Kullhadd 04.08.2013 by Kullħadd Editor

www.kullhadd.com

natHan Lee xUereB

jirba˙ id-deheb juniors ewropej Il-Óadd 4 ta’ Awwissu, 2013 Óar©a Nru 1,047

Ara pa©na 39

Prezz ›0.80

taÓt IL-gvern IL-ÌDID

L-enemaLta DIÌÀ rkUprat ›5 mILjUn Il-Gvern Laburista sab sitwazzjoni fl-ARMS Ltd, fejn 60,000 familja kienu ilhom sena u nofs ma jirçievu kont taddawl. Hemm €160 miljun f’kontijiet mhux im˙allsa, u €11-il miljun li ilhom iktar minn ˙ames snin pendenti. Spjega dan il-Ministru g˙allEner©ija Konrad Mizzi waqt li kien qieg˙ed jitkellem ilbiera˙ fuq ONE Radio. Fost l-eΩempji ta’ ineffiçjenzi li wiret minn Gvern preçedenti fl-operat tal-ARMS Limited, ilMinistru Mizzi qal li sab kamra s˙i˙a mimlija envelops b’kontijiet li ntbag˙tu lill-familiji Maltin u ©ew irritornati lura min˙abba li l-indirizz ma kienx korrett. Il-Ministru Mizzi sostna li issa l-Ministeru qed jopera b’responsabbiltà kbira sabiex titran©a din is-sitwazzjoni.

L-ARMS kienet ilha xhur ma t˙allas lill-Enemalta, u dan ikompli jaggrava d-dejn esa©erat tal-korporazzjoni. Jg˙id li sforz il-˙idma talGvern Laburista, l-Enemalta di©à rkuprat €5 miljun. Sal-a˙˙ar tas-sena, l-ARMS trid ti©bor €40 miljun; xi ˙a©a li l-Ministru jassigura li hija possibbli. Konrad Mizzi sa˙aq, iΩda, li trid issir distinzjoni bejn min ma jridx i˙allas ilkont tad-dawl u l-ilma u min ma jistax. Huwa sostna li l-Gvern se jkun qed i˙ares aktar mill-qrib lejn kumpanniji u individwi li ma ˙allsux il-kont g˙al Ωmien twil. Il-Ministru qal li fil-futur qrib se jkunu qed jitnedew skemi apposta biex jg˙inu negozji bi problemi ta’ cash flow, iΩda likbar g˙ajnuna g˙an-negozji se jkun it-tra˙˙is tad-dawl u l-

ilma, li se j˙alli aktar flus g˙all-investiment u t-tkabbir tan-negozji. Il-Ministru ˙abbar li 130,000 smart meter se jkunu installati sal-a˙˙ar ta’ din is-sena. Fid-dawl ta’ bosta domandi dwar jekk il-power station li ta˙dem bil-gass hux se titlesta fil-˙in, il-Ministru spjega li lGvern ifforma kumpannija biex twettaq assessjar dwar limpatt ambjentali u tikseb ilpermessi me˙tiega g˙alliΩvilupp. B’hekk, min jirba˙ it-tender se jiffranka mill-˙in u jkun jista’ jiffoka fuq it-twettiq talpro©ett li mistenni jibda filbidu tas-sena d-die˙la. Dan kollu mhux biss jassigura li jintreba˙ il-˙in, imma juri anke lill-a©enziji barranin li laffarijiet qed isiru b’serjetà. Tkompli f’pa©na 2

kUrrent BIex jIttajjar BUSUttIL mInn pOStU jekk jIBqa’ jIDDIÛappUnta JeΩisti kurrent b’sa˙˙tu fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista li qieg˙ed jis˙aq illi jekk Simon Busuttil se jkompli jiddiΩapputa b˙ala Kap, mhux eskluΩ li jsir sforz internament fi ˙dan il-Partit biex qabel lelezzjoni li ©ejja Busuttil jitne˙˙a mill-kariga u tinfeta˙

mill-©did il-kontestazzjoni g˙at-tmexxija tal-PN. Fil-ftit xhur li ilu mindu kien elett Kap, Busuttil ma jidhirx li qabad art u mhuwiex javvanza f’dik li hija popolarità fost l-elettorat. Simon Busuttil qieg˙ed ikun ikkritikat internament il-

g˙aliex qieg˙ed jadotta stil ta’ politika li seta’ kien adattat g˙all-Parlament Ewropew fejn serva g˙al madwar disa’ snin, imma li mhuwiex i˙alli impatt effettiv fix-xena politika lokali. Il-kritiçi interni ta’ Busuttil fi ˙dan il-Partit Nazzjonalista

qeg˙din isostnu li l-interventi politiçi tieg˙u huma neqsin mill-emozzjoni u qeg˙din ikunu fjakki wisq biex jispiraw l-entuΩjaΩmu u jg˙ollu xi ftit il-moral tal-partitarji Nazzjon-alisti. Tkompli f’pa©na 3

L-ImpjegatI taL-pn mHeDDa BIS-SenSjI U pBO jIDDanDan LI jInSaB f’LUkanDa BIL-veDUtI ta’ mOnt BLanc ARA PAÌNA 40

A˙barijiet

04.08.2013

‘Reshuffle’ ta’ Busuttil waRa Biss tlett xhuR Il-biera˙ t˙abbar tibdil sostanzjali fis- shadow cabinet Nazzjonalista. Ir-ra©uni uffiçjali g˙al dan ittibdil kienet li n˙olqot il-˙tie©a g˙alih bil-˙atra ta’ Chris Said b˙ala Segretarju Ìenerali talPN u bl-elezzjoni kaΩwali li rat lil Antoine Borg ji©i elett filParlament minflok l-eks Kap Lawrence Gonzi. Dan it-tibdil sostanzjali wasal biss tlett xhur wara li Busuttil kien ˙atar ix-shadow cabinet tieg˙u, l-g˙ada li ng˙ata l-˙atra ta’ Kap tal-OppoΩizzjoni. L-aktar ˙atra li ssorprendiet kienet dik ta’ Claudio Grech b˙ala shadow minister g˙assa˙˙a. Minkejja li dan mhuwiex ©ej mill-kap mediku, spiçça ˙a post l-eks ministru Joe Cassar, u kien ippreferut fuq deputati Nazzjonalisti tobba b˙all-Prof. Albert Fenech, Michael Gonzi, u Stephen Spiteri. Il-˙atra ta’ Claudio Grech b˙ala shadow minister g˙assa˙˙a, tista’ tfisser sfiduçja g˙at- track record tal-eks Ministru Joe Cassar. Tista’ tfisser ukoll li Simon Busuttil qieg˙ed jipprova jaqleb il-pa©na f’dan is-settur, b’xi ˙add ©did li ma jkollux g˙alfejn il-˙in kollu jiddefendi l-˙idma tal-gvern preçedenti fil-kamp tas-sa˙˙a fejn Ωgur hemm ˙afna x’wie˙ed jiddiskuti. Mill-banda l-o˙ra, ma setax jonqos li Joe Cassar, b˙ala luniku wie˙ed mill-kabinett Nazzjonalista li kien appo©©ja l-kandidatura ta’ Simon Busuttil g˙all-˙atra ta’ Deputat Kap f’Diçembru li g˙adda, li dan ji©i fdat b’settur importanti,

2017 u g˙all-Fondi Ewropej. Antoine Borg b˙ala kontrollur finanzjarju tal-PN, matul ille©iΩlatura li g˙addiet, apparti li kien wie˙ed mill-ippreferuti ta’ Gonzi bi programm kuljum fuq Radio 101, kien wie˙ed minn dawk flimkien malperçimes Paul Borg Olivier, li wasslu lill-PN mhux biss f’xifer ta’ falliment politiku imma anki f’xifer ta’ kollass finanzjarju. Mit-tagen g˙al ©o n-nar

b˙all-edukazzjoni, anki jekk dan ma jaqax fil-linja professjonali ta’ Cassar. Joe Cassar ˙a post Clyde Puli b˙ala shadow minister taledukazzjoni, li issa ©ie ma˙tur b˙ala shadow minister g˙allfamilja u s-solidarjetà soçjali. Puli se jkun qieg˙ed jixxadowja lil Ministru Marie Louise Coleiro Preca, Qormija b˙alu li tgawdi appo©© kbir fil-Belt Pinto. Clyde Puli ˙a post Chris Said li issa “©ie promoss” g˙all-kariga ta’ Segretarju-Ìenerali fejn g˙andu biçça xog˙ol xejn façli li biex il-PN jipprova jersaq

lejn sitwazzjoni ta’ sostenibbiltà finanzjarja, qieg˙ed ikolli jkeççi g˙add ta’ ˙addiema li ilhom snin twal jag˙tu sservizz tag˙hom lill-PN. Biex jipprova jikkumpensa g˙all-fatt illi fl-g˙aΩla tal-kandidati g˙all-Parlament Ewropew, t˙allew barra tal-inqas erbg˙a kandidati min-na˙a t’isfel ta’ Malta, John Bonello, Ingrid Brownrigg, Michael Mercieca u Jean Claude Micallef, u ©ew ippreferuti kandidati b˙al Comodini Cachia u Helga Ellul li ˙admu biex hu jsir Kap, Simon Busuttil issa ˙atar lil Stephen Spiteri b˙ala shadow

minister g˙ax-xog˙ol u persuni b’diΩabbiltà. Huwa fatt mag˙ruf illi Stephen Spiteri, li g˙andu r-rekord tal-assentejiΩmu fil-Parlament, qatt ma qabad art b˙ala deputat parlamentari, imma Busuttil kellu jtellg˙u tar©a biex jipprova jwassal il-messa©© li n-na˙a t’isfel ta’ Malta hija importanti g˙all-PN, g˙add li f’erbg˙a minn sitt distretti, tella’ biss deputat wie˙ed. Imma l-iktar ˙atra li darset mhux ftit, kienet dik tad-deputat novizz Antoine Borg, illi gie ma˙tur flok Ryan Callus, b˙ala kelliem g˙all-Presidenza tal-UE

Intant fi stqarrija, il-Partit Laburista qal li t-tne˙˙ija ta Joe Cassar minn shadow minister tas-sa˙˙a, Simon Busuttil qed jipprova ja˙rab mid-diΩastru li ˙alla l-partit tieg˙u fil-qasam tas-sa˙˙a, iΩda issa po©©a lirresponsabbli minn dan id-dizastru shadow minister g˙alledukazzjoni ta’ uliedna. Il-Partit Laburista sostna li lKap tal-OppoΩizzjoni jaf li dak li rriΩulta sa issa mill-investigazzjonijiet li qed jag˙mel ilGvern il-©did fil-qasam tassa˙˙a, kif ukoll id-dettalji dwar ineffiçjenza, mismanagement u ˙ela li mistennija jkomplu jo˙or©u, se juru li s-sa˙˙a kienet fost l-akbar fallimenti tal-Gvern Nazzjonalista. “Dr Busuttil qed jissottovaluta l-intelli©enza tal-poplu Malti u G˙awdxi meta ja˙seb li mhux se jindunaw b’dan il-log˙ob”, kompliet tg˙id l-istqarrija talPL. “L-akbar problema hija li Simon Busuttil issa po©©a lil persuna li ©ab diΩastru filqasam tas-sa˙˙a, responsabbli mill-edukazzjoni ta’ uliedna. KaΩ ta’ minn ©o t-tagen g˙al ©o n-nar”, temm jg˙id il-PL.

PRezzijiet iktaR staBBli gÓall-gass Minn Pa©na 1 Intant kmieni din il-©img˙a l-Ministru Konrad Mizzi ˙abbar li kien se ji©i rivedut il-mekkaniΩmu li bih jin˙admu l-prezzijiet tal-gass. Din l-a˙bar waslet fl-istess waqt li l-MRA ˙abbret Ωieda fil-prezzijiet taç-çilindri talgass mill-bidu ta’ Awwissu. Mitlub minn din il-gazzetta biex jikkummenta dwar dan

il-mekkaniΩmu, il-Ministru qal li l-mekkaniΩmu li qed jintuΩa b˙alissa ma jinçentivax lill-operatur biex jaddotta prattiçi ta’ xiri li jwasslu g˙all-prezzijiet stabbli, fi kliem ie˙or, li l-operatur jixtri bil-quddiem. S’issa l-prezz kien ji©i kkalkulat fuq xiri ta’ gass fuq baΩi ta’ konsum u mhux fuq baΩi ta stabbiltà ta’ prezz fuq is-suq.

Huwa proprju g˙alhekk li l-Ministeru g˙amel talba lirregolatur biex jag˙mel review tal-mekkaniΩmu biex ikun hawn aktar stabbilità fil-prezzijiet. Il-Ministeru huwa nfurmat li l-MRA di©à bdiet b’xog˙ol biex issir review indipendenti, fejn ©ie ffurmat tim li se jkun qed jeΩamina lmekkaniΩmu kif jin˙adem ilprezz tal-gass bil-g˙an li jit-

fassal qafas ©did li joffri aktar stabbiltà fil-prezzijiet g˙all-konsumaturi. Se jitwa˙˙lu tabelli ta’ informazzjoni fil-pompi tal-fjuwil Fil-jiem li ©ejjin se titnieda sistema ta’ tabelli fil-pompi tal-fjuwil biex il-konsumatur ikun jaf min hu s-supplier tal-fjuwil li jkun qieg˙ed jix-

tri u x’inhi l-kwalità talfjuwil. Is-sistema se tkun qed ti©i implimentata mill-Awtorità Maltija g˙ar-RiΩorsi. IlMinistru Mizzi sa˙aq li m’huwiex xog˙ol ir-regolaturi fil-qasam tal-ener©ija li jfasslu l-politika tal-Gvern. Minflok, dawn g˙andhom jaraw li s-suq ja˙dem u li l-konsumatur ikun assigurat.

A˙barijiet

04.08.2013

Mhux biss probleMi ta’ iMMaÌni iMMa anke ta’ kontenut

“Il-kimika ta’ Busuttil mhijiex Mediterranja biΩΩejjed biex tqanqal il-qlub u l-im˙u˙ talMaltin u l-G˙awdxin”, hemm min qieg˙ed isostni fost il-partitarji tal-PN. Jag˙mel kemm jag˙mel sforzi biex jit˙allat man-nies fil-festi tal-ir˙ula u l-ibliet, Simon Busuttil ma jidhirx naturali meta jag˙mel dan u qieg˙ed jidher artifiçjali meta jipprova jikkonnettja man-nies. L-idea ta’ tmexxija kolle©©jali permezz ta’ kwadrumvirat li jinkludi liΩ-Ωew© Viçi Kapijiet Mario Demarco u Beppe Fenech Adami, u lis-Segretarju Ìenerali Chris Said, g˙alkemm mad-daqqa t’g˙ajn tidher li hija wa˙da demokratika, fil-prattika qieg˙da ti©i interpretata b˙ala sinjal ta’ dg˙ufija min-na˙a ta’ Busuttil, li mhux kapaçi jasserixxi ru˙u b˙ala Kap fuq ilmertu tieg˙u, imma g˙andu bΩonn il-furçini. Fil-kuntest politiku Malti, tmexxija kolle©©jali, matul listorja kienet meqjusa b˙ala sinjal ta’ tmexxija nieqsa millaxxendent li huwa normalment mistenni minn mexxej ta’ partit politiku f’Malta. Apparti kwistjonijiet karatterjali u problemi ta’ imma©ni li fe©©ew matul il-ftit xhur ta’ tmexxija ta’ Simon Busuttil, kien hemm ukoll nuqqasijiet serji f’dak li huwa kontenut politiku u anke stands politiçi

diskutibbli. Il-poΩizzjoni li ˙a l-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil, pereΩempju fir-rigward talkwistjoni tal- pushbacks talimmigranti irregolari, kienet loose-loose g˙alih, il-g˙aliex apparti li ˙ar©u fil-bera˙ iddouble standards tieg˙u peress li fil-passat (fl-2010) kien iddefenda u tkellem apertament favur il-politika ta’ pushbacks, ftit ©img˙at ilu pprova ji©©ustifika l-volte face tieg˙u dwar ilpushbacks, b’argumenti legalistiçi (is-sentenza tal-Qorti tadDrittijiet Fundamentali talBniedem ta’ Stasburgu) flok argumenti bbaΩati fuq il-valuri u fuq il-prinçipji. Kwantu g˙al kwistjonijiet kruçjali li ilhom jifnu lill-Partit Nazzjonalista, Simon Busuttil qieg˙ed jidher jittituba u li m’g˙andux il-kura©© jiddeçiedi biex il-PN tabil˙aqq jibda pa©na ©dida.

tal-PN, kien hemm attivisti li sostnew li l-blogg ta’ Caruana Galizia, bl-attakki personali li jkun fih, qieg˙ed jispiçça jirrifletti ˙aΩin fuq il-Partit, li bissilenzju tieg˙u jag˙ti limpressjoni li l-blogg ta’ Caruana Galizia g˙andu l-barka mhux uffiçjali tal-PN. Hemm imbag˙ad kurrent ie˙or ta’ attivisti tal-PN li lattakki personali ta’ Caruana Galizia fuq esponenti u simpatizzanti tal-Partit Laburista, jag˙tihom çertu pjaçir sadiku li mhux dejjem jie˙du mill-medja tal-Partit . Meta Caruana Galizia tkun fid-dag˙dieg˙a

Fid-dell ta’ dinosawr politiku b˙al Austin Gatt

bosta attivitajiet biex ifakkru l-perit Mintoff

Ir-rapport skjaççanti tal-Awditur Ìenerali dwar nuqqasijiet gravi fix-xiri taΩ-Ωejt mill-Enemalta offra opportunità li ma kellhiex tintilef minn Simon Busuttil. F’mument delikat b˙al dan, Busuttil imissu ddistingwa ru˙u billi jag˙milha çara lil Austin Gatt illi ladarba dan ma kienx dispost jiddefendi l-integrità tieg˙u individwali u tal-Gvern preçedenti b˙ala kollettiv, bliskuΩa mqanΩ˙a li ˙are© biha li issa huwa kompletament irtirat mill-politika, allura l-PN f’dawn iç-çirkostanzi jmissu iddiΩassoçja ru˙u kompletament minn Gatt. Flok ˙ataf din l-opportunità, Busuttil naqsu l-kura©© li normalment wie˙ed jistenna minn mexxej ta’ veru, u g˙aΩel li jibqa’ jg˙ix fid-dell ta’ dinosawr politiku b˙al Austin Gatt. Bl-istess mod Busuttil ma sabx il-kura©© li jiddistakka ru˙u mill-bloger Daphne Caruana Galizia, li ta©ixxi qisha xi strate©ista u PRO mhux uffiçjali tal-Partit Nazzjonalista fil-posts li ttella’ fuq l-internet. Skont il-Kummissjoni li g˙amlet ir-rapport dwar it-telfa

Il-kumpliçità bis-silenzju flattakki personali moqΩieΩa ta’ Caruana Galizia, l-ewwel minn Lawrence Gonzi u issa minn Simon Busuttil, ˙olqot sitwazzjoni ambivalenti fejn l-istrate©ija

tal-PN qieg˙da xi kultant tidher ti©i ddettata minn Caruana Galizia. Caruana Galizia tant saret inkontrollabbli u telg˙et fuq ras kul˙add, li xi drabi fil-ferneΩija u d-dag˙dieg˙a li jkollha qieg˙da tispiçça tattakka lill-istess Simon Busuttil. Ftit tal-©img˙at ilu, fid-9 ta’ Lulju li g˙adda, Caruana Galizia nfexxet tattakka lil Simon Busuttil li sa issa mhuwiex jifforma ru˙u b˙ala “natural born leader”. Skont din il-bloger Nazz-jonalista “b˙ala Kap, g˙andek bΩonn l-emozzjoni u l-konvinzjoni, ilg˙aliex ming˙ajrhom ma tistax timmotiva lin-nies”. Hija qalet illi Busuttil ittratta lkwistjoni tas-Servizzi tas-Sigurtà b’mod li lill-Prim Ministru spiçça tahielu fuq platt. Skont Caruana Galizia, Busuttil tkellem dwar din ilkwistjoni b’mod biered u

kliniku ΩΩejjed u tkellem b’mod li n-nies ma setg˙ux jirrelataw mieg˙u. G˙all-futur immedjat, il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil stabbilixxa b˙ala mira politika li fl-elezzjonijiet g˙all-Parlament Ewropew il-PN jirnexxilu jikseb tliet si©©ijiet minn sitta. Mira pjuttost modesta g˙allpartit fl-OppoΩizzjoni, meta tqis li hija xi ˙a©a pjuttost normali f’˙afna pajjiΩi Ewropej li midterm jirnexxilu jissorpassa filvoti mhux biss bis-si©©ijiet lillparitit fil-Gvern. Huma bosta l-attivisti Nazzjonalisti, li qeg˙din isefsu fil-widnejn u anki b’kitbiet fuq is-social media, li qeg˙din i˙ammu li jekk Busuttil se jibqa’ jiddiΩappunta, anki permezz ta’ deçiΩjonijiet kliniçi o˙ra b˙al sensji ta’ impjegati tal-PN, allura mhux qieg˙ed ikun eskluΩ li Busuttil jitwarrab anki qabel lelezzjoni ©enerali li jmiss.

fl-20 ta’ awwissu li Ìej f’gÓeluq is-sena Mill-Mewt tiegÓu Fl-20 ta’ Awwissu li ©ej ser ikunu mtellg˙in diversi attivitajiet, fosthom wirja artistika li tinkorpora pitturi u skulturi li jirrapreΩentaw lill-Perit Mintoff fiç-Çentru Nazzjonali Laburista l-Óamrun. Din il-wirja ser tkun miftu˙a mill-Prim Ministru u Mexxej tal-Partit Laburista Joseph Muscat. Óabbar dan id-Deputat Mexxej g˙all-Affarijiet tal-Partit Toni Abela waqt konferenza tal-A˙barijiet fiç-Çentru Nazzjonali Laburista. Id-Deputat Mexxej spjega kif twaqqaf kumitat apposta sabiex jinbena monument f’©ie˙ il-Perit Mintoff. Liema monument ser ikun mag˙Ωul minn fost abbozzi li ser ikunu ppreΩentati fil-wirja. Toni Abela stqarr li l-post ta’ fejn ser jitpo©©a dan il-monu-

ment huwa di©à mag˙Ωul, filwaqt li rringrazzja mill-qalb lill-membri ta’ dan il-kumitat. Id-Deputat Mexxej g˙allAffarijiet tal-Partit elenka kif, apparti dan, ser ikun hemm bosta inizjattivi o˙ra varati,

CYPRUS CYPRUS Y & DUBAI D MA ASSIVE MASSIVE AUGUST A U UGUS T SALE SALE

fosthom anke bosta pubblikazzjonijiet minn storiçi u riçerkaturi fuq il-memorja talPerit Dom Mintoff. Dan il-monument huwa mistenni li jkun inawgurat fil-31 ta’ Marzu li ©ej.

T6 E G 5 Y PA AND

PAX BOOK 5 L TRAVEL YOU WILFREE* FOR

3 WEEK WEEKS W KS S MA MASSIVE AS SSIVE AUGUST AUGU A UGUST SALE SALE ((AUG AUG 5 5TH TH - AUG AUG U 31S 31ST) T) Get 5 people tto o tr travel avel ttogether ogether her fr from om A Aug ug 5th tto o December D ember 14th 20 Dec 2013 13 and y you ou will tr travel avel ffor or ffree. ree. This T his s off offer er is valid valid on Emir Emirates ates e Airline flights tto oC Cyprus yprus us and d Dubai only only.. Booking mus must st be made b by y Sa Saturday turday A August ugust 31s 31st. t. Cyprus C yprus yp prus and Dubai ha have ve ne never ver e been so aff affordable. ffor orrdable.

Call Ca ll us on 2015 1515 or email mail tra travel@rocsgrp.com vel@rocsgrp.com m www.rocsholidays.com m www.rocsholidays.com )UHH SDVVHQJHU ZLOO JHW RQH UHWXUQ Q IUHH ƮLJKW RQ (PLUDWHV $LUOLQH 7D[HV DQ QG DSSOLFDEOH IXHO VXUFKDUJH QRW LQFOXGHG G 2ƪHUV YDOLG VXEMHFW WR DYDLODELOLW\ LQ W KH DSSURSULDWH FODVVHV )RU D IXOO OLVW RI W KH 52&6 WUDYHO WHUPV DQG FRQGLWLRQV SOHDVH YLVLW WKH ZH HE OLQN KWWS ZZ Z URFVJUS FRP WUDYHO WHUPV DQG FRQGLWLRQV

A˙barijiet

04.08.2013

Óajja ÌdIda GÓal ProÌettI Fost l-affarijiet li l-Gvern attwali wiret ming˙and il-Gvern ta’ qablu hemm diversi pro©etti li kienu t˙allew fuq l-ixkaffa, inkella kienu waqg˙u lura ˙afna, bil-periklu li jintilfu miljuni ta’ ewro f’fondi g˙alihom, jew li saru bil-g˙a©la u çertu xog˙ol kellu jsir mill-©did. F’dan is-servizz ta’ RITIANNE AGIUS, qed nag˙tu ˙arsa lejn u˙ud mill-pro©etti li l-Gvern preΩenti ˙a azzjoni immedjata fuqhom b’riΩultati poΩittivi li di©à huma evidenti.

Ir-restawr taÇ-ÇIttadella

Il-Gvern preΩenti ta spinta lill-pro©ett tar-restawr taç-Çittadella wara deçiΩjonijiet importanti li ˙a fl-a˙˙ar erba’ xhur. Minkejja li l-MEPA tat ilpermess g˙al dan il-pro©ett lura f’Ottubru 2011, numru ta’ problemi li ma ©ewx indirizzati kif xieraq mill-Gvern preçedenti kienu qed iΩommu l-pro©ett lura, bir-riskju li jintilfu madwar 12-il miljun f’fondi Ewropej. Dan il-pro©ett ser isir skont il-master plan imfassal ta˙t il-Gvern preçedenti, u se jinkludi çentru g˙all-viΩitaturi, restawr ta’ binjiet pubbliçi, riabilitazzjoni ta’ spazji pubbliçi u xog˙lijiet ta’ infrastruttura f’din il-belt storika.

IÇ-Çentru ÇIvIku tas-swIeqI

Fi Frar 2013 Lawrence Gonzi inawgura ç-Çentru Çiviku tas-Swieqi, iΩda ftit tal-jiem wara Ωviluppaw ˙sarat fih bil-konsegwenza li kellu jer©a’ jing˙alaq. Dan iç-Çentru Çiviku jinkludi g˙assa tal-Pulizija u uffiçini tal-Kunsill Lokali. Il-Gvern preΩenti kellu jintervieni biex ix-xog˙ol ta’ tiswija fuq dan içÇentru jitlesta malajr kemm jista’ jkun biex jibda jitgawda mir-residenti tal-lokalità. Fost o˙rajn, il-binja spiççat b’ilma die˙el mis-suffett u xog˙lijiet nofs le˙ja li ming˙ajrhom iç-Çentru ma setax jibda jopera.

PavIMentar fIl-Belt valletta

Ftit tal-jiem ilu beda xog˙ol infrastrutturali fi Triq Melita, il-Belt Valletta, fejn kellu jinqala’ l-pavimentar tat-triq u jsir mill-©did, sena biss wara li dan tlesta. Peress li la˙aq skada Ω-Ωmien li matulu l-kuntrattur seta’ jinΩamm responsabbli, l-ispejjeΩ biex isir dan ix-xog˙ol mill-©did se jkollhom jit˙allsu minn Transport Malta, u jammontaw g˙al iΩjed minn €100,000. Il-pavimentar, bejn Triq irRepubblika u Triq l-Ifran tkisser u sfronda, u kien qed ikun ta’ periklu g˙al min jg˙addi minn hemm bil-mixi. Din il-kwistjoni tqajment fil-Parlament u l-eksMinistru Austin Gatt kien iddikjara li huwa konxju ta’ dawn l-inkonvenjenzi u li se jara x’inhuma l-problemi, iΩda baqa’ ma sar xejn u s-sitwazzjoni ggravat.

Il-ProÌett nazzjonalI kontra l-GÓarGÓar

Ftit tal-©img˙at ilu beda l-pro©ett biex jittaffa l-g˙arg˙ar minn ÓaΩ-Ûabbar g˙al Wied il-G˙ajn b˙ala parti mill-Pro©ett Nazzjonali g˙at-Taffija tal-G˙arg˙ar. Minkejja li l-Gvern preçedenti kien ilu snin twal jaf bil-problema tal-g˙arg˙ar f’dawn l-in˙awi u o˙rajn, kien biss f’Jannar 2013 li ng˙ata l-kuntratt biex jinbeda dan il-pro©ett. Il-Pro©ett Nazzjonali g˙at-Taffija tal-G˙arg˙ar b’kollox jinvolvi investiment ta’ madwar €57, u jinkludi l-kostruzzjoni ta’ mini f’postijiet li jsofru l-aktar g˙arg˙ar, b˙al Ó’Attard, Óal Balzan, Óal Lija, l-Iklin, Birkirkara, l-Imsida, ilGΩira, ÓaΩ-Ûebbu©, Óal Qormi, ÓaΩ-Ûabbar u Marsaskala.

Il-faMIly Park ta’ Marsaskala

Il-Gvern preΩenti kellu jiffaççja l-problemi li t˙allew fil-family park li sar ta’ kafkaf, fejn kien hemm si©ar li t˙allew imutu, water park li kien g˙adu bilkemm beda jinbena, nuqqas ta’ tabelli u kontroll tal-aççess, u fuq kollox lebda ˙jiel fuq kif kien se ji©i ffinanzjat l-operat tieg˙u. Kien g˙alhekk li l-Gvern ikkummissjona numru ta’ rapporti fuq dan il-park u anke fuq il-WasteServ, fejn dan tal-a˙˙ar irrakkomanda li l-park jing˙alaq temporanjament min˙abba ˙sarat tekniçi li nqalg˙u fl-impjant u li setg˙u jkunu ta’ dannu g˙as-sa˙˙a ta’ min iΩur il-park. Issa l-Gvern preΩenti qed jiddiskuti malesperti biex jifformula pjan ˙olistiku g˙al dan il-park.

IÇ-Çentru tas-saÓÓa fIl-Mosta

Pro©ett ie˙or li ©ie inawgurat ftit ©ranet qabel l-elezzjoni ming˙ajr ma kien lest kien dak taç-Çentru tas-Sa˙˙a tal-Mosta. Filwaqt li kien infeta˙ biex tinqata’ Ω-Ωigarella u ng˙atat l-impressjoni li kien lest, meta l-istampa telqet minn fuq il-post, dan re©a’ ng˙alaq g˙aliex ix-xog˙lijiet fih ma kinux g˙adhom lesti. G˙al darb’o˙ra kellu jkun l-intervent immedjat tal-Gvern preΩenti li ˙a azzjoni biex iç-Çentru nfeta˙ g˙all-pazjenti sitt ©img˙at biss wara l-elezzjoni. Fuq dan içÇentru ntefqu €600,000 biex ji©i rran©at u jinxatara apparat ©did. Huwa l-pjan talGvern preΩenti li ç-Çentri tas-Sa˙˙a tal-Mosta u r-Rabat isiru çentri ta’ referenza.

A˙barijiet

04.08.2013

li kienu raqDu it-terminal taÇ-Çirkewwa

il-Ìnien gÓall-familji fl-imtarfa

Nhar it-Tlieta 28 ta’ Mejju it-terminal il-©did taç-Çirkewwa g˙adda g˙and il-Gozo Channel wara l-ispinta li ng˙atat mill-Gvern preΩenti biex jitlesta l-pro©ett li kien ilu g˙addej g˙al sittax-il sena s˙a˙. Minn hemm kien g˙ad baqa’ biss ˙sarat Ωg˙ar fit-turbina tar-ri˙ u fis-south quay. Il-Gvern qal li eΩatt kif ©ie elett dan il-pro©ett kien wie˙ed mill-prijoritajiet tieg˙u u g˙alhekk ©ew identifikati n-nuqqasijiet li kien hemm u sar ix-xoghol li kien ghadu pendenti biex ikun Ωgurat li l-pro©ett ikun qieg˙ed jiffunzjona sa qabel is-sajf. Dan il-pro©ett kien inbeda fl-1996 ta˙t Gvern Laburista, iΩda kien ing˙ata l-©enb minn Gvern Nazzjonalista.

Dan il-pro©ett fl-Imtarfa kien ilu mwieg˙ed g˙exieren ta’ snin, sakemm f’Diçembru 2011 il-Gvern preçedenti re©a’ qal li kien se jinbena mill©did. Minn hemmhekk bdew xi xog˙lijiet, iΩda meta ©ie elett il-Gvern preΩenti sab li l-pro©ett kien g˙adu ’l bog˙od ˙afna milli jitlesta, tant li kien g˙adu biss fuq il-konkos. Il-Gvern preΩenti g˙alhekk kellu jintervieni biex jer©a’ jiççaqlaq ix-xog˙ol, li issa huwa mistenni li jitlesta sala˙˙ar tas-sena jew il-bidu tas-sena d-die˙la. Il-pro©ett jikkonsisti fi spazji g˙al-log˙ob tat-tfal, funtana fiç-çentru, kjosk imdawwar bi mwejjed u si©©ijiet fejn in-nies se jkunu jistg˙u jieklu u jixorbu, roqg˙a bil-˙amrija fejn hemm is-si©ar taΩ-Ωebbu© b’gazebo u bankijiet ta˙t is-si©ar, kif ukoll façilitajiet sanitarji.

triq DiÇemBru tlettax

il-pitCh tal-waterpolo f’BirÛeBBuÌa

Matul dawn l-a˙˙ar erba’ xhur ix-xog˙lijiet fi Triq Diçembru 13 filMarsa mxew ’il quddiem tant li sal-lum madwar 55% tax-xog˙ol huwa lest. Ix-xog˙ol f’din it-triq kien beda f’Novembru 2011, fejn wara kien twaqqaf mill-Gvern preçedenti f’Diçembru 2012, ftit xhur qabel l-elezzjoni ©enerali u kien ©ie pospost g˙al Marzu 2013. Ix-xog˙ol twaqqaf mill-Gvern preçedenti g˙al erba’ xhur b’riskju li jintilfu €5.5 miljun f’fondi tal-Unjoni Ewropea min˙abba li ma sarx progress kif ippjanat. L-azzjoni immedjata tal-Gvern attwali se twassal biex ix-xog˙ol jitlesta fl-ewwel kwart tal-2014, u possibbilment anke qabel dan iΩ-Ωmien.

Il-pitch tal-waterpolo f’BirΩebbu©a kien ilu snin twal Ωdingat, u l-Gvern preçedenti kien ilu g˙axar snin s˙a˙ iwieg˙ed li dan ser isir. Kien biss f’April 2012 li l-Gvern ˙are© it-tender g˙al dan il-pro©ett u f’Awwissu li ng˙ata t-tender, iΩda saru o©©ezzjonijiet minn kuntratturi o˙ra li kienu tefg˙u l-offerti tag˙hom, u l-proçess re©a’ waqaf indefinittivament. F’Lulju li g˙adda saret laqg˙a fil-Ministeru g˙ax-Xog˙lijiet u ©ie kkonfermat mal-kuntrattur li reba˙ it-tender li x-xog˙ol fuq il-pitch se jibda wara s-sajf – proprju f’Ottubru ta’ din is-sena. L-uniku ra©uni li x-xog˙ol ma bediex minn issa hija li matul ix-xhur tas-sajf mhumiex permessi li jsiru pro©etti kbar infrastrutturali f’Ωoni turistiçi.

il-BaÇir numru 1

Smart City

Dan il-pro©ett kien prijorità g˙all-Gvern il-©did hekk kif dan ©ie elett. Ix-xog˙ol fuqu nbeda mill-ewwel u mistenni jitlesta sa Settembru li ©ej, wara li kien waqa’ lura ˙afna u r-residenti ta’ Bormla t˙allew jg˙ixu fil-periklu. Hawnhekk ukoll il-Gvern attwali sab ma’ wiççu xog˙ol li ma kienx sar sew, u li g˙alhekk se jkollu jid˙ol f’iktar spejjeΩ biex jer©a’ jag˙mel ixxog˙ol mill-©did. Il-Gvern Nazzjonalista nefaq €1,273,195.78 fuq konsulenzi g˙al dan il-pro©ett. Dan kien pro©ett ie˙or li spiçça sewa ferm iktar milli kien stmat ori©inarjament min˙abba li kien ilu snin twal ikarkar konsegwenza ta’ mmani©©jar ˙aΩin.

Lil hinn minn pro©etti iΩg˙ar, kien hemm ukoll pro©etti kbar li t˙allew nofs le˙ja. Smart City huwa wie˙ed minnhom, wara li kien t˙abbar b˙ala wa˙da mill-weg˙di ewlenin tal-manifest elettorali tal-PN tal-2008, u kellu ji©©enera madwar 5,600 impjieg. IΩda sal-lum minn dan il-pro©ett qed joperaw biss ftit uffiçini, kafeterija u klinika privata. Dan wara li l-Gvern preçedenti kien stqarr li sar investiment ta’ €300 miljun g˙alih. Il-Gvern preΩenti qed ja˙dem sabiex dan il-pro©ett jirnexxi billi joffri inçentivi ©odda ˙alli jintla˙qu l-g˙anijiet ta’ Smart City u l-investiment li sar u g˙ad irid isir fih jissarraf f’iktar impjiegi. Sa minn qabel l-elezzjoni ©enerali, il-Mexxej tal-Partit Laburista kien di©à beda jiltaqa’ mal-investituri ta’ Smart City biex jara kif dan il-pro©ett jista’ jimxi ’l quddiem.

