Tjaard Bonthond (1914 - 2002)
Colofon Opmaak, vormgeving en eindredactie door Jeanine Polderdijk-Veen (kleindochter), ComMediArt (www.commediart.nl). Foto’s zijn afkomstig uit de privÊcollectie van de familie Bonthond. De foto van Piet Bonthond (laatste pagina) is gemaakt door Jeanine Polderdijk. De verhalen zijn tot stand gekomen in samenwerking met Piet Bonthond, de jongste broer, en Wilma Bonthond, de dochter van Tjaard.
Voorwoord
Het leven van Tjaard Dit boek is een aandenken aan een markante man, die in sommige dingen zijn tijd ver vooruit was. Hij stond bekend om zijn opvallende verschijning (ongeveer 2 meter lang, echt een uitzondering in die tijd), zijn creativiteit, vindingrijkheid en veelzijdigheid. Karaktereigenschappen die terug te vinden zijn in de kinderen en kleinkinderen. In dit boek staan veel foto’s van vroeger en leuke anekdotes die Wilma Bonthond en Piet Bonthond over hem verteld hebben.
Het begin
Het geslacht Bonthond gaat terug tot 1771. Pieter Meinderts uit Wasmuth (in het Hertogdom Brandenburg) trouwt met Trijntje Lupkes in Eexta, Groningen. Hoewel geen van beide deze naam draagt stichten zij wel het geslacht Bonthond. De meeste nazaten blijven in de provincie Groningen wonen.
De foto hieronder is gemaakt begin 1900. De man in het midden stond bekend als ‘opa zuurkool’, waarschijnlijk vanwege zijn baard. De 2e van rechts is Jan Bonthond, de vader van Tjaard. De jongen helemaal links heet ook Tjaard, maar is op 17 jarige leeftijd overleden.
Hierboven zie je het gezin waar Tjaard in opgroeide, hij is de 4e van links. Hij was de oudste van 8 kinderen, waarvan er eentje al jong overleed. Het gezin groeit op aan de Garst 106 in Winschoten. De vader van Tjaard was schoenmaker, net als 3 generaties voor hem, en had zijn eigen zaak aan huis. Tjaard hielp al jong mee in de schoenmakerij en bracht vaak schoenen naar klanten.
Machines en techniek Tjaard was geïnteresseerd in veel verschillende dingen. Zo spijbelde hij van school om mee te helpen op de tram die bij hen door de straat reed. Toen de baas ontdekte dat Tjaard daar rondliep werd hij weggestuurd. Tjaard vond dat zo oneerlijk dat hij de wissel verzette waardoor de tram ontspoorde. Wel keek hij van een afstandje toe of er geen ongelukken gebeurden. Het duurde vervolgens uren voordat de tram weer op de rails stond. Hij ging al vroeg werken en deed van alles en nog wat. Zo kon hij al vroeg vrachtwagen rijden en had hij al jong zijn eigen vrachtwagen gekocht. Ook leerde hij zijn jongste broer Piet op 12 jarige leeftijd vrachtwagen rijden. In het vrachtwagenbedrijf waar hij eens werkte, mochten de nieuwe vrachtwagens absoluut niet naar buiten gereden worden, maar moesten door de werknemers voorzichting naar buiten geduwd worden. Tjaard vond dat erg overdreven en toen de baas er niet was, reed hij ze gewoon naar buiten. Dat ging zonder één enkel krasje, want hij had al heel wat rijervaring. Als hij vrachten ophaalde in Duitsland, moest de vrachtwagen daar keurig achteruit in het gelid geparkeerd worden. Daar was niet iedereen even handig in, maar Tjaard kreeg het altijd in één keer voor elkaar. Dat kon hij zo goed dat andere chauffeurs zelfs op hem wachtten, zodat hij hun vrachtwagen achteruit kon inparkeren. Zijn eerste eigen vrachtwagen was een veewagen, die hij eigenhandig ombouwde en geschikt maakte om vrachten mee te vervoeren voor bedrijven.
