Het wouden en merengebied
van Noordoost Friesland
In dit magazine • Fiets- en wandelroutes door Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden • Vertier en waterplezier in Earnewâld • Evenementenkalender • Extra: Typysk Frysk!
GRATIS
bewaarexemplaar ! 76
NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN
De grootste keuze in de omgeving!
In het hart van Friesland, Nationaal Park De Alde Feanen
Verhuur van Maril- en Antaris55 sloepen, motorboten, valken, kano’s en SUP-planken
Voor informatie en reserveringen: Camping It Wiid Koaidyk 10 9264 TP Earnewâld Tel:0511-539223 info@wiid.nl www.wiid.nl
-
www.bootverhuur-eernewoude.nl RMT advertentie.indd 1
02
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
26-11-2015 9:45:32
Welkom in
Inhoudsopgave
het wouden- en merengebied van Noordoost Friesland De Friese Wouden is een regio die wordt getypeerd door boomwallen en elzensingels. Het Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden is erg geschikt voor fiets- en wandelliefhebbers. Houd je van water? Laat je dan verrassen door het prachtige Nationaal Park De Alde Feanen. Dit merengebied met als centraal punt Earnewâld is uitermate geschikt om te verkennen per boot. Zowel het Friese woudengebied als het merengebied hebben een rijk verleden. Liefhebbers van natuur en cultuurhistorie kunnen hier hun hart ophalen. Laat je inspireren door de omgeving en begeesteren door haar inwoners. Veel plezier in deze regio vol afwisseling! Leeswijzer Het magazine bevat veel informatie over het wouden- en merengebied. Daarnaast wordt het Waddengebied uitvoerig toegelicht. In het midden vind je tips over evenementen, Typysk Fryske zaken en de Friese Elfstedenstad Dokkum. Bij activiteiten geven we een richtlijn voor de toegangsprijzen die we aanduiden met een euroteken: € = t/m € 10,- per persoon €€ = van € 11,- t/m € 25,- per persoon €€€ = meer dan € 26,- per persoon Meer informatie
Op de website www.friesland.nl staat alle informatie uit dit magazine nog eens op een rij, met de meest actuele gegevens betreffende openingstijden en toegangsprijzen. Ook kun je terecht bij de volgende informatiepunten: • Boekhandel Douma ❶ De Dellen 2a, Surhuisterveen - hele jaar geopend • Botanische tuin De Kruidhof ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten • Paviljoen De Leyen ❸ Bildreed 3, Rottevalle - winterseizoen beperkt geopend • Toeristenbureau Earnewâld ❹ Piet Miedemaweg 9, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend • Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen ❺ Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend • Receptie Camping it Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - hele jaar geopend • Receptie Vakantiepark Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar - hele jaar geopend • Hoekstra Tabak en lectuurshop ❽ Voorstraat 93, Kollum - hele jaar geopend • Camping De 4 Elementen ❾ Groningerstreek 35, Stroobos - hele jaar geopend
Colofon
04
Overzichtskaart Wouden en Meren
07
Wouden en Meren - Over de regio
10
Wouden en Meren - Cultuur
13
Wouden en Meren - Wandelen
18
Wouden en Meren - Fietsen
21
Wouden en Meren - Water
24
Wouden en Meren - Kinderen
27
Wouden en Meren - Er op uit
30
Wouden en Meren - Culinair
En verder Evenementen Er is altijd wel iets te doen! Van culturele festivals tot sportevenementen tot traditionele jaarmarkten. Typysk Frysk Typische Friese sporten, de Elfstedentocht en natuurlijk sûkerbôle!’ Dokkum Ontdek de geschiedenis van deze prachtige Elfstedenstad en wandel de Bonifatiusroute.
Wadden Wadlopen op werelderfgoed, prachtige routes door het terpenland en leuke uitjes in Nationaal Park Lauwersmeer. Nieuwsgierig? Draai dit magazine om!
Tekst TVDSZ | Thea van der Schaaf
Oplage 20.000 exemplaren
Dit magazine is met zorg samengesteld en ontwikkeld door een werkgroep van ondernemers uit de regio Noordoost Friesland.
Fotografie Moments of Nature en eigen beeldmateriaal, tenzij anders vermeld
Projectmanagement Stichting RegioMarketing en Toerisme
Drukker Drukkerij Douma
Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. We horen wel graag wat je van de regio en het magazine vindt. Uit alle reacties - geplaatst op facebook.com/eropuit-innoordoostfriesland - verloten we jaarlijks een weekendje weg.
Vormgeving Hoog Contrast Druk Januari 2016, 2e druk
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
03
Jannum
Wouden en meren
Sibrandahûs
Dokkum N356
Rinsumageast
Burdaard
Legenda
W
Damwâld
N361
Broeksterwâld
Aldtsjerk
De toelichting op de gekleurde cijfers vind je terug in de tekst
De Falom
Bûtenfjild
Mûnein
Oentsjerk
informatiepunten Staten en Stinzen
Feanwâlden
Gytsjerk
cultuur (o.a. musea) water kinderen er op uit culinair
Noardburgum
Ryptsjerk
N355
N355
Hurdegaryp
N356
le as
entra
De c
Tytsjerk
Leeuwarden
Burgum
Wide le Suwâld
N31
Sumar Garyp
N356
Warten
N31
Legenda routes
N
Deze routes worden beschreven in de tekst
Earnewâld Wandelen - Historische route - pagina 13 Wandelen - Bûtenfjild - pagina 15 Wandelen - Rondje Surhuizum - pagina 17 Fietsroute Noardlike Fryske Wâlden - pagina 18
Oudega Nationaal Park De Alde Feanen
Fietsroute Nationaal Park De Alde Feanen - pagina 19
Smalle
04
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Streekwinkel Broersma-State
Kollumerpomp
N358
(
Driezum
0:20 uur )
(
0:50 uur )
Drachten (
Wâlterswâld
Groningen
Leeuwarden 0:20 uur )
Westergeest
Kollum Amsterdam (
Triemen
N910
Utrecht (
1:40 uur )
N355 Groningen
N358
Kollumerzwaag
1:30 uur )
De Westereen
Buitenpost N369 Gerkesklooster
Twijzelerheide
Stroobos
N358
Twijzel Rohel
Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden Jistrum
Surhuizum Drogeham
Surhuisterveen
Burgumer Mar
Harkema Eastermar Opende
N369
De Tike
Boelenslaan
N358
De Leijen
Nijega
e Ee
Augustinusga Kootstertille
Houtigehage
Openbaar vervoer
Rottevalle
In deze regio loopt de spoorlijn van Leeuwarden naar Groningen. Er zijn haltes in Buitenpost, De Westereen, Feanwâlden en Hurdegaryp. Vanuit Surhuisterveen en Burgum vertrekken diverse bussen. Kijk op www.9292ov.nl voor de actuele reisinformatie.
N31 Drachtstercompagnie
Opeinde
A7
Kinderboerderij
Drachten
Frieschepalen WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
05
AT
Het hoogste ĂŠn veiligste klimpark van Nederland!
