Wat is dat voor een *piep* geluid?
Jeuk Erger dan pijn?
Zorgkosten in beeld Wat kost een beugel?
Mooi initiatief Toek Toek
De Toek Toek. Een veelvoorkomend openbaar vervoermiddel in Aziatische landen? Zeker niet. De Toek Toek tuft door Berg en Dal en brengt voornamelijk ouderen die slecht ter been zijn, van A naar B. Maar het autootje heeft ook een sociale functie. Initiatiefneemster Mariken Sünnen glimlacht: “Ik maak geregeld mee dat die oudjes met elkaar flirten.” Berg en Dal is een lintdorp. Het heeft slechts drie bushaltes. Heel praktisch betekent dat wanneer u de bus wilt pakken, u eerst een stuk moet lopen. Niet veel later bent u bij de eindhalte en dan moet u nog een stuk lopen naar uw eindbestemming. Voor de meesten geen probleem, maar wanneer u slecht ter been bent, is een paar meter al te veel. Mariken en vriendin Marian Zweers werken al jaren als vrijwilligers voor verschillende sociale verenigingen in het dorp. “De opkomst van ouderen bij evenementen viel geregeld tegen”, vertelt Mariken. “Dat had niets met het animo te maken, maar vooral met logistieke complicaties.” Het idee van de Toek Toek was geboren en na twee jaar plannen reed de Toek Toek zijn eerste rondje. Inmiddels is de Toek Toek niet meer weg te denken uit Berg en Dal. Gemeenten uit heel Nederland komen een kijkje nemen en willen alles weten over het elektrische paradepaardje. Mariken: “Het is een enorm succes. We halen mensen thuis op en brengen ze bijvoorbeeld naar het dorpshuis, waar ze gezelschapsspelletjes doen en samen koken en eten.” De sociale functie lijkt minstens zo belangrijk als de logistieke. “Sommige mensen willen niets liever dan een stukje rijden zonder vaste bestemming. Gewoon lekker rondrijden en gezellig keuvelen met andere passagiers. Elke woensdag pik ik een heer van 96 en elders een dame van 95 op. Die geven elkaar dan de liefste complimentjes: wat zit uw haar mooi en wat heeft u een prachtige jurk aan. Dan hoor ik ze echt giechelen. Net twee flirtende, verliefde pubers.” De Toek Toek heeft geen druppel benzine nodig. De brandstof zit hem in de vrijwilligers en de bijdragen van onder meer de gemeente. Passagiers mogen naar eigen inzicht een duit in het zakje doen. Zo wordt de verzekering en het onderhoud betaald en wordt er een buffertje opgebouwd voor een vervangend wagentje. Want ook al zijn het steeds maar kleine stukjes, de kilometerstand loopt al aardig op.
2
Tour de Toek Toek
3
IZA is er voor u als u zorg nodig heeft. Daarnaast helpen we u graag gezond, veerkrachtig en goed geĂŻnformeerd te blijven. In IZAmagazine nemen we u mee in de wereld van zorg en welzijn. Met interviews, achtergrondverhalen en informatie over zorgzaken. Ons doel is om u te informeren, te inspireren en een weloverwogen standpunt in te laten nemen.
2-3
14
24-25
34-35
Mooi initiatief Toek Toek
Checklist Blue Zone
Nederland bedankt IZA is er voor u
IZA klantenservice Help, een hoge rekening!
6-11
15
26-31
IZA vraagt Wat is dat voor een *piep* geluid
IZA in ontwikkeling IZA Zorg app
IZA vraagt Even krabben?
12-13
16-23
32-33
Zorgkosten in beeld Wat kost een beugel?
IZA vraagt Kunt u wat missen?
Kijkje in de keuken Traumahelikopter
4
#010
dec
2018
6
32
Wat is dat voor *piep* geluid?
Vliegensvlug te hulp schieten
14
Leeft u in uw eigen Blue Zone?
16
Kunt u wat missen?
5
Vooraf
Het geluid van een wekker. Maar dan heel de dag door. Soms zo luid dat u nauwelijks in staat bent om zich te concentreren op andere geluiden. Maar er is geen wekker. Het geluid is er wel degelijk, maar snoozen is geen optie. Het geluid komt namelijk van binnen. Tinnitus of oorsuis is een irritant geluid dat vaak constant hoorbaar is. Het kan zich op verschillende wijzen manifesteren: als het geluid van een voorbijrazende trein, een suis, een piep en ga zo maar door. Het is zelfs niet ongewoon dat mensen meerdere geluiden tegelijk horen. Ontzettend vervelend, maar wat is het precies en belangrijker: hoe gaat u ermee om?
IZA vraagt
Wat is dat voor een *piep* geluid? Tips & tricks
Tinnitus voorkomen? Lees eens door de onderstaande tips heen en bekijk wat u zelf kunt doen.
1
2 3 4
6
Vermijd omgevingen met harde geluiden. Download de decibel-app van Oorveilig om te meten of een geluid te hard is. Laat uw oren uitspuiten. Zet het geluid op uw koptelefoon niet te hard.
IZA Online Online vindt u nog veel meer over tinnitus. Bijvoorbeeld het verhaal van Susanne, die al veertien jaar tinnitus heeft, en ook een geluidsbestand waarmee u zelf kunt luisteren hoe tinnitus kan klinken: www.vgz.nl/magazine
Aan het woord Kennis uit de theorie en de praktijk Guido Dees KNO-arts Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis
Joost Verbraak Hoorspecialist
7
Doof maar toch tinnitus
Naam Functie Organisatie Meer weten over tinnitus?
8
Guido Dees KNO-arts Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis www.stichtinghoormij.nl
IZA vraagt
Wat is dat voor een *piep*geluid?
‘Eerder een probleem van het brein dan van het oor’ Elk spreekuur ontvangt Guido meerdere patiënten met tinnitus. Het is een veelvoorkomend probleem en medisch helaas niet te verhelpen. Het is belangrijk dat mensen voor zichzelf achterhalen hoe ze grip krijgen op hun tinnitus. Verwachtingsmanagement is daarbij een belangrijke stap. “Tinnitus: je kunt het niet op een foto zien. Je kunt het niet meten. Het is een geluid dat de patiënt ervaart en de omgeving van de patiënt ervaart het niet. Je hebt subjectieve tinnitus, dus wat de patiënt waarneemt en anderen niet. Een piep of een ruis. Er zijn zelfs mensen die constant klassieke muziek waarnemen, maar waar het vandaan komt? Je hebt ook objectieve tinnitus waarbij de patiënt het geluid waarneemt en de omgeving ook. Ik heb wel eens een patiënt gehad die zei: ‘Ik hoor een getik in mijn oor.’ En dat ik met mijn eigen oor naar het oor van de patiënt ging en het zelf waarnam. Objectieve tinnitus is vaak te verklaren als onwillekeurige spiertrekkingen van miniscule spiertjes die aan het trommelvlies vastzitten. Iedereen heeft wel eens een spiertrekking. Die spiertjes trekken dan aan het trommelvlies.” “Tinnitus kan een ontzettende impact hebben op het leven van de patiënt. De meest gangbare hypothese over tinnitus is dat geluid verwerkt
wordt in het brein en dat daarbij iets niet helemaal goed gaat, waardoor het brein zelf dingen gaat aanvullen of uit elkaar halen en weer verkeerd in elkaar zet. Dat zijn bepaalde ‘pathways’ om het zo te noemen. Het is eerder een probleem van het brein dan van het oor zelf. Op het moment dat die dingen niet goed gaan, heeft dat ook gevolgen voor andere delen van het brein, bijvoorbeeld het deel waar emoties gereguleerd worden, zoals op je gemoedstoestand. Dat is heel heftig, alsof er een eerste dominosteen omvalt en de rest meegaat. Dat kan echt uit de hand lopen.” “Het merendeel van de patiënten met tinnitus vertelt dat ze plotseling een geluid waarnemen: ‘Ik werd wakker met een piep, die gaat niet meer weg.’ Dat kan allerlei oorzaken hebben. Als KNO-arts is het mijn taak om in ieder geval medische oorzaken uit te sluiten. We zien vaak de combinatie van gehoorverlies en tinnitus. Of gehoorschade en tinnitus. Maar het is niet gezegd dat daar altijd een relatie is. Er zijn mensen met een perfect gehoor die toch in ernstige mate lijden aan tinnitus. En je hebt ook mensen die doof zijn, en geen meetbaar functioneel gehoor hebben, maar toch tinnitus ervaren.” “Vind ik geen medische oorzaak dan volgt een lastig gesprek met vaak een onbevredigend resultaat.
