 12.30 12.40 13.45 15.00 17.30 17.40 18.40 19.30 20.15 23.30

G˙aΩliet (R) ONE News Teleshopping Folji Sheriff’s Grill (R) Fish-On (R) Il-Komiçi (R) ONE News Mad-Daqqa t’G˙ajn (R) Teleshopping Miss Malta (R) ONE News Sajf Ma’ Gaffiero (R) Ikoni (San Gejtanu, l-Óamrun) ONE News Ikoni (San Gejtanu, l-Óamrun) ONE News

07.00 07.30 08.00 10.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15.05 18.00 17.00 18.00 18.10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.35 23.00

NET NEWS Iswed fuq l-Abjad (r) Missjoni Telebejg˙ Indifest (r) NET NEWS (ikompli) Indifest (r) NET NEWS Uçu˙ Skoperti 4 Given (r) NET NEWS Flusek (r) Premier NET NEWS Skoperti NET News Minn Festa g˙al O˙ra (r) NET NEWS

07.00 08.30 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.40 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40 22.20 23.00

L-G˙odwa t-Tajba Extreme Animals Madwarna Mill-Im˙aΩen tal-Festi Is-Sajf ma’ Salv (R) Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet X Factor A˙barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A˙barijiet Merlin Sinbad Madwarna A˙barijiet Mixage Atlantis A˙barijiet Film: Plunkett and Macleane Ripper Street A˙barijiet

07:00 07:05 08:00 08:20 09:00 09:05 09:55 10:30 10:55 12.00 12:20 13:30 14:00 16.30 17.00 17.05 18:50 20:00 20:40 21:15 23:00

07.10 08.00 09.25 11.15 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.30 17.25 19.00 19.30 20.00 20.25 21.05 23.35

La Grande Vallata Film: I Due Pericoli Pubblici Film: Caccia Al Marito Doc Martin Tg3 Telecamere Prima Della Prima Passepartout Tg Regione La Musica Dai RaiTre Film: Un Ettaro Di Cielo Tg3 Tg Regione Blob Emily Owens Kilimangiaro Tg3

07.40 10.40 12.25 13.00 13.40 15.55 17.55 18.30 19.00 21.25

Pokemon Advanced Merlin Studio Aperto Sport Mediaset Film: Free Willy Film: Free Willy 2 La Vita Secondo Jim Studio Aperto Film: Le Riserve Archimede: La Scienza Secondo Italia 1

06.00 07.55 08.00 08.55 09.15 11.00 12.00 13.00 13.40 14.00 16.15 17.20 20.00 20.40 23.30

Tg5 Prima Pagina Traffico Tg5 Mattina TG Film: Le Ali Di Katja Arrampicatori Sociali Melaverde Tg5 L’Arca Di Noè Sangue Caldo Fratelli Benvenuti Film: Rosamunde Pilcher Tg5 Film: Amore, Bugie e Calcetto Film: Chi Giace Nella Culla

08.15 09.20 10.00 11.00 11.30 12.00 12.55 14.00 14.40 15.20 17.05 18.55 19.35

08:05 08:30 09:00 09:25 09:50 10:15 10:40 11:10

Feng Shui Living Kitchen Impossible Bathtastic! Superscapes Curb Appeal Selling New York Candice Tells All State of Style: 2013 Spring/Summer Collection Masters of Luxury - Design Platinum Weddings Reservations Required House Hunters on Vacations Million Dollar Rooms Celebrities at Home Selling New York Divine Design Junk Gypsies Masters of Luxury - Design State of Style: 2013 Spring/Summer Collection Platinum Weddings

06:00 Everyday Italian 07:40 Extra Virgin 09:20 Symon’s Suppers 11:00 Amazing Wedding Cakes 11:50 Barefoot Contessa 13:05 Jonathan Phang Carribean Cookbook 13:55 Amazing Wedding Cakes 15:25 Charly’s Cake Angels 16:25 Iron Chef America 17:15 Diners, Drive-Ins and Dives 18:30 Food Wars 20:10 Chopped 21:00 Amazing Wedding Cakes 22:40 Diners, Drive-Ins and Dives 23:30 Food Wars

06:00 Rich Bride/Poor Bride 06:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 07:40 My Big Fat American Gypsy Wedding 08:30 Say Yes to the Dress 11:50 World’s Worst Mum 12:40 Here Comes Honey Boo Boo 13:30 Cake Boss 16:00 Cake Boss: Next Great Baker 16:50 What Not to Wear 17:40 Shocking Family Secrets 18:30 Here Comes Honey Boo Boo 19:20 Breaking Amish 20:10 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 21:00 My Big Fat American Gypsy Wedding 21:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 22:40 Bizarre ER

06:00 The Merry Widow [U] 07:45 Seven Brides for Seven Brothers [U] 09:25 The Harvey Girls [A] 11:05 Lone Star [U] 12:40 2001: A Space Odyssey [U] 15:00 Son of a Gunfighter [U] 16:30 Logan’s Run [A] 18:30 North by Northwest [PG] 21:00 Pat Garrett and Billy the Kid [18] 23:00 The Outfit [AA]

06:00 How It’s Made 06:25 How Do They Do It? 07:15 American Loggers: The Tough Get Going 08:10 Mythbusters: Newton’s Crane Cradle 09:05 X-Machines 09:55 Extreme Engineering: High Risk Tower 10:50 Yukon Men: The Race for Fur 11:40 Finding Bigfoot: Virgin Sasquatch 12:35 Auction Kings: Happy Days Pinball/Wall of Shame 13:05 Auction Kings: Declaration of Independence/Concession Wagon 13:30 Baggage Battles 14:25 Auction Hunters: Labour of Love 14:55 Auction Hunters: Disco and Dice 15:20 Dual Survival: On the Menu 16:15 Ultimate Survival: Land of Ice

08:00 08:10 08:30 09:15 09:45 10:15 10:45 11:10 11:40 12:10 12:40 13:10 13:40 14:10 15:00 17:35 18:25 20:05 20:30 21:00 21:50 23:30

Garth and Bev Tweenies The Weakest Link Last of the Summer Wine My Family Twenty Twelve The Café The Old Guys Only Fools and Horses... Orangutan Diary Gavin and Stacey Little Britain Twenty Twelve Show Me the Funny Doctors Doctor Who BBC Proms The Café My Family Hustle Silent Witness Moses Jones

06:00 09:00 09:30 10:00

07:00 Live: World Championships Athletics: Day 2 [Live] 13:00 Cycling 14:00 World Championships Athletics 14:45 Live: World Championships Athletics: Day 2 [Live] 15:00 Live: World Championships Athletics: Day 2 [Live] 20:00 Greene Light 20:15 Cycling 21:15 World Championships Athletics 22:30 Greene Light 22:45 European Championship Speedway

06:15 06:40 07:05 07:30 07:55 08:20 09:10

Tickety Toc Dora the Explorer Little Kingdom Bubble Guppies Go, Diego, Go! The Fairly Odd Parents Kung Fu Panda: Legends of Awesomeness Turtles The Penguins of Madagascar SpongeBob SquarePants The Fairly Odd Parents iCarly Victorious Big Time Rush Marvin Marvin SpongeBob SquarePants The Penguins of Madagascar The Fairly Odd Parents iCarly Big Time Rush Victorious

Tg1 14° Distretto Tg1 Quark Atlante Tg1 Dreams Road Linea Verde Orizzonti-Estate A Sua Immagine Santa Messa Recita Dell’Angelus Linea Verde Estate Tg1 L’Altra TV All’Estero Quanto Basta Tg1 Nero Wolfe Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè, Vista La Rivista Last Cop Speciale Tg 1

Vita Da Strega Viaggio A... Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Telegiornale Pianeta Mare Slow Tour Tg4 Telegiornale Donnavventura Film: I Due Marescalli Film: Totò Contro Maciste Tg4 Telegiornale Tierra De Lobos. L'amore E Il Coraggio 20.30 Tempesta D'amore 21.30 Film: Arma Letale 2

06.30 10.00 10.45 11.30 13.00 13.45 14.45 15.45 17.15 18.05 19.35 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30

Real School Voyager Factory Il Nostro Amico Charly Film TV Tg2 Giorno Delitti In Paradiso Il Commissario Herzog Film: Squadra Omicidi Istanbul Squadra Speciale Lipsia Film: IlFiglio Dell’Inganno Lasko Tg2 Hawaii Five-O Under The Dome NYC 22 La Domenica Sportiva Estate

09.40 11.25 11.40 13.30 14.40 16.30 18.10 20.00 20.30 23.00

Film: Noi Siamo Angli Ricetta Sprint Di Benedetta Film: McBride Tg La7 Film: Un Bugiardo In Paradiso The District Film: La Libreria Del Mistero Tg La7 Grey’s Anatomy Saving Hope

IKONI, Illum fis-18:40 fuq One F’xandira diretta mill-Óamrun, ONE, permezz tal-programm IKONI, ser iwassal dak kollu li jkun qed ise˙˙ fil-qofol talfesta ta’ San Gejtanu. B’diversi intervisti u filmati diretti, Brian Bonnici, Etienne Schembri u Tanya Borg iwasslu lkummentarju u l-intervisti ma’ g˙add ta’ personalitajie

11:35 12:00 12:25 12:50 13:15 13:45 14:10 14:35 15:00 15:25 15:50 16:15

THE MENTALIST, Il-Óamis fid-21.00 fue Rete 4 Jane u Lisbon qed jivvesitagaw omiçidju li jse˙˙ fid-dinja tal-moda. Sadanittant John jer©a’ jwettaq att kriminali ie˙or. L-a©ent speçjali tal-FBI Susan Darcy iΩomm lil Patrick ta˙t kontroll.

10:30 11:00 11:30

MANKIND, il-Ìimg˙a fid-21.10 fuq Italia 1 Il-kittieb Nicolai Linin jikkumenta dwar il-kapitlu konklussiv tal-programm iddedikat lill-istorja tal-umanità. Fost ittemi ittratti: iΩ-Ωmien tad-deheb; vapuri transatlantiçi; ilmi©ja tal-elettriku; is-sistema tal-komunikazzjoni globali; lewwel vja©©i fl-ispazju; il-progress tal-mediçina, il-kirur©ija u l-©enetika.