TR
AC T ION
20
OF
N
AR
LA S Y R F 14 E THE Y
Glow in the (indoor m Dark-jungle idgetgolf )
sÂŹ+LIMPARK sÂŹ&LYINGÂŹ&OXÂŹ TOKKELBAAN sÂŹ!BSEILEN
LED bow
ling
Klimpark
Parties a n
d meetin
Indoor & Outdoor Park
sÂŹ+LIMMUUR sÂŹ,%$ÂŹBOWLEN sÂŹ $ÂŹ#INEMA sÂŹ,ASERGAME
sÂŹ-ISSIONÂŹ0OSSIBLEÂŹ LASERDOOLHOF sÂŹ'LOWÂŹINÂŹTHEÂŹ$ARKÂŹ MIDGETGOLF
sÂŹ"ILJART ÂŹDART ÂŹENÂŹ POOLCENTER sÂŹ)N ÂŹENÂŹOUTDOORÂŹ BARBECUE
gs (300 p .)
sÂŹ+INDERPARADIJS sÂŹ-OTHERÂŹ ÂŹBABYCAREÂŹ ROOM sÂŹ0ARTYCENTRUM
Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 22-G 9251 GA Burgum (N31 Leeuwarden-Drachten)ÂŹsÂŹ4EL ÂŹ ÂŹ ÂŹ ÂŹ ÂŹ Kijk voor openingstijden op: www.aventoer.nl 06
NOORDOOST FRIESLAND ¡ WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren over de regio
De Noardlike Fryske Wâlden: het best bewaarde geheim van Fryslân De combinatie van cultuurhistorische en natuurlijke elementen maakt Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden tot een uniek gebied in Europa. Een gebied dat zijn eigen verhaal vertelt: sporen van honderden jaren oud zijn nog steeds te zien. Pingo’s uit de ijstijd, keileem in de ondergrond, veenvorming en -afgraving en de kleinschalige agrarische percelen afgebakend door elzensingels en boomwallen. Die laatste werden destijds aangelegd als veekering en om erosie van de zandgrond tegen te gaan. Vandaag de dag zijn ze belangrijk voor de bijzondere biodiversiteit in de streek. De boeren zijn grotendeels verantwoordelijk voor het onderhoud van het bijzondere coulissenlandschap, dat misschien wel het best bewaarde geheim van Fryslân is.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
07
Sl epvaren
op de Friese meren vanuit Earnewâld
*
Verhuur tot 21.00 uur Een sloepentocht is heerlijk genieten. Onder het genot van een hapje en drankje vaart u rustig door het Nationaal Park De Alde Feanen. Een geheel andere wereld en toch dichtbij.
Informatie of reserveringen: www.aldefeanen.com of 0511 - 53 92 15, mob. 06 - 44 37 89 89 Ligplaats: De Stripe 22, 9264 TW Earnewâld
08
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Het is mogelijk om een (meerdaags) arrangement geheel naar uw wensen samen te stellen. Of toegespits op een uitje met vrienden of collega’s.
Verhuur van: Luxe sloepen, toer- /visboten, polyvalken en vakantiewoningen
De vele gezichten van Nationaal Park De Alde Feanen ......................................................
In het hart van Fryslân ligt Nationaal Park De Alde Feanen. Smalle vaarten, besloten petgaten, open meren: in dit natuurgebied is het water in alle mogelijk variëteiten aanwezig. Op het ene moment een weids uitzicht over de uitgestrekte graslanden en wuivende rietvelden, het andere moment een beschut gevoel door de sprookjesachtige moerasbossen. Deze enorme variatie aan landschappen zorgt voor een rijke natuur. Zo komen er in De Alde Feanen meer dan 450 verschillende soorten planten voor en broeden er ruim honderd soorten vogels. De ree, vos, boommarter en otter voelen zich hier ook prima thuis.
Wist je dat LeeuwardenFryslan in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa is? Nationaal Park De Alde Feanen is het decor voor het project Feel The Night. Tijdens diverse evenementen kunnen bezoekers de schoonheid van de nacht ervaren. Meer informatie via: www.feelthenight.eu
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
09
Wouden en meren cultuur Over de Wâldpyk Vroeger was de Friese Wouden een regio waar het veen door arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden werd afgegraven. Toen dat afgegraven was, lieten de investeerders de arbeiders werkloos achter. Met niets en in diepe armoede, bouwden ze hier hun eigen hutje. In de plaggenhutten en spitketen die zo ontstonden, vestigden hele gezinnen zich. Ze zorgden voor hun eigen onderhoud, trokken zich van niemand iets aan en niemand trok zich van hen iets aan. Het waren evangelisten en dominees die zich tientallen jaren later bekommerden om de heidebewoners. Stapje voor stapje, of liever steentje voor steentje, werden huizen, scholen en uiteindelijk hele dorpen gebouwd voor en door de heidebewoners. Het typeert de inwoners van de Friese Wouden, Wâldpiken genoemd, tot vandaag de dag: vrijgevochten, anders dan anders en een beetje dwars. Een Wâldpyk is nog altijd liever kleine baas dan grote knecht.
Handelskarakter Waar je ook kijkt, overal vind je in deze regio handel langs de weg. Van onbemande kraampjes met kleine goederen waarbij het geld in een potje achtergelaten kan worden, tot een verscheidenheid van eigen ondernemingen aan huis.
10
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Terug naar die tijd Oud geld: Staten en Stinzen Waar het op het land armoe troef was, waren Staten en Stinzen vroeger het symbool van de rijkdom van Fryslân. Veel van de prachtige gebouwen zijn verloren gegaan. Een aantal Staten en Stinzen is blijven bestaan. Een paar liggen ‘verborgen’ in mooie parken. Zo ook het geheel vernieuwde ❶ Park Vijversburg in Tytsjerk. Liefhebbers van tuinarchitectuur halen hun hart op in de thematuinen. Dwaal en verdwaas in de Dwaalster, ontdek nieuwe avonturen in Tobias’ Tún en geniet van intieme voorstellingen in de historische tuin waar sporen van het werk van architecten Vlaskamp en Roodbaard nog zichtbaar zijn.
Binnen: Ot en Sien, Surhuisterveen Museumboerderij Ot en Sien is een plek waar de tijd 100 jaar heeft stilgestaan. Hier vind je nog het winkeltje, schooltje en de dokterspraktijk uit de tijd van toen. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen - hele jaar geopend. Prijsklasse: €
Buiten: De Spitkeet, Harkema Openluchtmuseum en themapark De Spitkeet laat op een ruim 4 hectare groot terrein zien hoe moeilijk mensen in de Groningse en Friese heide het hadden in de periode 1850-1950. ❷ De Dunen 3, Harkema winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
Bezoek in deze omgeving bijvoorbeeld eens: ❷ De Klinze in Aldtsjerk ❸ Stania State in Oentsjerk ❹ Fogelsanghstate in Veenklooster ❺ Lytse Slot in Veenklooster ❻ Allemastate in Oudwoude ❼ De Schierstins in Feanwâlden ❽ Rinsmastate in Driezum. Bekijk op de website welke Staten en Stinzen toegankelijk zijn en neem een kijkje in de wereld van het oude geld.