Wat buitengewoon belangrijk is, is verwachtingsmanagement. Je moet mensen gewoon heel duidelijk zeggen: dit is wat ik denk dat het probleem is en naar verwachting zal daar niet direct iets aan te doen zijn. Veel van de oplossingen voor tinnitus liggen bij de patiënt zelf. Daar kan ik als dokter niets aan doen. Er zijn verschillende trainingen en ook fysieke dingen die je kunt doen. Hoortoestellen leveren vaak een flinke verlichting op voor de patiënt. Er komt dan meer geluid binnen van buitenaf, waardoor de ruis naar de achtergrond verdwijnt. Op die manier heeft de tinnitus minder impact en zo kunnen er weer een aantal domino-stenen rechtop worden gezet.” “Ik denk dat er veel steun te vinden is bij lotgenoten, mensen die dezelfde ervaringen hebben. Er zit veel kennis bij patiënten zelf. Doe dit, doe dat. Daar valt zeker iets te halen. Soms heeft het ook te maken met iets simpels als een verhoogde spierspanning in de nek. Er zijn mensen die ontzettende tinnitus hadden en vervolgens naar een fysiotherapeut of naar een chiropractor gingen en daar veel baat bij hebben gehad. Het is niet één probleem met één oplossing. Is het te verhelpen? Dat niet. Maar is er op goede wijze mee te leven? Zeker wel, het is slechts de kunst om te achterhalen op wat voor wijze dat het beste gaat.”
9
IZA vraagt
Wat is dat voor een *piep*geluid?
Een nare piep. Een doffe brom. Een droge zoem. Joost hoort zeker acht verschillende geluiden die anderen niet waarnemen. Zijn tinnitus staat hem niet in de weg. Hij is hoorspecialist geworden en helpt lotgenoten om vat te krijgen op deze vervelende aandoening. “In Nederland heeft een op de tien mensen een vorm van tinnitus, oftewel oorsuizen. Dat kan heel licht zijn: een minimale, zachte ruis die nauwelijks opvalt. Of tijdelijk: na een avond stappen nog twee dagen een piep, die trekt weer weg, dat is overigens meestal het geval, maar het kan ook zijn dat het langer en zelfs definitief aanhoudt.” “Je hebt twee verschillende soorten tinnitus-geluiden: het fantoomgeluid, dat is een geluid dat alleen hoorbaar is voor de waarnemer. Het zit in je lichaam of je geest, de eeuwige vraag luidt: is het echt? Dat is lastig om te zeggen. Er zijn namelijk zo veel plekken waar ze vandaan zouden kunnen komen: de gehoorgang, het slakkenhuis … we kunnen lang niet overal juist meten. De tweede tinnitus-variant is hoorbaar voor buitenstaanders. Een geluid dat mogelijk geproduceerd wordt door bepaalde lichaamsdelen of bloedvaten.” “De impact op de kwaliteit van leven is in veel gevallen enorm. Er is iets wat je niet wilt. En het is een stuk lastiger uit te leggen dan een pijnlijke knie. Andere mensen kunnen het niet waarnemen. Wanneer het in je hoofd zit, sta je er eigenlijk alleen voor. Probeer je eens voor te stellen dat je 24 uur per dag geluiden hoort die er niet zijn. En dat kunnen
10
‘Tinnitus hoort bij mijn leven’ de meest onaangename geluiden denkbaar zijn: een scherpe piep, boorgeluid of een storende tv-ruis.” “Ik heb zelf ook tinnitus. Ik hoor iets van zes tot acht verschillende geluiden in mijn hoofd, het is behoorlijk druk. De invloed op je dagelijkse functioneren is ingrijpend. Bij een vorige werkgever heb ik aangegeven dat de geluiden zo luid werden, dat ik me niet meer kon concentreren. Ga er maar aanstaan bij een werkgever die het niet begrijpt, maar wel gewoon deadlines heeft staan. Een geluid in je hoofd, daar kan die persoon helemaal niks mee.” “Door die werkgever ben ik gaan nadenken over een manier om mensen deelgenoot te maken. Hoe kan ik anderen een idee geven van wat ik hoor? Met behulp van een aantal cd's van Stichting Hoormij heb ik de verschillende geluiden samengebracht op een audiobestand dat je online kunt beluisteren. Hoe hoog de volumeknop moet, verschilt per moment. Bij stress is de tinnitus een stuk luider, stress stimuleert het horen van geluiden enorm.”
“Mensen schrikken vaak als ik vertel over de geluiden die ik hoor. Ik hoor een zoemetje, zoals bij een koelkast, maar ook een hoge piep en er zit ook een lage brom in. Als ik ga luisteren, hoor ik zo veel verschillende geluiden, de ene net iets luider dan de andere. Het ligt ook aan de situatie, het is een soort van levend wezen dat in je hoofd zit en meebeweegt. Ik heb mezelf aangeleerd dat oké te vinden. Iemand die blind wordt, moet ook accepteren dat hij blind is. Je moet doorgaan en dit hoort bij mijn leven.” “Een van de dingen die ik in de functie van hoorspecialist vaak aanraad, is een gehoorapparaat. Dat klinkt heel gek. Maar door geluiden te versterken, word je afgeleid en verdwijnt in veel gevallen het geluid naar de achtergrond. Als een klant aangeeft last te hebben van tinnitus, verwijs ik in eerste instantie altijd door naar de huisarts. Daarnaast verwijs ik ook graag door naar de website van Stichting Hoormij. Deze patiëntenorganisatie heeft alle kennis in huis die nodig is om de eerste onrust weg te nemen.”
Wilt u weten wat Joost 24 uur per dag hoort? Open de camera op uw smartphone en scan de QR-code of ga naar www.iza.nl/magazine
Naam Functie
Joost Verbraak Hoorspecialist
Het is een soort van levend wezen dat in je hoofd zit en meebeweegt
11
Zorgkosten in beeld Wat kost een beugel? Om u meer inzicht te geven in de omvang van zorgkosten in verhouding tot de premie, zet IZA iedere editie de kosten van een onderzoek, ingreep, letselherstel of medicatie op een rij. Dit keer een beugel. Het traject dat hier beschreven wordt, betreft de behandeling van kinderen vanaf groep 7 en 8.
Rechte tanden. Lang niet altijd alleen maar belangrijk voor het aanzicht. Een regelmatig gebit met rechte tanden zorgt ervoor dat u goed kunt bijten, kauwen, praten, lachen en poetsen. Belangrijk voor uw uiterlijk, uitstraling, maar zeker ook voor uw gezondheid.
Stap 1 Intake Het eerste consult bij de orthodontist vindt plaats. Daar worden gebitsmodellen gemaakt. Er worden röntgenfoto's van de kaak en schedel gemaakt en er wordt een behandelplan opgesteld en besproken.