06.08.1916

04.08.2013

Mintoff kien iqis il-politika Kieku g˙adu mag˙na l-Perit Mintoff kien ikun qieg˙ed jiççelebra g˙eluq is-97 sena tieg˙u fil-jiem li ©ejjin. Fil-verità, wie˙ed jista’ jg˙id li din il-figura tant importanti fl-istorja ta’ Malta g˙adha mag˙na fl-ispirtu. Fatt li jo˙ro© b’mod çar meta tara l-©id kbir li ˙alla f’pajjiΩna u l-impatt poΩittiv li kellu fuq il-˙ajja ta’ tant nies. Hija sfida kbira biex fi ftit sentenzi tispjega l-importanza tal-˙idma li wettaq, imma nkunu qeg˙din nonqsuh jekk ma nippruvawx nag˙mlu dan. Mexxejja b˙alu rari ssibhom fl-istorja u huwa xieraq illi daqs kemm hu ˙aseb fil-Maltin, a˙na na˙sbu fih ukoll. LIAM GAUCI ˙a l-kummenti tal-PROFESSUR OLIVER FRIGGIERI u PATRI DR MARK MONTEBELLO dwar il-prinçipji politiçi tal-Perit Mintoff u l-mod kif bidlu l-˙ajja tal-Maltin g˙all-a˙jar.

Il-Professur Oliver Friggieri

“Mintoff kien jiddiskuti l-prinçipji, l-ideat morali, ix-xejriet ta’ viΩjoni tal-˙ajja li kellha tissarraf qabelxejn fi kwistjoni ta’ g˙aΩla soçjali, ©ustizzja u inkluΩjoni”

Mintoff ried jg˙aqqad flimkien il-kawΩa kostituzzjonali ta’ Malta u l-kawΩa soçjali. Ried jimxi lejn Malta Repubblika daqskemm ried jara li tonqos l-in©ustizzja soçjali, id-distanza ekonomika bejn il-klassijiet. Il-politika tieg˙u kollha tista’ tinftiehem b˙ala ©lieda favur il-libertajiet nazzjonali u l-ugwaljanza soçjali. Anke l-konflitti tieg˙u mal-©erarkija tal-Knisja huma silta minn din l-istorja bejn is-snin ˙amsin u s-snin tmenin tasseklu l-ie˙or. IΩ-Ωmien tal-preΩenza tieg˙u fil-politika, kemm b˙ala Prim Ministru u kemm b˙ala Kap tal-OppoΩizzjoni, hu Ωmien ta’ konflitti li hu emmen li kellhom ise˙˙u g˙aliex kienu s-soluzzjoni ta’ kriΩi ta’ sekli s˙a˙. Hemm linterpretazzjoni tieg˙u talIstorja ta’ Malta fil-qieg˙ ta’ kollox. “Qanqal fil-Maltin sens ta’ rispett lejn pajjiΩhom” Óafna mid-diskors ta’ Mintoff hu ideolo©iku. Huwa espressjoni ta’ viΩjoni storika (limg˙oddi li hu ma kienx jistma ˙afna) u ta’ viΩjoni moderna (il-preΩent li hu ried jintroduçi). Bl-interpretazzjoni storika tieg˙u, li hi l-kawΩa talmiΩuri soçjali li ried ida˙˙al f’Malta, huwa sikwit biddel il-lingwa©© tal-Maltin, influwenza ˙afna l-mod kif il-Maltin ˙arsu lejhom infushom u lejn l-img˙oddi, u qanqal fil-Maltin sens ta’ rispett lejn pajjiΩhom. B˙al diversi mexxejja politiçi ta’ Ωmienu f’pajjiΩi li kienu kolonji huma wkoll, Mintoff ried jittratta kollox b’g˙a©la, b’ur©enza, b’rabja, u b’determinazzjoni. Ried jikkonvinçi lill-Gvern

IngliΩ daqskemm lill-folol ta’ quddiemu li ç-çokon ta’ Malta la kien inferjorità, la kien rassenjazzjoni, u lanqas ma kien biza’. Huwa mexa sikwit bil-politika tax-xifer, l-hekk imsejja˙ ‘ brinkmanship ’, miΩura li hi tipika anke tal-mexxejja talekskolonji u tal-pajjiΩi Ωg˙ar. Hi l-g˙ajta taΩ-Ωg˙ir li jrid jit˙abat aktar biex jinstema’ mill-kbar. L-influwenza ta’ Mintoff tin˙ass f’çerti aspetti tal-lingwa©© politiku u popolari, kif ukoll fil-miΩuri soçjali li introduça u li spiççaw biex mill-konfront bikri bejn ilPartit Laburista u l-Partit Nazzjonalista waslu sal-kunsens bejniethom. Illum il-miΩuri ‘kontroversjali’ tieg˙u, fihom infushom jew b’çerti modifiki me˙tie©a, spiççaw biex ©ew milqug˙a anke mill-PN. MaΩΩmien se˙˙ l-istess fil-kaΩ tal-Partit Laburista wkoll. Hi l-epoka tad-diversità, u dan ifisser li anke partit politiku g˙andu l-jedd u d-dmir li jitbiddel, jimxi ’l quddiem fl-isfond tal-img˙oddi tieg˙u. Il-˙ajja hi çaqliq, u l-politika hi uragan. Hemm g˙add ta’ paradossi interessanti fil-personalità mlewna, kumplessa daqskemm sempliçi tieg˙u, tipika ta’ Mediterranju tas-Sud Ewropew. Imma na˙seb li l-akbar paradoss jinsab fid-differenza li hemm bejn il-persuna privata u l-mexxej pubbliku, bejn Mintoff li jg˙ix ˙ajja personali sempliçi, u Mintoff li jil˙aq il-‘headlines’ dinjija. Jistg˙u jissemmew diversi eΩempji li l-ispazju hawnhekk ma jippermettix. Ng˙idu a˙na, huwa jimxi b˙al akrobata fuq ˙abel bejn l-Integration u lIndipendenza; huwa tkellem

kontra l-intellettwali, waqt li hu nnifsu kien intellettwali ewlieni u li sikwit sarraf iddiskors politiku f’dibattitu ta’ prinçipji reli©juΩi, kulturali, soçjali u l-bqija. Huwa fil-bidu telaq millidea li l-kwistjoni ta’ Malta kienet qabelxejn kwistjoni ta’ rispett. Malta, l-içken kolonja, kienet tist˙oqq kull rispett xorta wa˙da. Id-differenza li kien hemm bejn il-karattru tieg˙u u lkarattru ta’ Borg Olivier aktarx swiet biex innervjatu aktar, u biex ©eg˙litu jg˙a©©el aktar. Il-meravilja tal-Istorja ta’ Malta tista’ tin©abar anke f’dan il-kuntast affaxxinanti bejn Mintoff u Borg Olivier. Donnhom it-tnejn flimkien ji©bru fihom iΩ-Ωew© estremi tal-karattru Malti. Dan il-kuntrast issokta jidher vis-à-vis persuna©©i o˙rajn, b˙al Eddie Fenech Adami, Karmenu Mifsud Bonnici u Alfred Sant. Politika morali prinçipju

ta’

Hemm diversi tag˙limiet li lklassi politika tista’ titg˙allem minn Dom Mintoff. Qabelxejn, l-im˙abba lejn ilpajjiΩ f’termini ta’ poplu aktar milli f’termini ta’ istituzzjonijiet. Il-Maltin, aktar milli Malta. Ir-ritornell tipiku tieg˙u ‘Malta l-ewwel u qabel kollox’, li bih kien jag˙laq kull diskors, jindika li fil-˙sieb tieg˙u l-Maltin riedu jag˙Ωlu lil min se j˙obbu l-aktar: lil Malta jew lil xi pajjiΩ ie˙or. Hu spunt tipiku tal-kultura letterarja Maltija tal-ewwel nofs tas-seklu g˙oxrin. PereΩempju l-istess sentiment hu mtenni digà minn Dun Karm fl-isfond talKwistjoni tal-Lingwa fis-snin

tletin, eΩempju ‘Lil Malta’. Aspett ie˙or hu l-˙tie©a li d-diskors politiku ma jinfatamx mill-valur morali, tant li l-politika stess g˙andha titqies b˙ala impenn morali, sett ta’ prinçipji li mbag˙ad jissarrfu f’miΩuri prattiçi. Hu nnifsu sikwit deher kuntrarju g˙ad-diskussjoni, g˙all-argumenti li forsi ma jwasslu mkien. Madankollu, hu nnifsu nieda a©enda morali twila u ppreΩentaha lill-pajjiΩ kollu g˙al g˙exieren s˙a˙ ta’ snin. Nitg˙allmu mill-passat u nimxu ’l quddiem L-akbar stedina li aktarx tista’ tin˙are© mit-tifkira ta’ Mintoff hi li d-diskors politiku, laktar id-diskors çentrali, jirritorna lejn il-viΩjoni morali, lejn ix-xandir ta’ prinçipji li ming˙ajrhom il-politika ssir konfront istintiv u xejn aktar. G˙al Ωmien twil matul il˙akma ta’ Mintoff, il-poplu Malti kellu jiddiskuti lprinçipji, l-ideat morali, ixxejriet ta’ viΩjoni tal-˙ajja li kellha tissarraf qabelxejn fi kwistjoni ta’ g˙aΩla soçjali, ©ustizzja u inkluΩjoni. Il-politika tal-lum, waqt li tislet it-tajjeb kollu minn din il-pa©na mlewna fil-perijodu tal-Indipendenza u ta’ Malta Repubblika, g˙andha sfidi ©odda dwar valuri li mhux biss huma qodma imma huma anke aktar minn qodma. Huma permanenti. B’˙arsa serja, sistematika, apprezzattiva lejn din il-figura çentrali fl-Istorja ta’ Malta, il-mexxejja Ωg˙aΩag˙ ta’ Malta llum jistg˙u jindunaw li hemm lezzjoni kbira, promozzjoni unika, li fadal fla©enda kollha: it-tnaqqis talparti©©janiΩmu, u l-kult talg˙aqda, fil-˙sieb, fil-kitba u fit-ta˙dit.

06.08.1916

04.08.2013

BÓAL impenn morALi

Dr Mark Montebello L-impatt ewlieni tar-riformi li se˙˙ew f’Malta u G˙awdex permezz tal-Perit Mintoff kien fil-qasam ekonomiku. Din kienet il-mira ewlenija tieg˙u, wara kollox, u ssuççess tieg˙u kien s˙i˙. G˙al dan is-suççess, iΩda, ma kkontribwixxiex hu biss. Kien hemm ˙afna fatturi o˙ra. Dawn il-fatturi kienu kemm dawk li kienu favur il-politika ta’ Mintoff u kemm dawk li kienu kontra. B’xi mod jew ie˙or, ilkoll flimkien g˙enu biex ir-riformi jse˙˙u u limpatt jin˙ass fil-konkret. “Mintoff dejjem Ωamm linteressi ta’ Malta l-ewwel u qabel kollox.” Sabiex dan ise˙˙, kien me˙tie© li jsir ˙afna xog˙ol li kien periferali daqskemm essenzjali. Qabelxejn, kien hemm bΩonn ta’ kuntest psikolo©iku fundamentali li jipprovdi l-qieg˙a g˙all-bidliet. Dan bdieh Mintoff u mbag˙ad tkompla b’xi mod jew ie˙or mill-oqsma kollha soçjali, politiçi, ekonomiçi u reli©juΩi. Dawn kollha, xi w˙ud minnhom ming˙ajr ma xtaqu jew riedu, taw issehem tag˙hom biex ir-riformi jse˙˙u u sabiex tinbena ssostenibbiltà ekonomika li Malta kienet te˙tie©. Il-patrijottiΩmu kien parti minn dan il-kuntest psikolo©iku, iΩda forsi mhux l-aktar wie˙ed importanti jew essenzjali. Kien hemm, ng˙idu a˙na, is-sens ta’ fiduçja fil-˙iliet tag˙na nfusna. Kien hemm ukoll il-konvinzjoni li m’a˙niex ag˙ar jew anqas minn ˙addie˙or. Dawn kienu kundizzjonijiet psikolo©içi li Mintoff g˙araf jibnihom fil-poplu u lilu tawh l-appo©© me˙tie© sabiex jinnegozja mal-barranin b’kunfidenza u b’vanta©©. Mintoff dejjem Ωamm linteressi ta’ Malta l-ewwel u qabel kollox. Dejjem ra kif jisfrutta l-vanta©©i li kellna biex Malta tikseb l-aqwa ftehim, partikolarment fl-affarijiet barranin u speçjalment filqasam ekonomiku. Dawn il-vanta©©i kienu ftit iΩda qawwija, fosthom ilpoΩizzjoni strate©ika tag˙na fil-mappa tad-dinja u fil-fasla politika dinjija. L-ideat baΩiçi kienu ta’ prosperità u ta’ sostenibbiltà. Ji©ifieri li jkollna l-flus g˙al g˙ajxien diçenti

u g˙all-iΩvilupp, iΩda wkoll li jekk jista’ jkun id-d˙ul ikun aktar mill-˙ru©, jew g˙allanqas daqsu (iΩda qatt anqas). Irridu na˙dmu biex ma nitilfux dak li Mintoff u ˙afna o˙rajn kisbu Bis-s˙ubija tag˙na fl-Unjoni Ewropea, li mag˙ha rbatna wie˙ed mill-aktar oqsma sensittivi u baΩiçi tag˙na – ji©ifieri r-relazz-jonijiet barranin tag˙na – tlifna dan ilvanta©© kbir li Mintoff sfrutta b’mod massimu g˙all-©id ta’ Malta u wkoll g˙all-pajjiΩi ta’ madwarna. Filwaqt li l-Unjoni toffrilna çerti vanta©©i sinjifikanti, ma jkunx bil-g˙aqal min-na˙a tag˙na, u lanqas ta’ vanta©© g˙alina, li nissottomettu rwie˙na g˙al kollox g˙aliha. Dan mhux biss g˙al ra©unijiet ta’ relazz-jonijiet ma’ pajjiΩi o˙ra (li issa ma nistg˙ux infor©u kif jidhrilna u jaqblilna), iΩda wkoll ekonomikament. L-ispiΩa enormi li qed tiswielna din is-s˙ubija, kif ukoll ir-rabta tag˙na malkundizzjonijiet tal-ewro, qeg˙din jo˙olqulna piΩijiet kwaΩi insostenibbli fuq ilfinanzi tag˙na, ank g˙aliex leffetti soçjali ta’ din iss˙ubija u dawn il-kundizzjonijiet qeg˙din jiddeterjoraw is-sistema ta’ g˙ajnuniet li Mintoff ˙oloq g˙all-g˙ajxien u l-iΩvilupp tal-massa talpoplu. Il-politiçi tag˙na jridu jibqg˙u jfittxu u jisfruttaw dawk l-ispazji li g˙ad fadlilna fejn nistg˙u nuΩaw strate©ikament il-poΩizzjonijiet tag˙na b˙ala msie˙ba flUnjoni biex inkattru l-©id f’pajjiΩna. Kien dan li Mintoff g˙allimna l-aktar, li d-dg˙ufijiet tag˙na nibdluhom f’g˙ejun ta’ sa˙˙a biex b’hekk inkunu nistg˙u nisfruttawhom finnegozjati tag˙na mal-barranin g˙all-aqwa ©id tal-ekonomija tag˙na. A˙na qatt ma nistg˙u nkunu ugwali tal-pajjiΩi lkbar mil-lat ta’ riΩorsi. Dan jag˙mlu imperattiv li lftit li g˙andna nuΩawh biex nag˙mlu tajjeb g˙al dan innuqqas. Jekk ma nag˙mlux hekk, nirro-vinaw lilna nfusna b’konsegwenza li nistg˙u nitilfu g˙al kollox dak li Mintoff u ˙afna o˙rajn kisbu mill-˙amsinijiet ’l hawn.

A˙barijiet

04.08.2013

f’temp ta’ Xahrejn il-gvern laBuriSta jiBda u jleSti XogÓlijiet li l-gvern tal-pn Óalla fuq il-karta

jitneÓÓa l-periklu f’gÓar lapSi Tlestew xog˙lijiet infrastrutturali li kienu g˙addejjin matul dawn l-a˙˙ar xahrejn f’G˙ar Lapsi biex issa jista’ jing˙ad li tne˙˙a l-periklu li kien hemm g˙all-pubbliku. Din il-problema kienet ilha li fe©©et mis-sena 2011, meta kienu saru rapporti mill-pubbliku li kien qieg˙ed jaqa’ xi ©ebel miΩ-Ωona tal-g˙erien, li hija l-aktar parti ffrekwentata. Dak iΩ-Ωmien kien tqabbad ©eolo©ista biex jag˙mel rapport dwar din il-problema biex ikun ippjanat l-intervent li kellu jsir, liema rapport tlesta f’Diçembru tal-2011. Kien proprju f’Mejju li g˙adda, ta˙t l-Amministrazzjoni preΩenti, li ©ie deçiΩ li min˙abba li l-periklu kien qed jiΩdied, kien je˙tie© li xxog˙ol jibda kemm jista’ jkun malajr. G˙aldaqstant, tqabbad kuntrattur Taljan, li huwa nvolut

f’xog˙ol simili li qed isir fiçÇittadella, u x-xog˙ol sar ta˙t is-sorveljanza tadDipartiment tax-Xog˙lijiet fi ˙dan il-Ministeru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura. Ix-xog˙ol beda fis-27 ta’ Mejju li g˙adda u tlesta ftit qabel iΩ-Ωmien ippjanat, ji©ifieri fi ftit inqas minn xahrejn. Joe Mizzi, waqt konferenza tal-a˙barijiet li saret fuq ilpost, qal li l-blat f’G˙ar Lapsi huwa espost g˙al kundizzjonijiet estremi u d-deterjoramenti tal-uçu˙ tal-blat huwa fenomenu li jse˙˙ b’mod naturali, iΩda din lAmministrazzjoni ˙adet azzjoni mill-ewwel u kompliet dak li l-Amministrazzjoni preçedenti ˙alliet fuq il-karti. Ix-xog˙ol kien jinkludi ttqeg˙id ta’ xibka speçjali biex toffri protezzjoni g˙al kull min jg˙addi minn dawk l-in˙awi u biex ji©i evitat li

aktar blat jaqa’ g˙al isfel. G˙al iΩjed stabbiltà, tqieg˙du wkoll boldijiet talistainless steel, b’tul ta’ Ωew© metri fil-blat innifsu biex

iΩomm il-blat f’postu. Ix-xog˙ol ma kienx façli g˙ax il-˙addiema kellhom jixxabbtu biex setg˙u ja˙dmu sew.

Il-Ministru Joe Mizzi rringrazzja lill-˙addiema li g˙amlu x-xog˙ol, kif ukoll lesperti tekniçi li ˙ejjew irrapporti tag˙hom.

inawgurati XelterS gÓaÛ-Ûwiemel Din il-©img˙a ©ie inawgurat lewwel xelter g˙aΩ-Ωwiemel mis-Segretarju Parlamentari g˙all-Biedja, Sajd u Drittjiet talAnnimali, Roderick Galdes. Huwa inawgura dawn ix-xelters f’Tas-Sliema, fejn preΩenti kien hemm ukoll kuççier biΩΩiemel ta˙t it-tinda u rappreΩentanti tal-Animal Rights Coalition. Galdes qal li fi Ωmien lAmministrazzjoni ta’ qabel, kull xelter kien qed ji©i jiswa’ 40,000 ewro, u, li kieku lGvern preΩenti Ωamm ma’ dak il-prezz, dawn qatt ma setg˙u

jitlestew. B’g˙aqal, sar studju proattiv mal-entitajiet kollha u kull tinda qed ti©i tiswa mhux aktar minn 3,000 ewro. Spjega wkoll li t-tined qeg˙din jin˙admu mill-˙addiema tal-Gvern stess. Is-Segretarju Parlamentari Roderick Galdes irringrazzja lentitajiet kollha li g˙enu biex dan ikun possibbli fosthom ilMEPA u Transport Malta. Min-na˙a l-o˙ra Roderick Galdes esprima d-diΩappunt tieg˙u g˙all-attitudni negattiva tas-Sindku tal-Belt Alexiei Dingli, li waqqaf il-permess

biex ma jsirx ix-xog˙ol fuq ittined g˙al-lokalità tal-Belt u dan g˙amlu ming˙ajr ma kkonsulta ma’ s˙abu talKunsill. B’kollox, fil-©ranet li ©ejjin se jkunu qed jitwa˙˙lu 19-il tinda, b’10 minnhom jitwa˙˙lu l-Belt u l-bqija ser ikunu qed jitwa˙˙lu fil-lokalitajiet ta’ San Ìiljan u Bu©ibba. Fl-a˙˙ar nett, is-Segretarju Parlamentari qal li wara li jitwa˙˙lu t-tined se jibda jsir ix-xog˙ol biex ikun hemm sistema ta’ drena©© u ilma f’kull xelter.

il-kunÇert SoundS of innocence mtella’ mill-gÓaqda qalB it-tfal

BÛonn ta’ apparat gÓal traBi li jitwieldu kmieni Roderick Cachia huwa lmissier tat-tewmin Pietru u Emilja Mari. Illum dawn iΩΩew©t itfal ta’ sentejn huma mimlija ˙ajja, iΩda mat-twelid tag˙hom kellhom bΩonn g˙ajnuna medika kostanti peress li twieldu tliet xhur qabel iΩ-Ωmien. Roderick jis-

pjega li, meta twieldu, uliedu kellhom 27 ©img˙a u kienu jiΩnu biss kilo kull wie˙ed. It-trabi nΩammu fis-sezzjoni NPICU fl-Isptar Mater Dei g˙al erba’ xhur sakemm kibru biΩΩejjed biex ikun sigur g˙alihom li jo˙or©u mill-isptar. Roderick jg˙id li matul

dan iΩ-Ωmien irrealizza kemm kienet importanti din is-sezzjoni fl-isptar, u kemm kienu dedikati l-˙addiema. Minn hawnhekk waqqaf l-assoçjazzjoni Qalb it-Tfal, li se tkun qed torganizza kunçert dalwaqt bl-iskop li jinkiseb apparat importanti. “B˙ala ringrazzjament g˙allg˙ajnuna u d-dedikazzjoni talistaff fl-NPICU, ˙ri©t bl-idea li norganizza kunçert bl-iskop li ng˙in lill-NPICU ji©bru l-fondi biex jixtru Natus Cool-Cap: apparat essenzjali biex ifejjaq it-trabi li jitwieldu b’asfissija tal-mo˙˙ jew li jkollhom

nuqqas ta’ ossi©nu.” IΩid jg˙id li dan l-apparat jiswa bejn €15,000 u €20,000. Il-kunçert Sounds of Innocence ser isir fit-8 t’Awwissu fil-Bajja s-Sabi˙a f’ BirΩebbu©a. Il-kunçert se jsir bil-preΩentazzjoni ta’ DJ Gianni u l-parteçipazzjoni talOrkestra tas-Surmast Sigmund Mifsud, il-kantanti Ludwig Galea, Dorothy Bezzina, Tiziana Calleja, u Gloriana Arpa Belli, kif ukoll il-kor tattfal La Voix. L-attendenza g˙all-kunçert hija ming˙ajr ˙las, iΩda ddonazzjonijiet ikunu apprez-

zati ferm biex bihom ikun jista’ jinxtara l-apparat g˙attrabi. B˙ala Direttur tal-kumpanija fotografika Pinkish Line Ltd, Roderick se jkun l- isponsor ewlieni tal-kunçert. Diversi kumpanniji o˙ra di©à offrew l-g˙ajnuna tag˙hom, iΩda kull offerta hija apprezzata. Donazzjonijiet jistg˙u jsiru fuq il-kont tal-Bank of Valletta bin-numru 400 216 972 03 f’isem Roderick Cachia g˙allQalb it-Tfal, inkella permezz ta’ çekk fuq dan l-indirizz: Qalb it-Tfal, Pinkish Line Ltd, Triq Pietru Xuereb, Tal-Pietà.

A˙barijiet

04.08.2013 09

“ÛIffa ta’ arja frIska f’qasam lI jeÓtIeÌ jIÌI rIformat”

Dr Owen Bonnici

Iktar kmieni din il-©img˙a, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja, Dr Owen Bonnici, irçieva t-tieni dokument li jirrigwardja r-riforma ˙olistika fil-qasam tal-©ustizzja. Dan huwa pass ie˙or fil-proçess li beda fl-24 ta’ Marzu li g˙adda meta l-Gvern ˙abbar it-twaqqif tal-Kummissjoni li kellha twitti t-triq g˙al din ir-riforma. Il-membri ta’ din il-kummissjoni ng˙ataw lista ta’ objettivi li jridu jil˙qu, li jinsabu elenkati fuq is-sit elettroniku www.krhg.gov.mt. Dawn il-miri huma bbaΩati fuq il-proposti li dehru fil-manifest elettorali li fuqu l-poplu vvota lill-Gvern preΩenti. LIAM GAUCI ˙a lkummenti ta’ DR OWEN BONNICI fuq dawn ir-riformi Il-Kummissjoni ntrabtet li sala˙˙ar ta’ Mejju tlesti l-ewwel dokument tag˙ha g˙all-konsultazzjoni li kien jittratta fuq riformi strutturali fil-qasam tal-Ìustizzja u li sal-a˙˙ar ta’ Lulju tlesti t-tieni dokument tag˙ha g˙all-konsultazzjoni li kien jitratta numru ta’ temi speçifiçi b˙all-Qorti tal-Familja, il-Legal Aid, il-Qorti ta’ G˙awdex u g˙add ta’ su©©etti o˙ra. Dr Bonnici fa˙˙ar il-fatt li dawn id-dokumenti g˙all-konsultazzjoni, li bejniethom jinkludu iktar minn 400 proposta, tlestew fil-˙in. Madankollu, fakkar li, “dawn id-dokumenti g˙all-konsultazzjoni huma proprju dan u xejn iktar, fis-sens li dawn huma ©abra ta’ rakkomandazzjonijiet li jinsabu g˙allkonsultazzjoni mal-partijiet kollha interessati u mal-pubbliku in©enerali. Ebda wa˙da mill400 proposta u iktar mhi proposta finali tal-Kummissjoni Bonello jew proposta finali talGvern.” “Inkomplu nibnu fuq it-tajjeb li hemm” Huwa qal ukoll li l-proposti finali se ji©u mi©bura millKummissjoni stess f’dokument finali li se ji©i ppreΩentat lillGvern fl-a˙˙ar ta’ Ottubru. Bejn l-a˙˙ar ta’ Lulju u l-a˙˙ar ta’ Ottubru, se jitkompla lproçess ta’ konsultazzjoni millKummissjoni Bonello li di©à beda fuq l-ewwel dokument u g˙alhekk l -istakeholders u lpubbliku se jkunu mistednin jissottometti l-veduti tag˙hom fuq it-tieni dokument ukoll. Dr Bonnici esprima l-apprezzament tieg˙u lejn il-Prim

Im˙allef, l-Assoçjazzjoni talIm˙allfin, il-Kap talOppoΩizzjoni, l-Alternattiva Demokratika, il-Kamra talAvukati, il-Kamra talProkuraturi Legali, l-Uffiççju talAvukat Ìenerali, il-Kummissarju tal-Pulizija, id-Direttur tasServizzi tal-Probation, ilKummissarju tat-Tfal, ilManagement Efficiency Unit u g˙add ta’ figuri kostituzzjonali o˙rajn, li kollha ssottomettew, jew jinsabu viçin ˙afna li jissottomettu, il -feedback tag˙hom bil-miktub. “Hi ˙a©a meraviljuΩa li listakeholders kollha, minkejja d-diffikultajiet li forsi kien hemm fil-bidu, ikkooperaw biss˙i˙ sabiex nag˙tu sa˙˙a ©dida lil dan l-isforz li qed isir biex inkomplu nibnu fuq it-tajjeb li hemm fil-Qorti, waqt li nsewwu

Il-BoÇÇa jIsta’ jIntalaB jIrrIÛenja Skont sorsi ta’ min jorbot fuqhom mhuwiex eskluΩ li lAvukat Andrew Borg Cardona, mag˙ruf b˙ala ‘Il-Boçça’, jista’ jintalab jirriΩenja mill-Kumitat tal-Kamra tal-Avukati, wara li ©iet illikjata korrispondenza bejn il-Kamra tal-Avukati u lAvukat Franco Debono. F’temp ta’ inqas minn sieg˙a minn meta l-email inkwistjoni li ntbag˙tet mill-Kamra talAvukati lill-Avukat Franco Debono, din il-korrispondenza spiççat fuq il-blogg ta’ Daphne Caruana Galizia, meta din lemail ma kinitx pubblika. L- email lill-Avukat Franco Debono mill-Kamra tal-Avukati ntbag˙tet nhar il-Óamis 25 ta’ Lulju fl-16.06, u Caruana

Galizia aççennat g˙all-kontenut ta’ din l- email , inqas minn sieg˙a wara, fl-16.54. Andrew Borg Cardona, ilBoçça, li huwa membru talKumitat tal-Kamra tal-Avukati, mhux biss huwa ˙abib kbir ta’ Caruana Galizia, imma jaqsam ukoll l-istess uffiççju legali marra©el ta’ Caruana Galizia, Peter. JeΩisti kurrent fi ˙dan ilKamra tal-Avukati illi qieg˙ed isostni li je˙tie© li biex il-Kamra ssalva wiççha, je˙tie© li din tie˙u passi kontra dan l-a©ir abbuΩiv fejn korrispondenza kunfidenzjali tal-Kamra lil wie˙ed mill-membri tag˙ha, spiççat illikjata u mperça fuq ilblogg notorju ta’ Daphne Caruana Galizia.

dak il-˙aΩin li hemm, partikolarment fil-qasam tad-dewmien tal-kawΩi.” Huwa apprezza b’mod speçjali l-g˙ajnuna li offra l-President ta’ Malta George Abela, li ta l-kontribut tieg˙u biex dan il-proçess ta’ g˙oti ta’ feedback bil-miktub mill-parti-jiet ewlenin kollha kien kbir ferm. Semma wkoll l-g˙ajnuna li sab mill-Kummissarju tal-Li©ijiet Dr Franco Debono, “illi kieku ma kienx g˙all-impetu enormi li ta u qed ikompli jag˙ti biex il©ustizzja timxi ’l quddiem, kieku çertament ma teΩistix din l-awareness li g˙andna llum”. Huwa stqar li Dr Debono g˙andu wkoll il-mertu li çertu xog˙ol siewi, b˙al dak relatat mal-Qorti ta’ G˙awdex jew ilKodiçi Amministrattiva, li kien la˙aq g˙amel meta kien imexxi

l-Kumitat ta’ Konsolidazzjoni tal-Li©ijiet, qieg˙ed g˙ad-dispozizzjoni tal-poplu biex igawdi immedjatament mill-©id li dan ser i©ib ladarba ji©i implimentat. Xog˙ol impressjonanti Mistoqsi kienx hemm reazzjoni poΩittiva min-na˙a tal-pubbliku g˙all-ewwel dokument li ©ie ppreΩentat f’Mejju, huwa qal li kien hemm reazzjonijiet poΩittivi u o˙rajn negattivi g˙all-proposti. Fl-opinjoni tieg˙u sar xog˙ol impressjonanti millmembri li jifformaw ilKummissjoni u minn nies o˙rajn li taw il-pariri siewja tag˙hom. “G˙alkemm jista’ jkun li ma taqbilx mal-400 proposta kollha wa˙da wa˙da, çertament li taqbel li din il-˙idma hija Ωiffa ta’

arja friska f’qasam li je˙tie© ji©i riformat.” Dr Bonnici esprima t-twemmin tieg˙u li l-oqsma kollha li ©ew indirizzati fit-tieni dokument huma importanti indaqs, imma jekk jazzarda jsemmi settur fuq ie˙or, dan ikun l-Istitut tal-G˙ajnuna Legali li, fl-opinjoni tieg˙u, je˙tie© riforma millqieg˙. Huwa tal-fehma li l-mekkaniΩmu preΩenti huwa wie˙ed fqir ˙afna li mhuwiex qed jag˙ti llivell ta’ ©ustizzja soçjali li wie˙ed jixtieq. “Veru, kull miΩura f’dan is-settur tiswa l-flus, imma b˙alma fil-passat bnejna kolonni soçjali enormi b˙all-pensjonijiet u lg˙ajnuna g˙at-tfal, hekk ukoll illum g˙andna l-opportunità li nibnu kolonna soçjali ©dida – dik tal-Legal Aid.” Dr Bonnici wera l-apprezzament tieg˙u g˙all-appo©© li rçieva ming˙and il-Ministri Marie-Louise Coleiro Preca u Evarist Bartolo, li immedjatament fet˙ulu l-bieb hekk kif talabhom l-g˙ajnuna. “Anzi, nazzarda ng˙id li kienu huma li lewwel ©ew fuqi biex nirriformaw dan is-settur li jolqot ilkamp soçjali u l-kamp edukattiv.” Fl-a˙˙ar, is-Segretarju Parlamentari g˙all-Ìustizzja g˙alaq b’appell g˙all-pubbliku biex jipparteçipa f’dan ilproçess. “Jien nappella lil kul˙add biex ji©bed ˙abel wie˙ed sabiex din l-opportunità, li ti©i darba kull ©enerazzjoni, ma n˙alluhiex ta˙arbilna u nirriformaw il-qrati bis-serjetà g˙all-©id tad-demokrazija, taççittadini u tal-Kostituzzjoni tag˙na.”

A˙barijiet

04.08.2013

“Li tistenna mhix gÓaÛLa” Dr Charles Scerri

Franco Mercieca, is-Segretarju Parlamentari g˙ad-Drittijiet tal-Persuni b’DiΩabbiltà u l-Anzjanità Attiva, ˙abbar il-˙atra ta’ Dr Charles Scerri, riçerkatur u lettur fl-Università ta’ Malta, b˙ala n-National Focal Point fuq id-Dimensja f’Malta. Dan bil-g˙an li sal-a˙˙ar tas-sena tkun imfassla u riveduta mill-©did l-istrate©ija nazzjonali kontra d-dimenzja li t˙alliet fuq l-ixkaffa g˙al dawn l-a˙˙ar snin. LIAM GAUCI tkellem ma’ Dr Scerri dwar din il-kundizzjoni u l-passi li ser jittie˙du biex ikun hemm strate©ija iktar effettiva biex ti©i kkumbattuta.

Dr Charles Scerri Fil-fehma ta’ Dr Scerri huwa essenzjali li din il-kundizzjoni ti©i mog˙tija iktar importanza mill-Gvern. “In-numru ta’ persuni bid-dimenzja qieg˙ed jikber. Ma’ dan in-numru trid iΩΩid ukoll dak ta’ min qieg˙ed jie˙u ˙sieb dawn l-individwi g˙ax g˙al kull pesuna b’din ilkundizzjoni g˙andek madwar tliet persuni o˙ra li qed ji©u milquta direttament b’mod li jaffettwa s-sa˙˙a fiΩika u mentali tag˙hom,” sa˙aq Dr Scerri. Mistoqsi g˙alfejn din listrate©ija g˙andha tkun prijorità g˙all-Gvern fejn tid˙ol issa˙˙a, huwa qal li “l-bΩonn ta’ strate©ija ilha tin˙ass f’diversi pajjiΩi madwar l-Ewropa, tant hu hekk li l-Unjoni Ewropea, permezz ta’ riΩoluzzjoni ma˙ru©a f’Jannar tal-2011, stiednet l-Istati Membri sabiex ipo©©u d-dimenzja fuq nett tala©enda soçjali u tas-sa˙˙a tag˙hom.” Huwa Ωied jg˙id ukoll li limpatt li d-dimenzja qieg˙da u ser t˙alli fuq il-fibra soçjali hija konsiderevoli, meta tqis li din hija l-aktar kundizzjoni medika li tiswa flus. “G˙alhekk hija prijorità li dan il-pajjiΩ ikollu strate©ija nazzjonali li b’mod ˙olistiku tesplora metodi eΩistenti u o˙rajn ©odda li bihom niffaçjaw din il-kundizzjoni u li b’riΩultat ta’ hekk intejbu l-kwalità tal-˙ajja ta’ dawn l-individwi u l-familjari tag˙hom.” Xog˙ol mibdi, imma mhux mitmum Il-Gvern Nazzjonalista kien beda jie˙u passi biex ti©i implimentata strate©ija nazzjonali kontra d-dimenzja, imma x-xog˙ol li sar ftit ta frott. Filfatt, Dr Scerri semma kif Malta kienet wa˙da mill-ewwel pajjiΩi li bdew ja˙dmu sabiex ikollhom strate©ija nazzjonali g˙ad-dimenzja. “Tant hu hekk,” kompla Scerri, “li f’Mejju tas-sena 2009 twaqqaf grupp strategiku dwar

id-dimenzja fi ˙dan idDipartment tas-Sa˙˙a, li xog˙lu kien li jag˙ti g˙add ta’ rakkomandazzjonijiet li fuqhom g˙andu jin˙adem pjan nazzjonali.” Dawn ir-rakkomandazzjonijiet ©ew ippreΩentati f’rapport f’Jannar tal-2010. Sfortunatement, partijiet Ωg˙ar biss minn dawn ir-rakkomandazzjonijiet ©ew attwati. Skont Dr Scerri, ir-ra©unijiet jistg˙u jkunu diversi, imma jemmen li l-istat finanzjarju ˙aΩin li g˙addejja minnu l-Ewropa b˙alissa Ωgur ma kienx ta’ g˙ajnuna. “Madankollu, li tistenna mhix g˙aΩla meta tqis li fil-˙amsa u g˙oxrin sena li ©ejjien il-kaΩijiet ser jirduppjaw.” Huwa sostna li se jkunu diversi l-prijoritajiet ta’ dan ilpjan, imma t-tliet pilastri ewlenin ser jinkludu Ωieda flg˙arfien dwar din il-kundizzjoni sabiex is-sintomi jing˙arfu mill-ewwel u g˙alhekk persuna tie˙u azzjoni immedjata, ta˙rig f’kull livell u Ωieda fisservizzi li g˙andna bΩonn g˙al dawn in-nies, kif ukoll g˙al min qed jie˙u ˙siebhom li çertament g˙addej minn diffikultajiet kbar.