In kleinschalige musea, waarbij een gastheer of gastvrouw je graag vertelt over wat er te zien is, kom je meer te weten over de historie van dit gebied: ❸ Korenmolen de Hoop, Sumar ❹ Museum 't Wâldhuske, Houtigehage ❺ Natuurmuseum Bruinenberg / SanjesZoo, De Westereen ❻ Oudheidkamer Dantumadeel, De Westereen ❼ Simke Kloostermanhûs, Twijzel ❽ De Sûkerei, Damwâld ❾ Nôtmûne Koartwâld, Surhuisterveen IJstijdenmuseum, Buitenpost
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
11
Ontspan, geniet én beleef op landgoed De 4 Elementen! Camping en passantenhaven De 4 Elementen is gelegen op het landgoed van De 4 Elementen in Stroobos, Friesland. Door de unieke locatie, omringt door vracht-/ pleziervaart en weilanden en binnen handbereik van de stad Groningen, Leeuwarden en de waddeneilanden, is er zowel voor de natuurliefhebber als voor de stedentripper iets te doen. In het D4E Centrum, gelegen op het landgoed, kunt u gebruik maken en genieten van verschillende faciliteiten zoals een supermarkt, restaurant, wasserette en beautysalon. De 4 Elementen Groningerstreek 35, 9871 PG Stroobos
• Rust, ruimte en gastvrijheid • Moderne, verwarmde facilitaire voorzieningen • Restaurant, Wasserette, • Beautysalon, Supermarkt • Tankstation voor pleziervaart in de haven • Rolstoelvriendelijk • Fiets-/wandelroutes/Visplekken • Half uurtje rijden naar de boot Ameland/Schiermonnikoog • Half uurtje rijden naar Groningen en Leeuwarden
Gehele jaar geopend
Tel: 0512 - 712400
info@de4elementen.nl | www.de4elementen.nl
12
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren wandelen
Historische route
Kijk op pagina 4 en 5 v oor de overzich tskaart m et de routes
We beschrijven hier één van de vijftig historische wandelpaden in de omgeving die te vinden zijn op www.friesland.nl/noordoost. De wandelroutes in deze omgeving voeren deels over oude voetpaden zoals kerken-, jaag- en schoolpaden en in onbruik geraakte handels- en pelgrimsroutes. Gedeeltelijk lopen de wandelpaden over boerenland en door natuurgebieden. Laarzen zijn geen overbodige luxe! Routes zijn aangegeven met blauwpaarse borden. De route: Stroobos – Buitenpost | 6,5 kilometer De route begint ten zuiden van Stroobos, bij het routeknooppuntbord route 9. Langs de Oude Vaart en over de Heawei wandel je naar het buurtschap Blauwverlaat. Je steekt het Prinses Margriet Kanaal over en volgt het kanaal enkele tientallen meters in westelijke richting. Een onverhard pad leidt je door de Polder Rohel richting het noordelijker gelegen pad De Tjoele. Aan het einde van dit pad ga je door de polder richting Buitenpost, tevens de eindbestemming van deze route.
Koffie / thee / toileT
....................................................
Camping De 4 Elementen Groningerstreek 35, Stroobos hele jaar geopend De Waterjuffer - Uterwei 1 Augustinusga - hele jaar beperkt geopend Theeschenkerij Blauforlaet Blauferlaat 30, Augustinusga winterseizoen gesloten Het Tuincafé - Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten Binnenmarkt Buitenpost Kerkstraat 19, Buitenpost - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
13
De Pleats
Restaurant - partycentrum - catering
Koffie met gebak
Fiets en wandelroutes
Lunch
Gratis WiFi Kindvriendelijk
Menu’s vanaf €22,95 offie met gebak Fiets en wandelroutes nch Gratis WiFi Menu’s vanaf €22,50 Welkom –Kindvriendelijk Wolkom ! Schoolstraat 82, Burgum Tel: 0511-461556 www.depleats.nl
Boerderij Camping Minicamping bij biologische boerderij fraai gelegen nabij Burgum - 0511461556 Eastermar. Prachtige omgeving mooie fiets- en depleatsmet vele @depleats wandelroute’s.
De Pleats is op zondag gesloten
Fokke en Ella Benedictus Seadwei 17 9261 XM Eastermar Tel. 0512-47-1266 benedictus@lansdouwe.nl www.lansdouwe.nl
Bed & Breakfast Stateheide Rust en Stilte op het Friese platteland Stateheide 1 9257 MH Noardburgum 0031 (0) 511475807 www.stateheide.eu stateheide@stateheide.eu
14
Stap 100 jaar terug in de tijd, geniet van de tijd van Ot en Sien! Het museum is een leuk uitstapje voor jong en oud. Museumbezoek, Oudhollandse spelen, speurtochtpuzzel voor kinderen, Huifkartochten, hapje en drankje, warme en koude buffetten. Openingstijden: Di Woe-Do-Vrij 13.30-17.00 Za 10.00-17.00 Mei t/m september elke zondag open van 13.30 tot 17.00 uur. Zondag, maandag, ochtend en avonden na overleg
! Facebook: depleats - " Twitter: @depleats
Schoolstraat 82 www.depleats.nl
Museumboerderij Ot en Sien
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Jan Binneslaan 84 9231 CC Surhuisterveen
www.otensienmuseum.nl
It Bûtenfjild (het Buitenveld) Ooit een heikikker gehoord of de geur van het struikgewas gagel geroken? Het kan in het Bûtenfjild, het 319 hectare grote natuurgebied dat ingesloten ligt tussen de zandruggen van de Trynwâlden. Het Bûtenfjild heeft veel te bieden. Natte, schrale graslanden, verlande petgaten, broekbossen. Maar ook open waterplassen, uitgestrekte riet- en ruigtevelden en een stroomdal van een oud riviertje. Al deze verschillende landschapstypen leveren veel bijzondere dier- en plantensoorten op. De route: keuze uit vier Er liggen in het Bûtenfjild drie wandelroutes die het gehele jaar zijn opengesteld. De vierde is een rondgaande wandelroute op de Sippen-Finnen en is alleen met de boot bereikbaar van 15 juli tot en met 15 maart (buiten het broedseizoen). Kijk voor alle routes op www.friesland.nl/noordoost. Bezienswaardigheden In de voorlaatste ijstijd 150.000 tot 100.000 jaar geleden kwam er met de gletsjers gesteente mee uit Scandinavische streken. Daardoor ontstonden stroomdalen. De Bouwepet is een stroomdal dat dwars door het agrarische land van het Bûtenfjild loopt. Het verbindt de Grutte Wielen bij Leeuwarden met het Bûtenfjild. Dat hier zoveel zwerfkeien te vinden zijn, heeft te maken met de tijd waarin het stroomdal is ontstaan. Ga ook eens op zoek naar het monument van zwerfstenen in de richting van Mûnein. Kijk op pagina 4 en 5 voor een overzichtskaart
Koffie / thee / toileT ....................................................
De Kikkersprong Schwartzenbergloane 3, Broeksterwâld - zomerseizoen beperkt geopend De Schierstins - Haadstrjitte 1, Feanwâlden - hele jaar geopend Theetuin De Hollen Oosterdijk 16, Ryptsjerk zomerseizoen beperkt geopend Restaurant De Grote Wielen Bûtlan 1, Leeuwarden - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
15
Doarpskuierke Burgum Een dorpswandeling heet In Friesland een ‘doarpskuierke’. Een ommetje door Burgum, langs de rand van het woudenlandschap naar het open weidelandschap om vervolgens langs historische klinkerweggetjes weer in het centrum terug te keren. Beschrijvingen van deze kuierkes zijn af te halen bij het dichtstbijzijnde informatiepunt of kijk op de website.
Koffie / thee / toileT ....................................................
De Pleats (met fietssrevicepunt) - Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend Herbergh de Parel - Elte Martens Beimastrjitte 15, Eastermar - hele jaar geopend De Zandloper - Elte Martens Beimastrjitte 7, Eastermar - hele jaar geopend
Wijk tijdens je ommetje in Burgum even af en bezoek de Kruiskerk. Deze imposante kerk dateert uit ongeveer 1100, hij is toen gebouwd op de fundamenten van een eerder klooster. Pas door uitbreidingen in de veertiende eeuw kreeg het grondplan van kerk de vorm van een kruis en werd de romanogotische kerk een kruiskerk. In de dertiende eeuw werd de toren verhoogd en werd de kerk driebeukig met smalle spitsboogvensters. Vele restauraties en opknapbeurten hebben de afgelopen eeuwen de revue gepasseerd, de kerk heeft zelfs eens op instorten gestaan. Gelukkig staat hij er nog in al zijn glorie, aan de Nieuwstad 5 in Burgum.