12:00 12:30 13:00 13:30 14:00 14:30 15:00

Channel Close Cajun Pawn Stars: Some Pig Cajun Pawn Stars: Trigger Finger Storage Wars Texas: Fast Times At Texas High Storage Wars Texas: I’d Do Anything for Lesa (But I Won’t Do That) Cajun Pawn Stars: Cash Cows Cajun Pawn Stars: Little House on the Bayou Storage Wars Texas: Mary Defeats Auction Storage Wars Texas: Tank Girl Cajun Pawn Stars: Buy George! Cajun Pawn Stars: High Caliber Storage Wars Texas: Breaking Bubba Storage Wars Texas: What Do Women Want? Cajun Pawn Stars: Some Pig

10:00 10:25 10:50 11:15 11:40 12:30 12:55 13:20 13:45 14:40 15:30 15:55 16:20 16:45

11.08.2013

TeleviΩjoni

ILLUM

GÓADA

IT-TLIETA

11 TA’ AWWISSU

12 TA’ AWWISSU

13 TA’ AWWISSU

THE REPLACEMENTS

TEARS OF THE SUN

ITALIA 1 19.00

PREMIUM CINEMA ENERGY 21.15

RETE 4 21.10

FILM - KUMMIEDJA

FILM - AZZJONI

FILM - GWERRA

Meta it-tim tal-NFL il-Washington Sentinel jo˙orgu fuq strajk, is-sid tat-tim Edward O’Neill jitlob lil eks kowç Jimmy McGinty, li huwa rtirat. sabiex jie˙u ˙sieb lit-tim fl-a˙˙ar erba’ log˙biet tal-ista©un. McGinty jinkariga lill-eks plejer Shane Falco biex ikun il-captain tat-tim g˙al-log˙biet li fadal tal-ista©un. Falco jrid itejjeb il-prestazzjoni tal-plejers fittim tieg˙u. It-tim jinkludi fih gwardjawn ta’ ma˙Ωen Clifford Franklin, l-a˙wa gangster rappers Andre u Jamal Jackson, l-eks sumo wrestler Fumkio Jumbo, plejer tal-futbol SkoççiΩ mag˙ruf b˙ala ‘The Leg’, persuna b’nuqqas tas-smieg˙, eks ˙absi u mexxej taliSWAT fost o˙rajn. Sadanittant Falco jipprova jin˙abb mal-captain taç-cheerleaders Annabelle Farrell...

Magician f’Las Vegas, Cris Johnson, g˙andu sigriet li qed jittormentah. Huwa jista’ jara ftit minuti fil-futur. Imdejjaq bl-ammont ta’ eΩamijiet li g˙adda minnhom meta kien g˙adu tifel u l-interess tal-gvern fih. Johnson qieg˙ed jg˙ix b’isem falz f’Las Vegas, fejn hemm jg˙ix bi ftit flus li jirba˙ millog˙ob tal-casino u l-flus li jaqla’ mit-tricks talma©ija imqanΩ˙a li jag˙mel. IΩda meta grupp ta’ terroristi jhedded li jisplodi impjant nuklejari ©ewwa Los Angeles, a©ent tal-gvern Callie Ferris tag˙mel minn kollox sabiex tikkonvinçih sabiex jg˙ina twaqqaf il-katakliΩma...

Il-Logutent A.K Waters u l-iskwadra speçjali tieg˙u, ji©u sfurzati sabiex jag˙Ωlu bejn id-dmir tag˙hom jew lumanità, bejn jew jobdu l-ordnijiet li jkollhom billi jinjuraw il-kunflitt li hemm madwarhom jew isibu lkura©© u jimxu skont il-kuxjenza tag˙hom u jiprote©©u grupp ta’ refu©jati innoçenti. Il-gvern demokratiku tan-Ni©erja jisfaxxa u l-pajjiΩ ji©i me˙ud minn ditattur bla ˙niena. Waters jintbg˙at fuq missjoni sabiex isalva lil Dr. Lena Kendricks. Dr. Kendricks tkun qed idewwi lil vittmi tal-gwerra, iΩda hi tirrifjuta li titlaq sakemm Waters ma jweg˙diex li jg˙ina tie˙u lir-ra˙˙ala f’post aktar sigur… Waters g˙andu ordni mill-kaptan tieg˙u Bill Rhodes sabiex ma jid˙olx fil-kunflitt. IΩda meta Waters jara lbrutalità, jirriskja ˙ajtu sabiex isalva lill-vittmi. L-azzjonijiet ta’ ©lied ikomplu...

L-ERBGÓA

IL-ÓAMIS

IL-ÌIMGÓA

14 TA’ AWWISSU

15 TA’AWWISSU

16 TA’AWWISSU

L-ITALJA VS L-ARÌENTINA

ROCKY V

L.A CONFIDENTIAL

RAI UNO 20.30

ITALIA 1 21.10

RAI 4 21.10

FUTBOL

FILM - DRAMMATIKU

FILM - POLIZJESK

Log˙ba ta’ ˙biberija bejn it-tim nazzjonali Taljan u l-Argentina. Il-lobg˙a ser tintlg˙ab flIstadio Olimpico f’Ruma. L-Azzurri, mexxijja minn Cesare Prandelli ser jaffrontaw wie˙ed mill-aqwa timijiet fid-dinja. Il-log˙ba ©iet organizzata mill-Assoçjazzjoni tal-futbol Taljan u dik tal-Ar©entina sabiex isellmu lill-Papa Fran©isku.

Rocky Balboa ji©i sfurzat jirtira wara li we©©a’ serjament meta kien qed ji©©ieled kontra il-boxer Russu Ivan Drago. Wara li jirritorna lura d-dar mill-©lieda, Bilboa jiskopri li l-flus li kien reba˙ meta kien g˙adu champion tal-heavyweight, kienu misruqa u mitlufa fuq listockmarket mill-accountant tieg˙u stess. Il-karriera tieg˙u spiççat, iΩda Rocky jsir kowç ta’ ©ellied li g˙adu jibda l-karriera tieg˙u Tommy Gunn. Rocky ma jistax jikkompeti ma’ mani©ers o˙ra li qed joffru pagi g˙oljin lil Gunn. Gunn jiddeçiedi li jitlaq lil Rocky u g˙alkemm Gunn jirba˙ it-titlu li jkun jixtieq, xorta wa˙da m’g˙andux ir-rispett li jixtieq. Gunn ikun irid ji©©ieled kontra Rocky, iΩda peress li Rocky huwa rtirat, il-©lieda bejniethom trid issir fittriq (street fight), ©lieda li tpo©©i f’riskju sa˙˙et Rocky.

Film li je˙odna fis-snin ˙amsin ©ewwa l-belt ta’ Los Angeles, Kalifornja. Tlett puluzija differenti qed jippruvaw isibu l-verità bil-mod tag˙hom. Ed Exley, huwa l- golden boy tal-korp talpulizija, jasal li jag˙mel minn kollox sabiex jkun fil-vanta©© ming˙ajr ma jbiddel il-prinçipji tieg˙u. Bud Whitelest li jikser kull regola biex ifittex ©ustizzja, iΩda ma jistax jikkontrolla l-vjolenza tieg˙u. U Jack Vincennes jiddeçiedi li jing˙aqad ma Exley u White, sabiex isibu l-verità wara lkriminalità li ˙akmet lill-belt ta’ L.A.

Log˙ob

11.08.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Biljett, 5 Xpakka, 8 Ûbukkat, 14 Niket, 15 Misjur, 17 Laskri, 19 Nejba, 20 Toga, 21 Rari, 23 Tfuli, 25 Rikba, 28 Ìdid, 29 u 30 Bassas, 31 Tonn, 33 Qismittdarba, 39 Qarn, 41 u 42 Swatar, 43 Vili, 45 Satal, 46 Nibet, 47 Ilek, 50 Iben, 53 u 54 Nomina, 56 Brama, 58 Errata, 60 Ûegleg, 62 Metro, 64 Tumas, 67 Lablab, 69 Ìostra, 70 Ìabra, 72 u 73 Midjun, 75 Lejn, 77 Tond, 79 April, 80 Droga, 82 Msi˙, 84 u 85 Martri, 87 Gowl, 88 Ma©istratura, 93 Frak, 94 u 95 Ajsing, 96 Radd, 98 Skrin, 100 u 101 Protokoll, 105 Erre, 108 Xraba, 109 Danfas, 110 Satana, 111 Komdu, 112 Spettur, 113 Ûabbar, 114 Irrabja.

275 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 Dan ma jistax jinbena fl-arja (7) 5 Il-©bejniet hekk huma tajbin (6) 8 Krema mis-safra, ta˙lita ta’ ©eli u ˙alib (7) 14 Ótija, kawΩa, tort (5) 15 Drapp sabi˙ u sufi (6) 17 Jitkebbes fil-pipi jew jimbaram f’sigarett (6) 19 Pjaçiri, g˙axqiet (5) 20 Qaleb kollox ta’ .... fuq (4) 21 Isem Nazzarenu fil-qosor (4) 23 Xi˙add mimli bih innifsu (5) 25 u 28 Dawn jaraw kollox tajjeb (9) 29 u 30 PajjiΩ fil-Mediterran u jmiss mal-Atlantiku (6) 31 Xi mara bla ˙wejje© (4) 33 Dan i˙obb jag˙mel il-kumplimenti (12) 39 Qalb u qalb u aktar minnhom (4) 41 u 42 Si©ra li tag˙mel il-prinjoli (6) 43 L-og˙la vulkan tal-Ewropa, mhux wisq ’il bog˙od minna (4) 45 L-opra ..... Lescaut ta’ Puccini (5) 46 G˙adhom jitwieldu (5) 47 Aktar minn tern wie˙ed (4) 50 Dover (4) 53 u 54 Il-ktieb fejn tniΩΩel kulma ji©rilek jum wara l-ie˙or (6) 56 Wiççu ˙mar (5) 58 Óallewh lampa ......, ma jafx x’jaqbad jag˙mel (6) 60 G˙amara (6) 62 Jekk tidher sewda x’aktarx li tag˙mel ix-xita (5) 64 F’..... ta’ berqa, ˙in bla waqt (5) 67 Kif? Bl-g˙a©eb u t-...... (6) 69 Wie˙ed mill-imtaten (6) 70 Darba kellha l-g˙ajn tal-˙asselin (5) 72 u 73 Kemm konna ni©ru bih fit-toroq meta konna tfal! (6) 75 L-g˙adma tal-g˙onq fuq id-dahar (4) 77 Biççiet Ωg˙ar ˙afna (4)

