GRATIS BEWAAR-EXEMPLAAR
woudenen merengebied VAN NOORDOOST FRIESLAND
Extra katern
LeeuwardenFryslân Culturele Hoo fdstad 2018
amaZone IN DIT MAGAZINE /// FIETS- EN WANDELROUTES door Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden /// Vertier en waterplezier in EARNEWÂLD /// EVENEMENTEN /// Extra: TYPYSK FRYSK! /// WWW.EROPUITINFRIESLAND.NL 80
NOORDOOST FRIESLAND · WADDEN
het gehele jaar geopend!
Hotel Princenhof restaurant Puur Prince
in het hart van Friesland Het hotel is een ideale uitvalbasis voor een bezoek aan één van de Friese elf-steden, zoals Leeuwarden, Dokkum of Sneek. Daarnaast leent de omgeving zich uitstekend voor fiets- en wandeltochten. Zo kunt u vanaf hotel Princenhof de vier pontjes fietsroute starten waarbij u door diverse pittoreske dorpjes komt en 4 maal het water oversteekt met een pontje.
www.princenhof.nl
▪ ruime gratis parkeerplaats ▪ in het hart van Friesland ▪ gratis WiFi // in en rondom het hotel
Bekijk onze website voor een overzicht van alle actuele arrangementen en reserveer snel!
koffie - lunch - borrel - diner Piet Miedemaweg 15 // 9264 TJ Earnewâld // T. 0511 - 53 92 06 (hotel) // 0511 - 53 96 85 (restaurant)
www.puurprince.nl
'genieten tijdens allejaargetijden'
Geniet van de Friese gastvrijheid! 02
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Hotel Princenhof ligt direct aan het water aan de rand van het schilderachtige dorp Earnewâld te midden van het bijzondere nationaal Park ‘de Alde Feanen’. Het hotel beschikt over 41 comfortabele kamers waarvan een groot gedeelte uitzicht heeft over het water en is voorzien van een terras of balkon. Naast de comfortabele kamers kunt u op ons ruime terras aan het water of in onze sfeervolle brasserie, onder het genot van een goede kop koffie of uitgebreid diner, genieten van het unieke uitzicht.
-
Welkom in het wouden- en merengebied van Noordoost Friesland
Inhoudsopgave 04
Overzichtskaart Wouden en Meren
De Friese Wouden is een regio die wordt getypeerd door boomwallen en elzensingels. Het Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden is erg geschikt voor fiets- en wandelliefhebbers. Houd je van water? Laat je dan verrassen door het prachtige Nationaal Park De Alde Feanen. Dit merengebied met als centraal punt Earnewâld is uitermate geschikt om te verkennen per boot. Zowel het Friese woudengebied als het merengebied hebben een rijk verleden. Liefhebbers van natuur en cultuurhistorie kunnen hier hun hart ophalen. Laat je inspireren door de omgeving en begeesteren door haar inwoners. Veel plezier in deze regio vol afwisseling!
07
Wouden en Meren - Over de regio
10
Wouden en Meren - Cultuur
13
Wouden en Meren - Wandelen
18
Wouden en Meren - Fietsen
21
Wouden en Meren - Water
24
Wouden en Meren - Kinderen
27
Wouden en Meren - Er op uit
30
Wouden en Meren - Culinair
Leeswijzer Het magazine bevat veel informatie over het wouden- en merengebied. Daarnaast wordt het Waddengebied uitvoerig toegelicht. In het midden vind je tips over evenementen, Typysk Fryske zaken en de Friese Elfstedenstad Dokkum. Bij activiteiten geven we een richtlijn voor de toegangsprijzen die we aanduiden met een euroteken:
En verder Evenementen Er is altijd wel iets te doen! Van culturele festivals tot sportevenementen tot traditionele jaarmarkten. Typysk Frysk Typische Friese sporten, de Elfstedentocht en natuurlijk sûkerbôle!
€ = t/m € 10,- per persoon €€ = van € 11,- t/m € 25,- per persoon €€€ = meer dan € 26,- per persoon Meer informatie
Op de website www.eropuitinfriesland.nl staat alle informatie uit dit magazine nog eens op een rij, met de meest actuele gegevens betreffende openingstijden en toegangsprijzen. Ook kun je terecht bij de volgende informatiepunten: • Boekhandel Douma ❶ De Dellen 2a, Surhuisterveen - hele jaar geopend • Botanische tuin De Kruidhof ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten • Paviljoen De Leyen ❸ Bildreed 3, Rottevalle - winterseizoen beperkt geopend • Toeristenbureau Earnewâld ❹ Piet Miedemaweg 9, Earnewâld winterseizoen gesloten • Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen ❺ Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen gesloten • Camping it Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - hele jaar geopend • Vakantiepark Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar - hele jaar geopend • Theeschenkerij De Útspanning (De Vertakking) ❽ Binnendijk 73, Ryptsjerk hele jaar geopend • Camping De 4 Elementen ❾ Groningerstreek 35, Stroobos - hele jaar geopend • De Schierstins Haadstrjitte 1, Feanwâlden - hele jaar geopend
Dokkum Ontdek de geschiedenis van deze prachtige Elfstedenstad en wandel de Bonifatiusroute.
Wadden Wadlopen op werelderfgoed, prachtige routes door het terpenland en leuke uitjes in Nationaal Park Lauwersmeer. Nieuwsgierig? Draai dit magazine om!
www.eropuitinfriesland.nl facebook.com/eropuit.in.noordoost.friesland twitter.com/eropuitnof instagram.com/eropuitinfriesland
Colofon Dit magazine is met zorg samengesteld en ontwikkeld door een werkgroep van ondernemers uit de regio Noordoost Friesland. Projectmanagement Stichting RegioMarketing en Toerisme
Tekst Thea van der Schaaf Fotografie Moments of Nature en eigen beeldmateriaal, tenzij anders vermeld Coverfoto Theo de Witte Vormgeving Hoog Contrast Drukker Drukkerij Douma Druk April 2018, 4e druk Oplage 20.000 exemplaren
Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. We horen wel graag wat je van de regio en het magazine vindt. Uit alle reacties - geplaatst op www.facebook.com/ eropuit.in.noordoost.friesland verloten we jaarlijks een weekendje weg. Voor meer informatie over de andere regio's in Friesland kijk op WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND 03 www.friesland.nl
Jannum
Wouden en meren
Sibrandahûs
N356
Dokkum Rinsumageast
Burdaard
Legenda
W
N361
Damwâld
Broeksterwâld
Aldtsjerk
De toelichting op de gekleurde cijfers vind je terug in de tekst
De Falom
Bûtenfjild
Mûnein
Oentsjerk
informatiepunten Staten en Stinzen
Feanwâlden
Gytsjerk
cultuur (o.a. musea)
N356
water (pagina 21) kinderen er op uit culinair
Noardburgum
Ryptsjerk
N355
Hurdegaryp Tytsjerk
N356
Burgum
Leeuwarden Wide le Suwâld
N31
Sumar Garyp
N356
Warten
N31
Legenda routes
N
Deze routes worden beschreven in de tekst
Earnewâld Wandelen - Historische route - pagina 13 Wandelen - Bûtenfjild - pagina 15 Wandelen - Streekpad - pagina 17
Oudega Nationaal Park De Alde Feanen
Fietsroute Kerspelpaad - pagina 18 Fietsroute Nationaal Park De Alde Feanen - pagina 19
Smalle
04
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Kollumerpomp Dokkum
N358
Leeuwarden
Groningen
Driezum
Wâlterswâld
Westergeest
Kollum Triemen
Amsterdam ( 1:50 uur) Utrecht ( 2:00 uur)
N910
N358
Kollumerzwaag
N355
De Westereen
Groningen Düsseldorf ( 3:00 uur)
Buitenpost N369 Gerkesklooster
Twijzelerheide
Stroobos
N358
Twijzel Rohel
Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden
Augustinusga Kootstertille
Jistrum
Surhuizum Drogeham
Surhuisterveen
Burgumer Mar
Harkema Eastermar Opende
N369
N358
De Leijen De Tike
Nijega
Boelenslaan Houtigehage
Openbaar vervoer
Rottevalle
In deze regio loopt de spoorlijn van Leeuwarden naar Groningen. Er zijn stations in Buitenpost, De Westereen, Feanwâlden en Hurdegaryp. Vanuit Surhuisterveen en Burgum vertrekken diverse bussen. Kijk op www.9292ov.nl voor de actuele reisinformatie.