Dam Jaarsma Bijna 17.000 volksverhalen verzamelde hij. Daarmee was hij de grootste verzamelaar van Nederland en hij behoorde tot de top drie van Europa! De verzameling is van onschatbare waarde. Zijn woonplaats Eastermar toont met trots een deel van de collectie in de verhalenkamer en via wandelroutes door de regio. Vraag om de gratis routekaarten bij het dichtstbijzijnde informatiepunt ❸ of boek een rondleiding via: 0512 – 472580.
16
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Rondje om de kerk: Surhuizum In het vroegere centrum van de Friese Wouden staat de Surhúster Toer met een gemetselde spits en een luchtbrug. Hiervan zijn slechts enkele in Noord Nederland te vinden. De kerk is vermoedelijk in de twaalfde eeuw gebouwd en diverse malen verwoest. Wellicht houdt dat verband met de slechte naam die het naastgelegen kerkpad ‘it Langpaed’ had.
agina Kijk op p de or vo 5 n 4e overzichts t de kaart me routes
Het verhaal van it Langpaed Een dominee en ouderling stuitten op de terugweg van een aantal huisbezoeken op een vreemde verschijning. Ze waren net halverwege, toen er een witte gedaante opdook. Ze stopten en de gedaante verdween. Dit herhaalde zich tweemaal. De derde keer bleef de gedaante echter staan. De mannen bleven als aan de grond genageld. De dominee verloor in dit angstige uur zijn geloof in het goede niet en gebood de witte gestalte in ’s Heren naam van hen weg te vliegen. Daaraan kon het spook geen weerstand bieden. Toch heeft het pad sindsdien geen beste reputatie.
Route 5, 7 of 12 kilometer Je start bij de kerk en gaat in westelijke richting it Langpaed op. Halverwege het pad sla je linksaf en volg je het betonpad. Vervolgens steek je de weg over en loop je rechtdoor naar het zandpad ‘de Hurde Eker’. Aan het einde van dit zandpad heb je drie opties: • Je kunt rechtsaf naar het levendige centrum van Surhuisterveen. Dat is ongeveer 1,5 kilometer wandelen. • Ook kun je links afslaan en de eerste weg rechts nemen. Via de Suderheawei loop je dan alsmaar rechtdoor naar de Miedwei. Vervolgens ga je linksaf het bruggetje over richting de Rysloane. Via deze weg kom je uiteindelijk weer in het dorp Surhuizum. Deze route door het Nationale Landschap de Noardlike Fryske Wâlden is ongeveer 7 kilometer. Onderweg zijn geen horecagelegenheden. • Of je gaat bij het zandpad links terug richting het dorp Surhuizum.
koffie / thee / toileT
....................................................
Pannenkoekenhuis Landzicht It Sûd 13, Surhuizum - hele jaar geopend Brasserie Kolkzicht en it Stee - De Kolk 23 en 31, Surhuisterveen - hele jaar geopend B&G Food and Lifestyle Gedempte Vaart 6, Surhuisterveen - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
17
Wouden en meren fietsen
Route 1: Trek een dagje of meer uit voor de Noardlike Fryske Wâlden Km zelf te bepalen De fietsroute door de Noardlike Fryske Wâlden is in totaal 127 kilometer lang. De liefhebbers kunnen hem helemaal fietsen, maar het is natuurlijk ook mogelijk om delen ervan te fietsen. Je stapt op waar en wanneer je maar wilt. Deze grote fietsronde loopt langs een dicht netwerk van houtwallen, elzensingels en bomenrijen. Je fietst langs graslanden en vruchtbare akkers. Onderweg zie je waterpoelen van duizenden jaren oud, die pingoruïnes worden genoemd. Eenzame boerderijen en kleine lint- en esdorpen vormen de enige bebouwing in Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Het wordt ook wel het meest kleinschalige landschap van Nederland genoemd. Bekijk de route op www.friesland.nl/noordoost. Pick een momentje rust Onderweg kom je elf verschillende picknicktafels tegen. Terwijl je je boterham weghapt in Burgum, Oentsjerk, Damwâld, De Westereen, Veenklooster, Kollum, Buitenpost, Harkema, Rottevalle, Eastermar en Oudega, leer je meer over de regio via informatieborden.
Koffie / thee / toilet ......................................................................................................................
Kafee It Wapen fan Fryslân Rengersweg 51, Oentsjerk - hele jaar geopend
Paviljoen De Leyen - Bildreed 3, Rottevalle - winterseizoen beperkt geopend
Terras Prikkebosk - Dammeloane 46, Damwâld - winterseizoen gesloten
Theeschenkerij ’t Landschap Spekloane 48, Boelenslaan - hele jaar geopend
Theeschenkerij Jinkepaed Jinkepaed 5, Twijzelerheide winterseizoen gesloten
Klein Zwitserland - Solcamastraat 30, Sumar - hele jaar geopend
Restaurant Lauwersland - Foarwei 2a, Oudwoude - hele jaar geopend
Bewegwijzering De route is aangegeven met een rechthoekig groen-wit bord met omcirkelde nummers. Via de nummers op de borden fiets je van knooppunt naar knooppunt. Bij de knooppunten staan informatiepanelen over de verdere route. De officiële fietskaart van deze route is gratis te verkrijgen bij een informatiepunt.
18
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Kijk op pagi na 4 en 5 voor de overzichtskaart met de routes
Foto: Binne-Louw Katsma
Route 2: Een pontje meer door Nationaal Park De Alde Feanen 42,3 km Deze fietsroute van 42,3 kilometer leidt je langs meren, vaarten, plassen, ruigten, rietlanden, moerasbossen, graslanden, struwelen en petgaten. Het zal je niet verbazen dat je op een aantal punten middels een pontje een oversteek moet maken. Zo heb je even de tijd om enkele van de ruim honderd verschillende moeras- en weidevogels, een grote variatie aan plantensoorten en twintig verschillende vissoorten eens van dichtbij te bekijken. Leuk: op één van de pontjes geeft de schipper TIP iedereen een dropje. Bewegwijzering De start is bij ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8 in Earnewâld. De route volgt het knooppuntensysteem, dat bij de vorige fietsroute is uitgelegd.
Koffie / thee / toilet ..................................................
In Grou, Earnewâld en Oudega zijn diverse horecagelegenheden te vinden. Met veel terrassen aan het water. In de levendige centra van deze bruisende watersportplaatsen zijn voldoende mogelijkheden voor een versnapering.
Lege batterij? Geen nood. Friezen helpen graag! Bij de meeste horecagelegenheden kun je niet alleen de fietsbatterij van stroom voorzien, laad jezelf ook op met iets lekkers!
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
19
20
NOORDOOST FRIESLAND 路 WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren water
Earnewâld Houd je van water en prachtige natuur? Dan moet je in Earnewâld zijn! Dit dorp ligt midden in het Nationale Park De Alde Feanen en kent een rijke historie. Halverwege de achttiende eeuw kwam de turfindustrie op gang. Een kaalslag voor het veengebied dat veranderde in land met grote petgaten. Als de ribben te smal werden zorgden weer en wind voor grote plassen waardoor bewoners soms maanden hun erf niet konden verlaten. Eind negentiende eeuw werden er kades rond boezemlanden gemaakt en ontstonden er zomerpolders. Vandaag de dag is Earnewâld een recreatief watersportdorp waar de massa niet overheerst. Waar je een bootje huurt om gemoedelijk rond te dobberen en een terrasje pakt om van een gezellige sfeer te genieten. De prinsen van Oranje gingen je daar een paar honderd jaar geleden al in voor. Vandaar dat je de naam Princenhof op veel plekken nog tegenkomt. Lauwersoog N361
Sloepverhuur Sloepvaren is één van de populairste bezigheden in deze waterrijke regio. Voorzien van een picknickmand, beetje sturen en vooral optimaal genieten. Het kan nergens beter dan op de wateren rondom Earnewâld. Een sloep huur je onder andere bij: • Alde Feanen verhuur en bemiddeling ❶ De Stripe 22 winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Verhuurbedrijf Hollema ❷ Tsjerkepaed 5 - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • Simmerwille ❸ Smidspaed 2 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Wester Wettersport ❹ Wiidswei 9 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Jachthaven ’t Eibernest ❺ Kukhernsterwei 31, De Westereen winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ Kijk voor het complete overzicht op www.friesland.nl/ noordoost.