Is-sema ..... nir (5) Din l-art tag˙na (5) Bil-flus tag˙mel .... fil-ba˙ar (4) Il-˙ofra ta˙t id-drieg˙ (3) Tie˙u ... ma trodd is-swar t˙ott (6) L-.... feta˙ g˙ajnu, beda jibbnazza (4) Ìibda, wirja ta’ g˙axwa g˙al xi ©miel (12) 93 F’nofs Selmun ilbsu f’rasek (4) 94 u 95 Sorm bil-pulit (6) 96 Seb˙, l-ewwel Ωerniq fis-sema qabel jisba˙ (4) 98 Nuqqas ta’ ˙e©©a, indifferenza (5) 100 X’sar minnha l-banda tieg˙u? (5) 101 Twe©iba pulita ta’ grazzi (4) 105 Allura dan ir-ra©el tal-fossa? (4) 108 TrasfuΩjoni tad-demm (5) 109 Mix-...... g˙al-lemin (6) 110 Il-belt kapitali tal-Albanija (6) 111 Wirja ta’ m˙abba f’xi rokna (5) 112 Mwarrab, mormi, mne˙˙i min-nofs (7) 113 Allura din il-©ardina mmorru ng˙umu fiha? (6) 114 Wa˙da mill-istrixxi (7)

79 80 82 84 85 87 88

Weqfin 2 4 7 10 11 12 13 16 18 22 24 26 27

u 3 Il-pajjiΩ tal-Papa Fran©isku (9) u 6 Segwaçi ta’ Joseph Muscat (9) u 9 Dan g˙andu twemmin nisrani (9) Reçipjent tax-xorb qisu kikkra kbira (4) Aktar minn nassa wa˙da (5) Óuta ˙amra miksija bix-xewk, b’g˙ajne jha mqabbΩin (7) Allura din il-mara tal-midneb? (7) Biçça drapp Ωg˙ira bix-xbieha tal-Madonna, mdendel mal-g˙onq (5) DiΩinfettant, spirtu tal-mel˙ (5) Mar isaqqi l-˙ass tal-..... (5) L-inizjali ta’ jistrie˙u fil-paçi (3) F’San Martin jift˙u l-inbid u t-... (3) Ûibel bil-pulit (5)

Bis-sewwa jew bid-...... (6) u 34 Osservazzjoni, kritika Ωg˙ira (7) Il-kapitali IngliΩa (6) Esa©erat, eççessiv (6) Qabda ...., erba’ kaptelli u ˙arja f’wiçç kulma kelli (4) 38 u 40 Mejjel, xaqleb, ma ˙alliex l-istess livell (9) 44 L-umdità jew qtar ta’ mas-seb˙ (4) 48 Ras u ras u aktar minnhom (4) 49 Hekk jg˙idulu gowler li ma jilqax (8) 51 Lil ˙allelin b˙al dawn warrbilhom (8) 52 Wa˙da mill-imselel (6) 55 Baxx, çerçur, ˙amallu, vulgari (6) 57 Il-bajtar tax-xewk ma jag˙milx .... (4) 59 Salvawh minn ˙alq il-.... (4) 61 Tid˙olx .... il-basla u qoxritha (4) 63 Tag˙na ssibu f’Kordin (4) 65 G˙amel ˙ofra (6) 66 Il-kontinent tal-Orjent (4) 68 Min g˙adu jsajjar bih illum? (6) 69 Marda tal-fniek (6) 70 Óafna u ˙afna morr (4) 71 Óare© mill-fomm waqt diskursata (6) 74 Óa©ar Ωonqri (4) 76 .... Preminger, kien direttur tal-films (4) 78 u 79 Programm ta’ Alfred Zammit fuq il-ONE TV (8) 81 u 82 Residenti f’belt jew ra˙al (5) 83 Speçi ta’ fwie˙a, ©ejja minn xitla (7) 86 Satana (7) 89 Dan jog˙la meta jag˙mlulek kura©© (5) 90 u 91 Çittadin tal-Indja jew tal-west antik (6) 92 Isimha ssibu g˙and Norman (5) 97 Ìebla prefabrikata (5) 99 u 100 Il-belt kapitali ta’ dan il-pajjiΩ hija Kabul (10) 102 Dawn tikek Ωg˙ar ˙omor li jo˙or©u f’xi wiçç (5) 103 u 104 Ma deherx iΩjed (8) 106 u 107 Dawn jinterpretaw xi kanzunetta (8)

32 33 35 36 37

2 u 3 Iskarjota, 4 Tama, 6 u 7 Partikolari, 9 u 10 Brikkun, 11 Abjad, 112 Intrata, 13 Gawdenz, 16 Sufri, 18 Kobob, 22 Passi, 24 u 26 Lumija, 27 Barri, 32 Novena, 33 u 34 Qassata, 35 Illima, 36 DannuΩ, 37 Reb˙, 38 u 40 Attakkant, 44 Lina, 48 Liam, 49 Ûmeraldi, 51 ÛiguΩajg, 52 Abbati, 55 Sopran, 57 Mona, 59 Abel, 61 Gass, 63 Ejja, 65 Mattew, 66 Smin, 68 Bellus, 69 Ìandra, 70 Ìnus, 71 Ba˙˙ar, 74 Óru©, 76 Soru, 78 Dmija, 79 u 81 Armata, 82 Mifni, 83 Mgerfxa, 86 Skultur, 89 u 90 Akkaniti, 91 u 92 Turretta, 97 Drapp, 99 Nessa, 100 Pesta, 102 Ormaj, 103 u 104

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun.

Isem

Indirizz

Tel No:

Rebbie˙ ta’ €25: A.SCICLUNA 22 triq Karmnu Zammit Ûurrieq ÛRQ 1531

Log˙ob

11.08.2013

B’4 numri 0134 0499 0740 1179 1232 1290 1418 1457 1738 2113 2494 2511 2756 3249 3275 3551 3804 4273 4424 5341 5579 6174 6216 6323 6725 7034 7515 7545 8544 8577 8614 8996

9095 9255 9361 9713 9797 9978

B’5 numri

B’6 numri

00930 01385 08509 20266 22472 24595 26154 27008 33973 37068 40641 41272 50916 51715 52356 58054 66928 73937 77131 80936 91151 98223

300528 370869 469950 935183

Bi 8 numri 26159562 77399511 87569206 97544956

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

AvviΩi

11.08.2013

PROPRJETÀ

PROPRJETÀ GÓALL-KIRI

FURJANA: Townhouse qieg˙da f’kantuniera, fiha Ωew©t ikmamar tas-sodda, kçina, kamra tal-ikel, spare toilet, kamra tal-banju u salott, kamra tal-˙asil fuq ilbejt u bil-bejt kollu. Fiha wkoll kantina bil-bir. Prezz €116,500 (Lm50,000) bla çens. Çempel sabiex tinghata aktar informazzjoni fuq 79998477 jew 79243700

MARSASKALA: Óanut ©did class 4 g˙all-kiri bla rigal. Fih dawl, ilma, sink u toilet u g˙andu parapett. €10 kuljum. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 79290706

ÓAL TARXIEN: Blokka kbira ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement, maisonette, Ωew© appartamenti u penthouse. Bilkomun u l-lift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 9982 6927.

TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ω ona ta ’ Ma lta . Jinbie g˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 99924999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok.

SAN PAWL: Masionette isfel livell mat-triq, b’Ωew© kmamar tas-sodda kbar li jistg˙u jinqasmu u ji©i bi 3 tas-sdda. Fiha kçina, living room, kamra tal-banju. Bit˙a fuq wara, garage u kamra mieg˙u. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 79286998

ÛEJTUN: Masionette bi 3 kmamar tas-sodda, kamra tal-banju, ensuite, kçina, kamra tal-ikel, salott, washroom . Bejt kollu, inkluΩa larja lest minn kollox. €147.000 (Lm63,000) Çempel sabiex tinghata aktar informazzjoni fuq 79441775

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Forn built in, iswed mixtri sentejn ilu €190 kundizzjoni perfetta. Erba’ si©©ijiet moderni tal-kçina jew uΩu ie˙or €80.00 kollha. Çempel fuq 79 66 39 06 jew 21 66 39 06

Lada Samara kundizzjoni tajba magna body u tapizzerija fiha radio, ˙afna spare parts, ftit mhux uΩati. 32 000 mil €700 jew l-eqreb offerta. Çempel fuq 79296530

,O .RUSRUD]]MRQL WD¶ ;RJƫRO X 7DƫULƥ WL[WLHT WDYĪD OL O XI¿ƛƛML NROOKD WDJƫKD VH MNXQX PDJƫOXTLQ JƫDOO SXEEOLNX QKDU LO ƪDPLV X O ƤLPJƫD W¶$ZLVVX / XI¿ƛƛML MHUƥJƫX MNXQX PLIWXƫLQ JƫDOO SXEEOLNX QKDU LW 7QHMQ W¶$ZLVVX ,O -RE &HQWUHV WDO 4DZUD X %LUNLUNDUD MHUěJĢX MLIWĢX QKDU LW 7OLHWD Wҋ$ZLVVX

PARTS TAL-KAROZZI Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699.

TAGÓLIM Vauxhall Viva 4 door bil-liçenzja m˙allsa sal-a˙˙ar tas-sena. Mutur Honda Road Bike S110 f’kundizzjoni tajba. Prezz negozjabbli. Çempel fuq 99403854 jew 79447371

Inbieg˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija, prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet t’ar lo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks. Nag˙-mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip t’arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija - 110 Triq ilKungress Ewkaristiku, Mosta. Çempel fuq 21417235 jew 9982 5389.

Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 21 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel fuq 7961 7945.