€ 240
Stap 2 Uitneembare beugel Ongeveer de helft van de mensen die een beugel nodig heeft, krijgt eerst een uitneembare beugel. De uitneembare beugel heeft meestal als doel om mogelijke overbeet te bestrijden.
€ 230
3 controles Ongeveer drie tussentijdse controles wijzen uit of de uitneembare beugel bijgesteld moet worden.
€ 85,50
12
Stap 3.1 Vaste beugel De vaste beugel ofwel de blokjesbeugel. Verschillende ortho’s, verschillende manieren. Soms wordt ervoor gekozen om de vaste beugel in de boven- en onderkaak tegelijk te plaatsen, soms wordt ervoor gekozen om dat
Stap 4
in twee keer te doen. Kosten in 1x
€ 757
Verwijderen beugel
Kosten in 2x
€ 858
Het traject zit erop. Als het goed is, staan de tanden weer regelmatig en recht. De beugel wordt verwijderd
Afhankelijk van het soort blokjesbeugel dat de
en een spalkje wordt geplaatst.
€ 187
orthodontist gebruikt, worden aanvullende kosten gerekend variërend van circa 100 tot 900 euro.
Stap 3.2 Beugelconsult per maand Doet de beugel zijn werk? Moeten er draden vervangen worden? Zijn er losse blokjes? Moet er tandsteen verwijderd worden?
Een blokjesbeugel wordt geplaatst voor een periode van ongeveer twee jaar. Tijdens deze periode vinden er gemiddeld elf controles plaats.
Stap 5 € 40,75
per consult
Nacontrole Na het verwijderen van de beugel, wordt nog gemiddeld tweemaal gecontroleerd of de tanden nog steeds staan zoals ze moeten staan.
€ 82
Kosten beugel
ca.
€ 2.130*
*De kosten van behandelingen kunnen uiteenlopen. Deze kosten komen niet ten laste van het eigen risico, maar worden vergoed vanuit de aanvullende tandpakketten. De Nederlandse Zorgautoriteit stelt maximumtarieven vast voor orthodontie. De verstrekte informatie uit het hierboven af te lezen schema is afkomstig van zorginkoop van de Coöperatie VGZ en is gecontroleerd door en afgestemd met het werkveld.
13
Blue Zone Checklist
Weg met de stress Welkom in uw Blue Zone Er zijn plaatsen waar mensen langer leven, gelukkiger én gezonder zijn. Echt! Vaak liggen deze zones aan zee. Deze plaatsen noemen we Blue Zones. Iedereen wil daar natuurlijk wel leven, zou u denken. En dat kan! De Blue Zones: Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië), Nicoya (Costa Rica), Ikaria (Griekenland) en Sardinië (Italië) liggen echter niet bepaald om de hoek. Wat als we u zeggen dat deze boost in kwaliteit en kwantiteit van leven niet per se met locatie, maar vooral met de levenswijze van de bevolking te maken heeft? Uw eigen Blue Zone? Vink af! Beweeg regelmatig Mensen die in de Blue Zones leven, bewegen veel gedurende de dag. Ze tuinieren en ze gebruiken in huis weinig elektrische hulpmiddelen. Ze blijven hun hele leven actief.
Eet u max. 80% vol! In Okinawa (Japan) is er een 2.500 jaar oude confuciaanse mantra die mensen eraan herinnert om te stoppen met eten als hun maag voor 80% vol is. Mensen in de Blue Zones eten in de avond niet meer.
Verblijf in een gezonde omgeving Misschien logisch, maar nog niet altijd eenvoudig in een stad. Ga regelmatig naar het bos of de zee en zorg ook thuis voor groen. Er zijn zelfs planten die de lucht in uw interieur zuiveren.
14
Heb een doel of passie In Japan noemt men dat ‘Ikigai’ (‘reden om te leven’), in Costa Rica ‘plan de vida’. Dat is waarvoor u wakker wilt worden. Een levensdoel kan u zelfs zeven jaar extra levensverwachting opleveren!
Eet plantaardig voedsel Veel honderdjarigen in de Blue Zones verbouwen hun eten zelf en eten plantaardig, vooral bonen zoals tuinbonen, sojabonen en linzen. Vlees eten zij weinig, vis staat vaak op het menu.
Wees spiritueel Vrijwel alle honderdjarigen uit de Blue Zones behoren tot een geloofsgemeenschap. Spiritualiteit en regelmatig samenkomen met anderen dragen bij aan uw gezondheid!
Schakel af en toe terug Stress hoort bij het leven. Schakel af en toe terug. In Okinawa denkt men een paar keer per dag aan de voorouders. In Ikaria doet men overdag een dutje. En in Sardinië heeft men een happy hour.
Drink een beetje (!) wijn… Ja echt! In de Blue Zones drinkt men regelmatig wijn. Meer voor de gezelligheid, samen met vrienden of bij de maaltijd. Of dit echt waar is, laten we voor nu maar even in het midden.
Met familie en vrienden zijn Een ander kenmerk van de honderdjarigen is dat zij veel met familie en vrienden samen zijn. Zij investeren in relaties en nemen tijd voor hun kinderen. Ook blijven ze elkaar ondersteunen.
IZA in ontwikkeling IZA Zorg app
Appedingetje! Kunt u nog zonder? Met de IZA Zorg app kunt u declareren in een paar simpele stappen. Ook ziet u in de app wat u dit jaar vergoed krijgt voor bijvoorbeeld fysiotherapie en de tandarts. Maar ook wat de stand van uw eigen risico is. Heeft u een zorgkostenfactuur gekregen? Die betaalt u direct vanuit uw Postvak via iDEAL.
Nieuwe app-licaties! • declareren voor medeverzekerden • declareren met een (bestaande) foto • inzicht in persoonlijke vergoedingen met bijbehorend budget
En om het extra veilig en persoonlijk te maken is er vanaf nu ook FingerID. Vanaf nu kunt u inloggen op de IZA Zorg app met uw vingerafdruk.
Goed om te weten: Met de IZA Zorg app heeft u uw zorgpas en polis altijd bij de hand.
15
Vooraf
Bloed, stamcellen, nieren ‌ we staan van alles af om anderen te helpen. Veel kan tijdens ons leven, maar de meeste organen kunnen we pas aan iemand anders geven als we overleden zijn. Hoe werken dit soort processen precies en wat zijn restricties, maar vooral ook de mogelijkheden? Er is immers nooit genoeg voorraad. Er zijn altijd extra geregistreerde donors nodig. Ga het eens bij uzelf na ‌ kunt u iets missen?
IZA vraagt
Kunt u iets missen? Feiten & cijfers
Bloed Bloeddonors geven gemiddeld 1,5 keer bloed per jaar. In totaal wordt er ruim 721.000 keer per jaar gedoneerd. Jaarlijks worden ruim 20.000 mensenlevens gered.
Stamcel Wereldwijd zijn 32 miljoen mensen stamceldonor. 262.702 Nederlandse inwoners zijn stamceldonor. In 2016 kregen 9.000 Nederlanders de diagnose bloedkanker.
Transplantatie na overlijden In 2017 gaven 244 mensen organen. In 2017 gaven 1.510 mensen weefsel. Eind 2017 wachtten nog 1.883 mensen op een orgaan, hartklep of hoornvlies.
16
Aan het woord Kennis uit de theorie en de praktijk Merlijn van Hasselt Communicatieadviseur Sanquin
Mirjam Fechter Medical Director Matchis Foundation
Yvette Hoogerwerf Corporate communicatieadviseur Nederlandse Transplantatie Stichting
17
IZA vraagt
Kunt u iets missen?