Fadal ˙afna xi jsir Dr Scerri qal ukoll li g˙alkemm din il-kundizzjoni qed tqajjem allarm madwar iddinja kollha min˙abba l-effetti li qed t˙alli, huma biss erbatax-il pajjiΩ li g˙andhom strate©ija ta˙dem u li qed ti©i implimentata. Dawn jinkludu pajjizi b˙allIstati Uniti, il-Kanada, lAwstralja, il-Ìappun, lIngilterra, Franza, l-Olanda u n-Norve©ja, fost o˙rajn. “Ikkomparati ma’ Malta, dawn il-pajjiΩi ilhom ja˙dmu g˙al snin twal fuq din il-kundizzjoni, g˙alkemm ikolli ng˙id li lokalment g˙amilna avvanzi kbar, speçjalment fil-qasam tal-g˙arfien. Madankollu, fadal ˙afna xi jsir, iΩda x-xog˙ol li qeg˙din nag˙mlu qed ji©i apprezzat qatig˙ mill-pajjizi li jiççirkondawna u b’sodisfazzjon nista’ ng˙id li qed nipparteçipaw b˙ala atturi ewlenien f’dak kollu li qieg˙ed ji©ri fil-qasam Ewropew fejn tid˙ol id-dimenzja.” Min˙abba f’hekk, f’Ottubru li ©ej, g˙all-ewwel darba Malta ser tospita konferenza internazzjonali dwar id-dimenzja

fejn ser jie˙du sehem l-aqwa esponenti f’dan is-settur. Permezz ta’ dawn il-kuntatti Malta titg˙allem ˙afna fuq kull livell, filwaqt li ssib l-appo©© neçessarju minn pajjizi o˙ra li g˙andhom esperjenza ikbar f’dan il-qasam. Ma nistg˙ux nibqg˙u passivi Meta staqsejtu g˙alfejn mistennijin jiΩdiedu daqshekk il-kaΩijiet ta’ dimenzja fis-snin li ©ejjin, huwa qal li l-akbar riskju fejn tid˙ol id-dimenzja hija l-età. “Aktar ma tikber, akbar ikun iç-çans li tbati minn din il-kundizzjoni.” “IΩda,” iççara Scerri, “hawn irridu noqog˙du attenti. Mhux kull min jikber bilfors ikollu ddimenzja. Sfortunatement, bosta ja˙sbu li d-dimenzja hija konsegwenza diretta tal-età u dan qed iwassal sabiex ikun hawn nuqqas ta’ azzjoni kmieni.” Huwa qal ukoll li ©eneralment bosta individwi j˙allu ˙afna Ωmien jg˙addi qabel jie˙du parir professjonali, bil-konsegwenza li l-kwalità tal-˙ajja tag˙hom issofri. Min˙abba li l-popolazzjoni

Maltija qed tikber fl-età, innumru ta’ kaΩijiet ser jikber proporzjonament. “Skont studju li g˙amilna fl-Università ta’ Malta, in-numru ta’ kaΩijiet g˙andhom jaqbΩu sew it12,000 sas-sena 2050. Din ilfigura hija ekwivalenti g˙al aktar minn tlieta fil-mija talpopolazzjoni. Ma nistg˙ux nibqg˙u passivi quddiem dan kollu.” Fl-a˙˙ar staqsejtu hemmx xi mod kif din il-kundizzjoni tista’ tilqa’ g˙aliha, jew g˙allinqas jitnaqqas iç-çans li tiΩviluppa. “Sfortunatament, kura g˙all-aktar forom komuni ta’ dimenzja ma hemmx u lmediçini li jintuΩaw huma intenzjonati sabiex inaqqsu lprogress tal-kundizzjoni, speçjalment fejn jid˙lu funzjonijiet konjittivi b˙all-memorja u lkomunikazz-joni.” Dr Scerri qal ukoll li ma hemm l-ebda fattur li jipprote©ik kompletament, “iΩda li tg˙ix ˙ajja attiva, kemm mentalment u kif ukoll fiΩikament jg˙in ˙afna biex inaqqas ir-riskju. Li ΩΩomm kuntatti soçjali b’sa˙˙ithom, kif ukoll li tiekol ikel li jΩommok b’sa˙˙tek, b˙al ˙axix u frott, jg˙in ukoll.”

Kummenti

04.08.2013

Rajt ma rajtx, smajt ma smajtx L-Onorevoli Claudio

Tajba lumija d-dar Skont in-newsportal Inews, l-Onorevoli Claudio Grech, li kien il-factotum fil-Ministeru ta’ Agostino Pio Gatt, ma jridx jikkumenta fuq ir-Rapport tal-Awditur Ìenerali dwar ix-xiri taΩ-Ωejt mill-Enemalta, bejn is-sena 2008 u s-sena 2011, meta Gatt kien responsabbli (il-kelma ©©ib hekk) minn din il-Korporazzjoni. Tajba lumija d-dar! Is-Sur Grech ˙a post Austin Gatt filParlament billi tela’ fuq ir-ri˙ tieg˙u. M’g˙andniex xi ng˙idu, Grech gawda mhux ftit mis-sistema klijentelari u ta’ patruna©© li Gatt bena matul is-snin fid-distrett tal-Belt. Imma meta ji©i rinfaççjat mill-istampa biex jag˙ti r-reazzjoni tieg˙u g˙ar-rapport tal-Awditur Ìenerali, konvenjentement g˙aΩel li jibqa’ fommu sieket b˙ar-rajjes tieg˙u. Çeklem, çeklem karozzin

Ftit tal-©img˙at ilu l-Onorevoli Claudio Grech nieda inizjattiva pjuttost interessanti meta qal illi l-onorarja parlamentari tieg˙u se jg˙addiha f’fond li se jkun amministrat minnu biex ji©i missielet il-faqar fl-ewwel distrett elettorali. Claudio Grech qal illi l-inçidenza tal-faqar fl-ibliet u lir˙ula li jiffurmaw l-ewwel distrett elettorali, hija l-og˙la wa˙da f’Malta. Filwaqt li tajjeb infa˙˙ar il-©eneroΩità u l-qalb tajba talOnorevoli Claudio, irrid ng˙id li mhux id-deputati kollha jifil˙u jirrinunzjaw g˙all-onorarja parlamentari, anke jekk jixtiequ li jimbarkaw fuq inizjattivi b˙al dawn, speçjalment jekk ikunu jolqtu d-distrett minn fejn jikkontestaw. Mhux kul˙add tat-tajjeb b˙as-Sur Claudio, jewilla fis-snin tal-©id ˙asiblu sew g˙as-snin tal-g˙aks kif g˙araf jag˙mel dan il-palladin ta’ Austin Gatt. Inkonxjament, l-Onorevoli Claudio b’din l-inizjattiva nobbli tieg˙u, spiçça g˙amel disservizz kbir lill-mentor tieg˙u Agostino Pio, g˙ax biex hemm dak il-faqar kollu fil-Belt u fl-ibliet li jag˙mlu mieg˙u, jikkonferma kemm Gatt ‘l-irtirat’, li g˙amel Ωew© le©iΩlaturi b˙ala ministru, kien ineffettiv g˙al dik li hija l-qag˙da soçjali tal-kostitwenti tal-ewwel distrett li jinsabu fix-xifer tal-faqar. Ter©a’ u tg˙id, mhux ta’ b’xejn hemm dak il-faqar kollu fl-ewwel distrett biex l-Onorevoli Claudio, il-mara tieg˙u, il-kunjati u xi erbg˙a min-nies o˙ra, ilkoll spiççaw jg˙ixu fl-istess remissa, fi Triq San Pawl il-Belt.

A˙bar tajba g˙al dawk kollha li j˙obbu l-annimali f’pajjiΩna hija dik li Ω-Ωwiemel tal-karozzini fl-a˙˙ar se jkollhom g˙add ta’ tined fejn jistkennu meta ma jkunux qeg˙din ja˙dmu fuq xi vjagg. It-tined in˙admu mill-˙addiema talGvern u ©ew jiswew ferm inqas minn dik li kienet saret mill-kuntrattur fil-Waterfront tal-Belt. Issa nistennew li l-welfare taΩ-Ωwiemel tal-karozzini jit˙ares ukoll minn kull aspett ie˙or, g˙ax g˙andi limpressjoni li w˙ud minn dawn iΩ-Ωwiemel g˙andhom ‘ru˙hom fi snienhom’ u huma misjurin tant illi kemm kemm jifil˙u j©orru l-piΩ tag˙hom, a˙seb u ara kemm jifil˙u ji©bdu karrozin b’xi erbg˙a min-nies fuqu. Li hemm tajjeb ukoll huwa illi, apparti t-tined il-©odda, se jkun hemm ukoll sistema tal-ilma u tad-drena©© biex ilpost jinΩamm nadif kemm jista’ jkun. B’hekk wie˙ed jawgura li jinqatg˙u darba g˙al dejjem l-irwejja˙ insopportabbli assoçjati maΩ-Ωwiemel tal-karozzini li g˙ad hemm f’çerti Ωoni sal-lum, b˙al ng˙idu a˙na fejn il-venda tal-karozzi tal-linja ˙dejn il-Phoenicia u anke fejn il-©nien ta’ quddiem id-da˙la tal-Imdina.

minn Invictus

b˙ala parti minn exchange visits. Min-na˙a tieg˙u, il-Kummissarju tal-Pulizija attwali, Peter Paul Zammit, filwaqt li ˙are© warning lil dawk il-membri tal-Korp li kienu involuti fil-kaΩ tal-kadetti tal-pulizija ÌermaniΩi li nqabdu jixxemmxu fuq dinghies tal-Pulizija Maltija, qal illi dawn l-affarijiet kienu ilhom snin twal isiru u g˙andu ritratti li jiddokumentaw. Fil-fatt, dawn ir-ritratti ©ew ippubblikat fil-gazzetta The Times. Ma setax jonqos li Simon Busuttil g˙amel wa˙da millgaffes soliti tieg˙u meta qag˙ad fuq il-kelma ta’ John Rizzo u ˙arbex fuq Facebook “now we know that this charade never happened under former Police Commissioner John Rizzo,” biex imbag˙ad irriΩulta li dawn l-affarijiet kienu ilhom isiru s-snin. Lil hinn mill-kwistjoni tan-nisa bil-bikini fuq id-dinghies tal-Pulizija, ma nifla˙x ma ng˙idx illi jekk id-dehra ta’ nisa bil-bikini jixxemmxu fuq dinghy tal-Pulizija hija nieqsa mid-dekor u mhix xierqa g˙as-servizz, mela kemm hu nieqes mid-dekor il-fatt illi persuna li jkun arrestat u qieg˙ed ji©i interrogat fid-Depot, Nicholas Azzopardi, jispiçça minxur minn tulu g˙all-mewt, ta˙t çint g˙oli xi erba’ sulari, eΩatt wara l-bit˙a tad-Depot?! Dan biex ma nsemmix oxxenitajiet o˙ra li se˙˙ew filKorp meta kien immexxi minn John Rizzo, b˙al meta kien ittajjar minn fuq zebra cross missier Manuel u Joseph Cuschieri, u kienu n˙ar©u l-akkuΩi bi Ωball fihom u eventwalment wara li saret il-korrezzjoni fl-att tal-akkuΩa, il-kaΩ li kien kontra xi ˙add li kien qieg˙ed isuq ta˙t l-effett taxxorb spiçça preskritt.

Bil-bikini L-eks-Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo ˙ass li kellu g˙alfejn jirribatti pubblikament illi, fi Ωmienu b˙ala Kummissarju, qatt ma kien hemm nisa jixxemmxu bil-bikini meta ntuΩaw dinghies tal-Korp biex jiddawru mal-plajja kadetti tal-pulizija barranin waqt li kienu hawn Malta

Óarsa lejn il-©img˙a li g˙addiet Bagalja b’kontentut suspettuΩ

ebda periklu. Ikompli l-kaΩ ta’ qtil ta’ Matthew Zahra

Uffiçjali tas-sigurtà tal-ajruport sabu pistola talgass tad-dmug˙ u munizzjon g˙alih f’bagalja li kienet qed titg˙abba fil-cargo hold ta’ ajruplan li kien dirett lejn Tel Aviv, l-IΩrael. Kien g˙alhekk li ssej˙et l-assistenza tal-pulizija fejn saret tfittxija fil-preΩenza ta’ sid il-bagalja, IΩraeljan ta’ 40 sena. Il-passi©©ier ça˙ad li kien jaf bil-pistola u lmunizzjon. Madankollu, huwa qal li kien ˙alla lbagalja f’luggage room ta’ lukanda f’San Ìiljan u jissuspetta li xi ˙add seta’ po©©a l-affarijiet fiha dak il-˙in. Minn aktar st˙arri© li sar flimkien malAwtoritajiet IΩraeljani rriΩulta li s-suspettat kien pulizija affidabbli li kien g˙adu kif temm mawra ta’ ˙amest ijiem mal-familja tieg˙u. Kien ikkonfermat ukoll li l- luggage room tallukanda fejn tpo©©iet il-bagalja kienet aççessibbli g˙al kul˙add. Wara ta˙ditiet mal-Awtoritajiet IΩraeljani l-passi©©ier kien skortat lura l-ajruport, fejn telaq lura lejn pajjiΩu fuq l-istess titjira. Min˙abba din l-investigazzjoni, it-titjira ttardjat b’aktar minn erba’ sig˙at, hekk kif il-passi©©ieri kollha u l-bagalji re©g˙u ©ew spezzjonati mill©did sabiex ji©i kkonfermat li ma kien hemm

Bdiet il-kumpilazzjoni fil-konfront ta’ Jason Galea u Ronald Urry li huma akkuΩati bil-qtil ta’ Matthew Zahra. Waqt li l-Pulizija qed jistennew irriΩultati tal-eΩamijiet xjentifiçi fuq il-pala tas-sieq u fdalijiet ta’ g˙adam ie˙or li nstabu fl-g˙alqa filQajjenza, jidher li l-g˙adam li nstab kien kollu ma˙ruq. Il-fdalijiet ta’ Zahra nstabu ftit ’il bog˙od minn fejn instabu midfunin Mario Camilleri, mag˙ruf b˙ala l-Imnie˙ru, ta’ 51 sena u ibnu Mario Camilleri ta’ 21 sena. Mhux mag˙ruf jekk ilkatavru n˙araqx ftit wara li ndifen fil-post jew inkella aktar tard. Dan g˙ar-ra©uni li l-pala tas-sieq instabet midfuna viçin il-˙ofra fejn kienu midfunin Mario Camilleri u ibnu, waqt li g˙adam ie˙or uman instab midfun fid-demel f’parti o˙ra tal-g˙alqa. IlPulizija hija tal-fehma li Matthew Zahra nqatel f’kaΩ ta’ uΩura dakinhar stess li g˙eb, f’Jum Santa Marija tas-sena l-o˙ra. Turist Taljan jaqa’ l-ba˙ar Luca Lodo, çittadin Taljan, sofra ©rie˙i gravi hekk kif Ωelaq, ˙abat mal-blat u spiçça fil-ba˙ar meta kien miexi fl-in˙awi mag˙rufin b˙ala l-‘Blata lBajda’ limiti tal-Ìnejna. Fuq il-post marru membri mid-Dipartiment tal-Protezzjoni Çivili mill-istazzjon tax-Xemxija li mxew sa fejn se˙˙ il-fatt. Fil-Ìnejna marret ukoll ambulanza b’infermier u tabib mill-ERT, iΩda min˙abba li kien ser ikun ta’ strapazz biex il-pazjent jin©arr it-tul kollu, intalbet l-assistenza tal-Iskwadra tal-Ajru tal-FAM fejn intbag˙at ˙elikopter. Wara li niΩΩel Ωew© rescuers li rabtu lit-Taljan fuq streçer, huwa ttella’ fuq il-˙elikopter u ttie˙ed

fil-BaΩi tat-Taqsima tal-Ajru tal-FAM f’Óal Kirkop u minn hemm ittie˙ed l-Isptar Mater Dei b’ambulanza. Meta ©ie eΩaminat fit-Taqsima talEmergenza rriΩulta li Lodo sofra ©rie˙i gravi, iΩda mhux fil-periklu tal-mewt. Ûew© bastimenti interçettati mill-FAM Il-Forzi Armati ta’ Malta waqqfu Ωew© dg˙ajjes Taljani li kienu qeg˙din jistadu f’Ωona Maltija iktar kmieni din il-©img˙a. IΩ-Ωew© bastimenti ©ew innutati li kienu madwar 24 mil mill-kosta ta’ Malta u g˙aldaqstant ©ewwa mill-25 mil li hija Ωona ristretta g˙as-sajjieda Maltin. G˙aldaqstant ˙ar©et il-patrol boat P52 kif ukoll id- dinghy PO2 bis-suldati armati. Kif is-sajjieda Taljani nnutaw il-P52 riesqa lejhom, ©ibdu x-xbieki u tellg˙u kollox fuq il-bastimenti. Meta l-P52 u l-PO2 resqu lejn iΩ-Ωew© bastimenti, telg˙u abbord u sabu li kien hemm ˙ut li kien g˙adu kif inqabad. Minn hemm id-dg˙ajjes ©ew skortati lejn il-Port il-Kbir. Minn fuq dawn il-bastimenti ©ew mi©bura kaxxi tal-˙ut bil-gambli bojod u ˙omor, merluzz, rebekkin, qarnit, u skampi.

Opinjoni

04.08.2013

iÛ-Ûejt dejjeM jitla’… Alex Muscat

Ir-rapport tal-Awditur Ìenerali fuq kif l-Enemalta kienet tixtri il-fjuwil jitfa’ dawl ©did fuq sistema politika li falliet kompletament. Rapport voluminuΩ ˙afna, li minnu ˙ar©u punti inkwetanti fuq kif kienu jintefqu flus il-poplu. Ind˙il politiku, minuti tallaqg˙at im˙aΩΩa, u nuqqas ta’ linji gwida fuq kif jinxtara lfjuwil, huma fost il-punti li jo˙or©u minn dan ir-rapport. Min sejjer jerfa’ r-responsabbiltà ta’ dak li ©ara? Laffarjiet setg˙u saru a˙jar? Min iggwadanja minn dan kollu? Dawn huma d-domandi le©ittimi li n-nies tistaqsi, u g˙alhekk hemm bΩonn ta’ aktar çarezza fuq din ilkwistjoni. F’dawn l-a˙˙ar snin ilprezzijiet tal-fjuwil u talener©ija Ωdiedu b’rata g˙olja ˙afna, tant li ˙adu rwol çentrali fl-a˙˙ar elezzjoni ©enerali. PajjiΩna jiddependi kwaΩi g˙al kollox miΩ-Ωejt, u llum iktar minn qatt qabel sirna ferm attenti g˙al dak li nonfqu fuq ener©ija u fjuwil. Iktar u iktar meta huwa fatt li g˙andna fost l-g˙ola kontijiet tal-ener©ija u fjuwil fost ilpajjiΩi tal-Unjoni Ewropea. Ladarba pajjiΩna jiddependi

mix-xiri taΩ-Ωejt totalment mis-suq internazzjonali, huwa fatt li g˙andna kontrol limitat fuq il-prezzijiet. Naqblu wkoll li l-valur taΩΩejt u fjuwils Ωdied sew f’dawn l-a˙˙ar snin fuq livell dinji. Però, l-aççettazzjoni ta’ prezzijiet og˙la ma ti©©ustifika qatt in-nuqqas ta’ serjetà li bih kien jinxtara l-fjuwil. Naççettaw il-fatt li a˙na ma nikkmandawx il-prezz internazzjonali taz-zejt, però jeΩistu g˙odod ekonomiçi u anke politiçi ta’ kif pajjiΩ b˙al tag˙na jista’ jixtri bi prezzijiet a˙jar. Sfortunatament, illum qed nitg˙allmu li dawn l-g˙odod mhux dejjem kienu jintuΩaw tajjeb u b’hekk pajjiΩna ma kienx qed jixtri l-fjuwil bla˙jar prezzijiet possibbli. Bir-ra©un li l-poplu jkun irrabjat meta jara nuqqas ta’ kontabbiltà minn min suppost xog˙lu huwa li jag˙mel la˙jar uΩu possibbli minn fondi pubbliçi. Ir-rapport jinvestiga x-xiri tal-fjuwils bejn l-2008 u l2011. Sal-2010 l-Ministru reponsabbli mill-Enemalta kien Austin Gatt, biex imbag˙ad din g˙addiet ta˙t

Tonio Fenech fl-istess sena wara reshuffle tal-Kabinett. Ir-rapport jikxef l-ind˙il dirett minn l-eks-Ministru Gatt li kien jag˙ti struzzjonijiet çari ta’ kif g˙andu jin-xtara lfjuwil. L-Awditur Ìe-nerali ma qag˙adx lura milli jikkundanna dan l-ind˙il politiku b’mod kategoriku. Min-na˙a tieg˙u l-eksMinistru Gatt ipprefera ma jg˙id xejn fuq dan il-kaΩ, u sostna biss li hu mhux obbligat jitkellem fuq il-kaΩ. Stqarr ukoll li issa hu m’g˙adux fil-politika. KwaΩi jrid jag˙ti x’wie˙ed jifhem li issa dak li sar sar, u g˙andu jintesa kollox. Dan huwa t-tip ta’ attitudni li tbieg˙ed in-nies mill-politika u mill-politiçi, u ttellef il-fiduçja fl-istituzzjonijiet pubbliçi. Dawn huma kummenti li ma jag˙mlu ©ie˙ lil ˙add. Mhux biss l-eks-Minsitru jrid iwie©eb g˙al dawn innuqqasijiet li se˙˙ew meta hu kien politikament responsabbli mill-Enemalta, iΩda anke lPartit Nazzjonalista, minkejja li llum jinsab fl-oppoΩizzjoni, g˙andu x’jirrispondi. Partit politiku huwa res-ponsabbli g˙al min jirrappreΩentah u g˙alhekk jekk irid ikun

partit kredibbli g˙andu jiΩgura li f’dawn iç-çirkostanzi to˙ro© il-verità kollha u jing˙ata rendikont çar. Ilpoplu ma jixraqlu xejn inqas minn hekk mir-rapp-reΩentanti tieg˙u. Ftit ©img˙at ilu l-Gvern il©did ne˙˙a l-preskrizzjoni minn fuq il-politiçi fuq kaΩijiet ta’ korruzzjoni. Punt importanti li jifforma parti minn din il-li©i ©dida huwa li dak il-politiku ˙ati li wettaq xi forma ta’ korruzzjoni jitte˙idlu dak li jkun kiseb blistess korruzzjoni. Il-poplu jippretendi li min jikkometti reat g˙andu j˙allas ta’ g˙emilu, inkluΩ il-politiku, u fejn possibbli jrodd lura dak li jkun seraq. Il-Parlament approva wkoll li©i ta’ protezzjoni tal-whistleblower. Ûew© li©ijiet ©odda li ser jg˙inu fil-©lieda kontra lkorruzzjoni peress li se jsa˙˙u id il-©udikatura f’dan ilqasam. L-Awditur Ìenerali g˙andu jkollu aktar poteri biex jinvestiga, speçjalment fil-kaΩi fejn ikollok persuni ma jridux jikkollaboraw. IΩ-Ωmien li l-politiku korrott jorqod rasu mistrie˙a jrid jispiçça darba g˙al dejjem.

Mhux gÓax suwed iMMa… Michael Grech

Ftit ilu re©g˙et qamet kontroversja marbuta mal-immigrazzjoni illegali. Il-poΩizzjoni li ˙a l-Gvern – poΩizzjoni li minkejja kollox ma wasslitx g˙al g˙ajnuna konkreta mill-UE – deherli li kienet mg˙a©©la. Jekk xejn sa˙˙net irjus li lPrim Ministru ma xtaqx isa˙˙an. Dan deher f’dikjarazzjonijiet li Dr Muscat ta fejn stqarr li jistenna li attivisti talPartit Laburista ma jipparteçipawx fid-dimostrazzjoni kontra l-imigrazzjoni li kellha ssir illum. Sfotrunatament, kif ji©ri spiss meta tqum din il-kwistjoni, illivell ta’ razziΩmu li deher f’˙afna kummenti li ntqalu kien tat-tqallig˙. L-ag˙ar ˙a©a, imma, hi li bosta li jo˙or©u b’din il-˙dura razzista jippruvaw ja˙buha ta˙t xi bixra o˙ra. F’li ©ej ser niddiskuti w˙ud minn dawn l-argumenti ipokriti li jin©abu. Mela ˙afna huma kontra limmigranti. Bosta, madankollu, jiç˙du li huma razzisti. Mhux ta’ b’xejn allura li j©ibu ra©unijiet o˙ra biex ji©ustifikaw il-poΩizzjoni tag˙hom. Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax Musulmani. Mela, din liskuΩa tg˙id il-problema mhix li l-immigranti huma suwed imma li huma Musulmani u li je˙tie© li n˙arsu s-soçjetà tag˙na mill-Misilmin. Issa din l-iskuΩa hi zoppa minn diversi bnadi. L-ewwel nett tassumi li l-IΩlam jew ilMusulmani kollha huma intolleranti jew ta’ periklu g˙at-tip ta’ soçjetà li fiha qed ng˙ixu. It-tieni hi skuΩa li tassumi li l-immigranti kollha huma Musulmani. G˙alhekk, anke kieku liskuΩa kienet valida, ikun imissna nbarru lill-immigranti

Musulmani biss, u fl-istess waqt nilqg˙u b’idejna miftu˙a lil dawk l-immigranti li mhumiex Musulmani. Anzi, kieku din l-iskuΩa valida, xorta ma nistg˙ux inkeççu lil dawk li huma Musulmani mal-ewwel. Lill-Musulmani nkunu rridu nag˙tuhom lg˙aΩla jibdew i˙addnu reli©jon o˙ra inkella jibqg˙u Musulmani u jitilqu. Jekk jibdew i˙addnu twemmin ie˙or, allura rridu nilqg˙uhom b’idejna miftu˙in. U jekk din tal-IΩlam hi tassew il-problema, x’nag˙mlu jekk in-numru ta’ Maltin li j˙addnu din ir-reli©jon Musulmana jikber? Inkeççuhom? Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax m’hawnx spazju. Allura l-problema mhix li g˙andhom reli©jon o˙ra, imma li m’hawnx spazju biΩΩejjed. Issa hu vera li hemm limitu ta’ kemm nies jista’ jilqa’ fih pajjiΩna. Imma dak m’g˙andux x’jaqsam ma jekk dawn innies ikunux Maltin jew le, legali jew illegali, Ewropej jew Afrikani. Jekk l-Ewropej ji©u kollha Malta, kif g˙andhom dritt li jag˙mlu, pajjiΩna jeg˙req. Listess jekk kull familja Maltija jibda jkollha sitt itfal. X’nag˙mlu f’dan il-kaΩ? Nibdew inkeççu t-trabi? U dwar kemm b˙alissa pajjiΩna ma jifla˙homx min˙abba spazju, g˙andi d-dubji tieg˙i kemm din ir-raguni hi valida. Vera li hawn problema ta’ spazju. Vera imma li hawn ukoll tant bini vojt. U jekk ilproblema hi l-ispazju, kif bosta minn dawk li tkellmu meta qamet din il-kwistjoni jibqg˙u b’˙alqhom mag˙luq kull meta xi binja ©dida tiekol il-ftit spazju u kampanja li

fadlilna? Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax illegali. Din hi forsi laktar skuΩa banali minn dawn kollha. Jekk l-uniku problema li g˙andna ma dawn in-nies hi li d-d˙ul tag˙hom hu illegali, li hemm li©i li tg˙id li ma jistg˙ux jid˙lu bil-mod kif da˙lu f’pajjiΩna, is-soluzzjoni hi sempliçi. Inne˙˙u din il-li©i u nsolvu l-problemi kollha. Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax g˙andhom kultura differenti. Din l-iskuΩa wkoll hi mill-aktar redikola. L-ewwel nett tassumi li jekk hemm Ωew© gruppi ta’ nies li g˙andhom kultura differenti, dawn ma jistg˙ux jg˙ixu flimkien. It-tieni din l-iskuΩa tassumi li a˙na l-Maltin g˙andna kultura wa˙da, ˙a©a li çertament hi falza. Il-kultura li ssib f’bosta r˙ula aktarx ma ssibhiex fisSwieqi jew f’partijiet ta’ TasSliema. It-tielet tassumi li dawn in-nies ma jistg˙ux jaddattaw g˙all-kultura tag˙na. Biex nie˙du eΩempju, bosta minnhom jitg˙allmu l-lingwa Maltija wara ftit xhur (dan meta mqabblin ma bosta residenti Brittaniçi li ilhom snin hawn Malta u qatt ma tg˙allmu l-Malti. Fuq dawn, iΩda, ˙add ma jgerger. Ir-raba’, din l-iskuΩa donna tinsa li l-kultura Maltija tista’ u, anzi qieg˙da, tinbidel millMaltin stess. Qabel kellna kultura fejn ir-ra©el imexxi u lmara tobdi, fejn ˙add ma kien jemmen li l-annimali g˙andhom drittijiet, fejn jekk kul˙add imur il-quddies talÓadd u ˙add ma ja˙dem f’din il-©urnata. Illum bosta minn dawn l-affarijiet inbidlu. Çert li jekk ji©i lura fiΩ-Ωmien Malti li kien jg˙ix mitt sena ilu ma jarafx il-kultura tag˙na.

X’nag˙mlu allura? Inkeççu ldawn il-Maltin li qed jibdlu ddrawwiet, uΩanzi u ˙sieb ta’ niesna? Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax m’hawnx riΩorsi. MilliskuΩi kollha, din hi l-unika wa˙da li jista’ jkollha xi dell ta’ validità, minkejja li g˙andi dubji dwar kemm ir-riΩorsi li hemm u li huma marbuta malimmigranti qed jintuΩaw tajjeb. Li Malta g˙andha ting˙ata aktar g˙ajnuna, speçjalment mill-Unjoni Ewropea, hi ˙a©a li kul˙add jaççetta. Madankollu, anke f’dan il-kaΩ g˙andna no˙duha ma min qed jonqos milli jag˙ti din lg˙ajnuna u mhux mal-vittmi. Mhux g˙ax suwed imma… g˙ax a˙na razzisti. Din na˙seb li hi l-vera ra©uni tal-paniku kollu. Il-preΩenza numeruΩa ta’ nies ta’ ©ilda sewda ddejaqna; dik ta’ nies ta’ gruppi o˙ra le. Jekk dan hu l-kaΩ, il-problema ©o fina qieg˙da u mhux fl-immigranti. Id-dudu tar-razziΩmu hu dudu li g˙andna ni©©ieldulu sa minn mindu wliedna jkunu ta’ eta Ωg˙ira. L-ewwel nett je˙tie© li nammettu li l-marda teΩisti. It-tieni, il-Gvern, ilKnisja, kif ukoll dawk kollha ta’ rieda tajba, g˙andhom jibdew kampanja edukattiva fissens wiesg˙a (fi skejjel, knejjes, medja, eçç.) biex din ixxitla tinqered. Ovvjament, il-fenomenu talimmigrazzjoni ser i©ib mieg˙u sfidi u problem li ˙add ma jista’ jitfa’ rasu fir-ramel u jinjora. Madankollu, jekk lil dawn il-vittmi narawhom b˙ala ˙utna aktar milli b˙ala piΩ, ikun aktar façli li dawn lisfidi nirb˙uhom. Ikun aktar façli nibdlu problema f’opportunità.

Editorjal

04.08.2013

www.kullhadd.com Kull˙add, CNL, Triq Il-Mile End il-Ó AMRUN Editur: 2090 1409 editur@kullhadd.com | Reklami: 2090 1520 sales@kullhadd.com | Accounts: 2090 1518 accounts@kullhadd.com Distribuzzjoni: 2090 1517 | Email ©enerali: editorial@kullhadd.com | Twitter: http://twitter.com/#!/KullHadd

IS-6 ta’ awwISSU

“ Kitba ta’

Wenzu Mintoff wmintoff @gmail.com

Nhar it-Tlieta li ©ej ja˙bat g˙eluq is-97 sena mit-twelid tal-Perit Dom Mintoff. Ma jistax jonqos f’dan lewwel 6 ta’ Awwissu wara l-mewt talPerit Mintoff, li jer©g˙u jitqanqlu lmemorji ta’ dan il-figura le©©endarja flistorja politika ta’ pajjiΩna. Jg˙idu x’jg˙idu dawk li qatt ma ddi©erew lill-Perit Mintoff, minkejja liΩbalji li g˙amel u li min˙abba fihom we©©g˙u anke n-nies, fl-istorja talkolonjaliΩmu IngliΩ, Dom Mintoff kien l-uniku mexxej politiku fl-era postkolonjali li ©ab trasformazzjoni totali ta’ pajjiΩ, minn kolonja g˙al stat indipendenti vijabbli ekonomikament u aktar ©ust soçjalment. Dakollu kisbu ming˙ajr it-tixrid ta’ demm li kien hemm tista’ tg˙id fl-ekskolonji kollha, inkluΩa dik viçin tag˙na, ta’ Çipru. Il-konkwisti kbar li g˙amel Mintoff g˙all-pajjiΩ, f’dawk li huma drittijiet politiçi, soçjali u çivili, g˙ad iridu jibqg˙u jissemmew, jg˙addu kemm jg˙addu snin minn fuq l-istorja. Anke jekk wie˙ed jista’ ma jaqbilx ma’ kulma g˙amel, il-Perit Mintoff jibqa’ ta’ ispirazzjoni kbira g˙alina b˙ala figura storika li emmen fih innifsu, daqskemm emmen f’pajjiΩu u finnies tieg˙u. Dan irnexxielu jag˙mlu kontra kull ostaklu li kellu jiffaççja min˙abba lori©ini umli tieg˙u u l-fatt li tul ˙ajtu kollha sab tfixkil kbir min-na˙a ta’ dawk li kienu u sa çertu punt g˙adhom i˙ossuhom moralment, jekk mhux ukoll ‘etnikament’, superjuri g˙al-Laburisti b’mod ©enerali u g˙alih u g˙al kull

mexxej tal-PL li ©ie warajh, b’mod partikolari. L-Imam u l-Unjoni Çivili L-Imam Mohammed Elsadi kien fla˙barijiet din il-©img˙a meta ppropona li l-kwistjoni tal-unjoni çivili bejn koppji tal-istess sess imissha ti©i deçiΩa per-mezz ta’ referendum popolari. B˙ala ra©uni favur il-proposta tieg˙u, l-Imam sostna li l-ma©©oranza tal-poplu Malti mhijiex favur li©i li tirrikonoxxi lunjoni çivili. Fil-fatt din hija r-ra©uni vera u proprja g˙alfejn kwistjoni b˙al din, li taffettwa d-drittijiet tal-minoranza, m’g˙andhiex ti©i deçiΩa millma©©oranza permezz ta’ referendum. F’soçjetà li tabil˙aqq t˙addan ilprinçipji tat-tolleranza u tar-rispett taddrittijiet tal-individwu u tad-diversità f’kull aspett, m’g˙andhiex tkun ilma©©oranza li timponi ru˙ha fuq ilminoranza fi kwistjonijiet ta’ drittijiet çivili. Wara kollox, jista’ jkun ukoll li hija Ωbaljata l-premessa tal-Imam Elsadi li lma©©oranza tal-poplu Malti hija kontra li©i li tistituzzjonalizza l-unjoni çivili. Qabel ir-referendum tad-divorzju kien hawn ˙afna li qatt ma basru li lma©©oranza tal-poplu Malti kienet se tivvota favur. U fost dawk li vvutaw favur, kienu bosta dawk li mhux bilfors kienu jaqblu mad-divorzju, imma li flistess ˙in ma ridux jimponu l-fehma tag˙hom fuq min seta’ ji©i bΩonn iddivorzju. Fil-kaΩ tad-divorzju, intuΩa l-vejjikolu tar-referendum g˙as-sempliçi ra©uni li

l-ebda wie˙ed mill-partiti fil-Parlament ma kien ipproponieh fil-programm elettorali tieg˙u u allura strettament ma kienx hemm il-mandat mill-elettorat biex issir li©i b˙al din. F’sitwazzjoni fejn il-Partit fil-Gvern kien maqsum f’ma nafx kemm il-biçça u fejn il-Partit fl-OppoΩizzjoni ta vot ˙ieles lid-deputati tieg˙u u ˙alliehom jiddeçiedu skont il-kuxjenza tag˙hom, lo©ikament ir-referendum kien l-uniku mezz demokratiku biex ji©i Ωblukkat limpasse li kien hemm fil-kwistjoni taddivorzju. Avolja kien hawn min g˙all-iskopijiet ta’ mo˙˙u ppostula l-kwistjoni taddivorzju f’termini ta’ favur jew kontra ΩΩwie©, fl-a˙˙ar tal-©urnata l-effett talli©i tad-divorzju kien li permezz tal-˙all taΩ-Ωwie© li jkun sfaxxa b’mod irrimedjabbli, dawk il-koppji li kienu jeΩistu b˙ala stat ta’ fatt, imma li legalment qishom ma kinux jeΩistu, setg˙u jer©g˙u jiΩΩew©u u t-tieni Ωwie© tag˙hom ji©i rikonoxxut legalment. Anke fil-kaΩ ta’ koppji tal-istess sess, permezz tal-li©i dwar l-unjoni çivili, se jing˙ata g˙arfien legali dak li di©à jeΩisti b˙ala stat ta’ fatt. Soçjetà demokratika u tolleranti m’g˙andha ebda dritt tinda˙al kif u ma’ liema persuna tiddeçiedi li tfittex il-fer˙ u l-im˙abba. Li©i dwar l-unjoni çivili ©©ib l-ordni u mhux id-diΩordni soçjali g˙ax tirrikonoxxi legalment dak li di©à jeΩisti b˙ala stat ta’ fatt u, b˙al kull li©i o˙ra, mad-drittijiet se ©©ib mag˙ha wkoll ir-responsabbiltajiet.

