BRUZZ 1797 + Special Arno by bruzz.be

#1797

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

TIPS

27 | 04 | 2022

Merci, Arno (1949-2022)

P UBLIREP ORTAGE

‘Ondernemen doe je niet alleen. Laat je omringen door de juiste mensen en organisaties’ Manuela Rutten van het productiehuis ‘The Jungle Group’ is zo één van die mensen voor wie multitasken een tweede natuur is. Schijnbaar zonder moeite combineert ze haar rol als CEO in het kantoor met die van producer op de set. En dat in verschillende talen, sectoren en landen. Zomaar. Of toch niet? “Tijdens corona zag ik onze projecten in het water vallen. Alle hulp was welkom.” Manuela Rutten is geen ondernemer pur sang. Meer dan vijftien jaar was ze vast in dienst bij een audiovisueel bureau in Brussel. Ze startte als productieassistent en klom via functies zoals productiecoördinator en productiemanager op naar de rol van producer. “Een producer moet van alle markten thuis zijn. Dat gevarieerde takenpakket en die verantwoordelijkheid vind ik heerlijk.”

De sprong

Na die eerste job kon ze haar creatief ei kwijt bij Caviar. Daar kreeg ze de kans om een eigen tak op te richten, Beluga Jungle, de voorloper van het huidige The Jungle Group. Totdat in maart 2020 de pandemie uitbrak en Manuela thuis zat, alleen en zonder projecten. “Ik besefte dat als ik alleen kon zijn in moeilijke tijden, ik ook alleen kon zijn in betere periodes. Ik besloot om, op veertigjarige leeftijd, op mezelf te beginnen.” Met de hulp van een partner start ze het bedrijf ‘The Jungle Group’. Jungle Films is één van de merken binnen de groep en richt zich op het maken van fictie en animatie voor kinderen. “Het zijn totaal verschillende genres. Maar allebei creëren ze op hun manier impact”, vertelt Manuela.

Au Nom de Toutes les Autres

Eind vorig jaar rondde Manuela als producer ‘Au Nom de Toutes les Autres’ af, een fictiefilm waarin

Filmstill ‘Au Nom de Toutes les Autres’

huishoudelijk geweld wordt belicht vanuit verschillende verhaallijnen. “Dit soort topics moeten uit de taboesfeer worden gehaald. Het gaat hier over de basisrechten van vrouwen. Ja, ik ben een feminist”, aldus Manuela. Dat de opnames in volle coronatijd plaatsvonden, vermoeilijkte de situatie. “Gelukkig konden we op de hulp van screen.brussels rekenen. Naast de directe financiering van de film, werkten zij voor ons coronaveiligheidsmaatregelen uit. Zo hadden we een coronamanager op set die onder andere regelmatig testen afnam bij de crew.”

The Veggie Show

Filmstill ‘The Veggie Show’

The Veggie Show is dan weer een langetermijnproject en valt onder de categorie ‘kinderanimatie’. De show mikt op een publiek van acht-tot elfjarige ketten. Manuela legt uit: “We zoomen in op het reilen en zeilen van een tv-studio. Het is een soort ‘Friends’, maar dan met groenten en fruit.” Toch is The Veggie Show meer dan een geanimeerde sitcom. “Onderwerpen zoals gender en queer komen bewust aan bod. Omdat de personages geen echte mensen zijn maar fruit, groenten en granen, kunnen we ze ook veel meer laten doen zonder dat we boze ouders op ons dak krijgen”, knipoogt Manuela. Een nieuwe animatieserie uit de grond stampen blijkt niet evident. “We hebben net onze brand bible uitgestuurd en zijn nu bezig met het finaliseren van het script voor 52 afleveringen.”

Manuela Rutten CEO en producer The Jungle Group

Toen Manuela een projectoproep van crea.brussels zag, schreef ze The Veggie Show meteen in. De projectoproep is een samenwerking tussen ST’ART, het Brusselse Gewest en hub.brussels. “Ik was opgelucht dat crea.brussels vertrouwen had in ons project. Met de €30.000 die we ontvingen konden we de verschillende karakters meer diepgang geven en zo onze impact vergroten.”

De groei

Het gaat hard voor The Jungle Group. Op anderhalf jaar tijd ging het bedrijf van twee naar achttien werknemers. Dat bracht ook de nodige groeipijnen met zich mee. “Ik was ineens niet meer alleen producer, maar ook CEO en people manager. Ik voelde me gelukkig en ongelukkig tegelijkertijd. Een breakdown loerde om de hoek”, verklaart Manuela. “Ik klopte aan bij hub.brussels met al mijn vragen en twijfels. Al snel zat ik met vier experten rond tafel. Ze hielpen me met allerlei zaken, gaande van arbeidscontracten tot huisvestiging. Ik was erg opgelucht. Ook bracht hub.brussels me in contact met anderen in het veld. Dankzij hen is mijn professioneel netwerk enorm gegroeid. Ik kijk nu met een positieve blik naar de toekomst van The Jungle Group.” Foto: © PLBarroo en eigendom van ST’ART | Tekst: Aline Peeters

Ben je benieuwd naar Au Nom de Toutes les Autres? Kijken kan je via RTLplay.

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

MERCI ARNO Putain, putain, we zijn dan wel Européens, maar voor één keer willen we toch het haast ziekelijke chauvinisme van de koerswereld parafraseren. Arno was van Oostende, een van de laatste Belgen, was soms van Parijs of Londen, maar hij was toch vooral één van ons. Een Brusselaar die je dag en nacht tegen het lijf kon lopen in de binnenstad. Naarmate de nacht vorderde en de pinten leeg raakten, steeds meer een allemans vriend. Dichtbij, aanspreekbaar voor wie het aandurfde. Onwezenlijk voor de meer introverte fans, plots vaststellen dat ze naast een jeugdheld staan te plassen. Starstruck aan een Brussels urinoir. In dit magazine halen vrienden en bekenden herinneringen op aan hun Arno. Maar de afgelopen dagen diste elke Brusselse nachtraaf herinneringen op aan Le Plus Beau. Het ene verhaal al straffer dan het andere. Als daar één rode draad doorheen loopt, is het wel het portret dat ze schilderen van een opmerkelijk minzame artiest. Ze zijn zeldzaam. Wie Arno tegen het lijf liep, in Brussel of elders, kan daar alleen maar dankbaar voor zijn. Ook al was het zoals in mijn geval aan een urinoir. Lees onze special over Arno p. 19-38 NL

ANALYSE

“Een betaalbaar kot vinden, is haast onmogelijk” Door de stĳgende prĳzen worden koten bĳna luxegoederen 14

SPREEKTIJD

“Ik rij met een fiets zonder achteruitkijkspiegels” Stemmenkanon Guy Vanhengel stopt in 2024 met politiek 8

MERCI ARNO Putain, on a beau être des Européens, pour une fois, on a envie de paraphraser le monde cycliste, qui peut être chauvin à en vomir. Arno venait d’Ostende, c’était un des derniers Belges, parfois de Paris ou de Londres, mais il était surtout un des nôtres. Un Bruxellois qu’on pouvait croiser jour et nuit au centre-ville. Et plus la nuit était noire et plus les bières se vidaient, plus il était l’ami de tout le monde. Proche, facile à aborder pour quiconque osait faire le pas. Quelle expérience, pour les fans les plus introvertis, de tout à coup se rendre compte qu’on est en train d’uriner à côté du héros de sa jeunesse. Frappé d’éblouissement à un urinoir bruxellois. Dans ce magazine, des amis et des célébrités évoquent leurs souvenirs avec Arno. Et ces derniers jours, tous les oiseaux de nuit bruxellois se sont rappelé des souvenirs avec Le Plus Beau. Beaucoup d’histoires fortes. Mais s’il y a bien un fil rouge à travers les différents récits, c’est le portrait d’un artiste étonnamment affable. Et c’est rare. Quiconque a croisé Arno, que ce soit à Bruxelles ou ailleurs, ne peut que s’en réjouir. Même si, comme dans mon cas, c’était à un urinoir. Lisez notre édition spéciale Arno en p. 19-38 FR

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, PORTRET Mijn moeder, de grootste fan van Igor De Camargo 13, COLUMN Nick Trachet 52

Door het overlijden van Arno ziet het magazine er anders uit. Het antwoord op de BIG CITY-vraag van deze week – Is de lucht uit de verbrandingsoven van de witte vuilniszakken schadelijk? – vindt u op de website www.BRUZZ.be/bigcity

ARNO (1949-2022) Ode aan een icoon van de belpop én van de Brusselse binnenstad 19 > 38

MERCI ARNO

BRUZZ CULTURE FR Art Brussels: NFT 40, FR BruxellesVies Dena Vahdani 42, FR Hippolyte Bohouo 43, EN Einat Tuchman 44, NL Eat & Drink Titulus 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ Podcast Aljudhur Voor het nieuwe seizoen van deze BRUZZ podcast spraken we opnieuw met Belgen met Marokkaanse roots over hun levensverhaal. Deze week aflevering 1 met schrijver Fikry El Azzouzi Via ons YouTubekanaal, op BRUZZ. be en in je favoriete podcast-app

MELD NIEUWS

Putain, putain, we may be Europeans, but for once we would like to paraphrase the almost morbid chauvinism of the world of cycling. Arno was from Ostend, one of the last Belgians, sometimes from Paris or London, but above all he was one of us. A Brussels native you might bump into any time of the day in the city centre and as the night wore on and the glasses emptied, he became more and more everyone’s friend. Approachable and never far away for anyone who dared. Unreal for the more introverted fans, suddenly finding themselves peeing next to a childhood hero. Starstruck at a Brussels urinal. In this magazine, friends and acquaintances reminisce about “their” Arno. But over the past few days, every late-night party animal in Brussels has been reminiscing about Le Plus Beau. One story more powerful than the other, but if there is one common thread it is the portrait they paint of a remarkably affable artist. They are rare. Whoever ran into Arno, in Brussels or anywhere else, can be nothing but grateful for that. Even if it was, as in my case, at a urinal. Read our special edition dedicated to Arno on p. 19-38 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altĳd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 27 APRIL 2022

De week

VOORAL VOOR OUDERE LEERLINGEN IS DE STAP NAAR ONDERWIJS NIET EVIDENT

Bĳna achthonderd Oekraïense kinderen in Brusselse scholen Steeds meer kinderen van Oekraïense vluchtelingen vinden de weg naar Brusselse scholen. Er is wel een oververtegenwoordiging in het kleuter- en basisonderwijs. — SOFIE BEYNAERTS

BRUZZ | DE WEEK

Tussen 10 maart en 21 april 2022 registreerde de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) 35.269 vluchtelingen, 98 procent van hen had de Oekraïense nationaliteit. Van al die vluchtelingen waren er 13.665 of ongeveer vier op de tien minderjarig. Ook zij zijn leerplichtig als ze vijf jaar zijn en dat vanaf de zestigste dag na hun inschrijving. Een deel van hen stroomt dus ook door naar de Brusselse scholen. BRUZZ zocht uit hoeveel Oekraïense leerlingen die scholen intussen tellen. In de Brusselse Nederlandstalige scholen gaat het om 58 minderjarigen, laat Michaël Devoldere, woordvoerder van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), weten. Dat

aantal loopt nog op. “In vergelijking met Vlaanderen is dat heel weinig, maar we weten dat er een capaciteitsnood is in Brussel, dus een tiental kinderen extra zou al moeilijk zijn.” Een specifiek Brussels onderscheid tussen het Nederlandstalige basisonderwijs en het Nederlandstalige secundair onderwijs is er niet. “Globaal zien we wel dat er een sterke oververtegenwoordiging van leerlingen in het basisonderwijs is. Slechts een minderheid zit in het secundair onderwijs,” zegt Devoldere. Ook in de Franstalige Brusselse scholen zit het overgrote deel van Oekraïense kinderen in het kleuter- en lager onderwijs. Hier gaat het over 632

Lopen in het Paleis

27 APRIL 2022

PHOTONEWS

Op zondag 26 juni zwaait het Koninklijk Paleis voor de allereerste keer zijn poorten open voor een loopwedstrijd. Die dag doet de Liantis Urban Trail Brussels onder meer de werkplaats van koning Filip aan. Het parcours in de hoofdstad passeert in nog enkele iconische gebouwen. Zo is er ook een passage bij Brussels Beer Project in de Dansaaertstraat en wordt ook de bioscoop Cinema Galeries in het parcours opgenomen.

kinderen, laat Jean-François Mahieu, woordvoerder van Franstalig Onderwijsminister Caroline Désir (PS) weten.

TOT RUST KOMEN De Oekraïense school Vesna, in de Belliardstraat, heeft momenteel bijna honderd geregistreerde leerlingen. Daarmee zit die school ook aan haar plafond. Van die honderd komen er momenteel zeventig leerlingen voltijds naar de school. Ongeveer 25 leerlingen worden na schooltijd opgevangen. “We krijgen elke dag nieuwe aanvragen, maar voor voltijds onderwijs kunnen we maximaal tot tachtig leerlingen gaan. Na school kunnen we iets meer leerlingen opvangen,” zegt

In Neder-Over-Heembeek werd vier jaar geleden een splinternieuwe cruiseterminal gebouwd. Die bleef tot nu grotendeels leeg, want toen kwam corona. Maar sinds deze maand komt daar verandering in. Dit jaar zijn al zestig cruises aangekondigd, dertig daarvan alleen al deze maand.

Maria, een van de oprichtsters. Ze benadrukt dat Vesna meer is dan een school. Het is een plaats waar kinderen en hun ouders tot rust kunnen komen. “We willen een vrolijke en positieve omgeving creëren, waar mensen hun eigen taal kunnen spreken en even op adem kunnen komen,” vertelt ze. De helft van de lessen wordt in het Oekraïens gegeven, de andere helft van de lessen in het Nederlands, Frans of Engels. Om leerlingen die nieuwe talen aan te leren, werkt Vesna met een hands-on leermethode. “Er wordt van kinderen gezegd dat zij zich snel aanpassen aan nieuwe situaties en omgevingen. Dat klopt,

maar we mogen niet vergeten dat deze kinderen wel plots hun land moesten ontvluchten. Om hen hier te integreren zullen we bijvoorbeeld samen koken in het Engels, die woorden kennen ze vaak wel in hun eigen taal. Zo leren ze al doende.” Maria ziet een verschil tussen kinderen jonger dan tien en adolescenten. “We merken dat het voor oudere leerlingen moeilijker is om zich aan te passen in andere scholen dan de onze. In tegenstelling tot jongere kinderen leren adolescenten minder snel een andere taal. Ze ondervinden ook moeilijkheden op het vlak van wiskunde, dat wordt in Oekraïne niet op dezelfde manier gedoceerd.”

Bewoners Roma-kamp vertrokken De bewoners van het Roma-kamp naast de E40 zijn vertrokken. Hun vertrek komt er nadat de Regie der Gebouwen, de eigenaar van het terrein, een bevel tot uitzetting heeft bekomen. De bewoners van het kamp waren al enkele weken op de hoogte dat de ontruiming zou plaatsvinden. Toen de politie en de sociale diensten ter plaatse kwamen, waren de bewoners al vertrokken. Wel bleef er nog een hoop puin en afval over.

85 procent van de kinderen die les volgen bij Vesna heeft geen permanente huisvesting, wat leidt tot instabiliteit. Dat Vesna een vertrouwde omgeving wil zijn, is meteen een van de redenen waarom Oekraïense kinderen hun weg naar de school vinden, zegt Maria. Daarnaast is het vaak niet meteen duidelijk hoe lang Oekraïners in België zullen blijven. Ook staan kinderen op wachtlijsten bij Nederlands- of Franstalige Brusselse scholen, maar willen ze in de tussentijd wel naar school gaan. In andere gevallen testten kinderen Brusselse scholen uit, maar bleek dat niet te lukken, of zijn de ouders eerder voorstander van een Oekraïense school.

Eerst was het nog onschuldig. Maar nadien werd hij een andere persoon Een vrouw getuigt over hoe acteur Jean-Claude Van Damme haar aanrandde in een Brusselse champagnebar. Ze diende een klacht in (in ‘De Standaard’)

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

Spelende kinderen bij de registratie in het Jules Bordetziekenhuis. Intussen volgen honderden van hen les in Brussel.

WAUTER

Flat onbewoonbaar na brand Aan de Villegaslaan in Ganshoren woedt vrijdagavond een felle brand in een appartementsgebouw. Daarbij vallen geen gewonden, maar door de brand is een van de flats wel onbewoonbaar. Het vuur breekt vrijdagavond rond 20.50 uur uit in de keuken van de flat op de hoogste verdieping van een vijf verdiepingen tellend gebouw. Een kookpot met olie op het vuur schiet in brand.

116

De Vlaamse openbare omroep VRT kondigt een ‘transformatieplan’ aan en wil 116 mensen ontslaan, 50 vertrekkers worden niet vervangen en de productie van de soap Thuis, met 70 medewerkers, wordt uitbesteed. In een mededeling zegt CEO Frederik Delaplace dat de openbare omroep ‘een multimediale groeisprong nodig heeft, binnen een uitdagend financieel kader’. 27 APRIL 2022

I 5

In beeld

EEN EIGEN ERETRIBUNE NL/ Geert woont pal

tegenover het Joseph Mariënstadion in Vorst in een appartement met een klein balkon. Bij elke thuiswedstrijd van Union Saint Gilloise staat hij te supporteren op zijn eigen eretribune, al belemmert het stadion zijn zicht op de grasmat. Zo zag hij zondag van dichtbij hoe Union na twaalf minuten al 2-0 voorstond tegen 6

27 APRIL 2022

Anderlecht, met doelpunten van verdediger Bart Nieuwkoop en sterspits Dante Vanzeir op de juiste helft van het veld. Dat Anderlecht later tegenscoorde en Kaoru Mitoma na de rust nog raak trof voor Union, kon hij niet zien, maar gelukkig wel afleiden uit het gejuich dat uit het overvolle stadion opsteeg.

SA PROPRE TRIBUNE OFFICIELLE FR/ Geert habite juste en face du stade Joseph Mariën à Forest dans un appartement avec un petit balcon. Il assiste à chaque match à domicile de l’Union Saint-Gilloise de sa propre tribune officielle, même si le bâtiment du stade lui cache une partie de la pelouse. Dimanche, il a vu l’Union mener 2-0 contre Anderlecht après seulement douze minutes,

avec des buts du défenseur Bart Nieuwkoop et de l’attaquant Dante Vanzeir sur la bonne moitié du terrain. Quant au but marqué par Anderlecht et au goal inscrit par Kaoru Mitoma pour l’équipe locale, il a réussi à les déduire des acclamations qui montaient du stade bondé.

YOUR OWN GRANSTAND EN/ Geert lives opposite

the Joseph Mariën Stadium in Vorst/Forest in a flat with a small balcony. Every time Union Saint-Gilloise plays at home, he has his own grandstand even though the stadium itself blocks part of his view of the pitch. On Sunday, he saw Union leading 2-0 against Anderlecht after twelve minutes with goals from

Bijgedachte

STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

defender Bart Nieuwkoop and star striker Dante Vanzeir on the right half of the pitch. Fortunately, he was able to work out that Anderlecht then scored and that Kaoru Mitoma scored again for the home team from the cheering that rose from the crowded stadium.

Metro of geen metro. That’s the question. De plannen om een nieuwe metrolijn te trekken van Sint-Gillis naar Evere worden al meer dan een decennium voorbereid, maar nu de stedenbouwkundige vergunning voor de graafwerken is aangevraagd, komt het allemaal erg dichtbij. Een project van 2,2 miljard euro, een dertigmeterdiepe tunnel van vijf kilometer lang, zeven nieuwe metrostations in een dichtbebouwde stad. Een werf die enkele jaren zal duren en het stadsweefstel onvermijdelijk een tijd zal verlammen en op termijn ook een nieuwe aanblik zal geven. Ça fait peur. Wat krijgt toekomstig Brussel in ruil? Een supersnelle verbinding tussen het noorden en het zuiden. De nieuwe metrolijn moet niet alleen een oplossing bieden voor de overvolle trams, het zal Brussel in zijn stadsontwikkeling ongetwijfeld een flinke boost geven. Toch is er veel kritiek. De buurtbewoners zien de jarenlange werken niet zitten. Ze zijn gehecht aan hun tram. Die zal eraan moeten geloven. Ze begrijpen niet waarom ze minutenlang met de roltrap naar beneden moeten om er een ondergrondse metro te nemen, terwijl die tram precies doet wat ze nodig hebben. Hen gezellig naar hun bestemming brengen. Opstappen aan de halte in de straat volstaat. Ook mobiliteitsexperten zijn uiterst kritisch. Ze vinden dat de kosten niet opwegen tegen de baten. Een metro is een geldverslindend project. Met dezelfde som kan je tientallen nieuwe tramlijnen aanleggen, om nog maar te zwijgen van het aantal kilometer fietspaden. Wie de overstap van auto naar openbaar vervoer wil versnellen en zo de files in de stad wil verminderen en daarmee de leefbaarheid vergroten, kan de 2,2 miljard euro die nu begroot is op een veel nuttigere manier inzetten. De Brusselse regering is nu met seminaries de laatste twee jaar aan het voorbereiden. Dat zou moeten leiden tot een nieuw akkoord in een regering die gebukt gaat onder ruzies en interne spanningen. Wat kan er nog gebeuren, en met welk geld? Het metroproject zal daar ongetwijfeld ook aan bod komen. Want zelfs al is er binnen de regering niet echt discussie meer over de komst van Metro 3 – Ecolo en Groen hebben hun protest

STEVEN VAN GARSSE politiek analist bij BRUZZ

laten varen – de regering is het aan zichzelf verplicht, en zeker aan de bevolking, om antwoord te geven op de kritiek die nu overal luid klinkt. Dat betekent dat de regering, nog voor de bouwvergunning wordt afgeleverd, twee vragen moet beantwoorden. Eén: hoe zal Metro 3 gefinancierd worden? Nog voor de graafwerken begonnen zijn, is de geschatte factuur al opgelopen tot 2,2 miljard euro. De Brusselse regering is armlastig, heeft dat geld niet en kan, als het haar thesaurie als een goede huisvader beheert, niet nog extra schulden maken. Daarom moet de Brusselse regering met een gebetonneerd akkoord komen over de volledige financiering van Metro 3. Twee: hoe zal de metro leiden tot minder files? Er is een wetenschappelijke consensus dat Metro 3 dat niet zal doen. Daarvoor ontbreekt het aan een globaal plan. Zeker in het noorden riskeren er lege metrostellen te rijden, en zal de autobestuurder nog steeds in de file staan. Dat is natuurlijk onaanvaardbaar. Daarom moeten er bijkomende maatregelen worden genomen om de automobilist naar de metro toe te leiden. Er is Good Move, dat al een flink deel van de oplossing is en de wijken autoluw zal maken, maar er is vooral Smart Move. Het slimme rekeningrijden. De Brusselse regering heeft hierover een princiepsakkoord. Brussel kan het op korte termijn invoeren. De vraag is alleen nog: waarop nog wachten? Smart Move is dé manier om Brusselaars en pendelaars te laten nadenken over hun mobiliteit. Is een ritje met de wagen te duur? Dan biedt de metro soelaas. Het gaat sneller en is goedkoper.

BRUZZ | DE WEEK

De put van Metro 3

“Wie de overstap van auto naar openbaar vervoer wil versnellen kan die 2,2 miljard euro op een veel nuttigere manier inzetten” Bovendien kan Smart Move 250 miljoen euro per jaar opleveren. Daarmee kan de nieuwe metrolijn vlotjes betaald worden. Vandaag moet elke cent worden omgedraaid. Dat is voor de burger zo, en des te meer voor de overheid. Niets tegen Metro 3, maar dan moeten daar wel een geloofwaardige financiering tegenover staan en moet de doelstelling ook bereikt worden: minder files en een leefbaardere stad. Werk aan de winkel dus voor Vervoort III.