N31 Drachtstercompagnie
Opeinde
A7
Drachten
Frieschepalen
e Ee WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
05
AT
Het hoogste én veiligste klimpark van Nederland!
TR
AC T ION
20
OF
14
AR
N A L S FRY E THE Y
Glow in the (indoor m Dark-jungle idgetgolf )
s¬+LIMPARK s¬&LYING¬&OX¬ TOKKELBAAN s¬!BSEILEN
LED bow
ling
Klimpark
Parties a n
d meetin
Indoor & Outdoor Park
s¬+LIMMUUR s¬,%$¬BOWLEN s¬ $¬#INEMA s¬,ASERGAME
s¬-ISSION¬0OSSIBLE¬ LASERDOOLHOF s¬'LOW¬IN¬THE¬$ARK¬ MIDGETGOLF
s¬"ILJART ¬DART ¬EN¬ POOLCENTER s¬)N ¬EN¬OUTDOOR¬ BARBECUE
gs (300 p .)
s¬+INDERPARADIJS s¬-OTHER¬ ¬BABYCARE¬ ROOM s¬0ARTYCENTRUM
Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 22-G 9251 GA Burgum (N31 Leeuwarden-Drachten)¬s¬4EL ¬ ¬ ¬ ¬ ¬ Kijk voor openingstijden op: www.aventoer.nl 06
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren over de regio
De Noardlike Fryske Wâlden: het best bewaarde geheim van Fryslân De combinatie van cultuurhistorische en natuurlijke elementen maakt Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden tot een uniek gebied in Europa. Een gebied dat zijn eigen verhaal vertelt: sporen van honderden jaren oud zijn nog steeds te zien. Pingo’s uit de ijstijd, keileem in de ondergrond, veenvorming en -afgraving en de kleinschalige agrarische percelen afgebakend door elzensingels en boomwallen. Die laatste werden destijds aangelegd als veekering en om erosie van de zandgrond tegen te gaan. Vandaag de dag zijn ze belangrijk voor de bijzondere biodiversiteit in de streek. De boeren zijn grotendeels verantwoordelijk voor het onderhoud van het bijzondere coulissenlandschap, dat misschien wel het best bewaarde geheim van Fryslân is.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
07
Sl epvaren
op de Friese meren vanuit Earnewâld
*
Verhuur tot 21.00 uur Een sloepentocht is heerlijk genieten. Onder het genot van een hapje en drankje vaart u rustig door het Nationaal Park De Alde Feanen. Een geheel andere wereld en toch dichtbij.
Het is mogelijk om een (meerdaags) arrangement geheel naar uw wensen samen te stellen. Of toegespits op een uitje met vrienden of collega’s.
Informatie of reserveringen: www.aldefeanen.com of 0511 - 53 92 15, mob. 06 - 44 37 89 89 Ligplaats: De Stripe 22, 9264 TW Earnewâld
08
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Verhuur van: Luxe sloepen, toer- /visboten, polyvalken en vakantiewoningen
De vele gezichten van Nationaal Park De Alde Feanen ......................................................
In het hart van Fryslân ligt Nationaal Park De Alde Feanen. Smalle vaarten, besloten petgaten, open meren: in dit natuurgebied is het water in alle mogelijk variëteiten aanwezig. Op het ene moment een weids uitzicht over de uitgestrekte graslanden en wuivende rietvelden, het andere moment een beschut gevoel door de sprookjesachtige moerasbossen. Deze enorme variatie aan landschappen zorgt voor een rijke natuur. Zo komen er in De Alde Feanen meer dan 450 verschillende soorten planten voor en broeden er ruim honderd soorten vogels. De ree, vos, boommarter en otter voelen zich hier ook prima thuis.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
09
Wouden en meren cultuur Over de Wâldpyk Vroeger was de Friese Wouden een regio waar het veen door arbeiders onder erbarmelijke omstandigheden werd afgegraven. Toen dat afgegraven was, lieten de investeerders de arbeiders werkloos achter. Met niets en in diepe armoede, bouwden ze hier hun eigen hutje. In de plaggenhutten en spitketen die zo ontstonden, vestigden hele gezinnen zich. Ze zorgden voor hun eigen onderhoud, trokken zich van niemand iets aan en niemand trok zich van hen iets aan. Het waren evangelisten en dominees die zich tientallen jaren later bekommerden om de heidebewoners. Stapje voor stapje, of liever steentje voor steentje, werden huizen, scholen en uiteindelijk hele dorpen gebouwd voor en door de heidebewoners. Het typeert de inwoners van de Friese Wouden, Wâldpiken genoemd, tot vandaag de dag: vrijgevochten, anders dan anders en een beetje dwars. Een Wâldpyk is nog altijd liever kleine baas dan grote knecht.
Handelskarakter Waar je ook kijkt, overal vind je in deze regio handel langs de weg. Van onbemande kraampjes met kleine goederen waarbij het geld in een potje achtergelaten kan worden, tot een verscheidenheid van eigen ondernemingen aan huis.
10
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Terug naar die tijd Oud geld: Staten en Stinzen Waar het op het land armoe troef was, waren Staten en Stinzen vroeger het symbool van de rijkdom van Fryslân. Veel van de prachtige gebouwen zijn verloren gegaan. Een aantal Staten en Stinzen is blijven bestaan. Zo ook De Schierstins in Feanwâlden. Dit is nog de enige overgebleven Middeleeuwse Stins (Torenkasteel) van Noord Nederland. De Schierstins is omstreeks 1300 gebouwd en genoemd naar de latere bewoners: de ‘schiere’ (in het grijs geklede) monniken van het nabijgelegen grote Klooster Klaarkamp bij Rinsumageast. Het monumentale gebouw is tegenwoordig een cultuur en historisch centrum met kunst- en historische exposities, concerten en lezingen.
Binnen: Ot en Sien, Surhuisterveen Museumboerderij Ot en Sien is een plek waar de tijd 100 jaar heeft stilgestaan. Hier vind je nog het winkeltje, schooltje en de dokterspraktijk uit de tijd van toen. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen - hele jaar geopend. Prijsklasse: €
Buiten: De Spitkeet, Harkema Openluchtmuseum en themapark De Spitkeet laat op een ruim 4 hectare groot terrein zien hoe moeilijk mensen op de Groningse en Friese heide het hadden in de periode 1850-1950. ❷ De Dunen 3, Harkema winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
Foto: Frans de Vries
Vele andere Staten en Stinzen liggen ‘verborgen’ in mooie parken of zijn omringd door historische tuinen waar sporen van het werk van architecten Vlaskamp en Roodbaard nog zichtbaar zijn. Bezoek in deze omgeving bijvoorbeeld eens: ❶ Park Vijversburg in Tytsjerk ❷ Fogelsanghstate in Veenklooster ❸ Brasserie Stania State in Oentsjerk Bekijk op de website welke Staten en Stinzen toegankelijk zijn en neem een kijkje in de wereld van het oude geld.
In kleinschalige musea, waarbij een gastheer of gastvrouw je graag vertelt over wat er te zien is, kom je meer te weten over de historie van dit gebied: ❸ Korenmolen de Hoop, Sumar ❹ De Sûkerei, Damwâld ❺ Nôtmûne Koartwâld, Surhuisterveen ❻ IJstijdenmuseum, Buitenpost Kunst is meer dan kijken. Ontdek het in: ❼ Kunstcentrum Art-it-is in Buitenpost. Kuipersweg 2A - hele jaar door beperkt geopend.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
11
12
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren wandelen
Historische route
Kijk op pagina 4 en 5 v oor de overzich tskaart m et de routes
We beschrijven hier één van de vijftig historische wandelpaden in de omgeving die te vinden zijn op www.eropuitinfriesland.nl. De wandelroutes in deze omgeving voeren deels over oude voetpaden zoals kerken-, jaag- en schoolpaden en in onbruik geraakte handels- en pelgrimsroutes. Gedeeltelijk lopen de wandelpaden over boerenland en door natuurgebieden. Laarzen zijn geen overbodige luxe! Routes zijn aangegeven met blauwpaarse borden.