”

Il-HOUSING Daniel Micallef President tal-Partit Laburista daniel.micallef@partitlaburista.org

Is-settur tal-Housing huwa wie˙ed minn dawk li l-aktar i©ib sfidi mieg˙u. Nid˙ol f’diversi djar min˙abba n-natura ta’ xog˙li. B˙alma tie˙u gost tid˙ol fil-ma©©oranza tad-djar, miΩmumin pupilla, ©ieli jkollok kaΩi fejn to˙ro© minn hemm b’g˙afsa ta’ qalb. JeΩistu numru ta’ familji li jg˙ixu f’kundizzjonijiet mhux xierqa. Óafna drabi, nag˙mluha ma’ min hu b˙alna – jekk inti tinsab f’sitwazzjoni relattivament komda, aktarx iç-çirku ta’ madwarek ikun fl-istess ilma, u ftit tkun konxju tar-realtajiet differenti li jg˙ixu fihom nies o˙ra. L-akkomodazzjoni soçjali hija sfida mhux Ωg˙ira. Jag˙mel kemm jag˙mel progress ilpajjiΩ, sfortunatament aktarx ser jibqa’ dejjem faxxa ta’ nies fis-soçjetà li g˙andha bΩonn l-g˙ajnuna. Is-sabi˙ ta’ dan il-pajjiΩ huwa li maΩΩmien nise© sistema li biha ting˙ata g˙ajnuna konsiderevoli lil bosta minn diversi lati, sistemi li welldu gvernijiet Laburisti fil-passat u, sa çertu punt, f’çertu oqsma komplew jibnu fuqhom gvernijiet Nazzjonalisti sussegwenti, u llum hawn kunsens fuq dawn il-kunçetti. Fis-settur tal-Housing, imma, nemmen li waqajna lura. Is-sistemi ma baqg˙ux ja©©ornaw ru˙hom maΩ-Ωminijiet. Ìew imnedija sistemi li mhumiex sostenibbli, u li maΩ-Ωmien ser jimponu fuq il-Gvern, ikun min ikun, sfida akbar milli g˙andu

llum. Il-fehmiet tieg˙i dwar dan is-su©©ett tant g˙al qalbi huma mnebb˙in ukoll minn riçerka estensiva li g˙amilt fil-passat. Min qieg˙ed f’sitwazzjoni diffiçli, mhux lakemm tag˙tih sett çwievet u jmur jg˙ix f’post li tah il-Gvern. Din minnha nnifisha di©à mhix sostenibbli. Irid ikun hemm qafas li jg˙in lil min hu f’diffikultà minn kull lat. Óafna drabi dawn iç-çirkostanzi jorbtu flimkien; katina ta’ fatturi, ewlenin fosthom l-edukazzjoni u xxog˙ol li jwasslu lil dak li jkun f’sitwazzjoni li te˙tie© l-g˙ajnuna. Mhux aççettabbli li jkollna nies illitterati, li qed ifittxu impjieg iΩda ma jsibux, jew m’g˙andhomx il-˙iliet me˙tie©a biex ja˙dmu fis-setturi li toffri l-ekonomija kontemporanja. Inaççettabbli wkoll ikollok nies ming˙ajr saqaf fuq rashom, f’pajjiΩ li g˙andu peçentwal kbir tal-housing stock tieg˙u battal. Nemmen li l-Gvern ma jistax jiddisponi mill-housing stock tieg˙u, u li dan g˙andu jintuΩa b˙ala g˙ajnuna temporanja lil min jinsab f’diffikultà sakemm ikun f’poΩizzjoni li jimxi ’l quddiem ming˙ajr g˙ajnuna. G˙alhekk hemm bΩonn li l-g˙ajnuna tkun f’forma ta’ pakkett, u mhux sempliçiment ting˙ata çavetta u tid˙ol f’post – pakkett li jg˙inek fit-ta˙ri© li g˙andek bΩonn, li jg˙inek issib impjieg diçenti

sabiex timxi ’l quddiem. Bis-sistema li l-Gvern ibig˙ il-housing stock tieg˙u, spiççajna f’sitwazzjoni fejn illum, min g˙andu bΩonn l-g˙ajnuna sabiex ikollu akkomodazzjoni, isibha diffiçli ˙afna kkomparat ma’ snin img˙oddija. Meta l-Gvern qed jiddisponi minn assi ta’ din in-natura jffisser biss li l-©enerazzjonijiet futuri li jkollhom bΩonn l-g˙ajnuna ma tkunx tista’ ting˙atalhom. L-g˙an tag˙na b˙ala soçjetà g˙andu jkun li min jinsab f’poΩizzjoni diffiçli mhux jing˙ata ˙uta, iΩda jing˙ata l-qasba u jitg˙allem jistad biex nassiguraw li ©enerazzjonijiet futuri jkollom ukoll l-opportunità li ting˙atalhom l-g˙ajnuna. Dom Mintoff Óabbarna lbiera˙, jiena u s˙abi Toni u William, parti minn programm ta’ attivitajiet li qed ji©i ppjanat sabiex jikkommemora l-ewwel anniversarju mill-mewt ta’ Dom Mintoff. Nhar l-20 ta’ Awwissu ser ikunu mtellg˙in diversi attivitajiet fiç-Çentru Nazzjonali Laburista, il-Óamrun. Kumitat apposta qed jie˙u ˙sieb proçess li ser iwassal biex il-Partit Laburista jtella’ monument f’©ie˙ dan il-persona©© li kkaraterizza x-xena politika Maltija g˙al aktar minn 50 sena. In˙e©©i©kom iΩΩommu l-20 ta’ Awwissu vojt.

Ittri

04.08.2013

ÇirKLu TaL-anniMaLi

EspErjEnzi FurjaniÛi

Sur Editur,

Ma nafx minn fejn 1-Onor. Segretarju Parlamentari g˙allBiedja, is-Sajd u Drittijiet talAnnimali, Roderick Galdes, qal li ˙a l-fehmiet talma©©oranza tan-nies u talg˙aqdiet li jridu li jkun hemm projbizzjoni totali li ma jintuΩa ebda annimal fiç-çirklu. Mela se ner©g˙u ni©u g˙aΩΩmien tar-restrizzjonijiet jew? Iç-çansijiet tieg˙i u tal-familja li xi darba f’˙ajjitna g˙ad

naraw f’pajjiΩna ljun, tigra, iljunfant, ©emel u annimali o˙ra, huma remoti ˙afna. Ólief g˙all xi okkaΩjoni li jkun hawn xi Ωjara ta’ çirklu f’Malta. G˙all dawk in-nies u lg˙aqdiet li s-Sur Roderick Galdes semma, forsi mhix problema g˙alihom li fi Ωjarat li huma komdi jag˙mlu barra minn pajjiΩna jaraw lil dawn lannimali tant sbie˙ b’abbundanza. F’Malta tag˙na lkoll, id-drit-

tijiet tal-minoranza g˙andhom ikunu rispettati daqs ta’ dawk f’ma©©oranza. Tant allura li l-Gvern tal©urnata m’g˙andux i˙alli li jittie˙du deçiΩjonijiet f’isimhom, u jçedi mir-responsabbiltà tieg˙u lejn dawk f’minoranza. Ejja ma nroxxux bil-bottijiet tal-bΩar u l-mel˙ x˙in u meta jaqblilna, jew skont iççirkostanzi. FENICE, IL-MOSTA

Fi Ωmien l-elezzjoni g˙assitt le©iΩlatura tal-Kunsill Lokali tal-Furjana (nhar l-10 ta’ Marzu, 2012) persuna prominenti fil-Furjana, (wa˙da minn Ωew© residenti FurjaniΩi) g˙amlet kampanja fejn qalet li jiena kont ilni 14-il sena kunsillier biex naqdi lil-Laburisti FurjaniΩi biss. Malli er©ajt tlajt fil-Kunsill

Lokali tal-Furjana (nhar l-4 ta’ April, 2013) bil- byelection (wara l-mewt tal-mibki kunsillier Toni Brincat), din l-istess persuna ©iet ti©ri fuqi u ppretendiet (bi dritt) li tinqeda fi kwistjoni li (hi) g˙andha fi Triq ilKapuççini, il-Furjana. Ng˙id jien, mela issa saret Laburista? EDWARD TORPIANO, KUNSILLIER, IL-FURJANA

FORUM ÛGÓAÛAGÓ LABURISTI

nissiELTu KonTra L-EsTrEMiÛMu Jikteb Josef AzzopArdi

Ftit xhur ilu, proprjament fil-15 ta’ April, id-dinja n˙asdet hekk kif Ωew© bombi fi pressure cooker ˙asdu l-˙ajja ta’ tliet persuni u darbu 264 persuna. Dan se˙˙ waqt li d-dilettanti talMaratona ta’ Boston kienu fer˙anin jaraw l-atleti jersqu lejn it-tmiem tat-tellieqa. Tra©edja o˙ra se˙˙et fit-22 ta’ Mejju – xahar wara – fl-Ingilterra. Suldat IngliΩ, Lee Rigby, kien sejjer lura fil-barracks fejn kien stazzjonat, hekk kif kien lesta l˙idma tieg˙u. Ûew©t ir©iel, Michael Adebolajo u Michael Adebowale, g˙addew bil-karozza minn fuqu u komplew jag˙tuh daqqiet b’armi li jaqtg˙u. Sentejn ilu, fit-22 ta’ Lulju 2011, Ωg˙aΩag˙ attivi fil-Partit Laburista tan-Norve©ja kienu waqt seminar fil-gΩira sabi˙a ta’ Utoya, iΩda Anders Behring Breivik jidher li kellu ˙sieb differenti. Huwa libes ta’ pulizija u f’dik il-©Ωira meraviljuΩa, Anders g˙amel massakru minn dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ billi qatel disg˙a u sittin minnhom, liΩg˙ar vittma jkun Ωag˙Ωug˙ ta’ 14-il sena. Il-belt ta’ Toulouse u

Mountauben fi Franza wkoll sfaw fil-mira ta’ estremist ie˙or – Mohammed Merah. Dan beda jispara fuq suldati FrançiΩi u nies Lhud. B’kollox qatel sebg˙a u darab ˙amsa, erba’ minnhom serjament. It-terrur fi Franza baqa’ g˙addej g˙al ˙dax-il ©urnata – mill-11 sat-22 ta’ Marzu 2012. Il-massakru ta’ Munich fil-Ìermanja fl-1972, li xi w˙ud forsi jiftakruh sew u o˙rajn b˙ali raw films dwar dan l-episodju ikrah fl-istorja tal-umanità, ji©i quddiem g˙ajnejja meta niftakar f’dawn ittra©edji kbar. Se˙˙ waqt l-Olimpjadi li kienu qed isiru fi Munich fil-Ìermanja tal-Punent u 11-il membru tat-tim Olimpiku IΩraeljan sfaw fil-mira tal-grupp Palestinjan Black September. Dawn il-˙ames tra©edji huma kollha kaΩijiet li saru minn estremisti. L-estremiΩmu jista’

jkun ©ej minn twemmin politiku, reli©juΩ, razzjali, ideolo©iku, storiku u diversi tipi ta’ twemmin ie˙or. Il-problema hija li bosta drabi l-estremiΩmu jwassal g˙al ˙sara fuq xi bniedem jew poplu. G˙alhekk l-estremiΩmu huwa kundannabli, g˙aliex teoriji estremi jwasslu biex jag˙mlu ˙sara lil xi grupp jew ie˙or. L-estremiΩmu jista’ jwassal ukoll g˙al terroriΩmu. Teorija jew ideolo©ija estrema twassal biex individwi jew gruppi li j˙addnuha, jibdew i˙arsu lejn settur tal-poplu jew nazzjon b˙ala g˙adu, u jaraw li l-uniku mod biex tissolva l-problema jkun li telimina lillg˙edewwa jew sa˙ansitra lil xi nazzjon. It-terroriΩmu jse˙˙ meta tintuΩa vjolenza fuq nies pajΩana li jkunu g˙addejjin bil-˙ajja ta’ kuljum. Itterrur huwa meta n-nazzjon ma jkunx jaf meta u fejn se jattakkaw

xi gruppi jew individwi estremisti. Flok gwerra fiΩika, allura lgwerra ssir wa˙da psikolo©ika. Filwaqt li attakki terroristiçi g˙andhom ikunu kkundannati ming˙ajr riserva, wie˙ed g˙andu dejjem jistaqsi x’©ieg˙el lil dak lindividwu jew grupp biex jasal jo˙loq tra©edji b˙al dawn. Óafna kaΩijiet ta’ terroriΩmu juru li min ikun wettaq l-attakk ikun jaf çar x’qed jag˙mel, ja˙dem biex isse˙˙ it-tra©edja u jkollu messa©© li jrid iwassal. In-nuqqas ta’ demokrazija, u meta xi drittijiet ikunu nieqsa, jista’ jwassal biex xi w˙ud jirrikorru g˙all-vjolenza. Huma jaraw il-vjolenza b˙ala l-uniku mezz biex isemmg˙u le˙inhom, dawn it-‘terroristi’ jag˙tu risposta g˙aliex waslu biex g˙amlu hekk. Fil-kaΩ riçenti tas-suldat Lee Rigby, li kien vittma g˙ax sempliçiment kien qed jag˙mel

Vittmi tal-estremiΩmu

xog˙lu, wie˙ed mill-aggressuri, Michael Adebolajo, eΩatt kif qatlu stqarr: “L-unika ra©uni li qtilna lil dan ir-ra©el illum hija min˙abba li Musulmani qed jinqatlu kuljum minn suldati IngliΩi. U dan huwa wie˙ed minnhom.” L-istqarrija kollha kienet ˙ar©et fuq id-Daily Telegraph. Ma tistax ma tikkundannax lil dan l-aggressur iΩda tkun ˙a©a ©usta li tanalizza dak li aggressur semma. Óafna drabi l-komunità internazzjonali tkun aljenata minn dak li jkun qed ise˙˙ fix-xena dinjija. Ag˙ar minn hekk, kultant ilkomunità internazzjonali jkollha interessi li min˙abba fihom tag˙laq g˙ajnejha g˙al min ikun qed ibati. Sfortunatament, meta sitwazzjonijiet b˙al dawn ma jkunux indirizzati, l-estremiΩmu jkompli jikber. In-nazzjonijiet kollha g˙andhom i˙ossu r-responsabbiltà li jitkellmu meta pajjiΩ ikun qed jag˙mel in©ustizzji fuq popli jew individwi min˙abba xi twemmin jew ideolo©ija. Hija ˙asra li tara lkomunità internazzjonali titkellem biss jew tie˙u azzjoni f’pajjiΩi li se tkun se tiggwadanja minnhom u f’o˙rajn tibqa’ siekta. B˙alma n-nies tal-Libja kien ˙aqqhom min jg˙inhom biex je˙ilsu minn dittatur, hekk ukoll in-nies tas-Sirja g˙andhom jing˙ataw kull tip ta’ g˙ajnuna biex f’pajjiΩhom ikollhom il-paçi. Jekk il-komunità internazzjonali ta˙dem bis-s˙i˙ biex fin-nazzjonijiet tiΩdied id-demokrazija, allura bil-mod tkun qed teqred lestremiΩmu. Jekk il-komunità internazzjonali t˙ares lejn xi pajjiΩ biex tara x’se tiggwadanja minnu allura nkunu qed nistiednu linkwiet b’idejna.

Ittri

04.08.2013

FEjn HUma l-UFFIÇjalI taS-SaÓÓa? Sur Editur, Minn xi snin ’l hawn donnha saret ˙a©a normali li l˙addiema tal-Gvern jintefg˙u wara l-iskrivanija u jistennew l-ilmenti tan-nies biex iqumu fuq tag˙hom u jag˙mlu xi ˙a©a. Qed nirreferi l-aktar g˙all-ispetturi tas-sa˙˙a. F’dawn il-jiem tas-sajf, fejn ix-xemx tkun tisre©, hi ˙a©a komunissima li ˙afna ˙wienet jilqg˙u g˙ax-xemx milli tid˙lilhom fil-˙anut, billi jo˙or©u fuq it-tar©a jew bankina ‘tag˙hom’, pakketti s˙a˙ ta’ ilma, minerali u nbid. B˙ala qarrej regolari ta’ artikli fuq is-sa˙˙a mill-internet, tg˙idx kemm naqra li hu ˙aΩin li l-plastik u l-˙©ie© b’xi likwidu fihom jag˙mel ˙aΩin lis-sa˙˙a jekk ikun espost g˙ax-xemx. Sa jing˙ad li flixkun talplastik bl-ilma, lanqas g˙andu jdum ˙afna g˙allkes˙a, a˙seb u ara g˙ass˙ana kattiva minn x˙in titla’ x-xemx sa ma tinΩel – jum wara jum. Is-sabi˙a hi li meta jmur xi ˙add jixtri, jing˙ata minnhom!

Forsi l-istess uffiçjali jew spetturi ma jafux li l-inbid g˙andek iΩΩommu fi klima friska u mhux f’xemx taqli lankri, ©img˙a wara ©img˙a? U ma jistg˙ux jobsru l-˙sara jew kwalità ferm inferjuri talprodott, biex ma nsemmix ˙sara lis-sa˙˙a tal-individwu, meta l-o©©ett idum fix-xemx? Possibbli lanqas il-produtturi ma jg˙idu xejn g˙al dan l-a©ir? Hemm bΩonn li min irid jilqa’ x-xemx, jilqag˙ha b’purtieri b˙alma kien isir flantik, u jekk ir-ra©uni tkun min˙abba nuqqas ta’ spazju fil-˙anut – l-istess sidien jirrealizzaw li l-bankini mhumiex parti mill-˙wienet tag˙hom. Kulma g˙andhom g˙as-servizz tag˙hom g˙andu jkun mill-bieb ’il ©ewwa. G˙alhekk nistenna li fla˙˙ar xahrejn tas-sajf ikun hawn uffiçjali jew spetturi li jintbag˙tu b’ronda u jaraw li dawn il-prodotti ma jibqg˙ux f’xemx tiΩre©, b’dannu g˙al kul˙add. CHARLES B. SPITERI, BIRKIRKARA

BEPPE, HU ÓSIEB Sur Editur, ll-Viçi Kap tal-PN, l-Avukat Beppe Fenech Adami, huwa fid-dmir li joqg˙od attent kif iwie©eb il-mistoqsijiet tal-©urnalisti, g˙ax jekk qed jassumi li xi darba jirnexxilu jie˙u post il-kap ©did tieg˙u fuq it-tron talPartit, wara li dan jie˙u xi falza stikka b˙al ta’ qablu, ikun irid jag˙ti spjegazzjoni ta’ dak li jkun qal fil-passat. Dan il-bravu avukat ©ie kkwotat li qal li Austin Gatt – eksministru kwaΩi sfiduçjat minn s˙abu, li issa waqa’ wkoll fil-muta – g˙andu dritt ma jikkummentax fuq ir-rapport talAwditur Ìenerali g˙ax illum huwa persuna ordinarja pe-ress li m’g˙adux fil-Parlament. Allura l-©uramenti, ilfirem u l-bews tas-salib (g˙al g˙ajn in-nies) b˙ala lealtà quddiem il-President tar-Repubblika ta’ Malta jisfaxxaw fix-xejn g˙ax issa ddeçieda li ma jo˙ro©x g˙all-elezzjoni? Jien ng˙id li le. L-Avukat Gatt g˙andu jag˙ti kont ta’ kulma sar fit-tmexxija ministerjali tieg˙u. Anke l-partit tieg˙u stess li hu kien jirrappreΩenta fil-Parlament g˙andu jikkonfrontah biex iwie©eb g˙al dak li qal l-

Awditur. Jekk dan ma jsirx, il-Partit Nazzjonalista jkun kompliçi wkoll f’dak itta˙wid li sar tul is-snin g˙as-spejjeΩ tal-kaxxa ta’ Malta. Na˙seb fil-klikka ©ewwiena tal-Partit xorta g˙adha tg˙addi tieg˙u. Billi©i tal-preskrizzjoni, lAvukat, b˙all-o˙rajn li kienu fit-tmexxija, jibqa’ responsabbli sakemm Alla jag˙laqlu ç-çens fuq din lart. U o˙ra g˙all-Onorevoli Avukat KarkariΩ: issa li g˙addiet il- Whistleblower

Act nirrikmandalu biex jipp-rova jikkonvinçi lil missieru, eks-Kap tal-PN, eks-Kap tal-OppoΩizzjoni, eks-Prim Ministru u eksPresident (is-si©©ijiet politiçi kollha darhom), biex jersaq ’il quddiem u jg˙id min kien li qatel lil Raymond Caruana jew lil Karen Grech, peress li EFA kien iddikjara f’mass meeting tal-partit tieg˙u li jaf min kien il-qattiel u sallum, wara kwart ta’ seklu, g˙adu b’˙alqu mag˙luq. Illum m’g˙andux min xiex jibΩa’, g˙ax bis-sa˙˙a talGvern preΩenti l-li©i tipprote©ih, avolja hu ˙allieha fuq l-ixkaffa g˙al g˙oxrin sena s˙a˙. L-Avukat Beppe huwa daqsxejn makakk. Nosservah li jistudja blamment dak li jkun irid jg˙id qisu t-tifel/tifla tal-prietka tal-Milied biex ˙add ma jinterrompih, iΩda spiss jiΩloq fin-niexef. Il-paroli Ωejjed lanqas g˙all-avukati mhu tajjeb! Sur avukat, il-poplu ma jinsiex dak li jkun sar u ntqal fil-passat, speçjalment tag˙kom il-politikanti. Na˙seb li l-lezzjoni waslet bilkbir fid-9 ta’ Marzu. NATEJAC, IL-ÓAMRUN

Ta’ Barra

04.08.2013

“Fl-ebda Óin ma kien hemm il-ÓSieb li jintuÛa l-veto Fil-kwiStjoni tal-ÓeÛbollaÓ” Dr George Vella Il-Ministru g˙all-Affarijiet Barranin DR GEORGE VELLA dan la˙˙ar attenda laqg˙a tal-Kunsill Ewropew g˙all-Affarijiet Barranin fejn ©ie deçiΩ illi t-taqsima militari tal-grupp LebaniΩ ÓeΩbolla˙ ti©i blacklisted. Dan ifisser li t-taqsima tkun il-mira ta’ diversi miΩuri politiçi u ekonomiçi li jiΩolaw dawn l-elementi vjolenti. Fil-jiem li ppreçedew din il-laqg˙a delikata, fil-medja lokali ˙ar©u xi xnig˙at li l-Gvern Malti kien ser juΩa l-veto f’din il-kwistjoni sabiex iqajjem iktar kuxjenza fl-Unjoni Ewropea dwar il-problema tal-immigrazzjoni irregolari f’pajjiΩna. LIAM GAUCI tkellem mal-Ministru Vella biex jifhem a˙jar il-poΩizzjoni ta’ Malta f’din il-kwistjoni.

“Fl-ebda ˙in ma kien hemm il˙sieb li jintuΩa l-veto filkwistjoni tal-ÓeΩbolla˙,” millewwel ikkjarifika l-Ministru Vella. Huwa qal li, fil-fatt, qabel ma tela’ Brussell xtaq ilaqqa’ lill-Kumitat g˙allAffarijiet Barranin biex jg˙arraf lill-membri dwar x’ser tkun ilpoΩizzjoni ta’ Malta f’din ilkwistjoni. Sfortunatement, ma kienx hemm çans biex issir din il-laqg˙a min˙abba l-fatt li ssitwazzjoni kienet qieg˙da tiΩviluppa b’mod kontinwu u Ω-Ωmien biex jiltaqa’ dan ilkumitat kien limitat ˙afna. Madankollu, il-Ministru Vella xorta g˙amel kuntatt ma’ Dr Carmelo Mifsud Bonnici, irrappreΩentant tal-OppoΩizzjoni fuq dan il-Kumitat biex iΩommu a©©ornat fuq is-sitwazzjoni u jiççara l-fatt li l-veto ma kienx ser jintuΩa. Numru ta’ riservi Fil-verità l-Gvern kellu g˙add ta’ riservi dwar id-deçiΩjoni li kienet ser tittie˙ed fil-Kunsill g˙all-Affarijiet Barranin talUnjoni Ewropea. Il-Kunsill kien qieg˙ed jikkunsidra proposta sabiex it-taqsima militari tal-ÓeΩbolla˙ ti©i blacklisted u r-relazzjonijiet li ser ikollha lUE fil-futur mal-grupp in©enerali. Din il-proposta ˙olqot xi

t˙assib g˙al Malta g˙aliex huwa dubjuΩ jekk din id-distinzjoni bejn it-taqsima militari u dik politika teΩistix verament f’g˙ajnejn il-LebaniΩi jew hijiex xi ˙a©a teoretika. Fil-fatt, hemm riskju kbir li f’din il-kwistjoni l-Unjoni Ewropea qieg˙da tara l-affarijiet minn lenti wisq tal-pajjiΩi tal-Punent fejn partiti politiçi m’g˙andhom l-ebda assoçjazzjoni ma’ forzi militari. Imma ˙afna LebaniΩi jarawha differenti s-sitwazzjoni. IlÓeΩbolla˙ sa˙ansitra g˙andhom id iΩΩomm machine gun fil-bandiera tag˙hom, biex juru b’mod çar li g˙alihom il-politika u l-militar huma Ωew© faççati tal-istess munita. Il-Ministru Vella kkundanna bla riservi kull tip ta’ attività terroristika, imma qal li rridu jew ma rridux, illum il-©urnata l-ÓeΩbolla˙ jag˙mlu parti integrali mill-˙ajja politika LebaniΩa. Min˙abba f’hekk, huwa j˙oss li l-Unjoni Ewropea trid toqg˙od attenta kif tamministra r-relazzjonijiet ma’ dan il-grupp, g˙aliex kundanni daqshekk b’sa˙˙ithom jistg˙u jinsulentaw lill-Gvern LebaniΩ, li l-ÓeΩbolla˙ jag˙mlu parti minnu, u jag˙mlu ˙sara lid-djalogu ma’ dan il-pajjiΩ. Fil-fatt, huwa semma wkoll li fil-jiem li ppreçedew dan iddibattitu, diversi kelliema

g˙all-Gvern LebaniΩ g˙amlu kuntatt mad-delegazzjonijiet Ewropej, inkluΩa dik Maltija, biex iwissuhom kontra din iddeçiΩjoni. Barra minn hekk, id-delegazzjoni Maltija kienet qed tibΩa’ li din id-deçiΩjoni seta’ jkollha konsegwenzi koroh g˙all-Unifil, missjoni militari g˙aΩ-Ωamma tal-paçi tal-Ìnus Mag˙quda li qieg˙da filLibanu. Skont il-Gvern Malti, din il-missjoni setg˙et issib ru˙ha fil-mira ta’ attakki terroristiçi jekk id-deçiΩjoni talUnjoni Ewropea ti©i interpretata b˙ala mossa ostili lejn ilÓeΩbolla˙. Dan it-tip ta’ vjolenza seta’ façilment iΩid l-instabbiltà firre©jun u jkollha konsegwenzi xejn sbie˙ g˙all-partijiet kollha kkonçernati; sitwazzjoni li kellha ti©i evitata akkost ta’ kollox. Differenzi li kellhom ji©u indirizzati qabel Madankollu, meta d-delegazzjoni Maltija telg˙et fi Brussell, g˙add ta’ pajjiΩi li fil-©img˙at ta’ qabel dehru li ser iqajmu listess dubji li kellha Malta, rattbu l-poΩizzjoni tag˙hom fla˙˙ar mumenti. Fost dawn ilpajjiΩi kien hemm l-Italja, lIrlanda u r-Repubblika Çeka, li spiççaw tefg˙u r-riservi

tag˙hom fil-kexxun hekk kif beΩg˙u li jispiççaw iΩolati politikament. Min˙abba din is-sitwazzjoni, Malta spiççat ming˙ajr alleati f’din ilkwistjoni u hi wkoll g˙aΩlet li tag˙ti l-appo©© tag˙ha biex tinstab poΩizzjoni komuni fi ˙dan il-Kunsill Ewropew g˙allAffarijiet Barranin. Il-Ministru Vella qal li huwa g˙arraf lil Catherine Ashton, irRappreΩentant G˙oli tal-Unjoni Ewropea g˙all-Affarijiet Barranin u l-Politika ta’ Sigurtà, fuq ir-riservi ta’ Malta qabel illaqg˙a. Fil-fatt, huwa kien qalilha li d-dibattitu kellu ji©i pospost g˙aliex anke fuq il-livell iktar baxx, ji©i fil-Coreper – l-istituzzjoni li tipprepara l-a©enda g˙al dawn il-laqg˙at ministerjali – kien di©à deher çar li kien hemm firda kbira bejn ilpoΩizzjonijiet differenti. Huwa esprima d-dubji tieg˙u wkoll fuq il-mod kif ©ew attribwiti xi attakki terroristiçi lill-ÓeΩbolla˙, b˙al dak li se˙˙ fil-Bulgarija, meta kien g˙ad baqa’ xi elementi li ma kinux çari. Ashton ukoll kellha xi riservi dwar id-direzzjoni li setg˙et tie˙u d-diskussjoni, imma min˙abba l-fatt li kien hemm g˙add ta’ Stati Membri influwenti li bdew jag˙mlu pressjoni biex jittie˙ed dan ilvot, hija kellha ççedi.

BΩonn ta’ djalogu malLibanu

Gvern, b˙ar-rekords telefoniçi tal-Amerikani, kienu g˙odda utli kontra t-terroriΩmu. Dan jistona xi ftit mal-fatt li fl-2004 Comey kien o©©ezzjona g˙al programm partikolari ta’ sorveljanza. Comey ©ie kkritikat b’mod partikolari min˙abba l-fatt li b˙ala Deputat Avukat Ìenerali ta˙t Bush, approva diversi metodi ta’ tortura waqt l-interrogazzjonijiet, u qatt ma esprima t˙assib dwar metodi ta’

sorveljanza ming˙ajr mandat. G˙alhekk, minkejja li Comey ©ie promoss minn çertu sezzjonijiet tal-istampa b˙ala eroj tad-drittijiet çivili, hemm dubju kemm dan se jkun qed iwettaq xi tibdil f’dan il-qasam. Comey se jkun qed jie˙u post Robert S. Mueller, li kien serva t-terminu massimu ta’ g˙axar snin, kif ukoll sentejn o˙ra li ©ew proposti minn Obama u kkonfermati millKungress.

Meta staqsejt lil Dr Vella jekk il-poΩizzjoni ta’ Malta kinitx riflessa fid-deçiΩjoni finali talKunsill, huwa qal li pajjiΩna g˙amel pressjoni kbira biex irriservi tag˙na ji©u riflessi fiddikjarazzjoni kon©unta. Fil-fatt, fid-dikjarazzjoni kon©unta, il-Kunsill g˙allAffarijiet Barranin u l-Kum-missjoni Ewropea sa˙qu bl-iktar mod çar possibbli li minkejja lfatt li s-sezzjoni militari talÓeΩbolla˙ kienet qieg˙da ti©i kkundannata, l-Unjoni Ewropea ma kienet ser tie˙u lebda passi kontra l-element politiku ta’ dan il-moviment. Barra minn hekk, hija esprimiet ir-rieda çara li tkompli tiddjaloga ma’ dan l-element le©ittimu li llum anke jag˙mel parti mill-Gvern LebaniΩ. Il-Ministru Vella semma wkoll li fid-dikjarazzjoni kon©unta l-Unjoni Ewropea rriservat id-dritt li tirrevedi lpoΩizzjoni tag˙ha sitt xhur o˙ra jekk ikun hemm xi Ωviluppi ©odda. Huwa esprima t-tama tieg˙u li matul dan il-perjodu jkun hemm Ωviluppi li jsa˙˙u d-djalogu bejn l-UE u l-Libanu biex jing˙ata kontribut poΩittiv sabiex tiΩdied l-istabbilità firre©jun.

direttur Ìdid gÓall-Fbi

Se jibdel xi ÓaÌa? James B. Comey ©ie kkonfermat b˙ala d-Direttur talFederal Bureau of Investigation (l-FBI) mis-Senat Amerikan wara li kien innominat mill-President Barack Obama. Il-konferma ta’ Comey dehret li kienet ser te˙el meta s-Senatur Repubblikan Rand Paul waqqaf il-proçess sakemm ing˙ata twe©iba dwar l-uΩu tad-drones fl-Istati Uniti. Paul ried ikun jaf x’kienet l-

opinjoni ta’ Comey fuq issu©©ett, iΩda minflok wie©bet l-FBI u qalet li kellha d-dritt tuΩa d- drones fl-Amerika ming˙ajr mandat. Qalet li dawn ma kinux armati u ma kinux jintuΩaw g˙al sorveljanza ©enerali. LFBI qalet ukoll li kienet uΩat dawn id-drones fi tmien kaΩijiet kriminali u fi tnejn li kienu jikkonçernaw is-sigurtà nazzjonali. Paul qal li ma kienx sodisfatt

bit-twe©ibiet, u g˙alkemm ˙alla l-proçess jitkompla, xorta vvota kontra l-konferma ta’ Comey. Paul kien l-uniku Senatur li vvota kontra, b’93 vot li kienu favur. Paul kemm-il darba esprima t-t˙assib tieg˙u g˙all-programmi ta’ sorveljanza tal-Gvern Amerikan, fosthom dawk Ωvelati minn Edward Snowden. Min-na˙a tieg˙u, Comey qal li l-informazzjoni li ji©bor il-

Ta’ Barra

04.08.2013

Il-Gwerra Kontra Bradley MannInG Bradley Manning, is-suldat Amerikan li fl-2009 g˙adda madwar tliet kwarti ta’ miljun pa©na mimlija informazzjoni sensittiva lis-sit Wikileaks, instab ˙ati ta’ g˙oxrin akkuΩa li tressqu kontrih millGvern Amerikan. Fost dawn l-akkuΩi hemm tnax minnhom li jistg˙u jwasslu g˙al massimu ta’ g˙axar snin ˙abs kull wie˙ed. Jekk l-im˙allef jag˙Ωel li jag˙ti lmassimu tal-pieni marbuta ma’ dawn lakkuΩi, Manning jista’ jsib ma’ wiççu sentenza ta’ 136 sena ˙abs. LIAM GAUCI jag˙ti iktar dettalji.

