BRUZZ - editie 1793

#1793

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

30 | 03 | 2022

+ BRUZZ CULTURE LISTEN FESTIVAL BLCK MAMBA & YOOTH

BERS GRANDSINGE AFROFUTURISME XL

KATE MCINTOSH HEARTS BEATING IN SYNC

METRO 3? NON, MERCI!

’WE ZIJN GELUKKIG MET DE TRAM’

Fr 01.04 Closing Streetquest 1000 drinks, free Sa 02.04 That at Might a Be Right re�ding group, free Sa 09.04 DAR occupies Beursschouwburg We 13.04 - Sa 16.04 Bâtard festival We 20.04 Zedie + Nishimiye concert, free Bert Dockx concert Th 21.04 Breaking Habits - How Accessible is Your Institution talk, free Th 21.04 - Sa 23.04 Venuri Perera, descendance dance Fr 22.04 aya + gone icon + He4rtbroken dj's concert Sa 23.04 That Might Be Right reading group, free We 27.04 Sound 'n Soul's free w/ Black History Month Belgium On loss and resilience conversations, free Fr 29.04 Lander & Adriaan concert Sa 30.04 SAY HI TO Marjolijn Dijkman coffee & cookies, collective viewing session, free 04.02 - 25.05 Hoda Siahtiri, No Body's Body expo

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

METRO 3 De manier waarop we ons verplaatsen heeft zich de jongste maanden in een rotvaart aangepast. Corona en thuiswerk hebben vastgeroeste patronen doorkruist, de stad is autoluw geworden én – eerlijk – veel vriendelijker tegenover fietsers dan toen ik hier dertig jaar geleden als student de straten onveilig maakte. Een mens past zich aan. Soms zelfs tot zijn eigen verbazing. Een paar jaar geleden had niemand die me een beetje kent durven te voorspellen dat ik me hier tegenwoordig meer met een deelstep of -fiets verplaats dan met een auto. Die snelle verandering maakt dat mensen met een andere blik kijken naar grootschalige projecten, zoals de aanleg van metro 3. Een paar jaar geleden werd het nut daarvan slechts door enkelingen betwist. Vandaag – nu de graafmachines op volle toeren draaien – is het verhaal anders. Op het moment dat we tegen de grootste economische crisis in jaren aankijken, wordt de vraag steeds luider gesteld of zo’n duur project echt wel moet. Zeker wanneer we met eigen ogen vaststellen dat er minder auto’s door de stad rijden en mensen spontaan al de stap zetten naar alternatieve vervoermiddelen. Vandaar dat we het tijd vonden om de vragen waarmee u zit op te lijsten. Heeft metro 3 nog zin? U vindt het antwoord op deze en andere vragen in dit magazine. Lees het dossier rond metro 3 op p. 12-18 NL

SPREEKTIJD

“Die koloniale standbeelden vereren mannen die blanke racisten waren” Esmeralda, prinses van België, neemt geen blad voor de mond 8

INTERVIEW

“Van ‘hier spreekt men Nederlands’ naar ‘hier kan je Nederlands leren’”

MÉTRO 3 Notre façon de nous déplacer a beaucoup évolué ces derniers mois. La pandémie et le télétravail ont chamboulé nos habitudes, la ville est devenue plus piétonne et clairement plus conviviale pour les cyclistes que lorsque je parcourais les rues ici en tant qu’étudiant, il y a trente ans. L’être humain s’adapte. Parfois à sa propre surprise. Il y a quelques années, personne n’aurait pu prédire qu’aujourd’hui, je me déplacerai plus en trottinette partagée ou à vélo qu’en voiture. Ce changement rapide fait que les gens voient les grands projets comme l’aménagement de la ligne du métro 3 d’un autre œil. Il y a quelques années, son utilité n’était contestée que par une poignée de gens. Maintenant que les pelleteuses s’en donnent à cœur joie sur le chantier, la perception a changé. Alors qu’on est face à la plus grosse crise économique depuis longtemps, de plus en plus de gens se posent la question de savoir si un tel projet est vraiment nécessaire, vu son coût très élevé.

Surtout quand on remarque qu’il y a moins de voitures en ville et que les gens passent de manière spontanée aux moyens de transport alternatifs. C’est pour cette raison que nous pensions qu’il était temps de faire la liste de vos questions. La ligne de métro 3 a-t-elle encore un sens ? Vous trouverez la réponse à cette question et à d’autres dans ce magazine. Lisez le dossier sur le métro 3 en p. 12-18 FR

Vier kersverse centrumverantwoordelijken van de gemeenschapscentra aan het woord 22

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Metrolijn 3 doorgelicht 12-18, CHOU DE BRUXELLES Lies Creve 20, ONDERNEMEN Noshows in Brusselse restaurants 26, BIG CITY Waarom is mijn kadastraal inkomen hoger dan dat van mijn buurman? 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “De overheid heeft het belang van uitgaan zwaar onderschat” Dj’s Yooth en Blck Mamba vertellen wat de dansvloer allemaal voor hen kan betekenen 29

METRO 3 Over recent months, the way we move around has changed at lighting speed. Covid and working from home have broken up entrenched routines, the city has become car-free and – frankly – much friendlier to cyclists than when I used to ramble the streets as a student thirty years ago.