Koffie / thee / toileT
....................................................
Brasserie Stania State Rengersweg 98b, Oentsjerk - alleen 's weekends geopend Kafee It Wapen fan Fryslân Rengersweg 51, Oentsjerk - hele jaar geopend
De route: Veenwouden – Burdaard | 20 kilometer De route begint bij het knooppuntbord op de Kuikhorneweg ten westen van het buurtschap Kuikhorne. Vanaf dit punt wandel je naar en door Veenwouden. Via het Ottema-wiersma reservaat wandel je naar het dorpje Roodkerk. Op dat stukje route passeer je een uitzichtspunt over het natuurgebied de Sippen-Finnen. Naast het informatiebord staat een uitkijktoren, die schitterend zicht biedt over het prachtige natuurgebied. Vanuit Roodkerk leidt de route je door het dorpje Molenend en bovenlangs Oudkerk, over mooie landelijke wegen naar het eindpunt in het dorp Burdaard. Birdaard/Burdaard wordt gebruikt als benaming voor het dorp dat ligt op de overgang tussen het Friese kleigebied en de Dokkumer Wouden. De betekenis van de naam zou herleid kunnen worden tot 'de w(i)ert of terp aan de rand van het water' (namelijk de Dokkumer Ee). ............................................................................................................
Weetje: twee kilometer van de route bestaat uit onverharde paden in het bos, met de namen Griekenland en Turkije. Kijk op www.eropuitinfriesland.nl voor meer interessante weetjes over deze route. Afstand: 20 km Duur: 4 uur Ondergrond: deels onverhard Honden: op openbaar terrein zijn honden toegestaan Toegankelijk: het hele jaar
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
13
14
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
It Bûtenfjild (het Buitenveld) Ooit een heikikker gehoord of de geur van het struikgewas gagel geroken? Het kan in het Bûtenfjild, het 319 hectare grote natuurgebied dat ingesloten ligt tussen de zandruggen van de Trynwâlden. Het Bûtenfjild heeft veel te bieden. Natte, schrale graslanden, verlande petgaten, broekbossen. Maar ook open waterplassen, uitgestrekte riet- en ruigtevelden en een stroomdal van een oud riviertje. Al deze verschillende landschapstypen leveren veel bijzondere dier- en plantensoorten op. De route: keuze uit vier Er liggen in het Bûtenfjild drie wandelroutes die het gehele jaar zijn opengesteld. De vierde is een rondgaande wandelroute op de Sippen-Finnen en is alleen bereikbaar van 15 juli tot en met 15 maart (buiten het broedseizoen). Kijk voor alle routes op www.eropuitinfriesland.nl. Ook leuk
Geruisloos varen dóór It Bûtenfjild over de electric only route. Toch een beetje levendigheid nodig? Download de streekverhalen over het Goddeloze Tolhuis, de Wonderdokter en meer via Izi Travel. Een electrosloep huur je bij ❺ Jachthaven ‘t Eibertsnêst in De Westereen en ❻ Elektrosloep Fryslân in Burdaard en Aldtsjerk. Winterseizoen gesloten. Prijsklasse €€
Bezienswaardigheden In de voorlaatste ijstijd 150.000 tot 100.000 jaar geleden kwam er met de gletsjers gesteente mee uit Scandinavische streken. Daardoor ontstonden stroomdalen. De Bouwepet is een stroomdal dat dwars door het agrarische land van het Bûtenfjild loopt. Het verbindt de Grutte Wielen bij Leeuwarden met het Bûtenfjild. Dat hier zoveel zwerfkeien te vinden zijn, heeft te maken met de tijd waarin het stroomdal is ontstaan. Ga ook eens op zoek naar het monument van zwerfstenen in de richting van Mûnein.
Koffie / thee / toileT ....................................................
De Schierstins - Haadstrjitte 1, Feanwâlden - hele jaar geopend Theetuin De Hollen Oosterdijk 16, Ryptsjerk zomerseizoen beperkt geopend Kledingwinkel, woondecoraties en theetuin De Útspanning (De Vertakking) - Binnendijk 73, Ryptsjerk - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
15
Doarpskuierke Burgum Een dorpswandeling heet in Friesland een ‘doarpskuierke’. Een ommetje door Burgum, langs de rand van het woudenlandschap naar het open weidelandschap om vervolgens langs historische klinkerweggetjes weer in het centrum terug te keren. Beschrijvingen van deze kuierkes zijn af te halen bij het dichtstbijzijnde informatiepunt of kijk op de website.
Wijk tijdens je ommetje in Burgum even af en bezoek de Kruiskerk. Deze imposante kerk dateert uit ongeveer 1100, hij is toen gebouwd op de fundamenten van een eerder klooster. Pas door uitbreidingen in de veertiende eeuw kreeg het grondplan van kerk de vorm van een kruis en werd de romanogotische kerk een kruiskerk. In de dertiende eeuw werd de toren verhoogd en werd de kerk driebeukig met smalle spitsboogvensters. Vele restauraties en opknapbeurten hebben de afgelopen eeuwen de revue gepasseerd, de kerk heeft zelfs eens op instorten gestaan. Gelukkig staat hij er nog in al zijn glorie, aan de Nieuwstad 5 in Burgum.
Dam Jaarsma Bijna 17.000 volksverhalen verzamelde hij. Daarmee was hij de grootste verzamelaar van Nederland en hij behoorde tot de top drie van Europa! De verzameling is van onschatbare waarde. Zijn woonplaats Eastermar toont met trots een deel van de collectie in de verhalenkamer en via wandelroutes door de regio. Vraag om de gratis routekaarten bij het dichtstbijzijnde informatiepunt ❸.
16
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Koffie / thee / toileT ....................................................
De Pleats (met fietssrevicepunt) - Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend
Wandelen op zanderige wegen met sterke verhalen Maak kennis met het Noardlike Fryske Wâldenpad; een nieuw streekpad met veel mooie verhalen. Je wandelt door het kleinschalige landschap, met veel zandpaden en veldwegen. Het is intact gebleven omdat er geen grote ruilverkavelingen waren. De route gaat globaal gesproken van Drachten naar Bergum, Kollum, Buitenpost en Surhuisterveen en dan weer terug richting Drachten en is in totaal zo’n 150 kilometer lang. Het staat eigenlijk haaks op het Friese Woudenpad, je kruist die route op twee plekken. Nationale Landschap Noardlike Fryske Wâlden is een regio waar nog veel mooie verhalen de ronde doen over bekende dorpsfiguren, uit het niet zo verre verleden. Bijvoorbeeld Jappie Broersma uit Veenwouden, beter bekend als Jappie Omleiding, die jarenlang ergens in de natuur een illegale, drijvende kroeg had. Leer hem kennen tijdens je wandeling!
Koffie / thee / toileT ....................................................