F’diskors li kien g˙amel fil-qorti hekk kif kien ser jibda jinstema’ l-kaΩ, Manning g˙amilha çara li hu ma kellu l-ebda intenzjoni li jag˙mel il-˙sara lill-Amerika. Huwa sostna li dak li kien ra u sema’ fiΩ-Ωmien li kien involut fil-militar Amerikan kien ˙oloqlu t˙assib kbir dwar il-mod kif kien qieg˙ed i©ib ru˙u pajjiΩu fil-konflitti tal-Iraq u lAfganistan. Min˙abba f’hekk, ˙ass li kellu d-dmir li jirsisti biex dawn innuqqasijiet jo˙or©u fil-miftu˙ biex il-poplu jkun jaf x’qieg˙ed jag˙mel il-gvern tieg˙u. Fost dawn id-dokumenti kien hemm madwar 470,000 rapport ta’ battalji fl-Iraq u l-Afganistan u 250,000 dokument dwar korrispondenza bejn Washington u l-ambaxxati Amerikani madwar id-dinja. Barra minn hekk, kien hemm filmati ta’ konflitti f’diversi Ωoni ta’ gwerra, inkluΩ wie˙ed f’Bagdad fejn ˙elikopter tat-tip Apache feta˙ in-nar fuq grupp ta’ nies innoçenti. Dan lattakk kien ˙alla numru ta’ nies mejtin, inkluΩ fotografu tala©enzija internazzjonali tala˙barijiet Reuters. Sitwazzjoni diffiçli Minkejja l-fatt li Manning g˙andu din is-sitwazzjoni dif-

fiçli ma wiççu, David Coombs, l-avukat li qieg˙ed jiddefendih, deher sodisfatt li l-klijent tieg˙u ma nstabx ˙ati taliktar akkuΩa serja li kellu kontrih, ji©ifieri li g˙en lill-g˙adu. Kieku nstab ˙ati ta’ din lakkuΩa huwa kien isib ru˙u fil-˙abs g˙al g˙omru ming˙ajr çans ta’ parole. Min-na˙a l-o˙ra, is-sentenzi marbuta mal-g˙oxrin akkuΩa li nstab ˙ati tag˙hom, huma su©©etti g˙all-©udizzju talim˙allef li jista’ jiddeçiedi li jag˙tih il-pieni minimi. Barra minn hekk l-im˙allef jista’ jiddeçiedi illi Manning g˙andu jibda jiskonta l-piena b’mod konkorrenti u mhux konsekuttiv; deçiΩjoni li tista’ twassal biex il-piena tkun ferm inqas ˙arxa. Manning iffranka l-iktar akkuΩa gravi g˙aliex lim˙allef, il-Kurunell Denise Lind, m’aççettatx l-argument imressaq kontrih li pprova jiffavorixxi l-operat ta’ Al Qaeda bl-informazzjoni li ˙are©. Issitwazzjoni tieg˙u dehret li se tikkomplika ru˙ha meta g˙add ta’ dokumenti li n˙ar©u minn Manning instabu fir-refu©ju ta’ Osama Bin Laden meta lAmerikani da˙lu g˙alih u qatluh f’Mejju tal-2011. Skont l-im˙allef, Manning ma

kellu l-ebda intenzjoni li jg˙addi dawn id-dokumenti lill-organizzazzjoni terroristika u dawn tal-a˙˙ar spiççaw f’idej-hom g˙aliex saru ta’ dominju pubbliku. Preçedent ikrah Julian Assange, il-fundatur tassit elettroniku Wikileaks, qal li d-deçiΩjoni li ttie˙det mill-qorti to˙loq preçedent ikrah. Flopinjoni tieg˙u, il-©ustizzja g˙aΩlet li tie˙u passi legali kontra whistleblower li sempliçement kien qieg˙ed ja˙dem sabiex l-operat talGvern Amerikan ikun iktar trasparenti. Assange kkritika r-ra©unament kwantu li jittie˙du miΩuri f’isem is-sigurtà nazzjonali meta b’dawn l-istess miΩuri jispiççaw ibatu whistleblowers b˙al Manning u ç-çittadini Amerikani in©enerali li ma jing˙atawx l-opportunità li jifhmu g˙aliex il-Gvern tag˙hom ikun qieg˙ed i©ib ru˙u b’çertu mod fuq livell internazzjonali. Assange, minkejja li apprezza l-fatt li Manning ma ©iex misjub ˙ati li pprova jg˙in lillg˙edewwa tal-Istati Uniti talAmerika, esprima t-t˙assib tieg˙u g˙as-sempliçi fatt li din

Il-Great escape FranÇIÛa Il-belt ta’ Pari©i g˙arfet is-servizz li ta lil pajjiΩu t-tenent Jean Cuene-Grandidier, li ftit tal©img˙at ilu g˙alaq mitt sena. Cuene-Grandidier huwa luniku wie˙ed li baqa’ ˙aj minn grupp ta’ suldati FrançiΩi li ˙adu sehem f’operazzjoni unika li se˙˙et matul it-Tieni Gwerra Dinjija. Dawn is-suldati kienu spiççaw ©ewwa kamp ta’ konçentrament bl-isem ta’ Oflag 17a fl-Awstrija, flimkien ma’ ˙amest elef FrançiΩ ie˙or wara linvaΩjoni ÌermaniΩa ta’ pajjiΩhom. G˙add kbir ta’ pri©unieri mill-

ewwel da˙˙luha f’rashom li ma kinux ser joqog˙du jistennew ilgwerra tispiçça biex jo˙or©u mill-kamp u bdew i˙affru diversi mini li kellhom iwassluhom g˙al-libertà. Fl-a˙˙ar, fis-17 ta’ Settembru 1943, tfaççat opportunità biex ja˙arbu u ’l fuq minn 130 pri©unier ir˙ewlha ’l barra millkamp. Sfortunatament, g˙add kbir minnhom inqabdu fi Ωmien qasir u tnejn biss irnexxielhom imorru lura lejn Franza qabel ma spiççat il-gwerra. Cuene-Grandidier kien wie˙-ed minn dawn iΩ-Ωew© persuni for-

tunati u meta wasal lura f’pajjiΩu mill-ewwel da˙al fir-ReΩistenza li ˙admet bla waqfien biex inNaΩisti jitkeççew minn Franza. Li huwa uniku f’din il-˙arba huwa l-mod in©enjuΩ kif il-pri©unieri da˙lu b’mod klandestin biççiet ta’ kamera li ©iet mg˙aqqda filkamp stess. B’din il-kamera, li ˙bew ©ewwa dizz-junarju, ˙adu filmati uniçi minn ©ewwa l-kamp u sa˙ansitra ffilmjaw lil xulxin i˙affru l-mini li uΩaw biex ja˙arbu. Dan il-filmat, li g˙andu l-isem ta’ Sous Le Manteau, li jfisser ‘bil-mo˙bi’, g˙adu jeΩisti sal-lum.

l-akkuΩa saret mill-Gvern. Huwa fakkar li Manning m’g˙addiex l-informazzjoni lil xi organizzazzjoni terroristika imma lil medja ˙ielsa. B’hekk l-akkuΩa li saret timplika li lGvern Amerikan qieg˙ed f’konflitt mal-medja nnifisha; sitwazzjoni inaççettabbli f’pajjiΩ li suppost huwa demokratiku. Prijoritajiet ˙Ωiena Il-Kungress u s-Senat Amerikan ˙ar©u stqarrija kon©unta fejn iddikjaraw li fla˙˙ar saret il-©ustizzja. Howard McKeon, membru tal-Kungress, iddikjara li dak li g˙amel Manning po©©a filperiklu l-˙ajja ta’ bosta suldati u serva biex jg˙in organizzazzjonijiet li kellhom a©enda li tmur kontra l-interessi tal-Istati Uniti tal-Amerika. Madankollu, il-poΩizzjoni talKungress u s-Senat tidher li tmur kontra l-˙sibijiet ta’ ˙afna mill-poplu Amerikan. Fil-fatt, il-Kungress g˙andu wa˙da mill-iktar rati ta’ approvazzjoni baxxi li qatt kellu fl-istorja, fejn huma biss 12% talAmerikani li jaqblu mal-mod kif qieg˙ed ja˙dem. Min-na˙a l-o˙ra, diversi organizzazzjonijiet internazz-

jonali li ja˙dmu favur id-drittijiet tal-bniedem, ikkundannaw bis-sa˙˙a l-mod kif il-Gvern Amerikan qieg˙ed jittratta lil Manning. Fosthom hemm l-Amnesty International li ming˙ajr tlaqliq ikkritikat il-prijoritajiet talGvern Amerikan li ta iktar importanza lill-kundanna ta’ Manning milli l-bΩonn li ji©u indirizzati n-nuqqasijiet gravi fuq livell umanitarju li ˙ar©u mid-dokumenti li ©ew ippubblikati. G˙adu mhux çert x’ser ji©ri minn Manning, imma m’hemmx dubju li l-mod kif ©ab ru˙u l-Gvern Amerikan imur kontra r-rieda ta’ ˙afna miç-çittadini ta’ dan il-pajjiΩ, avolja l-Amministrazzjoni qieg˙da tipprova ©©ib l-argument li d-deçiΩjonijiet qed jittie˙du f’isem l-interess nazzjonali. Wie˙ed jittama li dawn ilmanuvri ma jgerrxux lil whistleblowers o˙ra li kienu qeg˙din ja˙sbuha biex jo˙or©u fil-bera˙ b’xi informazzjoni sensittiva. Jekk dan ise˙˙, il-Gvern ikun jista’ ja˙dem minn wara dahar il-poplu ming˙ajr ma jirrispondi g˙all-a©ir tieg˙u lil ˙add, sitwazzjoni li m’hemmx lokha f’pajjiΩ demokratiku.

Mill-Misra˙

04.08.2013

iL-kampanja ‘ex-smokers are unstoppabLe’ Il-kampanja Ex-Smokers are Unstoppable ng˙aqdet malHealth Promotion Unit biex tg˙in lill-passi©©ieri flAjruport Internazzjonali ta’ Malta jieqfu jpejpu waqt ilbtala tag˙hom KwaΩi 400,000 persuna madwar l-Ewropa jinkitbu mal-iCoach biex jaqtg˙u lvizzju. KwaΩi wie˙ed minn kull 200 Malti li jpejjep beda juΩa l-iCoach biex jieqaf ipejjep Din is-sena il-kampanja tal-Kummissjoni Ewropea Ex-Smokers are Unstoppable ng˙aqdet manNational Health Promotion Unit g˙al serje ta’ attivitajiet sabiex twassal informazzjoni fuq l-importanza u lvanta©©i li wie˙ed igawdi meta jieqaf ipejjep. Il-kampanja Ex-Smokers are Unstoppable, flimkien mal-Health Promotion Unit, kienu preΩenti fl-Arrivals L o u n g e f l - A j ruport Internazzjonali ta’ Malta sabiex i˙ajru lill-passi©©ieri jΩommu lura mit-tipjip waqt ilbtala tag˙hom biex forsi jaqtg˙u l-vizzju darba g˙al dejjem. Eluf ta’ passi©©ieri kellhom l-opportunità li jing˙ataw informazzjoni fuq

il-kampanja u dwar ilvanta©©i ta’ ˙ajja ming˙ajr tipjip. It-tipjip huwa wie˙ed millkawΩi ewlenin ta’ kançer flEwropa u skont studju millProfessur Carlo La Vecchia

mill-Università ta’ Milan, fl2015 il-kançer tal-pulmun se jkun il-kawΩa ewlenija ta’ mwiet fl-Ewropa. Informazzjoni li t˙abbret dan l-a˙˙ar fil-Parlament ikkonfermat li f’Malta 439

persuna mietu kawΩa tattipjip is-sena l-o˙ra. Anne Buttigieg mill-Health Promotion Unit qalet “meta persuna li tpejjep twaqqaf it-tipjip tkun kisbet xi ˙a©a mill-isba˙. Huma ˙afna l-

vanta©©i li jitgawdew, fosthom iΩjed sa˙˙a, dehra isba˙, iΩjed flus li tibda tiffranka u iΩjed fiduçja fik inniffsek. L-effett fuq is-soçjetà, fosthom inqas spejjeΩ relatati mal-kura tas-sa˙˙a kawΩa tat-tipjip, u ekonomija iΩjed b’sa˙˙itha, huma ta’ min isemmihom ukoll. Din il-kampanja hija çeleb-razzjoni tal-individwu li jieqaf ipejjep, bniedem li jkun kburi u li jag˙milha ta’ eΩempju g˙al dawk li g˙ad iridu jwaqqfu t-tipjip. Dan ©ie ppruvat ukoll mill-g˙add ta’ Maltin li rnexxielhom iwaqqfu ttipjip grazzi g˙al din ilkampanja u grazzi g˙alliCoach. KwaΩi wie˙ed minn kull 200 Malti li jpejjep qed juΩa’ l-iCoach biex jieqaf ipejjep. L-iCoach hija pjattaforma di©itali online innovattiva li tg˙in lill-individwi jieqfu jpejpu. Il-kowçing di©itali – mag˙ruf a˙jar b˙ala proçess li jbiddel l-im©iba ta’ individwu f’ambjent virtwali – huwa bbaΩat fuq riçerka, esperjenza klinika prattika u fuq l-esperjenza ta’ psikologi u esperti fil-komunikazzjoni.

L-HsbC maLta jipprepara n-negozji biex ikunu konformi mas-sepa Sal-ewwel ta’ Frar 2014, kumpanniji fiΩ-Ωona ewro jridu jkunu konformi malprovvedimenti l-aktar importanti tas-Single Euro Payments Area (SEPA). G˙al din irra©uni jkun jaqbel g˙allkumpanniji f’Malta li jibdew jippreparaw is-sistemi u lproçeduri tag˙hom biex ikunu jistg˙u jie˙du l-benefiççji kollha minn dan il-pass kbir lejn suq wie˙ed tassew fl-Ewropa. Dwar dan tkellem proprju Paul Schiavi, Client Integration Manager tal-HSBC meta Ωar Malta biex imexxi workshops tas-SEPA ma’ klijenti negozjanti tal-HSBC Malta. Is-SEPA hi inizjattiva talUnjoni Ewropea li tintegra l-

pagamenti billi tissimplifika ttrasferimenti bankarji filmunita ewro. L-intenzjoni hi li tag˙mel lill-Ewropa aktar dinamika u kompetittiva. Toffri skemi ta’ format wie˙ed u pagamenti standarizzati f’kull wie˙ed mit-28 stat membru kif ukoll fl-IΩlanda, il-Lichtenstein, Monako, in-Norve©ja u lIΩvizzera. L-HSBC Group kien fuq quddiem fl-evoluzzjoni ta’ sistemi ta’ ˙lasijiet bis-SEPA XML, u jappo©©ja klijentela kbira mifruxa f’xi 60 pajjiΩ madwar id-dinja. “L-HSBC Malta hu impenjat li jg˙in lill-klijenti tieg˙u biex jie˙du l-benefiççji kollha miΩΩieda fl-effiçjenza u tnaqqis

fl-ispejjeΩ marbuta li toffri din is-sistema standarizzata ta’ pagamenti li hi tassew kompetittiva,” qal Gordon Scicluna, Kap tal-Payments & Cash Management tal-HSBC Malta. “Bi ppjanar u preparazzjoni sewwa, il-bidla g˙all-infrastruttura tas-SEPA tista’ tittie˙ed b˙ala Ωvilupp poΩittiv ˙afna b’benefiççji kbar kemm g˙an-negozju kif ukoll g˙all-klijenti.” Aktar tag˙rif dwar is-SEPA jinsab fuq is-sit elettroniku tal-HSBC Malta g˙and www.hsbc.com.mt/sepa Fir-ritratt: Paul Schiavi talHSBC UK f’Malta biex jg˙arraf lill-klijenti tal-HSBC dwar Ωviluppi, benefiççji u bΩonnijiet tas-SEPA.

Mill-Misra˙

04.08.2013

IL-BANIF BANk

JILqA’ ’L-PRIM MINISTRU Il-Prim Ministru Joseph Muscat g˙amel Ωjara uffiçjali lill-Banif Bank (Malta) plc fil-GΩira. L-g˙an taΩ-Ωjara kien li tissa˙˙a˙ ir-relazzjoni bejn il-Bank u l-Gvern, fejn il-Banif re©a’ tenna l-impenn tieg˙u lejn l-industrija tasservizzi finanzjarji u lejn lekonomija Maltija. Il-Bank hu istituzzjoni ewlenija fis-settur b’riΩultat tal-ambizzjoni, strate©ija çara, prodotti innovattivi u lfiduçja tal-pubbliku. Waqt iΩ-Ωjara, l-impjegati kellhom iç-çans jiltaqg˙u mal-Prim Ministru u jitkellmu mieg˙u b’mod informali g˙al ftit minuti hekk kif dar dipartimenti differenti biex jiltaqa’ mal-membri tat-tim li

taw kontribut g˙as-suççess tal-Bank. “A˙na grati ˙afna li l-Prim Ministru sab il-˙in biex jiltaqa’ ma’ w˙ud mill-impjegati tag˙na b˙ala rikonoxximent tax-xog˙ol individwali li kull wie˙ed jag˙mel u li b’mod kollettiv jixpruna lBank u jag˙mel kontribuzzjoni fis-suq,” qal Joaquim F. Silva Pinto, Kap EΩekuttiv. Il-Prim Ministru kellu wkoll laqg˙a mal-Bord tad-Diretturi u l-Kapijiet EΩekuttivi tal-Bank. Hu kien akkumpanjat mill-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna u s-Segretarju Parlamentari g˙all-Kompetittività u tTkabbir Ekonomiku Edward Zammit Lewis.

IL-MINISTRU DALLI ÛÛUR ID-DAR TAT-TFAL TAL-FONDAZZJONI RICHMOND Il-Ministru g˙ad-Djalogu Soçjali Helena Dalli g˙amlet Ωjara lid-dar tat-tfal talFondazzjoni Richmond fiΩ-Ûejtun. Il-Fondazzjoni Richmond Ωviluppat programm residenzjali speçifiku g˙al tfal li jkunu esperjenzaw diffikultajiet emozzjonali u komportamentali severi. L-g˙an huwa li jg˙in lit-tfal jiΩviluppaw relazzjonijiet b’sa˙˙ithom, sens ta’ stima personali, kif ukoll l-iΩvilupp personali, f’ambjent sigur. B˙ala parti minn dan il-programm, kull tifel u tifla jkun evalwat fl-oqsma kollha tal˙ti©ijiet emozzjonali, fiΩiçi, soçjali, edukattivi, psikolo©içi u spiritwali. Kull individwu jing˙ata kura personalizzata, li ti©i riveduta regolarment, u hija formulata sabiex ikun Ωgurat metodu ˙olistiku u servizz effettiv. Il-Ministru Dalli spjegat li Ω-Ωjara tag˙ha hija parti minn sensiela ta’ Ωjarat li qed tag˙mel biex jissa˙˙a˙ id-djalogu soçjali mas-soçjetà çivili. Hija qalet li l-NGOs huma kkunsidrati mill-Gvern b˙ala partijiet interessati importanti g˙all-iΩvilupp soçjali u ekonomiku ta’ pajjiΩna. Matul iΩ-Ωjara tag˙ha, il-Ministru ltaqg˙et mal-impjegati li jmexxu d-dar u t-tfal li jg˙ixu hemmhekk.

Kun Af

04.08.2013

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMM

Saviour Mamo

IL-PONT LI JGÓAQQAD L-IÛVEZJA MAD-DANIMARKA

L-Oresund Bridge

Kien f’Awwissu tal-1991 meta l-gvernijiet tal-IΩvezja u tadDanimarka ffirmaw ftehim bejniethom biex iΩ-Ωew© pajjiΩi jing˙aqdu b’sistema ta’ pont u mina. Il-kostruzzjoni ta’ dan il-pro©ett massiv saret minn Ωew© kumpanniji kbar: A/S Oresund u Svensk-Danska Broforbindelson SVEDAB AB. Dan il-pont li jwasslek minn Kopen˙agen g˙al Malmo, huwa maqsum f’Ωew© partijiet: parti mibnija fuq il-ba˙ar u l-parti l-o˙ra tkompli ta˙t wiçç il-ba˙ar. B’kollox dan il-pont huwa twil mas-16.4 kilometru (10 mili), ji©ifieri daqs erba’ darbiet itwal mill-fliegu bejn Malta u G˙awdex li hu ta’ 3 km (2 mili). Ta’ minn jg˙id li dan il-pont hu l-itwal flEwropa u kien tlesta sitt xhur qabel iΩ-Ωmien.

(533 miljun ewro). Il-gΩira artifiçjali, li kienet tikkonsisti minn kwantità ta’ radam u konkrit, tellg˙et l-ispiza g˙all-1.4 biljun DKK (187 miljun ewro) o˙ra u biex saret il-karre©©jata g˙al vetturi u ferrovija, ix-xog˙ol sewa’ 6.3 biljun DKK (844 miljun ewro) Il-kostruzzjoni Il-pont jinsab mibni fil-kanal ta’ Flintrannan. Fih Ωew© livelli ta’ toroq, wa˙da fuq l-o˙ra. Dik ta’ fuq, li hi ma˙duma mill-azzar u tintuΩa g˙all-vetturi, g˙andha erba’ karre©©jati u dik ta’ ta˙t, li hi mag˙mula mill-konkrit u ˙adid rinforzat, g˙andha Ωew© karre©©jati u

tintuΩa g˙all-ferrovija. L-iktar parti twila (span) talpont fiha 490 metru u hi likbar wa˙da fid-dinja. Il-mina ma ©ietx im˙affra filqieg˙ tal-ba˙ar imma hi mqassma fi blokki kbar talkonkrit imserr˙a fil-qieg˙. Kull blokka tikkonsisti f’erba’ katusi rettangulari u tiΩen 55,000 tunnellata u twila 577 pied. B’kollox inbnew 20 blokka. Meta l-blokki tpo©©ew fil-posΩizzjoni tag˙hom, intrabtu b’apparat speçjali ma’ xulxin biex iffurmaw mina twila 4 kilometri. Inbnit ukoll speçi ta’ gΩira artifiçjali, li ng˙atat l-isem ta’ Perberholm biex tifred it-traffiku minn ta˙t l-art g˙al fuq il-

pont u viçiversa. Din ilmedda ta’ art hi twila 4 km. Din il-gΩira nbniet bl-istess materjal li t˙ammel biex saret is-sodda tal-blokki. Il-ftu˙ uffiçjali sar f’nofs ilpont b’mod simboliku bilqtug˙ ta’ Ωigarella f’Ìunju 2000 mill-Prinçipessa Vittorja tal-IΩvezja u l-Prinçep Federiku tad-Danimarka. Illum madwar 20,000 vettura kuljum jaqsmu l-pont. Ifisser ukoll li madwar 70,000 persuna juΩaw dan il-pont. Serva ta’ ©id Minn mindu sar dan ilpro©ett Ωdied l-ammont ta’ ˙ut li kien ipassi minn dak il-

fliegu b˙all-merluzz u lbakkaljaw. Ìie osservat ukoll l-ammont kbir ta’ arzell li qieg˙ed jitrabba mas-saqajn ta’ dan il-pont, kif ukoll qieg˙ed jiΩdied lg˙add ta’ papri u kwalitajiet ta’ tjur o˙ra. Fuq il-gΩira artifiçjali hemm mat-300 pjanta differenti u numru ta’ speçi ta’ g˙asafar li qatt ma kienu dehru b˙alhom. In-noll biex taqsam il-pont huwa 43 ewro g˙all-karozzi; 83 ewro g˙all-vetturi bil-karavan; 23 ewro g˙all-muturi; 206 ewro g˙ax-xarabanks; 144 ewro g˙at-trakkijiet; 216 ewro g˙at-trakkijiet bil-kontejners u 9 ewro g˙al min juΩa l-ferrovija.

L-ispiΩa tal-pro©ett Wara li sar il-ftehim bejn dawn iΩ-Ωew© pajjiΩi bl-ispejjeΩ jinqasmu indaqs bejta’ ix-xog˙ol niethom, beda tal-art t˙ammil f’Settembru 1993. Bejn Lulju u Novembru 1994, il-Gvern ÛvediΩ approva l-kuntratti biex jibda x-xog˙ol tal-˙adid. F’Marzu 1999 tlestiet il-mina u f’Diçembru tal-istess sena tlestiet it-triq. Minbarra dan il-pont, kellha ssir speçi ta’ gΩira artifiçjali biex tg˙aqqad il-mina mal-pont. B’kollox dan il-pro©ett qam madwar 12-il biljun krona DaniΩa (DKK) li ji©u mal-1.56 biljun ewro. Biex saret il-mina, l-ispiΩa telg˙et g˙al 3.98 biljun DKK

Dehra mill-ajru tal-Oresund Bridge

Personalità

04.08.2013

Jittratta lill-karozza aÓJar miNNu NNifsu

ramona Portelli

Dan l-a˙˙ar skoprejt li wie˙ed mill-kollegi taluffiççju li kelli mieg˙i, g˙andu, biex ng˙id hekk, fisazzjoni u passatemp li g˙alih jiddedika çertu ˙in b’passjoni kbira. ANTOINE ZAMMIT fil-fatt ilu minn mindu kien tifel çkejken dilettant tal-karozzi, u llum il-©urnata g˙andu g˙oΩΩa speçjali lejn l-unika karozza tieg˙u. Anke kliemu kull darba jaqa’ fuq il-karozzi!

www.ramonaportelli.com ramonaportelli@hotmail.com

Ftehemt ma’ Antoine biex wara l-˙in tax-xog˙ol inkunu nistg˙u nitkellmu aktar u fl-istess ˙in tkun tista’ ssir din l-intervista. Antoine g˙andu wie˙ed u tletin sena, single u joqg˙od Sta Venera, u g˙al qalbu g˙andu ˙afna l-muΩika, il-˙ru©, il-qari, il-mixi fil-kampanja u bla dubju ta’ xejn dilettant tal-karozzi. Jiddeskrivi lilu nnifsu b˙ala xi kultant kwiet u xi drabi o˙ra fuq tieg˙u. “Minn mindu kont tifel Ωg˙ir, niftakarni kont di©à ng˙araf x’g˙amla u ditta huma lkarozzi. Kont inkun fil-gallarija u l-hena tieg˙i nag˙raf x’karozza tkun g˙addejja,” beda jg˙idli Antoine. Mhux sempliçiment mezz ta’ transport Mistoqsi kif i˙ares lejn karozza, Antoine fissirli li karozza g˙alih mhix biss mezz ta’ transport. “G˙alija karozza hija o©©ett animat li g˙andha l-˙ajja tag˙˙a. Niddejjaq nitraskuraha. Biex karozza taqdik trid tiehu ˙siebha. L-istess b˙al Ωiemel pereΩempju, jew xi pet ie˙or. Jien in˙ares lejn karozza minn çerta lenti o˙ra. Inkun irrid nippersonalizzaha ˙alli jkollha dak l-ispeçi ta’ timbru ori©inali tag˙˙a mag˙mul mill-gosti tieg˙i,” beda jg˙idli Antoine. Il-gost tieg˙u huwa li jittrasforma l-karozza f’wa˙da unika, b˙al pereΩempju jag˙mlilha xi tibdil f’xi partijiet tal-magna, rimmijiet differenti, body kit , jixtri xi parts o˙ra minn barra minn Malta u anke jΩid xi wrapping stickers. Kif qalli hu stess, dejjem jara x’jista’ jΩidilha. Dan l-a˙˙ar

˙aseb fit-tinted windows. Il-karozza tieg˙u fiha stereo partikolari li fiha kamera g˙al meta juΩa r-rivers, u anke jista’ jara d-DVDs. “Issa wasalt f’punt li ma nafx x’nista’ nΩidilha aktar. Li nista’ ng˙id hu li karozza rridha biex taqdini. Meta ti©i d-daqqa tag˙ha nkun irrid ingawdiha kollha kemm hi,” tbissem jg˙idli Antoine. Ja˙silha darba f’©img˙a, tliet sig˙at kull darba Interessajt ru˙i aktar billi staqsejtu b’liema modi o˙ra jie˙u ˙sieb aktar lill-karozza tieg˙u. Fil-fatt infurmani li kull meta ja˙silha tkun wa˙da sewwa. Fissirli kif il-˙asla talkarozza tieg˙u ssir darba f’©img˙a u kull darba jdum tliet sig˙at s˙a˙. Meta qed jg˙id ˙asla, Antoine jkun qed ifisser li ˙asla minn barra, ©ewwa u anke minn ta˙t. Óasla ma tkunx tfisser il-˙asla normali, iΩda wkoll bil-polish, jiççekkja Ω-Ωjut tal-magna, ilpressa tar-roti, u jara wkoll li ma jkollhiex xi g˙afsa xi mkien. Barra minn hekk ja˙sel ilmagna tal-karozza tieg˙u minn ©ewwa wkoll. “M’g˙andekx çans li ssibilha difett,” sostna Antoine. Mistoqsi fiex tkun tikkonsisti l-˙asla tal-karozza minn ta˙t, Antoine spjegali li kull darba jg˙olliha mir-roti (jaqtag˙˙a mill-art) u b’hekk ikun jista’ ja˙silha minn ta˙t b’ polish apposta. Dwar il-˙asil, Antoine qalli li normalment imur f’pompa partikolari fejn hemmhekk jiltaqa’ ma’ xi dilettanti s˙abu o˙ra u kollha joqog˙du ja˙slu l-

karozzi tag˙˙om, filwaqt li jaqsmu xi ˙sibijiet dwar ilkarozzi. B’kurΩità fuqi ridt inkun naf jekk jiddejjaqx li tinzerta x-xita waqt li jkun ˙are© bil-karozza, speçjalment wara xi ˙asla kif jaf jag˙mel hu. “Le, mhux daqshekk niddejjaq. Mhux qed ng˙id ma niddejjaqx, imma jekk tkun ix-xita u nkun irrid no˙ro©, ser no˙ro© biha xorta. M’iniex ittip li noqg˙od nistennieha tieqaf.” Çertu regoli fil-karozza tieg˙u Kompla jg˙idli li fil-karozza tieg˙u mhux permezz la tipjip u lanqas ikel. Anke jekk xi ˙add bi Ωball isabbat il-bieba tal-karozza, g˙id li Antoine ser iqarras wiççu. Ridt inkun naf ukoll f’liema sens eΩatt jie˙u ˙sieb il-karozza tieg˙u aktar milli minnu nnifsu. “Sempliçi. Mhux l-ewwel darba li ma nqaxxarx il-le˙ja biex nassigura li lill-karozza nkun naddaftha,” infurmani bi tbissima Antoine. Jekk wie˙ed jasal wasla salgaraxx fejn Antoine jΩomm ilkarozza tieg˙u, jista’ jinnota diversi tipi ta’ prodotti tal-˙asil g˙all-karozza tieg˙u. Minn prodotti li ja˙slu l-karozza, sa prodotti o˙ra li ja˙slu lir-roti, b’mod partikolari. Mistoqsi kemm normalment jg˙addi Ωmien il-garaxx tieg˙u u b’liema mod jg˙addi l-˙in ta’ kuljum fejn il-karozza, Antoine we©ibni: “Wara x-xog˙ol normalment inqatta’ xi tliet sig˙at fil-garaxx. Anke jekk sempliçiment nintefa’ fiha nisma’ r-

“G˙alija karozza hija o©©ett animat li g˙andha l-˙ajja tag˙ha. Niddejjaq nittraskuraha” radju, g˙alija l-hena tal-©enna. Ìieli ji©u s˙abi ˙dejja, u ma jonqosx xi flixkun birra ’l hemm u ’l hawn”. Ûied jg˙idli li jqis li g˙andu g˙ajn g˙al çertu stil adattat g˙allkarozzi. “Mhux l-ewwel darba li nag˙ti xi pariri lil s˙abi fuq kif tista’ ti©i isba˙ il-karozza, jekk pereΩempju jΩidulhiex xi ˙a©a o˙ra. Kif in˙ares lejn karozza, di©à nkun qed nimma©ina kif tista’ ti©i a˙jar.” Waqt l-intervista, xtaqt nie˙u lkummenti tieg˙u g˙al dawk ilpersuni li jittraskuraw lill-karozzi tag˙˙om. Fil-fatt, lejn dawn innies, Antoine ji©uh is-suspetti tieg˙u u j˙assbuh ˙aΩin. “Nispiçça numbra lil dak li jkun g˙ax inqisha l-istess mal-karattru ta’ dak li jkun,” sostna. Óafna jg˙idu li karozza hija b˙al sil©a, g˙ax il-valur tag˙˙a jinΩel malajr. B’hekk ma stajtx ma nistaqsihx kif ma jarahiex ˙ela ta’ flus li jinvesti f’karozza. Fil-pront, Antoine stqarr li skont wie˙ed x’jifhem biha ‘˙ela ta’ flus’. “Jiena naraha li nkun qed ninvesti f’xi ˙a©a li finalment qed tag˙tini l-kuntentizza. Bla dubju jien in˙ares lejha

b˙ala mezz li qed ingawdihom xorta wa˙da. Dak kollu li nonfoq fuq il-karozza tieg˙i, litteralment inbierku. L-importanti li ma tkunx xi ˙sara. Naraha b˙ala xi ˙a©a li ninvestu f’xulxin.” Fl-a˙˙ar nett, Antoine sostna mieg˙i li karozza mhux kemm tiswa, imma kemm wie˙ed jag˙tiha valur. “F’g˙ajnejja, ilkarozza tieg˙i tiswa daqs kull karozza o˙ra li tiswa ˙afna flus. InΩid ng˙id li hawn ˙afna li g˙andhom il-mentalità li n-nisa jittraskuraw il-karozzi. Jien ng˙id li naf ˙afna nisa ffissati fuq il-karozza tag˙hom u anke li jsuqu tajjeb. Ma tistax ti©©eneralizza. Mhux l-ewwel darba li ˙adt xi idea ming˙and xi mara wkoll. Fla˙˙ar nett ma nag˙tix parir g˙all-ebda speed eççessiv. Anke lil dawk li jkunu jridu jesperimentaw b’xi movimenti perikoluzi bil-karozza, nissu©©erixxi li jixtru xi log˙ba virtwali u jipprattikaw biha, jew g˙all-anqas iΩuru xi track talkarozzi sabiex jevitaw xi perikli fit-toroq prinçipali u traffikuΩi,” temm jg˙idli Antoine.