Outdoor Veldboom
Nieuwe Robbengat Earnewâld Oostmahorn
N361
Oude Robbengat
Anjum
Zeehondencrèche
Vlinderbalg
Nationaal Park Lauwersmeer Ee
Vierhuizen
Zoutkamp
Nationaal Park De Alde Feanen
N388
Engwierum
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
21
het gehele jaar geopend!
Hotel Princenhof restaurant Puur Prince
in het hart van Friesland Het hotel is een ideale uitvalbasis voor een bezoek aan één van de Friese elf-steden, zoals Leeuwarden, Dokkum of Sneek. Daarnaast leent de omgeving zich uitstekend voor fiets- en wandeltochten. Zo kunt u vanaf hotel Princenhof de vier pontjes fietsroute starten waarbij u door diverse pittoreske dorpjes komt en 4 maal het water oversteekt met een pontje.
www.princenhof.nl
▪ ruime gratis parkeerplaats ▪ in het hart van Friesland ▪ gratis WiFi // in en rondom het hotel
Bekijk onze website voor een overzicht van alle actuele arrangementen en reserveer snel!
koffie - lunch - borrel - diner Piet Miedemaweg 15 // 9264 TJ Earnewâld // T. 0511 - 53 92 06 (hotel) // 0511 - 53 96 85 (restaurant)
www.puurprince.nl
'genieten tijdens allejaargetijden'
Geniet van de Friese gastvrijheid! 22
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Hotel Princenhof ligt direct aan het water aan de rand van het schilderachtige dorp Earnewâld te midden van het bijzondere nationaal Park ‘de Alde Feanen’. Het hotel beschikt over 41 comfortabele kamers waarvan een groot gedeelte uitzicht heeft over het water en is voorzien van een terras of balkon. Naast de comfortabele kamers kunt u op ons ruime terras aan het water of in onze sfeervolle brasserie, onder het genot van een goede kop koffie of uitgebreid diner, genieten van het unieke uitzicht.
Foto: Fonger de Vlas
Doe eens anders en SUP
Met z'n allen het schip in
Dit waterrijke gebied valt traditioneel uitstekend te verkennen. Voor wie eens wat anders wil is SUPPEN wellicht een leuk idee. 'Alsof je door het weiland wandelt', zo wordt het omschreven. Suppen, ofwel ‘stand up paddle boarden’ is je staand op een surfplank met een peddel over water verplaatsen. Zo leer je niet alleen het water op een geheel nieuwe manier kennen, maar ook de omgeving. Suppend door het Friese landschap sta je letterlijk oog in oog met de paarden en koeien in de wei.
Met het gezin, de hele familie of de hele camping, Rondvaardij Princenhof in Earnewâld heeft voor elke gelegenheid het juiste schip. Een ervaren gids gaat mee om over de omgeving te vertellen en voor wie dat wil, gaat de barbecue op het dek aan voor extra gezelligheid. ❼ Steiger Rondvaardij Princenhof, Piet Miedemaweg 19, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €
Suppen kan in Earnewâld bij ❻ De Twirre, Reidtûgel 5c ❺ Outdoor Veldboom, Ds. van der Veenweg 7 ❻ Camping It Wiid, Koaidyk 10 winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
Zeilen Zin om actief op ontdekking te gaan in dit nationale park? Hijs de zeilen en laat je leiden door ervaren instructeurs die je alles vertellen over het materiaal waar je mee werkt. Ook kinderen kunnen deze prachtige watersport beoefenen. • Watersportcentrum De Twirre ❻ Reidtûgel 5c, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€ • Camping It Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Recreatiecentrum Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€
It Fryske Gea beschikt over de excursieboot de Blaustirns die op zonne-energie vaart en vrijwel geruisloos is. Vanaf het bovendek heb je een prachtig uitzicht en binnen kun je lekker warm genieten van de omgeving. Beleef de vaartocht langs moerasbossen, rietlanden, zomerpolders en petgaten! ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€€
Skûtsjemuseum ........................................................................................................ Terug op de wal is er veel dat je niet mag missen. Het Skûtsjemuseum bijvoorbeeld. Het is in Earnewâld gehuisvest in een gebouw dat de vorm heeft van een ‘skûthûs’, dat vroeger het hart vormde van een Friese scheepswerf. Centraal in het museum staat het leven van een vroegere generatie zeilschippers. Oude ambachten uit de scheepsbouw worden in speciaal ingerichte werkplaatsen getoond en natuurlijk is er aandacht voor de kampioenschappen skûtsjesilen. De Stripe 12 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Ook de moeite waard in de omgeving van Earnewâld zijn uitstapjes naar het Landbouwmuseum het Kokelhûs Galerie Koopmans.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
23
Wouden en meren kinderen
Je bent op een hele leuke plek terecht gekomen deze vakantie, want Fryslân biedt alle ruimte om er lekker op uit te gaan. We geven je een lijst met dingen die je deze vakantie gedaan móet hebben. Wil je meer? Kijk dan eens verder op www.friesland.nl/noordoost.
Met je ouders naar het museum: super leerzaam en leuk! Willen je ouders graag met je naar een museum? Zorg dan dat je in een museum terecht komt waar Mark en Ant ook zijn. Zij maken een museumbezoek niet alleen leuk, maar ook leerzaam. Zo steek je nog wat op in je vakantie. Mark en Ant zijn onder andere te vinden in de Oudheidkamer Mr. Andreae in Kollum Landbouwmuseum 'de Brink' in Veenklooster ❷ Botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost Klompenmuseum Scherjon in Noardburgum. Kijk voor alle deelnemende musea op www.friesland.nl/noordoost
24
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Ai, het regent! Wat nu?
De bucketlist, hoeveel streep jij er af deze vakantie?
We geven je een paar slecht-weer opties op een rijtje. Blijft het regenen? Kijk dan op de website.
Zin om zandkastelen te bouwen, lekker te zwemmen en te spelen op klimtoestellen? De strandjes bij ❼ Klein Zwitserland in Sumar en ❸ De Leijen bij Rottevalle zijn hiervoor perfect!
Klimmen, klauteren of spelen in het pretparadijs Sanjesfertier. ❺ Boppewei 14, De Westereen - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € Oud Hollandse spelletjes spelen in het Ot en Sien museum. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen hele jaar geopend. Prijsklasse: € Een warme duik nemen in het overdekte zwembad van Buitenpost of ga naar het zwemparadijs Jonas en de Walvis in Sumar. ❾ Kuipersweg 74, Buitenpost - hele jaar geopend. Prijsklasse: € ❼ Solcamastraat 30, Sumar - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
TIP Goed voorbereid de Alde Feanen ontdekken? Bereid je voor met Freek Vonk in je oor! Download de podcast via www.friesland.nl/noordoost en hoor wat de leukste bioloog van Nederland te vertellen heeft.