Theetuin De Welp Heidbuurtweg 13, Eastermar - winterseizoen gesloten It Griene Nêst - Bosweg 1, Sumar - hele jaar geopend Terras Prikkebosk Dammeloane 46, Damwâld winterseizoen gesloten Restaurant Lauwersland Foarwei 2a, Oudwoude hele jaar geopend Paviljoen De Leyen Bildreed 3, Rottevalle winterseizoen beperkt geopend
agina Kijk op p de or vo 5 n e 4 overzichts t de e m t ar ka routes
Theeschenkerij ’t Landschap Spekloane 48, Boelenslaan hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
17
Wouden en meren fietsen
Route 1: Fietsroute Kerspelpaad
44 km
Het Kerspelpaad is een aanrader voor wie van een afwisselden fietsroute door Friesland houdt. Deze route leidt je door het mooie open landschap met weidse vergezichten en langs elzensingels, houtwallen, pingo's en meertjes. Onderweg is er genoeg te zien en te beleven. Zo kom je door levendige dorpjes, zoals Surhuisterveen en Veenklooster. De route van 44 km lang volgt het bekende knooppuntensysteem. De start is bij botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost. Als je met de auto bent, kun je die het beste parkeren bij het station op 5 minuten loopafstand. De P-route wordt wel met bordjes aangegeven. Lees voor de hele route onze blog op www.eropuitinfriesland.nl. Daar vind je ook de uitleg van de naam 'Kerspelen'. Deze route is onderdeel van een 127 kilometer lange fietsroute door de Noardlike Fryske Wâlden. Ook die hele route vind je online!
Koffie / thee / toilet
..................................................................................................................
Lunchcafe De Swaen Kleasterwei 6, Veenklooster 's weekends gesloten
De Waterjuffer Uterwei 1, Augustinusga hele jaar beperkt geopend
Camping De 4 elementen & Restaurant La Terra Groningerstreek 35, Stroobos hele jaar geopend
Theeschenkerij Blauforlaet Blauferlaat 30, Augustinusga winterseizoen gesloten
Bewegwijzering De route is aangegeven met een rechthoekig groen-wit bord met omcirkelde nummers. Via de nummers op de borden fiets je van knooppunt naar knooppunt. Bij de knooppunten staan informatiepanelen over de verdere route.
Kijk op pagi na 4 en 5 voor de overzichtskaart met de routes
18
NOORDOOST FRIESLAND ¡ WOUDEN EN MEREN
Route 2: Een pontje meer door Nationaal Park De Alde Feanen 42,3 km Deze fietsroute van 42,3 kilometer leidt je langs meren, vaarten, plassen, ruigten, rietlanden, moerasbossen, graslanden, struwelen en petgaten. Het zal je niet verbazen dat je op een aantal punten middels een pontje een oversteek moet maken. Zo heb je even de tijd om enkele van de ruim honderd verschillende moeras- en weidevogels, een grote variatie aan plantensoorten en twintig verschillende vissoorten eens van dichtbij te bekijken. Leuk: op één van de pontjes geeft de schipper iedereen een dropje. Bewegwijzering De start is bij ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8 in Earnewâld. De route volgt het knooppuntensysteem, dat bij de vorige fietsroute is uitgelegd.
Koffie / thee / toilet ..................................................
In Grou, Earnewâld en Oudega zijn diverse horecagelegenheden te vinden. Met veel terrassen aan het water. In de levendige centra van deze bruisende watersportplaatsen zijn voldoende mogelijkheden voor een versnapering. Tip: Hotel Princenhof Piet Miedemaweg 15, Earnewâld - hele jaar geopend
TIP Lege batterij? Geen nood. Friezen helpen graag! Bij de meeste horecagelegenheden kun je niet alleen de fietsbatterij van stroom voorzien, laad jezelf ook op met iets lekkers!
Foto: Fonger de Vlas
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
19
20
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren water
Earnewâld Houd je van water en prachtige natuur? Dan moet je in Earnewâld zijn! Dit dorp ligt midden in het Nationale Park De Alde Feanen en kent een rijke historie. Halverwege de achttiende eeuw kwam de turfindustrie op gang. Een kaalslag voor het veengebied dat veranderde in land met grote petgaten. Als de ribben te smal werden zorgden weer en wind voor grote plassen waardoor bewoners soms maanden hun erf niet konden verlaten. Eind negentiende eeuw werden er kades rond boezemlanden gemaakt en ontstonden er zomerpolders. Vandaag de dag is Earnewâld een recreatief watersportdorp waar de massa niet overheerst. Waar je een bootje huurt om gemoedelijk rond te dobberen en een terrasje pakt om van een gezellige sfeer te genieten. De prinsen van Oranje gingen je daar een paar honderd jaar geleden al in voor. Vandaar dat je de naam Princenhof op veel plekken nog tegenkomt.
Sloepverhuur Sloepvaren is één van de populairste bezigheden in deze waterrijke regio. Voorzien van een picknickmand, beetje sturen en vooral optimaal genieten. Het kan nergens beter dan op de wateren rondom Earnewâld. Een sloep huur je onder andere bij: • Alde Feanen verhuur en bemiddeling (elektrisch en nachtsloepvaren) ❶ De Stripe 22 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Verhuurbedrijf Hollema ❷ Tsjerkepaed 5 - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • Sloep- en bootverhuur Wester Watersport ❸ Wiidswei 9 hele jaar geopend. Prijsklasse: € • Watersportcentrum De Twirre (elektrisch) ❹ Reidtûgel 5c winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Jachthaven ’t Eibertsnêst (elektrisch) ❺ Kukhernsterwei 31, De Westereen - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Elektrosloep Fryslân ❻ in Burdaard en Aldtsjerk - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ Wil je wat luxer? Een kruiser kun je huren bij: • Hoekstra Jachtcharter ❼ Feantersdyk 10 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€€ • Yachtcharter Westerdijk ❽ Princehof 3 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€€ Je boot aanmeren kan bij Jachthaven Westerdijk ❾ - Feantersdyk 8
Lauwersoog
N361
Nieuwe Robbengat Earnewâld Oostmahorn
N361
Oude Robbengat
Anjum
Zeehondencrèche
Vlinderbalg
Nationaal Park Lauwersmeer Ee
Vierhuizen
Zoutkamp
Nationaal Park De Alde Feanen
N388
Engwierum
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
21
22
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Doe eens anders en SUP Dit waterrijke gebied valt traditioneel uitstekend te verkennen. Voor wie eens wat anders wil is SUPPEN wellicht een leuk idee. 'Alsof je door het weiland wandelt', zo wordt het omschreven. Suppen, ofwel 'stand up paddling' is je staand op een surfplank met een peddel over water verplaatsen. Zo leer je niet alleen het water op een geheel nieuwe manier kennen, maar ook de omgeving. Suppend door het Friese landschap sta je letterlijk oog in oog met de paarden en koeien in de wei. Suppen kan in Earnewâld bij ❹ De Twirre, Reidtûgel 5c ❻ Camping It Wiid, Koaidyk 10 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Andere locaties om te suppen zijn: 't Dûke-Lûk, De Wâl 13, Feanwâldsterwâl. Prijsklasse: € en Sup Centre Fryslân, Blauwhuiskamp 37, Eastermar. Prijsklasse: €€ - winterseizoen gesloten
Met z'n allen het schip in Met het gezin, de hele familie of de hele camping, Rondvaardij Princenhof in Earnewâld heeft voor elke gelegenheid het juiste schip. Een ervaren gids gaat mee om over de omgeving te vertellen en voor wie dat wil, gaat de barbecue op het dek aan voor extra gezelligheid. Steiger Rondvaardij Princenhof, De Stripe 2, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: € It Fryske Gea beschikt over de excursieboot de Blaustirns die op zonneenergie vaart en vrijwel geruisloos is. Vanaf het bovendek heb je een prachtig uitzicht en binnen kun je lekker warm genieten van de omgeving. Beleef de vaartocht langs moerasbossen, rietlanden, zomerpolders en petgaten! ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€€
Zeilen Zin om actief op ontdekking te gaan in dit nationale park? Hijs de zeilen en laat je leiden door ervaren instructeurs die je alles vertellen over het materiaal waar je mee werkt. Ook kinderen kunnen deze prachtige watersport beoefenen. • Watersportcentrum De Twirre ❹ Reidtûgel 5c, Earnewâld winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€ • Camping It Wiid ❻ Koaidyk 10, Earnewâld - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Annage Skûtsjesilen De Reidtugel 5, Earnewâld winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Age Veldboom Zeilactiviteiten ❽ De Stripe 12, Earnewâld winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€€ Andere zeilscholen • Recreatiecentrum Bergumermeer ❼ Solcamastraat 30, Sumar winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • PZV De Wielen Groningerstraatweg 411, Leeuwarden - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€€
Skûtsjemuseum ........................................................................................................ Terug op de wal is er veel dat je niet mag missen. Het Skûtsjemuseum bijvoorbeeld. Het is in Earnewâld gehuisvest in een gebouw dat de vorm heeft van een ‘skûthûs’, dat vroeger het hart vormde van een Friese scheepswerf. Centraal in het museum staat het leven van een vroegere generatie zeilschippers. Oude ambachten uit de scheepsbouw worden in speciaal ingerichte werkplaatsen getoond en natuurlijk is er aandacht voor de kampioenschappen skûtsjesilen. ❽ De Stripe 12 - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Ook de moeite waard in de omgeving van Earnewâld zijn uitstapjes naar ❾ Galerie Koopmans ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
23
Wouden en meren kinderen
Je bent op een hele leuke plek terecht gekomen deze vakantie, want Fryslân biedt alle ruimte om er lekker op uit te gaan. We geven je een lijst met dingen die je deze vakantie gedaan móet hebben. Wil je meer? Kijk dan eens verder op www.eropuitinfriesland.nl.