KurΩitajiet

04.08.2013

kalejdoskopju

Mi©bura minn Charles B. Spiteri

trid tibqa’ ÛagÓÛugÓa? uÛa l-bebbux Ftit Ωmien ilu kellna reklamar fuq duwa tal-bebbux. U balleç, milli jidher hemm xi verità marbuta ma’ dan. Qed jing˙ad, li dak il-bebbuxu, li drajna narawh b˙ala stradikatur fil-©onna tag˙na, hu aktar ˙abib milli g˙adu talbniedem fejn tid˙ol l-idea taΩΩg˙oΩija, jew biex dak li jkun jibqa’ jidher iΩg˙ar fl-età. Mil-likwidu o˙xon li j˙alli warajh il-bebbux, g˙adha kif kienet introdotta kura rivoluzzjonarja g˙al wiçç il-bniedem, fejn dan i˙alli l-bebbux idur fuqu. Instab li l-likwidu tal-bebbux fih ta˙lita ta’ proteini qawwija, antiossidanti u açtu li jg˙inu lill-©ilda ΩΩomm friska,

inaqqas u jserra˙ mill-infjammazzjonijet u jwarrab ©ilda mejta. Matul il-kura ta’ sieg˙a, li qed tkun offruta f’salon klinku f’Tokjo, il-wiçç jitnaddaf qabel ma l-bebbux jitqieg˙ed fuq il˙addejn u l-mo˙˙ ta’ dak li jkun u jit˙allew iduru fejn iridu. Din il-kura tal-wiçç, mag˙rufa b˙ala Celebrity Escargot Course, tiswa €187 u tinkludi serje ta’ massa©©i tal-wiçç, masks u l-uΩu ta’ electrical pulse machine. Qed jing˙ad ukoll li Ω-Ωlie©a li j˙alli l-bebbuxu warajh tg˙in kontra l-˙sara mix-xemx, laktar mir-ra©©i ultravjola. Il-bebbux li qed jintuΩa mis-

salon imsemmi, u li b˙alissa huma ˙amsa, qed ji©u mitmug˙in ˙axix organiku, fosthom karrotti, spinaçi, u ˙xejjex ÌappuniΩi. Minkejja li tinstema’ xi ftit stramba, din il-kura g˙al kontra x-xju˙ija mhix xi ˙a©a ©dida. Hu mag˙ruf li ntuΩat aktar minn 2,000 sena ilu. Skont mhu mag˙ruf, Hippocartes, li kien wie˙ed millewwel tobba, kien jg˙affe© ilbebbux u j˙allathom ma’ ˙alib qares biex jikkura l-infjammazzjoni tal-©ilda, waqt li aktar qrib tag˙na nsibu li l-likwidu li j˙allu warajhom ilmolluski kien popolari g˙allistess ˙a©a fil-Ìappun u lKorea t’Isfel.

wirt tas-seklu JingÓata ÌieÓ wara sittax meqrud 68 sena Pilota ta’ bomber, li ˙a sehem f’film ta’ James Bond, ˙are© fid-dieher ir-rabja tieg˙u wara li finalment ing˙ata l-medalja ta’ ©ie˙ – 68 sena wara li ntemmet itTieni Gwerra Dinjija. Wing Commander Ken Wallis, ta’ 97 sena, po©©a ˙ajtu f’periklu meta tajjar lillajruplan tal-gwerra tieg˙u fuq il-Ìermanja g˙al 28 missjoni matul il-konflitt. L-eroj patrijottiku Ωag˙Ωug˙ u pilota mill-aqwa, tant kien determinat li ji©©ieled g˙al pajjiΩu li, fl-aktar sieg˙a ta’ periklu, sa qarraq f’eΩami talvista biex jinga©©a fl-RAF. Ken Wallis, minn Norfolk, kien konvint li hu u ˙biebu kellhom ikunu rikonoxxuti g˙all-qlubija fenominali wara

Is-sidien tal-˙anut tax-xorb ta’ Ωmien Sir Francis Drake, li jmur lura g˙as-seklu sittax, i©©ieg˙lu jiΩbg˙uh minn ©ewwa, milluffiçjali tas-sa˙˙a u s-sigurtà. Il-˙anut tax-xorb, bl-isem ‘The Minerva Inn’, hu mimli travi storiçi tal-injam, maqlug˙in mill-galljuni talArmada Spanjola li nqabdu filbattalja tal-1588. Is-saqaf tal-istess ˙anut kien mimli b’eluf ta’ messa©©i u graffiti li t˙allew mill-klijenti regolari u mill-ba˙rin ta’ madwar 500 sena ilu. G˙alhekk, Shelly Jones, li tie˙u ˙sieb il-˙anut, xtrat verniç mill-aqwa biex, waqt li ma t˙allix il-post b’periklu g˙an-nar, iΩΩomm kemm jista’ jkun il-karatteristika antika tal-

˙anut. IΩda l-ordni tal-uffiçjali kienet g˙al Ωebg˙a mod ie˙or. Min˙abba f’hekk l-uniku rimedju kellha tkun Ωebg˙a magnolia, li qerdet g˙al kollox l-antikità tal-post. Hu mifhum li Sir Francis Drake kien jg˙ix ftit bibien ’l hinn mill-‘Minerva’, il-˙anut tal1540, u li hu meqjus b˙ala leqdem pub fi Plymouth, Devon. Hu ma˙sub li l-kolonna wieqfa tat-tara© kienet ukoll arblu ta’ bastiment Spanjol. Is-servizz ta’ kontra n-nar u ssalvata©© qal li l-a˙˙ar ˙a©a li xtaq jag˙mel kienet ˙sara lillkarattru tal-˙anut iΩda, skont hu, il-˙ajja tal-bniedem g˙andha ti©i l-ewwel.

li ©©ieldu fl-Iskwadra 103, ibbaΩata fl-RAF Elsham Wolds fin-na˙a ta’ fuq ta’ Lincolnshire. Meta finalment Ken Wallis irçieva l-medalja tieg˙u b˙ala Kmandant ta’ Bomber, kulma qal kien: “Ftit tard – imissha ng˙atatli ferm qabel. Meta temmejna l-˙idma tag˙na, kien hemm 56,000 ru˙ li nqatlu fil-Bomber Command, u ˙sibna li kellna ning˙ataw il-medalji. IΩda meta ma ng˙atajna xejn bqajna mbellhin.” Ken da˙al fl-RAF qabel ma faqqg˙et il-gwerra fl-1939, b˙ala voluntier fis-servizz ta’ riserva. Fil-bidu ma t˙alliex isir pilota min˙abba li ma tantx kien jara minn g˙ajnu l-lemi-

nija, iΩda rnexxielu jikseb liçenzja ta’ pilota privat, wara li t-tabib naqas li jiççekkjalu l-vista. Inkredibbilment kiseb ilLiçenzja A g˙at-titjir wa˙du u ma’ ˙addie˙or f’rekord ta’ 12-il sieg˙a. Meta da˙al flRAF, qabel ma faqqg˙et ilgwerra, kellu 25 sena. Fl-1964, wara li spiçça millRAF, Ken mar jg˙ix f’Norfolk, u beda karriera eçitanti ©dida fl-ajru. Hu kiseb g˙arfien eççezzjonali meta fl-1967 ˙adem taparsi Sean Connery fil-film You Only Live Twice. Fl-1996 ing˙ata l-MBE u bejn l-1968 u l-2002 wettaq 34 rekord dinji g˙all-˙effa u sfidi ta’ çirkwiti u g˙oli miksuba bl-ajruplani.

Ir-Ru˙ u l-Ìisem

04.08.2013

Ikel g˙ar-ru˙

minn

Patri Mario Attard

mHUX HU Biss! Mo˙˙ il-bniedem l-hena tieg˙u jfittex mudelli biex fuqhom ifassal ˙ajtu. Din barka millkbar nett! Alla˙ares ma kienx hekk! Inkella kif se jkampa? F’˙ajjitna ne˙tie©u mudelli li j˙e©©una. Iktar u iktar meta lmaltemp tal-˙ajja jdur dawra mejt mad-dg˙ajsa ta’ ˙ajjitna u jittanta jg˙erraqha! Ming˙ajr mudelli nit˙awdu malajr u nitilfu ˙esrem triqitna. Kull ilma nibdew na˙sbuh mis˙un. NiΩbaljaw fuq l-içken ˙a©a. Naqg˙u mal-ewwel buffura ri˙. Mela rridu fuq xiex inserr˙u. Din hija prova o˙ra kemm ilbniedem ma ©iex ma˙luq biex jg˙ix wa˙du! G˙all-erwie˙! Il-Knisja Universali b˙alissa g˙addejja minn qamar il-g˙asel li donnu g˙andu ˙ajja twila. Mhux g˙aliex m’g˙andhiex problemi. Anzi iktar ma jg˙addi Ω-Ωmien iktar irridu nisimg˙u b’o˙rajn ©odda. Forsi nitkaΩaw u nçaqalqu rasna wkoll. U hemm tassew inkunu ˙loqna problema ikbar minn dawk li g˙andna. Mhux filKnisja b˙ala istituzzjoni, dik dejjem hekk nafuha, imma

fina, il-komunità li temmen f’Ìesù Kristu. G˙ax min minna jakkuΩa lil ˙uh jew o˙tu b’xi tibna? Min jazzarda jo˙ro© ta’ qaddis quddiem il-Mulej billi jag˙mel plejtu fuq tibna li ˙uh jew o˙tu g˙andhom meta fina jeΩiΩtu travi daqsiex? Óeqq, ma nazzardax nipponta subg˙i A˙jar noqg˙od b’fommi sieket g˙ax ma’ Ìesù hekk jaqbilli! Fil-qamar il-g˙asel kollox jidher sabi˙. Kollox ji©i interpretat ˙elu manna. Kemm-il darba koppji li g˙adhom fil-qamar ilg˙asel taΩ-Ωwie© tag˙hom jg˙idu: “Ara x’inhu ˙elu Ωew©i!” Jew: “Kemm hi ˙elwa marti!” FiΩ-Ωmien tal-qamar ilg˙asel kollox ileqq b˙addeheb. Hu proçess fin-nis©a tal-˙ajja. Huwa pass li j˙ejji g˙all-˙ruxija tal-˙ajja. Hemm min tant kemm jin˙akem bih li sa˙ansitra l-ikrah ikun irid iwarrbu qisu ma jeΩiΩtix! Irid jara biss is-sabi˙. Mela xi ©miel! X’kura©©! X’fer˙! X’fejqan! Bil-Papa Fran©isku l-Knisja g˙addejja minn dan il-qamar ilg˙asel kbir. Kull fejn jersaq il-

Papa l-©did qieg˙ed jinkolla lfolol mieg˙u. Il-©esti umli tieg˙u jikkonvinçuk. Sa fejn naf jien l-ebda Papa ma mar i˙allas lill-lukandier kwaΩi lg˙ada li sar Papa. U l-ebda Papa, dejjem sa fejn naf jien, ma ça˙ad mid-dritt tieg˙u li jqatta’ l-vaganzi sajfin tieg˙u f’Castell Gandolfo. U ma naf bl-ebda Papa li dejjem jara x’jivvinta biex jikser ir-regoli tas-sigurtà, tant li l-membri talgrupp tas-sigurtà, li j˙okku mieg˙u, dejjem imsarinhom f’saqajhom g˙aliex mal-Papa Fran©isku dejjem t˙ossok inçert, ma tafx x’se jivvintalek biex jit˙allat man-nies! Iktar minn hekk irrid insemmi r-riformi fil-Vatikan li dan ilPapa umli u qalbieni jrid li jda˙˙al b’sa˙˙tu kollha. Kemm hu determinat biex f’dan ilpost çentrali tat-tmexxija talKnisja kollox jimxi bi trasparenza kbira! InkluΩ filmonitora©© li jrid li jwettaq talbank tal-Vatikan. X’naqbad insejja˙lu g˙al dan il-©id kollu? Óeqq ara! Dawn huma ©esti ta’ qdusija mustaççuna! Irid Knisja

nadifa minn ©ewwa u minn barra. Ta’ dik il-Knisja li ta˙sel is-saqajn ta’ Ωew© nisa ˙absin, wa˙da minnhom Musulmana jekk jog˙©bok. Irid, iva, li din il-Knisja tissokta tumilja ru˙ha sal-punt li ti©i mmexxija fuq ittrasparenza u l-©ustizzja. Mela bir-ra©un li tifta˙ liema ©urnal tifta˙ u tara li dan ilPapa qieg˙ed ©mielu jing˙ata tif˙ir mill-aktar kbir. Jixraqlu. Biss irridu noqog˙du b’seba’ g˙ajnejn g˙ax il-Knisja mhux hu biss! Hawn biΩibilju li qeg˙din jg˙ixu ˙ajja erojka Nisranija fis-skiet. Mela dik lomm li tie˙u ˙sieb lill-uliedha minn filg˙odu sa filg˙axija x’inhi tag˙mel? Jew dak ilmissier li ja˙dem minn sbie˙ Alla sad-dlam biex iΩomm familtu sewwa x’inhu jag˙mel? U dik ix-xebba jew ©uvni li g˙aΩlu jibqg˙u d-dar biex jie˙du ˙sieb lill-©enituri tag˙hom, xi ssej˙ilhom lil dawn? Ma nikkuntentax ru˙i jekk tg˙idli li kul˙add fuq xog˙lu. Mhux anke l-Papa g˙andu tieg˙u? Kemm hawn nies sem-

pliçi li jafu j˙obbu! Daqs ilPapa jew ferm iΩjed minnu! G˙aliex il-Papa xorta wa˙da kkontrollat. Imma dawn, lg˙aliex ˙add ma jag˙ti kashom? Bihom il-Mulej qieg˙ed jaqleb id-dinja ta’ ta˙t fuq bl-im˙abba li hemm fihom! U mhux g˙alhekk t˙ossok imfejjaq fil-preΩenza tag˙hom?! Veru li l-Papa Fran©isku speçjali. Imma mhux hu biss!

L-ormoni fin-nisa Dr RENALD BLUNDELL ser jispjega kif l-ormoni fin-nisa jistg˙u ji©u rregolati b’mod naturali.

DR RENALD BLUNDELL renald@naturalremedies.com.mt www.naturalremedies.com.mt

Hemm diversi prodotti mediçinali mag˙mulin mill-pjanti li g˙al g˙add ta’ snin intuΩaw g˙all-benefiççju tan-nisa. Fost dawn hemm dawk li jintuΩaw g˙al qabel il-mestrwazzjoni filmenopawsa kontra s-sintomi tal-bug˙awwie©, dewmien filmestrwazzjoni, hot flushes, tibdil fil-burdata, stress, kif ukoll sapport in©enerali g˙as-sistema riproduttiva tan-nisa. Fost dawn insibu d-Dong Quai, il-Motherworth, is-Soy Isoflavonos, iç-Chaste Berry, ilBlack Cohash, il-Milk Thistle u l-Astragalus. Id-Dong Quai ilu uΩat filmediçina ÇiniΩa g˙al eluf ta’ snin speçifikament min-nisa. Huwa ntuΩat biex ti©i ttrattata lmestrwazzjoni meta ma tkunx frekwenti u mhux regolari, kif ukoll f’kaΩ ta’ demm Ωejjed waqt il-mestrwazzjoni. Id-Dong Quai g˙andu wkoll proprjetajiet biex jg˙inu filbug˙awwie© ta’ waqt il-mestrwazzjoni. Il-Motherworth kien jintuΩa laktar mill-Griegi u mir-Rumani u g˙andu elementi li jittrankwilizzaw u jnaqqsu lmestrwazzjoni. Il-komponenti attivi fil-Motherworth ©ew uΩati biex jittrattaw diversi problemi fis-sistema riproduttiva femminili. Is-Soi Isoflavonos, li jissej˙u wkoll Phytoestrogens, inaqqsu r-riskji ta’ çertu tip ta’ kançer li l-kawΩa prinçipali tieg˙u tkun ©ejja mil-livell g˙oli ta’ oesthrogns. Fost dawn insibu

l-kançer tal-ovarji kif ukoll dak tas-sider. Il-Phytoestrogens ja˙dmu billi jwaqqfu l-oestrogens na-turali li je˙lu mar- receptors sites taççelloli tal-kançer u b’hekk iwaqqfu t-tkabbir ta’ dawn iççelloli. Il-Phytoestrogens ma jaffettwax il-livell ta’ estrogens naturali imma jistg˙u jnaqqsu ssintomi tal-menopawsa. Hemm diversi studji li juru li lPhytoestrogens jg˙inu biex innisa, speçjalment dawk ta’ wara l-menopawsa, iΩommu u jkollhom g˙adam aktar b’sa˙˙tu. Iç-Chaste Berry tradizzjonalment ti©i uΩata biex tikkontrolla s-sistema riproduttiva femminili billi tinnormalizza ç-çiklu mestrwali. Barra minn hekk ti©i uΩata b’mod effettiv biex tikkontrolla s-sintomi waqt ilmenopawsa. Iç-Chaste Berry ta˙dem b’mod effettiv fuq is-sintomi talanzjetà; dysmenorrheal, li huwa l-bug˙awwie© waqt il-mestrwazzjoni; kif ukoll tibdil fil-burdati assoçjati mal-menopawsa u l-PMS. Il-Black Cohosh huwa lg˙eruq li jintuΩa min-nisa li jbatu mill-problema ta’ Ωbilanç fl-oestrogens li tirriΩulta f’hot flushes kif ukoll dipressjoni-jiet. Il-Milk Thistle tintuΩa biex ikollok fwied b’sa˙˙tu u nadif. Il-fwied huwa importanti biex jelimina t-tossiçi u sustanzi, speçjalment dawk li ji©u prodotti qabel il-mest-rwazzjoni u fil-menopawsa.

L-Astragalus hija mediçina naturali minn ˙xejjex ÇiniΩi li tintuΩa biex iΩΩid ir-reΩistenza minn attakki ta’ micros , kif ukoll tg˙in biex iΩΩid is-sa˙˙a waqt l-istress b’mod ©enerali, kif ukoll waqt l-eΩerçizzju. Wie˙ed jista’ jsib dawn il˙xejjex mediçinali kollha filforma ta’ kapsola wa˙da u lprodott jissejja˙ Solgar Female Herbal Complex. Huwa importanti li meta wie˙ed jie˙u ˙xejjex b˙ala kura mediçinali, jekk mhux qieg˙ed josserva r-riΩultat mixtieq, g˙andu jkellem lit-tabib

tal-familja tieg˙u. Nirringrazzjakom tal-g˙add kbir ta’ ittri u emails li rçevejt u inweg˙idkom li ser inwie©eb kull wa˙da minnhom. Grazzi wkoll tal-kliem ta’ inkora©©iment li rçevejt rigward din il-pa©na. Kull min g˙andu xi domanda jew xi su©©eriment li jixtieq jag˙mel jew jiddiskuti ma’ Dr Blundell, jista’ jag˙mel dan billi email lil jew jibg˙at renald@naturalremedies.com.mt jew jibg˙at ittra fl-indirizz: Natural Remedies, 69, Triq K. Galea, Birkirkara.

Is-si©ra taç-Chaste Berry

Kultura

04.08.2013

PietrA And stone

mill-ArtistA AnnA runefelt

Hemm in-Natura fil-forom varji tag˙ha, u flistess ˙in hemm a˙na, f’g˙aqda wa˙da mag˙ha. Pietra hija l-mara fl-istorja li tisvol©i ru˙ha hawn f’din il-©abra ta’ fotografija fina. IΩda ‘Pietra’ tfisser wkoll ©ebla bil-Latin, u ma hijiex finalment il-©ebla stess il-pedament tannatura? Mhux fuqha nsawhwru l-passi tag˙na u mhux fuq l-art isse˙˙ id-dramma ta’ ˙ajjitna? Anna Runefelt tinse© il-fotografiji tag˙ha f’G˙ar Qawqla G˙awdex, u fis-siti aktar urbani ta’ Ωew© toroq Beltin: preçiΩament dawk ta’ Sant’Ursola u ta’ Triq l-Ifran. Fil-waqt li wie˙ed jimra˙ tul il-vja©© tal-21 opra fotografika, ˙wejje© Pietra, imΩewqa blaktar mod eΩotiku, ixolju ru˙hom fil-forma tal-©miel naturali tag˙ha.

Ilwien partikolari jiddominaw g˙enieqed ta’ opri f’din il-kollezzjoni: fi w˙ud l-a˙dar jag˙ti fl-ik˙al tal-˙itan, kulur il-krema jxaqleb f’lewn il-˙aw˙ tal-ilbies, flimkien ma’ tul ta’ drapp roΩa skur f’o˙rajn, u fl-a˙˙ar, xejn anqas millisfar li jg˙ammex, rifless minn skulturi naturali ffurmati mir-ri˙ tul il-kosta ta’ G˙ar Qawqla. Il-Wirja Pietra & Stone tibqa’ miftu˙a sala˙˙ar ta’ Settembru 2013, fl-intrata talLukanda Juliani, fil-Bajja ta’ Spinola f’San Ìiljan. Tikkonsisti f’©abra ta’ fotografiji fini artistiçi minn Anna Runefelt, u kienet kurata minn SO Galerie. G˙al aktar informazzjoni kkuntattja lil Joseph Simon Gauci fil-Gallerija SO Galerie: 9942 4020 jew jsg@sogalerie.com SO Galerie hija miftu˙a 24 sieg˙a kuljum. Aktar informazzjoni minn www.sogalerie.com

surmAst Ìdid mAl-BAndA sAn ÌorÌ tA’ BormlA Il-Kumitat tal-KaΩin tal-Banda San Ìor©, waqt seduta li saret dan 1-a˙˙ar, iddeçieda li s-Sur Etienne Spiteri g˙andu ji©i ma˙tur Surmast Direttur talBanda ta’ Bormla. Etienne Spiteri, li twieled f’Bormla fl-4 ta’ Marzu 1978, beda 1-istudju muΩikali tieg˙u fl-iskola Johann Strauss, kompla t-teorija u l-armonija g˙and Mro. Ray Sciberras FLCM, u kiseb 1-Associateship fil-kompoΩizzjoni tal-London College of Music fl-2002, Huwa studja 1-orkestrazzjoni sabiex kiseb 1-Licentiateship fil-kompoΩizzjoni tal-London College of Music fis-sena 2006. Fl-2012 Spiteri kiseb it-tielet Diploma, dik tal-FLCM filkompoΩizzjoni tal-muΩika, log˙la livell li wie˙ed jista’ jikseb f’kulle©© muΩikali. Fost il-kompoΩizzjonijiet tieg˙u, wie˙ed isib varjetà ta’ muΩika fuq stil chamber , orkestrali, g˙all-pjanu, vokali kif ukoll wind band. Fis-sena 2007 ˙are© l-ewwel CD ta’ marçi funebri msemmija Lacryme flimkien mas-Sur Simon Ellul li huwa wkoll bandist tal-Banda San Ìor©.

Is-Surmast Etienne Spiteri Erba’ snin wara Etienne ˙are© it-tieni CD ta’ marçi funebri bl-isem Sitio, liema CD tikkonsisti minn hdax-il març

funebri ori©inali. Il-konnessjoni tas-Surmast Etienne Spiteri mal-Banda San Ìor© bdiet sa mill-età Ωg˙ira

ta’ tliet snin, meta kien ji©ri ma’ missieru kull meta lBanda San Ìor© kienet to˙ro© iddoqq fi Ωmien il-mibki sur-

mast Carmelo Ciantar. Kien fis-sena 1990 meta Etienne kien ˙are© idoqq g˙all-ewwel darba mal-Banda ta’ Bormla bit-tamburo f’lejlet il-Festa ta’ San Duminku filBirgu, meta l-Banda ta’ Bormla kienet ta˙t it-tmexxija muΩikali tas-Surmast Carmelo Vella. Il-President u 1-Kumitat talBanda San Ìor©, filwaqt li jifir˙u u jawguraw lis-Sur Etienne Spiteri g˙al din il-kariga ©dida tieg˙u, fl-istess ˙in jirringrazzjaw lis-Surmast Ray Sciberras, iben ie˙or tal-Belt Cospicua, tas-servizz li ta lillBanda Cospicuana matul dawn 1-a˙˙ar 40 sena, g˙oxrin minnhom b˙ala surmast fejn fost 1-o˙rajn fis-sena 2005 kienet imtella’ l-kantata Regina et Mater fil-Knisja Kolle©©jata ta’ Bormla, flokkaΩjoni tal-Ewwel Çentinarju mill-Inkurunazzjoni tal-Immakulata, kif ukoll ilKanta Storja Arazzi Leqqiena fi Pjazza Paolino Vassallo b˙ala parti miç-çelebrazzjonijiet tal150 Sena fl-2012. Dawn iΩ-Ωew© xog˙lijiet, li kienu suççess kbir, ˙ar©u millpinna muΩikali tas-Surmast Ray Sciberras.

Mill-Misra˙

04.08.2013

MID-DJARJU TAL-PRIM MINISTRU

Il-Prim Ministru Joseph Muscat iΩur il-fabbrika tal-Playmobil ©ewwa Óal Far

Il-PM Joseph Muscat jiltaqa’ mal-Kunsill EΩekuttiv tal-GRTU

Grupp ta’ 36 voluntier immexxi minn Fr Colin Apap, li jiffurmaw parti mill-Kenya Mission International Programme, jag˙mlu Ωjara ta’ kortesija lill-Prim Ministru

Dr Joseph Muscat flimkien mat-tenur Joseph Calleja fuq il-Fosos, jassisti g˙alla˙˙ar t˙ejjijiet lejlet il-kunçert tal-Óamis li g˙adda

Ritratti: DOI

CAsA ANTONIA

TIÇÇELEbRA L-10 ANNIvERsARJU TAgÓhA

Casa Antonia ççelebrat l-10 anniversarju tag˙ha b’kunçert semiklassiku bil-parteçipazzjoni tal- mezzo soprano IngliΩa-Maltija mag˙rufa internazzjonalment, Sophia Grech, li kienet akkumpanjata millpjanista Joanne Camilleri. Bil-vuçi soda u naturali tag˙ha, Sophia interpretat ukoll siltiet klassiçi popolari Spanjoli g˙ar-residenti u lmistednin tag˙hom fil-©onna sbie˙ ta’ Casa Antonia f’Óal Balzan. G˙all-kunçert ta’ çelebrazzjoni ta’ Casa Antonia attendew ir-residenti, fosthom sinjura ta’ mitt sena, u g˙axar residenti li ilhom joqog˙du f’Casa Antonia sa mill-ewwel ©urnata li fet˙et fl-2003, kif ukoll qraba tag˙hom. Id-Direttur Mani©erjali Edward Vella u l-Mani©er Ìenerali Dr Sarah Cassar taw mer˙ba lir-residenti u lill-mistednin tag˙hom. Huma esprimew apprezzament g˙all-kontribut li ta’ kuljum

Renato jkanta g˙ar-residenti fil-©onna sbie˙ ta’ Casa Antonia

jag˙tu l-istaff ta’ infermiera u ta’ kura. “Matul dawn l-g˙axar snin a˙na Ωgurajna li r-residenti tag˙na jkollhom kwalità ta’ ˙ajja li tassew tixirqilhom f’dawk li huma kura tassa˙˙a, trattament, attenzjoni u kuntentizza.”

Id-dar residenzjali t˙addem ’il fuq minn 120 impjegat professjonali li jipprovdu servizz ˙olistiku g˙all-bΩonnijiet tarresidenti, fosthom akkomodazzjoni komda, kura tassa˙˙a u servizzi o˙ra b˙al hairdressing, beautician, attivitajiet soçjali u catering g˙al

Il-mezzo soprano Sophia Grech

parties privati, fost o˙rajn. F’Casa Antonia, ir-residenti jgawdu minn ˙afna attivitajiet soçjali fil-common areas u fil©onna ta’ madwar. Fost l-attivitajiet hemm quddiesa ta’ kuljum, tombla, tisjir, krafts, ˙ar©iet regolari, muΩika live, çinema, eΩerçizzji fiΩiçi

ta’ kull ©img˙a, u okkaΩjonijiet o˙ra speçjali. G˙ar-residenti barranin, Casa Antonia toffri wkoll quddiesa Anglikana. L-g˙ada, Casa Antonia kellha wkoll it-tieni kunçert bilparteçipazzjoni ta’ kantanti Maltin, ewlenin fosthom Renato, La Barokka u Eleanor Cassar. Anke f’din is-serata, Sophia Grech u l-pjanista Joanne Camilleri taw wirja flewwel parti tal-programm. Wara Ω-Ωew© kunçerti, ilmistednin u residenti sarilhom riçeviment fejn ˙adu pjaçir jaqsmu l-esperjenzi ta’ ˙ajjithom. Casa Antonia toffri servizzi ta’ kura fit-tul, perijodi qosra ta’ konvalexxenza u ta’ mistrie˙. Ir-residenza, li tkopri Ωona ta’ spazji b’disinn klassiku u hi mdawra b’©onna sbie˙, toffri akkomodazzjoni komda g˙al 130 resident li jistg˙u jgawdu minn kmamar g˙al persuna wa˙edha, jew ma’ o˙rajn, inkella f’appartamenti.

IÇ-ÇIRKOLU KULTURALI FREIRJAN G˙ada l-5 ta’ Awwissu fit-8.00 ta’ filg˙axija, Paulo Friere (1921-1997), BraΩiljan intellettwali u attivist, ser ikun iç-çentru ta’ xi ˙sibijiet minn grupp ta’ Ûwieten li s-sena l-o˙ra attendew iç-Çirkolu Kulturali Freirjan (ÇKF). Wara preΩentazzjoni qasira minn Maria Brown, koordinatriçi taç-ÇKF, ilmembri ser jaqsmu r-riflessjonijiet ta’ kritika tag˙hom mal-udjenza, waqt li juΩaw kant folkloristiku tradizzjonali, poeΩija u proΩa b˙ala l-medja

tag˙hom ta’ espressjoni. Qari mill-ktieb riçenti tal-Professur Carmel Borg dwar Freire – LEdukazzjoni hi Politika: Kitbiet Freire – ser jipprovdi l-isfond Freirjan g˙arriflessjonijiet. Iç-ÇKF huwa inizjattiva kon©unta tal-Università ta’ Malta u l-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun. Donazzjonijiet g˙al Dar Nazzaret.

Çinema

04.08.2013

MIÇ-ÇINEMA

jikteb CARMELO BONNICI

THE WOLVERINE (3D)

AFFAXXINANTI

L-EROJ TAD-DWIEFER TWAL JGÓADDI MINN PERIKLI FATALI Wolverine, is-supereroj b’doni speçjali b˙all-immortalità u li minn bejn is-swaba’ ta’ jdejh jo˙or©u xfafar qishom skieken tal-g˙adam mastizz tassew perikoluΩi, hu l-aktar karattru popolari tal-kotba komiks, Marvel. Din il-kreatura bl-isem ta’ Logan ilha tg˙ix aktar minn mitt sena u kellha sehem f’diversi avventuri. Wara li deher g˙all-ewwel darba fl-1974, f’wie˙ed mill-a˙˙ar komiks ippubblikati ta’ The Incredible Hulk, malajr sar famuΩ maddinja kollha b˙ala wie˙ed mill-eroj mibdulin ©enetikament tas-serje komiks X-Men fis-snin tmenin, miktuba minn Chris Claremont bit-tpin©ija tal-le©©endarju artist Frank Miller. Is-suççess li kiseb malfanatiçi ta’ dawn l-istejjer grafiçi kien dovut g˙allkapaçità tieg˙u li jfejjaq malajr lil ©ismu stess minn kull g˙awg u ˙sara li ssir fuqu u g˙all-abbiltà tieg˙u li, meta jirrabja sew, jo˙or©u dwiefer kbar u sodi minn idejh biex ji©©ieled bihom. Wolverine di©à deher fiddiversi films ta’ X-Men li n˙admu s’issa u fix-xog˙ol ©did, The Wolverine, iffilmjat bil-proçess tad-3D di©itali, Hugh Jackman qed jinterpreta din il-parti tal-inkredibbli Logan g˙as-sitt darba. Ta’ minn jg˙id li rajna l-bidu ta’ dan is-supereroj fil-film tal2008, X-Men Origins: Wolverine. Fil-preΩent, Wolverine /Logan hu eroj g˙ajjien, li f’seklu s˙i˙ g˙adda minn diversi sagrifiççji u battalji, waqt li b’sog˙ba fuqu, kien preΩenti g˙all-˙afna mwiet ta’ xi ˙bieb u anke o˙rajn

ma˙bubin. Hu qed isofri u qed ifittex l-identità vera tieg˙u u xi ˙a©a essenzjali nieqsa minn ˙ajtu. Wara li kien ilu nieqes millÌappun sa mit-Tieni Gwerra Dinjija, fejn kien pri©unier f’kamp tal-konçentrament, irnexxielu jsalva suldat ÌappuniΩ meta l-Amerikani tefg˙u t-tieni bomba atomika din iddarba fuq Nagasaki. KwaΩi sittin sena wara, millAlaska jer©a’ jsib ru˙u filÌappun tal-preΩent. F’dan ilpajjiΩ modern se jimbarka fuq vja©© perikoluΩ fejn se jo˙odha bl-a˙rax kontra sSamurai u l-Yakuza (il-Mafja ÌappuniΩa). Wolverine se jsib l-immortalità tieg˙u mminaççjata bilkbir, se jsofri ˙afna, se jiltaqa’ ma’ g˙adu tal-passat u anke ma’ mara verament perikoluΩa aktar mill-aqwa serp velenuΩ. Jisimha Viper (Khodchenkova). Dan kollu jse˙˙ meta jipprova jipprote©i tfajla eredi sbej˙a (Okamoto) imfittxija minn diversi gruppi ta’ kriminali. The Wolverine, minkejja li hu adattat b’seng˙a kbira minn serje ta’ kotba komiks, jirnexxilu jo˙ro© viΩwalment il-karattru inkwetat ta’ Wolverine bi Hugh Jackman jag˙ti interpretazzjoni imponenti. L-azzjoni hi tassew meraviljuΩa, bl-arti marzjali, kumbattimenti bix-xwabel u ©iri sfrenat u akrobatiku. Din il-produzzjoni tgawdi minn set-pieces meraviljuΩi, fosthom taqbida ˙arxa fuq bullet train u o˙ra bejn il-protagonist u mostru tal-˙adid. Skont il-kredti tal-a˙˙ar jidher li l-avventuri ta’ X-Men se jkomplu bil-kbir.

Atturi Ewlenin: Hugh Jackman, Tao Okamoto, Rila Fukushima, Will Yun Lee, Hiroyuki Sanada, Svetlane Khodchenkova, Famke Janssen. Direttur: James Mangold. Óin: 126 min. Distributur: 20TH CENTURY FOX. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. 12A

Çinema

04.08.2013

stAND up Guys

TA’ INTERESS

GANGsters ANZJANI JerÌGÓu JINGÓAQDu Atturi Ewlenin: Al Pacino, Christopher Walken, AlanArkin, Julianna Margulies, Lucy Punch, Mark Margolis. Direttur: Fisher Stevens. Óin: 95 min. Distributur: ENTERTAINMENT FILMS. Ma˙ru© mill- KRS. Çert. 15

Minkejja l-età li g˙andhom, Al Pacino (73 sena), Christopher Walken (70 sena) u anke Alan Arkin (79 sena) jibbrillaw filkummiedja bl-azzjoni Stand Up Guys. Waqt li Christopher Walken g˙andu l-parti ta’ wie˙ed li issa kkwieta u huwa paçenzjuΩ, biΩ-Ωmien jag˙mel tieg˙u issa fuqu, Al Pacino jispikka f’parti ta’ wie˙ed arjuΩ li jag˙ti l-impressjoni li qed jg˙addi ΩΩmien bin-nies kif jirrea©ixxi. Wara li serva 28 sena ˙abs, Val (Pacino) isib lil ˙abibu Doc (Walken) jistennieh barra l-kançell u wara dawn is-snin kollha jsellimlu hekk: “ You look like sh**”. Dawn it-tnejn mill-ewwel jg˙addu rimarki dispre©©jattivi lil xulxin, wara jmorru jΩuru burdell, jisirqu xi pilloli minn spiΩerija, iΩuru dar tal-anzjani u jo˙or©u minn hemm lil ˙abibhom, Hirsch (Arkin). Wara sewqan esa©erat fejn anke jiskappaw minn arrest tal-pulizija, jifir˙u b’xulxin u anke jimmeditaw fuq il-passat tag˙hom ta’ gangsters.

Dan se jkun l-a˙˙ar lejl tag˙hom flimkien, g˙ax wie˙ed minnhom jinsab f’dilemma li jew jag˙mel att krudil jew se jsib ru˙u l-mira ta’ gangster li g˙adu jΩomm vendetta qalila ©o qalbu. Stand Up Guys hija kummiedja li tiddependi milleççentriçitajiet ta’ Al Pacino, li minkejja l-età, g˙adu jrid jag˙milha ta’ wie˙ed li kapaçi jaqbad jiΩfen jew imur ma’ mara Ωag˙Ωug˙a, je˙odha kontra kriminali u anke jisraq pilloli jew ˙wejje© o˙ra g˙alluΩu tieg˙u. Sekwenza tajba ˙afna hi meta jsibu msakkra wara f’karozza misruqa minnhom, mara abbuΩata li wara jag˙tuha l-fakultà li tpattiha bl-a˙rax lil dawk li kkalpestawha. Forsi t-tliet anzjani jag˙mlu affarijiet tal-©enn li lanqas ˙afna minn dawk iΩg˙ar minnhom fiΩ-Ωmien ma jo˙olmu li jag˙mlu. Imma jibqa’ l-fatt li Stand Up Guys, li m’g˙andu xejn profond, hu buddy movie pjaçevoli b’final vjolenti.

the smurfs 2 (3D)

PJAÇEVOLI

AKtAr AVVeNturI ÓeLWIN GÓALL-erOJ ÇKeJKNIN tA’ KuLur IKÓAL Atturi Ewlenin: Hank Azaria, Neil Patrick Harris, Jarma Mays, Brenda Gleeson. Vuçijiet Ewlenin: Katy Perry, Christina Ricci, J. B. Smoove, Jonathan Winters, Anton Yelchin, Alan dimming. Direttur: Raja Gosnell. Óin: 104 min. Distributur: COLUMBIA/SONY. Ma˙ru© mill-KRS. Çert. U Dawk il-karattri ˙elwin u Ωg˙ar, ta’ kulur blu, eroj ta’ tul ta’ daqs tliet tuffi˙at fuq xulxin, li a˙na nafuhom b˙ala ‘Puffi’, dehru g˙all-ewwel darba aktar minn ˙amsin sena ilu, infatti fl-1958 fi ktieb komik Bel©jan. Minn dak iΩ-Ωmien ’l hawn tant taw gost lit-tfal u anke lil ˙afna kbar f’komiks, kotba, serje tat-TV, films, log˙ob tal-video u anke figurini, eçç. li l-popolarità tag˙hom telg˙et mas-smewwiet. Il-film The Smurfs (2011), tant kellu suççess (hawn Malta dam diversi ©img˙at jokkupa l-ewwel post fid-d˙ul tal-flus), li minn madwar id-dinja da˙˙al aktar minn nofs biljun dollaru. Dan il-kjass, bla dubbju ta’ xejn, ˙ajjar lill-produtturi jer©g˙u jippreΩentaw aktar avventuri f’The Smufs 2, li hu wkoll bit-3D. B˙al ta’ qablu, dan ix-xog˙ol hu ta˙lita ta’ animazzjoni tassew attraenti u atturi reali. Is-sa˙˙ar ˙aΩin Gargamel (Azaria) kien digà pprova ja˙taf lil dawn il-˙lejjaq ta˙t idejh biex jakkwista ˙afna flus f’The Smurfs u ma rnexxilux. F’dan is-sikwel hu jo˙loq Ωew© kreaturi mqarbin li jixbhu lillPuffi, iΩda mhux tal-istess kulur, imsej˙a Naughties, Vexy u Hackus. Imma dawn ma jistg˙ux

jag˙tuh il-kwalitajiet distinti u lessenza abbinata mal-Puffi. Tkun biss Smurfette (vuçi talkantanta Katy Perry), l-aktar wa˙da li ΩΩomm ru˙ha iΩolata minnhom, li g˙andha s-se˙er tbiddel lin-Naug˙ties fi Smurfs ©enwini. F’Pari©i, Gargamel qed jo˙loq sensazzjoni s˙i˙a bil-wirjiet spettakolari ta’ ma©ija li qed jag˙ti u bi Smurfette mieg˙u Ωgur li jkun l-aqwa fid-dinja. Hu jqabbad lil Vexy u Hackus biex jinΩlu fiddinja fantastika tal-Puffi u j©ibulu

lil din il-kreatura unika. Meta jindunaw li Smurfette sparixxiet, Papa, Clumsy, Grouchy u Vanity jirritornaw fi Ωmienna, fid-dinja tag˙na, jer©g˙u jfittxu lil Patrick u Grace Winslow (Harris u Mays), il-˙bieb umani ta’ qabel, u flimkien jer˙ulha biex jiffaççjaw lis-sa˙˙ar u l-qattus fidil tieg˙u u b’hekk i©ibu lura lis-sie˙ba tag˙hom. Tg˙id Vexy u Hackus isiru wkoll parti mir-razza tal-Puffi? The Smurfs 2 hija produzzjoni tassew divertenti u pjaçevoli, movimentata sew, li tappella kemm g˙aΩ-Ωg˙ar u tista’ anke ti©bed l-immaginazzjoni tal-adulti. L-animazzjoni hija verament çara u kkulurita. Din id-darba dawn l-eroj ko˙ol se jinvadu Pari©i – il-belt tad-dawl!