Steven Van Garsse fileert elke week de Brusselse politiek. Vrijdag op BRUZZ tv

Online te herbekijken via BRUZZ.be 27 APRIL 2022

I 7

Spreektijd

GUY VANHENGEL STOPT IN 2024 MET POLITIEK

‘Ik heb genoeg mot gekregen’ De Nederlandstalige spil van de Brusselse politiek stopt ermee. In 2024 zal de Open VLD het zonder z’n stemmenkanon moeten doen. Met BRUZZ blikt Guy Vanhengel nog eens terug, al heeft hij het liever over de toekomst. “Ik rij met een fiets zonder achteruitkijkspiegels.” — BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

uy Vanhengel ontvangt ons in zijn intussen beroemde mancave: een zeer degelijk uitgeruste bar in de garage van zijn rijhuis in Evere. De voormalige minister van Begroting en huidige eerste ondervoorzitter van het Brussels parlement heeft al wat gas teruggenomen en dat is eraan te merken. Uitgebreid neemt hij de tijd om ons langs de vele foto’s, emblemen, nummerplaten en reclameborden te loodsen. Terwijl de modale kroeg haar authentieke aandoende

27 APRIL 2022

uitrusting tegenwoordig in bulk aankoopt, hangt hier aan elk voorwerp nog een verhaal vast, een verhaal dat leidt naar Vanhengel. De bar is niet minder dan het verlengde van zijn persoon. “Drinkt ge graag bier? Dan heb ik straks een heel speciale tripel voor u.” Maar eerst het interview. Dat vindt op het zonovergoten koertje plaats, met koffie, twee grote taarten die zijn vrouw heeft klaargezet en paaseitjes. “Stoort het als ik een sigaarke rook? Neen? Oké, begin maar.”

BRUZZ | SPREEKTIJD ▼

xxx

27 APRIL 2022

I 9

▼

GUY VANHENGEL STOPT IN 2024 MET POLITIEK

Wat is de voornaamste reden om ermee te stoppen? GUY VANHENGEL: De leeftijd. Ik ben rond mijn twintigste in de politiek gegaan. In 2024 word ik 66: een mooie leeftijd om ermee op te houden. Ik laat mijn plaats graag aan jongere mensen. Wel wil ik nog mijn ervaring ten dienste stellen, maar niet meer in de politiek.

groeiende groep Nederlandskundigen verankert de Nederlandstalige aanwezigheid in Brussel, meer nog dan de gewaarborgde politieke vertegenwoordiging. Dat zijn daarom niet altijd Vlamingen in de traditionele zin. Zo vind ik het heel fijn dat men nu een Franstalig regeringslid benoemd heeft dat in het Nederlands school heeft gelopen.

Nawal Ben Hamou? Dus u stopt ook als gemeenteraadslid van Evere?

VANHENGEL: Ja! (Lacht) Dan zeg ik: nu zijn we er

VANHENGEL: Het politieke hoofdstuk wordt in

hé. Want ons Nawal, die is van ons hé.

2024 volledig stopgezet. Ik zal ook geen lijst duwen, want dan zou ik verkozen kunnen raken en ik vind: als je meedoet, moet je het doen. En dat wil ik niet meer. Ik wil ook niet de plaats van een jongere afpakken op de lijst.

U zei dat u uw ervaring wel nog ten dienste wil stellen. Weet u al waar? VANHENGEL: Er zijn zoveel maatschappelijke

BRUZZ | SPREEKTIJD

domeinen waar dat kan. Als klein manneke heb ik nooit gedacht: ik wil minister worden. Integendeel. Toen ik vroeger voor ministers werkte, zei ik: ‘Dat nooit!’ Maar dan creëert men dat Brussels Gewest, en beland je daar als lokaal actieve politicus toch in. En omdat ik onder Guy Verhofstadt (Open VLD) op begrotingen heb gewerkt, was ik direct begrotingsspecialist. (Ironisch) Geweldig boeiende materie om politiek mee bezig te zijn, dat kan ik u verzekeren. De mensen staan daar in bewondering voor!

Had u liever een ander beleidsdomein gehad? VANHENGEL: Dat jaar dat ze mij sport hebben laten

doen (in de Vlaamse regering, red.). Dat was plezant!

Zijn er zaken die u beter anders had aangepakt? VANHENGEL: Mijn leuze is: doe wel en zie niet om.

Ik rij met een fiets zonder achteruitkijkspiegels. Als je daar te lang bij blijft stilstaan, werkt dat verlammend. Maar ongetwijfeld zou ik nu sommige zaken anders aanpakken, al moet je die in hun tijdsgeest bekijken. Zo kon ik vroeger erg cassant uit de hoek komen. Maar dat was dan ook in een tijd van communautaire hoogspanning.

Wat niet gelukt is, is het Eurostadion, het nationale voetbalstadion op parking C, waar u zo hard voor gestreden hebt. Toch had ik de indruk dat u na de mislukking daar uw slaap niet voor liet. VANHENGEL: Dat is ook zo. Ik heb werkelijk alles

gedaan om het mogelijk te maken. Dat het dan niet lukt, is vooral jammer voor het voetbal. Voor mij was dat een dossier. En ik heb dossiers zelden persoonlijk genomen.

U bent bijna twee decennia Brussels minister van Financiën geweest. Dat Gewest is nu een aanzienlijke schuldenberg aan het opbouwen. Hoe kijkt u daarnaar? VANHENGEL: Schuld moet beheersbaar blijven. We

Op welke verwezenlijkingen bent u het meest trots?

komen nu uit een periode waarin schulden aangaan in feite geen enkel probleem was.

VANHENGEL: Ik heb er altijd van genoten om

mensen samen te brengen en een dossier praktisch op te lossen. Bijvoorbeeld bij de renovatie van het Atomium. Daar kreeg ik de neuzen in dezelfde richting en konden middelen worden vrijgemaakt, zodat het ding bij zijn vijftigste verjaardag weer schoon stond te blinken. Voor de Vlaamse gemeenschap in Brussel hebben we dan weer iets wezenlijks kunnen doen door in te zetten op het Nederlandstalige onderwijs. Toen ik begon hadden we 25.000 leerlingen. Nu zitten we boven de 50.000 leerlingen. Als we dat niet hadden gedaan, bestonden we nu niet meer. Die

U bedoelt door de lage rentevoet? VANHENGEL: Ja. Schulden aangaan kost nu weinig

tot niks. Maar nu de rente gaandeweg weer begint te stijgen, moeten we de schuldgraad op het huidige niveau houden, of afbouwen. Wel moet de motor die Brussel is, kunnen blijven functioneren. Als die motor stilvalt, heeft dat negatieve effecten op het hele land.

Zou de motor stilvallen als er geen extra metrolijn komt, toch de hoofdreden waarom Brussel zich nu zo diep in de schulden steekt?

“Politiek is en blijft een ploegsport. Je kunt jezelf niet systematisch naast de ploeg zetten. In een café waar ruzie is, komen geen klanten” GUY VANHENGEL Open VLD-politicus

27 APRIL 2022

VANHENGEL: Dat is een keuze op een zeker

moment en waar ik nog altijd achter sta. De positieve effecten zullen, denk ik, nog groter zijn dan die van het doortrekken van de metro naar Erasmus (in 2003, red.). Ik zie dat nu weer debatten ontstaan rond het nut ervan. Maar ik heb de indruk dat die argumenten niet helemaal oprecht zijn. Budgettaire argumenten worden nu ingeroepen door mensen die al van in het begin tegen de metro waren.

Over de metro is de regering nog vrij eensgezind, maar dat is niet bij alle dossiers zo. Hoe schat u deze regering in? VANHENGEL: Het is een nieuwe ploeg met mensen

die elkaar nog ten dele moeten vinden. Ze zijn ook nog niet zo lang bezig. Sven (Gatz, red.) heeft wel ervaring als minister, maar in een andere context. Ook Pascal (Smet, red.) heeft veel ervaring. Maar Alain Maron, Bernard Clerfayt, Elke Van den Brandt ... hun ervaring in het beheer van de Brusselse dossiers is heel klein. Er is ook veel politiek gehakketak aan Franstalige kant, omdat men aanvoelt dat de kaarten bij de volgende verkiezingen weleens drastisch herschud kunnen worden. Daarenboven vond er binnen de PS een generatiewissel plaats. Charles Picqué, Laurette Onkelinx en Philippe Moureaux zijn allemaal weg. Daardoor is de PS nu haar historische en legendarische stabiliteit kwijt en op zoek naar een nieuw evenwicht. Waarbij ze worden opgejaagd door Ecolo en PTB.

Was dat anders toen u minister was? VANHENGEL: Het grote verschil met de laatste

regering waar ik in zat, is dat we daar met drie zaten die al heel veel kilometers op de teller hadden en die elkaar sterk vertrouwden: Didier Gosuin (Défi), Rudi Vervoort (PS) en ikzelf. We zochten geen manieren meer om elkaar te overtreffen. Daardoor konden we vaker doortastend te werk gaan.

Guy Vanhengel Geboren in Brussel op 10 juni 1958, woont in Evere Begon als onderwijzer en correspondent voor Het Laatste Nieuws Werd woordvoerder van kopstukken als Annemie Neyts en Guy Verhofstadt Begon z’n eigen politieke carrière in 1983 als OCMW-raadslid en later gemeenteraadslid in Evere Was van 2000 tot 2019 Brussels minister van Begroting, behalve tussen 2009 en 2011, toen hij federaal minister van Begroting werd Creëerde als VGC-collegelid heel wat extra plaatsen in het Nederlandstalig onderwijs Is nu eerste ondervoorzitter van het Brussels parlement

bestuursverkiezing in Schaarbeek hier een pint komen drinken. Ik heb onder mijn voeten gehad van mijn vrouw: met vijftien stonden ze hier! Allemaal jonge, toffe mensen die geëngageerd zijn en goesting hebben.

Een van de relatief jonge mensen is Els Ampe. Hoe zit het daar nu mee? VANHENGEL: (Ernstig) Ik stel voor dat we het

gesprek gezellig houden.

De Brusselse afdeling diende een klacht tegen haar in, omdat ze tijdens een illegaal lockdownfeest uithaalde naar de politie die het feest probeerde stil te leggen. VANHENGEL: Dat loopt, we zullen wel zien.

Spreken jullie met elkaar? VANHENGEL: Heel weinig.

Is dat niet jammer? VANHENGEL: Politiek is en blijft een ploegsport. Je

kunt jezelf niet systematisch naast de ploeg zetten.

kernpunten worden van het beleid voor de komende drie à vier jaar. En dat is aan herijking toe als we willen scoren bij de publieke opinie.

Elke straat hangt vol camera’s, je vliegt de bon op als je een fractie te snel rijdt, de strikte neutraliteit staat op de helling en door de seksismewet krijgen burgers celstraffen omdat ze het andere geslacht niet aankijken. Dat is er allemaal gekomen met of zelfs door de liberalen. Hoe liberaal is dat nog? Hebben jullie jezelf niet een beetje voorbijgelopen? VANHENGEL: Dat weet ik niet. Rond dat soort

thema’s moet je de individuele vrijheid natuurlijk maximaal eerbiedigen, maar die eindigt waar die van een ander begint. Dat vereist soms pragmatische oplossingen. Terwijl in veel van de debatten men nu plots zeer dogmatisch is. Dat stoort mij. Zo hel ik persoonlijk over naar de Franse ‘laïcité’, een strikte scheiding tussen kerk en staat. Maar als er een maatschappelijke consensus is die zegt dat levensbeschouwelijke kentekens in de backoffice mogelijk zijn, waarom niet?

VANHENGEL: De overname van de kinderbijslag

bijvoorbeeld. Ik zou het deze ploeg weleens willen zien doen (schaterlacht)! Dat is een heel technisch, complex dossier, waar je politiek alle richtingen mee uit kunt. Maar uiteindelijk hebben we dat mooi afgerond.

Is het dat ‘elkaar gunnen’, in functie van het algemeen belang, wat nu te weinig gebeurt? VANHENGEL: Misschien wel. En ik denk dat er nu

veel meer druk op die regeringsleden komt vanuit de partijhoofdkwartieren. Want ten individuelen titel probeert een regeringslid altijd zijn best te doen. Maar als de druk groot wordt van buitenaf, als je moet scoren en de peilingen zijn niet goed ... Ik denk dat het voor Vervoort momenteel niet makkelijk is. Maar ‘it’s part of the game’.

Heeft dat conflict u zetels gekost in 2019, toen u van vijf naar drie parlementsleden ging?

Welke goede raad hebt u nog voor uw opvolgers?

VANHENGEL: Zeker weten. In een café waar ruzie is,

studeren en elk vraagstuk op zijn eigen merites beoordelen. Ik raad ook iedereen aan om, net als ikzelf, als OCMW-raadslid te beginnen. Dan denk je altijd na over welk effect je beslissingen hebben op mensen die al zeer achtergesteld zijn. Maar vooral: weten dat je keihard zal moeten werken.

komen geen klanten.

Egbert Lachaert is op zoek naar een nieuwe naam voor Open VLD. Heeft u een suggestie? VANHENGEL: (Lacht) Nee, maar ik denk wel dat

Lachaert op het juiste moment de juiste beweging inzet. Een groot deel van de publieke opinievorming gebeurt nu los van de professionele journalisten, door mensen die op sociale media n’importe quoi kunnen lanceren. Daardoor is de keuzevorming bij de kiezer nog minder dan vroeger inhoudelijk onderbouwd. Hoe zullen we ons daar als Open VLD in herpositioneren? Kan dat met de oude figuren, de oude vlag en de oude inhoud? Neen.

Uw partijvoorzitter heeft onlangs gezegd dat Open VLD zich zoveel mogelijk met de MR moet verbinden. Hoe staat u daar tegenover?

U kunt toch niet zomaar van inhoud veranderen?

VANHENGEL: Ik denk dat alle sterren goed staan om

Maar binnen dat kader kun je kiezen wat de

dat beter te doen dan in het verleden. Er zijn nu een aantal sterke, degelijke, jonge politici opgestaan die in al hun vezels Brussels zijn en lokaal ook zeer goed scoren. Denk aan David Leisterh, David Weytsman en Alexia Bertrand, die fractieleider is in het parlement.

U zei dat u plaats wil maken voor een jongere generatie. Maar eerlijk gezegd zien we die bij de Brusselse Open VLD niet meteen klaarstaan. VANHENGEL: We hebben een aantal mandatarissen

die aan het groeien zijn. Denk aan Quentin van den Hove in Schaarbeek, Martine Raets in Evere.

Ik wil niemand beledigen, maar piepjong is zij niet meer. VANHENGEL: ... of Vincent Riga in Sint-Agatha-

Berchem (die van CD&V komt, red.). Er zijn er ook die nu geen mandaat hebben, maar die de rangen hebben vervoegd. Zo zijn ze na de

VANHENGEL: De liberale filosofie blijft wat ze is.

VANHENGEL: (Denkt na) Zichzelf blijven, heel hard

Bemoedigend. VANHENGEL: Het is nodig als je het goed wil doen.

En dat is een van de redenen waarom ik er in 2024 mee stop. Je moet weten: bij élke beslissing die je neemt, krijg je motten. Je kunt nooit voor iedereen goed doen, en dat is nu nog erger dan vroeger. Charles Picqué had net daarom op het einde geen goesting meer om nog veel te beslissen. ‘Dat gaan we bestuderen,’ zei hij dan (lacht). Die motten kregen Vervoort, Gosuin en ikzelf ook. Maar op het einde zeg je: dankuwel. Nu heb ik genoeg mot gekregen.

« J’AI REÇU ASSEZ DE COUPS COMME ÇA »

“I’VE BEEN DEALT ENOUGH BLOWS”

Le poids-lourd de la politique de l’Open VLD arrête. Guy Vanhengel ne se présentera plus aux élections de 2024. « Je laisse la place aux jeunes », explique-t-il, même s’il précise qu’il ne regrettera pas la charge de travail. « Pour chaque décision, on se prend des coups, car on ne peut jamais satisfaire tout le monde. À la fin, j’en avais un peu assez. J’ai reçu assez de coups comme ça. » Vanhengel n’a pas encore de grands projets, même s’il envisage de voyager. « Et j’aimerais être toujours au service de la société. Mais plus à travers la politique. » Il fait donc ses adieux en douceur. Selon lui, une de ses grandes réalisations est la création de 25 000 nouvelles places dans l’enseignement néerlandophone. « Grâce à ça, la communauté flamande n’est pas remise en question à Bruxelles. »

Open VLD’s political heavyweight has called it a day. In 2024 Guy Vanhengel will no longer be standing, not even locally. “I want to make room for young people”, he says although he is not sad to say goodbye to the hard work. “Every decision upsets someone because you can never do right by everyone. But in the end you too feel like saying ‘thanks, I’ve had enough now’.” As of now, Vanhengel does not have any grand plans although he still wants to travel. “I also still want to be of service to society,” but not in politics which he bids a fond farewell. He sees the creation of almost 25,000 extra places in Dutch-speaking education as one of his greatest achievements. “That ensures that there is no question of there not being a Dutchspeaking community in Brussels.”

BRUZZ | SPREEKTIJD

Kunt u dat concreet maken?

27 APRIL 2022

I 11

Verhuisplannen? Verkennen hoe wonen in Brussel is?

Ga mee op woontour en ontdek groene ruimtes, betaalbare buurten en kindvriendelijke plekjes in de stad. Schrijf je in via www.woneninbrussel.be.

zon 12.06

TE 202 N E

Wonen rond het kanaal Noord

ONTOU

Oude liefde roest niet De terugkeer van Igor De Camargo naar het Edmond Machtensstadion veroorzaakte euforische reacties bij de RWDM-supporters. Maar voor sommigen had de komst van de Braziliaanse Belg naar zijn oude stal een belangrijke emotionele waarde. Voor mijn eigen moeder, bijvoorbeeld. — FILIP VAN DER ELST

Intussen is Betty De Groote 76. Fysiek is ze niet meer in staat om nog naar Molenbeek af te zakken, maar ze volgt de prestaties van de club van haar hart nog op de voet. En die van haar oude poulain: Igor De Camargo. De nieuwe spelers kent ze al lang niet meer, maar De Camargo? Wie hij is, daar moet ik haar niet aan herinneren. In 2005 was ze vaste klant in het Edmond Machtensstadion. Haar kennis van voetbal was beperkt, maar enkele jaren eerder kreeg ze de microbe te pakken toen er toch iémand haar RWDM-minnende zoon naar het stadion moest vergezellen. Het mooie aan een club als RWDM is dat het een familieclub is: iedereen kent iedereen, en de werking draaide zeker in die tijd nagenoeg volledig op vrijwilligers. Ikzelf draaide als puber mee in het webteam. Zij werd gepromoveerd tot clubfotograaf, ook al had ze er geen idee van wat witbalans was, en had ze eens in een opwelling een fototoestel gekocht. En zo leerde ze ook Igor De Camargo kennen, een jonge Braziliaan die overkwam van Genk en in Brussel voor het eerst echt kon aarden. “Het land Brazilië heeft me altijd al gefascineerd, zeker sinds ik er in mijn jeugd een maand ben gaan rondtrekken,” vertelt ze. “Het klikte dan ook meteen met Igor, een jonge Braziliaan en vooral een heel lieve, sympathieke jongen. Ik sprak ook wel met de andere spelers, maar dat was nooit zoals met Igor.”

paswoord van haar computer bestond geruime tijd uit de letters van zijn naam. “Ik heb tranen met tuiten geweend toen hij uit Brussels vertrok,” geeft ze toe. “Maar ik ben hem altijd blijven volgen gedurende zijn carrière.” Toen ik De Camargo enkele maanden geleden interviewde voor BRUZZ, liet ik subtiel vallen dat mijn moeder in zijn tijd op Molenbeek al foto’s nam voor de club. “Betty?” riep hij blij verrast uit – mooi om zien dat iemand die nadien nog bij topclubs als Standard, Racing Genk en Borussia Mönchengladbach voetbalde, geen vijf seconden moest nadenken over de naam van een enthousiast vrouwtje met een ietwat overdreven fascinatie voor zijn Braziliaanse roots. De wedstrijd tegen Seraing van zaterdag was de laatste wedstrijd van

De Camargo in zijn vertrouwde Machtensstadion. En dus was het nu of nooit: ik overtuigde mijn moeder om nog één keer samen met mij de route te doen die ze twintig jaar geleden haast wekelijks deed. Ik regelde voor haar een plekje in de loges, ze botste er op tal van mensen die ze in geen jaren meer had gezien – “ik herkende ze wel, maar vraag me niet naar hun naam”. Ze zag met eigen ogen hoe ‘haar’ De Camargo ei zo na een wereldgoal scoorde, maar zijn spectaculaire omhaal spatte uiteen op de lat. Na het laatste fluitsignaal overheerste de ontgoocheling over de verliespartij van RWDM. Een uurtje na de match zag ik haar ogen oplichten: De Camargo stond op enkele meter afstand. Toen hij mijn moeder zag, liet Igor zijn gesprekspartner voor wie hij was, riep opnieuw dolenthousiast “Betty”. Ze vielen elkaar in de armen alsof het gisteren was. In een korte, maar best emotionele babbel leerde mijn moeder dat Igor intussen twee kinderen heeft met de vrouw die hem in 2005 ook al vergezelde – Giovanna – en dat hij binnenkort terugkeert naar Brazilië, waar hij een eigen zaak heeft. “Hij zei dat hij blij was om me terug te zien, en dat hij me meteen herkende. Ik heb hem veel geluk gewenst en gezegd dat ik blij ben dat ik hem zo lang gekend heb. Misschien was het wel de laatste keer dat we elkaar zagen, maar zoals ik ook tegen hem zei: ‘Alleen bomen komen elkaar nooit tegen.’”

BRUZZ | PORTRET

HOE IGOR DE CAMARGO BETTY DE GROOTE INPAKTE

MET IGOR OP DE BANKKAART In die tijd was het even de mode om je eigen bankkaart te personaliseren. Het spreekt dan ook voor zich dat op die van mijn moeder een innige foto van haar met De Camargo prijkt. En zeg het niet te luid, maar zelfs het

Betty De Groote, vermoedelijk de grootste fan van Igor De Camargo. © BRUZZ

27 APRIL 2022

I 13

Analyse

VOOR STEEDS MEER JONGEREN IS EEN STUDENTENKAMER ONBETAALBAAR

Als een kot een luxeproduct wordt KOT

360 euro Gedeelde keuken en sanitair

B R U Z Z | A N A LY S E

Kosten inbegrepen

VUB-student Alina Talipova had geluk en vond een kot van 360 euro. “Net binnen mijn budget,” zegt ze.