‘Een product dat de basis is voor leven’ De bloedbanken in Nederland hebben een stevige voorraad. Maar nieuwe donors zijn altijd welkom, zegt Merlijn. Bijvoorbeeld tijdens de vakantieperiodes komen minder donors langs bij de bloedbank. Dus kunt u wat missen?
den vier buizen bloed afgenomen, die getest worden, waarna een zak van een halve liter volledig gevuld wordt. Na de donatie kun je nog even rustig bijkomen.”
“Bloed komt van mensen en nergens anders vandaan. Het is een product dat de basis is voor leven. Dus we hebben donors nodig. Gelukkig hebben we er in Nederland ruim 320.000. Zij redden daar mensenlevens mee. Want bij trauma’s of leukemie is bloed nodig en dat moet alsmaar worden aangevuld. Uit bloed worden rode bloedcellen, bloedplaatjes en plasma gehaald. Rode bloedcellen zijn 35 dagen houdbaar en bloedplaatjes 7. Vanzelfsprekend
“Mannen worden jaarlijks maximaal vijf keer opgeroepen om bloed te doneren, vrouwen drie keer. Als je die uitnodiging binnen hebt, heb je twee weken de tijd om binnen te wandelen wanneer het jou uitkomt. Dan volgt steeds weer een korte medische vragenlijst en test en dan begint het doneren. Het is slim om wat te eten voor je gaat doneren. Een boterham, koekje of wat fruit. Liever geen vet eten. Als je een broodje frikandel met mayo eet vlak voor het doneren, zien we dat echt aan het bloed. Draag makkelijke kleding voor het opstropen van de mouwen en
is er een slim systeem bedacht waarmee het oproepen van donors en de vraag vanuit ziekenhuizen constant met elkaar in balans zijn. Als donor weet je dus zeker dat je na het bloedgeven na een dikke maand iemand geholpen hebt.”
zorg vooral dat je lekker in je vel zit. Geen stress, goed uitgerust, dat is veel prettiger voor je tijdens het proces. Ga erna ook niet meteen sporten of zwaar tillen, je hebt een halve liter gedoneerd, dat is best flink, geef je lichaam tijd om te herstellen.”
“Wanneer je bloed gaat doneren, moet je een korte, medische keuring ondergaan. Als hieruit blijkt dat je gezondheid goed is, mag je doneren. In de stoel krijg je een stuwband om zodat je aders naar de oppervlakte komen. Dan wordt een steriele naald in je ader geprikt. Als deze eenmaal zit, voel je er niets meer van. Er wor-
“Gedoneerd bloed wordt rechtstreeks in de aderen van de patiënt gebracht. Geen wonder dat de screening van een donor erg streng is. Heb je een bepaalde periode in Engeland gewoond? Heerste er gekkekoeienziekte? Dan niet doneren. Ouder dan 79 jaar? Niet doneren. Drugs gebruikt? Niet doneren.
18
Mannen die in de afgelopen twaalf maanden seks hebben gehad met mannen, mogen ook niet doneren. Die laatste doelgroep heeft een honderd keer grotere kans op een bloedoverdraagbare infectie. De bloedbank wil alle risico’s uitsluiten. Het liefst tot honderd procent. Dat laatste kan helaas niet. In de jaren tachtig was AIDS nog niet bekend. Toen duidelijk was hoe het virus zich verspreidde, zat het al in de voorraden. Maar afgezien van de extreem kleine kans op nieuwe, onbekende ziektes is dankzij alle maatregelen de kans op onveilig bloed ontzettend klein.” “O-negatief is het type bloed dat trauma-artsen altijd bij zich hebben. Niet gek dat hier altijd vraag naar is. Slechts zeven procent van de Nederlanders heeft O-negatief, maar dat is wel het meest gewilde bloedtype. Iedereen kan het namelijk toegediend krijgen. O+ en A+ zijn de meest voorkomende bloedtypes in Nederland. Daar is de meeste vraag naar, maar er is tevens het grootste aanbod van, dus die balans is heel goed. Sanquin doet ook wetenschappelijk onderzoek naar kunstmatig bloed. Dat zou dan uiteraard O-negatief worden. Voordat het er is, zijn we zeker tien jaar verder, maar het zou een enorme medische doorbraak betekenen. We hebben dan minder donors nodig en omdat het in een steriele omgeving gemaakt wordt, is het honderd procent virusvrij.”
Na een maand heb je zeker iemand geholpen
Naam Functie Organisatie Nader kennis maken met Merlijn
Merlijn van Hasselt Communicatieadviseur Sanquin www.sanquin.nl Jeugdjournaal 11-9-2018 www.jeugdjournaal.nl/ uitzending/36090-avondjournaal.html
19
IZA vraagt
Kunt u iets missen?
De perfecte donormatch is niet zomaar gevonden. Het is - theoretisch - mogelijk dat er geen perfecte match bestaat voor een patiënt, zelfs niet als de hele wereldbevolking donor zou zijn. Mirjam hoopt elke dag op meer donors zodat iedere patiënt een grotere kans heeft om geholpen te worden. “Stamcellen hebben twee kenmerken. Ze delen zich en ze kunnen veranderen in andere cellen. Bloedvormende stamcellen kunnen zich ontwikkelen tot drie soorten bloedcellen: rode bloedcellen die je lichaam voorzien van zuurstof, witte bloedcellen die je afweersysteem waarborgen en bloedplaatjes die helpen bij de stolling. Een patiënt die bloedvormende stamcellen ontvangt, heeft zelf zieke stamcellen of stamcellen die niet goed functioneren. De donorcellen nemen de functies over en hebben een actieve rol in het bestrijden van de ziekte.” “Transplantatie belicht ik graag vanuit de donor en van de patiënt. De meeste patiënten hebben acute leukemie. Als behandeling wordt meestal eerst gestart met chemotherapie die de leukemiecellen, maar ook de gezonde vernietigt. In veel gevallen moeten deze aangetaste cellen worden vervangen door de gezonde cellen van een passende donor. De zoektocht naar een passende stamceldonor wordt zo snel mogelijk gestart. Er wordt altijd eerst binnen de familie gekeken, daar is de kans op een match het grootst. We kijken naar HLA-typering, dat is een soort code voor kenmerken op onder andere witte bloedcellen. Die HLA-typering wordt voor de helft door vader en voor de helft door moeder bepaald. Logisch dus om eerst bij broers en zussen te kijken. Er is vijfentwintig procent kans per broer of zus dat er een match is. Is er geen geschikte familiedonor, dan wordt gezocht in de
20
‘Een kans om iemands leven te redden’
We hebben een tekort aan stamceldonoren
Naam Functie Organisatie Meer weten over Matchis
Mirjam Fechter Medical Director Matchis Foundation Matchis www.matchis.nl
wereldwijde stamcelbank. Dat klinkt als zoeken naar een speld in een hooiberg en dat is het eigenlijk ook. De HLA-typering kent enorm veel variaties, daarom wordt er wereldwijd gezocht. Als er een passende, gezonde en welwillende donor gevonden is, wordt er een moment voor transplantatie gekozen. Stamcellen moeten binnen 72 uur na afname worden ingebracht bij de patiënt. Ze worden op dezelfde manier ingebracht als bij een bloedtransfusie. Gewoon met een bloedzakje en een infuus. De stamcellen vinden zelf hun weg naar het beenmerg. Binnen een tot drie weken zorgen ze voor volledig functionerend beenmerg.” “Donor worden? Meld je aan via www.stamceldonor.nl. Na wat eerste medische vragen wordt er een pakketje toegestuurd, waarmee je heel gemakkelijk zelf wangslijmvlies kunt afnemen. Dit stuur je op. In je wangslijmvlies zit genoeg DNA om je HLA-typering te bepalen. Je gegevens gaan in een database. De kans dat je opgeroepen wordt, is erg klein. Per jaar wordt een half procent van de donors opgeroepen en slechts 0,05 procent van alle donors staat echt stamcellen af. Dat is 1 op 2.000. Als je opgeroepen wordt, willen we eerst weten of je nog beschikbaar bent. Daarop volgen diverse medische tests.”