Met een rugzak op de natuur in en onderzoekjes in het Pettebosk doen. ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: € Forellen vissen, vangen én eten bij de Forelpoel. ❶ Foarwei 180, Kollumerzwaag - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ De weg kwijtraken en stiekem snoepen in het maisdoolhof in Twijzel. ❷ Wedze, Twijzel - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € De junglebrug, een spinnenwebnet en een waterspiraal trotseren in Speelbos Hossebos. ❸ Tillewei, Drogeham - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Beestjes kijken, aaien en voeren in een supergrote kinderboerderij. ❹ Oude Slingeweg 4, Drachten - hele jaar geopend. Prijsklasse: € Rondcrossen in een cabrio, politieauto of ambulance van klein formaat in een verkeers-echte situatie. Een 'politieagent' regelt het verkeer. ❺ Boppewei 14 , De Westereen - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € Met de blote voeten door de natuur banjeren op het Blote Voetenpad. ❻ P-plaats, Kaleweg, Opende - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Vogels spotten vanuit een echte vogelkijkhut. ❼ Koumarwei, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Herten, varkens, duiven, eenden, pony's... Om te vertroetelen en te verzorgen bij L(og)eerboerderij Hamster Mieden. ❽ De Buorren 66, Drogeham - hele jaar geopend. Prijsklasse: €
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
25
Groepsuitjes met
de Swingtrike
Nationaal Park De Alde Feanen
Milieuvriendelijk swingen door Nationaal Park De Alde Feanen bij Earnewâld. Het hangen in de bochten en de snelheid van de elektrische Swingtrike zorgen voor de funfactor. Dit originele groepsuitje is inclusief een oversteek met de pont en een pit stop bij het “Buthus” voor een heerlijk schepijsje en een kijkje bij de kalfjes in de stal. Ook individuele verhuur mogelijk - inclusief digitale routeondersteuning - op alle zondagen in juli en augustus vanaf 13:00 tot 14:30 uur (> 16 jr).
De Twirre " kVc oZ^aZc idi hjgk^kVa %*&&$*(. ,(' ^c[d5YZil^ggZ#ca GZ^Yi \Za *X :VgcZl}aY Bekijk alle verrassende groepsuitjes in de Alde Feanen op www.detwirre.nl
26
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren er op uit
Schaatsen Wie Fryslân zegt, zegt natuurlijk schaatsen. Het kan wanneer het vriest op heel veel plekken. Bijna ieder dorp heeft wel een ijsbaan. Voor wie de grotere vlaktes natuurijs zoekt, is het goed toeven op de Ryptsjerksterpolder bij Ryptsjerk, de Leijen bij Rottevalle en in Nationaal Park De Alde Feanen bij Earnewâld en Grou.
TIP: Ga over de Ryptsjerksterpolder via de Grote Wielen naar de finish van de Elfstedentocht op de Bonkefeart bij Leeuwarden. In de zomer kan dat ook prima per boot.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
27
Inspanning • Ben jij snel en behendig genoeg om laserstralen te ontwijken? Leef je dan uit in de Mission Possible room of ga de strijd aan tijdens het lasergamen. Ga je liever de hoogte in? Probeer dan het vijftien meter hoge klimpark met de langste tokkelbaan van Nederland! In Aventoer komen avonturiers zowel bij goed als slecht weer aan hun portie adrenaline! ❶ Mr. WM Oppedijk van Veenweg 22-G, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • De Zandpadenroute, de Veenweidenroute, de Vergezichtenroute: iedere ruiterroute in de Friese Wouden heeft zijn eigen naam en eigen bijzonderheden. Passend bij het landschap en voor ieder wat wils. De routes zijn online verkrijgbaar, maar ook gebonden in een boekje bij één van de informatiepunten. Kijk op www.friesland.nl/noordoost voor de routes en maneges. • Pingoruïnes. Je ziet ze bijna niet, en toch zijn er zo'n 300 te vinden in dit gebied. Het zijn cirkelvormige kraters die we te danken hebben aan de ijstijd. Je kunt er prima in vissen. Vind je er eentje? Vraag dan de boer om toestemming zodat je over zijn erf of land bij de pingo kunt komen. Vissen kan ook aan het Prinses Margrietkanaal of vanaf de vele vissteigers. • Geruisloos door de wateren en langs de dorpen peddelen en genieten van het uitzicht. Kanovaren kan perfect in deze regio! Kano's zijn te huur bij La Dure, ’t Dûke-Lûk en de Zilveren Maan. ❷ La Dure: Bildreed 37, Rottevalle ❸ ’t Dûke-Lûk: De Wâl 13, Feanwâldsterwâl ❹ Zilveren Maan: Boppewei 2, De Westereen - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Bamboekstieken. Ofwel, elastieken met bamboestokken. Nog niet duidelijk? Probeer het uit bij Outdoor Veldboom in Earnewâld. Je kunt er ook bubbelvoetballen, boogschieten, kratstapelen, higland games spelen of expeditie Robinson nadoen. ❺ Ds. van der Veenweg 7, Earnewâld - hele jaar geopend. Prijsklasse: €
28
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Ontspanning • In de Jakobstuin in Jistrum spelen grassen de hoofdrol. Je vindt er een naturalistische beplantingsstijl, gecombineerd met de prairiestijl. In de tuin zal je geen hagen of tuinkamers aantreffen. Er wordt het principe van de overheenkijk- doorloop border toegepast. ❻ Tillewei 21, Jistrum winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Een dagje ontspannen, poedelen, rusten en aandacht voor je lichaam. Saunaliefhebbers kunnen terecht in Burgum, bij Thermen en Beauty Leeuwerikhoeve. ❼ Hillamaweg 62, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€ • Een dagje winkelen hebben we allemaal soms even nodig. Rustig rondsneupen, alle tijd nemen om een nieuwe outfit te kiezen, hier en daar een kopje koffie in de winkelstraat. En aan het einde van de middag een ijsje. Genoeg leuke winkels vind je in Kollum, Surhuisterveen, Burgum en voor nóg meer ga je naar Dokkum, Drachten of Leeuwarden. • Op zoek naar vertier? Bezoek één van de kleinschalige theaters in de regio. Het Barontheater in Opende (Groningen) en De Pleats in Burgum bieden in de wintermaanden een gevarieerde programmering. ❽ Verbindingsweg 9, Opende ❾ Schoolstraat 82, Burgum - reserveren is verplicht. • Meer fan van film? Dan kun je terecht in het Filmkafé in Burgum. In Filmhuis Kollum speelt er om de week een verhaal op het witte doek. Schoolstraat 102, Burgum Oostenburgstraat 2, Kollum - reserveren is verplicht. • In Scherjon’s klompenmakerij maken ze nog elke dag klompen. En hoewel dat vroeger heel normaal was, is dat vandaag de dag uniek. Wil je wat meer weten over de geschiedenis van de klomp of creatief aan de slag met het houten schoeisel? Kom dan naar Noardburgum. Ypeylaan 8, Noardburgum - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Men neme: een kleedje, een gevulde mand en een goed humeur. Zoek een fijne locatie uit en ga picknicken! Op friesland.nl/noordoost zijn de mooiste locaties en kant-en-klare mandjes op een rijtje gezet. Geniet je liever binnen van lekkernijen en gezelligheid? Bekijk dan op de website de leukste high tea’s!
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
29
Wouden en meren culinair
Wâldpyk het streekmerk van de Friese Wouden Giele wâldbeantsjes (Friese gele woudbonen), wâldgieltsjes (aardappelen), wichters (woudpruimen), alleen al de Friese namen zijn typerend voor de streekproducten. Het zijn de gezichten van het streekmerk Wâldpyk. De Reade krobbe, Kollumer pronkboon, aronia, blauwe bes en de parnaskruid zijn rassen en gewassen die het bijzonder goed doen in de regio. Tip! Heel veel streekproducten zijn verkrijgbaar in de plaatselijke supermarkten.