Met je ouders naar het museum: super leerzaam en leuk! Willen je ouders graag met je naar een museum? Zorg dan dat je in een museum terecht komt waar Mark en Ant ook zijn. Zij maken een museumbezoek niet alleen leuk, maar ook leerzaam. Zo steek je nog wat op in je vakantie. Mark en Ant zijn onder andere te vinden in ❷ Botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost Klompenmuseum Scherjon in Noardburgum. Kijk voor alle deelnemende musea op www.eropuitinfriesland.nl
24
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
De bucketlist, hoeveel streep jij er af deze vakantie? Zin om zandkastelen te bouwen, lekker te zwemmen en te spelen op klimtoestellen? De strandjes bij ❼ Klein Zwitserland in Sumar en ❸ De Leijen bij Rottevalle zijn hiervoor perfect!
Ai, het regent! Wat nu? We geven je een paar slecht-weer opties op een rijtje. Blijft het regenen? Kijk dan op de website. Bezoek de 40 verschillende diersoorten en het natuurmuseum in SanjesZoo. ❺ De Sânjes 4, Feanwâlden - hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € Oud Hollandse spelletjes spelen in het Ot en Sien museum. ❶ Jan Binneslaan 84, Surhuisterveen hele jaar geopend. Prijsklasse: € Een warme duik nemen in het overdekte zwembad De Kupe in Buitenpost of ga naar het zwemparadijs Jonas en de Walvis in Sumar. Kuipersweg 74, Buitenpost - hele jaar geopend. Prijsklasse: € ❼ Solcamastraat 30, Sumar - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €
TIP Goed voorbereid De Alde Feanen ontdekken? Bereid je voor met Freek Vonk in je oor! Download de podcast via www.eropuitinfriesland.nl en hoor wat de leukste bioloog van Nederland te vertellen heeft. Ook varend te beluisteren via de app Izi Travel.
Met een rugzak op de natuur in en onderzoekjes in het Pettebosk doen. ❺ Bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen, Koaidyk 8a, Earnewâld - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € Forellen vissen, vangen én eten bij de Forelpoel. ❶ Foarwei 180, Kollumerzwaag - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ De weg kwijtraken en stiekem snoepen in het maisdoolhof in Twijzel of Rinsumageast. Check van te voren of het mais hoog genoeg staat en of het doolhof open is!. ❷ Wedze in Twijzel en ❸ Eysingawei 17-19, Rinsumageast - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € De junglebrug, een spinnenwebnet en een waterspiraal trotseren in Speelbos Hossebos. ❹ Tillewei, Drogeham - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Rondcrossen in een cabrio, politieauto of ambulance van klein formaat in een verkeers-echte situatie. Een 'politieagent' regelt het verkeer in pretparadijs Sanjesfertier. ❺ De Sânjes 4, Feanwâlden hele jaar beperkt geopend. Prijsklasse: € Met de blote voeten door de natuur banjeren op het Blote Voetenpad. ❻ P-plaats, Kaleweg, Opende - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Vogels spotten vanuit een echte vogelkijkhut. ❼ Koumarwei, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis Een rondleiding op de boerderij, dieren verzorgen met de boer, een GPS-tocht door de natuurweilanden van de Drogehamstermieden of een huifkartocht door de omgeving; het kan allemaal bij L(og)eerboerderij Hamster Mieden. ❽ De Buorren 66, Drogeham – telefonisch overleg te bezoeken. Prijsklasse: € Ga ook eens van de verharde weg af en ga écht de natuur in. Laarzen aan en wandel 5 kilometer dwars door de weilanden over een Laarzenpad. Dit kan op drie locaties. ❾ Bootsma’s Poel, De Wedze in Twijzel, De Houtwiel in Broeksterwâld en Mem Wedmanpaed, Rohelsterweg naast nr. 6, Buitenpost – hele jaar geopend. Prijsklasse: gratis
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
25
26
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Wouden en meren er op uit
Schaatsen Wie Fryslân zegt, zegt natuurlijk schaatsen. Het kan wanneer het vriest op heel veel plekken. Bijna ieder dorp heeft wel een ijsbaan. Voor wie de grotere vlaktes natuurijs zoekt, is het goed toeven op de Ryptsjerksterpolder bij Ryptsjerk, de Leijen bij Rottevalle en in Nationaal Park De Alde Feanen bij Earnewâld en Grou.
TIP: Ga over de Ryptsjerksterpolder via de Grote Wielen naar de finish van de Elfstedentocht op de Bonkefeart bij Leeuwarden. In de zomer kan dat ook prima per boot.
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
27
Inspanning • Ben jij snel en behendig genoeg om laserstralen te ontwijken? Leef je dan uit in de Mission Possible room of ga de strijd aan tijdens het lasergamen. Ga je liever de hoogte in? Probeer dan het vijftien meter hoge klimpark met de langste tokkelbaan van Nederland! In Aventoer komen avonturiers zowel bij goed als slecht weer aan hun portie adrenaline! ❶ Mr. WM Oppedijk van Veenweg 22-G, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • De Zandpadenroute, de Veenweidenroute, de Vergezichtenroute: iedere ruiterroute in de Friese Wouden heeft zijn eigen naam en eigen bijzonderheden. Passend bij het landschap en voor ieder wat wils. De routes zijn online verkrijgbaar, maar ook gebonden in een boekje bij één van de informatiepunten. Kijk op www.eropuitinfriesland.nl voor de routes en maneges. • Boerengolf of boerenbowlen proberen? Dit kan bij ❷ Activiteitenboederij De Hammerslag, Weardebuorsterwei 2, Westergeest - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • Pingoruïnes. Je ziet ze bijna niet, en toch zijn er zo'n 300 te vinden in dit gebied. Het zijn cirkelvormige kraters die we te danken hebben aan de ijstijd. Je kunt er prima in vissen. Vind je er eentje? Vraag dan de boer om toestemming zodat je over zijn erf of land bij de pingo kunt komen. Vissen kan ook aan het Prinses Margrietkanaal of vanaf de vele vissteigers. ❶ De Forelpoel, Foarwei 180, Kollumerzwaag – winterseizoen gesloten. Prijsklasse: €€ • Geruisloos door de wateren en langs de dorpen peddelen en genieten van het uitzicht. Kanovaren kan perfect in deze regio! Kano's zijn te huur bij La Dure, ’t Dûke-Lûk en de Zilveren Maan. ❸ La Dure: Bildreed 37, Rottevalle ’t Dûke-Lûk: De Wâl 13, Feanwâldsterwâl ❹ Zilveren Maan: Boppewei 2, De Westereen - winterseizoen gesloten. Prijsklasse: € • Wil je je hart echt sneller laten kloppen? En ben je niet bang voor de nodige spanning, actie en tijdsdruk? Laat jezelf dan eens opsluiten in een escaperoom. Benieuwd of je binnen 60 minuten de uitgang weet te vinden! ❸ Paviljoen de Leyen, Bildreed 3, Rottevalle en ❹ De Twirre, De Reidtugel 5c, Earnewâld - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€
28