People adapt, sometimes even surprising themselves. A few years ago, none of my friends would have dared to predict that I would prefer using a shared scooter or bicycle to a car. This rapid change is making people look at large-scale projects such as metro 3 differently. A few years ago, not many questioned its usefulness but now that the diggers are in full swing, it is a different story. At a time when we are facing the greatest economic crisis in years, the question as to whether such an expensive project really is necessary is asked more often. Especially as it is obvious to all that there are fewer cars driving around the city and that people are spontaneously turning to alternative means of transport. That is why we thought it was time to list your questions. Does metro 3 still make sense? You will find the answers to this and other questions in this magazine. Read the articles about metro 3 on p. 12-18 KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur EN

EN Kate McIntosh 34, FR BruxellesVies Laura Krsmanovic 36, FR Simon Coulibaly Gillard 37, EN Hendrickx Ntela 38, NL Astrid Haerens 42, FR Bers Grandsinge 44, NL Eat & Drink Bambino Central 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ BRUZZ GUIDE 2022 De beste adressen in 10 Brusselse wijken, speciaal voor jou getest en goedgekeurd. Ontdek onze BRUZZ Guide Quartiers part 3 en laat je leiden. Het wordt een festijn voor jouw zintuigen. Beloofd!

Haal je exemplaar op in Muntpunt of ga naar BRUZZ.be/guide voor alle verdeelpunten

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 30 MAART 2022

I

3

De week

BOETE TOT 350 EURO MOGELIJK

Brussel verbiedt bedelen met kinderen Met een verbod op kinderbedelarij hoopt de Stad Brussel dat we binnenkort meer Roma-kinderen op de schoolbanken zien in plaats van op straat. In extreme gevallen kunnen bedelaars een boete van 350 euro krijgen als ze vergezeld worden door kinderen jonger dan zestien. — KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

BRUZZ | DE WEEK

Maandagavond stemde de gemeenteraad van de Stad Brussel een reglement rond kinderbedelarij. Het reglement verbiedt bedelen met kinderen onder 16 jaar op het grondgebied van de Stad en legt de nadruk op de schoolplicht, die natuurlijk ook voor hen geldt.

Sinds 2018 onderzoekt het Herscham-team, een afdeling van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene kinderbedelarij in onze straten en tracht ze het fenomeen in kaart te brengen.

“Wat ons politieteam tegen de borst stuit is dat kinderen van 3 tot 17 jaar betrokken worden en wekenlang hele dagen op straat zitten,” zegt Chris Vandenhaute, actief binnen de Herscham-brigade.

“Bedelen is op zich niet strafbaar, maar de plaats van een kind is niet op straat, maar op school.”

Volgens Herscham is kinderbedelarij in Brussel een fenomeen dat we uitsluitend bij Roma, doorgaans uit Roemenië, terugzien. Hij benadrukt dat kinderen meestal niet actief bedelen. “De kinderen worden niet mishandeld en zijn niet ondervoed, maar ze zijn wel aanwezig en worden misbruikt om geld te genereren. Dat is een vorm van uitbuiting.”

Het Herscham-team stelde al vast dat het niet altijd de ouders zijn die met een kind op straat bedelen.

Sinds begin dit jaar heeft het politieteam al meer dan dertig interventies uitgevoerd rond kinderbedelarij.

Identiteitscontroles zijn daarbij standaard, ook om na te gaan of het wel om eigen kinderen gaat. “We hebben al een paar keer meegemaakt dat clans naar hier komen en een kinderloos koppel op stap gaat met

Inschrijven voor 20km vanaf vrijdag De inschrijvingen voor de 42ste editie van de 20 kilometer door Brussel gaan vrijdag van start. De 20 km wordt sinds 1980 gelopen in de hoofdstad. Op 29 mei worden opnieuw duizenden sportievelingen aan de start verwacht in het Jubelpark, waar traditioneel de start- en aankomstplaats wordt geïnstalleerd. Inschrijven is verplicht. Er is plaats voor 40.000 deelnemers. www.20kmdoorbrussel.be 4

I

30 MAART 2022

het kind van een oom.”

Dat doen bedelaars om financiële redenen. “Een gewone man van dertig jaar oud zal in een dag misschien vijftien euro verdienen op straat. Zet er een kind naast en dat wordt gemakkelijk vijftig euro.”

PREVENTIE Het nieuwe reglement rond kinderbedelarij gaat verder dan alleen een verbod. In de eerste plaats zet het reglement in op preventie en begeleiding. Zo belooft de Stad om het straathoekwerk te versterken. Kinderen van 2,5 maanden tot drie jaar zullen op een opvangplaats van de Stad Brussel kunnen rekenen en kinderen van drie tot achttien jaar zullen zich altijd kunnen inschrijven in een school van de Stad, die de schoolkosten op zich neemt.

“Wat we al langer vaststellen is dat de

2500

Zondag komen ruim 2.500 mensen op straat om hun verontwaardiging uit te drukken over de Russische invasie van Oekraïne. Ze roepen op tot een staakt-hetvuren en een de-escalatie van het conflict. Ook wordt er betoogd tegen een verdere militarisering en kernwapens, en voor meer diplomatie.

volgende generatie bedelaars wordt voorbereid op straat,” zegt Koen Geurts van de dienst Roma en woonwagenbewoners van vzw Foyer. “Er werd veel te weinig ingegrepen in deze groep mensen.”