.25325$==-21, 7$¶ ;2*ƪ2/ 8 7$ƪ5,Ƥ

Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq: 21 446839 jew 9947 4505. Fax: 21470295. Email alex@agrautoparts.com

Wallunit ta’ 12-il pied fi tliet biççiet ta’ 4 piedi l-wa˙da talkewba. Tajba b˙ala librerija. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 21486 683. Washing machine twin tab tad-ditta ‘Binateh’ uΩata tlett darbiet biss. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21651274 jew 79650396. Pjanu fuq il-˙adid, g˙andu bΩonn tuning, €500. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 27634001 jew 9811 3588 AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu,

Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet talECDL prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 662241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

SERVIZZI WP Ltd Joffri bejg˙ ©did lill kuntratturi u suppliers ta’ waterproofing membrane u liquid membrane bi prezzijiet ir˙as ˙afna u prodott tajjeb. Joffru wkoll xog˙ol ta’ membrane g˙al fuq il-bjut. Çemplu fuq 99445527 jew 79812784. Email: williamm@go.net.mt

DAR GÓALL-ANZJANI Villa Robinich. Dar g˙allanzjani b’atmosfera familjari fil-Fgura. Noffru kull g˙ajnuna lill-anzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel jissajjar millkçina tag˙na stess u skont ilbΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazzjoni fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt

DIVERTIMENT Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties. Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu , pasta, pizza, grills u light snacks . Çempel biex tirriserva post fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908.

AvviΩi

11.08.2013

DAR GÓALL-ANZJANI

Medina Home for The Elderly , 106 Labour Ave, irRabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prezzijiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naç çettaw respite u bed ridden. Çempel sabiex ting˙ata aktar dettalji fuq dawn in-numri: 21454908, 21454858 jew 7945 4908. KISI TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 21 805 811.

INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel fuq 7959 0000 jew www.privateinvestigation-malta.com

MUSIC LINK Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet

di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba tal-muΩika tattag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’Kara. Çempel fuq 21 482 796.

RESTAWR FUQ APERTURI Nag˙mel xog˙ol fuq twieqi, bibien u gallariji, tqaxxir, zebg˙a u dak kollu li jkun hemm bΩonn. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 777057 77.

5527 jew 99493840. jew id˙ol fis-sit elettroniku www.wpMalta.com

XOGÓOL TAL-ÌEBEL WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? Ghandek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali blaqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 79729967 jew Ωur is-sit www.kendawaterproofing.co m

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM TBATTIL TA’ FOSOS G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu cameras, tindif ta’ kanali tax-xita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 651029, 9942 1954 jew inkella fuq 9949 9714.

WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane, damp proofing u rub be rised paint . 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 21488972, 21438326, 9944

Kupun AvviΩi Klassifikati

horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu

Vin Aluminium, jag˙mlu bibien, twieqi, insect screens eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2189 8999 jew 99465666.

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all-˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u nnar, aluminium b’ thermal insulation biex tnaqqas iss˙ana fis-sajf u l-kes˙a fixxitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd., A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel fuq 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. Email:

V a r j e t à t a ’ ˙ w a t , ˙ o r oΩ ,

kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason biex tikseb aktar informazzjoni fuq 21 432352 jew 9947 7167.

XOGÓOL TA’ TISBIÓ FIR-RINELLA Il-Ministru g˙at-Trasport u lInfrastruttura Joe Mizzi inawgura xog˙ol ta’ tisbie˙ u manutenzjoni li saru fuq ir-Rinella fil-Kalkara. Ix-xog˙ol fir-Rinella beda f’Mejju 2013 u tlesta fl-a˙˙ar ta’ Lulju 2013, ji©ifieri kien mibdi u lest ta˙t il-Gvern preΩenti. Ix-xog˙ol sar kollu mill-˙addiema tal-gvern u kien hemm xi subcontractors. B’kollox intnefqu madwar 32,000 ewro biex sar dan ixxog˙ol li minnu se jgawdu r-residenti tal-Kottonera kollha. Fost ix-xog˙ol li sar hemm: bankijiet tal-injam, bins, handrails g˙al persuni b’diΩabbilità, slide, tnaddaf il-©ebel minn qieg˙ il-ba˙ar, ©ie rran©at il- jetty bilkonkos, inbidlu l- bollards fejn jorbtu d-dg˙ajjes, ing˙alqet parti mill-moll bilbollards biex ma jkunx hemm periklu u saret manutenzjoni ©enerali. Barra minn hekk sar tindif tal-area kollha, sa l-external lightning, tran©aw il- lamp posts u tran©aw l-concrete platforms. Barra minn hekk, tka˙˙lu u ©ew imbajda l˙itan, inbnew ˙itan tassejjie˙ ©odda u nbnew mill©did dawk li kienu mwaqqg˙in min-niΩla ‘l isfel.

Dan il-pro©ett kien parti minn wieg˙da tal-elezzjoni ©enerali, imniΩΩla filManifest Elettorali 2013, biex issir ri©enerazzjoni talKottonera: “Nibdew sensiela ta’ pro©etti ta’ rijabilitazzjoni estensiva tal-Kottonera sabiex inkomplu niskopru mill-©did din il-©awhra ta’ pajjiΩna”. Il-Ministru Joe Mizzi waqt il-konferenza ˙abbar li qeg˙din fil-proçess li jsir kumpless ˙olistiku li jinkorpora fih showers, changing rooms, toilets u se tkun qed tintuΩa ener©ija sostenibbli g˙aliex se jintuΩa l-ilma ba˙ar g˙at-toilets filwaqt li lilma li jin©abar mill-bjut se jintuΩa g˙ax- showers. Se jkun hemm ukoll uΩu tassolar panels. Il-Ministru Mizzi qal li flimkien mad-Dipartiment tax-Xjenza u t-Teknolo©ija se jkun hemm pro©ett li jkompli fuq it-tisbie˙ ta’ Rinella. Qal ukoll li se jkun qed jara li l-bajja tkun verament vijabbli biex tintuΩa min-nies tal-Kottonera. Il-Minisru kkonkluda li se jkun qed jisma’ s-su©©erimenti ta’ kul˙add kif di©a’ qieg˙ed jag˙mel u mbag˙ad isir timeframe biex ikompli jsir ix-xog˙ol li hemm bΩonn isir.

- €3.50

- €14

- €30

- €56

- €93

IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun. ÓMR 1717

Almanakk

11.08.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 32 °c L-INQAS TEMPERATURA: 23 °c UV INDEX: 9

32°C

31°C

TEMP: Xemxi

23°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Majjistral it-Tramuntana li jsir mil-Majjistral

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

BAÓAR: Moderat g˙al qawwi, lokalment qawwi g˙all-ewwel IMBATT: Moderat mill-Punent Majjistru li jsir baxx

32°C

31°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 28°c

23°C

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt Valletta Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, il-Marsa Fatima Pharmacy, Triq iz-Zonqor, Santa Venera Óerba Pharmacy, 183, Triq il-Kbira, Birkirkara St. Luke’s Pharmacy, Triq San Luqa, Tal-Pietà Krypton Chemists, Triq l-Ibra©©, Tal-Ibra©© Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tigne, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali Ó’Attard Grognet Pharmacy, 41, Triq il-Kostituzzjoni, il-Mosta Village Pharmacy, Main Street, il-Mellie˙a Fleming Pharmacy, 61, Triq ÓaΩ-Ûabbar, Paola Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla San Ìwakkin Pharmacy, 1 Triq Sant Anna, Marsaskala Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Cosnigli, iΩ-Ûejtun Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit, Óal Safi Plaza Pharmacy, 86, Triq il-Kbira, ÓaΩ-Ûebbu© Central Pharmacy, Triq G˙ajn Kajjet, ir-Rabat Malta Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapuççini, Victoria G˙awdex Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor, Kerçem

Lottu

01 74 04 72 45

Dehra tas-Suq tal-Belt kif kien fl-antik

SpiΩeriji li jift˙u nhar Santa Marija Chemimart Ltd. 14, Triq Sant’Anna, il-Furjana Chemimart International Pharmacy, 650, Triq il-Kbira, il-Óamrun Tal-Ólas Pharmacy, Triq il-Óelsien, Óal Qormi St. Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-De-Lys, Santa Venera Regal Pharmcay, 39B, Triq Antonio Bosio, L-Imsida SpiΩerija Mer˙a, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ Ìiorni The Economical Dispensary, 86/87, Triq Sir Adrian Dingli, Tas-Sliema Misra˙ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali Ó’Attard Pillbox Pharmacy, 63, Triq il-Bjad, in-Naxxar St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Theresa Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill, Óal Tarxien Victory Pharmacy, 32, Triq il-Vitorja, l-Isla St. Anne Pharmacy, Triq il-Qaliet, Marsaskala Green Cross Pharmacy, 8, Misra˙ Gregorio Bonnici, iΩ-Ûejtun Prestige Pharmacy, 16, Triq San ÌuΩepp, Óal Kirkop Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-G˙asfura, ÓaΩ-Ûebbu© Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira, Rabat Malta Taç-Çawla Pharmacy, Triq 7 ta’ Ìunju 1919, Victoria G˙awdex Joyce’s Pharmacy, Vjal it-8 ta’ Settembru, ix-Xag˙ra G˙awdex

44 35 77

Super 5

Iljieli Melle˙in 2013 Is-sitt edizzjoni tal-Iljieli Melle˙in organizzata mill-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a sejra ssir mill-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a bejn nhar il-Ìimg˙a 16 ta’ Awwissu u nhar il-Óadd 18 ta’ Awwissu. It-toroq prinçipali u l-pjazzez ewlenin tal-Mellieha se jkun mag˙luqin g˙at-traffiku f’din l-okkaΩjoni u se jkunu trasformati f’çelebrazzjoni li tkun tista’ titgawda mill-familja kollha kemm hi. Dawn it-tlett iljieli se jkunu vetrina g˙al dak kollu li g˙andha x’toffri l-Mellie˙a. Fil-lejla tal-ftu˙ se jittella’ kunçert mill-Queen Tribute Band. U fiΩ-Ωew©t iljieli ta’ wara l-attivitajiet prinçipali jinkludu arti, muΩika, kultura, sports u ikel. Attrazzjonijiet o˙ra jinkludu Disney Parade animazzjonijiet o˙ra g˙at-tfal, l-aqwa artisti lokali jkantaw fuq Ωew© palkijiet differenti kif ukoll arti tat-triq. Se jkun hemm artisti li se juru x-xog˙lijiet tag˙hom u li se jkunu qeg˙din ja˙dmu xxog˙lijiet ta’ arti tag˙hom quddiem dawk preΩenti. G˙al dawk dilettatanti tal-karozzi, se jkun hemm g˙add ta’ wirjiet statiçi ta’ karozzi u muturi, off-roading show, national car sound competition, u national drifting competition. Imma dan mhux kollox. Is-Santwarju tal-Mellie˙a li g˙andu 2000 sena, se jkun miftu˙ g˙all-pubbliku u se jing˙ataw kunçerti korali f’dan l-ambjent idilliku. Se jkun hemm miftu˙in shelters tat-Tieni Gwerra Dinjija b’guided tours g˙all-pubbliku. It-toroq prinçipali se jkunu trasformati hekk kif ir-restoranti se jo˙or©u l-imwejjed u ssi©©ijiet tag˙hom fit-triq fejn il-parruççani tag˙hom se jkunu jistg˙u jiklu g˙all-frisk ikla bnina pprovduta minn ristoranti tal-aqwa kwalità. Il-protagonisti ewlenin ta’ dawn it-tlett iljieli se jkunu lNGOs lokali li jtellg˙u stands b’tipi differenti ta’ ikel u xorb g˙al dawk kollha preΩenti. Dawn l-g˙aqdiet volontarji huma s-sinsla tal-komunità Mellie˙ija, u l-kontribut tag˙hom huwa tabil˙aqq importanti. Kul˙add huwa m˙e©©e© jattendi g˙al dan l-avveniment ewlieni fil-Mellie˙a li jservi ta’ vetrina g˙all-Mellie˙a fl-aqwa tag˙ha.