27 APRIL 2022

COHOUSING

355 euro

Met drie in een appartement

COHOUSING

410 euro

Met vier in een huis met tuin

KOT

400 euro Gedeelde keuken en sanitair

THUIS

0 euro Droomt ervan om volgend jaar op kot te gaan

KOT

322 euro Gedeelde keuken en badkamer

KOT

430 euro Met twee op kot Gedeelde keuken en sanitair

SELFIES VAN BRUSSELSE STUDENTEN. ALLE PRIJZEN ZIJN KOSTEN INBEGREPEN.

k heb heel hard moeten zoeken om een kot binnen mijn budget te vinden,” zegt de 20-jarige VUB-student Alina Talipova. Ze is niet de enige. Volgens een studie van perspective.brussels heeft 37 procent van de studenten die een kot huren moeilijkheden ondervonden bij de zoektocht ernaar. Bij internationale studenten is dat 47 procent. De hoge huurprijzen en het gebrek aan woningen zijn de twee voornaamste redenen. Talipova heeft nog een relatief goedkoop kot gevonden, dat net binnen haar budget valt: 360 euro per maand inclusief kosten, een uitzonderlijk lage prijs in Brussel. Volgens Kotkompas 2021, een analyse van de Belgische Markt van Studentenhuisvesting door Diggit StudentLife & Stadim, is 400 euro exclusief kosten de gemiddelde prijs voor een kamer in Brussel. Dat is een pak hoger dan Vlaanderen (335 euro) en Wallonië (350 euro). Wie voor een studio kiest, betaalt daar in Brussel 580 euro zonder kosten voor, in Vlaanderen en Wallonië is de gemiddelde prijs respectievelijk 495 en 435 euro. Daar komen maandelijks nog eens 60 à 80 euro kosten bovenop. Die prijzen liggen ongeveer in lijn met die uit andere onderzoeken of wat de universiteiten zelf meegeven. Al zijn de prijzen uit Kotkompas gemiddelden voor het hele gewest. De prijzen kunnen sterk verschillen afhankelijk van de stad. Een studentenkot in Gent is gemiddeld genomen duurder dan bijvoorbeeld in Kortrijk. Maar zelfs als daarmee rekening wordt gehouden, blijft Brussel de duurste regio. Ook studentenorganisatie Brik merkt de hoge huurprijzen op. Van alle private studentenkamers die Brik in 2021 op zijn platform Mykot plaatste, waren slechts zes kamers te huur voor minder dan 400 euro per maand. Het merendeel van de nieuwe studentenhuisvesting bevindt zich in het luxesegment met prijzen hoger dan 500 euro per maand. De huidige huurprijzen overstijgen het budget van veel studenten. “Nochtans hebben wij thuis een gewoon, gemiddeld inkomen,” zegt Talipova. “De meeste mensen die ik ken, zoeken een kot rond de 400 euro. Meer dan 500 euro is meestal te duur.”

B R U Z Z | A N A LY S E

— CHARLOTTE DEPREZ, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

“

ENERGIEPRIJZEN Volgens Jurgen Ral van Brik zal de situatie voor veel studenten niet meteen verbeteren. “Volgend academiejaar komen er twee prijsstijgingen aan. De huurprijzen zullen stijgen – zoals vrijwel elk jaar – maar als de kosten daar niet in vervat zitten, zullen die ook omhooggaan door de stijgende energieprijzen.” “Het betaalbare segment is vandaag volledig in vrije val,” zegt Ral. “Wat betaalbaar is, evolueert in de tijd. Wij beschouwen alles onder de 500 euro als betaalbaar, maar voor veel studenten schommelt dat eerder tussen de 350 à 450 euro.” Op kot gaan is door het gebrek aan betaalbare en kwaliteitsvolle koten voor sommige studenten onmogelijk geworden. Ongeveer de helft van de

▼

Brussel blijft de duurste studentenstad van België, met een gemiddelde prijs van 400 euro, zonder kosten, voor een kot zonder sanitair. De zoektocht naar een studentenkamer wordt meer en meer een calvarietocht, en dat is een kwalijke evolutie. “Betaalbare koten dragen bij tot toegankelijk en democratisch onderwijs.”

27 APRIL 2022

I 15

▼

VOOR STEEDS MEER JONGEREN IS EEN STUDENTENKAMER ONBETAALBAAR

studenten in Brussel woont bij de ouders en een derde van hen doet dat om financiële redenen. Niet op kot kunnen gaan is volgens Ral geen luxeprobleem. “Veel studenten kiezen bewust voor Brussel omdat ze enkel hier een bepaalde richting kunnen volgen. Soms is het noodzakelijk om op kot te gaan, omdat de pendelafstand te groot is. Betaalbare koten dragen dus bij tot toegankelijk en democratisch onderwijs.” Daarom lanceerde Brik dinsdag samen met zijn partners een manifest voor betaalbare en kwaliteitsvolle studentenhuisvesting met een reeks aanbevelingen voor alle betrokken partijen.

DUIZENDEN KOTEN TE WEINIG

B R U Z Z | A N A LY S E

De kotenmarkt is ontregeld: door het tekort aan koten, schieten de huurprijzen de hoogte in. De vraag is nu eenmaal groter dan het aanbod. Hoe groot het tekort is, is niet helemaal duidelijk. En dat is een groot gebrek, oordeelt onderzoeker Joren Sansen (VUB). “Als je het aanbod niet kent, is het moeilijk om als overheid gerichte sturing te geven. De overheid zou daarop moeten inzetten, bijvoorbeeld door jaarlijkse enquêtes af te nemen. Zo zou ze meer controle hebben over de huisvesting die op de markt komt, welke type koten dat zijn en hoe het zit met de betaalbaarheid.” Perspective.brussels voerde al enkele studies uit. Zij schatten het tekort aan studentenwoningen op 9.000 tot 12.000, op een studentenpopulatie van 104.000. Brik werpt de blik al op 2030 en denkt dat er door de stijgende studentenpopulatie tegen dan 20.000 tot 55.000 extra kamers nodig zouden zijn om iedereen een plek te geven. De markt verkennen is er voor veel studenten niet meer bij. Na maximaal drie bezoeken hakt het grootste deel van de studenten de knoop al door, vaak omdat ze vrezen anders geen kot meer te vinden. Daardoor komen ze vaak in een kamer terecht die op het vlak van kwaliteit te wensen overlaat, zeker bij goedkopere koten. “Iedereen heeft hier gaten in zijn vloer, daardoor vinden muizen hun weg en duikt er schimmel op,” zegt Talipova. “Ook hangt er nergens een brandalarm, bijvoorbeeld. Er zijn genoeg problemen en de prijs-kwaliteitsverhouding zit scheef, maar voor Brussel kan ik niet klagen. Sommige koten zijn nog erger en andere zijn gewoon te duur.”

Ook daarin is Talipova niet alleen. Maar liefst een vierde van de studenten vindt de kwaliteitprijsverhouding van zijn woning problematisch, met als belangrijkste problemen de geluids- en warmte-isolatie en de internetverbinding.

PROJECTONTWIKKELAARS Het tekort aan koten is een eerste reden voor de stijgende prijzen, maar de komst van de dure koten van projectontwikkelaars op de studentenhuisvestingsmarkt is minstens zo belangrijk. Zo kondigde projectontwikkelaar Unibricks eind 2021 de bouw van UNEST Erasmus aan, een complex van 119 koten in Anderlecht. Dat studentencomplex krijgt een luxueus randje. Een studio is 25 vierkante meter groot, met eigen sanitair en kitchenette. Bovendien zijn er heel wat gemeenschappelijke ruimtes, waaronder een fitnesszaal. Meer luxe duwt de prijzen dus omhoog, maar er speelt nog een andere factor mee. “Projectontwikkelaars zijn afhankelijk van investeerders en worden daar ook door beïnvloed,” zegt onderzoeker Joren Sansen. “Die investeerders verwachten een opbrengst van hun investering, een return on investment. Ook daardoor, los van het feit dat het nieuwbouw is en een hogere kwaliteit heeft, zal de huurprijs hoger zijn. Zeker als het om een beursgenoteerd bedrijf gaat.” Dat projectontwikkelaars sneller voor studio’s kiezen, is niet vreemd. Ze kunnen er hogere huurprijzen voor vragen, maar ook wordt die manier van werken indirect gestimuleerd door de overheid. “In de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) (die de stedenbouwkundige voorschriften die gelden op het hele grondgebied van de overheid bepaalt, red.) staat geen enkele stimulans om collectieve studentenhuisvesting te ontwikkelen,” verduidelijkt Ral. “Studentenhuisvesting bestaat niet in die stedenbouwkundige regelgeving van het Gewest. Projectontwikkelaars kijken dan naar wat er wel kan en een studio is daarbij de meest eenvoudige en voordelige vorm, omdat een wooneenheid minimaal 22 vierkante meter moet zijn.” Volgens Ral moet die wetgeving aangepast worden, zodat er opnieuw meer collectieve studentenhuisvesting gebouwd wordt. De verschillende gemeenten kunnen wel afwijkingen

Huurprijzen van studentenkoten BELGIË

VLAANDEREN

WALLONIË

BRUSSEL

Kamer

350 EUR

335 EUR

350 EUR

400 EUR

Kamer + sanitair

410 EUR

420 EUR

380 EUR

475 EUR

Studio

480 EUR

495 EUR

435 EUR

580 EUR

Gemiddelde

415 EUR

420 EUR

385 EUR

490 EUR

Dit zijn de gemiddelde huurprijzen zonder kosten. BRON: KOTKOMPAS 2021

27 APRIL 2022

op de GSV toekennen. De Stad Brussel, waar een groot deel van de kotstudenten woont, heeft dat al heel vaak gedaan en stelde ook eigen oppervlakteeisen op, om zo collectieve studentenhuisvesting toe te laten. “Het is ook de bedoeling om die wetgevingen op elkaar af te stemmen,” zegt de Brusselse schepen van Stedenbouw Ans Persoons (one.brussels/Vooruit). “Staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (one.brussels/Vooruit, red.) is daar volop mee bezig voor de volgende GSV.”

KOTEN VAN DE UNIVERSITEIT Wie nu de zoektocht naar een kot voor volgend academiejaar aanvat en een betaalbaar kot in Brussel zoekt, kan best een aanvraag doen voor een studentenhome van de universiteit of de hogeschool. Alleen geldt hier hetzelfde verhaal: het aanbod is beperkt en er zijn lange wachtlijsten. Bovendien krijgen sommige studenten bij het toewijzen van deze koten voorrang. De VUB heeft ongeveer 1.500 plaatsen. “De vraag is een pak groter,” geeft afdelingshoofd Campusvoorzieningen Isabelle Selleslag toe. “Jaarlijks hebben we ongeveer 4.000 aanvragen. Al moeten we die cijfers met een korrel zout nemen, niet iedereen die een aanvraag indient, komt uiteindelijk aan de VUB studeren. Daarnaast zijn er ook studenten die geen aanvraag doen, omdat ze weten dat ze laag op de prioriteitenlijst staan.” Ook die koten worden volgend academiejaar flink duurder, vooral door de hoge energiekosten.

405 euro Met drie in een appartement Kosten inbegrepen

Mira, Olivia en Nelle huren samen een appartement van 1.700 euro. De kleinste kamer is voor Nelle, ze betaalt 405 euro.

Dit jaar kost een standaardkamer op de VUB 321,70 euro, volgend jaar wordt dat 371,80 euro. 50 euro erbij, of een stijging met meer dan vijftien procent. Heel wat studenten zoeken hun heil in cohousen, waardoor ze de prijs kunnen drukken. Volgens perspective.brussel kiest ongeveer een vierde van de studenten voor cohousing en voor bijna de helft van hen is dat de ‘ideale woning’. Dat samen huren was voor Nelle Adriaens een oplossing, zij woont met drie andere studenten in een appartement in Schaarbeek. Samen betalen ze ongeveer 1.700 euro per maand, kosten inbegrepen. Adriaens heeft de kleinste kamer en betaalt daar 405 euro voor. “Ik zou voor die prijs misschien wel een kot in Brussel kunnen vinden, maar de prijs-kwaliteitsverhouding zou een pak lager zijn. In veel studentenhuizen is er bijvoorbeeld behalve de keuken en badkamer geen gedeelde ruimte. Daarnaast wilden we graag met zijn vieren op kot gaan en vaak is er binnen één studentenhuis maar één kamer beschikbaar.” Al ondervindt de vriendengroep ook problemen in de woning. “We hebben last van vochtinsijpeling, wat tot heel wat schimmel en vochtoverlast leidt,” zegt Adriaens. “Ik hoop dat de huisbaas dat snel oplost, want ik heb geen zin om opnieuw aan de zoektocht te beginnen. Het is niet makkelijk om iets betaalbaars en degelijks te vinden. Dit appartement zouden we ook niet gevonden hebben, als we de mensen die hier voor ons woonden niet kenden, bijvoorbeeld.”

Dat cohousen is echter niet de beste oplossing. Studenten die dat doen, concurreren met gezinnen en andere groepen op de reguliere huisvestingmarkt. In steden als Gent en Leuven is cohousen voor studenten daarom in principe verboden. In Brussel is dat niet het geval. “Op zich is het ook geen probleem dat studenten samen een appartement willen huren,” zegt Persoons. “Het is wel een probleem als dat een winstmodel wordt, zoals we bij veel cohousings

GEEN SIMPELE KLUS Het probleem van studentenhuisvesting aanpakken, is geen simpele klus, ook omdat er heel wat betrokken partijen zijn. Zo is Pascal Smet bevoegd voor Stedenbouw, staatssecretaris Nawal Ben Hamou (PS) voor de Brusselse huisvestingscode en heeft de Brusselse minister-president Rudi Vervoort (PS) studentenzaken in zijn portefeuille. En ook Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) heeft een deel onder zijn bevoegdheid: de instellingsgebonden koten van Nederlandstalige universiteiten en hogescholen. Daarnaast zijn ook de lokale besturen, de onderwijsinstellingen en de projectontwikkelaars betrokken partij. In zijn manifest voor betaalbare en kwaliteitsvolle studentenhuisvesting geeft Brik daarom een hele reeks aanbevelingen aan alle betrokken partners. Aan de gewestelijke regering vraagt de organisatie onder meer om de GSV aan te passen, met het oog op meer collectieve studentenhuisvesting. Projectontwikkelaars zouden ook goedkopere kamers moeten ontwikkelen. Al zal daarmee het probleem niet meteen opgelost zijn, beseffen ze ook bij Brik. “Er bestaat geen quick fix,” zegt Ral. “Het tekort aan kwaliteitsvolle en betaalbare koten is een historisch probleem dat we niet binnen een paar jaar kunnen omkantelen. Het kan enkel opgelost worden als alle betrokken partijen, binnen een stimulerend wetgevend kader, op korte termijn aan de slag gaan.” Dit artikel kwam tot stand met steun van Fonds Pascal Decroos

BRUZZ radio staat deze week helemaal in het teken van De Week van de student.

QUAND UN KOT DEVIENT UN PRODUIT DE LUXE

WHEN STUDENT DIGS BECOME A LUXURY PRODUCT

Bruxelles est encore et toujours la ville étudiante la plus chère de Belgique, avec un prix moyen de 400 euros, sans charges, pour un kot sans sanitaires. Mais la quête d’un kot ressemble de plus en plus à un calvaire, et c’est une évolution regrettable. « Les kots abordables contribuent à un enseignement accessible et démocratique », selon Jurgen Ral de l’association pour étudiants Brik. Selon lui, la situation ne va pas rapidement changer pour beaucoup d’étudiants. « L’année académique suivante, il y aura deux hausses de prix. Les prix des loyers vont augmenter – comme quasiment chaque année – mais si le loyer n’englobe pas les charges, ces dernières augmenteront aussi suite à la hausse des prix de l’énergie. » De plus en plus d’étudiants opteront donc pour une formule de colocation, aussi en raison du manque de kots sur le marché. Et l’arrivée de nouveaux kots plus chers, construits par des promoteurs immobiliers, est néfaste pour les prix.

Brussels remains the most expensive city in Belgium for students with an average price of 400 euros, excluding costs, for a room without a separate toilet and shower. Looking for a student room is becoming increasingly difficult and that is not ideal. “Affordable student rooms contribute to accessible and democratic education,” says Jurgen Ral from the student organisation Brik. According to him, the situation for many students is not about to improve anytime soon. “Next academic year, we will be hit twice. Rents will go up – as they do almost every year – but if that does not include the costs, rising energy prices will mean more costs.” More and more students are therefore opting for cohousing, also because there is a great shortage of digs. The arrival on the student housing market of expensive digs erected by project developers is also having a negative impact on prices.

B R U Z Z | A N A LY S E

COHOUSING

zien. Een verbod is op dit moment sowieso niet aan de orde, omdat er niet voldoende aanbod is.”

27 APRIL 2022

I 17

Arno (1949-2022) Bye bye till the next time Afscheid van een rock-’n-rollstrijder Op zoek naar de O. in Arno Een kind van de zee dat in Brussel woonde ‘Wij begrepen elkaar zonder iets te zeggen’ Fotograaf Danny Willems over vijig jaar vriendschap ‘Arno was mijn way of life’ Sven Verdonck zag zijn idool bijna duizend keer live

Le Plus Beau op het wi e doek Cannes? Saaie boel vol fake mensen 19

Portret van een rock-’n-rollstrijder Adieu Arno (1949-2022)

Bye bye till the next time | ADIEU ARNO (1949-2022)

Onder een in neon oplichtend ‘Vivre’ vierde Arno de voorbije maanden een leven vol rock-’n-roll, lust, verwondering en verontwaardiging. Dat leven is hem op 23 april uit handen geglipt. De Lonesome Zorro, de zelfverklaarde chanteur de charme raté, de keizer van Brussel, de koning van Oostende, de pépé van de belpop, onze Man in Black, is niet meer.

BRUZZ

“

e veux vivre dans un monde / Sans cholestérol / Avec une overdose de rock’n’roll,” zong Arno op zijn album Human incognito in 2016. ‘Je veux vivre’ was het pleidooi van een oude soixante-huitard voor een wereld waarin rijk en arm niet meer bestonden, waarin katten en honden samen de rumba dansten, waarin God verliefd is. Het liedje kreeg de voorbije tweeënhalf jaar, helaas, een nieuwe diepte: het werd Arno’s lijflied in zijn strijd tegen de onoverwinnelijke vijand genaamd kanker. Vorig jaar, op zijn 72e verjaardag, kleedde hij met veel symboliek zijn mooiste songs uit onder de titel Vivre. Die titel werd ook de baken waaronder Arno de afgelopen maanden afscheid nam van zijn publiek. In rode neon bungelend boven de scène in Brussel en Oostende, als een kloppend hart in een zee van zwart. Met gehavende stem trapte Le Plus Beau zijn laatste ronde langs de podia af met ‘Lonesome gigolo’: “Don’t you worry about me / There’s a crack in everything / That’s how the light gets in.” Bovenstaande boutade had Arno van Leonard Cohen geleend, maar hij verkocht zulke wijsheden zelf ook per strekkende meter. Hij was geen makkelijke prater, en dat loste hij op met arnoiaanse, in West-Vlaamse zeelucht en een lik Belgisch surrealisme gedoopte levenslessen. In elk gesprek noemde hij muziek zijn “eeuwige maîtresse” en vertelde hij hoe hij “verslaafd” was aan optreden. Het podium was zijn favoriete biotoop, de plek waar hij tegelijk woeste orkaan en zoete bries kon zijn. Schaduwboksend tegen

27 APRIL 2022

de veelkantige grillen van het leven of met een stel grote cimbalen de absurditeit van het bestaan vierend. “Mijn slechtste optredens zijn die wanneer ik begin na te denken, en mijn lichaam en mijn geest niet meer één zijn,” zei hij. Dat was zijn grote kracht: Arno was nooit berekend, maar altijd buikgevoel. Gevangen in de volgspot van de bühne kon Arno ontsnappen aan het alledaagse en mensen verenigen in vreugde en verdriet. Hij tapte er adrenaline om zich te weren tegen demonen of zijn steeds hardnekkiger wordende katers, en zijn ziekte. Begin 2020, toen de kanker al diep in zijn lijf zat, stond hij op het podium van de Ancienne Belgique terwijl hij aan de chemo hing, zo sterk was de drang om zijn toehoorders en zichzelf in vervoering te brengen. De AB, op een paar honderd meter van zijn woonst, noemde hij liefkozend zijn tweede living. Hij speelde er planken tot splinters met T.C. Matic, Charles et les Lulus, The Subrovnicks, The White Trash European Blues Connection, Tjens Matic, solo of in duet met Adamo en Rocco Granata. In 2015 zagen we hem er met het European Peace Collectif rocken tegen die vermaledijde sloophamer met de grote K, als peter van de AB-teams die meefietsten met de 1.000 km voor Kom op tegen Kanker. “Dans les yeux de ma mère, il y a toujours une lumière,” zong hij er met gesloten ogen over zijn moeder, Lucrèce ‘Lulu’ van den Kieboom, die zelf op haar 44e aan kanker overleed. Arno was toen 24. Hij zou zijn leven lang blijven zoeken naar een beschermende moederfiguur. “C’est elle qui sait

— TOM ZONDERMAN

que mes pieds puent / C’est elle qui sait comment j’suis nu,” klonk het de voorbije weken nog brozer dan voorheen. “Mais quand je suis malade / Elle est la reine du suppositoire.”

UN OPTIMISTE AVEC DES SOUCIS Arno ging bruut om met taal, hij bedreef zijn poëzie met de wilde hakken van een beeldhouwer en de dikke klodders van een schilder. Zijn muzikanten moesten er via zijn impressionistische duiding muziek bij bedenken. Zijn Frans was morsig, zijn Cockney-Engels klonk smeriger dan dat van Johnny Rotten. Slechts sporadisch zong hij in het Nederlands, dat was hem wellicht

JOSSE DE PAUW

“Ik ben slecht in jaartallen, maar ik denk dat het in Le Beau Bruxelles was, een kraakpandachtige plek aan de kleine ring bij IJzer waar begin jaren 1980 muziek gemaakt werd. Arno had net in Humo gezegd dat Brussel geen echte stad was zoals ‘Paries’, Londen of Amsterdam. Dus toen ik iets ging bestellen aan de toog waar hij stond, vroeg ik hem wat hij hier eigenlijk deed en of hij niet in Parijs of Londen moest zijn. Daar moest hij mee lachen, en sindsdien waren we graag bij elkaar. Er zijn ook niet zoveel mensen die als je ze toevallig tegenkomt meteen een glimlach op je gezicht toveren.”

| IADIEU ARNO (1949-2022)

Was net als de andere hombres complicados Didden, Deruddere en Decorte decennialang een vriend van Arno

BRUZZ

Vorig jaar kleedde Arno zijn songs uit onder de veelzeggende banier ‘Vivre’, een album dat hij tussen twee kankerbehandelingen door inblikte en hem steun bood tijdens zijn afscheidsronde.

“Arno kon verdwĳnen als hĳ vond dat hĳ ergens niet meer moest zĳn”

te bloot. Het plastische ‘Een boeket met pisseblommen’ was een sappige uitzondering, net als de Randy Newman-cover ‘Je bent een vriend van mij’. In ‘À eux je montre mon derrière’ klonk hij strijdvaardig: “Ah, d’arme zien aan’t creveren / De rieken zien under dood aan’t vreten / De politiekers zien aan ’t discuteren / Ut under valsche moend / Komt er nieks dan stroent.” Arno koterde waar het pijn deed, maar tegelijk ondermijnde hij te veel sérieux met de ondeugende blik van een schavuit. Diep in hem zaten een punk én een hippie, maar Arno wilde die rol niet spelen. Hij was de Lonesome Zorro die, vaak met een kwinkslag,

van leer trok tegen gezaghebbers en bobo’s, en zich druk maakte over de mondigheid die hij zag wegebben. Dat er meer revolte in een kapsalon zat dan in de rock-’n-roll, schokschouderde hij toen hij de tonton van de Belgische muziekscene was geworden, en dat het conservatisme een erectie had zo hoog als de Eiffeltoren. Hij verwonderde zich over het gebrek aan anarchie. De knipoog van Zwangere Guy naar zijn geestelijke vader onlangs in de AB – “Ik krijg het schijt van die racisten en die politiciens / Putain, putain, d’er is niks zo bien / Dan te slagen op hun bakkes, dat is sûr et certain” – deed beseffen dat zijn verzuchting niet ongehoord bleef.