Het verbod op kinderbedelarij is een positieve stap vooruit, vindt Geurts. “De rechten van het kind zijn het uitgangspunt in het ontwerpbesluit. Wij zeggen al lang dat de plaats van een kind op school is en niet op straat. We zijn blij dat dat nu geconcretiseerd wordt.”

De vraag blijft wel hoe afdwingbaar het verbod zal zijn. Alhoewel de nadruk op bemiddeling ligt, voorziet het ook in administratieve boetes tot 350 euro.

Geurts: “Een stok achter de deur moet je sowieso hebben. Praten over de rechten van het kind is mooi en wel, maar bij deze doelgroep heerst er dikwijls een andere logica. Als kinderen verplicht worden om naar school te gaan, zullen ze misschien twee keer nadenken voor ze hun kinderen mee naar Brussel nemen.”

Zowel binnen het Herscham-team als bij Foyer is er wel het besef dat het zelfs met duidelijke regels en een stok achter de deur niet gemakkelijk zal zijn om ervoor te zorgen dat kinderen niet meer op straat bedelen met hun ouders.

Tijdens hun werk op het terrein stellen ze al langer

Stadion krijgt nieuwe piste Het Koning Boudewijnstadion krijgt een nieuwe atletiekpiste in 2023. De intussen bijna dertien jaar oude piste is al jaren aan vervanging toe. De werken zouden in oktober van dit jaar van start gaan. Er is een politiek akkoord over het financiële gedeelte. Het kostenplaatje van de nieuwe piste bedraagt ruim twee miljoen euro. Dankzij de nieuwe piste lijkt het voortbestaan van de Memorial in het stadion alvast verzekerd.

Vaak zijn het Roma die bedelen met kinderen. © PHOTONEWS

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

vast hoe moeilijk het is om de bedelende Roma naar opvang en bijstand te begeleiden.

“In het beste geval is er interesse in een opvangplaats bij Samusocial, maar verder wordt alle bijstand geweigerd. De mensen die hier voor enkele weken komen, hebben geen enkele intentie om zich te integreren,” zegt Vandenhaute nog.

Burgemeester Philippe Close (PS) wil vandaag niet reageren op het voorstel rond kinderbedelarij. “Hij wil het reglement eerst toelichten voor de gemeenteraad”, aldus zijn woordvoerster. Hoeveel budget gepaard gaat met de maatregelen in het reglement is niet duidelijk.

Al mijn collega’s zitten thuis met een burn-out.

Ze trokken de afgelopen maanden regelmatig naar het magazijn om te huilen Een werknemer van de populaire Brusselse boekhandel FILIGRANES getuigt in ‘Le Soir’ over directeur Marc Filipson. De man zette zondagavond een stap opzij na een resem klachten over intimidatie, scheldpartijen en ongewenste aanrakingen

KIM

Paaltjes op Jetselaan Op de Jetselaan in Koekelberg zijn nieuwe, stevigere paaltjes geplaatst op de plek waar in 2019 een dodelijk ongeval plaatsvond. Burgerinitiatief 1081/0 is tevreden met de paaltjes, maar betreurt de ‘symptoombestrijding’. Op 31 maart 2019 overleed de dertigjarige Roemeense Dariana Palcau nadat een autobestuurder haar had aangereden op het voetpad aan het kruispunt met de Landsroemlaan.

273

Vrijdag controleert de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene bestuurders op hun snelheid op de Koninklijke Parklaan. Daarbij worden 273 pv’s opgesteld. Bij drie bestuurders wordt het rijbewijs onmiddellijk ingetrokken. De hoogst geregistreerde snelheid is 92 km/u, terwijl er een snelheidsbeperking van 50 km/u geldt.

30 MAART 2022

I 5

In beeld

ALTRUÏST NL/ Onder een staalblau-

we lucht brachten zijn collega’s zaterdag een laatste groet aan de overleden brandweerman Jean-François Spelmans.

De 49-jarige adjudant liet vorige week het leven tijdens een brand in het voormalige Sheratonhotel toen hij bedolven raakte onder een roltrap die plots instortte. Zes collegabrandweermannen droegen zijn kist de overvolle basiliek van Koekelberg in onder begeleiding van een doedelzakspeler. Korpsgenoten roemden Spelmans om z’n leidinggevende 6

I

30 MAART 2022

ALTRUISTE kwaliteiten. “Jij had zoveel technische kennis in huis én je was zeer menselijk.”

Maar voor kolonel Tanguy du Bus Warnaffe, officier-diensthoofd, was ‘Jeff’ bovenal een ware altruïst. Hij vertelde een treffende anekdote. “De avond voor die fatale interventie hadden we een vrijwilligersoproep gelanceerd binnen het korps om te helpen bij het onthaal van vluchtelingen uit Oekraïne.” Eén naam stond bovenaan de lijst.

Jean-François was iedereen voor. “Je had zo’n groot hart. Un pompier cent pour cent.”

FR/ C’est sous un beau ciel bleu samedi que des collègues ont rendu un dernier hommage au pompier décédé Jean-François Spelmans.

L’adjudant de 49 ans a perdu la vie la semaine passée lorsqu’il s’est fait surprendre par un escalator qui s’est soudainement écroulé dans l’incendie de l’hôtel Sheraton. Ses collègues pompiers ont porté son cercueil à travers une basilique de Koekelberg bondée, accompagnés par un joueur de cornemuse.