Esebizzjoni ta’ Skulturi taç-çeramika

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

B˙alissa qed issir esebizzjoni ta’ skulturi biç-çeramika mag˙mula minn Mario Sammut ©ewwa Palazzo De La Salle fi triq ir-Repubblika, Valletta. Din l-esebizzjoni se tibqa mitu˙a sas-Sibt 31 ta’ Awwissu. Tkun miftu˙a kuljum mit-Tnejn sas-Sibt bejn id-9.00 u 12.00. L-entratura hija b’xejn. Il-pubbliku huwa m˙e©©e© sabiex jattendi L-G˙aqda tan-Nar Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba fl-Isla

15.08.1942 – Il-wasla tal-convoy ta’ Santa Marija

Fl-okkaΩjoni tal-festa titulari ad unur it-twelid ta’ Marija ©ewwa l-Isla, l-G˙aqda tan-Nar Madonna tal-Ìilju talImqabba sejra tag˙ti spettaklu ta’ nar tal-art nhar is-Sibt 7 ta’ Settembru, lejlet il-festa, fix-xatt tal-Isla. L-ispettaklu ser jikkonsisti minn diversi rdieden u ser jibda fl-11:00pm. Aktar informazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiççjali tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju - www.talgilju.com.

Sports

11.08.2013

il-PriM Ministru jilqa’ l-aMMinistrazzjoni l-Ìdida tal-Mfa f’kastilja L-amministrazzjoni l-©dida tal-Malta Football Association immexxija mil-President Norman Darmanin Demajo, ltaqet mal-Prim Ministru Dr Joseph Muscat f’Kastilja u ddiskutiet diversi su©©etti ta’ interess, kemm g˙all-MFA kif ukoll g˙al Gvern. Fost is-su©©etti ewlenin diskussi kien hemm lg˙ajuna finanzjarja li l-Gvern jista’ jag˙ti lill-klabbs g˙al por©etti infrastrutturali u rreviΩjoni tal-kuntratti tal-art li ing˙atat lil klabbs biex ikunu jistg˙u jintuΩaw g˙al skopijiet kummerçjali. Il-President tal-MFA qal li lMFA investit bil-kbir fl-infrastruttura u issa g˙andha bΩonn l-g˙ajnuna tal-Gvern biex tikkonkludi l-pro©etti li bdiet tliet snin ilu. Normalment l-isport jipprovdi karriera qasira lillplejers u g˙alhekk huwa poΩittiv li l-Gvern jikkunsidra inçentivi finanzjarji li jinkora©©ixxu lill-isportivi. Darmanin Demajo enfasizza dwar il-˙tie©a li ssir reviΩjoni tal-kuntratti tal-art tal-klabbs li kif inhuma

snuker

Mark WilliaMs iteMM in-nixfa

Mark Williams Mark Williams, il-plejer tas-snooker minn Wales, u g˙al darbtejn champion tad-dinja, ta’ 38 sena, rnexxielu jirba˙ l-ewwel titlu tieg˙u f’dan l-isport g˙al aktar minn sentejn meta fil-finali ta’ Rotterdam Open fl-Olanda g˙eleb fil-finali lil Mark Selby 4-3. Fl-avveniment, li kien l-ewwel wie˙ed professjonali fl-Olanda g˙al aktar minn 20 sena, Willams wera l-forma li g˙al ˙afna Ωmien po©©ietu fost l-aqwa plejers f’dan l-isport u rnexxielu jwaqqaf in-nixfa ta’ reb˙ ta’ titli personali. Selby, irrankjat it-tieni fid-dinja b˙alissa, beda tajjeb u ˙a vanta©© ta’ 2-1. Huwa spikka bi brejk ta’ 136, qabel Williams reba˙ iΩ-Ωew© frejms ta’ wara, bi brekjs ta’ 51 u 67. Kellu anki çans jirba˙ il-log˙ba fis-sitt frejm, imma naqas li jippottja l-˙amra u ˙alla l-mejda libera g˙al Selby li naddaf ilmejda u ˙a 77 punt u tefa’ l-finali fil-loghba deçiΩiva. Imma Williams malajr irkupra u wara brejk ta’ 65 reba˙ il-frejm, ilfinali u t-titlu. Fi tmiem il-finali Williams qal li Selby u Robertson b˙alissa huma l-aqwa Ωew© plejers fix-xena u li teg˙leb imqar wie˙ed minnhom f’finali kien ta’ sodisfazzjon kbir. Huwa fa˙˙ar il-post fejn sar it-turnament li rnexxielu ji©bed lej˙ folol kbar.

jista’ jsir biex il-klabbs jistg˙u jkunu sostenibbli. Il-President sa˙aq ukoll

g˙al aktar ko-ordinazzjoni bejn il-gvern u l-assoçjazzjoni fir-rigward tal-©lieda kontra l-korruzzjoni fil-futbol. Darmanin Demajo ikkonkluda billi fa˙˙ar ix-xog˙ol li qed isir b˙alissa misSegretarju Parlamentari Dr Stefan Buontempo, li kien preΩenti g˙al-laqg˙a. Fit-twe©iba tieg˙u il-Prim Ministru Muscat qal li lGvern huwa kommess li jissapportja l-isport fuq livelli differenti. Huwa qal li l-infrastruttura tal-isports hija fost il-prioritajiet ewlenin tal-Gvern. Huwa qal li l-klabbs tal-futbol je˙tie© li jaddottaw strutturi aktar professjonali, mhux biss min˙abba r-regolamenti tal-UEFA, imma wkoll biex dan iwassal g˙al aktar investiment u ppjanar aktar fit-tul. Il-Prim Ministru kkonkluda li Gvern hu kommess li jissapportja lill-MFA fil-©lieda tag˙ha kontra dak li qieg˙ed jag˙mel ˙sara lill-valuri vera tal-isports, billi jipprovdi lg˙odda legali neçessarja.

11.08.2013

Sports

Ir-regatta: tradIzzjonI lI

L-opra DOM MINTOFF 1916-2012

Matul din il-©img˙a ©iet imbierka l-opra DOM MINTOFF 1916-2012, u nhar it-tlieta 6 ta’ Awwissu, proprju f’g˙eluq snin il-perit Dom Mintoff, ©iet varata g˙all-ewwel darba. Fid-dawl ta’ dan MELVIC ZAMMIT tkellem mal-uffiçjal tar-relazzjonijiet pubbliçi tar-Regatta Club Bormla, JOHANN CINI. Dan ta ˙arsa lejn il-passat u l-preΩent ta’ dan il-klabb. Fost l-o˙rajn, huwa enfasizza l-entuΩjaΩmu li qed juru Ω-Ωg˙aΩag˙ u l-ambizzjonijiet biex jinkisbu s-suççessi fil-kompetizzjonijiet li ©ejjin.

Skont l-istoriku Joe Serracino, l-ewwel dokumentazzjoni li teΩisti dwar ir-regatta hija talba li kienet saret lill-Granmastru millFratellanza tar-RuΩarju ta’ Bormla biex jorganizzaw regatta. Avolja hemm xhieda storiçi o˙ra li juru li r-regatta hija iktar antika, g˙ax fid-dokument jissemma li l-fratellanza xtaqet li torganizza regatta b˙alma di©à kienet qieg˙da issir fl-Isla.

Klabb kbir bi storja kbira. Bormla hija mag˙rufa li kienet tie˙u sehem f’˙afna regatti qabel il-gwerra, g˙ax tajjeb li nsemmu li kien ikun hemm iktar minn regatta wa˙da, avolja l-iktar famuΩa dejjem kienet ir-regatta ta’ 8 ta’ Settembru. Meta re©g˙et bdiet ir-regatta wara l-gwerra u bdiet l-aggregate shield, Bormla ma bdietx tipparteçipa mill-ewwel min˙abba ˙sarat kbar li kien hemm fix-xatt, ka©un tat-Tieni Gwerra Dinjija. L-ewwel parteçipazzjoni s˙i˙a b˙ala klabb saret fl-1958. Bormla qabel kienet tie˙u sehem b’opri privati jew b’opra wa˙da. Matul is-snin il-klabb kompla kiber permezz ta’ nies b˙al Pawlu Vella mag˙ruf b˙ala Ta’ Ester. L-ewwel reb˙a tal-Klabb Bormliz waslet fis-sena 1968 b’total ta’ 44 punt. Minn dakinhar ’il quddiem il-klabb kompla jikber matul is-snin, fejn anke issa˙˙a˙ bl-a˙jar qaddiefa tal-port. Is-snin sebg˙in u tmenin raw l-isba˙ Ωmien tal-Klabb Bormliz. F’dawn is-snin ir-regatta nazzjonali kienet sport ma˙bub ferm u rregatta kienet ti©bed numru kbir u sabi˙ ta’ nies lejn il-port. Ta˙t it-tmexxija tal-wisq ma˙bub Matty Grima u warajh Sammy Busuttil, il-klabb BormliΩ reba˙ total ta’ 13-il shield. Kienu Ωminijiet tad-deheb fejn il-klabb kien ikun mimli attività matul issena u kien ikun hemm numru kbir ta’ nies fil-kumitat u anke numru ikbar ta’ helpers. Il-Klabb b’kollox reba˙ total ta’ 16-il shield ta’ Settembru, u 9 shields tar-Regatta ta’ Jum il-Óelsien. Matul is-snin 2000, avolja b˙ala klabb konna ’l bog˙od mir-reb˙ imma dejjem konna sfidanti, bil-klabb jibda jrawwem Ωg˙aΩag˙ BormliΩi f’dan l-isport tant ma˙bub. Dan jixhed l-ammont sabi˙ ˙afna ta’ shields tal-Under 18 li reba˙ l-Klabb Bormliz, total ta’ 11-il reb˙a minn 13-il edizzjoni.