“Wat maakte Arno Arno? Zijn charme was er voor iedereen. Zeker toen ging charme van mannen meestal uit naar dames, maar bij hem was het veel algemener. Dat was schoon en warm. En ikzelf heb ook altijd naar zijn onafhankelijkheid gestreefd. Hij ging daar ver in. Hij kon ook verdwijnen als hij vond dat hij ergens niet meer moest zijn. Terwijl ik altijd het gevoel had dat ik nog wat moest blijven. Omdat er misschien nog iets kwam dat ik anders zou missen. Die afhankelijkheid van de groep had hij niet. Op een bepaald moment was het afgesloten en ging hij naar een ander hoofdstuk van de dag, of de nacht, of zijn leven.” (MB)

27 APRIL 2022

I 21

Portret van een rock-’n-rollstrijder Adieu Arno (1949-2022)

ZWANGERE GUY

BRUZZ

“Arno belde mij heel vaak, altijd via een anoniem nummer. Ik had hem in mijn telefoon opgeslagen als Arnoniem. (Lacht) Hij vroeg dan hoe het was, wat ik gegeten had, hoe het mijn madam ging en of ik nog in Oostende geweest was. Ik vertelde hem dan dat ik daar mijn beste nummers had geschreven. Vaak ging het over de dagelijkse dingen. Maar de laatste tijd bleef het stil, hij was te ziek. Ik zag hem ook niet meer, terwijl we elkaar vroeger tegenkwamen op de hoek van de straat, in de nachtwinkel, in het restaurant, in de AB. We zagen elkaar op café of gingen

“Hĳ had een goeie klik met jonge artiesten. Hĳ was de nonkel die ik nooit heb gehad” samen een dame blanche eten. Hij had een goeie klik met jonge artiesten, hij voedde zich met hun energie. Wij herkenden in hem het je-m’en-foutisme, de dubbele fuck you. Hij toonde ons dat we altijd onze goesting moesten doen en zelf over onze sound moesten beslissen. Hij was de nonkel die ik nooit heb gehad, onze tonton, onze sensei. Wat ik zal onthouden? Zijn goesting in het leven, en de energie waarmee hij op een podium stond. Hij was een beest. Hij heeft me overtuigd om sober op te treden. We hadden het daar vaak over, en ik geloofde daar lang niet in, maar dankzij hem speel ik nu nuchter, zonder drank en drugs. Ik heb nood aan een podium, want dat is de plek waar ik hem eer wil betuigen.” (TZ)

27 APRIL 2022

| ADIEU ARNO (1949-2022)

Bezingt net als Arno graag de geneugten en donkere kanten van de grootstad, en stond een paar keer met hem op het podium

Arno hield mens en maatschappij een onverbiddelijke spiegel voor, koterde waar het pijn deed, maar altijd met de schalkse blik van een schavuit.

“We leven in een cowboyfilm, en alles is mogelijk in een cowboyfilm,” orakelde Arno met schalkse blik, een uitspraak die vandaag andermaal profetisch blijkt. Op het einde van zijn leven sloop er een lik somberte in zijn rebellie. “Je suis un ancien spermatozoïde qui est devenu un optimiste, un optimiste avec des soucis,” zong hij in 2019 op zijn door donkerte getekende album Santeboutique. In het zog van Brel, die hij zijn Bijbel noemde, fileerde Arno genadeloos de santenboetiek van het leven, de chaos en de tegenstrijdigheden, de vervreemding en de onthechting, de zelfingenomenheid en de bourgeoisie. Een vampier noemde hij zichzelf, een voyeur die mensen gadesloeg van op een Brussels terras aan Sint-Katelijne of in café Au Daringman. Vaak waren dat vrouwen. Ze schonken hem lust maar ook geborgenheid. “Ik ben lesbisch,” benadrukte hij steeds opnieuw, omdat hij liever in hun gezelschap vertoefde. Ze spraken anders dan mannen, ze konden hun emoties uiten.

DE PENSENKERMIS VAN HET LEVEN Arnold Charles Ernest Hintjens werd geboren in een taxi op 21 mei 1949 in Oostende. Van zijn vader, Maurice Hintjens, ingenieur bij de Compagnie des Wagons-Lits maar vooral een onverdroten socialist en syndicalist, erfde hij een groot rechtvaardigheidsgevoel. De vurige vrouwen rond hem, zijn moeder en haar moeder, leerden hem dan weer dat hij zich niet hoefde te conformeren. Arno was sowieso een outsider als kind. Hij stotterde, een handicap die hij wegspoelde in het zwembad of van zich af trapte op het voetbalplein, en op school voelde hij zich niet op zijn plek. Hij had een hekel aan autoriteit en vluchtte in zijn dromen en fantasie. Zijn ouders zagen een kok in hem en schreven hem in in de hotelschool van Oostende. Hij werkte een tijd in voorname restaurants, en kookte zelfs ooit voor Marvin Gaye toen die in Oostende aanspoelde, maar het was muziek die zijn hart sneller deed slaan. Hij leefde op toen zijn

LUXE IS BALLAST

grootmoeder, die bij stille films in de pauzes optrad, Édith Piaf zong. Bij zijn vriend Frank kreeg hij “zijn eerste orgasme” toen hij er als achtjarige knul ‘One night with you’ van Elvis hoorde. Begin jaren 1960 verloor hij zijn hart aan Britse r&b-bands als The Kinks. De woelige ziel van Oostende, een havenstad getekend door surrealistische kunstenaars als Ensor en Spilliaert en een

Arno leerde in die beginjaren met Couter knokken voor zijn kunst. Geen rooie duit op zak, half haveloos, zonder vast adres of wonend in een benepen zolderkamer. Luxe bleef hij altijd als ballast zien. Tjens Couter volgde Freckleface op, tango en reggae voegden zich bij de blues. Arno buskte er Europa mee rond, er waren optredens in Londen. ‘Gimme what I need’ raakte tot in de jukebox van de legendarische New Yorkse punkclub CBGB. Het was hard toeren en zwoegen, Arno heeft succes nooit gestolen. Eind jaren 1970 beleefde de muziekscene in het zog van de punk haar beeldenstorm. New wave en postpunk knipten Arno los van de blues.

“We leven in een cowboyfilm, en alles is mogelijk in een cowboyfilm,” orakelde Arno met schalkse blik, een uitspraak die vandaag andermaal profetisch blijkt.

MARTINE PEETERS

“Op zondagavond zijn er veel mensen naar het café gekomen voor Arno. Niet per se om over hem te praten, maar om een blik uit te wisselen of elkaar vast te pakken. Arno kwam hier bijna dagelijks, ook toen hij al ziek was. Dat was zijn uitje. Toen hij eindelijk weer naar buiten kon na zijn tweede opname in het ziekenhuis en drie maanden thuisverpleging, was het eerste wat hij deed naar hier komen. Eerst met een rolstoel, daarna ook zonder. Hij zat dan op zijn favoriete bankje in de hoek van het café. Soms werd hij aangesproken voor een

| IADIEU ARNO (1949-2022)

Ontving Arno zo goed als dagelijks in haar café Au Daringman

BRUZZ

wild uitgaansleven, en de rebellerende jongerencultuur van de sixties vormden zijn ziel. Arno was vijftien toen iemand door het raam van een café in de legendarische Langestraat in Oostende hem “how does it féééééél” toeschreeuwde. Het bleek ene Bob Dylan, die met ‘Like a rolling stone’ Arno’s geest deed openspatten. “Dat nummer heeft mijn leven veranderd,” zei hij. Wie Arno’s leven ook veranderde, was Hubert Decleer, zijn leraar Nederlands en zedenleer aan de koksschool in Oostende. Hij toonde Arno met enkele lp’s waar die jonge Britse r&b-bands de mosterd haalden: bij de blues van oude rotten als Robert Johnson en Sonny Boy Williamson. Arno wist het daarna zeker: hij zou muzikant worden. Een Duitse vriendin gaf hem op zijn achttiende een mondharmonica, hij leek ermee geboren. Een paar bluesmaten later botste hij op Paul Decoutere, die het als bluesgitarist probeerde te maken aan de kust. Het was de start van een levenslang verbond. ‘Couter’ overtuigde Arno om te zingen, ondanks zijn schelle, onzalige zangstem. Ze vormden Freckleface, en zo vertrok Arno op zijn reis door de muziek. Arno etaleerde meteen ook zijn zin voor groteske performances, iets wat hij had opgepikt van het cabaret dat hij had gezien met zijn ouders in Het Witte Paard in Blankenberge, en van de liederen van zijn held Kurt Weill. Zijn hele leven heeft Arno gekoorddanst tussen blues, chanson en levenslied. Stromae, die in Arno een zielsverwant zag en tijdens een van zijn afscheidsshows in de AB ‘Putain putain’ een extra stroomstoot kwam geven, verwoordde het zo: “Dat schlagergevoel, de pensenkermis, ik herken dat. Het maakt deel uit van onze cultuur.”

“Op straat knikte hĳ schuchter, maar zodra hĳ op café zat, was dat over” foto, wat hij afwimpelde door te zeggen dat hij niet naar de coiffeuse was geweest of zijn regels had. (Lacht) Eigenlijk was Arno heel verlegen. Ik kende hem al van toen ik nog café La Puce had op de Vlooienmarkt, in de jaren 1990. Op straat knikte hij schuchter, maar zodra hij op café zat, was dat over. Vroeger kwam hij hier ook ’s nachts. Hij was een grote fan van ABBA, maar dat hadden we niet en dan wandelde hij naar huis om een cd te halen. Eind vorig jaar vroeg hij nog een keer om iets van ABBA op te zetten. Hij is beginnen te dansen en zweepte iedereen op om mee te doen. Vijf minuten maar, want dan was hij moe en ging hij naar huis. Dat vond ik een heel mooi moment.” (TZ)

27 APRIL 2022

I 23

Portret van een rock-’n-rollstrijder Adieu Arno (1949-2022)

KURT OVERBERGH

| ADIEU ARNO (1949-2022)

Kruiste als artistiek directeur van de Ancienne Belgique 25 jaar lang het pad van Le Plus Beau

BRUZZ

“Arno noemde de AB zijn tweede living. Je kan dat onnozel vinden, maar eigenlijk is dat heel mooi, want de woonkamer van je huis is de plek waar je je het kwetsbaarst opstelt. Arno moest maar 500 meter wandelen om hier te raken. Zijn levensloop loopt langs de AB, van begin jaren 1980 met T.C. Matic over Charles et les Lulus tot zijn soloshows, zijn eerbetoon aan Will Tura en zijn afscheidsconcerten van begin dit jaar. Iedereen kende hem en droeg hem op handen. Hij heeft hier letterlijk de laatste weken van zijn leven doorgebracht, dat

“Arno schakelde naar een vĳfde versnelling toen die nog niet bestond” was bijna stervensbegeleiding. De kanker vrat aan hem, maar je zag hem tijdens die concerten telkens transformeren. Na de optredens kwam hij mij altijd bedanken. Toen ik hem bij het allerlaatste concert antwoordde dat dat onze fucking job is, pakte hij me vast en zei: ‘Dit is alles wat ik heb, dit geeft zin aan mijn leven.’ Dat heeft mij hard geraakt. Er zijn ontzettend veel bands en artiesten, maar er zijn er weinig die zo tot de verbeelding spreken als Arno. Hij schakelde met T.C. Matic naar een vijfde versnelling toen er nog geen auto’s met een vijfde versnelling bestonden. Geen wonder dat mensen als Tom Barman naar hem opkeken. Arno dacht nooit in formats, hij was een wegbereider.” (TZ)

27 APRIL 2022

Hij wilde nieuwe dingen creëren. Tjens Couter vervelde in het hoekige, kronkelende T.C. Matic, dat op een kubistische manier chanson, blues, elektronica en funk met de energie van James Brown in een grootstedelijke, Europees gepeperde stoemp draaide. Couter koos als bluesgitarist een ander pad, zijn vervanger Jean-Marie Aerts wakkerde met zijn kregelige gitaren en inventieve productiewerk nieuw vuur in Arno aan. Toetsenist Serge Feys zette het klankenarsenaal helemaal onder hoogspanning. Vandaag klinkt T.C. Matic nog steeds ongehoord, maar destijds bleek niet iedereen klaar voor die withete, radicale hybride, geprangd tussen de elektrische schokgolven van ‘O la la la’ en het morsige schlagerfeest van ‘Viva boema’. T.C. Matic had een wereldband moeten zijn, de Europese Red Hot Chili Peppers, die naar verluidt zelf onder de indruk waren. Maar de groep bleef hangen in Belgische onmacht. Arno koos altijd zijn eigen pad, in de liefde en in de muziek. En dus ging hij halfweg de jaren 1980 solo, vervelde tot sexy rockbeest en doorleefde chansonnier. Door zijn wilde levensstijl was zijn stem intussen van een piepend vogeltje naar een ruige rochel gerijpt. Het grote succes lag in het buitenland. Frankrijk hield van zijn belgitude, zijn mix van de emotie van het Franse chanson, de seks van rock en funk, en het Belgische surrealisme. Door de Adamo-cover ‘Les filles du bord de mer’ werd hij er een ster. Lang voor hij in België door de koning gesommeerd werd als Officier in de Kroonorde werd hij in Frankrijk geridderd in de Ordre des Arts et des Lettres. Daar werd de Arno geboren zoals hij bij het brede publiek bekend zou staan, Johnny Cash, James Brown en Jacques Brel in één persoon.

BRUTE DIAMANT “They say I’m this / They say I’m that / They say I’m mad,” zong Arno op zijn soloplaat Charlatan, “See how they laugh / When I’m sky high.” Veel mensen zagen hem na verloop van tijd als de rocker met een hoek af, de dronken clown van de rock-’n-roll die zijn kostbaarheden van het moment meedroeg in een plastic zak, de rebel die in talkshows opstapte als het hem niet beviel. “Mensen denken dat ik constant aan de dope ben,” lachte hij dat imago weg. “Als ik alles had gepakt wat ze zeiden, was ik al vier keer gestorven.” Was hij een personage geworden, de zelfverklaarde charlatan? “Hij is een oude bluesman, onze Tom Waits,” vatte zijn ‘kleine zusje’ Melanie De Biasio hem ooit treffend samen. “Geen crooner die een rol speelt, geen geformatteerde paljas, maar een brute diamant.” “Iemand anders zijn, dat is werken,” had Arno geleerd van zijn grootmoeder. Vorig jaar deed Dominique Deruddere, die samen met Marc Didden, Josse De Pauw, Jan Decorte en Le Plus Beau ooit de hombres complicados van de Dansaertwijk vormde, een geslaagde poging om hem te doorgronden in het even ontroerende als onthullende portret Charlatan. “Wij vertellen niet de waarheid, wij

liegen constant, we creëren,” duidde de filmmaker de titel. “Omdat we zo in elkaar zitten. Omdat we dat schoon vinden. Omdat we dat nodig hebben.” Arno woonde in Oostende, Londen, Parijs en Amsterdam, maar in het gehucht in een moeras genaamd Brussel vond hij de drive en de voeding die hij nodig had. “In Brussel mag ik gezien worden, want hier moet je niet de star uithangen,” zei hij. Hij leefde er een tijd als huisvader, samen met de Franse zangeres Marie-Laure Béraud, met wie hij twee kinderen kreeg. Toen zijn stad in 2016 platgeslagen werd door terreur, vertikte hij het om mee te gaan in het negativisme. “Brussels, the capital of terrorism? Ik weiger dat te denken.”

CON, MAIS CONTENT Naarmate Arno ouder werd, lonkte de melancholicus in hem weleens naar het oude Brussel. Zijn dromen werden fantasierijker, zijn hoofd vulde zich met flashbacks. Op aanraden van zijn twee zonen stopte hij met roken en drinken. “Sèches sont mes larmes, mouillés mes rêves,” mijmerde hij op Santeboutique: “Et la vie parle de la mort / Et la mort parle de la vie / Aujourd’hui, j’suis naturel / Con, mais content.” “Ik moet blijven optreden, anders ben ik dood,” zei hij nadat pancreaskanker hem in november 2019 in de klauwen kreeg. Hij bleef zen onder zijn ziekte. “Ik wil doodgaan als de blommen in solden

Tot op het einde bleef Arno geloven in de kracht die muziek en optreden hem gaven.

Tijdens zijn ontroerende afscheidsconcerten van de voorbije maanden oogde Arno broos, getekend door de gewetenloze woekeraar in zijn vege lijf, maar zijn woorden wonnen aan kracht

Depuis plusieurs mois, on a pu faire nos adieux à Arno Hintjens, ou Arno tout court. L’icône du rock belge n’a pas pu gagner la bataille contre le cancer du pancréas, mais il a tout de même fait une dernière tournée dans ses villes préférées : Bruxelles, sa ville d’adoption et Ostende, sa ville natale. Le guerrier d’autrefois avait l’air frêle et fatigué, mais son amour pour sa maîtresse de toujours, la musique, semblait inextinguible. Il a joué des chansons tendres de sa riche carrière solo mais aussi du solide rock de T.C. Matic, le groupe avec lequel il avait traversé les frontières dans les années 1980. Le poing serré, il sautait de sa chaise en chantant que la vie était magnifique. Une dernière fois, il a réuni tout le monde dans la joie et la tristesse, comme lui seul savait le faire avec son regard unique, entre malice et sérieux, sur l’homme et la société. « My body is dead / But I’m alive and flipping / Keep the dead rocking / Keep the dead rolling », chantait-il déjà il y a quelques années dans la chanson « I’m just an old motherfucker ». Le néon rouge sur la scène s’est éteint, mais cet old motherfucker restera à jamais dans nos souvenirs. Pour reprendre ses paroles : bye bye till the next time.

BRUZZ

klonk frêle, maar met de ingetogen begeleiding door piano en bas wonnen zijn woorden aan kracht. Toen de gitaren en drums invielen, zag je de adrenaline door zijn bloed stromen. “Give me power, de la force,” balde hij zijn vuisten, rechtgeveerd van zijn stoel. Tijdens zijn laatste weken boekte Arno nog studiotijd voor een nieuw, nog te verschijnen album. Tot de allerlaatste snik bleef hij geloven in de kracht van muziek. “My body is dead / But I’m alive and flipping / Keep the dead rocking / Keep the dead rolling,” blikte hij jaren geleden vooruit in ‘I’m just an old motherfucker’. Het rode neon is gedoofd, maar die old motherfucker treedt voor eeuwig op in onze herinnering. Om het met zijn eigen woorden te zeggen: bye bye till the next time, Arno, c’était magnifique.

| ADIEU ARNO (1949-2022)

ARNO HINTJENS, BYE BYE TILL THE NEXT TIME The recent months have allowed us to bid an extended farewell to Arno Hintjens, or Arno for short. The Belgian rock icon had come to the final stretch of his battle against pancreatic cancer and so toured the stages of his favourite cities one last time: his adopted Brussels and his hometown Ostend. The warrior of old looked tired and frail, but the fiery love for his eternal mistress, the music, proved to be unquenchable. He performed tender chansons from his rich solo career, but also fiery rock beasts from T.C. Matic, the boundaries-pushing group he was part of in the 1980s. With his fist clenched, he leapt from his stool and sang about how magnificent life was. He united everyone for the last time in joy and sorrow, as only he could with his unique view of man and society, which hovered between seriousness and mischievousness. Years ago, he looked ahead singing “My body is dead / But I’m alive and flipping / Keep the dead rocking / Keep the dead rolling,” in “I’m just an old motherfucker”. The red neon light of the stage has been extinguished, but that old motherfucker lives forever in our memories. In his own words: bye bye till the next time. EN

zijn,” vertelde hij met fonkelende oogjes in een van zijn laatste interviews voor BRUZZ magazine. Dat aanvaarden had hij opgestoken van Hubert Decleer, die na zijn tijd aan de hotelschool in Oostende naar Kathmandu was getrokken en zich had omgeschoold tot boeddhist. “Hubert heeft me geleerd hoe ik mezelf moest zijn,” vertelde hij. “De maatschappij schrijft voor hoe je moet zijn: doe dit, doe dat, werk en ga dood. Dankzij Hubert ontdekte ik andere dingen om gelukkig te zijn.” Vorig jaar moest Arno afscheid nemen van zijn oud-leraar, net als van zijn maatje Paul Decoutere. En nu moeten we ook zonder Arno verder, een monument is niet meer. Tijdens zijn laatste ereronde langs concertzalen in Brussel en Oostende oogde hij broos, getekend door de gewetenloze woekeraar in zijn vege lijf. Zijn stem

ARNO HINTJENS, BYE BYE TILL THE NEXT TIME

27 APRIL 2022

I 25

Arno in Oostende Een kind van de zee dat in Brussel woonde

BRUZZ | ADIEU ARNO (1949-2022)

Zeker sinds de val van Leopold II was Arno de meest vocale ambassadeur geworden van Brussels kleine zusje Oostende, en van alles wat zich daar aan rock-’n-roll hee voorgedaan. Van repeteren in een kelder aan de Koninklijke Gaanderijen tot het prepareren van de perfecte garnaalkroket. — MICHAËL BELLON

Speciaal voor wie niet graag naar de zee kijkt, hebben ze in Oostende heel wat blinde muren voorzien van muurschilderingen. Zo prijkt op de zijkant van het modernistische stadhuis sinds twee jaar een portret van Arno, geschilderd door de Britse street artist Helen Bur, die zich baseerde op een foto van Arno’s maatje Danny Willems. Veel zichtbaarder worden de eerbetonen niet. Zelfs al kreeg Arno in 2007 van het Filmfestival Oostende ook al zo’n omhooggevallen ster op de ‘Walk of Fame’ die de dijk voor de Venetiaanse Gaanderijen op knullige wijze verkitscht. Op datzelfde filmfestival flaneerde Le Plus Sollicité onlangs nog naar de uitreiking van zijn Lifetime Achievement Award, door een erehaag van Oostendenaars die

hij met een verwijzing naar ‘Putain Poetin’ trakteerde op zijn bekendste slogan, die eraan herinnert dat wij allemaal Europeanen zijn. Eerder had Arno ook al muzikaal afscheid genomen van zijn stadsgenoten met een concert in het Kursaal. En voetbalclub KV Oostende, waar ‘O la la la’ zelfs bij een totaal gebrek aan indrukwekkend voetbal tot het vaste repertoire stadionhymnes behoort, bracht nog een eerbetoon aan Arno voor het een pak slaag kreeg van Club Brugge. “Kromme beentjes” – zoals Josse De Pauw Arno in zijn recente carrièreoverzicht In open veld noemt – stond dan misschien niet meteen meer bekend om zijn zware linker, in zijn jonge jaren voetbalde hij wel degelijk, zelfs even bij de jeugd van voorloper AS Oostende. Het ereburgerschap van O., ten slotte, had Arno ook al een tijdje op zak. Dat was in 2003 al geregeld door de toenmalige Open Vldoppositie en de toenmalige SP.A-meerderheid, in een zeldzame vlaag van eensgezindheid. Ook al kwam Arno dat ereburgerschap pas in 2018, vijftien jaar later, officieel ophalen. Misschien had hij zich overslapen. Dat heeft hij er toen niet bij gezegd. Door al die eerbetuigingen en titels zou je je kunnen afvragen hoe de toch al wat verlepte Koningin der Badsteden zou hebben gereageerd als ze al die jaren niet op haar charmante chouchou had kunnen

Op zoek naar de O. in Arno

Arno, badend in het melancholische licht van een van zijn favoriete schilders, Oostendenaar Léon Spilliaert.

rekenen. Er zijn heel veel redenen te verzinnen om Oostende de eretitel Brussel-Aan-Zee toe te kennen, en tal van influencers staan met één been in de zee en met het ander in de Zenne, maar zeker sinds de val van Leopold II was vooral Arno de vocale ambassadeur van beide morsige cultuursteden, waar de aangespoelde bewoners de autochtonen ruim in aantal overtreffen.