wat last aan de desbetreffende plek en vermoeidheid. Binnen drie weken ben je volledig hersteld. Wat levert het op? Een kans om iemands leven te redden. De tweede manier is via bloedafname. De donor krijgt dan gedurende vijf dagen meerdere injecties met een lichaamseigen groeifactor waardoor de stamcellen in het beenmerg zich voor een klein deel, slechts enkele procenten, naar het bloed verplaatsen. Die groeifactor geeft bijwerkingen in de vorm van bijvoorbeeld lage rugpijn of een grieperig gevoel. Voor de een zijn deze heftiger dan voor de ander. Na een paar dagen worden de stamcellen uit het bloed onttrokken. Deze procedure duurt gemiddeld ongeveer vijf uur. Vervelend voor de donor, maar je kunt er wel iemands leven mee redden.” “We hebben een tekort aan stamceldonoren. Een paar maanden geleden hoorde u wellicht het verhaal van de VVV-voetballer die stamcellen doneerde. Ik ben geen voetballiefhebber, maar leerde toen wat voor impact de sport heeft. De aanmeldingen stroomden binnen. Het unieke was ook dat het verhaal vanuit de donor kwam in plaats van vanuit de patiënt.”
“Er zijn twee manieren om stamcellen af te nemen. De eerste gaat onder volledige narcose: er wordt meermaals in het bovenste gedeelte van de achterkant van je bekken geprikt. Dat zou zonder narcose erg pijnlijk zijn. Wat betekent dat voor de donor? Een nachtje ziekenhuis, zeker nog
21
IZA vraagt
Kunt u iets missen?
‘Dood en leven liggen erg dicht bij elkaar’ Het is en blijft voor veel mensen een gek idee: organen afstaan op het moment dat u er niet meer bent. Maar wilt u de regie over uw lichaam en organen behouden, dan is het wel een onderwerp om nu bij stil te staan. Yvette vindt het vooral belangrijk dat mensen een bewuste keuze maken en deze bespreken met hun omgeving. Dat is een zorg minder voor uw naasten in moeilijke tijden. “Er zijn maar weinig mensen die in de bloei van hun leven na willen denken over de dood en daarna. Maar de werkelijkheid is dat er jaarlijks zo’n 150 tot 200 mensen overlijden, die op de wachtlijst voor een orgaan staan. Dat is een harde realiteit. Dus het wel of niet registreren als donor is een belangrijk onderwerp. Vanaf juli 2020 sta je als je niets doet, in Nederland geregistreerd als geen bezwaar om donor te worden.” “Er zijn diverse redenen die mensen noemen, om geen donor te worden. Bijvoorbeeld de angst dat ze niet dood zijn wanneer een orgaan uitgenomen wordt. Organen kunnen echter pas gedoneerd worden, nadat de hersendood is vastgesteld, of nadat je hart en bloedsomloop zijn gestopt. Voor beide situaties gel-
22
den strikte, wettelijk vastgestelde protocollen die het ziekenhuis moet volgen. Het is zelfs zo dat wanneer doneren ter sprake komt, aanvullende tests worden gedaan waarbij verschillende artsen zijn betrokken, om er honderd procent zeker van te zijn dat iemand dood is. Soms is geloof een argument om geen donor te zijn. De esoterische kant van geloof brengt mensen aan het twijfelen: ‘Kun je wel goed overgaan naar de andere kant als je niet meer compleet bent?’ Terwijl altruïstische godsdiensten als de islam en het katholicisme het helpen van een ander als een groot goed zien. Andere mensen vrezen dat de behandelende arts, als hij weet dat een patiënt met een ‘ja’ in het donorregister staat, misschien net wat eerder de handdoek in de ring gooit om een andere patiënt in de kamer ernaast te redden. In werkelijkheid heeft een arts geen idee waar een orgaan naartoe gaat. En pas als zeker is dat de patiënt niet meer gered kan worden, raadpleegt de arts het donorregister. Tot die tijd is het enige waar een arts zich op focust, de beste behandeling voor zijn eigen patiënt. Die wil hij helpen om dat succes te bekronen met goed nieuws voor de familie die gespannen zit te wachten.”
244 orgaandonors maakten na hun overlijden 705 transplantaties mogelijk
Donor worden? www.donorregister.nl
“Er wordt verschil gemaakt tussen orgaan- en weefseldonatie. Mensen op de wachtlijst voor een orgaantransplantatie zijn meestal ernstig ziek en kunnen binnen korte tijd overlijden als ze geen nieuw orgaan ontvangen. Bij weefseltransplantatie moet je denken aan huid, bot of bijvoorbeeld een hoornvlies. Bij weefseltransplantatie gaat het meestal om het verbeteren van de kwaliteit van het leven. Daarnaast zijn de voorwaarden rond overlijden bij orgaandonatie veel strikter dan bij weefseldonatie. Dit omdat organen maar zeer korte tijd zonder zuurstof kunnen. Dat is vrijwel alleen het geval als mensen overlijden die aan de beademing liggen na bijvoorbeeld een hersenbloeding of een ongeluk. Weefsels kunnen veel langer zonder zuurstof.” “Er wordt vaak gedacht dat de wachtlijsten een chronologisch karakter hebben, dat klopt maar gedeeltelijk. Het belangrijkste is de match. Een donororgaan moet passen, de bloedgroep moet kloppen, de weefseltypering moet juist zijn, dit om de kans op afstoting van het orgaan te minimaliseren. Ook wordt er gekeken naar urgentie op basis van de medische gegevens die de behandelende arts van de ontvanger heeft doorgegeven. Hoe lang je op de wachtlijst staat, is minder belangrijk. Kinderen onder de twaalf jaar hebben bijvoorbeeld standaard een hoge urgentie, ongeacht de duur die ze op de wachtlijst staan.” Naam Functie Organisatie Meer weten NTS Beter kennis maken met Yvette
Yvette Hoogerwerf Corporate communicatieadviseur Nederlandse Transplantatie Stichting www.transplantatiestichting.nl HP De Tijd - “Dood als donor wat gebeurt er met u” NOS - “Waarom sommige homo’s heel bewust geen orgaandonor zijn” NOS - “Hersendood, maar toch ontwaakt? 'Onmogelijk.'”
“De wachtlijsten zijn de afgelopen jaren zo’n beetje gelijk gebleven. Er komen nieuwe patiënten bij, maar er gaan ook wachtenden vanaf. In het beste geval omdat ze minder ziek zijn of omdat ze een nieuw orgaan hebben. Maar er komen er ook te overlijden of ze zijn te ziek geworden om nog geholpen te worden. Voor de beeldvorming: op 31 december 2017 wachtten er 1.115 mensen op een orgaan. In totaal maakten in 2017 244 donors na hun overlijden 705 transplantaties mogelijk. Dat zijn een heleboel levens die een tweede kans hebben gekregen.”
23
U bent er voor Nederland IZA is er voor u
Nederland is u dankbaar Het zijn hardwerkende ambtenaren zoals u die Nederland draaiende houden. Wij vinden dat het ook om u draait. Nederland kan rekenen op u, u kunt rekenen op de zorgverzekering van IZA. Die is u op het lijf geschreven.