Ritratt: CHRISTIAN FARRUGIA

Il-Klabb ta’ Bormla u s-suççessi miksuba

L-img˙allem Alex Gatt waqt l-bini tad-dg˙ajsa DOM MINTOFF 1916-2012

11.08.2013

Sports

Ritratt: NOEL MALLIA

xxettlet snIn tWal IlU

U˙ud miΩ-Ωg˙aΩag˙ u l-boat builder mad-dg˙ajsa tal-pass - Omm Beltna

M. Il-kuluri tag˙kom x’inhuma? M. X’inhuma l-pjanijiet g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙? T.

Bojod u çelesti. B˙ala klabb na˙seb li a˙na l-unika klabb li qatt ma biddel il-kuluri tad-dg˙ajjes tieg˙u, u minn wara lgwerra konna bojod u çelesti “striped” u bqajna hekk sal-lum. Dawn il-kuluri huma ferm g˙al qalb il-BormliΩi.

Il-flotta tag˙kom fhiex tikkonsisti?

Il-klabb BormliΩ g˙andu l-ikbar numru ta’ opri li g˙adhom jintuΩaw, l-ixje˙ wa˙da fosthom nsibu l-opra tal-pass MARIJA CONCETTA li g˙alqet ˙amsin sena din is-sena. Sena ilu din lopra ˙adet numru sabi˙ ta’ 3 palji tal-ewwel fil-kategorija B. B˙ala opri g˙andna g˙at-ti©rija tal-Midalji din is-sena l-klabb afda f’idejn l-img˙allem mag˙ruf Alex Gatt biex tinbena l-opra DOM MINTOFF 1916-2012. L-opra ©iet imbierka waqt l-open day fl-4 t’Awwissu u se ©iet varata l-ewwel darba fis-6 t’Awwissu li huwa g˙eluq is-snin tal-Perit Mintoff. B˙ala dg˙ajsa o˙ra tal-midalji g˙andna l-opra SENA ÇENTINARJA 1905-2005. Il-klabb g˙andu Ωew© fregatini: wa˙da jisimha MARIJA IMMAKULATA ma˙duma minn Alex Gatt u l-o˙ra MARGRET H PUGLISEVICH ma˙duma minn Colin Spiteri. Kajjikki hemm 2 u jisimhom ISHMAEL FRENDO u TA SLADDEN it-tnejn ma˙duma min Colin Spiteri. B˙ala dg˙ajjes tal-Pass tradizzjonali Maltin g˙andna 5, u dawn saru matul is-snin minn img˙allma differenti fejn l-iktar antika saret fl-1963 u l-iktar wa˙da moderna bl-isem ta’ OMM BELTNA saret fl-2012. Kull klabb isemmi l-opri tieg˙u kif jixtieq. Opra tista’ tissemma g˙al xi persuna jew okkaΩjoni assoçjata mal-belt tieg˙u jew g˙al persuna li ˙are© il-flus g˙aliha.

M. X’post g˙andhom iΩ-Ωg˙aΩag˙ fil-klabb tag˙kom? T. IΩ-Ωg˙aΩag˙ huma l-qalb tal-Klabb. Kumitati preçedenti ˙adu ˙afna paçenzja biex jg˙allmu liΩ-Ωg˙aΩag˙ jaqdfu, u meta twaqqfet ix-shield tal-Under 18 fl-1999 Bormla bediet bis-suççessi tag˙ha f’dan il-kamp. Din is-sena l-kumitat ˙aseb li jwaqqaf struttura ta’ youth nursery kif suppost bil-kumitat tieg˙u, logo tieg˙u u anke statut parallel ma’ dak tal-Klabb. G˙adna fil-faΩi inizzjali imma b˙ala nursery hemm rispons qawwi miΩ-Ωg˙aΩag˙ BormliΩi, li kuljum jinΩlu jitg˙allmu jaqdfu flimkien fuq kajjikk apposta g˙alihom li jitg˙allmu fuqu u ma jintuΩax f’regatta o˙ra.

T. Pjanijiet hemm ˙afna, u b˙ala Ωg˙aΩag˙ ma hemmx biss il-komponenti tal-Under 18 imma hemm Ωg˙aΩag˙ ta˙t it-tletin sena li huma l-qaddiefa prinçipali tal-klabb tag˙na. A˙na nemmnu ˙afna fil-kapaçitajiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na. Sena ilu l-klabb da˙al f’avventura ©dida li kien pro©ett ta’ Youth in Action fejn il-klabb g˙amel pro©ett iffinanzjat mill-Unjoni Ewropea fejn 11-il qaddief Ωg˙aΩug˙ tag˙na minn età ta’ 14 sa 29 ˙adu sehem attiv fil-bini tad-dg˙ajsa OMM BELTNA li saret ta˙t is-superviΩjoni talimg˙allem Alex Gatt. Kien pro©ett impennjattiv u interesanti, fejn g˙amilna skola Ωg˙ira tal-bini tad-dg˙ajjes fil-ma˙Ωen tag˙na stess fejn iΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na tg˙allmu kif ti©i ddisinjata dg˙ajsa, u kif tinbena wkoll. IΩ-Ωg˙aΩag˙ ipparteçpaw b’mod attiv ˙afna u kellna kliem ta’ tifhir kbir g˙al dan il-pro©ett. B˙ala iΩjed pjanijiet ma waqafniex hemm. Din is-sena er©ajna applikajna g˙al fondi ewropej biex insa˙˙u in-nursery tag˙na imma sfortunatament l-applikazzjoni tag˙na ©iet mar-reserves list. Xtaqna nsa˙˙u in-nursery b’restawr ta’ opri antiki u fuq kollox nikkolaboraw ma’ Ωg˙aΩag˙ o˙ra fuq l-iskola tal-bini tad-dg˙ajjes. B˙ala klabb din is-sena konna l-ewwel klabb tar-regatta li g˙amel ©emmella©© ma’ Klabb IrlandiΩ St Michael’s Rowing Club Dun Laoghaire f’Dublin. Hemm forsi pjan g˙al futur biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na jmorru jie˙du tog˙ma tal-qdif filcoastal rowing fl-Irlanda. Hemm ˙afna pjanijiet imma peress li a˙na klabb li nimxu fuq id-donazzjonijiet xi drabi trid tag˙mel mirakli bil-fondi li jkollok.

M. X’inhuma l-ispejjeΩ li jista’ jkollu klabb tar-regatta? T. B˙ala klabb ikollna somma allokata dejjem kull sena g˙al rinovar ta’ dg˙ajjes li jkollna. Dan hu proçess delikat; ©ieli rinovazzjoni tkun superfiçjali u ©ieli tkun iktar kumplessa, kif tista’ timma©ina iktar ma tkun kumplessa ir-rinovazzjoni, iktar tqum flus. G˙andna wkoll spejjeΩ relatati mal-ma˙Ωen fejn jinΩammu d-dg˙ajjes tag˙na li jrid jinΩamm bl-a˙jar mod biex ma jkollnhiex periklu g˙an-nies u dg˙ajjes u nΩommu lpost bl-a˙jar mod possibbli. Ikollna wkoll spejjeΩ relatati mat-training b˙al kits g˙allqaddiefa, u ilma. Insoma jekk tibda ssemmi ma tieqaf qatt. Li nixtieq insemmi huwa l-ammont sabi˙ ta’ nies li jg˙inuna fil-fund raising li nag˙mlu u l-membri tal-kumitat tag˙na li Óadd wara Óadd, xita jew s˙ana ja˙dmu biex i©ibu flus g˙all-klabb.

M. X’futur qed tipprevedi li g˙andu dan il-klabb? T.

Meta jkollok Ωg˙aΩag˙ jimmilitaw fil-klabb u nies dedikati jamministraw il-klabb, Regatta Bormla Ωgur se jkollu futur sabi˙. Quddiemna g˙andna issa l-isfida ta’ Settembru. Konvint li l-qaddiefa tag˙na se jag˙tu l-mijja fil-mijja biex in©ibu lura ix-shield f’Bormla. Nisperaw li s-sagrifiççju tal-qaddiefa u tal-kumitat jag˙ti l-frott mixtieq. Il-bqija nafdaw f’idejn Alla u l-Immakulata.

Sports

11.08.2013

atletiKa F’mosKa 2013

bolt iFFUKat minKejja l-assenZa tal-aKbar riVali tiegÓU Fil-100 metrU L-atleta Ìamajkan u champion tad-dinja Usain Bolt jinsab perswaΩ li kapaçi, mhux biss li jikser ir-rekord tad-dinja tal-100 metru tieg˙u stess, imma t-tir tieg˙u hu li anki jag˙mel ©irja u jinΩel ta˙t id-19-il sekonda g˙all-200 metru meta bejn ilbiera˙ is-Sibt l-10, u t-18 ta’ dan ix-xahar fil-kapitali Russa Moska jie˙u sehem fl-14-il edizzjoni tal-kampjonati dinjin talAtletika. Bolt kien waqqaf ir-rekords ta’ 9.58 sekonda g˙all-100 metru u 19.19 sekondi g˙al 200 metru fil-kampjonati taddinja li erba’ snin ilu kienu saru f’Berlin. Lejlet il-kampjonati ta’ Moska, dan ic-champion Olimpiku rebbie˙ ta’ sitt midalji tad-deheb fl-Olimpjadi, qal li kien perswaΩ li dawn irrekords se jiksirhom. Mitlub jitkellem dwar il-mitt metru, huwa qal li biex irrekord jinkiser jin˙tie© ©irja teknikament perfetta f’kundizzjonijiet ta’ temp tajbin, imma jinsab iffukat li hu nnifsu jkun fl-aqwa kundizzjoni fiΩika biex ikun jista’ jwettaq il-˙s ieb tieg˙u. IΩda jidher li l-akbar sodisfazzjon tieg˙u jkun jekk jikser ir-rekord tad-dinja tal-200 metru, biex hekk jara jkunx

Usain Bolt: determinat li jo˙ro© minn Moska b’Ωew© titli tad-dinja possibbli li jinΩel ta˙t id-19-il sekonda, li j˙oss li allura tkun wirja specjali. Ûied jg˙id: “G˙adni nista’ nag˙ti ferm aktar. L-g˙an tieg˙i hu li nirba˙ aktar midalji tad-deheb f’dan l-isport sakemm ni©u g˙all-Olimpjadi tal-2016 fil-BraΩil.