Kompetizzjoni Empire Cinema

L-AQWA GÓAXAr fILms bejn l-24 u t-28 ta’ Lulju 2013

Mistoqsija g˙al din il-kompetizzjoni: Min hu l-attur fil-parti ta’ Wolverine? Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil: Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Il-Mile End, il-Óamrun. Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba. Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra: MARIAN CASSAR 123, The Strand, il-GΩira, GÛR 1027

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Pacific Rim Monsters University Despicable Me 2 World War Z The Internship Man Of Steel The Croods This Is The End The Wolverine The Hangover Part III

TeleviΩjoni

04.08.2013

IKONI, Illum fis-18.40pm, fuq ONE F'xandira diretta minn BirΩebbu©a, ONE, permezz tal-programm Ikoni, ser iwassal dak kollu li jkun qed ise˙˙ fil-qofol tal-festa ta' San Pietru fil-Ktajjen. B'diversi intervisti u filmati diretti, Brian Bonnici, Etienne Schembri u Tanya Borg iwasslu l-kummentarju u l-intervisti ma' g˙add ta'’ personalitajiet

MISS MALTA, G˙ada fid-20.45, fuq ONE It-Tnejn 5 ta’ Awissu se tkun ir-raba’ puntata tal-programm Miss Malta 2013. Il-programm se jkun qed jixxandar mill-Pjazza talGranmastru, Óal Qormi fost l-udjenza li tin©abar. F’din ir-raba’ puntata se nkomplu nsiru nafu lit-tfajliet, b’mod partikolari lil Miss Lija (Maria Victoria Muscat) u lil Miss Birkirkara (Sarah Zerafa). Se jkun hemm log˙ob, kant, sorpriΩi u kull forma ta’ divertiment. Fost il-mistednin se jkun hemm Ira Losco u Fabrizio Faniello. Titilfux, nhar it-Tnejn fid-8:45 ta’ filg˙axija fuq ONE.

07.15 08.30 08.45 09.00 10.15 10.45 11.30 12.30 12.40 13.45 15.00 17.30 17.40 18.40

G˙aΩliet (R) ONE News Teleshopping Folji Sheriff’s Grill (R) Fish-On (R) Il-Komiçi (R) ONE News Mad-Daqqa t’G˙ajn (R) Teleshopping Miss Malta (R) ONE News Sajf Ma’ Gaffiero (R) Ikoni (San Pietru fil-ktajjen, BirΩebbu©a) 19.30 ONE News 20.15 Ikoni (San Pietru fil-ktajjen, BirΩebbu©a) 23.30 ONE News

07.00 07.30 08.00 10.00 13.00 14.00 14.05 15.00 15.05 18.00 17.00 18.00 18.10 18.40 19.45 20.30 21.30 21.35 23.00

NET NEWS Iswed fuq l-Abjad (r) Missjoni Telebejg˙ Indifest (r) NET NEWS (ikompli) Indifest (r) NET NEWS Uçu˙ Skoperti 4 Given (r) NET NEWS Flusek (r) Premier NET NEWS Skoperti NET News Minn Festa g˙al O˙ra (r) NET NEWS

07.00 08.30 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.40 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40 22.30 23.00

L-G˙odwa t-Tajba Extreme Animals Madwarna Mill-Im˙aΩen tal-Festi Is-Sajf ma’ Salv Malta u Lil Hinn Minnha A˙barijiet X Factor A˙barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A˙barijiet Merlin Sinbad Madwarna A˙barijiet Mixage Atlantis A˙barijiet Film: Dragon Heart Spies of warsaw A˙barijiet

07:00 07:05 08:00 08:20 09:00 09:05 09:55 10:30 10:55 12.00 12:20 13:30 14:00 16.30 17.00 17.05 18:50 20:00 20:40 21:15 23:20

Tg1 14° Distretto Tg1 Quark Atlante Tg1 Dreams Road Linea Verde Orizzonti-Estate A Sua Immagine Santa Messa Recita Dell’Angelus Linea Verde Estate Tg1 L’Altra TV All’Estero Quanto Basta Tg1 Nero Wolfe Reazione A Catena Telegiornale Techetechetè, Vista La Rivista Una Grande Famiglia Speciale Tg 1

06.30 10.00 10.45 11.30 13.00 13.45 14.45 15.45 17.30 19.45 20.30 21.05 21.50 22.40 23.30

Real School Voyager Factory Il Nostro Amico Charly Film TV Tg2 Giorno Delitti In Paradiso Il Commissario Herzog Film: Squadra Omicidi Istanbul Mondiali Du Nuoto Lasko Tg2 Hawaii Five-O Under The Dome NYC 22 La Domenica Sportiva Estate

07.10 08.00 09.45 11.15 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.30

La Grande Vallata Film: Riso Amaro Film: Mi Permette Babbo Doc Martin Tg3 Telecamere Prima Della Prima Passepartout Tg Regione Film: La Seconda Volta Non Si Scorda Mai Tg3 Film: Sacrifici Del Cuore TGR - Speciale Fori Imperiali Tg3 Tg Regione Blob The Defenders Kilimangiaro Tg3

07.40 10.40 12.10 12.30 14.00 14.25 16.00 17.20 17.40 18.30 19.00 19.40 21.25

Pokemon Advanced Merlin Studio Aperto G.P Di Gran Bretagna Fuori Giri Film: Summertime G.P Di Gran Bretagna Mr Bean Top One Studio Aperto Così fan tutte Scuola di polizia 7 Archimede: La scienza secondo Italia 1

06.00 Tg5 Prima Pagina 08.00 Tg5 Mattina 09.10 Film:. La Banda Olsen E Il Mistero Della Miniera D’Argento 10.55 Bye Bye Cinderella 11.31 Arrampicatori Sociali 12.00 Melaverde 13.00 Tg5 13.40 L’Arca Di Noè 14.00 Sangue Caldo 16.15 Fratelli Benvenuti 17.20 Film: Rosamunde Pilcher 20.00 Tg5 20.40 Paperissima Sprint 21.10 Film: C’È Chi Dice No 23.30 Film: Al Centro Dell’Uragano

08.10 09.20 10.00 11.00 11.30 12.00 12.55 14.00 14.40 15.20

06:00 07:40 09:20 11:00 11:50 13:05

06:00 How It’s Made 06:25 How Do They Do It? 07:15 American Loggers: Closing the Golden Road 08:10 Mythbusters: Paper Armour 09:05 X-Machines 09:55 Extreme Engineering: Deepest Tunnel 10:50 Yukon Men: Hunt or Starve 11:40 Finding Bigfoot 12:35 Auction Kings: Shrunken Head/MLK Letter 13:05 Auction Kings: Napoleon Mirror/WWI Boy Scout Poster 13:30 Baggage Battles 14:25 Auction Hunters: Quadzilla Attacks! 14:55 Auction Hunters: Sink or Swim 15:20 Dual Survival: Trouble in Paradise 16:15 Ultimate Survival: Siberia Diseases Uncovered

08.35 10.00 11.40 13.30 14.40 16.30 18.10 20.00 20.30 23.00

Film: Totò Nella Luna Film: Noi Siamo Angeli Dollari Film: MvBride Tg La7 FIlm: Hardball The District La Libreria Del Mistero Tg La7 Grey’s Anatomy Saving Hope

08:30 FINA World Aquatics Championship Swimming 10:00 Live: FINA World Aquatics Championship Swimming [Live] 12:30 World Superbike Championship Series 13:00 Live: World Superbike Championship Series: Silverstone: 1st Race [Live] 14:00 Live: FIA World Touring Championships: Argentina: Round 8, Warm-Up [Live] 14:30 Live: World Supersport Series: Silverstone [Live] 17:30 FINA World Aquatics Championship Swimming 18:00 Live: FINA World Aquatics Championship Swimming [Live] 20:30 FIA World Touring Championships

13:55 15:25 16:25 17:15 18:30 20:10 21:00 22:40 23:30

06:00 06:50 07:40 08:30 11:50 12:40 13:30 16:00 16:50 17:40 18:30 19:20 20:10 21:00

Everyday Italian Extra Virgin Symon’s Suppers Amazing Wedding Cakes Barefoot Contessa Jonathan Phang Carribean Cookbook Amazing Wedding Cakes Charly’s Cake Angels Iron Chef America Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars Chopped Amazing Wedding Cakes Diners, Drive-Ins and Dives Food Wars

Rich Bride/Poor Bride Say Yes to the Dress Left at the Altar Say Yes to the Dress World’s Worst Mum Here Comes Honey Boo Boo Cake Boss Cake Boss: Next Great Baker What Not to Wear Shocking Family Secrets Here Comes Honey Boo Boo Breaking Amish Say Yes to the Dress: My Big Fat American Gypsy Wedding 21:50 Say Yes to the Dress: Bridesmaids 23:30 Strange Attractions

15.0 16.05 17.30 19.00 19.30 20.00 2020 21.05 23.35

17.05 18.55 19.35 20.30 21.30

06:00 06:05 06:15 06:25 06:45 06:55 07:15 07:20 07:30 07:40 08:00 08:10 08:30 09:15 10:45 11:10 11:40 12:10 12:40 13:10 13:40 14:10

Vita Da Strega Viaggio A... Santa Messa Pianeta Mare Tg4 Telegiornale Pianeta Mare Slow Tour Tg4 Telegiornale Donnavventura Film: Mezzogiorno E Mezzo Di Fuoco Film: La Collera Del Vento Tg4 Telegiornale Tierra De Lobos. L'amore E Il Coraggio Tempesta D'amore Film: Arma Letale

Buzz and Tell Charlie and Lola 3rd & Bird Me Too! Garth and Bev Tweenies Buzz and Tell Charlie and Lola 3rd & Bird Me Too! Garth and Bev Tweenies The Weakest Link My Family The Café The Old Guys Only Fools and Horses... Orangutan Diary Gavin and Stacey Little Britain Twenty Twelve Show Me the Funny

Espressjoni t’ Interess Diżpożizzjoni dwar il-Valutazzjoni tal-Impatt ta’ Skart Prodott minn Bastimenti (Ref. Expert 3.4.2013) għal Fondazzjoni GAL XLOKK (għall-implimentazzjoni tal-Biodivalue Project) Data: 4 t’Awwissu 2013 Il-Fondazzjoni GAL XLOKK tixtieq tikkuntratta servizzi professjonali ta’ riċerkatur/i ambjentali kwalifikat/i minn kumpaniji jew individwi interessati. Dan is-servizz għandu jkun provdut bħala parti mill-implimentazzjoni tal-proġett BioDivalue, taħt il-programm Italia-Malta (2007-2013). Ir-riċerkatur/i ambjentali jkun mistenni li jwettaq dan li ġej: Valutazzjoni kwalitattiva tal-iskart iġġenerat mill-bastimenti mwassal fil-faċilitajiet tal-port; reġistrazzjoni u klassifikazzjoni ta’ din id-data miġbura. Valutazzjoni kwantittativa tal-iskart iġġenerat mill-bastimenti mwassal fil-faċilitajiet tal-port; reġistrazzjoni u klassifikazzjoni ta’ din id-data miġbura; Reġistrazzjoni u klassifikazzjoni tal-metodi adottati mill-bastimenti għal skart iġġenerat mill-bastimenti, ħażna u rimi, kif ukoll l-ispejjeż imġarrba; Reġistrazzjoni u klassifikazzjoni tal-metodoloġiji addottati mill-awtoritajiet tal-port biex jiġu kkalkulati u jiġu ffissati t-tariffi; Ġbir ta’ bażi tad-data profiċjenti fuq l-iskart iġġenerat mill-bastimenti mwassal fil-faċilitajiet tal-port; Ġbir ta’ bażi tad-data profiċjenti fuq l-implimentazzjoni effettiva tal-ġbir u pjanijiet tar-rimi u t-tariffi rispettivi. Id-dmirijiet imsemmija hawn fuq jinvolvu komunikazzjoni u laqgħat ma’ awtoritajiet tal-portijiet lokali, żjarat fl-imħażen tal-iskart allokati fil-yacht marinas u portijiet. L-espert magħżul jista’ jkun mistoqsi wkoll li jagħmel riċerka fuq il-kompjuter, li tinkudi l-kompilazzjoni tar-reviżjoni tal-letteratura. Protokolli eżistenti fuq il-metodoloġiji adottati għandhom jiġu konsultati. Dan ix-xogħol jista’ jinvolvi wkoll safar sabiex wieħed ikun jista’ jattendi laqgħat dwar proġetti organizzati minn partners oħrajn. Il-kandidat magħżul hu meħtieġ li jidħol f’kuntratt għal servizzi ta’ 6 xhur, li jibda mill-1 ta’ Settembru 2013. Kapaċita teknika meħtieġa Kwalifiki minimi meħtieġa minn dan il-kandidat jinkludu: Grad tal-Baċċellerat u Masters f’wieħed minn dawn is-suġġetti: Bijoloġija, Kimika, Xjenzi, Ġeografija, Matematika, Fiżika u Soċjoloġija. Li jkun fluwenti fit-Taljan Evidenza ta’ esperjenza relevanti f’dan il-qasam, fl-għoti ta’ servizzi simili għandha tiġi preżentata. Iktar informazzjoni dwar il-Fondazzjoni, il-proġett imsemmi, is-servizz meħtieġ kif ukoll l-istruzzjonijiet ta’ kif wieħed jissottometti l-espressjoni ta’ interess tista’ tinstab fuq l-Expression of Interest Document li tista’ tiġi miksuba mis-sit tal-Gal Xlokk, www.galxlokk.com. Is-sottomissjonijiet għandhom jiġu indirizzati lil Manager ta’ Gal Xlokk u sottomessi b-e mail lil christian.salerno@galxlokk.com jew mibgħuta bil-posta fuq dan l-indirizz: 269, Triq il-Kbira, Qormi, sa mhux aktar tard mis-16 t’Awwissu 2013 f’nofsinhar. Għal iktar informazzjoni, jew mistoqsijiet ibgħat email fuq christian.salerno@galxlokk.com jew ċempel fuq 20998088.

Log˙ob

04.08.2013

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

MIMDUDIN: 1 Çiviltà, 5 Assisi, 8 Skaluna, 14 Pompa, 15 Vakant, 17 Temtim, 19 Miami, 20 Ta˙t, 21 Li©i, 23 Lampa, 25 An©li, 28 Ziju, 29 u 30 Qariba, 31 Wiçç, 33 Assolutament, 39 Spag, 41 u 42 Petrol, 43 Kina, 45 Artab, 46 Tosti, 47 Lejl, 50 Lura, 53 u 54 Dukati, 56 Bolla, 58 Waddab, 60 Kasbar, 62 Rkant, 64 Renta, 67 Ankara, 69 u 70 Persistenza, 72 u 73 Ku©ini, 75 Swat, 77 Fran, 79 Kredu, 80 u 82 Aromatiku, 84 u 85 Stunar, 87 Na˙a, 88 Benedizzjoni, 93 Pinu, 94 u 95 Arrest, 96 Jott, 98 Ro˙os, 100 u 101 Kulturali, 105 Ikla, 108 Nannu, 109 Stalin, 110 Jannar, 111 Eqreb, 112 SorpriΩ, 113 Tidwir, 114 Murtali.

275 Irba˙ €25 fi flus

WEQFIN:

Mimdudin 1 5 8 14 15 17 19 20 21 23 25 28 29 31 33 39 41 43 45 46 47 50 53 56 58 60 62 64 67 69 70 72 75 77 79 80 82

Illum bdejna nsej˙ulu tikit (7) Nfaqa’ minn kullimkien, inqasam, xkatta (6) Dan bniedem skjett, ta’ Ωaqqu f’fommu (7) L-aktar li twassal g˙alih il-mewt (5) L-ikel sar, jista’ jittiekel (6) Xi wiçç imqarras, Ωorr, geddumi - ©ej millGranmastru Lascaris (6) Sinna bil-ponta, wa˙da mill-injieb (5) Tintlibes mill-ma©istrat jew mill-avukat filqorti (4) Kontra ta’ spiss (4) Infantili, pwerili, tat-tfulija (5) Te˙odha fuq karozza, fuq mutur, sa˙ansitra fuq Ωiemel (5) Ra˙al ...., Paola (4) u 30 B˙all-...... jonqsu s-sog˙la (6) Bih fiΩ-Ωejt tag˙mel salad ejwan (4) ... .... ..... u aqta’ darba, qawl (3,4,5) Wie˙ed mill-qrun (4) u 42 Subborg tal-Imsida, kiber ©mielu (6) Tabil˙aqq fa˙xi, diΩonest, oxxen (4) Barmil jew slopp (5) Tela’ minn ta˙t il-˙amrija, sponta (5) Kemm .... ma tin˙asel, x’intiena g˙andek fuqek? (4) Ra©el li jifla˙ qatta tiben, jifla˙ jag˙mel .... (4) u 54 Wa˙da min-nomini (6) Fil-ba˙ar ma t˙allikx tg˙um fil-kwiet (5) ..... corrige, g˙al xi Ωbalji fi ktieb (6) Bandal ©enbejh fil-mixi (6) . ....-Goldwyn-Mayer (5) L-appostlu li kien jiddubita (5) Paçpaç fil-vojt (6) It-...... sal-barkun (6) Wa˙da mill-©bir (5) u 73 Mimli tilja dejn (6) Versu, lin-na˙a, fid-direzzjoni (4) Min jitwieled .... ma jmutx dwadru (4) Ix-xahar tal-boloh (5) Din qieg˙da teqred liΩ-Ωg˙aΩag˙ (5) Tindif, tfarfir, xuttar ukoll (4)

84 u 85 Dawn g˙addew minn martirju (6) 87 L-g˙ajta ta’ meta l-ballun jid˙ol bejn il-lasti fil-futbol! (4) 88 Il-kariga ta’ ma©istrat (12) 93 Parti mill-frakassija ssir biççiet, trab jew naqriet (4) 94 u 95 Il-kisi ta’ xi ˙elu bil-©elu (6) 96 G˙amlu r-.... tas-salib qabel l-ikel (4) 98 Tara l-film fuqu f’xi çinema (5) 100 u 101 Il-ftehim bejn stat u iehor dwar kif g˙andhom isiru l-affarijiet uffiçjali (9) 105 R, ara ma titlifhiex! (4) 108 Óare© barra fil-qilla tax-xemx u sar g˙arqan ..... (5) 109 Naddaf ˙aΩin, dellek, tappan u Ωelle© (6) 110 Isem ix-xitan (6) 111 Kontra skomdu (5) 112 Wara r-rank tieg˙u jista’ jil˙aq supretendent (7) 113 Çittà Hompesch (6) 114 Inkorla sew (7) Weqfin 2 4 6 9 11 12 13 ti 16 18 22 24 27 32 33 35

u 3 Ìuda l-......... (9) Min jg˙ix biha jmut bil-piena (4) u 7 Impjieg mal-.......... u mhux malgvern (10) u 10 Oqg˙od attent minnhom g˙ax ˙ajjiena, banavolji u makakki (8) Allura dan ir-ra©el tal-bajda? (5) L-ewwel kamra li ssib wara l-bieb tad-dar (7) Dan il-karattru komiku kien sar prominenfil-programmi ta’ Alfred Zammit (7) Dawn isiru mill-qxur mejtin tas-si©ar (5) Il-marelli u l-.....! (5) Dawn huma tefg˙a ta’ sieq fil-mixi (5) u 26 Ting˙asar u tintrema (6) Lil dan trid taqbdu sew minn qrunu (5) Din issir b’funzjonijiet g˙al disat ijiem (6) u 34 Tajba mimlija rkotta iΩda tfisser fro©a wkoll (7) Illixxa jew raqqaq l-injam (6)

36 Dan i©ib il-qerda jew l-g˙aw©, mimli dannu (6) 37 Kontra telf (4) 38 u 40 Huwa dan li jag˙mel l-attakk (9) 44 Allura din il-mara ta’ Lino? (4) 48 L-attur tal-films Neeson (4) 49 Dawn huma ˙a©ar prezzjuΩ ta’ lewn a˙dar (8) 51 Dan huwa sing imserrep (8) 52 Dan jg˙in fuq l-altar (6) 55 X’aktarx li l-aqwa wa˙da kienet Maria Callas (6) 57 Il-kapolavur tal-.... Lisa (4) 59 Kien maqtul minn ˙uh stess (4) 61 Ma jidhirx imma xxommu (4) 63 Ejja ’l hawn, nofs ©errejja! (4) 65 Wie˙ed mill-Evan©elisti (6) 66 Wie˙ed mis-smien (4) 68 Dan drapp prezzjuΩ b’na˙a wa˙da tleqq (6) 69 Il-mara tal-©andar (6) 70 Il-.... Mag˙quda jiltaqg˙u fi New York (4) 71 Tal-a˙˙ar i...... (6) 74 Kontra d˙ul (4) 76 Din x’aktarx tg˙ix fil-kunvent (4) 78 Demm, demm u ˙afna demm (5) 79 u 81 Il-forza tal-art, bis-suldati (6) 82 Mikul minn ©ewwa, mikdud u mag˙kus (5) 83 Din il-mara tal-imgerfex (7) 86 Is-seng˙a tieg˙u hija li jonqox u jsawwar xi statwa jew xbiha (7) 89 u 90 Dawn sodi u deçiΩi fil-fehma tag˙hom (8) 91 u 92 Din issibha fil-quççata ta’ bini g˙oli (8) 97 Din il-kelma ssibha fit-tifsira ta’ 68 mimduda (5) 99 Xi ˙add li ©ieg˙el jo˙ro© mill-im˙u˙ tan-nies (5) 100 Il-marda kiefra bubonika (5) 102 Issa tard wisq! (5) 103 u 104 Dan ifisser nibxa, lil ˙afna nies idejjaqhom (8) 106 u 107 Din il-karozza ma ©©ibx flus mag˙ha (8)

2, 3 u 4 Imma©inattivi, 6 u 7 Sittasitta, 9, 10 u 11 Komplimentari, 112 Applaws, 13 Kirurgu, 16 Kjass, 18 Talin, 22 Çappa, 24 u 26 Pronom, 27 Ûball, 32 u 33 Çikkulata, 34 Sett, 35 Lablab, 36 Attakk, 37 Esse, 38 u 40 Tripolina, 44 Nida, 48 Emir, 49 Ekwipa©©, 51 Parassit, 52 Abbord, 55 Stabar, 57 Lift, 59 Duwa, 61 Swar, 63 Kafe, 65 Neffa˙, 66 Akka, 68 Assurd, 69 Pitazz, 70 Tiri, 71 Neruni, 74 Ìenn, 76 Solo, 78 Nsara, 79 u 81 Kubani, 82 Trist, 83 Anzjani, 86 Bu©ibba, 89 Epoka, 90 u 91 Erojku, 92 Niten, 97 Tango, 99 u 100 Sindikajri, 102 April, 103 u 104 Kumpassi, 106 u 107 Argument.

KUPUN TISLIBA Ibg˙at it-tisliba tieg˙ek lil: Tisliba KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun.

Isem

Indirizz

Tel No:

Rebbie˙ ta’ €25: MARTIN BEZZINA 64, A. Muscat Fenech Str, Qormi

Log˙ob

04.08.2013

B’4 numri 0147 0306 0380 0538 0636 1025 1108 1613 1930 2110 2592 2709 2788 3010 3467 3509 3524 3858 3898 4455 4608 4920 5142 5152 5164 5312 5880 6179 6660 7521 7752 8161

8296 8310 8327 8370 8483 8830

B’5 numri

B’6 numri

04757 06238 08112 09081 12516 15110 16539 19086 25356 30098 34327 39050 63257 64804 65681 67758 77046 80253 80745 88280 95250 95785

184594 435319 629728 960237

Bi 8 numri 01421228 08710235 52740041 88395899

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

Irba˙ Shampoo u Conditioner Wella Aqta’ dan il-log˙ob u ibag˙tu lilna KOMPETIZZJONI WELLA KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem: .......................................................................................... Indirizz......................................................................................... .....................................................................................................

Rebbie˙: M’GRACE FALZON Sta Marija, Triq Sta.Katerina, Gudja GDJ 1113

Kompetizzjoni Centro Casalinga Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Isem.......................................................................................................................................

Indirizz................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ I.D. Card................................................ Tel. .......................................................................

AvviΩi

04.08.2013

PROPRJETÀ

toilet, kamra tal-banju u salott, kamra tal-˙asil fuq ilbejt u bil-bejt kollu. Fiha wkoll kantina bil-bir. Prezz €116,500 (Lm50,000) bla çens. Çempel fuq 79998477 jew 79243700

ÓAL TARXIEN: Blokka kbira ta’ 120 pied tul, li tikkonsisti f’garaxxijiet semi-basement, maisonette, Ωew© appartamenti u penthouse. Bil-komun u llift lesti minn kollox. Ta’ min wie˙ed jarahom g˙ax mibnija kbar. Çempel sabiex tikseb aktar dettalji fuq 9982 6927. TANAYA’S Dev Ltd: G˙aΩla kbira ta’ appartamenti f’kull Ωona ta’ Malta. Jinbieg˙u ming˙ajr depoΩitu u n˙allsulek il-kuntratt. Offerta speçjali. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 99924999. Ming˙ajr a©enti jekk jog˙©bok. SAN PAWL: Masionette isfel livell mat-triq, b’Ωew© kmamar tas-sodda kbar li jistg˙u jinqasmu u ji©i bi 3 tas-sdda. Fiha kçina, living room, kamra tal-banju. Bit˙a fuq wara, garage u kamra mieg˙u. Çemplu fuq 79286998

5389. Salotti ta’ kull stil bi prezzijiet moderati, tpartit aççettat. Ikollna wkoll salotti second hand. Çempel 21 374823 jew inkella 99824139. Sander, kalibratur, Ωew© piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120 biex imorru mag˙ha. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 7961 7945.

Wallunit ta’ 12-il pied fi tliet biççiet ta’ 4 piedi l-wa˙da talkewba. Tajba b˙ala librerija. Çempel sabiex tikseb aktar informazzjoni fuq 21486 683. Washing machine twin tab tad-ditta ‘Binateh’ uΩata tlett darbiet biss. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21651274 jew 79650396. Pjanu fuq il-˙adid, g˙andu bΩonn tuning, €500. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 27634001 jew 9811 3588

jissajjar mill-kçina tag˙na stess u skont il-bΩonn ta’ kull individwu. Çempel sabiex ting˙ata aktar informazzjoni fuq 21 666142 jew 79 666142 jew ibg˙at email fuq robinich@go.net.mt DIVERTIMENT Nigret Night Club & Restaurant, 11 Labour Ave, Rabat. Nipprovdu g˙al kull tip ta’ funzjoni b˙al coffee mornings, high teas, lunches, dinner dances, hens u bachelors parties. Divertiment live kull nhar ta’ Ìimg˙a ma’ Freddie Portelli u DJ Nando. Is-Sibt line dancing, country music u kull tip ta’ muΩika mis-snin sittin ma’ DJ Frans Grech. Tista’ tag˙Ωel minn à la carte menu, pasta, pizza, grills u light snacks . Çempel biex tiriserva post fuq 21454858, 21454908 jew 7945 4908. DAR GÓALL-ANZJANI

ÇENTRU LABURISTA ÛEJTUN InstallazzjonI ta’ lIft fIÇ-Çentru laburIsta Ûejtun

ÛEJTUN: Masionette bi 3 kmamar tas-sodda, kamra talbanju, ensuite, kçina, kamra tal-ikel, salott, washroom. Bejt kollu inkluΩa l-arja lest minn kollox. €147.000 (Lm63,000) Çemplu fuq 79441775 PROPRJETÀ GÓALL-KIRI

Dawk il-kumpanniji nteressati g˙andhom içemplu lis-segretarju Keith Vella fuq in-numru 79 91 98 90. Sa mhux aktar tard mill-Erbg˙a 7 t’Awissu 2013

MARSASKALA: Óanut ©did class 4 g˙all-kiri bla rigal. Fih dawl, ilma, sink u toilet u g˙andu parapet. €10 kuljum. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 79290706

AGR AUTO JAPANESE PARTS GÓALL-KAROZZI Inbieg˙u kull tip ta’ parts ta’ karozzi ÌappuniΩi u Koreani, fosthom Kia, Toyota, Isuzu, Daewoo, Mitsubishi, Honda, Subaru. Huma wkoll importaturi ta’ Ωjut u air filters, shock absorbers, brake pads, clutches eçç. Parts ©enwini. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq: 21 446839 jew 9947 4505. Fax: 21470295. Email - alex@agrautoparts.com PARTS TAL-KAROZZI

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ Forn Built in, iswed mixtri sentejn ilu €190 kundizzjoni perfetta. Erba’ si©©ijiet moderni tal-kçina jew uΩu ie˙or € 80.00 kollha. Çempel fuq 79 66 39 06 jew 21 66 39 06 Lada Samara kundizzjoni tajba magna body u tapizzerija fiha radio ˙afna spare parts ftit mhux uΩati. 32 000 mil €700 jew l-eqreb offerta. Çempel fuq 79296530 Vauxhall Viva 4 door bil-liçenzja m˙allsa sal-a˙˙ar tas-sena. Mutur Honda Road Bike S110 f’kundizzjoni tajba. Prezz negozzjabli. Çempel fuq 99403854 jew 79447371 Inbieg˙u kull tip ta’ arlo©©i. Selezzjoni kbira ta’ arlo©©i talidejn Casio u Citizen, kemm di©itali, jew ana logs, varjetà kbira ta’ alarm clocks, kemm Citizen, Seiko ‘Du gena’ talmarka Pierre Cardin. Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos li ja˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batterija, prezzijiet tajbin. Nag˙m lu wkoll tiswijiet t’ar lo©©i talidejn u kif ukoll tal-˙ajt u Grandfather Clocks. Nag˙-mlu wkoll testing bil-pressure test machine , sistema ta’ testing g˙al kull tip t’arlo©©i biex jintuΩaw g˙all-ilma (vacuum test u pressurised test) waqt li qieg˙ed tistenna g˙alih. Tiswija bil-garanzija - 110 Triq ilKungress Ewkaristiku, Mosta. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21417235 jew 9982

Toyota, Honda, Daihatsu, Fun Cargo, Toyota Corsa, Glanza, Starlet, Integra, Civic, Terios, Tercell, Pajero JR, Pajero 2-8, Micra 2001, Polo 1994, Discovery 3 2005, Opel Corsa 2002, Freelander u ˙afna parts o˙ra. Triangle Truck tyres ©odda. Irrikorri g˙and Salvu Cassar G˙awdex. Çempel fuq 21 556674, 9947 5746 jew 9928 8699. TAGÓLIM Korsijiet f’livell Ordinarju f’diversi su©©etti b˙allMatematika, IngliΩ, Malti, FrançiΩ, FiΩika u o˙rajn. Noffru wkoll korsijiet tal-ECDL prezz €35 kull module. Noffru wkoll korsijiet baΩiçi fil-kompjuter €50. Çempel g˙al aktar dettalji fuq 21 662241 jew 7766 2241 jew Ωur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Medina Home for The Elderly, 106 Labour Ave, ir-Rabat. Dar g˙all-anzjani mg˙ammra bilku mditajiet kollha. Staff ikkwalifikat. Nur ses u care wor kers 24 sieg˙a. Prez zi jiet ra©onevoli li jibdew minn €23 kull persuna. Naççettaw respite u bed ridden. Çempel sabiex ting˙ata aktar dettalji fuq dawn in-numri: 21454908, 21454858 jew 7945 4908. KISI TIBJID U TIKÓIL Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisi normali, fuq il-fil, fuq xog˙ol antik u bilpont, kisi bil-©ibs u graffiato. Kiri ta’ cherry picker (tower ladder). Çempel fuq 9945 4235 jew 21 805 811. INVESTIGAZZJONI PRIVATA Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjonijiet o˙ra. DNA testijiet forensiçi, tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijiet çivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti. Problemi ta’ kumpanniji jew negozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll barra. Çempel fuq 7959 0000 jew www.privateinvestigationmalta.com MUSIC LINK

WP Ltd Joffri bejg˙ ©did lill kuntratturi u suppliers ta’ waterproofing membrane u liquid membrane bi prezzijiet ir˙as ˙afna u prodott tajjeb. Joffru wkoll xog˙ol ta’ membrane g˙al fuq il-bjut. Çemplu fuq 99445527 jew 79812784. Email williamm@go.net.mt

Issibilna kull tip ta’ strumenti muΩikali, fosthom drums kemm akustiçi u elettriçi, cymbals, percussion, pjanijiet di©itali, baby grand pianos, sound mixers u sound cards. Apparat ta’ DJ, sound systems, kitarri klassiçi u akustiçi, bass guitars , strumenti tar-ram, wood winds, vjolini, spare parts u aççessorji o˙ra. G˙andna ssib wkoll kotba talmuΩika tat-tag˙lim. Mur Music Link, 262, Fleur-de-Lys Rd. B’kara. Çempel fuq 21 482 796.

DAR GÓALL-ANZJANI

RESTAWR FUQ APERTURI

Villa Robinich. Dar g˙all-anzjani b’atmosfera familjari filFgura. Noffru kull g˙ajnuna lillanzjani u dak kollu li jkollhom bΩonn b’dedikazzjoni kbira minn carers professjonali. Ikel

Nag˙mel xog˙ol fuq twieqi, bibien u gallariji, tqaxxir, zebg˙a u dak kollu li jkun hemm bΩonn. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 777057 77.

SERVIZZI

AvviΩi

04.08.2013

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Milend, il-Óamrun ÓMR 1717

ISEM, KUNJOM u INDIRIZZ

TBATTIL TA’ FOSOS

proofing.com

G˙al tbattil ta’ fosos u bjar, tindif u spezzjonijiet ta’ pajpijiet tad-drena©© permezz ta’ çertu cameras, tindif ta’ kanali taxxita u kif ukoll tbattil u tindif ta’ grease traps çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 21 651029, 9942 1954 jew inkella fuq 9949 9714.

XOGÓOL TA’ ALUMINIUM Vin Aluminium, jag˙mlu bibien, twieqi, insect screens eçç. Nag˙mlu wkoll xog˙ol ta’ tiswijiet. Çempel g˙al aktar informazzjoni fuq 2189 8999 jew 99465666. XOGÓOL TA’ ALUMINIUM

WATERPROOF MEMBRANE WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, Qormi, jispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproof membrane , damp proofing u rub be rised paint. 25 sena esperjenza. Stimi b’xejn u prezz moderat. Çempel 21488972, 21438326, 9944 5527 jew 99493840. jew id˙ol fis-sit elettroniku www.wpMalta.com WATERPROOFING U MEMBRANE Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? Ghandek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-problema. Nispeçjalizzaw fuq xog˙ol ta’ waterproofing u membrane b’10 snin garanzija. Xog˙ol professjonali bl-aqwa materjal ISO pool. G˙al stima bla obbligu çemplu 79729967 jew Ωur is-sit www.kendawater-

G˙al kull xog˙ol ta’ aluminium shutters, g˙ad-djar jew garaxxijiet. Nag˙mlu bibien g˙all˙wienet, aperturi, roller shutters, g˙at-twieqi u bibien, roller u ceiling systems. Issibilna bibien li jifil˙u n-nar, aluminium b’thermal insulation biex tnaqqas is-s˙ana fis-sajf u l-kes˙a fix-xitwa, u ma jag˙mlux condensation. Stimi b’xejn. Horvin Ltd., A42 Industrial Estate, il-Marsa. Çempel fuq 21 226320, 21 227196 jew 9989 1800. Email: horvin@waldonet.net.mt jew www.horvin.eu XOGÓOL TAL-ÌEBEL Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanali tal-ilma, çangatura qadima jew ©dida, kantun qadim, lavur ta’ kull tip. Çempel lil Jason biex tikseb aktar informazzjoni fuq 21 432352 jew 9947 7167.