Des collègues l’ont loué pour ses qualités de leader.

ALTRUIST « Il avait énormément de connaissances techniques et avait un côté très humain. » Mais pour le colonel Tanguy du Bus Warnaffe, officier et chef de service, « Jeff » était avant tout un véritable altruiste. Il a raconté une anecdote poignante. « Le soir avant l’intervention fatale, nous avons lancé un groupe de bénévoles au sein du corps de pompiers pour aider à l’accueil des réfugiés d’Ukraine. » En haut de la liste, un nom : Jean-François, il était là avant tous les autres. « Tu avais un si grand cœur. Un pompier cent pour cent. »

EN/ Under a steely blue

sky, colleagues paid their last respects to the late firefighter Jean-François Spelmans on Saturday.

The 49-year-old sergeant lost his life last week during a fire in the former Sheraton hotel when he was buried under an escalator that suddenly collapsed. Six firemen carried his coffin into the crowded Basilica of the Sacred Heart accompanied by a bagpiper. Fellow corpsmen praised Spelmans for his leadership qualities.

“You had so much

Bijgedachte

Wortel en stok STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© BELGA

technical knowledge and you were very human.”

But for colonel Tanguy du Bus Warnaffe, officer-in-charge, “Jeff” was above all a true altruist. He recounted a striking anecdote. “The evening before that fatal intervention, we launched a call for volunteers within the corps to go and help with the reception of refugees from Ukraine.”

One name was at the top of the list. JeanFrançois was ahead of everyone. “You had such a big heart. A fireman to the core.”

We mogen driewerf hoera roepen. Het Brussels Gewest heeft wetenschappelijk laten onderzoeken of beleidsmaatregelen ook impact hebben. En het communiceert er nog transparant over ook. Dat is een trendbreuk die aan te moedigen valt.

Samen met het Nationaal Planbureau is nagegaan of de inschakelingscontracten voor jongeren op de arbeidsmarkt zinvol zijn. Het gaat om een tewerkstellingsmaatregel uit 2016 om jongeren werkervaring te laten opdoen, en hen zo naar de reguliere arbeidsmarkt toe te leiden.

Dat heeft, zo leek het althans, zijn effect niet gemist. Niet lang na de maatregel zagen we de jongerenwerkloosheid spectaculair dalen. Brussel kon zich eindelijk op de borst kloppen dat het de goeie richting uitging. Positief nieuws over de Brusselse arbeidsmarkt. Dat was lang geleden.

Maar de studie van het Nationaal Planbureau werpt nu een nieuw licht op de maatregel.

Conclusie: de inschakelingscontracten schieten hun doel voorbij. Veel jongeren zijn in het contract blijven hangen, wellicht met het oog op de werkloosheidsuitkering die ze later zouden krijgen. Ze zijn in ieder geval niet actief meer op zoek gegaan naar een andere job. Was de maatregel er niet geweest, hadden ze dat wel gedaan, besluiten de onderzoekers.

Een ander opvallend resultaat: hoogopgeleiden hebben er meer baat bij dan laagopgeleiden.

Alleen voor vrouwelijke allochtone werklozen uit armere buurten zou de maatregel gewerkt hebben.

De slotsom van het onderzoek is zonneklaar.

De ‘inschakeling’ is grotendeels mislukt. Kort door de bocht: het werd een hangmat, in plaats van een springplank naar een goeie baan.

Een soepele arbeidsmarkt, waar vraag en aanbod goed op elkaar zijn afgestemd is een van de meest complexe beleidsdomeinen. En in Brussel komen veel problemen samen: veel laaggeschoolden, een grote migratie en een dienstenecononmie met een grote vraag naar hooggeschoolden.

Komt daarbij – excusez le mot – een doctrinaire saus die het in de Brusselse politiek erg goed doet en die ervan uitgaat dat de tienduizenden werklozen er helemaal niet aan kunnen doen dat ze geen baan hebben.

STEVEN VAN GARSSE politiek analist bij BRUZZ

Het gevolg is een soort van ‘deadlock’ die de zoektocht naar oplossingen haast onmogelijk maakt. Dat is erg jammer, want er loopt in Brussel onwaarschijnlijk veel talent rond, dat nu nergens aan de bak komt. Misschien kan er heil verwacht worden van de nieuwe richting die de federale overheid wil inslaan. In plaats van bevoegdheden naar de deelstaten over te hevelen zal nu gekeken worden of er een asymmetrisch beleid kan gevoerd worden. Met andere woorden: het federale arbeidsmarktbeleid in Vlaanderen, Wallonië en Brussel zal op een andere leest geschoeid worden.

Het Brussels Gewest moet zelf nadenken over hoe het de vastgelopen arbeidsmarkt weer kan loswrikken. Ook heilige huisjes moeten sneuvelen.

Een daarvan is de controle op de beschikbaarheid op de arbeidsmarkt. Die wordt vandaag met fluwelen handschoenen bekeken. De meeste werklozen worden nu wel goed opgevolgd en begeleid, maar de ultieme stap bij werklozen die eigenlijk geen zin hebben in een baan, en bestraft zouden moeten worden, wordt zelden genomen.