Jekk jirnexxili, nag˙mel dan, u fi triqti li nil˙aq it-tir tieg˙i, nissokta nirba˙ midalji taddeheb u nikser ir-rekords, allura nkun tajt prova lili nnifsi u nkun ksibt dak li minn dejjem xtaqt li nwettaq.” Usain Bolt jinsab perswaΩ li n-nuqqas tal-akbar rivali tieg˙u

mhux se jtellfu˙ il-konçentrazzjoni fi triqtu li jikseb ir-rekord dinji tal-100 metru. Il-Ìamajkan kien ©ie skwalifikat min˙abba li kellu false start fl-a˙˙ar kampjonati taddinja li saru sentejn ilu f’Daegu biex bla mistenni kien ta rreb˙a fuq platt lill-kompatrijott

tieg˙u u sie˙bu fit-ta˙ri©, Yohan Blake. Imma Blake se jitlef il-kampjonati f’Moska min˙abba li ©ibed muskolu f’koxxtu, filwaqt li Ωew© rivali l-o˙ra, Tyson Gay u Asafa Powell, mhux se jie˙du sehem min˙abba li nstabu poΩittivi li ˙adu l-istimulanti. Bolt jg˙id li j˙ossu aktar iffukat minn l-a˙˙ar kampjonati, g˙alhekk se jirnexxielu jwettaq dak li determinat li jwettaq. Mitlub jg˙id jekk innuqqas tal-akbar tliet rivali tieg˙u hux se jeffettwalu lkonçentrazzjoni, qal li anzi jinsab motivat aktar biex juri lid-dinja li minkejja li ma jkollu lil ˙add li “jimbutta˙”, xorta wa˙da g˙andu l-˙ila jirba˙. Ir-rawnds preliminari tal-100 metru fl-ewwel jum il-bierah is-Sibt digà kienu attrazzjoni f’dawn il-kampjoanti. Is-semifinali jsiru llum il-Óadd kmieni fil-jum, bil-finali g˙all-˙abta tas-19.00. Bolt jinsab Moska b˙ala çchampion renjanti fil-200 metru, imma mhux fil-100 wara li kien skwalifikat fl-2011, imma bi˙siebu li jo˙ro© millbelt Russa inkurunat biΩ-Ωew© titli.

il-Finali tal-commUnity shield

Wembley jilqa’ lill-manchester United U l-Wigan athletic

F’temp ta’ erbg˙a xhur, g˙allWigan din ser tkun it-tielet partita li se jkunu qed jilag˙bu flistadium ta’ Wembley. Min-na˙a l-o˙ra, Manchester United, sa mill-1985, se jkunu qed jilag˙bu g˙all-ewwel darba ming˙ajr Sir Alex Ferguson. Wie˙ed mill-fatturi komuni li hemm bejn iΩ-Ωew© finalisti, hija li t-tnejn kienu g˙elbu lillManchester City. Filwaqt li lUnited issuperaw lis-City filPremier League, il-Wigan, kon-

tra dak kollu li kien mistenni, kienu serqulhom l-FA Cup. Dan wassal biex is-City jibqg˙u jittewbu matul lista©un li g˙adda. Wara li l-Wigan kienu relegati mill-Premier League matul lista©un li g˙adda, Ωgur li ser isibuha ftit diffiçli quddiem ilUnited. Dawn tal-a˙˙ar, qed jippruvaw jaddattaw g˙attmexxija l-©dida ta’ David Moyes, fejn g˙alih din ser tkun l-ewwel partita uffiçjali. G˙al din il-partita, Rooney

mhux mistenni li jibda malewwel ˙dax. Min-na˙a l-o˙ra, Wilfred Zaha, li impressjona ferm fil- pre-season, mistenni jibda fl-attakk. Kemm hu u kif ukoll s˙abu lIngliΩi – Danny Welbeck, Tom Cleverley u Phil Jones - je˙tie© li jkollhom sta©un poΩittiv sabiex ikunu jistg˙u jassiguraw posthom f’Old Trafford u biex ikunu jistg˙u jiksbu post fliskwadra IngliΩa g˙all-finali tatTazza tad-Dinja li ser tintlag˙ab fil-BraΩil.

Fost l-aqwa finali tal-Community Shield li qatt intlag˙bu: Manchester United 8 Swindon 4 (1911, Stamford Bridge) Newcastle 3 Everton 5 (1932, St James’ Park) Wolves 4 West Brom 4 (1954, Molineux) Manchester United 3 Spurs 3 (1967, Old Trafford) Liverpool 1 Leeds 1 (1974, Wembley)

Sports

11.08.2013

bunDeSlIga

RebÓa tajba gÓal b. DoRtmunD

RIÛULTATI Augsburg v B. Dortmund B.Leverkusen v Freiburg 05 Hertha Berlin v E. Frankfurt Hoffenheim v Nurnberg Hannover 96 v Wolfsburg Braunschweig v W.Bremen

0-4 3-1 6-1 2-2 2-0 0-1

FIXTURES g˙al-lum Mainz 05 v VfB Stuttgart 15:30 Schalke 04 v Hamburgr SV 17:30

KLASSIFIKA BUNDESLIGA

HERTHA BERLIN JIÇÇELEBRAW Nhar il-Ìimg˙a ng˙ata bidu g˙all-kampjonat ÌermaniΩ. Flewwel partita il-Bayern Munich g˙elbu lill-Borussia Monchengladbach bl-iskor ta’ 3-1. Wara 12-il minuta, ilBayern Munich, permezz ta’ Arjen Robben, fet˙u l-iskor. Erbg˙a minuti wara Mario Mandzukic g˙amilhom tnejn. Fl-40 minuta log˙ob, Mochengladbach naqqsu d-differenza fl-iskor wara li Dante skurja awto-gowl. Però fit-tieni taqsima, Bayern Munich sa˙˙ew l-

iskor wara li David Alba, minn 11-il metru, ma falliex. Ilbiera˙ kien hemm programm s˙i˙ ta’ partiti. Fost ilpartiti li spikkaw insibu ddominju tal-Borussia Dortmund fuq l-Augsburg, fejn dawn tal-a˙˙ar, f’darhom, ©ew meg˙luba bl-iskor ta’ 0-4. Piere Emerick Aubameyang kien il-protagonista ta’ din ilpartita fejn skurja hat-trick. Din kienet l-ewwel partita g˙al dan il-plejer wara li ng˙aqad mal-Boussia Dort-

PIERE-EMERICK - IL-PROTAGONOSTA GÓALL-B. DORTMUND mud ming˙and St Etienne. It-tliet gowls waslu fl-24, 66, u 79 minuta rispettivament. Robert Lewandowski ttimbra lpartita 4 minuti mit-tmiem. G˙alkemm l-Augsburg ippruvaw jag˙tu log˙ba, it-tim ta’ Jurgen Klopp impressjona u kien dominati b’mod kontinwu fuq l-avversarji. Wara l-ewwel partita talBundesliga, Hertha Berlin sparaw ru˙hom fil-quççata talklassifika wara li g˙elbu lillEintracht Frankfurt bl-iskor

kbir ta’ 6-1. Dan l-iskor jawgura tajjeb g˙all-Hertha Berlin wara li ©ew promossi fil-Bundesliga. Sami Allagui u Adrian Ramos skurjaw doppjetta rispettivament filwaqt li John Brooks u Ronny wkoll iniΩΩlu isimhom fuq il-lista tal-iskorers g˙allHertha Berlin. Alexander Meier skurja l-gowl ta’ konsolazzjoni g˙al Eagles wara li ma falliex minn 11-il metru. Il-Hannover u Frankfurt ukoll kellhom reb˙iet poΩittivi

L Hertha Berlin 1 Borussia D 1 Bayer Leverkusen 1 Bayern Munich 1 Hannover 96 1 Werder Bremen 1 Nurnberg 1 Hoffenheim 1 Hamburger SV 0 Mainz 05 0 Schalke 04 0 VfB Stuttgart 0 Braunschweig 1 Borussia M 1 Freiburg 1 Wolfsburg 1 Augsburg 1 Eintracht F 1

R 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

D 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

T 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1

F 6 0 3 3 2 1 2 2 0 0 0 0 0 1 1 0 0 6

K 5 4 2 2 2 1 0 0 0 0 0 0 -1 -2 -2 -2 -4 -5

P 3 3 3 3 3 3 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

f’darhom wara li g˙elbu lillFreiburg u l-Wolfsburg rispettivament. Min-na˙a l-o˙ra, Hoffenheim ©ew miΩmuma f’parità min-Nurnberg bl-iskora ta’ 2-2.

tennIS

DjokovIc u naDal kontRa xulxIn fIS-SemI fInalI SeRen a WIllIamS u agnIeSzka RaDWanSka fISSemI-fInalI

Is-Serb, Novak Djokovic, in-numru wie˙ed tad-dinja (xellug) u L-Ispanjol Rafael Nadal kontra n-numru wie˙ed tad-dinja fis-semi finali (lemin)