LE TEMPS OÙ OSTENDE OSTENDAIT

Naarmate de renommee van Arno ook de naburige buitenlanden bereikte, werd Arno ‘de Vlaamse Europeaan uit Oostende die in Brussel woonde’ 26

27 APRIL 2022

Arnold Hintjens werd in 1949 in Oostende geboren als zoon van de werkmens Maurice Hintjens en Lucrèce ‘Lulu’ van den Kieboom, die helaas al op haar 44e, toen Arno 24 was, aan kanker overleed. Door het sociale engagement van zijn vader zou ook Arno later links dragen, terwijl de artistieke aspiraties langs de kant van zijn moeders familie kunnen hebben bijgedragen aan de

muzikale roeping van de jonge Arnold. Zijn knieën knikten nog van het voetballen en zijn ogen pikten nog van het zwemmen toen hij in 1963 in de hotelschool van Oostende van de leraar Nederlands en zedenleer Hubert Decleer ‘Rocky mountain’ van Sonny Terry & Brownie McGhee te horen kreeg in de klas, en vervelde tot Arno. Paul ‘Couter’ Decoutere gaf vervolgens het definitieve zetje. Die Zeebruggenaar hield in Oostende de kledingwinkel Tuf Tuf Club open, waar beide langharigen wat hippe stukken uitwisselden en een gitaar en mondharmonica onder elkaar verdeelden. Ze vormden eerst het groepje Freckleface – trotse winnaar van het negende muziekfestival van Westende in 1972 – en daarna Tjens Couter. C’était au temps où Ostende Ostendait, en Arno en zijn vriendinnetje Sonja Vanhee het multicultu-

rele nachtleven in de Langestraat en omgeving fêteerden, Oostends-Frans en Oostends-Engels praatten tegen inheemse zeebonken en voortijdig gestrande uitheemse gelukzoekers, of zelf de boot namen naar Engeland om ginder hier nog ongehoorde platen in te slaan. Enfin, u kent dat soort romantische verhalen uit tijden die nooit ofte nimmer zullen terugkeren. Zo had je in de jaren 1960 nog het kunstenaarscafé La Chèvre Folle aan de Sint-Pauluskerk, waar Hugo Claus kwam, waar Arno op zijn zestiende zijn eerste joint rookte, en waar hij ook Roland Van Campenhout ontmoette. Later was er vooral de club The Groove, waar The Moody Blues en The Animals speelden. Arno repeteerde met Freckleface in een kelder aan de Koninklijke Gaanderijen, presenteerde Plat du jour van Tjens Couter in de Versailles op de Zeedijk, en

experimenteerde in 1980 met het prille T.C. Matic in de Francisco Ferrer Club in de Wellingtonstraat (waarna bluesman Decoutere bedankte voor de aanrollende new wave en zo de weg vrijmaakte voor latere compagnons de route als Serge Feys en Jean-Marie Aerts). Een belangrijke figuur in die tijd was de uitbater van The Groove en de Versailles, Freddy Cousaert. Die herbergier, dj en concertorganisator legde de link met Marvin Gaye, door Arno te engageren als keukenhulp in het Mercure Hotel, waar Cousaert in 1981 de herbronnende Amerikaan opving.

FAN VAN SPILLIAERT, ALLERGISCH AAN GARNALEN Naarmate de renommee van Arno ook de naburige buitenlanden bereikte, werd Arno ‘de Vlaamse Europeaan uit Oostende die in

De frites et de moules marinières / M’attire dans un estaminet.” Als het iets folkloristischer mag, dan verwijzen we graag naar de recente hommage ‘Ensor mon mentor’, of naar de videoclip (met ondertitels op dylaneske kartonnen bordjes) bij ‘Oostensche mokke’. Daarna kan je voor een humoristische uitsmijter nog terecht bij de YouTube-hits met Arno’s legendarische bereidingen van gebakken tong (met Luk Alloo, aan de Muntschouwburg) en vooral van de garnaalkroketten, die net als Arno zelf officieel Oostends erfgoed zijn geworden. Die filmpjes tonen dat Arno’s periode aan de hotelschool niet het beoogde effect heeft gehad, tenzij dan dat ze hem bevestigde in zijn neiging om af te gaan op zijn gevoel. Als het gevoel goed zat, en de roux voor de croquettes de crevettes in de steelpan “de Brabançonne begon te zingen”, dan raakte Arno op dreef. Pure rock-’nroll, zeker gezien Arno’s tragische allergie aan crevetten.

BRUZZ | ADIEU ARNO (1949-2022)

Brussel woonde’. Zoals een van zijn vele Brusselse kompanen, Marc Didden, ooit zei: “Door die zee is Oostende eigenlijk maar een halve stad. Je valt er de hele tijd in het water als je een straat uitwandelt.” De cafés die beter werden van Arno’s uitstekende neus voor het nachtleven bevonden zich sindsdien vooral in de bescheiden zeikstraal die van de Archiduc in de Dansaertstraat tot aan café Au Daringman en de Ancienne Belgique reikt. Toch bleef hij pendelen. In 2009 was hij samen met artistiek leider van de KVS Jan Goossens de centrale gast op Theater Aan Zee, dat ook graag die gemene delers tussen hoofd- en badstad in de verf zet. Toen Josse De Pauw er in 2011 een deel van het programma samenstelde, maakte Danny Willems zelfs nog eens een Oostendse remake van de iconische foto van Arno, Didden, De Pauw, Jan Decorte en Dominique Deruddere in café Le Coq, maar dan in het wat burgerlijkere interieur van Brasserie du Parc. Van het nachtleven in en om de Langestraat blijft dan ook niet zoveel meer over. Arno moest zich daar de laatste jaren behelpen met een kroegentocht heen en weer tussen de tegenover elkaar gelegen muziekcafés Manuscript en Lafayette. Al is dat uiteindelijk genoeg om nog even de illusie te koesteren dat alles bij het oude is gebleven. Zeker als ze er Arno’s recente ‘Oostende bonsoir’ opleggen: “Tu me promènes, Oostende / Comme tous les soirs / De bière en bière / Et d’histoire en histoire.” Of de Leo Ferré-cover ‘Comme à Ostende’ van Arno à la française uit 1995: “Je suis parti vers ma destinée / Mais voilà qu’une odeur de bière /

BONSOIR EN SANTÉ Les filles et les garçons du bord de mer blijven nu verweesd achter in het melancholische licht van Léon Spilliaert dat Arno bezingt in ‘Oostende bonsoir’. Door het geschilderde portret van Arno is de wijzerplaat van de grote klok op de zijmuur van het Oostendse stadhuis deels onzichtbaar geworden. De uren tussen twee en zes zijn verduisterd. Het zijn de nachtelijke uren waarin Arno nu pintjes aan het drinken is met Paul, Marvin, Hubert, Lulu et les autres, in een hemelse replica die het midden houdt tussen The Groove en L’Archiduc. Santé.

ENTRE ROCK’N’ROLL ET CREVETTES

BETWEEN ROCK ‘N’ ROLL AND SHRIMP CROQUETTES

Depuis la chute de Léopold II, Arno était l’ambassadeur le plus vocal de la petite sœur de Bruxelles, Ostende, et de tout ce qui s’y est fait en matière de rock’n’roll par le passé. Il y répétait dans les caves des Galeries Royales, s’y baignait dans la lumière mélancolique de Léon Spilliaert ou y préparait la croquette de crevettes parfaite, alors qu’il était luimême allergique aux crevettes.

Arno had, like no one else since the fall of Leopold II, become the most vocal ambassador for Brussels’ little sister Ostend and anything that had happened there in the world of rock ‘n’ roll. From rehearsing in a cellar at the Royal Galleries to bathing in the melancholy light of Léon Spilliaert to preparing the perfect shrimp croquette, even though he himself was allergic to shellfish.

27 APRIL 2022

I 27

Arno in beeld Danny Willems fotografeerde zijn vriend vijig jaar lang

‘Wij begrepen elkaar zonder iets te zeggen’

BRUZZ

| ADIEU ARNO (1949-2022)

“Dit jaar vierden we ons gouden jubileum,” vertelt Danny Willems, de fotograaf die vijftig jaar aan de zijde van Arno stond. Als beeldenschieter, hoezenontwerper, lichtman, scenograaf, maar vooral ook als vriend. Het aantal foto’s dat hij van Arno maakte, van zijn eerste band Freckleface tot zijn allerlaatste solovlucht, is ontelbaar. Een schatkamer, waaruit hij hier tien dierbare beelden plukt om door die vijf decennia te reizen. “Ik heb Arno ontmoet in 1972, via Paul Decoutere, die toen mijn beste vriend was. Paul was een muzikant, maar om den brode baatte hij een kledingwinkel uit in Oostende, de Tuf Tuf Club. Het was de tijd van Swingin’ London en Carnaby Street, Arno liep er op een dag langs, werd verleid door de hippe outfits en raakte aan de praat met Paul. Arno speelde toen mondharmonica, en Paul vroeg hem om samen muziek te maken. Hij overtuigde Arno zelfs om te zingen, terwijl hij een stem van schuurpapier had.” “Ik had een camera gekocht en wilde fotograaf worden, en dus fotografeerde ik mijn vrienden. Ik werkte in een industriële fotostudio in Blankenberge, ik was de enige met een auto. En dus voerde ik Paul en Arno naar hun eerste optredens. Arno intrigeerde mij. Hij was een zonderling, mensenschuw, meestal stond hij ergens in de hoek van een café. Maar op het podium transformeerde hij van een stotteraar in een entertainer. Dat was fascinerend om te zien.” “Ik vertoefde toen bijna voortdurend in Oostende, in 1974 ben ik er ook gaan wonen. Arno en ik zagen elkaar constant. Zo is onze band ontstaan. Maar Arno was een vrije geest. Hij leefde voor het moment en het plezier, voor de muziek en de vrouwen. Hij was een einzelgänger, iemand die wist wat hij wilde. Muzikant worden, een rockster, zoals de artiesten in de NME.” “Wat ons bond, was dat wij beiden onze weg moesten zoeken. Er was niets georganiseerd, alles was nieuw. Ik deed de grafische vormgeving van Tjens Couter en T.C. Matic, ging zelf lettervellen

27 APRIL 2022

kopen voor de hoezen en hield mijn ogen open op de grafische afdeling van de fotostudio.” “Een jaar nadat Arno naar Brussel trok, ben ik hem gevolgd. Dat was een ongelofelijke periode, de hele wereld ging open, wij stonden onder stoom. Alles wat we altijd gewild hadden, was opeens mogelijk. En het lukte ons.” “Midden jaren 1990 tekende Arno bij een Frans label. Zij wilden van hem een ster maken. Arno is daar even in meegegaan. Hij draaide zijn eerste film, liep met modellen aan zijn arm, de wereld lag aan zijn voeten. Ik had toen een carrière uitgebouwd met videoclips en commercials. Ik zat veel in het buitenland, ik verdiende voor het eerst geld met mijn werk. We hebben toen een paar jaar nauwelijks nog samengewerkt. En toch ging er nooit een week voorbij zonder dat wij elkaar belden. In die periode noemden we elkaar yuppies, young urban professionals. Wij waren dat, maar dan meer in de alternatieve sfeer.” “Zoals de meesten, en ikzelf ook, werd Arno niet graag gefotografeerd. Iedereen heeft een beeld van zichzelf, en dat strookt niet met wat je op de foto ziet. We hadden soms heftige discussies over welke foto we zouden gebruiken. Doorgaans won hij. Later kwam hij daar dan op terug: ‘Shit, dat beeld was beter geweest.’” “Goeie vrienden laten elkaar de ruimte, zoals in een goed huwelijk. We stelden ons soms vragen bij elkaars werk, maar dat is vriendschap. Als ik hem nodig had, was hij er. Dat is voor mij altijd belangrijk geweest: ik kon hem op eender welk moment bellen. Het besef dat dat niet meer kan, maakt mij enorm verdrietig.” “Sinds hij kanker had, hebben we heel veel tijd samen doorgebracht. Ik bracht hem naar het UZ en daarna dronken we iets. Soms begon hij te praten, of ik, en ontstond er een gesprek, even vaak zeiden we niets. Wij begrepen elkaar zonder woorden, zoals een oud koppel. Niets hoefde nog. Een blik, een lach, kleine dingen van waarde waar je vroeger nooit op lette omdat je met andere dingen bezig was. Dat was verrijkend.” “Arno staat voor een bepaald soort leven. Voor vrijheid. Tijdens zijn laatste concerten, toen hij wist dat hij terminaal was, heeft hij enorm veel mensen hun hart geopend. Hij toonde hun dat ondanks alles het leven het leven waard is. Hij heeft er alles uitgehaald.” TOM ZONDERMAN

1. Arno en Paul ‘Couter’ Decoutere voor de single ‘Honey bee’ van Tjens Couter (1978). 1

2. Le Plus Beau wordt een ster onder de Eiffeltoren, fotoshoot voor het album Charlatan (1987). 3. De eerste foto die Danny Willems maakte van Arno en Couter en hun verbond Freckleface in café Tunnel in Blankenberge (1972). 3 4

4. Arno en zijn confraters Roland, Ad Cominotto en Piet Jorens, samen Charles et les Lulus, op het dak van de Brusselse Inno (1991). 5. Met T.C. Matic op de ferry voor hun eerste tour door Scandinavië: (van links naar rechts) Ferre Baelen, JeanMarie Aerts, Serge Feys, Rudy Cloet en Arno (1982). 29

BRUZZ

| ADIEU ARNO (1949-2022)

Arno in beeld Danny Willems fotografeerde zijn vriend vijig jaar lang

7 30

27 APRIL 2022

6. Bij Arno thuis in de Dansaertstraat (1996). 7. In Hotel Terminus in Oostende, waar ook de videoclip voor ‘The show of life’ werd opgenomen (2014). 8. Op wandel aan Brussel-Kapellekerk, voor de fotosessie van het album Jus de box (2006). 9. Met een stel cimbalen de kermis van het leven vierend in de KVS (2013).

| ADIEU ARNO (1949-2022)

10. Arno voor de fotoshoot van zijn voorlopig laatste album, Vivre (2021).

BRUZZ

10 27 APRIL 2022

I 31

Applaus van een superfan Sven Verdonck zag bijna duizend concerten van zijn grote idool

‘Arno was mĳn way of life’ | ADIEU ARNO (1949-2022)

“Zonder mijn publiek besta ik niet,” zei Arno keer op keer, en dus kan het ook hier niet ontbreken. Superfan Sven Verdonck zag tussen zijn 12e en zijn 53e een kleine duizend concerten van zijn idool en zegt op zijn beurt niet goed te weten hoe dat moet, een leven zonder Arno. “Het lijk op een rouwproces, maar de dankbaarheid overheerst. Bij alle fans, denk ik.” — TOM PEETERS, FOTO’S IVAN PUT

BRUZZ

inds enige tijd leeft Arno voort middels een tatoeage op z’n borstkas. “Ik dacht: hij zit veertig jaar in mijn hart, nu ga ik hem er ook op zetten.” Met een ietwat onbestemd gevoel tussen trots en discretie toont Sven Verdonck ons op zijn smartphone een foto van het nog prille kunststukje. We zien de zanger-chansonnier frivool zijn tong uitsteken naar zichzelf. “De flopstar die de rockstar een spiegel voorhoudt: dat is Arno ten voeten uit. Ik ken niemand die zichzelf zo goed kon relativeren. De belangrijkste levensles die hij mij gegeven heeft is dat alle mensen – blank, zwart, geel, rood of blauw – gelijk zijn: hij maakte muziek voor iedereen met twee gaten in de neus.” In Diksmuide en omstreken kennen ze zijn familienaam niet, vervolgt Verdonck, maar haast iedereen weet er dat een grotere Arno-fan moeilijk te vinden is. Na 800 concerten is hij gestopt met tellen, maar hij denkt dat het er ongeveer 950 zijn. Dat zoiets zijn sporen nalaat in een mensenleven is een understatement. Zijn dochter heet Lola, naar ‘Lola etc.’, een Arno-nummer uit 2002. “‘Lola c’est pour toi / Que je me lave sous les bras’: kan je je dochter op een mooiere manier laten weten dat je van haar houdt?” Voor de uitstap naar Brussel heeft hij Lola’s hond Joey meegenomen. Hij wilde hem Arno noemen, maar dat mocht niet van Lola, die koos voor haar lievelingspersonage uit Friends. “Daar had ik vrede mee, want na alle groepen van Arno zijn The Ramones mijn lievelingsband.” Joey Ramone overleed op zijn 49e aan lymfeklierkanker, en ook dit hommage-interview

27 APRIL 2022

is een gevolg van de kloteziekte met de k. “Ook in mijn eigen familie heb ik er mensen aan verloren, dus ik weet hoe zwaar chemo, baxters en bestralingen zijn.” Maar Verdonck is in de eerste plaats naar Brussel afgezakt om mooie herinneringen op te halen.

SNOTNEUS MET ARNO-VIRUS “Het is allemaal begonnen in het zesde leerjaar,” herinnert hij zich levendig. “De repetities voor onze plechtige communie waren zo vlot verlopen dat we naar het 100 dagenconcert van het zesde middelbaar mochten, en daar speelde T.C. Matic. Het fantastische ‘O la la la’ kende ik al van op de

radio, maar in de lokale sporthal werd ik als twaalfjarige snotneus echt overrompeld. De spots die aangingen, de gitaar die ‘L’union fait la force’ inzette en Arno, die in zwart kostuum en wit hemd met rode bloemen de micro vastgreep. Vent toch, ik lag achterover.” Sinds die avond in 1981 is het Arno-virus nooit meer weggegaan. “De volgende dag wilde ik direct de eerste elpee van T.C. Matic kopen, dus ik met mijn mama naar de muziekwinkel. Stond daar toch een halfblote vent op zeker. Dus ik kreeg ze niet mee van mijn moeder. Een dag later heb ik stiekem een voorschot op mijn zakgeld uit haar portemonnee genomen. (Lacht) De plaat heb ik grijsgedraaid op een oude pick-up, ook al verstond ik geen woord van wat Arno zong. Mensen kunnen Arno graag horen of niet, ontkennen dat zijn stem en zijn muziek uniek zijn, dat kan niemand.” “In 1984 mocht ik naar de Choco-tournee, toen die in Diksmuide passeerde. Ik moest om middernacht thuis zijn, maar het concert begon pas om elf uur, dus weer onder mijn voeten gekregen. (Lacht) Mijn derde en laatste keer T.C. Matic was in 1985 op het Seaside Festival, met ook Siouxsie and the Banshees, Front 242 en Killing Joke op de affiche.” De link met Arno ging nog verder terug dan die eerste concerten. “In de tweede kleuterklas was ik stiekem verliefd op juffrouw Sonja. Later kwam ik te weten dat dat Arno’s lief en muze was. In de eerste graad van het middelbaar kreeg ik Frans van zijn schoonzus. Allemaal toeval, net als het feit dat ik in Oostende geboren ben.” Uiteindelijk was het Verdonck te doen om de muziek en wat die uitstraalde. “Als tiener keek ik enorm op naar Arno’s non-conformisme. Later ontdekte ik hoe persoonlijk zijn teksten waren. ‘Op het podium doe ik mijn tiretje open,’ zei hij vaak, terwijl hij zijn liedjes deed klinken alsof hij ze speciaal voor jou geschreven had. ‘Les yeux de ma mère’, ‘Lady alcohol’, ‘Black dog day’, ‘Depuis ce jour-là’ of op zijn vorige plaat ‘Court-circuit dans mon esprit’ – wie heeft zich nooit een keer down gevoeld?”

PUR SANG

“De flopstar die de rockstar een spiegel voorhoudt: dat is Arno ten voeten uit. Ik ken niemand die zichzelf zo goed kon relativeren”

“Intussen is ‘O la la la’ meer dan veertig jaar oud, maar het klinkt nog altijd hedendaags, net als ‘Putain putain’ en ‘The parrot brigade’,” vervolgt Verdonck zijn lofzang. Na de split van T.C. Matic is hij zijn idool blijven volgen, van Seaside ’86, toen Arno het podium deelde met The Ramones en Public Image Ltd. – “Joey, Arno én Johnny op één podium!” – tot de Vivre-concerten. “Echt intensief werd het vanaf de Charlatan- en de Ratata-tournee.” In die jaren was het veel lastiger om concertuitstapjes te plannen. “Internet bestond niet, dus belde ik na een tijd gewoon de tourmanager. Die keek raar op toen ik hem om álle tourdata vroeg. (Lacht) Zo ben ik door Arno op plaatsen geweest waar ik anders nooit geraakt zou zijn en heb ik mensen leren kennen die ik nooit zou zijn

BRUZZ

| IADIEU ARNO (1949-2022)

Applaus van een superfan Sven Verdonck zag bijna duizend concerten van zijn grote idool

LINDA VAN WAESBERGE

| ADIEU ARNO (1949-2022)

Voor ze bekend werd als stiliste gaf ze de muziek van T.C. Matic uit, daarna was ze jarenlang de bovenbuurvrouw van Arno

BRUZZ

“Dertig jaar lang waren we buren in de Dansaertstraat, vier jaar geleden ben ik naar Oostende verhuisd. Dat vond hij hilarisch, dat ik in zijn geboortestad ging wonen. Maar toen hij ziek werd, vond ik het een gemis. Hij was goed omringd, maar ik was er graag geweest om hem te helpen met van alles en nog wat, zoals ik daarvoor ook al deed. Ik vond het een privilege om zijn bovenbuur te zijn. Ik hoorde als eerste als hij met nieuwe muziek uit de studio kwam, want dan speelde hij die luid af of zong hij mee. Ik zag ook hoe bloedmooie vrouwen de lift

“Arno heeft het leven geleid waar hĳ als klein jongetje in Oostende van droomde” namen. (Lacht) Arno had zijn bijnaam Le Plus Beau niet gestolen, ik begreep waarom alle vrouwen zot van hem waren. Hij was ook zot van hen, maar nog meer van de muziek. Toen ik T.C. Matic begon uit te geven, was ik helemaal ondersteboven van hun concerten. Dat was een donderslag, letterlijk. Ik was zo verslaafd aan de fysieke impact van het ongehoorde lawaai dat ze produceerden dat ik voor de boxen ging staan; het is een wonder dat ik niet doof geworden ben. Arno was ne grave gast, hij deed zijn goesting, maar hij was niet naïef. Een wonderlijke mens, die tot op het einde, en zelfs erna, het leven heeft geleid waar hij als klein jongetje in Oostende van droomde.” (TZ)

27 APRIL 2022

tegengekomen. Het verst van huis was New York. Daar ben ik toevallig ook op een try-out van de New York Dolls in CBGB’s beland, met in het publiek Lou Reed, The Ramones én Blondie. Toen ik Debbie Harry wilde aanspreken, stond er plots een boom van een vent voor mijn neus: ‘Don’t talk to the stars!’” Zoiets had je met Arno nooit voor. Integendeel. “Hij was pur sang. Hij gedroeg zich niet als een rockster en is altijd benaderbaar gebleven. Ik heb hem hier in de Dansaertwijk ontelbare keren zien passeren of zijn thé au lait zien drinken in Le Paon Royal. Hij ging er als het ware op in het straatbeeld. Je moest niet op zijn schoot gaan zitten en hem je levensverhaal vertellen, maar als je je niet opdrong, kon je makkelijk een praatje met hem slaan.” Dat deed Verdonck zelf ook af en toe nadat hij begin jaren 1990 na een concert in de Brielpoort in Deinze de uitbater van Arno’s merchandisingkraam leerde kennen. “Ik vroeg hem of ik alles wat in de stand hing dubbel kon kopen. Hij dacht dat ik met zijn voeten aan het rammelen was. Daarna zijn we vrienden geworden en mocht ik mee de stand opbouwen en T-shirts verkopen. Zo kon ik ook backstage. Daar stelde ik me altijd low profile op. Artiesten moet je vooral artiest laten zijn. Soms vroeg Arno me weleens of er mooi volk in de zaal stond, en na vijf concerten op een nieuwe tournee kwam hij langs zijn neus weg eens polsen wat ik ervan vond. Dan kon ik altijd vrijuit mijn mening zeggen.”