Dat blijkt uit de jaarlijkse cijfers van Actiris.

Reden? De procedure is loodzwaar. En als puntje bij paaltje komt, zitten vreemd genoeg zelfs de vakbonden mee aan tafel om over de individuele schorsingen te beslissen.

Maar er is niet alleen nood aan een stok achter de deur. Uiteindelijk gaat het over hoe de talenten best een weg vinden naar een job. Diploma’s wegen nog te zwaar door in de aanwervingen.

“Brussel moet blijven uitgaan van de kracht van de jongeren en hun talenten.

Alleen zo kan Brussel er socio-economisch weer bovenop raken” Door competentiecentra op te richten met daaraan gekoppeld goeie opleidingen kunnen de Brusselaars zonder baan wel degelijk een weg vinden naar een professioneel leven.

Het zijn maar twee recepten voor een vlottere arbeidsmarkt. En nee, dat hoeft geen heksenjacht te worden op werkonwilligen. En ja, Brussel moet blijven uitgaan van de kracht van de jongeren en hun talenten. Alleen zo kan Brussel er socio-economisch weer bovenop raken.

Volg het

Brusselse nieuws online via BRUZZ.be

Steven Van Garsse fileert elke week de Brusselse politiek. Vrijdag op BRUZZ tv

Online te herbekijken via BRUZZ.be 30 MAART 2022

I 7

Spreektijd PRINSES ESMERALDA VERZET ZICH TEGEN KOLONIALE BEELDEN

‘Ik kan zeggen wat ik wil’

Prinses Esmeralda Geboren als Marie Esmeralda van België in 1956 Dochter van Leopold III en Lilian Baels, tante van de huidige koning Filip Leopold II was haar betovergrootoom Werkt als journaliste onder de naam Esmeralda de Réthy Verhuist in 1998 naar Londen, waar ze trouwt met een Brits-Hondurese wetenschapper Heeft twee kinderen, een dochter van 23 en een zoon van 21

Prinses Esmeralda – op de foto in 2019 in Londen – wil de standbeelden van haar betovergrootoom Leopold II uit het straatbeeld.

8

I

Prinsessen volgzaam? Niet per se. Dat toonde prinses Esmeralda van België met haar standpunt over koloniaal erfgoed begin deze maand nog eens aan. Want of ze nu opgesloten wordt bij een klimaatbetoging of op de barricaden staat om koloniale standbeelden te verwijderen: de rebelse prinses doet het gewoon. Ook al wordt haar dat niet altijd in dank afgenomen. “We mogen de nieuwe generatie niet blootstellen aan deze koloniale standbeelden.” — ELLEN DEBACKERE

Van een prinses had men een dergelijk opiniestuk misschien niet meteen verwacht? mijn taak om eerlijk te zijn en de waarheid te vertellen, nét omdat ik deel uitmaak van de

De werkgroep rond dekolonisatie van de openbare ruimte in Brussel deed in februari enkele aanbevelingen. Zo beveelt de werkgroep de aanleg van een centrale ‘stortplaats’

“Het koloniale pad was crimineel en die waarheid kunnen we niet zomaar onder de mat vegen” ESMERALDA Prinses van België

aan, waar afgedankte koloniale beelden kunnen in worden ondergebracht, als een van de mogelijke bestemmingen. Wat vindt u daarvan?

PRINSES ESMERALDA: Het hangt er een beetje

vanaf over welke standbeelden het gaat, we kunnen daar wel een soort van schaal in aanbrengen: sommige figuren waren erger dan andere. Ook in een museum is er ruimte om aan educatie te doen. Dat is misschien een betere plek voor standbeelden omdat je er het hele verhaal kan doen.

Koning Filip betuigde in een toespraak ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo in 2020 al ‘diepe spijt’ voor de gruweldaden van de vroegere vorst. Volstaat dat?

PRINSES ESMERALDA: Nee, maar het was wel

een erg belangrijke stap. Er zijn niet veel staatshoofden in Europa die hem daarin voorgingen. Ik denk dat verontschuldigingen nodig zijn, omdat we anders geen nieuwe relatie kunnen opbouwen. Ik ben ook blij dat België gestart is met het teruggeven van een aantal artefacten.

Standbeelden verwijderen is natuurlijk slechts één aspect van het dekolonisatieproces. Moet België ook overgaan tot reparaties voor de schade die het aanrichtte?

PRINSES ESMERALDA: Dergelijke processen

beginnen natuurlijk altijd bij het vernietigen van standbeelden en gebouwen, dat toont de geschiedenis aan. Het is een eerste woede, maar nadien moeten we verder denken. Ik vrees dat reparaties erg moeilijk te kwantificeren zijn. Daarom denk ik dat we beter kunnen focussen op zaken als eerlijke handel en de

© PHOTONEWS ARCHIEF

PRINSES ESMERALDA: Ik zie het nochtans als

koninklijke familie. Het is belangrijk om hierover te spreken en zoveel mogelijk verschillende stemmen in het debat aan bod te laten komen.

Deze koloniale standbeelden – en dan heb ik het niet enkel over die van Leopold II – staan in het midden van de publieke ruimte.

Dat wil zeggen dat het figuren zijn die we zouden moeten aanbidden. Maar die mensen hebben ook erg criminele zaken begaan. Het koloniale pad was crimineel en die waarheid kunnen we niet zomaar onder de mat vegen.