Goede zorg vraagt om maatwerk. De specifieke doelgroep die bij IZA is verzekerd, gemeenten - provincies en waterschappen - stelt terecht kritische eisen aan de zorgverzekering. Daarom krijgt u bij IZA veel keuzevrijheid, ruime vergoedingen en collectiviteitskorting op uw premie. Dit geldt voor u èn uw hele gezin.
24
Bij IZA kunt u rekenen op: Fysiotherapie Traint u hard om fit te blijven of weer te worden? Dan krijgt u van IZA de juiste support. Met een sportmedisch onderzoek en begeleiding. Mocht het nodig zijn, dan is IZA er met een ruime vergoeding voor fysiotherapie. Dus ... klaar voor de start? Af! Mantelzorg Mantelzorgers hebben vaak geen idee van het stempel: ‘mantelzorger’. Het is een vanzelfsprekendheid die helemaal niet zo vanzelfsprekend is. IZA zorgt dat mantelzorgers tijd voor zichzelf hebben. IZA heeft een ruime vergoeding voor vervangende mantelzorg. IZA Leefstijlcheck Met de IZA Leefstijlcheck krijgt u een goed beeld van uw gezondheid. Deze medische test heeft als doel ziekten en aandoeningen te voorkomen of op te sporen. Komt er niets uit? Heel fijn. Mocht er onverhoopt toch iets zijn, dan kunt u er maar beter snel bij zijn. IZA Zorg app voor uw mobiel Op wereldreis? Waar u ook bent, u regelt uw zorgzaken met de IZA Zorg app. U declareert binnen tien seconden en u kunt altijd bij uw gegevens. Betalingen van uw zorgkostenfactuur gaan snel en direct via iDeal. Zet dus alvast de IZA Zorg app op uw checklist. Goede reis! Collectieve korting voor uw hele gezin U regelt alles tot in de puntjes, daarom willen wij dat alles voor u geregeld is. Met de beste zorgpakketten, maar ook tegen scherpe premies. En dat uiteraard niet alleen voor u, maar voor uw hele gezin. Profiteer daarom samen van de voordelen van IZA. U hebt uw zaakjes goed op orde. Bij IZA zitten u en uw gezin helemaal goed. Mocht u benieuwd zijn of uw zorgpakket naadloos aansluit op uw zorgbehoeften, dan staat onze klantenservice voor u klaar: www.iza.nl/klantenservice
Met vriendelijke groet.
IZA Uw zorgverzekeraar
www.iza.nl/bedanken
25
Vooraf
Jeuk erger dan pijn? Volgens heel veel krabbers zeer zeker. Hele nachten gillend gek worden van de jeuk. Het gebeurt. Dat is van een ander kaliber dan een gevalletje brandnetels of de prikkende, gebreide kersttrui. Jeuk is de meest voorkomende huidklacht in Nederland en heeft talloos veel oorzaken. Krabben volstaat vaak niet meer, maar wat dan wel?
IZA vraagt
Even krabben? Ezelsbruggetje
HUIDPASTA Jeuk kan een signaal zijn van een groter, onderliggend probleem. Dat kan zich uiten als uitgebreide pruritus: dat is jeuk zonder zichtbare huidafwijkingen, op de krabeffecten na. Een handig ezelsbruggetje voor mogelijke oorzaken is HUIDPASTA: H odgkin en andere inwendige kankers zoals leukemie U remie (nierziekten) I cterus: geelzucht bij ziekten aan de lever of galwegen D iabetes mellitus (suikerziekte) en andere stofwisselingsziekten P sychogeen: jeuk als gevolg van spanningen of stress A naemie (bloedarmoede) S enilitas ofwel ouderdomsjeuk T oxicodermie ofwel geneesmiddelreactie A ids en ancylostomiasis (en andere worminfecties en parasieten)
26
Aan het woord Kennis uit de theorie en de praktijk Bing Thio Dermatoloog Erasmus MC
Andrea Evers Hoogleraar Gezondheidspsychologie Universiteit Leiden
27
Naam Functie Organisatie Meer lezen over Bing Thio
28
Bing Thio Dermatoloog Erasmus MC Trouw: ‘Chronische jeuk voelt alsof je in je nakie door een veld met brandnetels rolt’ RTL Nieuws: ‘Nieuw middel tegen kaalheid: 'Als dit er komt, loopt het storm' Het Laatste Nieuws: ‘Als het jeukt, moet je krabben. Maar wat als het 24 uur per dag jeukt over je hele lichaam?’
IZA vraagt Even krabben?
‘Krabben is onwijs lekker’ Jeuk is ontzettend vervelend. Het is vaak goed te behandelen, dat weet Bing zeker. Meer medici zouden jeuk als signaal kunnen toetsen bij hun patiënten. Jeuk kan namelijk een belangrijk signalerend symptoom zijn bij onderliggende aandoeningen. “Je kunt er hele moeilijke terminologie op loslaten, maar jeuk is niets meer dan een onprettig gevoel waardoor je wilt krabben. In essentie is het een signaal om oppervlakkig gevaar weg te werken. Een kriebelend spinnetje bijvoorbeeld. Bij pijn werkt het anders. Wanneer je een pijnscheut krijgt, dan trek je terug. Maar wanneer je jeuk hebt, val je aan en ga je krabben. Pijn zegt: dit is kansloos, weg! Jeuk zegt: uitschakelen, krabben!” “Bij jeuk worden de kleinste zenuwvezels, de C-vezels, geprikkeld. De uiteinden hiervan zitten in de opperhuid, ze liggen oppervlakkiger dan de zenuwuiteinde die de pijnprikkels doorgeven. Als mensen tot bloedens toe krabben, vernielen ze de jeukzenuwuiteinden. Dan volgt pijn, wat voor veel mensen als een opluchting voelt. Jeuk ontstaat door jeukstofjes, meestal zijn dat eiwitten. Hiervan kennen we zo’n vijftig soorten die jeuk kunnen veroorzaken.” “Krabben geeft ook een soort beloningsgevoel: het is onwijs lekker.
Iedereen kent het genotsgevoel van even stevig krabben, het is heel bevredigend. Op de poli tref ik soms mensen met prurigo nodularis, een huidaandoening die wordt gekenmerkt door hevig jeukende bulten. Deze mensen weten vaak wel wat er aan de hand is. Ze krabben en krabben, eigenlijk continu. Het is een mini-verslavingsproblematiek geworden.” “Een aantal van de ergste gevallen van jeuk die ik zie, heeft vaak te maken met schurft, constitutioneel eczeem of geneesmiddelenallergie. Bij schurft heb je een infectie met de schurftmijt opgelopen. Het vrouwtje maakt gangetjes in de huid, vaak in de vingers en ook bij de genitaliën. Laatst was er nog een uitbraakprobleem van schurft bij studenten in Leiden. Het is goed te behandelen, maar dan moeten alle contacten meebehandeld worden. Bij constitutioneel eczeem voelt de huid ruw en droog aan. De jeuk kan tergend zijn en kan verergerd worden door allerlei factoren zoals droge lucht, warmte en zweten, het dragen van wol, en door stress. Geneesmiddelenallergie ten slotte: soms zijn er alternatieve geneesmiddelen, soms niet. Dan moet de keuze gemaakt worden tussen twee kwaden: de kwaal of de jeuk. Soms kun je niet om de medicatie heen, bij kankermedicatie bijvoorbeeld. Dan gaan we de jeuk apart behandelen. Voor de duidelijk-
heid: jeuk is vaak goed te behandelen, het is te doen!” “Jeuk wordt in de hersenen gevoeld; psychiatrische geneesmiddelen helpen dan ook vaak goed. Bij een patiënt met jeuk gaan we eerst kijken of er een huidziekte is. Is dat niet het geval dan zoeken we naar een interne ziekte zoals bijvoorbeeld een nierziekte of een galblaasprobleem. Vinden we op dat vlak niets, dan benaderen we het neurologische gebied, de zenuwen, het ruggenmerg en de hersenen. Als daar de oorzaak ligt, kan behandeling met een lage dosis antidepressiva het verschil maken. Jeuk is simpelweg niet altijd een huidprobleem. Het is mogelijk ook een signaal voor een groter onderliggend probleem. Kijk bijvoorbeeld naar multiple sclerose, hierbij hebben mensen in een vroeg stadium vaak last van jeuk. Gek eigenlijk dat er zelden gevraagd wordt of mensen last hebben van jeuk als ze onderzocht worden. Het kan namelijk zomaar een goede indicatie zijn voor een ziekte.” “Als je honderd mensen vraagt wat erger is: jeuk of pijn, dan zal de meerderheid jeuk zeggen. Dat komt omdat mensen weten dat pijn vaak goed te behandelen is. Beginnend met een paracetamol. Maar waar begin je met jeuk?”