KOORJONGETJE Al zat er slechts heel uitzonderlijk een slecht optreden tussen. “Op Leffingeleuren heb ik hem eens onder zijn voeten gegeven nadat hij zijn concert compleet gerateerd had. Bleek dat de whiskey die hij tijdens een interview vooraf had gedronken was beginnen inwerken op een reisvaccin dat hij net ingespoten had gekregen. Hij zat er achteraf beteuterd bij. Arno ziet er misschien uit als een je-m’en-foutist, maar de klank moest in orde zijn. Daar was hij heel streng in, voor zichzelf en voor anderen.” In de backstage gedroeg Verdonck zich als een vlieg op de muur. “Zo zag ik hoe hij een dik uur voor de show vaak de clown begon uit te hangen. Dat duurde tot hij zich in zijn wereldje terugtrok om zich helemaal te concentreren. Dan moest je hem even niets meer vragen. Herkende ik daarna op het podium die typische trek op zijn gezicht die een beetje schrik aanjoeg, dan wist ik dat het goed zou komen. Ook als hij na een nummer zijn armen naar beneden schudde, om de zenuwen van zich af te slaan, zat het altijd goed.” Over één ding kon Verdonck zich enorm opwinden: “Als mensen zeiden dat Arno altijd zat op het podium stond, werd ik vroeger altijd heel boos. Nu denk ik: weten zij veel. Van die 950 optredens heb ik Arno welgeteld één keer dronken een concert zien geven, en dat was niet eens voor een betalend publiek. Op tournee dronk hij niet voor een concert. Misschien een wijntje achteraf, of een rum voor zijn stem. Seks, drugs en

Sven Verdonck voor café Le Coq. “Arno gedroeg zich nooit als een rockster. Als je jezelf niet opdrong, was hij heel benaderbaar.”

rock-’n-roll: allemaal goed en wel als je dertig bent, maar eens de vijftig voorbij hou je dat als artiest niet vol. Op dat vlak was hij een koorjongetje. De muziek – altijd puur, zonder tape en met de beste muzikanten aan zijn zij – en de fans kwamen op de eerste plaats. Naast het podium was Arno misschien een introvert met een hoek af, erop heeft hij ons altijd een inkijk in zijn emoties en zijn leven gegeven.” Door die inkijk, die als een spiegel werkte, werd Arno’s levensfilosofie langzaam ook de zijne. “Arno was mijn way of life. Ik probeerde zijn levenslessen toe te passen. Wees jezelf, da’s al moeilijk genoeg. Anders val je toch door de mand. Doe goed, kijk niet om en probeer intussen een beetje te profiteren van het leven. Take care of yourself, nobody does, want als puntje bij paaltje komt blijven alleen je echte vrienden en familie over.”

IDIOTS SAVANTS Het tragische nieuws van Arno’s pancreaskanker was voor Verdonck een shock. De Vivre-concerten werden een emotionele ervaring: “Die pianoversies van ‘Lonesome Zorro’, ‘Solo gigolo’ en ‘Les yeux de ma mère’ kwamen stuk voor stuk binnen, en daarna gaf hij er nog een ferme lap op met de band. Je moet het maar doen terwijl je uitbehandeld bent. Beseffen dat ieder concert het laatste kan zijn, dat iets wat je ook als fan al meer dan veertig jaar doet opeens zal stoppen: het lijkt op een rouwproces, maar een gevoel van dankbaarheid overheerst. Bij alle fans, denk ik. Wat Arno voor ons allemaal… (verbijt zijn tranen) We zien hem graag, en hij ons ook. Weet je, ik heb kaartjes voor Urban Dance

ANNE TERESA DE KEERSMAEKER

Squad, maar ik ga niet. Het voelt niet goed. Mocht Arno nog leven, dan zou ik naar TW Classic gaan, voor Placebo en Nick Cave, maar nu heb ik het gevoel dat ik hem zou verraden.” De onderonsjes met de andere fans zal hij sowieso missen. “Dat was één grote bende idiots savants, die twee uur konden doordrammen over pakweg de riff van ‘O la la la’.” Gelukkig is er Arno’s nalatenschap. “Ik raak hem nooit beu,

beluister elke dag nog twee of drie elpees.” Ook dat eerste ticket van toen hij twaalf was, heeft hij nog. “In mijn jonge jaren heb ik een kameraad die backstage werkte op Beach Rock eens gevraagd of hij een handtekening voor mij wou vragen, maar hij kwam terug met een condoom. Arno vond dat ik dat toen beter kon gebruiken. Maar ook dat heb ik nog altijd! (Lacht) Het plakt al jaren boven dat eerste ticketje.”

ARNO COMME MODE DE VIE

ARNO AS A WAY OF LIFE

« Sans mon public, je n’existerais pas », disait Arno. On se devait donc de leur donner la parole. De ses 12 à 53 ans, le super fan Sven Verdonck a assisté à près de mille concerts de son idole, en solo et avec T.C. Matic, et lui aussi ne sait plus trop comment continuer sa vie sans Le Plus Beau. « C’est comme un deuil, mais la gratitude prime. Chez tous les fans, je pense. » Arno était son mode de vie, la philosophie de vie d’Arno est aussi devenue la sienne. « J’ai essayé de mettre en pratique ses leçons de vie. Sois toimême, c’est déjà difficile. »

“Without my audience I don’t exist,” Arno said more than once and so we could not do without one either. Superfan Sven Verdonck went to almost a thousand of his idol’s concerts between the ages of 12 and 53, solo and with T.C. Matic, and says he does not know how to live without Le Plus Beau. “It is like a mourning process, but the gratitude prevails. It is the same for all the fans, I think.” Arno was his way of life, Arno’s philosophy of life slowly became his own. “I tried to apply his life lessons. Be yourself, that’s hard enough.”

BRUZZ

“Als tiener keek ik enorm op naar Arno’s non-conformisme. Later ontdekte ik hoe persoonlijk zijn teksten waren”

“Ik kende hem al van zijn muziek toen ik hem begin jaren 1980 voor de eerste keer tegenkwam in het gebouw naast De Ultieme Hallucinatie, waar mijn zus trouwde. Toen stond Arno in de keuken om te koken. Daarna kwam de periode van Le Coq, L’Archiduc en later De Markten en Au Daringman. We zaten elk in ons eigen circuit, maar voor Jan Decorte, Sigrid Vinks en de anderen was Le Coq op een gegeven moment onze huiskamer. Arno was profondément lié à Bruxelles, ook al kwam hij uit Oostende, en was hij een beetje die ondernemer die

| ADIEU ARNO (1949-2022)

De choreografe, danseres en oprichtster van Rosas en P.A.R.T.S. ontmoette Arno op het trouwfeest van haar zus

“Ik hou niet zo van het woord podiumbeest, maar voor hem is het wel toepasselĳk” ik om zes uur ’s morgens een fles wodka heb weten bestellen, waar hij dan toch het btw-bonnetje bij vroeg. (Lacht) Maar hij was in de eerste plaats een ongelofelijke muzikant. Ik hou niet zo van het woord podiumbeest, maar voor hem is het wel toepasselijk. In de jaren van T.C. Matic zat hij tussen Talking Heads en Simple Minds, daarna tussen Brel en Tom Waits. Er was altijd veel James Brown, een tikje Jacques Dutronc, Stromae en natuurlijk de blues. Op het podium was hij bezig met wat zijn DNA uitmaakte: zijn muziek en het publiek. In 2005 heb ik met hem, Jan en Sigrid dieu& les esprits vivants gemaakt voor het Festival van Avignon. Vooral Jan en Sigrid zijn tot op het eind dicht bij hem gebleven.” (MB)

27 APRIL 2022

I 35

Arno op het wi e doek De koe die af en toe toch champagne wilde geven

Ratata boven cinema Natuurkundig is het wellicht onmogelijk om nog intenser muzikant te zijn dan Arno Hintjens. Het neemt niet weg dat de rockster en chanteur de charme raté vaak is gevraagd om zijn charisma en authenticiteit uit te lenen aan filmpersonages. Heel af en toe zei hij ja. — NIELS RUËLL

BRUZZ | ADIEU ARNO (1949-2022)

“De gebraden kiekens vliegen me hier in de mond. We hollen van het ene feest naar het andere en toch amuseer ik me niet. Het is hier zo fake. Normaal ben ik degene die de boîte sluit, gisteren lag ik om één uur al in bed.” Arno Hintjens was niet in zijn element toen hij in 2006 kennismaakte met het filmfestival van Cannes. Hij vond dat er “te veel cinema” bij kwam kijken en noemde de vele acteurs “met een erectie zo groot als de Eiffeltoren” zielig. Arno’s bullshitdetector heeft nooit gesputterd. Over zijn hoofdrol in de film die hem in Cannes had doen belanden, was hij slechts matig tevreden. “Een koe geeft melk maar geen champagne,” kreeg zowat elke journalist te

eenzaten zonder verleden zichzelf terug te vinden. Na Cannes verging het het surrealistische Komma niet al te best. Het duurde ook even voor er nog iemand Arno kon overtuigen om in een film te acteren.

‘ZODRA IK PIS, PEINS IK’ Komma was niet de eerste film waarin Arno zijn opwachting maakte. In de antiautoritaire Vlaamse film Skin (1987) speelde hij op vraag van regisseur Guido Henderickx een Oostendse rebel met een gouden hart, twéé vriendinnen en een zware motor. Chico moet zijn militaire dienstplicht vervullen en krijgt het aan de stok met militaire reactionairen die helemaal niets van de jeugd of de nieuwe tijden

Arno kreeg tot tien filmscenario’s per jaar in de bus. Het merendeel klasseerde hij verticaal. “Ik ben als kok opgeleid, niet als acteur. Zelfs niet als chanteur de charme” horen. De Semaine de la Critique, het parallelle festival dat zich in Cannes toespitst op nieuw talent, presenteerde Komma. In die debuutfilm van de Brusselse kunstenares Martine Doyen speelt Arno een man die levend uit een witte, plastic lijkzak in het mortuarium kruipt en de identiteit overneemt van een wel dood gebleven Zweed. Dolend door Brussel ontmoet hij een neurotische kunstenares die haar geheugen kwijt is. Hij doet zich voor als haar ex en sjofele sprookjesprins en ontvoert haar naar Neuschwanstein in het ondergesneeuwde Beieren. Tussen de lederhosen en de koekoeksklokken trachten de twee 36

27 APRIL 2022

begrijpen. Met de hulp van een motorbende wil Chico vrienden uit de gevangenis bevrijden. Het Franse filmicoon Michel Piccoli smeerde Arno een rol aan in een van de eerste films die hij zelf regisseerde: Alors voilà (1997). Piccoli en Arno, goede vrienden, delen ook een scène in Le goût des myrtilles (2014), een mooie film van Thomas de Thier over een koppel tachtigers met de vurige wens om nog eens bosbessen te proeven die smaken naar het beste dat het leven te bieden heeft. Kort maar krachtig was ook Arno’s optreden als strandredder in Camping Cosmos. Dat ‘La vie

sexuelle des belges n°2’ (1996) van Jan Bucquoy cult werd, had wel meer te maken met de présence van Lolo Ferrari, een pornoactrice met een enorme borstomtrek die zich in 2000 het leven zou benemen. In een van de zwart-witsketches uit J’ai toujours rêvé d’être un gangster (2007), een gangsterkomedie van Samuel Benchetrit, speelt Arno zichzelf en ontmoet in de toiletten van een baanrestaurant zijn Franse collega Alain Bashung. “Zodra ik pis, peins ik,” zegt hij. Bashung beaamt.

X-FACTOR Regisseurs schrijven de chanteur de charme raté een x-factor toe. Arno kreeg naar eigen zeggen vijf tot tien filmscenario’s per jaar in de bus. Het merendeel klasseerde hij verticaal om twee behoorlijke goeie redenen. Hij vond zichzelf geen acteur en had het meestal te druk met muziek maken en optreden in binnen- en buitenland. “Ik heb veel films geweigerd omdat ik geen tijd had. Optredens hebben altijd voorrang gekregen. Dat is het belangrijkste. Ik weigerde ook alle rollen waarin ik te veel moest

spreken. Ik wilde niet studeren. Ik kan dat niet, zulke rollen. Ik ben als kok opgeleid, niet als filmacteur. En zelfs niet als chanteur de charme,” vertelde hij BRUZZ vorig jaar in aanwezigheid van enkele van zijn vele Brusselse vrienden die wel grote stukken van hun leven aan film hebben gewijd, zoals Dominique Deruddere, Josse De Pauw en Marc Didden. De rol die Arno’s stelling dat hij geen acteur is, het meest ondergraaft is die in Préjudice. In die uitstekende debuutfilm van Antoine Cuypers ontaardt een familiediner in

In Préjudice (2015) van Antoine Cuypers speelde Arno een doodbrave vader van een burgerlijk gezin. Geen rol stond ooit verder van hem af, maar hij deed het geweldig.

PATRICK CODENYS

van Koen Mortier. “Ik begrijp die regisseurs niet. Ik vraag het mijn vriend Dominique Deruddere vaak genoeg: hoe kunnen jullie vier jaar in de weer zijn met één film? Vier jaar piekeren en ’s nachts wakker worden voor een film die – als het even tegenzit – door de bioscoop na een week van de affiche wordt gehaald omdat er niet genoeg volk is komen opdagen. Je zou voor minder impotent worden.” Muziek was zijn leven, film slechts een figurant in de film van dat leven. Ratata boven cinema.

‘Arno was een geweldige observator van het leven en kon de essentie van mensen voelen’

LA VACHE QUI DONNAIT PARFOIS DU CHAMPAGNE

THE COW THAT NOW AND THEN MADE CHAMPAGNE

Du point de vue biologique, il est probablement impossible d’être plus intensément musicien qu’Arno Hintjens. Malgré cela, on a souvent demandé à la star du rock et au chanteur de charme raté de prêter son authenticité et son charisme à des personnages de film. Souvent, il a dit non, car « une vache donne du lait, pas du champagne ». « J’ai une formation de cuistot et pas d’acteur ». Mais de temps en temps, il a dit oui et la vache a alors réalisé l’impossible.

It is probably physically impossible to be a more intense musician than Arno Hintjens. Nevertheless, the Brussels-based rock star and chanteur de charme raté was often asked to lend his charisma and authenticity to film characters. He mostly said no because “a cow gives milk but not champagne”. “I was trained as a chef, not as a film actor.” But very occasionally, he said yes and the cow proved capable of the impossible.

BRUZZ

een intens, paranoïde, psychologisch drama. De Franse filmster Nathalie Baye is de matriarch van een bourgeois familie die er wel heel veel voor overheeft om de schone schijn op te houden. Hun nog inwonende dertigjarige zoon is razend dat een vakantie naar Oostenrijk niet door kan gaan omdat zijn zus zwanger is. De doodbrave vader is een personage dat mijlenver afstaat van Arno de muzikant die de Ancienne Belgique of L’Olympia doet zinderen. Toch doet hij het uitstekend. Als muzikant leverde Arno bijdragen aan een veertigtal films. Bertrand Blier gebruikte ‘Lonesome Zorro’ en ‘Jive to the beat’ in Merci la vie. Voor de VTM-reeks Moeder waarom leven wij? van Guido Henderickx en Hombres complicados van zijn vriend Dominique Deruddere schreef hij muziek. Dankzij films heeft Arno toch enkele Nederlandstalige liedjes gezongen. Zijn ‘Je bent een vriend van mij’ in de Vlaamse versie van de Pixar-klassieker Toy story doet niet onder voor het origineel: het onvergetelijke ‘You’ve got a friend in me’ van Randy Newman. Niet voor kinderoortjes is het schunnige ‘Een boeket met pisseblommen’ uit Ex drummer (2007), de beruchte Herman Brusselmans-verfilming

In Komma (2006) van Martine Doyen, een film die Arno naar Cannes bracht. Hij verveelde zich er stierlijk.

“Muzikaal zijn er misschien niet veel gelijkenissen tussen Front 242 en Arno, toch is er veel onderlinge waardering. Hij zei in de media vaak dat wij de enige Belgische band waren die hij in het buitenland in de platenbakken zag. Wij vonden dat zijn songs enorm veel kracht uitstraalden. Er schuilde een vorm van militantisme in dat hij altijd heeft weten te behouden. We leerden elkaar kennen toen we openden voor T.C. Matic. Maar de meeste ontmoetingen speelden zich af in de straten en cafés van Brussel, waar hij deel uitmaakte van het

| ADIEU ARNO (1949-2022)

Speelde met Front 242 meermaals in het voorprogramma van Arno’s band T.C. Matic

patrimonium. Arno ademde de geest van het stamcafé, waar je je neerzette, wachtte en keek. Hij was een geweldig observator van het leven en kon in al zijn discretie de essentie van mensen voelen, ook al praatten ze niet. Over een innerlijke kracht beschikken, maar niet noodzakelijk de drang voelen om erover te beginnen op te scheppen: die typisch Belgische eigenschap kenmerkte hem. In zijn gesprekken met mensen van alle slag herkende je dan weer zijn humanisme. Wat ik het meest ga missen, is zijn silhouet, in een hoekje van L’Archiduc of bij Martine in café Au Daringman, waar hij ook in de toekomst als een fantoom aanwezig zal zijn, als een kracht die de tijd overstijgt.” (TP)

27 APRIL 2022

I 37

Je veux vivre dans un monde Sans jalousie, sans amants Et où les pessimistes sont contents Je veux vivre dans un monde Sans papiers et où mon foie Arrête de pleurer Je veux vivre dans un monde sans pilules Où les riches et les pauvres N’existent plus Je veux vivre dans un monde Où les chiens embrassent les chats Et où ils dansent, ils dansent une rumba Je veux vivre dans un monde Où les malheureux sont heureux Je veux vivre dans un monde Où Dieu, Il est amoureux Je veux vivre dans un monde Sans chichis et où les cons Font pas de bruit Je veux voler très haut, libre Comme un poisson dans l’eau Et dans ma bouche, pas de mots Je veux vivre dans un monde Sans cholestérol Avec une overdose de rock ’n’ roll Je veux vivre dans un monde Où on doit pas chercher Chercher la beauté, chercher la vérité...

‘Je veux vivre’, een song uit 2016 die Arno herwerkte voor zijn vorig jaar uitgebrachte album Vivre 38

27 APRIL 2022

Photography by Flor Maesen Avec le soutien de la Fédération Wallonie-Bruxelles

Culture. Art

Le sens et le non-sens des NFT FR

Dans sa dernière édition, la foire d’art contemporain Art Brussels suit son époque et met à l’honneur le NFT, sorte de certificat numérique de propriété lié à une œuvre d’art virtuelle. Décryptons ensemble le monde du crypto art. — ANDY FURNIERE

Glo (2022) : sculpture de Kirsi Mikkola, qui a inventé ce personnage à la fois comme une déclaration artistique féministe et une mascotte pour la formation d’une base de fans.

Le NFT, non-fungible token ou jeton non fongible en français, est un certificat numérique unique qui prouve la propriété d’un bien immatériel comme des œuvres d’art virtuelles (par exemple un dessin numérique ou un film d’animation). Comme ces œuvres sont achetées à l’aide de cryptomonnaies, de l’argent numérique donc, on parle aussi de crypto art. Nous répondons à cinq questions sur cet univers artistique aux allures futuristes.

LES NFT EXISTENT DEPUIS QUAND ET QUAND SONT-ILS DEVENUS TENDANCE ?

Le premier NFT fut développé en 2014 par l’artiste numérique Kevin McCoy, en collaboration avec

l’entrepreneur technologique Anil Dash, comme partie d’un programme expérimental. Cette œuvre d’art, intitulée Quantum, fait partie d’une animation très simple : un octogone pixelisé qui change de couleur. Mais ce n’est qu’en 2020 que les NFT sont vraiment devenus tendance. Cette évolution peut être liée à une combinaison de facteurs, selon les experts belges Alex Czetwertynski et Nicolas Wierinck, créateurs de la toute nouvelle plate-forme Parallel.art, qui stimule la croissance des NFT. Parallel.art collabore avec Art Brussels et aménagera entre autres le NFT Touchpoint lors du salon, un stand où vous pourrez vous rendre avec toutes vos questions. « Le succès des NFT a été fortement boosté par

l’évolution de la technologie pertinente », explique Czetwertynski, « mais c’est fort probablement le début de la pandémie du coronavirus qui a joué un rôle primordial dans cette évolution, car tout à coup les gens passaient beaucoup plus de temps en ligne. » Depuis, des montants énormes ont été dépensés pour des NFT, le record actuel étant une œuvre d’art de Beeple, le nom d’artiste du graphiste américain Mike Winkelmann. Son œuvre Everydays : The First 5000 Days, un collage de cinq mille images auquel il a travaillé chaque jour pendant treize ans, fut vendu l’année passée par la salle des ventes Christie’s pour un montant en cryptomonnaie à hauteur de (à ce moment-là) 69 millions de dollars ou 64 millions d’euros.

EST-CE QUE LES NFT SONT RÉSERVÉS À UNE ÉLITE ?

C’est un fait que des montants énormes sont dépensés par une communauté de personnes qui ont rassemblé de grandes quantités de cryptomonnaies et souhaitent ainsi les investir. Les NFT sont donc partiellement fortement soumis à la spéculation financière d’un groupe limité de personnes qui souhaitent faire monter la valeur des cryptomonnaies en faisant de gros investissements dans les NFT. « Malheureusement, cette stratégie fait que les NFT ont aussi mauvaise réputation auprès de beaucoup de personnes, alors qu’en réalité, l’art numérique est beaucoup plus accessible que l’art

QUELLE EST LA VALEUR ARTISTIQUE DU CRYPTO ART ?

Il est bien entendu frappant de voir que le mème d’un chat, le soi-disant Nyan Cat, s’est vendu en février passé pour un montant en cryptomonnaie valant à l’époque environ 600 000 dollars ou 555 000 euros. Les images de Bored Apes ou CryptoPunk ont aussi attiré l’attention car elles ont été vendues à des prix élevés sans avoir de réelle valeur artistique intrinsèque. « Mais dès le départ, il y a aussi eu des artistes numériques sérieux qui ont créé des NFT et ils sont de plus en plus nombreux », explique Czetwertynski. « Les possibilités en matière d’art numérique sont énormes. » Un bon exemple d’art numérique avec un A majuscule nous vient de l’artiste britannique Anna Ridley, qui a fait une œuvre

en utilisant l’intelligence artificielle (IA) qui relie la croissance de tulipes au cours de la cryptomonnaie bitcoin. De cette façon, elle fait référence aux effets négatifs de la spéculation. Les tulipes sont un symbole fort et évoquent la manie des tulipes du XVIIe siècle, à une époque où le prix des fleurs avait explosé. Outre les artistes purement numériques, on voit aussi de plus en plus d’artistes traditionnels qui font le pas, dont quelques grands noms comme l’artiste britannique Damien Hirst et l’Américain Jeff Koons. De nombreuses expériences sont aussi mises en place pour relier le monde numérique et le monde physique, avec par exemple des artistes qui vous offrent une version imprimée lors de l’achat d’un NFT. « Avec Parallel.art, nous voulons explicitement contribuer au développement du potentiel des NFT », déclare Czetwertynski. « Nous mettons en place des projets où priment la qualité artistique, le contenu et l’interaction innovante avec une communauté. »

QUELS SONT LES PRINCIPAUX DANGERS DES NFT ?