We mogen de nieuwe generatie – en zeker de generatie die divers is en uit minderheidsgroepen bestaat – niet blootstellen aan deze standbeelden.

▼

D

at prinses Esmeralda (65), dochter van koning Leopold III en Lilian Baels, weinig belang hecht aan protocol, wordt duidelijk wanneer we haar eerste mailtje ontvangen. Met een afsluiter als Have a lovely day. Esmeralda, is de toon gezet: de prinses is er niet één met glazen muiltjes. Wel is Marie Esmeralda van België een geëngageerde journaliste – ze schrijft onder haar nom de plume Esmeralda de Réthy – en haalt ze met haar scherpe opiniestukken niet zelden de krantenkoppen.

Dat gebeurde onlangs nog, toen ze in een opiniestuk pleitte om alle koloniale standbeelden van Leopold II – haar betovergrootoom – uit het straatbeeld te verwijderen, omdat ze kwetsend zijn voor slachtoffers van racisme. Begin deze maand herhaalde ze haar standpunt bij RTL-TVi. “We moeten die standbeelden verwijderen. Die vereren mannen – en ja, het waren allen mannen – die blanke racisten waren en dood en lijden brachten voor mensen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika,” was haar boodschap. Ze riep er de toorn van MR-voorzitter GeorgesLouis Bouchez mee over zich af. Die toonde zich ‘ongerust’ over de prinses en wees erop dat ze ook aan haar koninklijke titel kon verzaken als ze de gevolgen van haar status niet zou kunnen dragen.

I 9

▼

PRINSES ESMERALDA VERZET ZICH TEGEN KOLONIALE BEELDEN

schuld van een aantal landen kwijtschelden.

De koloniale propaganda leeft vandaag nog deels verder. Zo bestaat er bij sommige mensen een zekere nostalgie naar het koloniale verleden.

Daarnaast zien we dat westerse multinationals nog altijd grondstoffen weghalen uit het globale zuiden. Daar is nog niets aan veranderd.

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez nam u uw publieke standpunt niet in dank af. Hebt u sindsdien nog iets gehoord van hem?

BRUZZ | SPREEKTIJD

PRINSES ESMERALDA: Nee, dat was een politiek statement van hem en ik ga daar ook niet op ingaan. Er zijn veel politici die graag op die manier reageren, die graag controverse scheppen op Twitter en andere sociale media.

Waarom hij verwees naar het verzaken van mijn koninklijke titel weet ik niet. Ik ontvang geen geld van de overheid en dat is de reden waarom ik kan zeggen wat ik wil. Ik denk niet dat ik de monarchie in gevaar breng. We zijn 2022 en de dingen zijn niet meer zoals in 1900.

Voor de rest kreeg ik – voor zover ik weet – geen reacties van andere politici. De koninklijke familie reageerde evenmin. Ik ben heel vrij in mijn acties en mijn woorden en ze weten dat. Er is daar geen probleem.

“Ik denk niet dat ik de monarchie in gevaar breng. We zijn 2022 en de dingen zijn niet meer zoals in 1900” ESMERALDA Prinses van België

Sprak u met uw vader – wijlen Leopold III – en met de rest van de familie, over kolonisatie en dekolonisatie?

PRINSES ESMERALDA: We hebben dat niet in de familie bediscussieerd, maar ik had vaak veel boeiende gesprekken met mijn vader toen hij nog leefde. Zo leerde ik van hem dat onze visie op de wereld zo eurocentrisch is. Mijn vader reisde veel en sprak met lokale gemeenschappen. Hij zei me altijd dat wij slechts een heel klein deel van de wereld zien en dat die wereld veel diverser is dan we denken. Witte mensen maken amper ongeveer elf procent uit van de wereldbevolking, maar we voelen ons wel de belangrijkste groep.

Hoe doet Brussel het in vergelijking met andere steden inzake dekolonisatie?

PRINSES ESMERALDA: Ik heb in de buurt van Brussel gewoond – Argenteuil – tot ik 23 was.

Nadien vertrok ik naar Parijs en de voorbije 21 jaar woon ik in Londen. Maar ik kom regelmatig terug naar Brussel, want ik voel me daar thuis. Ik hou ervan om door de Brusselse straten te wandelen en er de street art te bewonderen.

Brussel doet het beter dan Londen wanneer het op dekolonisatie aankomt. Brussel is al veel moeilijkere gesprekken gestart, daar zijn we in Londen nog niet aanbeland. Er zijn in Groot-Brittannië wel al een aantal standbeelden verwijderd, maar het gebeurt vaker in

“Brussel doet het beter dan Londen wanneer het op dekolonisatie aankomt. Brussel is al veel moeilijkere gesprekken gestart, daar zijn we in Londen nog niet aanbeland” ESMERALDA Prinses van België

10

I

30 MAART 2022

andere steden zoals in Leeds of Bristol. Het gaat er hier trager aan toe dan in Brussel. Ik vrees dat de Britten nog ergens dat gevoel hebben van deel uit te maken van een rijk, the empire.

Behalve uw standpunt over dekolonisatie, bent u ook al actief opgemerkt in de klimaatbeweging. Tijdens een manifestatie van Extinction Rebellion werd u zelfs even opgepakt. Ook voor vrouwenrechten zet u zich in. Waar komt uw engagement voor al die verschillende thema’s vandaan?