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Ontspanning • Of je nou kiest voor de verschillende modeltuinen van groencentrum 't Fryske Wâld in Boelenslaan of voor een bijzondere tuin, met een artistiek verhaal in Oudwoude, een wandeling zorgt gegarandeerd voor de nodige rust in het hoofd en het lijf. ❺ 't Fryske Wâld, Spekloane 25, Boelenslaan – hele jaar geopend en ❻ Artuin, Foarwei 32, Oudwoude – op afspraak • Een dagje ontspannen, poedelen, rusten en aandacht voor je lichaam. Saunaliefhebbers kunnen terecht in Burgum, bij Thermen en Beauty Leeuwerikhoeve. ❼ Hillamaweg 62, Burgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: €€ • Een dagje winkelen hebben we allemaal soms even nodig. Rustig rondsneupen, alle tijd nemen om een nieuwe outfit te kiezen, hier en daar een kopje koffie in de winkelstraat. En aan het einde van de middag een ijsje. Genoeg leuke winkels vind je in Kollum, Surhuisterveen, Burgum en voor nóg meer ga je naar Dokkum, Drachten of Leeuwarden. • Op zoek naar vertier? Bezoek de kleinschalige theaters in de regio. De Pleats in Burgum biedt in de wintermaanden een gevarieerde programmering. ❽ Schoolstraat 82, Burgum - reserveren is verplicht. • In Scherjon’s klompenmakerij maken ze nog elke dag klompen. En hoewel dat vroeger heel normaal was, is dat vandaag de dag uniek. Wil je wat meer weten over de geschiedenis van de klomp of creatief aan de slag met het houten schoeisel? Kom dan naar Noardburgum. Ypeylaan 8, Noardburgum - hele jaar geopend. Prijsklasse: € • Wil je een dagje milieuvriendelijk op pad? Ontdek de regio dan per elektrische Swingtrike of e-scooter van De Twirre ❹ Reidtugel 5c, Earnewâld - winterseizoen beperkt geopend. Prijsklasse: €€
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
29
Wouden en meren culinair
Wâldpyk het streekmerk van de Friese Wouden Giele wâldbeantsjes (Friese gele woudbonen), wâldgieltsjes (aardappelen), wichters (woudpruimen), alleen al de Friese namen zijn typerend voor de streekproducten. Het zijn de gezichten van het streekmerk Wâldpyk. De Reade krobbe, Kollumer pronkboon, aronia, blauwe bes en de parnaskruid zijn rassen en gewassen die het bijzonder goed doen in de regio. Tip! Heel veel streekproducten zijn verkrijgbaar in de plaatselijke supermarkten.
Van kruid tot fruit in De Kruidhof In Botanische tuin De Kruidhof wandel je naar hartenlust door maar liefst zeventien verschillende thematuinen, met de grootste botanische collectie geneeskrachtige kruiden van West-Europa. Vanzelfsprekend veel sierplanten, maar ook veel planten die worden verwerkt in voedsel. Zo vind je onder andere een border met een aantal kruiden uit het geheime recept voor Berenburg. In de keukenkruidentuin herken je meteen de geuren van salie, tijm en lavendel. In de fruithof staan zo'n 300 verschillende fruitrassen, waaronder een paar bijzondere streekeigen. Landbouwgewassen die vroeger in de Friese Wouden werden geteeld, vind je terug in de cultuurgewassentuin. De kruiden die je in De Kruidhof ziet kun je direct vers kopen en mee naar huis nemen. Ook leuk: met je toegangskaartje kun je zowel de tuinen in als naar het IJstijdenmuseum. ❷ Schoolstraat 29b, Buitenpost - winterseizoen gesloten.
Foodwalk Wandelen en genieten van heerlijke streekproducten. Het kan tijdens de Foodwalk. Deze gratis route leid je langs een gevarieerd landschap en bijzondere lekkernijen. Download de route van 7 kilometer via www.eropuitinfriesland.nl.
30
NOORDOOST FRIESLAND · WOUDEN EN MEREN
Het brûst bij Wijngaard De Frysling De Frysling is de meest noordelijke wijngaard van Nederland en ligt net buiten het dorp Twijzel. De naam ‘Frysling’ is een combinatie van de provincienaam Fryslân en het druivenras Riesling, die bekend staat als de koningin van de druiven. Onder invloed van de Waddenzee en in de beschutting van het Friese woudengebied gedijen sinds 2009 vijfduizend druivenstokken in de zanderige Friese grond. Zes verschillende druivenrassen leggen daar de basis voor heerlijke witte en rosé wijnen. Wil je echt een feestje? Proef dan dé primeur van Friese bodem, de mousserende Frysling Brûswyn. Niet alleen de wijn bruist. Bij de Frysling is er altijd gezelligheid met rondleidingen, wijnproeverijen en kunstzinnige workshops. Het proeflokaal is elke eerste zondagmiddag van de maand geopend. ❶ Egypte 7, Twijzel. Niets gaat verloren bij Frytsjam Frytsjam Twijzel is een biologische fruitkwekerij van vlierbessen, aronia, duindoorn en blauwe bessen. Frytsjam maakt van de verschillende producten siropen, sappen, jams, puree, honing, wijnen en azijnen. Goed om te weten: de meeste producten zijn suikervrij! In de verwerking wordt er gebruik gemaakt van vruchtensuiker of appeldiksap. De hele bes wordt gebruikt, er gaat niets verloren. Als het sap geperst is, wordt de pulp die bestaat uit overgebleven schilletjes en pitjes, gedroogd en gebruikt in bijvoorbeeld bessenthee, mosterd en duindoornscrub. ❷ De Wedze 22a, Twijzel winterseizoen beperkt geopend.
Ook lekker of leuk om zelf te doen .....................................................
• Melk en kaasproducten van kaasboerderij Johannahoeve ❹ Binnendijk 57, Ryptsjerk hele jaar geopend • Geniet van Fryske Tapas bij Hotel Princenhof ❺ Piet Miedemaweg 15, Earnewâld hele jaar geopend
TIP Pluk de dag Frytsjam heeft een eigen pluktuin. In de zomer is de tuin bijna elke dag te bezoeken. Vraag even van te voren of er genoeg fruit hangt. Bij natuurproducten wisselt de hoeveelheid rijp fruit per dag. Ook Simmerfruit in Noardburgum heeft een eigen pluktuin ❸ Zomerweg 94, Noardburgum - winterseizoen gesloten.
Op tournee langs de kruiden Om de kruiden nog beter te leren kennen, is de kruidentour een aanrader. De tour is via de website te boeken als arrangement waarbij alle zintuigen door de kruiden worden geprikkeld! Zo vertelt een kruidengeneeskundige je alles over de helende werking en culinaire mogelijkheden van de kruiden en proef je van alle geneugten uit de streek. De Kruidentour is een samenwerking tussen Botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost, de Wâldpyk en restaurant De Pleats in Burgum. ❽ Schoolstraat 82, Burgum - hele jaar geopend
WOUDEN EN MEREN · NOORDOOST FRIESLAND
31
32
NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN
EVENEMENTEN Zie ze gaan, de skĂťtsjes. En zie ze genieten, de bootjesmensen daaromheen. Hartje zomer; Friesland bruist! Op het water, aan de wal, in de dorpjes en stadjes, er is altijd wel wat te doen. Ook in dit gebied -van de wadden tot in de wouden- is het hele jaar door veel te beleven. Het is mogelijk om zelf deel te nemen aan evenementen of om als bezoeker te komen kijken. In dit magazine zie je slechts een greep van alles wat er te doen is in deze regio. Een actueel overzicht van alle evenementen het hele jaar door vind je op www.eropuitinfriesland.nl/evenementen.