Les critiques évoquent souvent l’impact écologique élevé des NFT, causé par la puissance des ordinateurs nécessaire pour les transactions en cryptomonnaies. « C’est un fait qu’au début cela consommait beaucoup d’énergie, même s’il y a pas mal de discussions sur les chiffres exacts. Mais le problème est de moins en moins poignant car le système a été adapté et requiert maintenant beaucoup moins d’énergie », explique Czetwertynski. « On entend parfois aussi parler de cas de fraude, avec des hackers qui exploitent surtout l’ignorance des victimes concernant cette nouvelle technologie. Pour les gens qui ont perdu beaucoup d’argent suite à cela, c’est bien sûr une catastrophe, car dans le cas des NFT, il n’y a aucune institution qui peut vous aider. Mais toutes sortes de possibilités d’authentification ont été développées afin de prévenir la perte de l’accès aux NFT et cryptomonnaies », explique Wierinck. À côté de cela, le marché des NFT et

des cryptomonnaies est très volatile, ce qui entraîne évidemment aussi quelques risques.

EST-CE QUE LES NFT SONT UN BON INVESTISSEMENT ?

C’est difficile à dire, mais une chose est sûre, il devient de plus en plus facile de faire la part des choses et d’investir intelligemment dans le crypto art. Au début, les NFT étaient tout simplement repris dans une espèce de liste. Il fallait donc parcourir toute la liste pour trouver une œuvre qui vous plaisait. Actuellement, il est devenu beaucoup plus facile de voir la qualité d’un artiste numérique et de ses œuvres. « Au fur et à mesure que les curateurs et les galeries prennent le train en marche, cela continue à évoluer, permettant ainsi aux investisseurs en crypto art de faire des choix plus réfléchis et plus faciles », conclut Czetwertynski.

ART BRUSSELS 28/4 > 1/5, Tour & Taxis, www.artbrussels.com

STOOMCURSUS CRYPTOKUNST

CRASH COURSE IN CRYPTO ART

De beurs voor hedendaagse kunst Art Brussels gaat mee met haar tijd en besteedt tijdens haar nieuwste editie aanzienlijke aandacht aan NFT’s, non-fungible tokens. Een NFT is een uniek digitaal certificaat dat het eigenaarschap over een immaterieel iets bewijst, waaronder virtuele kunstwerken, zoals een digitale tekening of een animatiefilm. Omdat je die werken koopt met cryptomunten, digitaal geld dus, spreekt men ook van cryptokunst. Hierbij antwoorden op vijf vragen over dit futuristisch aandoende kunstuniversum.

The contemporary art fair Art Brussels is keeping up with the times and its latest edition devotes considerable attention to NFTs, non-fungible tokens. An NFT is a unique digital certificate that proves ownership of an intangible, including virtual works of art such as a digital drawing or an animated film and because you buy these works with crypto coins, digital money, they are also called crypto art. Here are the answers to five questions about this futuristic-looking art universe.

B R U Z Z | A N A LY S E

traditionnel », explique Czetwertynski. « Pour acheter une œuvre d’art numérique, il ne faut par exemple pas se rendre dans une galerie, où le prix minimal pour une œuvre est bien entendu assez élevé. Il vous suffit d’aller en ligne pour voir ce qui vous tente et d’acheter des œuvres d’art pour quelques euros parfois ». Surtout la jeune génération, les digital natives, qui sont nés avec la culture de l’internet, exploitent à fond le côté accessible du crypto art. « Pour eux, acheter des NFT est une façon de faire partie d’une communauté », explique Nicolas Wierinck. « Je le vois avec mon fils, qui a dix-huit ans. »

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

La nuit venue

Pendant trois semaines, un.e créatif.ve partage sa vision du monde. DENA VAHDANI est, selon ses propres mots, « comédienne, Iranienne et lesbienne ». Regardez son show Dena : warrior princess. Instagram : @denadivah, Facebook : @denacomedy

FR/ Si Bruxelles était une œuvre d’art, elle serait le dessin à l’encre de Chine et aquarelle sur toile de Pierre Alechinsky, où son ami Christian Dotremont y a inscrit le poème suivant: « La nuit venue j’allume un peu d’écriture pour voir et je ne vois rien, alors je rampe sous les lettres et je m’enroule dans ce que j’ai dit ».

Il est pas hyper cosy ce poème ? Ça me procure une sensation si douillette, comme boire un verre de lait chaud au miel, juste avant de dormir. La toile, que j’ai vue au musée d’Ixelles il y a quelques années, est agréablement belge. Ses créateurs étaient tous les deux bruxellois et membres du mouvement CoBrA. Du coup, normal d’y trouver l’identité de BX, quoi. Une bonne dose de surréalisme dans le texte et du chaos ordonné dans les traits: l’ensemble est un mishmash tantôt urbain, tantôt enfantin, tantôt original. Et ce que j’aime bien, c’est que Alechinsky et Dotremont y ont travaillé ensemble et qu’on ressent leur complicité. C’est gai (gay ?). Après tout, ces deux-là ont même influencé Keith Haring. Je dis ça, je dis rien, hein.

Twee artiesten met opgestoken haren die snaren beroeren, daarvan gaat het haar op onze armen overeind staan. KIDS WITH BUNS 27 & 28/4, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be 42

On a beau me parler d’autres villes très LGBT-friendly, mais je ne peux m’empêcher de penser que Bruxelles reste quand même une des plus vriendelijk sur ma liste. Ou suis-je dans le déni ? Suis-je (in)consciem-

ment en train de faire abstraction de ce qui me dérange dans ma ville (genre le graffiti sur les joli murs, les déchets par terre ou le bruit des voitures qui klaxonnent) ou est-ce que je ne remarque simplement plus certaines choses, tellement la capitale est devenue mon habitat naturel ? Que, comme pour le chaos dans le dessin, j’arrive tout à fait à le « comprendre » après l’avoir observé assez longtemps, et qui me fait sentir chez moi ? D’ailleurs j’ai toujours cette sensation de pouvoir me balader en pyjama dans les rues de Bruxelles, sans qu’on ne me juge (ce qui expliquerait aussi mes innombrables fashion-faux-pas). Mais d’un autre côté, je me demande si je suis simplement inconfortablement confortable dans un environnement qui n’est pas aussi limpide qu’il le semble ? Comme à l’époque où on était enfant et qu’on se mettait n’importe comment sur le fauteuil (la tête en bas, les pieds en l’air) pour regarder Cartoon Network, au lieu d’aller courir dans l’herbe dans un parc en plein air. La réalité se trouve probablement entre les deux. Malgré mon métier qui demande de mettre en avant mon côté extraverti, je suis très introvertie dans ma vie privée. Et pour m’épanouir, j’ai besoin d’être dans un safe space. Heureusement, il y a ces endroits agréables à Bruxelles, comme le Cabaret Mademoiselle, The Agenda, le Crazy Circle, ainsi que de nombreux événements, collectifs et plateformes qui continuent à me faire sentir comme dans un dessin d’Alechinsky, couverte des mots de Dotremont. Chez moi, en dehors de chez moi, en pyjama.

Relire la série complète ? BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘Je ne danse pas pour faire’ FR

Dans Zouglou, le chorégraphe et danseur ivoirien Hippolyte Bohouo questionne, en musique et en chanson, la nécessité et la légitimité de la révolte pour a eindre une justice sociale et une société égalitaire. — GILLES BECHET

Le zouglou est un genre musical apparu au début des années 1990 en Côte d’Ivoire. Par ces chansons et cette musique, la jeunesse étudiante évacuait sa frustration et son désir de révolte sur un ton satyrique. Aujourd’hui, il est largement diffusé dans la société et reste une musique de contestation et de revendication sociale. Le zouglou est le cœur battant de la dernière création de Hippolyte Bohouo. En 2010, le chorégraphe et danseur ivoirien s’est installé en Belgique pour échapper aux violences et à l’instabilité qui minaient son pays. Depuis, couvait ce besoin de transcrire sur scène ces envies de révolte partagées au sein des associations étudiantes ivoiriennes et qu’il avait retrouvées sous une autre forme en Europe. « Ici comme là-bas, je sens une vraie nécessité de révolte, qui ne doit pas nécessairement s’accompagner de violence. » La

BRUZZ | PORTRAIT

HIPPOLYTE BOHOUO

rencontre avec le zouglou tenait de l’évidence. « Je danse pour dire, je ne danse pas pour faire. “La belle danse” ne m’intéresse pas. » Ce qui le mobilise et le nourrit, c’est ce qu’il appelle les états de corps. « Les sauts et les pirouettes ne disent rien de ce qu’on a envie de dire. Pour moi, le geste quotidien est importantissime. » Pour la création de Zouglou, il s’est intéressé à la gestuelle des manifestations, du côté des manifestants comme des forces de l’ordre. « Le zouglouman parodie le rapport dominant – dominé en tendant les mains vers l’autorité à qui il demande de l’aide. Dans le spectacle, les bras tendus se transforment en poings. »

CONVERGENCE DES LUTTES SUR SCÈNE Sur scène, Hippolyte Bohouo est accompagné du chanteur et danseur Matrix Ebonga. Il est le zouglouman qui chante pour remonter le moral, pour dénoncer les abus et pour galvaniser la contestation. Il offre en quelque sorte le contrepoint sarcastique à la gravité du danseur. « Chez moi, on dit que c’est une souris joyeuse qui vient souffler sur le doigt de pied pour faire oublier la douleur. »

La scénographie tout en barres métalliques de Johanna Daenen s’inspire des forêts de bambous où se réfugient les maquisards pour créer des espaces distincts. À l’avant, il y a aussi cet espace surélevé qui est tant le bureau du boss à qui on va présenter ses doléances, que l’estrade où l’on harangue les foules ou encore le lieu où l’on vient se recueillir, qui correspondent aussi à trois états de corps différents. Dans Zouglou, Hippolyte Bohouo a aussi tenu à intégrer le public, grâce à un flux de post-it que chaque spectateur est invité à remplir en entrant dans la salle en y inscrivant ses motifs de lutte ou non. À la fin du spectacle, des centaines de post-it sont éparpillés sur la scène, exprimant concrètement et simplement la diversité des luttes. « Chacun peut venir constater ce que les autres ont écrit et en quoi ça leur parle. De même, ce qui se passe sur le plateau fera remonter des émotions très différentes chez chaque spectateur. Parfois très directes, parfois de manière plus diffuse. » HIPPOLYTE BOHOUO : ZOUGLOU 26 > 28/4, Théâtre 140, www.le140.be 43

Under the skin

WHAT STIRS THE ARTISTIC SOUL OF EINAT TUCHMAN?

‘By going into people’s homes and making friends, you learn a lot’ EN

She came to Belgium to dance, and dance she did, with Les Ballets C de la B, Needcompany and others. But Israeli-born Einat Tuchman has more and more shi ed her artistic scope to the public spaces of Molenbeek, with community projects like the Marché Bildy Markt.

BRUZZ | PORTRAIT

— MICHAËL BELLON, PHOTO IVAN PUT

Einat Tuchman left her homeland more than twenty years ago. There she grew up in a kibbutz, where not only the economic, but also the social and cultural life were dominated by the collective. All of these aspects would determine her future course. “There were many parties and celebrations in the kibbutz that involved singing,

“The locality that surrounds me and travelling in my city influence my aesthetic. In that sense, I have returned to the world of the kibbutz, where the artistic always had that social function, and also deals and dialogues with how we live or want to live.” There is also a political reason why Tuchman does not see herself

“In a sense, I have returned to the kibbutz, where the artistic always had a social function” folklore dancing and acting. So I wanted to be a dancer, but not in the isolated environment of an Israeli kibbutz, so I came to Europe.” Einat Tuchman then trained at Codarts in Rotterdam and did productions with Les Ballets C de la B and Needcompany, among others, before she started making her own work in 2001 (such as For Getting, Oh Boy and I Died a Hundred Times). But she no longer considers herself a choreographer or dancer. “At the moment, I don’t think the theatre stages are the most suitable place for me to talk about the subjects I want to talk about. Especially as dialogue is difficult there, while a dialoguing form of art, where the public participates in the public space, has become important to me.” 44

making art in any other way for the time being. “The shift from centreleft to right in politics is an international phenomenon that you see here in Belgium too and which I already knew from Israel where there is now almost no left-wing discourse. I realised that if I wanted to have any influence at all, I had to go into the public space.”

SOLID FOUNDATION Her move to Molenbeek’s Quartier Maritime was also important. “I was active in Sint-Joost-ten-Node/ Saint-Josse-ten-Noode too but it was in Molenbeek that I started working on a longer term basis. By establishing relationships, in the hope of changing the community together. I have been working there for six years now and have been able to lay a solid

foundation.” Along with the neighbourhood, Tuchman created the space Espacetous and she built the Bab El Kot on Bevrijderssquare/Square des Libérateurs with young people in the area. She has also developed new forms of local and ecological production with youngsters from the Molenbeek sports club EmanciPower. Every last Saturday of the month, there is now the Marché Bildy Markt at the Gare Maritime: a sustainable local market with clothes, jewellery, cosmetics, spices, pottery, decoration and bread made by residents from Molenbeek and Laken/Laeken, food from local farms, but also a meeting place with concerts, workshops or interactive performances.

A DELICATE EXPERIMENT “It’s about exchanging needs and the creative possibilities of the local residents,” says Tuchman. “It is a research platform to see how we can improve our lives together. As part of that process, you also make mistakes but by going into people’s homes and making friends, you learn a lot.” “Different people have different

financial needs, some also feel that they do not matter in the public space, while they would like to contribute to their neighbourhood and belong there. By placing value in talent, and bringing the magic of all those cultural backgrounds present here out of the shadows, we can do something about it in a creative way. Art has the power to shed light on the hidden assets of a local community.” Covid, given that it was a global crisis with local social, economic and ecological implications, led Tuchman to pursue her plans for a local economic system, supported and enhanced by local stories and images. The Marché Bildy Markt with handmade and artisanal products takes place in Gare Maritime – often a symbol of gentrification. “It is a delicate experiment. The ecological story is usually aimed at a middleclass audience. With Marché Bildy Markt, people who live under more precarious circumstances can also take matters into their own hands.” MARCHÉ BILDY MARKT Every last Saturday of the month at 12.00 (30/4: cancelled), Facebook: @espacetous

KUNST IN DIALOOG

L’ART DU DIALOGUE

Ze kwam naar België om te dansen, en deed dat onder meer bij Les Ballets C de la B en Needcompany. Maar ondertussen heeft de Israëlische Einat Tuchman haar artistieke werkterrein verlegd naar de publieke ruimte in Molenbeek. Ze creëerde samen met de buurt de ruimte Espacetous, bouwde met buurtjongeren het Bab El Kot, en ontwikkelt met sportclub EmanciPower nieuwe vormen van lokaal en ecologisch produceren. “Op dit ogenblik vind ik de theaterpodia niet meer de meest geschikte plaats om te spreken over de dingen waarover ik wil spreken. Een dialogerende vorm van kunst vind ik belangrijker.”

Elle est venue en Belgique pour danser, notamment avec Les Ballets C de la B et Needcompany. Entre-temps, l’Israélienne Einat Tuchman a déplacé son champ artistique dans l’espace public de Molenbeek. Avec le quartier, elle a créé l’espace Espacetous, construit le Bab El Kot avec les jeunes et avec le club sportif EmanciPower, elle développe de nouvelles formes de production locale et écologique. « Aujourd'hui, la scène n'est plus le lieu le plus approprié pour parler des choses dont je veux parler. Une forme d’art favorisant le dialogue me semble plus importante. »

Einat Tuchman Born in 1968, grows up in a kibbutz in Israel Studies at Codarts in Rotterdam and ends up in Brussels where she works with the likes of Alain Platel and Orla Barry Since 2000, makes her own work as a performer and choreographer In 2013, co-founds the solidary artist platform State Of The Arts (SOTA)

BRUZZ | INTERVIEW

For several years now, the social aspect of her artistic work has been expressed in the platform InCompany (with Heike Langsdorf and Nicolas Galeazzi) and projects in the public space in Molenbeek such as Other Enter, Bab El Kot and most recently the Marché Bildy Markt

A FILM BY

RYUSUKE HAMAGUCHI DIRECTOR OF

OSCAR WINNER DRIVE MY CAR

‘Meet the mind behind the book, the film or the ideas at Bozar’ Avr.→June’22

MayDays_Bruzz_105x142,5mm.indd 1

George Packer, Didier Eribon, Olivier Guez, Michael Ignatieff, Karen Armstrong, Fatou Diome, Constance Debré, Raphaël Glucksmann…

11/04/2022 13:14

CONTES DU HASARD & AUTRES FANTAISIES T H E A T R E

FREE PARTY VIBES FOR ALL AGES

KOTONE FURUKAWA AYUMU NAKAJIMA HYUNRI KIYOHIKO SHIBUKAWA KATSUKI MORI SHOUMA KAI FUSAKO URABE AOBA KAWAI

DIRECTOR SCREENPLAY RYUSUKE HAMAGUCHI PRODUCER SATOSHI TAKATA CINEMATOGRAPHER YUKIKO IIOKA SOUND DESIGN AKIHIKO SUZUKI SOUND NAOKI JONO MAKE UP YUKIKO SUMI ASSISTANT DIRECTOR TORU TAKANO

HWANG YOUNGCHANG PRODUCTION DESIGN MASATO NUNOBE SEO HYEONSUN COSTUMES FUMINORI USUI TAKAYUKI FUKATA PRODUCTION MANAGER HITOSHI OMIKA EXECUTIVE PRODUCER SHO HARADA KATSUMI TOKUYAMA PRODUCTION COMPANY NEOPA FICTIVE WORLD SALES COMPANY M-APPEAL www.septemberfilm.be

/septemberfilmbe 4st

RELEASE 27-4

CONCERTS, SUPAFLY COLLECTIVE, BINGO, A NO PARENTS ALLOWED PARTY, ... FULL PROGRAMME: WWW.BRONKS.BE

V.U. VEERLE KERCKHOVEN VARKENSMARKT 15 - 17, 1000 BRUSSEL WWW.BRONKS.BE TEL 02 21 999 21

BRUZZ Select. Eat & Drink

Titulus, een van de places to be voor natuurlijke wijnen, gaat voortaan ook op culinair vlak voor een onvergetelijke ervaring.

Vrolijk vrouwelijk NL

Titulus werd lange tijd beschouwd als caviste, o ewel een eenvoudige wijnbar, maar schakelt een versnelling hoger met de jonge chef Lyla Bangels aan het fornuis. — MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE TITULUS

••••

Waversesteenweg 167A chaussée de Wavre, Elsene/Ixelles, 02-512.98.30, www.titulus.be, di/ma/Tu > za/sa/Sa 12 > 23.00 (keuken/cuisine: 17 > 22.30)

Met hun charcuteries en kazen cultiveerden wijnbars tot nog toe vooral de smaak van toxische mannelijkheid. Daar komt nu stilaan verandering in: overal in de hoofdstad vatten jonge vrouwen de gastronomische stier bij de hoorns en dwingen hem op de knieën. Bij Titulus, een van de places to be voor natuurlijke wijnen in Brussel, zwaait Lyla Bangels voortaan de plak achter het fornuis. Deze jonge vrouw studeerde culinair design en stond al aan het hoofd van een duurzame traiteur. Ze werkte een kaart van vrolijke kleine porties om te delen uit – bordjes met finesse, volgens de seizoenen, inventief en soms exotisch, altijd ethisch

verantwoord en ecologisch bewust. Tijdens onze passage testten we een waaier aan producten waar we nog steeds van nagenieten – aangevuld met een selectie onnavolgbare wijnen. De droit de bouchon-formule voor 10 euro biedt je de kans om prachtwijnen te ontdekken, zoals de Mauzac-schuimwijn van Plageoles (€32,60) of de Pousse Cailloux van Romain Le Bars (€30,60), een product van de techniek genaamd maceratie onder koolzuur.

EEN BEETJE REIZEN Alles begint met zilte frisheid: drie oesters (€7) in een badje van witte wijn en citroen. Ideaal om de smaakpapillen

open te zetten. Daarna genieten we van bieten, granaatappelpitten en balsamico (€8), een plantaardige smaakbom die je zelden ziet. Zonder pauze krijgen we een paar mosselen (€11) op het bord, heerlijk afgemaakt met Vietnamese koriander en een pikante Japanse saus (rayu). Dan volgt een vleesgerecht: een steak tartaar (€14) die in dialoog gaat met een homp brood met lookpesto. Pijnboompitten en een piccalilly van mosterdzaden zorgen voor extra smaak. En dan reizen we verder naar Toscane met gnudi (€10), warm geserveerde bolletjes ricotta met salie en tomaat. Al even ontroerd raken we door het œuf parfait (€11) en de regenboogforel met peertjes (€12). 47

BRUZZ Select. Cinema

FILM OF THE WEEK

Expect the unexpected EN

Wheel of Fortune and Fantasy is the li le brother of Drive My Car, the talkie with which Ryûsuke Hamaguchi triumphed at Cannes and in Hollywood. Never underestimate li le brothers. — NIELS RUËLL

WHEEL OF FORTUNE AND FANTASY

••••

JP, dir.: Ryûsuke Hamaguchi, act.: Kotone Furukawa, Katsuki Mori, Fusako Urabe

Ryûsuke Hamaguchi cannot drive. He tried three times and had an accident twice. But he is a great filmmaker, no writer has in the past eighteen months managed to achieve what he has. The most striking achievement was Drive My Car, an adaptation of a short story by master storyteller Haruki Murakami. During daily drives in a red Saab 900, a theatre director and his female driver lay bare their souls. The screenplay for this mysterious, sensual, unhurried talkie about grief, regret, sex and the passage of time won Hamaguchi several awards at the Cannes Festival. Even more spectacular, but

Fascinated by the essential role that coincidence plays in our lives, Hamaguchi has created three short stories in which the unexpected plays a major role.

equally well-deserved, were the four Oscar nominations for best film, best international film, best screenplay and best

In “Once Again”, Natsuko and Aya both mistake each other for a former classmate. 48

direction. Hamaguchi is now the owner of the statuette for best international film.

POETIC TRIPTYCH While Drive My Car is still doing the rounds in the Brussels arthouse cinemas, another film by the Japanese revelation is on the incoming. Wheel of Fortune and Fantasy, which last year was awarded the Silver Bear at the Berlinale, can be described as the little brother of Drive My Car, just as clever and a little more light-hearted and romantic. Fascinated by the essential role that coincidence plays in our lives, Hamaguchi has created three short stories in which the unexpected and our sometimes idiosyncratic imagination play a major role. In 2019, he made two films with a minimal crew. When production of Drive My Car was halted for months due to the pandemic, he called the gang back together to film a third story. Together they gave form to the sweet, lovely,

poetic triptych Wheel of Fortune and Fantasy. In “Magic (or Something Less Assuring)”, a fashion model finds out that her best friend’s new boyfriend is her former lover, who never forgot her. In “Door Wide Open”, a disgruntled student convinces his married lover to seduce one of his professors in the hope of discrediting him. In “Once Again”, Natsuko and Aya both mistake each other for a former classmate. They get to talking and help each other express their feelings by playing the part of the person with whom they were mistaken. In all three cases, the heroines have to make unexpected decisions with far-reaching consequences. Hamaguchi says that the talkie films of Frenchman Éric Rohmer, known for his Contes moraux and his Contes des quatre saisons, are a source of inspiration. Soon he himself will be the reference. Empathy and sensitivity at its finest.

FOCUS

MORE FILM

Se rebooster avec des films documentaires engagés FR

Le Millenium Festival est le rendez-vous bruxellois annuel avec les meilleurs documentaires engagés du monde entier, aussi depuis une ancienne boutique des Marolles. — NIELS RUËLL

Ne pas uniquement rêver d’un monde plus juste et plus équitable mais vraiment mettre la main à la pâte. Beaucoup de gens le font et les réalisateurs de documentaires engagés aiment mettre cela en avant. Depuis 2009, Bruxelles compte un festival qui met ces films-là sous la lumière des projecteurs : le Millenium Festival. Le nom du festival rappelle les objectifs Millenium que 189 pays se sont engagés à respecter en 2000. La diminution de la mortalité infantile était un de ces objectifs. Cette année aussi, vous pourrez accroître vos connaissances du monde. Brotherhood est le portrait de trois bergers bosniens qui grandissent dans l’ombre de leur père, un prédicateur islamique sévère et radical.

