Kotor sa bedemima i stari pješački put Kotor - Njeguši - Cetinje
Jedan od najatraktivnijih pješačkih puteva Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora je dio starog pješačkog puta Kotor - Njeguši - Cetinje, koji je iz Kotora preko Špiljara, Praćišta, Krsca i Njeguša vodio do Cetinja. Ovo je značajan istorijski put i dugo je bio i jedini put koji je vezivao crnogorsku prijestonicu Cetinje sa Kotorom u kojem se nalazila luka a preko nje i veza sa Mediteranom i svijetom. Put je polazio sa Crnogorskog pazara, koji se nalazio uz sjeverna vrata starog grada Kotora. Jedna od specifičnosti starog pješačkog puta je što se u vidu kamenih serpentina sa podzidima od suvozida skoro vertikalno penje uz obronke Lovćena. Serpentine su izgrađene polovinom XIX vijeka umjesto starijeg puta.
Put polazi sa lokaliteta Tabačina, između Kotorskih bedema i kanjona rijeke Škurde. Rijeka Škurda protiče sa sjeverne strane bedema, u dužini od svega 200-250 m, ali ima i kanjon izuzetnih prirodnih vrijednosti koji prodire duboko u kopno. Iznad kanjona rijeke Škurde diže se Pestingrad, planinski vrh koji dominira vizurama iz Kotora i koji je vezan za legende o vili Alkimi i nastanku grada.
Od Praćišta do prevoja Krstac (937 mnv) vode dva kraka staze. Lijevi krak vodi dijelom kroz borovu šumu, a potom prati korito rijeke Škurde, sve do izlaska na kolski put. Desni krak cijelom dužinom ide kroz borovu šumu i izlazi na kolski put, neposredno ispod sela Žanjev do. U oba slučaja put izbija na kolski put Kotor Njeguši - Cetinje, koji je građen 80-tih godina XIX vijeka, od strane tadašnje Austro-Ugarske i Crne Gore. Projektant puta je bio Josip Slade iz Trogira, a put je pušten u saobraćaj 1884. godine. I ovaj istorijski put koji je naknadno asfaltiran, posebno dio od Kotora do Krsca sa 25 serpentina (poznatih kao kanice), je graditeljsko djelo izuzetnih vrijednosti.
Selo Špiljari se nalazi u klancu iza Kotorske tvrđave. Arheološki nalazi ukazuju da je ovo naselje, zbog pogodnosti lokacije, moglo da živi od VI do IV vijeka stare ere i da je bilo vjerovatno najstarije naselje na prostoru Kotora. Špiljari su 1838. godine imali 19 naseljenih kuća, ali je poslije Prvog svjetskog rata selo postepeno opustjelo. Danas su očuvane samo dvije kuće, sve ostale su urušene. Crkva Sv. Dorđa koja se nalazi u centralnom dijelu sela sagrađena je vjerovatno u periodu od XIII do XV vijeka, a 1559. godine je prepravljana, na što ukazuje natpis na nadvratniku ulaza.
Pogled sa Praćišta
Špiljari i crkva Sv. Dorđa
Pogled na Kotor sa bedemima, kanjon Škurde i Pestingrad Pogled sa serpentina na Stari grad Kotor
Duž starog pješačkog puta mogu se naći ostaci platformi koje su se koristile za žičaru građenu 1916. godine od strane AustroUgarske za vojne potrebe. Na lokalitetu Praćište (620 mnv), na kojem se završava dio puta sa gustim serpentinama, nalazi se vidikovac.
Topografska karta: Uprava za nekretnine Crne Gore Autor mape: EXPEDITIO Fotografija na naslovnoj strani: Martin Kmet
Bedemi Kotora su jedinstven primjer srednjevjekovne fortifikacione arhitekture na Mediteranu. Nastajali su u rasponu od IX do XIX vijeka, iako je prsten bedema zatvoren u XIII-XIV vijeku. Predstavljaju neprekinuti pojas zidina oko starog urbanog jezgra Kotora i strme litice brda Sveti Ivan (San Giovanni) iznad grada. Ukupna dužina bedema je preko 4 km, debljina 2-15m, a visina mjestimično dostiže i do 20m.