EVENEMENTEN ¡ NOORDOOST FRIESLAND
33
Maart Survivalrun in Kootstertille. Elke tweede zondag van maart strijden bikkels om de eer. Vanwege de spectaculaire hindernissen fantastisch om naar te kijken. Bij kunst aan huis route openen professionele kunstenaars in de tweede en derde week van maart rondom het Lauwersmeer hun atelierdeuren. De Bonifatiusloop in Dokkum wordt halverwege maart op zaterdag gehouden. Je kunt je inschrijven voor verschillende afstanden om te wandelen of hardlopen. Of natuurlijk aan de zijlijn om te kijken en de mensen aan te moedigen. Leuk: er is een speciale kidsrun.
April In april openen diverse musea in de regio hun deuren. Vanwege de Museumweek worden er leuke activiteiten georganiseerd. Op Koningsdag zet iedereen zijn huisraad op straat. Rondom het zwembad in Surhuisterveen en in het centrum van Dokkum vind je grote vrijmarkten. Kom vroeg en sla je slag!
Mei Vier op 5 mei het Bevrijdingsfestival in de Friese Hoofdstad Leeuwarden. Diverse podia presenteren onontdekte en gerenommeerde artiesten. Tussen Hemelvaart en Pinksteren barst de Elfstedenkoorts los. Niet de schaats staat centraal, maar de fiets, de step, oldtimers, roeiboten en de benenwagen zijn het middelpunt deze weken. Beleef de sfeer aan de Dokkumer Ee, in Burdaard of in Dokkum en moedig alle deelnemers aan. Amateurkunstenaars staan in Buitenpost in het laatste weekend van mei tijdens Rondje Kunst(zinnig) Achtkarspelen. Ontdek jij verborgen talent?
Juni Begin juni vindt het Fries Kampioenschap Drakenbootrace in Kollum plaats. Een waterspektakel met veel sfeer en gezelligheid. De laatste zaterdag van juni is de paardenmarkt te Eastermar. Een evenement dat bol staat van de traditie. Het laatste weekend van juni vindt ook de Dag van het Wad plaats. Op verschillende plekken aan de waddenkust, zoals Marrum, PaesensModdergat en Lauwersoog vinden er activiteiten plaats.
34
NOORDOOST FRIESLAND ¡ EVENEMENTEN
Juli Om de twee jaar komen begin juli dansgroepen van over de hele wereld naar Burgum. Kom kijken tijdens het Moai Fuort Simmerfestival, het internationaal dansfestival. (Let op, volgende editie is in 2019). Heb je de wandelschoenen bij je? Mooi! Want het eerste weekend van juli kun je meedoen aan een prachtig wandelevenement genaamd 'de Swaddekuier' rondom Buitenpost. Lange en korte afstanden, het is allemaal mogelijk. De eerste drie weken van de bouwvak Noord staat Fryslân in het teken van het Skûtsjesilen. De wedstrijden beginnen in Grou, daarna gaat het hele gezelschap naar De Veenhoop en de derde dag is Earnewâld aan de beurt. Drie weken lang eindigt iedere wedstrijd met feest. Een must-see als je Friese traditie wilt opsnuiven. Kan plaatsvinden in juli en/of augustus. Fan van het Friese paard? Haal dan het derde weekend van juli je hart op tijdens de paardendagen in Garyp. Houd je van spektakel? Ga dan het laatste weekend van juli naar het tweelingdorp Driezum-Wâlterswâld. Dit is dan omgetoverd tot een wedstrijdveld voor de paardenmarathon. Enkele dagen na afloop van de Tour de France komen profwielrenners naar de Wielerronde in Surhuisterveen. Aanschouw de kwaliteiten van deze internationale vedettes.
Augustus De eerste woensdag van augustus geniet je van paardensport tijdens het Concours Hippique in Buitenpost. De natuurmarkt en de braderie maken het dorp extra gezellig. Tevens wordt elk jaar in Hallum de Bartlehiem Skeelertocht georganiseerd. Aan dit Open Nederlands Kampioenschap doen meervoudige wereldkampioenen mee. In de Friese Wouden mogen jong en oud het vierde weekend in augustus bramen plukken. Tijdens het Brommelsfestijn zijn deelnemende dorpen aangekleed met muziek, activiteiten en workshops. De laatste zaterdag van augustus (of eerste zaterdag van september) moet je in Eastermar zijn. Bij het Easterbarren straatfestival vermaakt een ieder zich uitstekend.
EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND
35
Kijk voor info over online vaar-, wandelen fietsroutes in NP
Eltse snein wat by d’ein!
Elke zondagmiddag van 20 mei t/m 30 september omstreeks 14:30 uur is er wat te doen in Earnewâld: Markt, muziek, modelvaren, oldtimers, suppen, klomkesilen en nog veel meer!
De Alde Feanen en de activiteiten-agenda op:
www.earnewald.nl of bel 0511-539500
SKS Skûtsjesilen
In Earnewâld op de 1e dinsdag van de bouwvak (noord). Overdag is er kermis, ‘s avonds is het feest in het dorp.
Braderie
Derde maandag van de bouwvak (noord). Eén van Frieslands grootste en gezelligste braderiën met meer dan 100 kramen en ‘s avonds livemuziek.
Earnewâld
In het Skûtsjemuseum staat het leven van vroegere generaties skûtsjeschippers centraal. Mooie, soms sterke verhalen komen hier tot leven. Bij gelegenheden wordt er getaand, hout gebogen, muziek gemaakt. Onze smid is wekelijks in actie, op zaterdagmiddag. Voor gasten is er tevens een Audiotour voor op hun smartphone aanwezig. Voor kinderen een leuke game op de smartphone. Openingstijden 2018: Hele jaar door iedere dinsdagochtend van 10.00 – 12.00 uur. 28 april - 30 sept: Zaterdag en zondag van 13.00 - 17.00 uur. Juli en augustus: Dinsdag t/m zondag van 13.00 - 17.00 uur. Groepen hele jaar mogelijk, wel op afspraak. Entree museum: € 3,50 Kinderen t/m 12 j: € 1,Naast het Skûtsjemuseum ligt het houten skûtsje Æbelina, het pronkstuk van het museum. U kunt de Æbelina uiteraard bekijken, maar u kunt met de Æbelina ook gaan zeilen door aan te monsteren als passagier op één van de opstapdagen op 24 en 31 juli en 14, 21, en 28 augustus. Afvaart en aankomst naast het Skûtsjemuseum. Voor meer info bel: 0616933805.
info: tel. 06 169 338 05 | www.skutsjemuseum.nl adres: De stripe 12 | 9264 TW | Earnewâld
36
NOORDOOST FRIESLAND · EVENEMENTEN
er
Septemb
Het tweede weekend van deze maand wordt er in Dokkum een muzikaal spektakel georganiseerd met een historisch tintje. Op het podium van de Admiraliteitsdagen staan landelijke artiesten. Een weekend lang genieten! Het tweede weekend van september vindt ook het jaarlijks Werelderfgoedweekend plaats. Verschillende activiteiten worden georganiseerd op de werelderfgoedlocaties. De derde zaterdag van september kunnen zangliefhebbers hun hart ophalen in Surhuisterveen. Op de terrassen van de lokale horeca vindt het korenfestival plaats. Tevens zijn er in september dat weekend prachtig versierde gondels in Drogeham tijdens de gondelvaart op wielen.
Oktober Het terugdraaien van de klok wordt op vele plaatsen gevierd met de nacht van de nacht. Ervaar de duisternis op diverse locaties in de regio.
r Novembe Zodra de dagen korter worden en de nachten langer krijgt gespuis alle ruimte om zich te manifesteren. Durf jij ze onder ogen te komen tijdens een spannende spokentocht? In bijna elke plaats wordt Sinterklaas binnengehaald. Het tweede en het derde weekend van november stijgt de spanning in de regio. Vraag bij je gastheer of -vrouw waar en wanneer de dichtstbijzijnde intocht is.
r
Decembe
Eén van de mooiste kerstfairs van Nederland vindt plaats in Dokkum. Het tweede of derde weekend van december is de binnenstad het decor in Dickensstijl. Na de kerstdagen behoefte aan beweging? De Slach om 'e Toer biedt mooie routes aan op de laatste dinsdag of woensdag van het jaar. In Surhuizum is inschrijving mogelijk voor afstanden van 10 tot 40 kilometer. Daarnaast worden er aan het einde van het jaar diverse ‘snerttochten’ georganiseerd. Dit is niet vanwege het weer, maar vanwege de stevige soep die elke deelnemer naderhand kan nuttigen.