Il-Ìimg˙a bil-lejl f’Uniprix Stadium f’Montreal, saru mag˙rufa l-erba’ semifinalisti tat-Tazza Rogers tal-ir©iel li b˙alissa qed tintlag˙ab f’Montreal (tal-ir©iel) u Toronto (tan-nisa) fil-Kanada. Dawn huma Vasek Pospisil, Milos Raonic, Rafael Nadal u Novak Djokovic. It-Tazza Rogers 2013 hija turnament tattennis li jintlag˙ab barra fuq art iebsa. Din l-edizzjoni hija l-124 wa˙da tal-ir©iel u l-112-il wa˙da tan-nisa tal-Canadian Open. Din il-kompetizzjoni hija parti mill-ATP World Tour Masters 1000, tal-ATP World Tour tal-2013 u tad-WTA Premier 5 turnaments tal-2013 tat-Tour tad-WTA. It-turnaments, kemm tal-ir©iel kif ukoll tan-nisa bdew fit-3 ta’ Awwissu u jintemmu llum. Novak Djokovic tas-Serbja, n-numru wie˙ed tad-dinja, kkwalifika g˙as-semi finali b’mod façli meta g˙eleb lill-FrançiΩ Richard Gasquet f’Ωew© sets 6-1, 6-2. Djokovic li huwa ç-champion preΩenti tat-Tazza Rogers u li qed ifittex li jirba˙ din it-tazza g˙at-tielet darba wara l-o˙ra, ˙a biss 51 minuta biex letteralment iddistru©©a l-avversarju tieg˙u. FiΩ-Ωew© sets huwa kellu 11-il ace fis-service kontra t-tli-

eta ta’ Gasquet u 79% suççess fis-service kontra d-39% tal-FrançiΩ. Din kienet it-tmien reb˙a tas-Serb fuq Gasquet. Huma kienu ltaqg˙u fil-finali ta’ din it-Tazza s-sena l-o˙ra f’Toronto. F’dik il-log˙ba Gasquet offra aktar reΩistenza imma r-riΩultat kien l-istess. Jekk Djokovic deher mhux f’sikktu u xi ftit traskurat il-lejl ta’ qabel kontra Denis Istomin tal-Uzbekistan, f’din il-log˙ba kiseb lura l-ener©ija u s-sa˙˙a li tag˙mlu laqwa tad-dinja fil-preΩent. Iffaççjat b’dan it-talent kollu u determinazzjoni, Gasquet ma kellu ebda çans li jikkwalifika. Minn kwarti tal-finali o˙ra kkwalifika Rafael Nadal ta’ Spanja meta g˙eleb lillAwstraljan Marinko Matosevic. L-Ispanjol ˙a 79 minuta biex da˙al fissemi-finali meta elimina lin-numru 105 tad-dinja Matosevic, li kkwalifika mirrawnds tal-bidu meta kellu polza tajba u ˙a ç-çansis li kellu biex da˙al fil-kwarti tal-finali. Madankollu Nadal kien b’sa˙˙tu wisq g˙al Matosevic, u l-Awstraljan kellu biss Ωew© breaks b’çans tul il-log˙ba kollha u fi tliet okkaΩjonijiet meta tilef is-service.

Dawn iΩ-Ωew© plejers iltaqg˙u biss darbtejn u fiΩ-Ωew© okkaΩjonijiet reba˙ Nadal. Dal-lejl il-plejer minn Majorica u xellugi, Rafael Nadal, iffaççja lin-numru wie˙ed tad-dinja l-plejer mis-Serbja, Novak Djokovic fis-semi-finali. Dan id-dwell bejn dawn iΩ-Ωew© plejers kien is-36 darba u sa qabel din il-log˙ba Nadal kien minn fuq 20-15 g˙alkemm f’dawk il-log˙ob fuq art iebsa b˙alma hi din tat-Tazza Rogers Djokovic kien qieghed minn fuq 11-4. Naturalment id-dilettanti tat-tennis qed iqisu din is-semi-finali qisha l-finali peress li l-probabbiltà l-kbira minn reba˙ dal-lejl bejn Nadal u Djokovic jirba˙ ukoll il-finali. Is-semi-finalisti l-o˙ra kellhom ilpassa©© mill-kwarti tal-finali b’dan il-mod, billi l-KanadiΩ Vasek Pospisil g˙eleb lil Nikolay Davydensko tar-Russja, meta dan tal-a˙˙ar irtira mil-log˙ba meta kien 3-0 minn ta˙t u kien qed ji©i dominat millavversarju tieg˙u, u Milos Raonic talKanada g˙eleb lil Ernest Gulbis tal-Latvja b’diffikultà 7-6, 4-6, 6-4, biex dan fisser li KanadiΩ qieg˙ed fil-finali tat-Tazza Rogers, mag˙rufa wkoll b˙ala l-Canadian Open.

G˙as-semi finali tan-nisa li qed isir f’Toronto, ikkwalifikaw Serena Williams, Agnieszka Radwanska, Williams ˙adet preçiΩament sieg˙a, l-Ìimg˙a bil-lejl, biex da˙let fis-semi-finali ta’ dal-lejl meta g˙elbet lil Magdalena Rybarikova façilment 6-1, 6-1. L-avversarja ta’ Williams dallejl kienet Agnieszka Radwanska li damet sag˙tejn biex g˙elbet lil Sara Errani 7-6 (1), 7-5 fil-kwarti finali. Iç-ÇiniΩa, Li Na u Sorana Cirstea, huma Ω-Ωew© semifinalisti l-o˙ra li lag˙abu g˙al post fil-finali meta g˙elbu rispettivament lil Dominika Cibulkova u Petra Kvitova, din tal-a˙˙ar hija ç-champion renjanti tat-turnament.

Serena Williams

A˙barijiet

11.08.2013

MId-dAR ÇeNTRALI gÓAL Ìo SUpeRMARKeT Il-©img˙a li g˙addiet ippubblikajna rapport dwar kif lAmministrazzjoni tal-PN ftit li xejn qieg˙da turi interess fis-sitwazzjoni mwierg˙a talimpjegati tal-Istamperija. Dawn sa˙ansitra qed ji©u u m i l j a t i b ’ a v viΩi mwa˙˙la madwar id-Dar Çentrali biex i˙ajjruhom imorru ja˙dmu f’supermarket. Fid-Dar Çentrali qed tirrenja arja ta’ inçertezza kbira, bilpagi tal-˙addiema mhux qed jo˙or©u, u hemm min ilu ma jit˙allas minn April li g˙adda. L - i m p j e g a t i mhux qed jinkwetaw biss fuq il-pagi, i Ω d a a n k i g˙all-impjieg tag˙hom. Apparti wkoll li f’sezzjoni o˙ra tal-media ©ie rappurtat li dawn l-impjegati m h u m i e x j i t ˙allsu l-kontribuzzjonijiet dovuti tal-bolla

lid-Dipartiment ikkonçernat. Il-Óadd li g˙adda din ilgazzetta rrappurtat kif il-Kap tar-RiΩorsi Umani Veronica Camilleri, qieg˙da t˙e©©e© lill-˙addiema biex imorru ja˙dmu ma’ Smart Supermarket b’çirkolari li twa˙˙let f’diversi p artijiet tad-Dar Çentrali, fosthom anki fejn luffiççji tal-edituri. Din iç-çirkolari twa˙˙let ukoll f’postijiet fid-Dar Çentrali fejn jid˙lu membri tal-pubbliku biex ikellmu lil xi ˙add jew jag˙mlu xi avviΩ fuq il-media tal-PN. Illum qeg˙din nippubblikaw kopja ta’ din iç-çirkolari ta’ Veronica Camilleri, li ©©ib id-data tal-31 ta’ Lulju 2013. Skont din iç-çirkolari, il-kumpannija Smart Supermar-ket b˙alissa

g˙andha bΩonn ta’ ˙addiema f’taqsimiet differenti tal˙idma tag˙ha. Iç-çirkolari tkompli tg˙id li l-vakanzi li g˙andha bΩonn huma fil-Customer Care ˙tie©a ta’ Ωew© persuni; Cashier/Supervisor - ˙tie©a ta’ persuna wa˙da; Maintenance - ˙tie©a ta’ persuna wa˙da; u fil-Coffee Shop ˙tie©a ta’ persuna wa˙da. Fl-istess çirkolari Veronica Camilleri tg˙id ukoll illi dawn l-impjiegi huma fuq baΩi ta’ full-time, u tavΩa lil dawn mill-impjegati tal-PN li huma interessati f’xi wa˙da minn dawn il-vakanzi ma’ Smart Supermarket biex jirrikorru ‘fl-uffizzju’ tal-HR minfejn ikunu jistg˙u jing˙ataw aktar informazzjoni.

SALVATUR UNIKU Ir-ra˙al ta’ Óal Lija din il-©img˙a g˙adda minn festa tas-Salvatur pjuttost unika. Mhux biss g˙aliex kienet festa ming˙ajr in-nar li g˙alih huwa mag˙ruf internazzjonalment dan ir-ra˙al, iΩda g˙aliex waqt il-quddiesa solenni tal-festa inzertaw flimkien esponenti ewlenin ta’ pajjiΩna, li kollha g˙andhom konnessjoni ma’ dan ir-ra˙al, u li kollha ˙adu ˙atra ©dida matul dawn l-a˙˙ar xhur. Il-quddiesa kienet ikkonçele-

brata mill-Isqof AwΩiljarju, Charles Scicluna, li huwa minn Óal Lija, u g˙aliha attenda l-Prim Ministru, Joseph Muscat, li lfamilja paterna tieg˙u hija minn Óal Lija u huwa mag˙ruf sew mal-Lijani. Attendew ukoll Il-Kap talOppoΩizzjoni, Simon Busuttil u lKummissarju Ewropew, Tonio Borg, u s-Segretarju Parlamentari Edward Zammit Lewis, li kollha marru joqg˙du Óal Lija. Matul il-pani©ierku spikka s-

sens ta’ umoriΩmu li g˙alih issa sar mag˙ruf mall-poplu l-Isqof Scicluna. Huwa rrakkonta diskursata li kellu mal-Prim Ministru li matulha Dr Muscat qal lill-Isqof li Monsinjur Scicluna kellu vanta©© fuqu. Dan g˙aliex filwaqt li lIsqof u l-Knisja setg˙u jwieg˙du affarijiet fil-bog˙od, il-weg˙diet kollha li jag˙mel hu u l-Gvern iridu jitwettqu mill-ewwel f’˙ames snin. L-Isqof nise© omelija mirquma

fuq dan l-episodju u li fiha spikka mument ie˙or ˙elu. Dan x' ˙in, bi Ωball jew le, l-Isqof qal li l-”Fidi hija Tag˙na Lkoll”. Kif kien hemm Ωew© sekondi silenzju perfett fil-Knisja tasSalvatur, l-Isqof Ωied jg˙id, “Qed tara x' g˙amiltli Prim Ministru, lanqas ‘Tag˙na Lkoll’ ma nista’ ng˙id. Issa jkolli nΩid li biex ikollna ‘futur fis-sod’ sabiex ma nonqosx lil Simon.” Dan intlaqa’ b’da˙ka ©enerali u çapçipa mist˙oqqa fi tmiem il-pani©ierku.