Almanakk

04.08.2013

Ritratt mill-antik IT-TEMP GÓAL-LUM

It-Tnejn

It-Tlieta

L-Erbg˙a

TWISSIJIET: Xejn L-OGÓLA TEMPERATURA: 34 °c L-INQAS TEMPERATURA: 23 °c UV INDEX: 9

33°C

34°C

TEMP: Xemxi bi ftit s˙ab kultant

25°C

VIÛIBBILTÀ: Tajba

Il-Óamis

RIÓ: Óafif g˙al moderat mill-Majjistral li jdur mill-Punent g˙all-Majjistral

Il-Ìimg˙a

Is-Sibt

BAÓAR: Óafif IMBATT: Ftit li xejn HI

34°C

26°C

27°C

26°C

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 28°c

Strada Stretta fl-‘aqwa Ωmien’ tal-IngliΩi.

SpiΩeriji li jift˙u llum il-Óadd Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik, Il-Belt Valletta Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri, il-Marsa Tal-Ólas Pharmacy, Triq il-Óelsien, Óal Qormi St. Helen Pharmacy, Triq Tumas Fenech, Birkirkara Tony's Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart, il-GΩira Melita Pharmacy, 127, Triq San Ìor©, San Ìiljan Chemimart Ltd. 4,5,6, il-Piazzetta, Triq it-Torri, Tas-Sliema St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri. Ó’Attard Victory Pharmacy, 16, Pjazza il-Vitorja, in-Naxxar St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-GΩejjer, Bu©ibba Maddalen Pharmacy, Shop 2, Binja tal-Faqqani, Dawret it-Torri, Santa Luçija Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira, il-Birgu Fgura Pharmacy, Triq il-Koppla, Fgura Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier, BirΩebbu©a Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, il-Qrendi Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-Óelsien, ÓaΩ-Ûebbu© SpiΩerija Carmen, 1, Triq Misra˙ is-Suffara, Óad-Dingli

Ìurnata g˙al G˙awdex Il-kumitat taç-Çentru Lokali tal-PL Óamrun, ser jorganizza ©urnata g˙al G˙awdex nhar it-Tnejn 12 ta’ Awwisu, l-g˙ada tal-festa. Tluq minn quddiem iç-Çentru tal-Lokal fis-6.45am. Prezz €20.00 il-kbar u tfal ta˙t il-˙dax il-sena €10.00. Dan jinkludi l-ikel u transport ta’ coaches kemm f’Malta kif wkol f’G˙awdex. Programm u menu ji©u provvduti mal-biljett. Biljetti jinkisbu mill-bar u min g˙and il-helpers.

Lejla M©arrija

G˙awdex Batu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, Victoria G˙awdex Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta' Diçembru, in-Nadur G˙awdex

Lottu

67 48 31 34 52

66 41 84

Super 5

Din il-Ìimg˙a mill-Istorja

Illum mis-7 p.m. 'il quddiem fil-Pjazza tal-Im©arr se ssir it-30 edizzjoni tal-Lejla M©arrija li fiha jkunu esebiti prodotti agrikoli millaqwa, frott il-˙idma tal-bdiewa M©arrin. Fost il-prodotti jkun hemm qara a˙mar kbir imkabbar apposta, frott, ˙xejjex, g˙odda antiki tar-raba, muturi tal-˙art, irkaptu tassajd, arran©amenti tal-fjuri, qsari u ©ugarelli antiki. Se ssir ukoll wirja ta’ karozzi antiki. Se jkun hemm ukoll wirja tal-fotografija minn dilettanti ta’ ritratti me˙udin fir-ra˙al tal-Im©arr, kif ukoll wirja ta’ xog˙ol talidejn. Wa˙da mill-g˙anijiet tal-Lejla M©arrija hi li tmexxi 'il quddiem it-talent Im©arri u g˙alhekk ikun hemm ukoll wirja ta’ talent fuq palk li jintrama fuq iz-zuntier tal-Knisja. Il-mistiedna speçjali din is-sena se tkun il-kantanta popolari Nadine Axisa u l-band tag˙ha. Fost il-mistiedna se jkun hemm ukoll il-kantanta M©arrija Christabelle Borg u t-tim ta’ Dreams. Se jkun hemm ukoll palk ie˙or fejn is-Salib l-isfel mill-Knisja. Il-fondi li jin©abru mill-attivitajiet tal-Lejla M©arrija jintuΩaw g˙al diversi pro©etti fil-parroçça fosthom il-bini tas-sagristija talKnisja Parrokkjali. Se jkun hemm ukoll ikel tradizzjonali Malti, inbid u xorb ie˙or. Festa Sajf Il-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun, ser jer©a jorganizza l-attività annwali Festa Sajf. Serata li tikkonsisti f’Wirja ta’ crafts mit-tfal, esebizzjoni tal-moda, Ωfin, kant u divertiment ie˙or Din ser issir nhar il-Ìimg˙a 23 ta’ Awwissu fis-7.30pm, fi Ìnien San Girgor iΩ-Ûejtun, D˙ul b’xejn. Attività organizzata mill-Kunsill Lokali taΩ-Ûejtun b’inizjattiva tat-Taqsima Familja u komunità, imexxija mill-Kunsilliera Joan Agius

05.08.1962 - Nelson Mandela jintbg˙at il-˙abs. Ma n˙elisx qabel is-sena 1990

06-08-1916 - Twieled Dom Mintoff Mexxej tal-PL 1949 - 1984 u Prim Ministru ta’ Malta 1955-58; 1971-1984.

09.08.1930 - Twieled Philip Muscat, Ministru Laburista 1976-1987.

Alla u x-Xjenza: G˙edewwa? Ta˙dita organizzata mill-g˙aqda PhilisophySharing nhar lErbg˙a 7 ta’ Awwissu fil-Luciano Restaurant, il-Belt fis-7.00pm. Max Cassar jitkellem dwar ir-relazzjoni bejn ir-ra©uni u t-twemmin; il-fidi u l-filosofija; Alla u x-xjenza.

Sports

04.08.2013

jiggradwaw fit-taekwondo u l-Hapkimudo Innaekwan (skola perseveranza) huwa çentru ta’ ta˙ri© ta’ Ωew© stili ta’ arti marzjali Korejani, it-tnejn li huma mg˙allma minn Sabomnim Stephen Formosa (5 Dan) Sabomnim Stephen Formosa ilu jipprattika d-dixxiplina u l-log˙ba olimpika tatTaekwondo g˙al dawn la˙˙ar 23 sena. F’Mejju li g˙adda Sabomnim Formosa ggradwa g˙al Master Instructor tat-tielet grad matul kors li sar fi Vjenna l-Awstrija. Dan il-kors sar ta˙t id-direzzjoni teknika tal-Kukkiwon li hi l-og˙la awtorità tat-Taekwondo fiddinja. Matul dan il-kors Sabomnim Formosa, flimkien ma’ Christopher Vella, kellhom lopportunità li jkomplu jsa˙˙u l-kompetenza tag˙-hom f’din l-arti marzjali u sport olimpiku. It-Taekwondo Dragon Club li jifforma parti mill-Innaekwan, riçentament nieda leΩamijiet ta’ gradwazzjoni fejn 11-il student g˙addew b’suççess g˙al-livell ©did rispettiv. Yellow belt (it-8 Keup): Douglas Da Silva Pace u Andrea Briffa Sillato Green stripe (is-7 Keup): Josmar Azzopardi; Blue stripe (il-5 Keup): Emvin Mifsud, Reuben Mifsud u Gianluca Agius; Blue Belt (ir-4 Keup): James Aquilina u Jerome Vassallo; Red Belt (it-2 Keup): Shania Magro, Kylie Magro u Jadyn Portelli. Daqs sena ilu Sabomnim Formosa mexxa l-ewwel lezzjoni fl-arti tal-Hapkimudo ta˙t il-˙arsien ta’ Sabomnim

Stephen Formosa jirçievi ç-çertifikat tal-gradwazzjoni ming˙and Master Bang

Christopher Vella (il-fundatur tal-Hapkimudo f’Malta). Ftit wara ©iet stabbilita lassoçjazzjoni tal-Hapkimudo Maltija (MHA). Sabomnim Formosa irçieva l-ewwel. Dan f’din l-arti matul seminar li attenda fi Franza mmexxi minn Master Kang Jong Lee. Il-Hapkimudo, sistema ibbaΩata fuq il-Hapkido, hija ma˙luqa purament b˙ala sis-

Ûjara ta' plejers svediÛi tat-table tennis

Dan l-a˙˙ar grupp ta’ plejers SvediΩi tat-table tennis u lkowç tag˙hom Anders Ersson kienu Malta. Dawn marru çÇentru Internazzjonai tat-Table Tennis f’ Óal Tarxien fejn kien qed isir training camp, immexxi mil-kowçis kwalifikati Maltin u t-tnejn ex-champions ta Malta, Joe Borg Cardona u Johanna Grech. E rsson, IL-kowç SvediΩ

fa˙˙ar ferm Il-façilitajiet eççellenti li jeΩistu f’dan Il-post li g˙andu 14-Il mejda professjonali tat-table tennis u l-art talGerflor Rubber. Ersson qal ukoll li l-kwalità tat-ta˙ri© f’dan iç-çentru hija ta’ livell g˙oli ˙afna u Ωgur li se tinkora©©ixxi aktar plejers SvediΩi ji©u jag˙mlu t-tahrig tag˙hom hawn Malta qabel jibda l-ista©un s-sena d-die˙la.

tema ta’ difiΩa personali. Issistema tal-Hapkimudo hija fundamentalment fuΩjoni talaqwa elementi li jinsabu filHapkido u fil- kickboxing Korejan. Dan ifisser sistema kompluta bl-uΩu estensiv tassaqajn, tal-idejn, u eΩercizzji ta’ qbid u immobilizzar talavversarju. F’Lulju li g˙adda, Sabomnim Vella mexxa g˙at-tieni

darba l-eΩamijiet ta’ gradwazzjoni fil-Hapkimudo fejn g˙axar kandidati ©ew assesjati fuq l-elementi hawn fuq imsemmija. Kollha g˙addew g˙all-livell suççessiv tag˙-hom hekk kif imsemmi hawn ta˙t: L-10 Keup – Andrea Briffa Sillato, Karl Grima, Jerome Vassallo u Mauro Busuttil Id-9 Keup – Rosey Caruana,

Jesmond Vassallo, Martin Buhagiar, Josef Spiteri, Emvin Mifsud u Stephen Cauchi Dawk kollha interessati li jakkwistaw iktar informazzjoni jistg˙u jag˙mlu dan billi jΩuru s-sit elettroniku www.innaekwan.com jew içemplu fuq 99452010 / 9986 8789.

Sports

04.08.2013

IL-PREMIER LEAGUE

€115-IL MILjUn...MHUx ÓAFnA jEw? Dan il-plejer jinsab fiç-çentru tad-diskussjonijiet tas-suq ta’ trasferimenti. Il-kowç ta’ Real Madrid Carolo Ancelotti qal li b˙alissa g˙addejjin diskussjonijiet kontinwi mat-Tottenham biex jikseb l-istilla ta’ Wales, Gareth Bale. Qed jintqal li Bale qal lill-kowç tieg˙u Andre Villas-Boas. Spekulazzjonijiet li g˙addejjin b˙alissa juru li Real Madrid lesti li j˙allsu s-somma fenomenali ta’ €115-il miljun ewro. Din is-somma tissupera l-prezz li t˙allas biex jinkiseb Christiano Ronaldo fl-2009, fejn g˙al dan tal-a˙˙ar kienet t˙allset issomma ta’ €92 miljun. Min-na˙a tieg˙u, l-eks kowç tal-Ispurs, Harry Redknapp, jemmen li dan il-plejer ser jing˙aqad mal-©ganti Spanjoli. Ûied jg˙id ukoll li wara Messi u Ronaldo, Bale huwa t-tielet l-aqwa plejer fid-dinja.

GARETH BALE

LUIS SUÀREZ Id-direttur mani©erjali tal-Liverpool Ian Ayre sosnta li l-klabb ta’ Liverpool jinsab determinat li jΩomm lill-attakkant tag˙hom Luis Suarez. L-Urugwajjan kien ta x’jifhem li jixtieq i˙alli lil klabb tieg˙u matul dan is-Sajf biex ikun jista’ jing˙aqad ma’ tim li jkun qed jipparteçipa fit-turnew taç-Champions League. L-Arsenal jidhru li jinsabu fost ta’ quddiem biex jiksbu s-servizzi ta’ dan il-plejer. Intant il-kowç tal-Liverpool Brendan Rodgers Ωied jg˙id li jkun Ωball kbir jekk Suraez jitlaq minn Anfield biex jissie˙eb mal-Gunners.

CESC FABREGAS Tata Martino jibqa’ ottimist li Cesc Fabregas ser jibqa’ mat-tim ta’ Barçellona, però sostna wkoll li g˙andu jiddeçiedi. Minkejja li rRed Devils fallew darbtejn milli jiksbu s-servizzi ta’ dan il-plejer, g˙adhom jinsistu u ser ikunu qed jag˙mlu t-tielet tentattiv

EkS PLEjER TAT-TIM nAZZjonALI InGLIÛ, BLA SAqAF FUq RASU

Sansom issa

Sansom, fl-a˙jar tie˙gu bil-flokk tat-tim nazzjonali tal-Ingilterra

Kenny Sansom, il-le©©enda talArsenal, ta’ 54 sena, li lag˙ab 86 partita g˙at-tim nazzjonali IngliΩ, ammetta li mess il-qieg˙ wara snin s˙a˙ jikkumbatti l-vizzju talalka˙ol. F’intervista li saritlu, huwa stqarr li g˙al g˙axart ijiem s˙a˙ huwa g˙ex g˙al 10 t’ijiem s˙a˙ ming˙ajr saqaf ta˙t rasu. Dan g˙aliex “m’g˙andix flus, xurban u vittma tal-vizzju tal-log˙ob. Sansom, li kien jilg˙ab fil-poΩizzjoni ta’ difensur çentrali, jixrob seba’ fliexken tal-inbid kuljum. Dan ©ie rapportat minn The Sun.

Meta din it-tabloid IngliΩa tkellmet ma’ Sansom, kulma kellu fuqu kien biljett tal-ivja©©ar tattrasport pubbliku, mowbajl u 30 ewro fi flus. Meta kien g˙adu jilg˙ab kien jaqla’ madwar €1,300 fil-©img˙a u kien jg˙ix f’dar kbira li kienet tla˙˙aq il-prezz ta’ madwar miljun ewro. Però dan kollu sarlu suf wara li spiçça vittma tal-vizzji tal-log˙ob u tax-xorb. Sansom kien lag˙ab kemm fitTazza tad-Dinja tal-1982 u kif ukoll f’dik tal-1986. Wara li sema b’din l-a˙bar,

George Graham, eks kowç talArsenal fi Ωmien meta kien jilg˙ab Sansom, sostna li dan kien plejer fantastiku u professjonali g˙all-a˙˙ar. Graham Ωied jg˙id li dan il-plejer g˙andu jitkellem malAssoççjazzjoni tal-Futbolers Professjonali, g˙aliex dawn tala˙˙ar mag˙rufin g˙as-sapport li jag˙tu lil plejers li jispiççaw f’dawn it-tip ta’ problemi. Huwa temm jg˙id li “filwaqt li hemm plejers li huma kapaçi jie˙du t-tmun tas-suççess miksub, o˙rajn ibatu”.

Sports

04.08.2013

leWIs HaMIlTOn Il-BundeslIga: sFIdanT denju gÓar-reBÓ TIÌrIja Bejn Tnejn? TaT-TITlu Tal-F1 IΩ-Ωew© timijiet li promettew fl-a˙˙ar sta©un filBundesliga kienu il-Borussia Dortmund u l-Bayern Munich. Apparti l-wirjiet poΩittivi li kellhom fil-kampjonat domestiku, iΩ-Ωew© timijiet g˙addew minn fuq il-qawwiet Spanjoli fil-faΩi tas-semifinali tal-a˙˙ar Champions League. Però dan kollu jista’ jpo©©i l-Bundesliga fuq quddiem tal-futbol internazzjonali?

Jekk wie˙ed jag˙ti ˙arsa lejn dak li ©ara fl-ista©un li g˙adda, il-Bayern Munich reb˙u l-kampjonat b’distakk ta’ 25 punt fuq it-tim li kwalifika fit-tieni poΩizzjoni, ilBorussia Dortmund. Dawn tal-a˙˙ar kienu lunika tim li kienu kapaçi jag˙tu sfida denja lill-Bayern Munich. Din it-tellieqa bejn tnejn ser isse˙˙ ukoll f’dan lista©un li ser jissokta mill©img˙a li ©ejja? G˙adu kmieni wisq biex

wie˙ed jibda jikkummenta dwar ix-xejra li ser tie˙u lBundesliga. Intant, wie˙ed mill-ismijiet li spikka li ser ikun preΩenti fil-kampjonat ©ermaniΩ ser ikun Pep Guardiola. Wie˙ed irid jistenna biex jara xi stil ser ikun qed jaddotta. Ser ivarja l-istil ta’ log˙ob li kien jaddatta l-predeçessur tieg˙u jew m’g˙andux ˙sieb li jirriskja s-suççess li kiseb dan it-tim glorjuΩ fl-ista©un li g˙adda?

Óarsa lejn l-ammont ta’ kampjonati li ntrebÓu fl-aÓÓar 13-il sena: Bayern Munich Borussia Dortmund Werder Bremen VfB Stuttgart VfL Wolsburg

7 darbiet 3 darbiet Darba Darba Darba

Jurgen Klopp (xellug) Pep Guardiola (lemin)

Id-dominju ta’ Lewis Hamilton fir-reb˙a tal-Grand Prix talUngerija l-©img˙a l-o˙ra g˙amlet çar dak li suppost kien aktar ovvju minn qabel li s-sewwieq tal-Mercedes huwa sfidant qawwi g˙ar-reb˙ tattitlu tal-Formula One g˙al din is-sena. Il-GP tal-Ungerija kien lavveniment tan-nofs talista©un 2013 - peress li kienet l-10 tellieqa minn 19, u la˙˙ar wa˙da qabel Il-waqfa g˙as-sajf. Il-perçezzjoni g˙al dan lewwel nofs tal-ista©un g˙allMercedes hija li huma g˙andhom karozza super-fast, iΩda miΩmuma lura min˙abba luΩu eççessiv tat-tajers ta’wara. Din Il-perçezzjoni hija preçiΩa, imma anki jekk wie˙ed jikkunsidra l-problemi tat-tajers li fl-Ungerija wie˙ed jista’ jg˙id li din kwazi solvewha Il-wirijiet tag˙hom qed jiffurmaw mappa li Ωgur tfisser inkwiet g˙al Sebastian Vettel tar-Red Bull.

B˙alissa Hamilton jinsab 48 punt wara Vettel, li jinsab f’ras il-klassifika, meta fadal disa’ tlielaq u 225 punt li jistg˙u jintreb˙u. Biex jag˙laq dan id-distakk mhux se jkun façli g˙al Hamilton, iΩda bil-forma murija fl-Ungerija, Vettel Ωgur ma jistax ja˙seb li ma jistax jintla˙aq. Il-Óadd li g˙adda Vettel qal li j˙oss li lMercedes kienu tajbin biΩΩejjed li jistg˙u jirb˙u t-tlielaq kollha li jonqos. Huwa qal li t-tajers se jkunu importanti ˙afna g˙al kumplament tal-ista©un imma Hamilton qal li huwa jemmen ˙afna f'din IL-karozza, jg˙id li j˙ossha eççellenti. Mill-GP tal-Monaco 'l hawn Hamilton akkwista disa’ punti biss inqas mill-ÌermaniΩ u dan jinkludi Ωball li g˙amel wara s-safety car li niΩΩlu mittieni g˙ar-raba’ post f’Monte Carlo u wkoll t-tajer li seraqlu r-rebha f’pajjizu Silverstone, lIngilterra.

Sports

04.08.2013

EurOpEAn MOvE WEEK ISSA f’MALTA WKOLL Malta, g˙all-ewwel darba, se tkun parteçipa fl-inizjattivi talMove Week li se jsiru madwar l-Ewropa kollha. Dawn l-attivitajiet marbutin mal-bΩonn ta’ eΩerçizzju fiΩiku, se jsiru bejn is-7 ta’ Ottubru u t-13 ta’ Ottubru. Din il-Move Week, se ssir fuq inizjattiva tas-Segretarju Parlamentari g˙all-Isport, Stefan Buontempo, fejn ukoll g˙all-ewwel darba l-Kunsill Malti g˙all-Isport u l-A©enzija Ûg˙aΩag˙ se jkunu qed ja˙dmu flimkien f’din l-inizjattiva. Il-Move Week tkun ©img˙a fejn l-organizazzjonijiet iqajjmu kuxjenza dwar il-bΩonn ta’ eΩercizzju fiΩiku, mhux bilfors f’dixxiplina sportiva, biex b’hekk l-Ewropa jkollha aktar persuni li jag˙mlu eΩercizzju fiΩiku. Huwa fatt inkwetanti li lobeΩità skont l-Organizzazzjoni Dinija tas-Sa˙˙a (WHO) hija rikonoxxuta b˙ala epidemija dinjija, tant kemm ir-rati huma g˙oljin. Skont din l-istess organizzazzjoni mad-dinja hawn madwar 1.5 biljun adult li huwa obeΩ. Jidher li l-obeΩità tiΩdied maletà u anke mal-iΩvilupp ekonomiku tal-pajjiΩ, ji©ifieri meta l-ekonomija tiΩviluppa minn industrija manwali g˙allindustrija tas-servizzi. Malta, sfortunatament, tidher minn tal-ewwel fir-rati talobeΩità fl-Ewropa. Fil-fatt isSegretarju Parlamentari, Stefan

Is-Segretarju Parlamentari, Dr Stefan Buontempo waqt seminar dwar Move Week

Buontempo, waqt seminar organizzat biex jattira Ωg˙aΩag˙ ikunu move agents, semma figuri allarmanti tal-obeΩità u anke dijabete, li huma prevalenti f’pajjiΩna, u li lkawΩa tag˙hom hija prinçipalment in-nuqqas ta’ eΩercizzju fiΩiku. Dawn iç-çifri juru li Malta g˙andha l-og˙la rata ta’ obeΩità fl-Ewropa g˙all-ir©iel ta’ ’l fuq minn 18-il sena u t-tieni l-og˙la rata ta’ nisa wara r-Renju Unit. Id-dijabete, li ˙afna drabi hija kkawΩata minn nuqqas ta’ eΩercizzju fiΩiku, Malta

g˙andha madwar 8 u 9%, skont statistika tal-Unjoni Ewropeja. 25% tal-persuni f’Malta huma obeΩi. Din tag˙tina indikazzjoni çara talfutur tas-soçjetà tag˙na. Din l-epidemija titfa’ piΩ fuq il-finanzi tal-pajjiΩ speçjalment fil-qasam tas-sa˙˙a. Huwa stmat, skont rapport dwar lobeΩità tal-Ministeru tas-Sa˙˙a li pajjiΩna jonfoq mal-€20 miljun f’kura g˙all-mard relatat mal-obeΩità. Meta tkellimna ma’ Dr Buontempo, qalilna li l-©lieda kontra l-obeΩità hija weg˙da

elettorali tal-Partit Laburista u li din l-inizjattiva se tkun parti minn kullana ta’ inizjattivi f’dan ir-rigward. Huwa qal li meta ©ie infurmat b’din l-inizjattiva mal-ewwel ˙a azzjoni biex mhux biss ilKunsill Malti g˙all-Isport jag˙mel il-preparamenti me˙tie©a imma wkoll li jkun hemm l-involviment tal-A©enzija Ûg˙aΩag˙, li hi l-ewwel darba li dawn iΩ-Ωew© entitajiet, li kienu minn dejjem fl-istess ministeru, qed ja˙dmu flimkien. Buontempo qal li din trid

tkun il-bidu ta’ kampanja fejn a˙na l-Maltin inkunu aktar konxji ta’ sa˙˙itna biex b’hekk a˙na b˙ala poplu ikollna ˙ajja a˙jar. Minn informazzjoni li g˙andu dan il-©urnal, jidher li hemm entuΩjaΩmu kbir anke fost iΩΩg˙aΩag˙ li jag˙mlu xi ˙a©a kreattiva u innovattiva biex i˙ajjru Ωg˙aΩag˙ o˙ra u anke persuni minn kull età biex f’din il-©img˙a jie˙du sehem f’attivitajiet li se jkunu qed isiru. Fost l-attivitajiet li qed ji©u ppjanati hemm attivitajiet fliskejjel u attivitajiet fil-lokalitajiet madwar Malta. Huwa l-g˙an tas-Segretarjat tal-Isport li anke intrapriΩi privati jit˙ajjru jie˙du sehem f’dawn l-attivitajiet li se jsiru f’din il-©img˙a. Tajjeb li ng˙idu li m’g˙andniex innaqqsu l-importanza li kul˙add jag˙mel eΩercizzju fiΩiku u jekk mhux kul˙add se ji©bed ˙abel wie˙ed fil-mod ta’ kif irridu n˙ajjru aktar individwi jag˙mlu xi forma ta’ eΩercizzju, pajjiΩna se jkollu problemi, problemi fejn il-forza taxxog˙ol ma tkunx b’sa˙˙itha biΩΩejjed speçjalment meta nikkunsidraw li l-ekonomija f’pajjiΩna g˙amlet moviment minn industrija manwali g˙allindustrija tas-servizzi. Huwa fatt mag˙ruf li fl-industrija tas-servizzi, l-˙addiema jqattg˙u ˙afna ˙in bilqieg˙da. G˙alhekk bi ftit sforz minn kul˙add, nibdew niççaqalqu!

BASKITBOL

TELqu SITTA u ÌEW ÓAMSA MAL-fLOrIAnA BASKETBALL CLuB Il-Kumitat tal-klabb tal-baskitbol tal-Furjana ta mer˙ba lil ˙ames

jmiss - Sean Borg, Stefan Vella, Derek Elston, Peter Shoults u

David Agius. Fl-istess waqt il-kumitat irringrazzja lis-sitt plejers li ˙allew il-klabb g˙as-servizz tag˙hom - Ian Mercieca, Bevan Scott Camilleri, Matt Glass, Chris Sammut, Adrian Baldacchino u Mark Ciantar. Issa li g˙adda Ω-Ωmien tattrasferimenti l-Kumitat tal-klabb tal-Furjana jista’ j˙ares lura lejn il-kampanja li g˙amel biex isa˙˙a˙ it-tim g˙all-ista©un li ©ej wara li s-sena l-o˙ra kien reba˙ il-kampjonat. Wara ççelebrazzjonijiet tar-reb˙ talkampjonat il-klabb beda millewwel bil-˙idma tieg˙u. Appena spiçça l-ista©un li g˙adda, l-captain tat-tim Ian Mercieca ddeçieda li jirtira, wara li kien l-ewwel captain FurjaniΩ li g˙olla l-aqwa unur tal-klabb. IΩda min-˙abba li tul l-ista©un li g˙adda dejjem kien jinkwietah u©ig˙ f’dahru, huwa kellu jie˙u din id-deçiΩjoni. IΩ-Ωew© plejers barranin, lAwstraljan Bevan Scott Camilleri u l-Amerikan Matt Glass, eΩatt ma’ tmiem l-ista©un infurmaw lill-klabb li huma se jkomplu l-istudji tag˙hom issena ta’ wara f’art twelidhom. Il-Kumitat kellu biçça xog˙ol iebsa biex isib plejer barrani addattat biex ikun jista’ jing˙aqad mal-iskwadra FurjaniΩa. Daqs ˙mistax ilu l-klabb irnexxielu jikseb il-firma ta’ numru 4 seed fl-Università ta’ Indiana, Derek Elston li l-kumitat ja˙seb li se jkun plejer addatat ferm u ta’ g˙ajnuna kbira kemm g˙al-Floriana

Basketbal Club kif ukoll g˙albaskitbol ©enerali f’Malta. Qabel din il-firma l-klabb kien di©à kellu f’idejh Ωew© plejers Ωg˙aΩag˙ li jippromettu – Stefan Vella u Sean Borg – li kienu jilg˙abu ma’ Loyola. IΩ-Ωew© plejers kienu champions ta’ ta˙t it-23 sena fl-ista©un 2012-13. Dawn il-plejers g˙inu ferm biex l-età medja taliskwadra tonqos. Wara dawn l-akkwisti l-klabb beda jinduna kemm kien hawn ftit plejers fis-suq Malti li kienu se jibdlu l-klabbs tag˙hom, iΩda b’˙af-na xog˙ol il-kumitat fla˙˙ar jiem taΩ-Ωmien tat-trasferimenti sab Ωew© plejers o˙ra. Dawn huma l-plejer tan-nazzjonal u eks-Si©©iewi Basketball Club, Peter Shoults u lil David Agius ming˙and Depiro Basketball. Dan minbarra l-a˙bar li waslet li David Camilleri l-plejer li lista©un li g˙adda kien essenzjali fir-reb˙ tal-kampjonat, iddeçieda li jibqa’ jilg˙ab malFloriana. Dan il-perijodu ta’ trasferimenti ra t-tluq tal-point guard Chris Sammut wara li kien ilu tliet sta©uni mal-Floriana, fejn ha sehem attiv fil-mixja talklabb minn tim tat-tieni diviΩjoni, g˙al tim sod talewwel diviΩjoni u imbag˙ad tim champion tal-ewwel diviΩjoni. Óallew ukoll lil klabb Adrian Baldacchino u Mark Ciantar li ddeçidew li jridu jilg˙abu fittieni diviΩjoni wara karriera pjuttost twila mal-Floriana Basketbal Club.

Sports

04.08.2013

LAqgÓA ÌENERALI STRAORDINARJA gÓALL-gÓAqDA ÌURNALISTI SPORTS

L-G˙aqda Ìurnalisti Sports organizzat laqg˙a ©enerali straordinarja li approvat ir-rapport finanzjarju tassena 2012, peress li dan ma kienx tressaq g˙allapprovazzjoni fl-a˙˙ar Laqg˙a Ìenerali Annwali min˙abba li t-teΩorier ta’ dakinhar Mario Meli, li wara kien ˙abbar ir-riΩenja tieg˙u ma kienx attenda din illaqg˙a. It-tezorier elett fl-a˙˙ar Laqg˙a Ìenerali, Antoine Dalli, ippreΩenta wkoll il-miri finanzjarja tal-istess

g˙aqda g˙as-snin li ©ejjin u spjega kif l-ammont ta’ membri kompla jikber u mistenni li jil˙aq rekord ta’membri sal-a˙˙ar tas-sena. L-G˙aqda Ìurnalisti Sports ppreΩentat ukoll reviΩjoni u a©©ornament tal-istatut biex dan jirrifletti l-esi©enzi tal-lum. Clinton Buhagiar u Sandro Micallef, uffiçjali tal-kumitat eΩekuttiv tal-G˙ÌS, kienu inkarigati minn din ir-revizjoni. L-a˙˙ar a©©ornament ta’ dan l-istatut sar fis-snin disg˙in.

NATHAN LEE XUEREB REBAÓ ID-DEHEB FIL-JUNIORS EWROPEJ

Nathan Lee Xuereb huwa ç-champion tal-Ewropa f’livell juniors f’dik li hija d-dixxiplina tad- double trap. Xuereb reba˙ dan l-unur fil-Ìermanja meta laqat 29 minn 30 plattina fl-ewwel rawnd u 30 minn 30 fit-tieni wie˙ed. Dan wassal biex Xuereb ˙a d-deheb. Matul is-sena li g˙addiet, fl-istess kompetizzjoni, Nathan Lee Xuereb kien reba˙ il-medalja tal-fidda. Xuereb ma ˙arisx lura u avvanza biex ilbiera˙ po©©a isem pajjiΩna filquççata. Barra minn hekk matul is-sena li g˙addiet huwa kien spiçça fir-raba’ post fit-Tazza tad-Dinja. Il-gazzetta Kull˙add tawgura lil Nathan Lee Xuereb lisba˙ xewqat g˙ar-riΩultat li kiseb fil-Ìermanja.

Fid-diskors tieg˙u, il-President tal-G˙ÌS Charles Camenzuli nieda t-trofew ©did li se jing˙ata lir-rebbie˙a tal-kategoriji kollha waqt is-serata annwali ta’ premjazzjoni lill-isportivi – L-G˙aΩliet Sportivi Nazzjonali. Dan it-trofew huwa xog˙ol iç-çeramist professjonali Malti Paul Haber. Waqt din il-laqg˙a tnediet il-website uffiçjali talG˙aqda Ìurnalisti Sports: www.maltasportsjournalists.com.

A˙barijiet

04.08.2013

iS-Sitwazzjoni prekarja tal-Óaddiema tal-pn

Qed jibagÓtuhom jaÓdmu f’Supermarket Impjegati tal-Partit Nazzjonalista tkellmu ma’ din ilgazzetta u esprimew lg˙adab tag˙hom g˙all-fatt li mhux biss qed jintwera diΩinteress totali mill-Amministrazzjoni tal-Partit g˙assitwazzjoni mwierg˙a tag˙hom, iΩda sa˙ansitra qed ji©u umiljati b’avviΩi mwa˙˙lin madwar id-Dar Çentrali biex i˙ajjruhom imorru ja˙dmu f’ supermarket. L-impjegati qalu li fid-Dar Çentrali qed tirrennja arja ta’ inçertezza kbira, u l˙addiema kollha qishom ras maqtug˙a. Il-pagi tal-˙addiema mhux qed jo˙or©u, u hemm min ilu ma jit˙allas minn April li g˙adda. Min imur jistaqsi g˙allpaga tieg˙u allegatament qed jg˙idulu li m’hemmx flus u li qabel jonqos innumru tal-˙addiema mhumiex se jit˙allsu. L-impjegati mhux qed jinkwetaw biss fuq il-pagi, iΩda anke g˙all-impjieg tag˙hom. Qed jing˙ad li jridu jitnaqqsu madwar 40 p e r s u n a , i n k l u Ω i l - parttimers. Is-Segretarju Ìenerali Chris Said instema’ jg˙id li mhuwa se jiggarantixxi x-xog˙ol ta’ ˙add, lanqas dak tal-edituri, li ilhom ja˙dmu g˙all-PN g˙al snin twal. L-impjegati li tkellmu ma’ din il-gazzetta esprimew l-

g˙adab tag˙hom, fost o˙rajn, g˙all-Kap tar-RiΩorsi Umani Veronica Camilleri, li qed t˙e©©e© lill-˙addiema biex imorru ja˙dmu ma’ Smart Supermarket b’çirkolari li twa˙˙let f’diversi partijiet tad-Dar Çentrali, fosthom anke fejn l-uffiççji taledituri. Dan qed iwassal biex din iç-çirkolari ma tinqarax biss

mill-˙addiema, imma anke minn dawk li jΩuru d-Dar Çentrali biex ikellmu lil xi ˙add jew jag˙mlu xi avviΩ fuq il-medja tal-PN. Mhux biss l-impjegati qed i˙ossu li din il-proposta hija umiljanti, imma fuq kollox mhuma qed jing˙ataw lebda garanzija li, jekk imorru ja˙dmu mas- supermarket, l-impjieg tag˙hom

hemmhekk ikun garantit. L-impjegati esprimew ukoll l-g˙adab tag˙hom g˙all-eksSegretarju Ìenerali Paul Borg Olivier, li filwaqt li ©ab lill-˙addiema fl-istat li jinsabu fih illum, f’dan ilmument diffiçli qed jitfa’ rritratti ta’ Mont Blanc fuq issit soçjali Facebook u jifta˙ar kemm g˙andu veduta sabi˙a mill-kamra tal-

lukanda fejn jinsab allo©©jat. Ìie allegat ukoll li sala˙˙ar jum tax-xog˙ol tieg˙u, Borg Olivier baqa’ ji©ri bilkarozza tal-kiri m˙allsa millkumpannija, anke fi tmiem il-©img˙a, minkejja li kien jaf bl-istat ta’ falliment li jinsab fih il-Partit Nazzjonalista. L-g˙adab dar ukoll fuq ilKap il-©did tal-PN, Simon Busuttil, li ˙asel idejh minn din is-sitwazzjoni u ma kellux id-diçenza li jlaqqa’ l˙addiema biex ikellimhom. L-impjegati qalu li f’din issitwazzjoni ˙add mill-Kap u l-Viçi Kapijiet ma wera solidarjetà mal-˙addiema li se jitkeççew, jew tal-inqas tkellmu mag˙hom. Min-na˙a l-o˙ra, dawn ma naqsux milli jmorru kollha fuq il-filliera ta’ quddiem fil-kunçert ta’ Joseph Calleja nhar ilÓamis li g˙adda. S’issa ng˙ataw l-avviΩ tassensja erba’ ˙addiema flistamperija u erbg˙a o˙ra fid-dipartiment tal- layout. U˙ud minn dawn il-˙addiema ilhom jag˙tu servizz leali lill-PN g˙al iktar minn 40 sena, u se jitkeççew proprju fl-a˙˙ar ftit xhur talimpjieg tag˙hom hekk kif g˙andhom bejn 59 u 60 sena. Meta dawn staqsew g˙al terminal benefits , qalulhom li ma jistg˙u jag˙tuhom xejn g˙ax ma fadalx çenteΩmu fil-kumpannija.