PRINSES ESMERALDA: Ik geloof dat de klimaatcrisis echt de meest existentiële crisis is die we kennen. Ze is al jaren bezig en vorige zomer zagen we ook de overstromingen in Wallonië.

Zulke zaken zullen steeds vaker voorkomen en het zet onze meest basale mensenrechten onder druk. En zoals altijd worden vrouwen er extra door getroffen. Hoe langer ik actief ben in dit veld, hoe meer ik merk dat alles met elkaar verbonden is en we intersectioneel moeten denken. We zullen de klimaatcrisis niet oplossen als we de ongelijkheid niet aanpakken.

Dat engagement heb ik deels mee van mijn vader, die ook altijd bezorgd was om het milieu en de biodiversiteit.

© PHOTONEWS ARCHIEF

de koninklijke familie zouden trouwens graag wat meer hun stem laten horen, maar als de regering hen vertelt wat ze moeten doen, dan wordt het voor hen zo goed als onmogelijk om iets te zeggen.

Als journalist en auteur is het mijn rol om mijn stem te verheffen voor de gemeenschappen die dat niet kunnen. En ik krijg misschien veel reacties op wat ik zeg of doe, maar dat is eerder goed. Als je je te goed gedraagt, verandert er niets.

Uw kinderen zijn allebei jonge twintigers. Wat denken zij over uw publieke standpunten?

PRINSES ESMERALDA: Mijn kinderen zijn helemaal

zoals ik, ze zijn jong en radicaal en ik ben erg trots op hen. Ze zijn sterk geëngageerd. Ik probeer hen mee te geven dat we allemaal burgers van de wereld zijn en dat wij geprivilegieerd zijn. Daarom moeten we zoveel mogelijk proberen bij te dragen aan een betere wereld en moeten we oog hebben voor de problemen.

PRINSES ESMERALDA: Absoluut, ik zal zeker niet

stoppen. Mijn opiniestukken zullen altijd draaien rond vrouwen, klimaat en de mensen die onderdrukt worden. Ik wil nog zeggen dat het vandaag belangrijk is dat we oog hebben voor de vluchtelingen van overal in de wereld. Er komen momenteel veel vluchtelingen uit Oekraïne, maar we mogen ook de andere mensen die hun land zijn moeten ontvluchten, niet vergeten.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Komen er nog opiniestukken van uw hand?

Hoe kijkt de koninklijke familie naar bewegingen als Extinction Rebellion?

PRINSES ESMERALDA: Dat kan je natuurlijk beter

aan hen vragen (lacht). Spijtig genoeg wordt klimaatactie snel weggezet als iets politieks, terwijl we deze crisis vooral moeten zien als iets waar iedereen bij betrokken is, ongeacht je politieke kleur.

Sommige mensen noemen u erg ‘woke’. Anderen werpen u namen toe die minder flatterend zijn.

PRINSES ESMERALDA: Ik word ook heel vaak rebels

genoemd. Ik aanvaard dat, want ik sta liever aan die kant dan aan de zijde waar onrechtvaardigheid wordt geaccepteerd. Soms zeggen mensen me dat ik niet tegen de wet mag ingaan, zoals met Extinction Rebellion. Maar als een wet niet goed is, moeten we die aanklagen, net zoals met apartheid en slavernij gebeurde. Die zaken waren ook ooit legaal en daar moest ook tegen gevochten worden.

Slechts weinig leden van de koninklijke familie durven een publiek standpunt in te nemen wanneer het dekolonisatie of de klimaatbeweging betreft. Waarom kunt u dat wel?

PRINSES ESMERALDA: Ik voel niet dat iemand me

kan vertellen wat ik moet zeggen. Veel leden van

PRINCESSE ESMERALDA: « JE PEUX DIRE CE QUE JE VEUX »

PRINCESS ESMERALDA: “I CAN SAY WHAT I WANT”

Les princesses sont obéissantes ?

Pas forcément. C’est ce qu’a prouvé la princesse Esmeralda de Belgique avec son point de vue sur le patrimoine colonial au début de ce mois. Qu’elle se fasse arrêter lors d’une manifestation pour le climat ou monte au créneau contre les statues coloniales, la princesse rebelle répond présent. Et ce n’est pas du goût de tout le monde. Dans un éditorial, elle plaide pour le déboulonnage de toutes les statues coloniales de Léopold II – son arrière-arrière-grand-oncle – car elles seraient blessantes pour les victimes de racisme. Le président du MR George-Louis Bouchez n’a pas apprécié ses propos.

Mais la princesse Esmeralda trouve qu’il est de son devoir d’être honnête et de dire la vérité, encore plus parce qu’elle fait ellemême partie de la famille royale. « Il est important d’en parler et de donner de la place à un maximum de voix différentes dans ce débat. »

Princesses are compliant? Not necessarily. Princess Esmeralda of Belgium once again offered proof of this with her stance on colonial heritage at the beginning of this month.

Because whether she has herself locked up in a climate demonstration or stands on the barricades to have colonial statues removed: the rebellious princess does it all. This is not always appreciated. In an opinion piece, she called for the removal of all colonial statues of Leopold II – her great-greatuncle – from the streetscape because they are offensive to victims of racism, which did not go down well with MR leader Georges-Louis Bouchez.