Dio puta kroz borovu šumu, ispod Žanjevog dola
Sa prevoja Krstac pješačke i planinarske staze vode dalje prema: Njegušima, rodnom mjestu vladara dinastije Petrović Njegoš; Cetinju, staroj crnogorskoj prijestonici; Zalazima, nizu sela iznad Dobrote i Nacionalnom parku Lovćenu.
Jadransko more
Mreža pješačkih puteva i staza koje priobalna naselja u zalivu povezuju sa starijim naseljima u gornjoj zoni i sa zaleđem, kao i mreža puteva koji su nastali kao dio odbrambenog sistema, čine značajan segment kulturnog pejzaža područja Kotora. Ovi putevi i staze koji su pogodni za pješačenje i planinarenje, omogućavaju da se vrijednosti kulturnog pejzaža svjetske baštine u potpunosti sagledaju i dožive iz svih uglova.
Serpentine starog pješačkog puta
Mapa je pripremljena u okviru projekta “Stazama kroz Svjetsku baštinu” koji je sprovela nevladina organizacija EXPEDITIO. Projekat je finansiran od strane Opštine Kotor, uz učešće Turističke organizacije Opštine Kotor.
• Sto kotorskih dragulja, Jovan J. Martinović, 1995 • Studija zaštite kulturnih dobara na području opštine Kotor, 2017 • http://whc.unesco.org/ • Menadžment plan Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora, 2011 Osnovni izvori:
Bokokotorski zaliv Zaštićena okolina (bafer zona) Područje na Listi Svjetske baštine Kotor Tivat Herceg Novi
KOTOR ŠPILJARI KRSTAC Stazama kroz Svjetsku baštinu Pješačke i planinarske staze Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora
Harmonični odnos između impresivne prirode zaliva i raznovrsne i bogate kulturne baštine, koji je stvaran i održavan kroz vjekove, daje području Kotora karakteristike kulturnog pejzaža izuzetne univerzalne vrijednosti. Prirodno i kulturno-istorijsko područje Kotora, dio zaliva Boke Kotorske, jedno je od preko 1000 lokaliteta iz cijelog svijeta koje se nalazi na UNESCO-ovoj listi svjetske baštine jer posjeduje izuzetnu vrijednost za čovječanstvo.
Crna Gora Lokacija i obuhvat Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora
4.2 km
9.4 km
14 km
Kotor-Špiljari-Kotor
Kotor-Praćište vidikovac-Kotor
Kotor-Praćište-Krstac-Kotor
0
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
6h 30min
4h 15min
1h 50min
Vrijeme
11
09
07
100
200
300
400
500
600
700
800
900
250
Borova šuma
500
-100
05
04
06
Kolski put Kotor-Njeguši-Cetinje
10
08
03
02
0,00
Srednja
Srednja
Laka
Težina
01
02
Krstac (937m)
Praćište (raskrsnica)
Praćište vidikovac
Serpentine starog pješačkog puta
Crkva Sv. Dorda
Selo Špiljari
Bedemi Kotora
Rijeka Škurda
Tabačina (sjeverna vrata Starog grada Kotora)
Legenda
Jedinstveni evropski broj za hitne slučajeve - 112
Obilazak bez vodiča na spostvenu odgovornost
Dužina
Staza
KOTOR ŠPILJARI KRSTAC
01
Visina (m)
7,20 7,00
09
908mnv
6,50
PRESJEK
03
08
6,00
5,50
5,00
4,50
4,00 Rastojanje (km)
559mnv
08 07
586mnv
11
05
04
3,50
02
3,00
10
2,50
2,00
07
06
1,50
04 05
223mnv
Jadransko more
Herceg Novi
1,00
09
Tivat
Boka Kotorska
0,50
01
0,00
0mnv
Kotor