Van kruid tot fruit in De Kruidhof In Botanische tuin De Kruidhof wandel je naar hartenlust door maar liefst zeventien verschillende thematuinen, met de grootste botanische collectie geneeskrachtige kruiden van West-Europa. Vanzelfsprekend veel sierplanten, maar ook veel planten die worden verwerkt in voedsel. Zo vind je onder andere een border met een aantal kruiden uit het geheime recept voor Berenburg. In de keukenkruidentuin herken je meteen de geuren van salie, tijm en lavendel. In de fruithof staan zo'n 300 verschillende fruitrassen, waaronder een paar bijzondere streekeigen. Landbouwgewassen die vroeger in de Friese Wouden werden geteeld, vind je terug in de cultuurgewassentuin. De kruiden die je in De Kruidhof ziet kun je direct vers kopen en mee naar huis nemen. Ook leuk: met je toegangskaartje kun je zowel de tuinen in als naar het IJstijdenmuseum. ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten.
Foodwalk Wandelen en genieten van heerlijke streekproducten. Het kan tijdens de Foodwalk. Deze gratis route leid je langs een gevarieerd landschap en bijzondere lekkernijen. Download de route van 7 kilometer via friesland.nl/noordoost.
30
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Niets gaat verloren bij Frytsjam Frytsjam Twijzel is een biologische fruitkwekerij van vlierbessen, aronia, duindoorn en blauwe bessen. Frytsjam maakt van de verschillende producten siropen, sappen, jams, puree, honing, wijnen en azijnen. Goed om te weten: de meeste producten zijn suikervrij! In de verwerking wordt er gebruik gemaakt van vruchtensuiker of appeldiksap. De hele bes wordt gebruikt, er gaat niets verloren. Als het sap geperst is, wordt de pulp die bestaat uit overgebleven schilletjes en pitjes, gedroogd en gebruikt in bijvoorbeeld bessenthee, mosterd en duindoornscrub. ❶ De Wedze 22a, Twijzel - winterseizoen beperkt geopend.
TIP Pluk de dag Frytsjam heeft een pluktuin, en ook in de Fruittuin in Eastermar zoek je zelf het lekkerste fruit uit. In de zomer zijn de tuinen bijna elke dag te bezoeken. Vraag even van te voren of er genoeg fruit hangt. Bij natuurproducten wisselt de hoeveelheid rijp fruit per dag. ❷ Robyntsjewei 22, Eastermar - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
Het brûst bij de Frysling De Frysling is de meest noordelijke wijngaard van Nederland en ligt net buiten het dorp Twijzel. De naam ‘Frysling’ is een combinatie van de provincienaam Fryslân en het druivenras Riesling, die bekend staat als de koningin van de druiven. Onder invloed van de Waddenzee en in de beschutting van het Friese woudengebied gedijen sinds 2009 vijfduizend druivenstokken in de zanderige Friese grond. Zes verschillende druivenrassen leggen daar de basis voor heerlijke witte en rosé wijnen. Wil je echt een feestje? Proef dan dé primeur van Friese bodem, de mousserende Frysling Brûswyn. Niet alleen de wijn bruist. Bij de Frysling is er altijd gezelligheid met rondleidingen, wijnproeverijen en kunstzinnige workshops. Het proeflokaal is elke eerste zondagmiddag van de maand geopend. ❸ Egypte 7, Twijzel. Op tournee langs de kruiden Om de kruiden nog beter te leren kennen, is de kruidentour een aanrader. De tour is via de website te boeken als arrangement waarbij alle zintuigen door de kruiden worden geprikkeld! Zo vertelt een kruidengeneeskundige je alles over de helende werking en culinaire mogelijkheden van de kruiden en proef je van alle geneugten uit de streek. De kruidentour is een samenwerking tussen Botanische tuin De Kruidhof met het Tuincafé in Buitenpost, kruidenvakvrouw Tjiske Postma, de Wâldpyk, restaurant De Herberg van Smallingerland in Rottevalle en restaurant De Pleats in Burgum. ❹ Muldersplein 2, Rottevalle ❾ Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend
Ook lekker of leuk om zelf te doen .....................................................
• Wâldfeintsjes van Slagerij Biesma ❺ Kommisjewei 113, Opeinde - hele jaar geopend • Streekwinkel Broersma-State in Engwierum verkoopt wâldgieltsjes, wâldbeantsjes en reade krobbe ❻ Dodingawei 40, Engwierum hele jaar beperkt geopend • Melk en kaasproducten van kaasboerderij Johannahoeve ❼ Binnendijk 57, Ryptsjerk hele jaar geopend • IJs en chocolade bij B&G Food and Lifestyle ❽ Gedempte Vaart 6, Surhuisterveen - hele jaar geopend • Vinoteca Il Casale (kookstudio & het wijnhuis) ❾ Nieuwlandsweg 9, Ryptsjerk - winkel hele jaar beperkt geopend • Streekproductenwinkel (en ook leuke cadeaus) Op ‘e Stal Voorstraat 1, Buitenpost - hele jaar geopend • Geniet van Fryske Tapas bij PuurPrince Piet Miedemaweg 15, Earnewâld - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
31
TOERISTENBUREAU
Earnewâld Watersportdag
Levendige pinksterzaterdag met o.a: shantykoren & sleepboten.
SKS Skûtsjesilen
In Earnewâld op de 1e dinsdag van de bouwvak (noord) Overdag is er kermis, ‘s avonds is het feest in het dorp.
Braderie
Kijk voor de complete activiteitenagenda en voor wandel, fiets en vaarroutes op: www.earnewald.nl of bel 0511-539500
Derde maandag van de bouwvak (noord) Een van Frieslands grootste en gezelligste braderieën met meer dan 100 kramen en ‘s avonds livemuziek.
Earnewâld In het Skûtsjemuseum staat het leven van vroegere generaties skûtsjeschippers centraal. Mooie, soms sterke verhalen komen tot leven. Bij gelegenheden wordt er getaand, hout gebogen, muziek gemaakt. Onze smid is wekelijks in actie, op zaterdagmiddag. Voor gasten is er tevens een Audiotour voor op uw smartphone aanwezig. Voor kinderen een leuke game op de smartphone. Het museum is geopend: 24 april t/m 25 sept. 2016 op za. en zo. Juli & augustus: Alle dagen behalve maandag. Groepen hele jaar mogelijk , wel op afspraak. Openingstijden: 13.00 – 17.00 uur Entree museum: € 3,Kinderen t/m 12 j: € 1,Naast het Skûtsjemuseum ligt het houten skûtsje Æbelina, het pronkstuk van het museum. U kunt de Æbelina uiteraard bekijken, maar u kunt met de Æbelina ook gaan zeilen door aan te monsteren als passagier op één van de opstapmiddagen in juli en augustus voor € 15,- p.p. Voor meer info en exacte data: www.aebelina.nl
info: tel. 06 169 338 05 | www.skutsjemuseum.nl adres: De stripe 12 | 9264 TW | Earnewâld
32
NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN
EVENEMENTEN Zie ze gaan, de sk没tsjes. En zie ze genieten, de bootjesmensen daaromheen. Hartje zomer; Friesland bruist! Op het water, aan de wal, in de dorpjes en stadjes, er is altijd wel wat te doen. Ook in dit gebied -van de wadden tot in de wouden- is het hele jaar door veel te beleven. Het is mogelijk om zelf deel te nemen aan evenementen of om als bezoeker te komen kijken. In dit magazine zie je slechts een greep van alles wat er te doen is in deze regio. Een actueel overzicht van alle evenementen het hele jaar door vind je op www.friesland.nl/evenementen.