Toen hij een keer met zijn vrachtwagen onderweg was, zag hij een andere vrachtwagen in de sloot liggen. Met zijn eigen vrachtwagen trok hij de andere vrachtwagen eruit. Staand op de treeplank bestuurde hij met een pook aan de buitenkant zijn eigen vrachtwagen. De uitdrukking ‘hij draait nergens zijn hand voor om’ was erg op Tjaard van toepassing. Voor je het wist had hij al een oplossing bedacht én uitgevoerd. Het gebeurde wel eens dat Tjaard ontslagen werd. Omdat hij het ergens niet mee eens was en dat gewoon zei, iets wat niet gebruikelijk was in die tijd. Zo vond hij vaak dat de dingen wel beter konden of had hij een briljant idee waardoor alles makkelijker ging. Maar stilzitten deed hij niet als hij geen werk had. De ene keer maakte hij sjoelbakken voor de hele straat, de volgende keer maakte hij verenmatrassen van oude autoveren.
Tjaard & Hennie
Een studioportret van de moeder van Hennie.
Een familiefoto met Hennie’s moeder rechts, links staat de dienstmeid.
Vlak na de oorlog kregen Tjaard en Hennie een relatie. Hennie Admiraal was de oudste dochter van Adam Admiraal. Adam was 3e generatie huisschilder en had een eigen zaak. Haar moeder overleed toen ze 8 jaar was. In de oorlog was Hennie ‘in betrekking’ in Den Haag, zoals dat destijds heette. Ze woonde en werkte bij verschillende welgestelde gezinnen waar ze eten kookte en het huishouden deed.
Lekker een dagje uit, hoewel Hennie eigenlijk bang was voor water.
Zoals toen de gewoonte was bij een bruiloft werden er foto’s gemaakt in de studio, gelukkig is er ook nog een kiekje van het gemeentehuis.
Tjaard in uniform van de Wegenwacht, foto is gemaakt in 1947.
Tjaard en Hennie gingen in Hasselt wonen waar Tjaard bij de Wegenwacht werkte.
Het gezin
Samen kregen Tjaard en Hennie 4 kinderen, 2 meisjes en 2 jongens. Toen de jongste 2 jaar was verhuisde het gezin naar Vriezenveen, omdat Tjaard werk kreeg als onderhoudsmonteur van machines bij een aannemersbedrijf. Van links naar rechts: achteraan staan Jan (1949) en Ineke (1951). Vooraan zitten Ad (1956) en Wilma (1954).
Ruim 10 jaar later... Deze foto is gemaakt in de winter van 1969, toen Ineke weer terug was uit het sanatorium voor de behandeling van tbc. Deze foto was een sinterklaascadeautje voor hun ouders.
Als conducteur bij de stoomtram Hoorn - Medemblik
Vaak vroegen passagiers of ze een foto van Tjaard mochten maken, en regelmatig kreeg hij één van die foto’s thuisgestuurd.
Nalatenschap De interesse in (stoom)machines is nooit verdwenen. Toen hij met pensioen ging, heeft hij eerst in de garage van Jan gewerkt. In de jaren 80 en 90 heeft hij jarenlang als conducteur gewerkt op de stoomtrein tussen Hoorn en Medemblik. Deze interesse in machines en techniek en het ondernemen is in de hele familie zichtbaar. Toen Jan ongeveer 16 jaar was, bouwde Tjaard samen met hem een skelter met motor. Wilma en Ad drukten de skelter dan aan tot het einde van de straat voordat de motor eindelijk aansloeg. Helaas is hij een keer gesnapt door de politie. De skelter werd in beslag genomen, maar na veel aandringen kreeg Tjaard toch nog de wielen terug. Deze zijn jaren later weer gebruikt voor de HyBo kar (voor Hylke Bonthond, zoon van Ad). Eind jaren 60 knutselde Jan vaak achter het huis aan Eendjes (CitroĂŤn 2CV). Al snel kwamen vrienden uit Wierden met hun Eend die Jan dan moest repareren. Als hij er niet uit kwam dan hielp Tjaard mee. Zowel Jan als Ad zijn werkzaam in de autobranche, de een als zelfstandige en de ander in loondienst als vestigingsmanager. En ook veel van de kleinkinderen zijn creatief, technisch aangelegd of hebben interesse in techniek en machines.
Dankwoord
Piet Bonthond kan prachtige verhalen vertellen, voor je het weet zit je uren aan de keukentafel geboeid te luisteren naar alle leuke anekdotes. Bij het het samenstellen van dit boek heb ik veel inspiratie gevonden in de verhalen die hij vertelde. Als jongste broer had hij een speciale band met Tjaard en mocht hij vaak met zijn grote broer mee als die een klus had. Zodoende wist hij enorm veel te vertellen. Het was een fijne bron van informatie naast Wilma Bonthond die natuurlijk als dochter ook veel wist te vertellen over het leven van Tjaard. Jeanine Polderdijk