LES ENFANTS TERRIBLES

Dans Les Enfants terribles, Ahmet Necdet Çupur montre la vie quotidienne de sa famille dans un village turc isolé. La volonté des jeunes de changer la société se heurte aux valeurs traditionnelles des parents. Dans I am Chance, le Bruxellois Marc-Henri Wajnberg suit un groupe de jeunes filles qui vivent dans les rues de la toujours vivante Kinshasa. Chancelvie et ses copines affrontent les difficultés avec le sourire et avec résilience. Elles volent mais partagent le butin, se prostituent mais font aussi de l’art. Et cette année encore, vous pourrez en apprendre plus sur Bruxelles. Le film documentaire My Paper Life est un portrait intime, subtil et franc d’une famille syrienne quittant à peine les quatre

murs roses de leur logement bruxellois. Les dessins colorés de la fille aînée prennent vie et trahissent leurs souvenirs et rêves qui auraient dû devenir des projets. À ne pas rater aussi : Éclaireuses de Lydie Wisshaupt-Claudel. Elle a filmé Marie Pierrard et Juliette Pirlet, un duo ayant quitté l’enseignement classique en 2015 pour s’occuper des nombreux enfants arrivés à Bruxelles avec quasiment aucune expérience scolaire. Elles ont commencé dans un parc à Anderlecht et depuis 2017, dans une ancienne boutique des Marolles, la Petite École, une école qui forme sans être une grande école traditionnelle. MILLENIUM FESTIVAL 5 > 13/5, divers lieux, www.festivalmillenium.org

Why we fight? BE, dir.: Alain Platel, Mirjam Devriendt

NL/ Moeder, waarom vechten wij? Drie dansers uit Nicht schlafen, een gewelddadige voorstelling van de onvolprezen Alain Platel, beseffen dat geweld in elk van ons zit. Bérengère neemt dat idee mee in haar prille moederschap. Samir, die opgroeide in een gepolariseerde Arabische gemeenschap in Frankrijk, wil de verantwoordelijkheid niet automatisch bij ‘de anderen’ leggen. TK Russell overleefde politieke protesten in Congo, maar ervaart racisme vandaag als even gewelddadig. In de wervelende film Why we fight? combineren Platel en fotografe en visueel kunstenaar Mirjam Devriendt hun ideeën met die van een historicus, een Midden Oosten-specialist en een filosofe. (NR)

Tromperie FR, dir. : Arnaud Desplechin, act. : Léa Seydoux, Denis Podalydès, Anouk Grinberg

FR/ Parfois, Arnaud Desplechin semble souffrir d’un trop plein d’idées ou d’une grande envie de jouer avec le spectateur. Mais c’est toujours mieux que quelqu’un qui n’a pas d’idées du tout. Le réalisateur français d’Un conte de Noël, Jimmy P. et Roubaix, une lumière s’est aventuré à adapter Tromperie. Ce roman semi-autobiographique de Philip Roth, grand écrivain américain, ne compte pas parmi ses œuvres incontournables. Un écrivain américain à succès vit l’une de ses nombreuses romances extraconjugales avec une actrice malheureuse à Londres. Tromperie repose sur la joute verbale (en français !) entre Léa Seydoux et Denis Podalydès. (NR)

Viens je t’emmène FR, dir.: Alain Guiraudie, act.: Jean-Charles Clichet, Noémie Lvovsky, Ilies Kadri

EN/ In Clermont-Ferrand, Médéric declares his love for a

fifty-year-old prostitute. But Isadora is married and does not care much for bits on the side. Things do not become easier when he takes in a young homeless person who the other residents of the apartment building suspect of being involved in a terrorist attack. The trailer for this deliberately clichéd vaudeville does not convince, but director and cross-thinker Alain Guiraudie always ensures remarkable scenes. Remember his homoerotic, mysterious thriller L’inconnu du lac. (NR)

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Les Nuits portent conseil FR/ Au bout du tunnel, il y a Les Nuits. Après deux années secouées par une crise majeure, le Botanique entrevoit enfin la lumière du jour et un retour à la normale pour son célèbre festival. Sans masque ni distanciation sociale, au plus près du public et de l’actualité musicale, l’événement bruxellois célèbre l’avènement du printemps en dépliant une copieuse affiche à travers son jardin et ses différentes salles. Du 27 avril au 16 mai, Les Nuits renouent ainsi avec leurs bonnes habitudes : une affiche éclectique et aventureuse, constellée de nouvelles étoiles internationales et d’une pléthore de vedettes locales. Répartie sur vingt jours, la programmation ne manque pas de caractère(s). Dans un registre classieux et sophistiqué, la pianiste polonaise Hania Rani ajoute un beau chapitre au récit(al) néo-classique. Toujours élégants, les vétérans Tindersticks s’invitent à la fête via une date délocalisée à Bozar. Plus chaloupé, le tropicalisme de Rodrigo Amarante vaut également le détour. Signataire du générique de la série Narcos, le Brésilien tire des traits d’union inédits entre bossa nova, folk et saudades. Au rayon électronique, Squarepusher est une tête de série incontestable. Mais il faut aussi compter sur la techno débridée de Jacques, sur la révélation Clara!,

dernière signature du label Maloca (Le Motel), sur le dub électromagnétique délivré par The Bug ou la bonne humeur de l’inénarrable MYD. Placées sous le signe de la découverte, Les Nuits Botanique partent à la rencontre de nouvelles voix. Révélation soul-jazz (Ego Ella May), activiste de la sono globale (Lido Pimienta) ou plus-value indie pop (Indigo De Souza, Mitski) jouxtent ainsi une scène rock représentée par les décapants Viagra Boys, le collectif canadien Crack Cloud, DIIV, PARK (l’association de Lysistrata et Frànçois & The Atlas Mountains), sans oublier la sensation Wet Leg ou les filles de Los Bitchos et leur cumbia produite par Alex Kapranos (Franz Ferdinand). Bien présent au programme, le rap repose essentiellement sur les bons plans de l’école hexagonale (Benjamin Epps), belge (Smahlo) ou américaine (Armand Hammer). Enfin, le festival reste assurément l’un des meilleurs spots de la capitale pour observer l’essor d’une scène locale ouverte à la chanson (Iliona), au post-punk (Ada Oda), aux arabesques folk (Jawhar), au RnB (Lyna, Reinel Bakole), mais aussi à l’électro (MIMI) ou au post-rock (Eosine). De quoi remplir son agenda et passer de bonnes Nuits. (NAL) LES NUITS BOTANIQUE 27/4 > 16/5, Botanique, www.botanique.be

VERA TUSSING & QUATUOR MP4: TACTILE QUARTET(S)

Graaien en grollen NL/ Alleen wie ouder is dan 35 kan de

legendarisch in de soep gelopen Pak de poen-show uit 1987 gezien hebben, waarin de gebroeders René en Manu Verreth ongewild een komedie maakten van het grootse primetimeprogramma waarin de VRT voor het eerst een miljoen Belgische frank weggaf. Maar gelukkig bestaat het kapitalisme nog steeds en doet ook de jeugd van tegenwoordig niets liever dan graaien en grijpen naar altijd maar meer. In hun parodie op een tv-show geven de olijke dames van Compagnie Barbarie een inkijk in de stinkende bek van ons kapitalistische systeem. (MB)

CIE BARBARIE: PAK DE POEN! 1/5, 15.00, Bronks, www.bronks.be

One, two, three, test ?

FR/ Faire un groupe de musique est peut-être l’expérience la plus banale et la plus magique qui soit. Tant les musiques et leurs vedettes sont des miroirs à fantasmes et à désirs. En suivant la vie d’un band amateur, en virée pour un concert à Ostende, ce spectacle explore ces moments de vie collective si intenses entre passion pour la musique et construction d’une identité. Il faut plus que quelques accords pour mesurer l’écart entre l’idéal et le réel, et maintenir le lien entre le « je » et le « nous ». (GB)

MAËLLE DEQUIEDT/LA PHENOMENA : I WISH I WAS 26 & 27/4, 20.00, Les Halles, www.halles.be

WET LEG

A touch of Tussing EN/ Choreographer and artist in residence at

Kaaitheater Vera Tussing often focuses on sensuality in her creations. In Tactile Quartet(s), she invites the string quartet Quatuor MP4 and four dancers on stage. The four musicians play passages from quartets by Franz Schubert, Antonín Dvorák and Florence Price, but also by Georg Friedrich Haas and Caroline Shaw. Their performance touches the audience so that the acoustic sensation of a bow on a string takes on a tactile sensation as if an arm touches a shoulder. The dancers also perform from a score of feeling, seeing and hearing. (MB) VERA TUSSING & QUATUOR MP4: TACTILE QUARTET(S) 29 & 30/4, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

TOOTS THIELEMANS 100TH ANNIVERSARY OFFICIAL CONCERT

Lokaal geproduceerd NL/ Ook Angèle, Stromae en Zwangere Guy

hebben ooit in muffe kelders of eenzame slaapkamers zitten ploeteren voor ze zichzelf in de lichtbundels van het succes konden hijsen. Na een pauze van twee jaar geeft Lokale Helden 800 van die jonge creatievelingen die lonken naar de spotlights een podium. In de hoofdstad leidt die muzikale ontdekkingstocht langs onder meer Woolvs in café Monk, Jawhar in de Botanique, Joko in KFK Hope, Muito Kaballa in de Vaartkapoen, Oriana Okimo in GC Essegem en een BXL Ketlab voor kinderen van 6 tot en met 11 jaar in GC Nekkersdal. Want echte muzikale helden weten: je kan er niet vroeg genoeg aan beginnen! (TZ) LOKALE HELDEN 30/4, verschillende locaties, www.lokalehelden.be

Les nouvelles divinités du hip-hop FR/ Ce week-end, l’émission radio de BRUZZ

consacrée au hip-hop, Lowkey, organise la première édition de Lowkey Hard au Vaartkapoen, un festival dédié aux talents du hip-hop de Bruxelles et au-delà. On avait déjà remarqué que les gars de Jeunes Boss, le collectif derrière Lowkey, avaient le nez pour débusquer les nouveaux talents du rap, comme en témoigne leur poulain Frenetik, révélation belge de l’an passé. Et dans son sillon, il y aura donc bientôt : le roi du hip-hop d’Alost Wawa, le jeune rappeur Godson d’Ottignies, la mannequin, chanteuse et DJ Assia et la nouvelle divinité du rap français Chanceko, qui a sorti son premier EP R3play cette année. (TZ)

LOWKEY HARD 29/4, 20.00, Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be

A spirit with a message EN/ Toots Thielemans was still with us in

person for his 90th birthday concerts. Ten years later, we hear his spirit softly whispering something from the highest stand of honour, where he, along with Miles, Quincy, Jaco, Chick and co, impatiently awaits this tribute: “Be yourself, no more, no less.” That is the only way the members of the Brussels Jazz Orchestra and the Metropole Orkest, guitarist Philip Catherine, vocalists Tutu Puoane, Ivan and Claudio Lins and the American duo Grégoire Maret and Kenny Werner, who have prepared a real Toots suite, celebrate the oeuvre of the jazz giant from the Marolles with respect. (TP) TOOTS THIELEMANS 100TH ANNIVERSARY OFFICIAL CONCERT 29/4, 20.00, Bozar, www.bozar.be

ELS DIETVORST THIS IS WHAT YOU CAME FOR

Hoeder van schapen en mensen

NL/ Hoera! Behalve kunstbeursmastodont Art Brussels keert deze week ook de BelgianArtPrize terug op de kalender. Na twee edities die in een kritische storm terechtkwamen en uiteindelijk geen winnaar opleverden, toont BelgianArtPrize 2021-laureate Els Dietvorst waarom dat heuglijk nieuws is. In liefst twee Brusselse instituten: Bozar en de Centrale for Contemporary Art. In het toepasselijk getitelde This is what you came for zet de “sociaal en empathisch bewogen” Belgische, die al twaalf jaar schapen hoedt in het Ierse Duncormick, het publiek op weg naar ontmoeting en verbinding. (KS) ELS DIETVORST: THIS IS WHAT YOU CAME FOR 28/4 > 21/7, Bozar, www.bozar.be & 28/4 > 18/9, Centrale for Centemporary Art, centrale.brussels

NL/ De jeugd van tegenwoordig denkt alleen maar aan geld verdienen, toch? De olĳke dames van Compagnie Barbarie bedienen de kids daarom op hun wenken met een waanzinnige show vol spetterende prĳzen, maar ook uitdagende vraagstukken over het kapitalisme. Mail ‘poen‘

Mots-valises

FR/ Ses mots n’ont pas besoin de dictionnaires, car ils contiennent toutes les langues et ils sont uniques. Avec ses logogrammes, Christian Dotremont a transformé l’écriture pour la libérer de l’alphabet et en faire des poèmes visuels. À travers plus de 120 œuvres sur papier, photographies, films et archives inédites, cette exposition met en valeur, le processus de création jubilatoire de ces peintures-mots. Dans cette poétique du geste, l’artiste nomade va chercher à dompter les débordements, les interruptions et les inventions du mouvement de la main pour créer l’alchimie entre l’écrit et le dessiné. (GB)

CHRISTIAN DOTREMONT, PEINTRE DE L’ÉCRITURE 28/4 > 7/8, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, www.fine-arts-museum.be

COMPAGNIE BARBARIE: PAK DE POEN!

2 familiepakketjes (4 tickets), Bronks, 1/5, 15.00, 7+

JAWHAR

3x2 places, Botanique, 30/4

FR/ Jawhar, Bruxellois d’origine tunisienne, peut

être considéré comme l’héritier arabe de Nick Drake. Laissez-vous réconforter par son folk pastoral des années 1970 chanté en arabe pendant Les Nuits. Envoyez « Jawhar »

Breathe EN/ The space for alternative voices in Russia

has in recent years virtually disappeared. Any criticism of Putin’s regime and the invasion of Ukraine is considered treason and punishable under martial law. Mikhail Shishkin, the Moscow-born writer of appraised books such as Maiden’s Hair and Calligraphy Lesson, has since 1995 been living in Switzerland from where he takes a razor-sharp look at the consequences of Putin’s policies. “In Putin’s Russia it’s impossible to breathe. The stench from the policeman’s boot is too strong,” he recently wrote in The Guardian. At Full Circle he guides the audience through the past and present of Russian literature and dissent. (KS)

ROSAS

5x2 tickets, Rosas Performance Space, 30/4, 14.00

EN/ In 2021, Anne Teresa De Keersmaeker was invited by Fondation Beyeler to create Dark Red - Beyeler, where the body danced facing sculptures by Auguste Rodin and Hans Arp. As a durational “live installation”, the performers bring these works of art to life. Mail “Dark Red”

MIKHAIL SHISHKIN: RUSSIAN LITERARY TRADITION AND DISSENT 29/4, 18.30, Full Circle, fullcircle.eu 51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Op het einde van april is het om de twee jaar hoogmis van de bieren van spontane gisting. Kom dat vieren. Ouder wordende, hoor je vaak de uitdrukking vallen: ‘tout fout le camp’, alles verdwijnt. Dat is ook zo, waarom zou alles altijd hetzelfde blijven? Het leven is beter dan ‘vroeger’, maar nostalgie is een sluipend gif. Als er één ding duidelijk is verrezen en niet verdwenen, dan is dat de Belgische biercultuur. In 1976 bereikte ik de legale leeftijd om bier te bestellen zonder ouderlijke toestemming. In dat jaar namen we de fiets en pedaleerden naar ‘t Sleutelgat, in de voormalige pastorij van Haren, waar wekelijks een concert plaatsvond. Mijn eerste belevenis daar was Cousin Joe from New Orleans (‘How come my dog don’t bark when you come along?’). Maar behalve blues ontdekten we er ook artisanale bieren. Wij waren terstond gefascineerd en nadat we er een paar hadden geproefd, bolden we in de nacht onzeker huiswaarts, zwerend elke week terug te keren, wat er ook op het programma stond! Een van ons zou later overigens brouwer worden. Het was de tijd waarin men vreesde dat de bierrijkdom van ons landje volledig zou verdwijnen: enkel nog pils, trappist en wat ‘spéciale’. Maar er was weerwerk. Pierre Celis was in Hoegaarden in zijn eentje witbier beginnen te brouwen. Dat werd een wereldwijd succes. Jean-Pierre Van Roy (Cantillon) foeterde tegen de wereld dat men geen

NICK TRACHET

CULI NAI R

Tour de geuze

“Behalve blues ontdekten we in ‘t Sleutelgat ook artisanale bieren. Wij waren terstond gefascineerd”

geuze meer wilde drinken, maar plots kreeg hij interesse vanuit Japan en Finland – ik zou later nog enkele maanden bij hem werken. Een jonge Frank Boon wou lambiek brouwen, maar om te overleven verkocht hij artisanale biertjes van anderen, ook aan ‘t Sleutelgat. Wij kenden die bieren nauwelijks: oud Zottegems, Witte van Neerijse, Saison régal, Liefmans … De kentering kwam er: die bijna vergeten

biertjes bloeiden op. Vele, zoals Hoegaarden, werden opgeslokt door de biergiganten. Elke brouwerijgroep wou per se een volledig gamma ‘streekbieren’, men vond zelfs streken en abdijen uit om er een bier naar te kunnen noemen. En de jongeren gingen naar de Nick Trachet brouwersscholen en Nick Trachet zodra ze afgestudeerd waren, sloegen ze aan het brouwen. Onafhankelijk als het even kon.

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

En zeker ook de lambiekbieren. Waar ingedommelde producenten lang gezoete en oninteressante ‘capsullekesgeuze’ verkochten, moesten ze nu minstens ook het échte spul aanbieden. Het was een kwestie van eergevoel. Zo verenigden in 1997 de brouwers van lambiek en stekers van échte ‘oude geuze’ zich in Horal, de Hoge Raad voor Ambachtelijke Lambiekbieren. Oorspronkelijk waren ze met zes: Drie Fonteinen (Beersel, nu in Lot), Frank Boon (Lembeek), De Cam (Gooik), De Troch (Wambeek), Lindemans (Vlezenbeek) en Timmermans (Itterbeek). Later traden ook andere gevestigde brouwers toe: De Keersmaeker (Kobbegem), Oud Beersel (Beersel) en Hanssens (Dworp). En het wordt aanstekelijk: nieuwe brouwers/stekers komen op en worden lid: Tilquin in Rebecq, net over de taalgrens en Lambiek Fabriek in Sint-PietersLeeuw. Merk op dat de Brusselse brouwer Cantillon in Anderlecht geen lid is! Op zaterdag 30 april en zondag 1 mei organiseren zij weer hun tweejaarlijkse (en eerste post-corona) ‘Tour de Geuze’. Je kan dan twaalf sites verbonden met Horal gratis bezoeken. Dat kan met eigen vervoer, op eigen ritme, maar ook met Horal-bussen, waarvoor u wel moet betalen en reserveren. Meer info op de site van Horal (www.horal.be). Volgende week heb ik het dan over wat je eet bij zo’n rinse geuze of karaktervolle lambiek. Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar. OPLAGE 55.000 exemplaren. ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene. BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Gewest. Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar. OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren. OPLAGE : 62.609 exemplaren. ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een BRUZZ.be/meldnieuws moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie Persberichten kunnen via NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen. Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding hele nalezen? BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, bolrond met een diameter van redactie@bruzz.be Brusselaar die stad toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, BRUZZ.be/trachet ontdekt Voer uw evenement in op ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later. In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Encodez votreCULTUUR Mathias Declercq sur événement & UIT wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al Enter your event vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT on lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Gerd Hendrickx REDACTIE www.agenda.brussels Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt REDACTIE het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden. Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard! Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip. Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser. Kennen of lichtelijk pletten. Omjullie het te breken agussi? Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika. Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

BRUSSELS ATOMIUM SQUARE

FRIDAY 24/6

JUNE24>262022 JUNE JUNE24>26 24>262022 2022

SATURDAY 25/6

SUNDAY 26/6

1 DAY

€ 48

COMBI 3 DAYS € 95

GROUP OFFER -10% (10 PERSONS)

COMBI + CAMPING € 109

Comedy Night @ Vaudevilletheater

Serine Ayari & guests

B R U S S E L ACHT ER

SCHERMEN

3 juni - 20u00 - Tickets: 10 euro comedynight.willemsfondsbrussel.be

Bezoeken in mei en juni Justitiepaleis

Dara Sheikhi

Julie Geller

Roosje Pertz

Sousou

Tinne Lammens

The Brussels Concertband

MicroFlavours Waterzuiveringsstation Aquiris Flageygebouw Riolenmuseum Benelux

Back in town!

St.-Servaaskerk

KVS

Info & inschrijvingen:

Zondag 15 mei om 15u00

bads.brussels

Tickets: 15 euro, te koop via concertband.willemsfondsbrussel.be

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

Generatie BX Vier Brusselse jongeren delen hun dromen en zorgen.

Rina (17), Romana (17), York (22) en Solina (18) zijn vier Brusselse jongeren. Ze delen hun dromen en zorgen, hun angsten en wensen. Op weg naar volwassenheid in de grootstad: Generatie BX.

Elke maandag op BRUZZ tv En ook integraal op BRUZZ.be en op het YouTube-kanaal van BRUZZ

DB623070I9

Op zoek naar een technische job met pit?

Op zoek naar een job met pit? Wij zoeken naar:

diensthoofd Kinderopvang en Opvoedingsondersteuning • Je stuurt de dagelijkse werking van de dienst aan, geeft leiding aan je pedagogisch team, regisseert kwaliteitsvolle gezins- en groepsopvang en coördineert het opvoedingsondersteunend aanbod in samenwerking met partners.

“In een steeds veranderende context de werking en dienstverlening van de dienst verbeteren als team geeft me veel energie. Vanuit mijn functie draag ik bij aan het beleid en dat spreekt mij heel erg aan.”

Wij zoeken:

• ploegbaas groen • arbeider grafdelver • arbeiders groen

DAVID BUYS DIENSTHOOFD PERSONEELSDIENST

• Je bent verantwoordelijk voor het beleid rondom de specifieke toepassing van regelgeving inzake voorschoolse kinderopvang en beleidsadvisering naar het lokaal bestuur.

THIT RATANAK TECHNISCH ASSISTENT GROEN

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be. Meer info?

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.. Solliciteren kan tot en met 7 juni 2022.

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de www.overijse.be/jobs selectieprocedure op www.overijse.be/jobs. Solliciteren voor deze functie kan tot en met 4 mei 2022.

www.overijse.be/jobs

DB756168D2

DB754110C2

“Instaan voor onderhoud van gemeentelijke accommodaties geeft voldoening. De afwisseling en de fijne collega’s maken de job leuk.”

BEN JE DOOR DE DRUMSESSIES VAN JE BUUR?

Lokaal Bestuur Ternat zoekt groen talent (m/v/x) Klaar voor een nieuwe uitdaging waar je écht je stempel op kan drukken? Ontdek je

• Teamleider/Technisch Assistent Groen – C1-C3

Ontdek je nieuwe thuis én buurt op

INTERESSE IN DEZE VACATURE? Dit kan tot en met 1 mei 2022

DB754949D2

DB755169D2

Wij laten Brussel vooruitgaan voor iederéén

En dat vieren we op één mei met optredens van

KiffHush Ana Diaz Leblanc invites Bandler Ching

Zondag 1/5

Vanaf 14:00 Varkensmarkt Brussel www.one.brussels/onemay