29
IZA vraagt Even krabben?
‘Jeuk wordt niet serieus genomen’ Jeuk is beïnvloedbaar: door over jeuk te praten, beginnen anderen te krabben. Dieren hebben dat ook. Als apen een video van krabbende apen kijken, krijgen ze zelf jeuk en beginnen ze te krabben. Als Andrea een presentatie geeft over jeuk, ziet ze mensen in de zaal krabben. Grote kans dat u als lezer van dit artikel ook al jeuk begint te krijgen. “In tegenstelling tot wat vroeger werd gedacht, zijn jeuk en pijn niet hetzelfde. Bij jeuk worden andere huidvezels geactiveerd. Wel zijn ze beide onprettig en hebben ze enorme impact op het dagelijkse leven. Mensen met pijn trekken zich echter vaak terug, terwijl mensen met langdurige jeuk enorm onrustig worden. Ze zijn continu op zoek naar afleiding. Hierdoor slapen ze slecht, hebben ze concentratieproblemen, zijn ze somber en hebben ze veel last van stress. Heel naar want deze factoren kunnen de jeuk juist weer verergeren. Mensen met eczeem hebben vaak van ‘s ochtends tot ‘s avonds jeuk. Ze krabben en krabben. Dan ontstaan wondjes, die genezen. Genezende wondjes jeuken, dus wordt er weer gekrabd. Er ontstaat een vicieuze
30
cirkel die moet doorbroken worden. Jeuk is erger dan pijn wordt wel eens gesteld. Als jeuk zó erg wordt dat je besluit om te krabben tot de huid kapot gaat, kies je voor pijn boven jeuk. Dat is een moment weg van de onrust die jeuk brengt, om je je vervolgens terug te trekken met de pijn die je op de koop toeneemt.” “Er is te weinig aandacht voor jeuk. Je praat er niet makkelijk over. Op je werk melden dat je rugpijn of hoofdpijn hebt, is geaccepteerd, maar dat je constant jeuk hebt, is vaak taboe. Mensen met jeuk hebben vaak last van schaamte: anderen vinden ze misschien vies en zijn bang voor besmetting. In de medische wereld wordt gedacht: je gaat er niet aan dood, dus het staat niet heel prominent op de agenda. In werkelijkheid is het een enorm probleem. Uit eerder onderzoek in huisartsenpraktijken bleek dat de helft van de mensen met een chronische huidaandoening jeuk heeft. Daarvan heeft de helft heel veel last. Dat zijn een hoop mensen die thuisblijven uit schaamte, die smoesjes bedenken om sociaal contact te vermijden, zich terugtrekken en vaak minder goed voor zichzelf opkomen.”
“Jeuk is niet primair iets waar in de tekstboeken van specialisten veel aandacht aan wordt besteed, terwijl heel veel patiënten er last van hebben. Lang werd bijvoorbeeld gedacht dat jeuk niet bij psoriasis hoorde. Uit ons eigen en uit ander onderzoek bleek echter dat ongeveer de helft van de mensen met psoriasis ook last heeft van jeuk. Ik begrijp dat jeuk een lastig onderwerp is, maar dat is geen reden om er geen aandacht aan te besteden. Door de uitzichtloosheid kunnen mensen wanhopig worden. Regelmatig voelen patiënten zich ook onbegrepen. In tegenstelling tot pijn wordt jeuk dikwijls niet serieus genomen. Ook wordt het vaak niet goed behandeld, omdat er te weinig kennis over is. Soms zijn de oplossingen makkelijker dan gedacht. Goed smeren. De huid vet houden. Dat geldt zeker voor oudere mensen. Hun huid is nu eenmaal droger en smeren lukt ze vaak niet. En vraag iemand te helpen als je bijvoorbeeld last hebt van overmatig krabben of veel stress hebt door jeuk. het kan zo veel verschil maken in de kwaliteit van leven.” “We behandelen mensen met chronische jeuk
Jeuk is een lastig onderwerp
Naam Functie
Aanmelden Meer weten over
Andrea Evers Hoogleraar Gezondheidspsychologie Universiteit Leiden www.universiteitleiden.nl/sociale-wetenschappen/lubec Het Parool: “Een neppil waar je beter van wordt.’ RTL Nieuws: “Gezonde leefstijl? Korting bij de dierentuin.” Trouw: “Chronische jeuk voelt alsof je in je nakie door een veld met brandnetels rolt.”
die medisch gezien krijgen wat ze moeten krijgen, maar daar niet genoeg aan hebben. Ze leren om te gaan met jeuk in het dagelijkse leven. Dat gaat met een systematisch stappenplan. De eerste stap is bewust worden van krabben. De regie teruggrijpen. Krabben is niet verboden, maar we doorbreken de gewoonte. Je leert eerst andere maatregelen te treffen. Bekijk in welke situatie je terechtkomt en anticipeer. Welke factoren stimuleren jeuk? Stress, transpiratie, warmte … Misschien helpt het om meteen te douchen na het sporten. Misschien kun je bepaalde plekken extra insmeren voor je naar een feestje gaat. Er zijn bijna altijd alternatieven voor overmatig krabben. Hoe? Dat is altijd een combinatie van maatregelen en voor iedereen net iets anders, maar veel mensen kunnen er baat bij hebben.”