Lekker vers van de weekmarkt: • Woensdag - Dokkum • Donderdagochtend - Kollum • Donderdagochtend - Damwâld • Donderdagmiddag - Buitenpost • Donderdagmiddag Zwaagwesteinde/De Westereen • Vrijdagochtend - Burgum • Vrijdagmiddag - Hurdegaryp • Zaterdag - Surhuisterveen • Zaterdagochtend - Gytsjerk
Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa in 2018 Voor Friesland staat 2018 in het teken van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa. In aanloop naar en in 2018 zelf vinden in Leeuwarden en Friesland tal van festivals, projecten en evenementen plaats. Ook in Noordoost Friesland staat er het nodige te gebeuren. Kijk op de website voor meer informatie of kijk in het midden van dit magazine.
Jaarlijks worden er in de regio honderden evenementen en activiteiten georganiseerd. Een actueel overzicht vind je op: www.eropuitinfriesland.nl/evenementen
EVENEMENTEN · NOORDOOST FRIESLAND
37
Culturele hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018
See you in 2018! Vakantie vieren in eigen land was nog nooit zo’n goed idee, want in dit jaar is Leeuwarden-Fryslân de Culturele Hoofdstad van Europa. Na een spetterende opening, die naast ruim 40.000 bezoekers ook het koningspaar richting de Leeuwarden trok, is het Culturele Hoofdstadjaar officieel van start gegaan. Met meer dan 100 programmaonderdelen laten we zien hoe wij Friezen het leven vieren en daarbij een gezonde planeet achter laten voor de generaties die nog komen. Hoe we met lef onze kop boven het maaiveld uitsteken om onze eigenwijze manieren grenzeloos aan de wereld te laten zien. Cultuur is dus niet het doel, maar het middel. Ons landschap is het podium en iedereen is uitgenodigd.
38 42
NOORDOOSTFRIESLAND FRIESLAND· ·TYPYSK LEEUWARDEN NOORDOOST FRYSK - FRYSLÂN 2018
Een betere toekomst Stel je open voor het onbekende, laat je verrassen door het mysterieuze en ervaar zelf wat het grootste evenement in de Friese geschiedenis betekent. 2018 wordt niet alleen een feest, maar ook een stap naar een betere toekomst. Friezen, Nederlanders en Europeanen steken met lef de handen uit de mouwen en werken aan issues die belangrijk zijn voor toekomstige generaties.
Frisse neus halen In Oranjewoud vormt de natuur letterlijk de concertzaal voor klassieke muziekliefhebbers. Ondertussen belooft het Waddengebied door opzienbarende landschapskunst van Sense of Place een nieuwe ontdekking voor cultuurliefhebbers te worden en in 32 kerken komen onbekende verhalen in theatrale producties van Under de Toer tot leven. En wie na uren cultuurstrunen de nacht wil doorbrengen onder de Friese sterren, slaapt in het mooist denkbare hemelbed van Ontwakend Landschap.
Een jaar vol oeh's en aah's Het Fries Museum eert Mata Hari en M.C. Escher, beiden afkomstig uit Leeuwarden, met een tentoonstelling van internationale allure. Ruim honderd Friese paarden schitteren in een sprookjesachtig theaterspektakel. In Harlingen meren indrukwekkende zeilschepen aan tijdens een literaire editie van The Tallships Races en met de komst van de Reuzen van Royal de Luxe beleeft Nederland een primeur: de Franse Reuzen waren nooit eerder in ons land te zien. 11Fountains bezorgt Friesland een permanente Elfstedentocht.
Dus zorg dat je erbij bent. 2018 wil je niet missen Dit is natuurlijk slechts een selectie uit ons programma. Kijk voor het volledige overzicht op 2018.nl. Je kunt daar ook direct je tickets boeken.
LEEUWARDEN TYPYSK - FRYSLÂN 2018 · ·NOORDOOST NOORDOOSTFRIESLAND FRIESLAND FRYSK
39 43
Culturele hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018 Sense of place hele jaar Sense of Place is een kunstroute vol natuur, cultuur en verhalen langs de waddenkust. Met culturele landschapsprojecten worden historie en schoonheid herontdekt en uitvergroot.
dorpsportret van Feanwaldsterwâl hele jaar Iepen Doar(p) onderzoekt, aan de hand van een dorpsportret, het jongste dorp van Fryslân: Feanwâldsterwâl. Alle 128 huishoudens worden in beeld en geluid geportretteerd en gepubliceerd.
Titus Dokkum | 5 oktober t/m 14 oktober | Bonifatiuskapel 'Titus’ is een rijkgeschakeerde muzikale en theatrale voorstelling, geïnspireerd door de stijl van middeleeuwse passiespelen. In veel kleuren en gestalten ontrolt zich het leven van Titus Brandsma.
Under de Toer Ryptsjerk, Jistrum, Wetsens, Tytsjerk Under de Toer presenteert bijzondere verhalen, die in een van de vele kerken in Fryslân zijn geboren. Deze verhalen vormen het vertrekpunt voor manifestaties van kunstenaars.
EN
DRAAI
Iepen Doar(p)
Silence of the Bees Buitenpost | 21 juni 2018 Bijen dreigen uit te sterven en met name in Leeuwarden en Fryslân is de bijensterfte hoog. Dit jaar is de botanische tuin van De Kruidhof de letterlijke landingsplek van het project Silence of the Bees. Silence of the Bees wil de stilte doorbreken door jou met beeld, taal, muziek, kunst, cultuur, eten en lezingen een beleving rondom de bijen te bieden.
Heel Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa Er is veel te doen in Fryslân dit jaar, want LeeuwardenFryslân is het hele jaar lang Culturele Hoofdstad van Europa! Op deze pagina vind je een paar kleinere pareltjes uit het grote geheel.
NK Fierljeppen onderdeel van Tafisa European Sports For All Games | augustus De Tafisa European Sports For All Games laat je kennismaken met onze cultuursporten en die van andere landen. Het Nederlands Kampioenschap Fierljeppen vindt plaats in Burgum.
EN
Kunst in De Alde Feanen
Myn Skip
Ljochtstill legt met Stills (verstilling) de focus (Ljocht) op de waarde van landschap, stilte, identiteit, kwetsbaarheid en kunst in transparante (glazen) ateliers rondom Nationaal Park De Alde Feanen.
11Fountains verbonden door water vanaf 18 mei allemaal te bezichtigen 11Fountains biedt je een Elfstedentocht. Niet verbonden door ijs, maar door het sprankelende water van fonteinen. In iedere Elfstedenstad vind je er één, ontworpen door verschillende kunstenaars.
theater op ’t water met skûtsjes in de hoofdrol | laatste week september
DRAAI
Ljochtstill
Myn Skip is een muzikaal theaterstuk dat zich afspeelt op het water. Schippers en skûtsjes spelen met wind en golven. In één avond leer je de honderd jaar oude skûtsje-historie kennen.
Ruurd Wiersma Experience van mei t/m sept De Ruurd Wiersma Experience start in Aldtsjerk. Onderweg nemen acteurs je op theatrale wijze mee in het werk en leven van Ruurd Wiersma. In Burdaard verschijnt ‘Ruurd Wiersma’ ten tonele.
De Nije Miensker verbindt boer en burger De Nije Miensker wil de kloof tussen boeren en burgers overbruggen. In dit project ga je het landschap ervaren door de verbinding van kunst, cultuur, landschap en biodiversiteit.
Vlasroute follow the blue line 2 juni t/m 1 september elke zaterdag van 10.00u tot 17.00u Vlasroute 'Follow the blue line' vertelt het verhaal van de teelt van vlas tot en met het eindproduct van handbedrukt linnen. Je route begint met koffie en taart geserveerd op vlasservies.