EVENEMENTEN 路 NOORDOOST FRIESLAND
33
Maart Survivalrun in Kootstertille. Elke tweede zondag van maart strijden bikkels om de eer. Vanwege de spectaculaire hindernissen fantastisch om naar te kijken. Bij kunst aan huis route openen professionele kunstenaars in de tweede en derde week van maart rondom het Lauwersmeer hun atelierdeuren. Bonifatiusloop in Dokkum wordt halverwege maart op de zaterdag gehouden. Je kunt je inschrijven voor verschillende afstanden om te wandelen of hardlopen. Of natuurlijk aan de zijlijn om te kijken en de mensen aan te moedigen. Leuk: er is een speciale kidsrun.
April Het eerste weekend van april vindt het TREK festival plaats in het Lauwersmeergebied. Dit culturele evenement heeft een muzikale, kunstzinnige en theatrale programmering. Op Koningsdag zet iedereen zijn huisraad op straat. Rondom het zwembad in Surhuisterveen en in het centrum van Dokkum vind je grote vrijmarkten. Kom vroeg en sla je slag! In de derde week van april openen diverse musea in de regio hun deuren. Vanwege de Museumweek worden er leuke activiteiten georganiseerd.
Mei Vier op 5 mei het Bevrijdingsfestival in de Friese Hoofdstad Leeuwarden. Diverse podia presenteren onontdekte en gerenommeerde artiesten. Tussen Hemelvaart en Pinksteren barst de Elfstedenkoorts los. Niet de schaats staat centraal, maar de fiets, de step, oldtimers, roeiboten en de benenwagen zijn het middelpunt deze weken. Beleef de sfeer aan de Dokkumer Ee, in Burdaard of in Dokkum en moedig alle deelnemers aan. Amateurkunstenaars openen hun deuren in het laatste weekend van mei tijdens Rondje Kunst(zinnig) Achtkarspelen. Ontdek jij verborgen talent?
Juni Op de derde zaterdag van juni vindt onder andere het Fries Kampioenschap Drakenbootrace in Kollum plaats. Een waterspektakel met veel sfeer en gezelligheid. De derde zaterdag van juni vindt ook het jaarlijks Werelderfgoedweekend plaats. Verschillende activiteiten worden georganiseerd op de werelderfgoedlocaties. Daarnaast wordt jaarlijks in juni het Dokk’em Open Air georganiseerd: een metal festival aan de rand van Dokkum. De laatste zaterdag van juni is de paardenmarkt te Eastermar. Een evenement dat bol staat van de traditie.
34
NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN
Juli
Begin juli komen dansgroepen van over de hele wereld naar Burgum. Kom kijken tijdens het Internationaal Dansfestival Burgum! Heb je de wandelschoenen bij je? Mooi! Want het eerste weekend van juli kun je meedoen aan een prachtig wandelevenement genaamd 'de Swaddekuier' rondom Buitenpost. Lange en korte afstanden, het is allemaal mogelijk. De eerste drie weken van de bouwvak Noord staat Fryslân in het teken van het Skûtsjesilen. De wedstrijden beginnen in Grou, daarna gaat het hele gezelschap naar De Veenhoop en de derde dag is Earnewâld aan de beurt. Drie weken lang eindigt iedere wedstrijd met feest. Een must-see als je Friese traditie wilt opsnuiven. Fan van het Friese paard? Haal dan het derde weekend van juli je hart op tijdens de paardendagen in Garyp. Op de derde zaterdag staan ook in Ee de paarden in de spotlights. Het traditionele ringsteken wordt hier beoefend. Houd je van spektakel? Ga dan het laatste weekend van juli naar het tweelingdorp Driezum-Wâlterswâld. Dit is dan omgetoverd tot een wedstrijdveld voor de paardenmarathon. Enkele dagen na afloop van de Tour de France komen profwielrenners naar de Wielerronde in Surhuisterveen. Aanschouw de kwaliteiten van deze internationale vedettes.
Foto: Binne-Louw
Katsma
Augustus De eerste woensdags van augustus geniet je van paardensport tijdens het Concours Hippique in Buitenpost. De natuurmarkt en de braderie maken het dorp extra gezellig. In de Friese Wouden mogen jong en oud het één na laatste weekend van augustus bramen plukken. Tijdens het Brommelsfestijn zijn deelnemende dorpen aangekleed met muziek, activiteiten en workshops. Tevens wordt elk jaar in Hallum de Bartlehiem Skeelertocht georganiseerd. Aan dit Open Nederlands Kampioenschap doen meervoudige wereldkampioenen mee. De laatste zaterdag van augustus moet je in Eastermar zijn. Bij het Easterbarren straatfestival vermaakt een ieder zich uitstekend.
EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND
35
Plezier voor het hele gezin op VAKANTIEPARK
VOOR
Gewoonweg genieten in ons mooie EEN H EERL AAN H IJK DAGJE ET ST RAND !
Friesland TERA W T EK OVERD LPARADIJS EE EN SP
JONAS eenn DE D E WALVIS
Solcamastraat 30 • 9262 ND Sumar • Tel.: 0511 461385
www.bergumermeer.nl
36
NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN
er
Septemb
Het eerste weekend van deze maand wordt er in Dokkum een muzikaal spektakel georganiseerd met een historisch tintje. Op het podium van de Admiraliteitsdagen staan landelijke artiesten. Een weekend lang genieten! Eerste twee weekenden september: Foarút oer de As mei Iepenloftspul Burgum lepenloftspul in en bij het aquaduct bij Burgum. Meer informatie: Iepenloftspul Burgum De derde zaterdag van september kunnen zangliefhebbers hun hart ophalen in Surhuisterveen. Op de terrassen van de lokale horeca vindt het korenfestival plaats. Tevens zijn er dat weekend prachtig versierde gondels in Drogeham tijdens de gondelvaart op wielen.
Oktober Het terugdraaien van de klok wordt op vele plaatsen gevierd met de nacht van de nacht. Ervaar de duisternis op diverse locaties in de regio.
r Novembe Zodra de dagen korter worden en de nachten langer krijgt gespuis alle ruimte om zich te manifesteren. Durf jij ze onder ogen te komen tijdens een spannende spokentocht? In bijna elke plaats wordt Sinterklaas binnengehaald. Het tweede en het derde weekend van november stijgt de spanning in de regio. Vraag bij je gastheer of -vrouw waar en wanneer de dichtstbijzijnde intocht is.
r
Decembe
Eén van de mooiste kerstfairs van Nederland vindt plaats in Dokkum. Het tweede weekend van december is de binnenstad het decor in Dickensstijl. Na de kerstdagen behoefte aan beweging? De Slach om 'e Toer biedt mooie routes aan op de laatste dinsdag van het jaar. In Surhuizum is inschrijving mogelijk voor afstanden van 10 tot 40 kilometer. Daarnaast worden er aan het einde van het jaar diverse ‘snerttochten’ georganiseerd. Dit is niet vanwege het weer, maar vanwege de stevige soep die elke deelnemer naderhand kan nuttigen.
Lekker vers van de weekmarkt: • Woensdag - Dokkum • Donderdagochtend - Kollum • Donderdagochtend - Damwâld • Donderdagmiddag - Buitenpost • Donderdagmiddag Zwaagwesteinde/De Westereen • Vrijdagochtend - Burgum • Vrijdagmiddag - Hurdegaryp • Zaterdag - Surhuisterveen • Zaterdagochtend - Gytsjerk
Feestelijk van A naar B in 2016 Jarenlang is er hard gewerkt! De Centrale As - de nieuwe weg naar Dokkum - wordt eindelijk in gebruik genomen. En dat moet worden gevierd! Van juni tot en met september vinden er diverse festiviteiten plaats op de route naar de Noordelijkste Elfstedenstad Dokkum. Kijk op de website voor het hoe, wat en waar.
Jaarlijks worden er in de regio honderden evenementen en activiteiten georganiseerd. Een actueel overzicht vind je op: www.friesland.nl/evenementen
EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND
37