31
Kijkje in de keuken traumahelikopter
Vliegensvlug te hulp schieten 32
U ziet ze wel eens overvliegen. Maar ze zijn waarschijnlijk vaker in de lucht dan u denkt. Traumahelikopters, of beter Mobiele Medische Teams (MMT). Er zijn vier van dit soort helikopters in Nederland, verdeeld over vier regio’s. Samen vliegen ze zo’n 11.000 keer per jaar uit. Dat is bijna acht keer per helikopter per etmaal. Er is er dus eigenlijk altijd wel eentje in de lucht. Vroeger sprak je echt van traumahelikopters. Het woord trauma refereert aan ongevallen, maar de helikopter vliegt ook uit bij non-trauma. Bijvoorbeeld bij kinderen met koortsstuipen of bij drenkelingen en bijvoorbeeld ook bij hersenbloedingen. Een MMT bestaat uit een piloot, verpleegkundige en een arts. Nico Hoogerwerf is medisch specialist en anesthesioloog voor het Radboudumc en hij heeft net als twaalf collegaartsen wekelijks tot twee keer toe ‘helikopter-dienst’. Nico: “Wij zijn een aanvulling op de ambulance. Soms zijn verwondingen of letsel zo heftig dat het ambulancepersoneel ondersteuning nodig heeft van een medisch specialist, dan zijn wij er!” Er zijn best wel wat misverstanden over MMT’s. Vaak wordt gedacht dat de helikopter patiënten meeneemt. “Sterker nog,” zegt Nico, “meestal wordt gedacht dat het wel meevalt met het letsel als het slachtoffer niet meegenomen wordt, dat is een misvatting.” In slechts tien procent van de gevallen neemt het MMT de patiënt mee, bijvoorbeeld als een patiënt naar een specifiek ziekenhuis gevlogen moet worden omdat daar een bepaalde specialisatie aanwezig is. Nico: “Een helikopter is klein. Er is bijvoorbeeld vrijwel geen ruimte om gedegen te reanimeren. Onze voorkeur gaat vrijwel altijd uit naar vervoeren in een ambulance. Wij zijn er echt voor extra hulp op locatie.” De uitrusting van het team is flink: een infuus, narcosemateriaal, medicatie zoals antibiotica, materiaal om te intuberen (beademingsbuisje in de keel) of een buisje in de borst (bij een ingeklapte long), materiaal voor behandeling van brandwonden, specifieke gereedschappen voor behandeling van kleine kinderen en zelfs chirurgisch gereedschap voor een nood-amputatie op locatie. Alle spullen zitten in een rugzak, want ze moeten snel mee kunnen indien de helikopter niet op de exacte locatie kan landen. Het team wordt dan meestal opgepikt door de politie en naar de locatie gebracht. Niet in alle gevallen vliegt de traumahelikopter door naar de locatie. Nico: “We schatten in of we nodig zijn, maar nemen liever het zekere voor het onzekere, natuurlijk. Het komt ook voor dat we halverwege de vlucht omkeren na overleg met de ambulancebemanning ter plaatse. Misschien is het slachtoffer overleden of in de beste gevallen valt het allemaal mee en zijn we niet nodig.”
33
IZA informeert Betalen in termijnen
Help, een hoge rekening! Geen paniek! Bij IZA betaalt u in termijnen die bij u passen. Onverwachts een hoge rekening op de (digitale) deurmat? Vervelend, maar bij IZA hoeft u lang niet altijd het hele bedrag ineens te betalen. U kunt uw rekeningen in termijnen betalen of ervoor kiezen om uw eigen risico gespreid te betalen. Het regelen hiervan is eenvoudiger dan u wellicht denkt.
Betalen in termijnen Een hoge rekening is nooit leuk. Dat begrijpen wij maar al te goed. Toch kan het zijn dat u zorgkosten heeft gemaakt, die niet vergoed worden. Of dat u eerst uw eigen risico betaalt. Gelukkig hoeft u een rekening bij ons niet in een keer te betalen. U kunt met ons een betalingsregeling afspreken, zodat u in uw eigen tempo betaalt.
Gespreid betalen eigen risico Verwacht u uw eigen risico komend jaar helemaal te gebruiken? Dan kunt u ervoor kiezen om deze 385 euro gespreid te betalen. U betaalt uw eigen risico dan in tien maandelijkse termijnen van 38,50 euro. Zo voorkomt u verrassingen. Heeft u aan het einde van het jaar niet al uw eigen risico gebruikt? Dan ontvangt u het te veel betaalde geld automatisch terug.
Hoe vraagt u een betalingsregeling aan?
Hoe vraagt u gespreid betalen aan? U kunt gespreid betalen eigen risico voor het komende jaar aanvragen van 1 november tot en met 31 januari. Dit doet u snel en gemakkelijk zelf via Mijn IZA.
Via Mijn IZA kunt u direct een betalingsregeling afspreken over uw openstaande factuur (of facturen). U kiest hierbij zelf het aantal termijnen. Zo houdt u grip op uw financiĂŤn.
Kijk voor meer informatie en voorwaarden op: www.iza.nl/betalingsregeling
34
Kijk voor meer informatie en voorwaarden op: www.iza.nl/gespreidbetalen
Colofon Redactie IZA Katinka Jägers (hoofdredacteur) Melvin Boender, Janneke Smulders Concept: Mathieu Hermans, Joost Robben (ZUID Creatives) Art direction en vormgeving: Josine van Berlo, Justin van der Moezel (ZUID Creatives) Redactie ZUID Creatives: Rachelle Berkelaar, Birgitta Langen, Robbert Timmermans (eindredactie) Fotografie: Rene van der Hulst Illustraties: Extrafazant (Zorgkosten in beeld) Drukwerk: Graphic Minds
€
De makkelijkste manier om te betalen: de IZA Zorg app Een compleet overzicht van uw zorgkosten en meteen een rekening betalen? Dat kan snel en makkelijk via het postvak van de IZA Zorg app. Hier vindt u een overzicht van al uw zorgkostenfacturen. Moet u een bedrag betalen? Dan regelt u dit meteen vanuit de app via iDeal. Makkelijk toch? De IZA Zorg app heeft nog veel meer voordelen. Kijk op: www.iza.nl/zorg-app
Verspreiding IZAmagazine wordt in een oplage van 230.000 exemplaren huis-aan-huis verspreid onder alle verzekerden van IZA. Tevens komt IZAmagazine terecht bij alle partners bij de (semi)overheid. De verspreiding wordt verzorgd door PostNL. Met dank aan Herman Bluemink, Guido Dees, Andrea Evers, Erasmus MC, ETZ Ziekenhuis, Niels van Gorp, Roos de Gouw, Merlijn van Hasselt, Nico Hoogerwerf, Yvette Hoogerwerf, Mirjam Fechter, Wim Pleunis, Ché Timmermans, Bing Thio, Markus van Tol, Matchis, Jacob van Lier, Universiteit Leiden, Wouter van Nassau, Radboudumc, Leontine Schalk, Nederlandse Transplantatie Stichting, Sanquin, Mariken Sünnen, Joost Verbraak, Stichting Hoormij.
Redactieadres IZAmagazine Postbus 445 5600 AK Eindhoven redactie@vgziza.nl www.iza.nl Wilt u IZAmagazine niet meer per post ontvangen, laat dit dan weten aan de redactie. IZAmagazine faciliteert Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande instemming van de uitgever worden overgenomen. Wij accepteren geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden en/of zetfouten. IZAmagazine faciliteert; is vrij van mening. Hetzelfde geldt voor IZA. Op geen enkele wijze neemt IZA middels deze uitgave een standpunt in. Het blad leent zich louter voor verstrekking van informatie en het bieden van content die aanzet tot het vormen en/of aanpassen van de mening van de lezer. Bronnen, feiten en cijfers www.transplantatiestichting.nl, www.sanquin.nl, www.matchis.nl, www.huidarts.com © 2018 IZAmagazine is een uitgave van IZA. Wat vindt u van IZAmagazine? Wij zijn benieuwd naar uw mening en eventuele suggesties voor de volgende editie. Laat een bericht achter op onze Facebookpagina: www.facebook.com/IZAzorgverzekeraar.
‘Ik train hard om fit te blijven’ IZA helpt me bij blessures + ruime vergoeding voor fysiotherapie + vergoeding behandeling door sportarts + collectiviteitskorting voor mij en mijn gezin www.iza.nl/fit
‘Ik wil de hele wereld ontdekken’ IZA zorgt ook voor me als ik op reis ben + extra ruime vergoeding vaccinaties + handige IZA-app voor op reis + collectiviteitskorting www.iza.nl/reizen
‘Ik zorg liefdevol voor mama’ IZA zorgt ervoor dat ik ook tijd voor mezelf heb + ruime vergoeding voor mantelzorg + vergoeding van leefstijlcheck + collectiviteitskorting voor mij en mijn gezin www.iza.nl/mantelzorg
Direct uw premie berekenen en afsluiten? www.iza.nl/premie