Nevertheless, Princess Esmeralda sees it as her duty to be honest and tell the truth precisely because she is part of the royal family. “It is important to talk about this and to include as many different voices in the debate as possible.”

FR

EN

30 MAART 2022

I 11

BRUZZ | VIJF VRAGEN

VIJF VRAGEN

Metro 3 Nog tot 5 april kunnen inwoners hun zegje doen over het noordelijke deel van metrolijn 3. Het dossier telt 7.000 pagina’s, voor de modale burger een bijna onmogelijke klus om zich daar doorheen te worstelen.

Daarom hier de vijf belangrijkste vragen op een rijtje.

— BRAM VAN RENTERGHEM

12

I

30 MAART 2022

1

WAAROVER GAAT HET?

Metrolijn 3 loopt van de halte Albert in Vorst tot aan Bordet in Evere. Het openbaar onderzoek gaat over de noordelijke helft: van het Noordstation tot Bordet. Voor dit stuk, Metrolijn Noord genaamd, moet op dertig meter diepte een tunnel geboord worden van 4,5 kilometer lang. Open bouwputten en verzakkingen worden zo vermeden. Er komen zeven nieuwe metrostations: Liedts, Colignon, Verboekhoven, Riga, Linde, Vrede en Bordet.

Tegen 2032 moet alles af zijn.

Ook het stuk van het Noordstation tot Albert wordt aangepakt, maar dat is nu niet in

openbaar onderzoek. De bestaande premetro wordt omgevormd tot een volwaardige metrolijn, met als belangrijkste werf de bouw van het nieuwe metrostation Toots Thielemans, die al begonnen is.

2

WAAROM IS DE METRO NODIG?

Schaarbeek en Evere zijn erg dichtbevolkt en groeien nog steeds.

De huidige tram 55 kan die stijgende vraag niet aan en staat voortdurend vast in het verkeer. Een metro is dubbel zo snel en vervoert per stel vier keer zoveel mensen. Daarom valt de optie weg om tram 55 in eigen bedding te laten rijden. De trams zouden dan wel niet meer vastzitten in het verkeer, toch zou het aanbod nog altijd niet voldoen aan de vraag.

Tegenstanders werpen dan weer op dat er relatief weinig reizigers zullen zijn voor de laatste haltes. En dat metrostations op dertig

© SASKIA VANDERSTICHELE

niet in New York of Londen. Maar daar zie je wel om de twee minuten een metrostel met tien rijtuigen, die helemaal vol zitten. Dan valt die heel dure voorziening aan de belastingbetaler uit te leggen. Amsterdam en Brussel zijn daarentegen te klein om die metrostellen te bevolken en de capaciteit voluit te benutten.”

Dat spreekt MIVB-woordvoerder An Van hamme tegen. “De reden waarom we naar een metro grijpen is net omdat de tram niet meer volstond.” Volgens Van hamme waren meer trams geen optie. “Je zit ook met de doorstroming. Een treintje van trams kan ook niet de bedoeling zijn.”

Zelfs in het metrogekke China is er discussie over de benedengrens. In 2016 versoepelde de Chinese overheid nog de criteria. Steden van anderhalf miljoen inwoners of meer mochten een aanvraag doen, ervoor was dat nog drie miljoen.

Maar amper twee jaar later legde diezelfde overheid de lat weer hoger, in een poging om de Chinese schuld terug te dringen.

4 meter diepte reizigers met een kort traject zullen afschrikken. Voorbeelden uit het buitenland leren echter dat die stations wel degelijk veel gebruikt worden. In de nieuwe metrolijn Noord/Zuid in Amsterdam, die vergelijkbaar is met Metro Noord, is het alvast geen ding.

3

IS BRUSSEL WEL GROOT GENOEG VOOR EEN METRO?

Eigenlijk niet. “Pas vanaf de omvang van twee miljoen mensen kun je echt over een metro nadenken,” zegt de Nederlandse econoom, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en oud-directeur van het Centraal Planbureau Coen Teulings. Hij volgde van nabij de Amsterdamse metrolijn op.

“Bedrijfseconomisch is een metro nooit rendabel,” zegt hij. “De kosten kun je met de ticketjesverkoop niet terugverdienen, ook

HOEVEEL KOST HET?

Nu wordt de kostprijs van Metrolijn Noord geschat op 1,6 miljard euro.

Met de omvorming van premetro naar metro erbij, komt dat op 2,3 miljard euro. Vijfhonderd miljoen euro komt van het federale Brusselfonds Beliris.

De rest betaalt het Brussels Gewest zelf. Ook kostenoverschrijdingen zijn voor rekening van de Brusselaar.

En die extra kosten zijn er al, want in januari bedroeg het totaalbedrag voor de hele metrolijn 3 nog ‘maar’ 1,6 in plaats van de huidige 2,3 miljard euro. “Een stijging die onder meer te verklaren valt door de technische problemen bij het graven onder het Zuidpaleis,” zegt minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD). Daar moet een tunnel de bestaande premetrotunnel met het nieuwe station Toots Thielemans verbinden.

“Daarnaast spelen ook de indexering en stijgende materiaalkosten een rol.”

Gevreesd wordt dat het bedrag nog zal oplopen. In Amsterdam werd metrolijn Noord/ Zuid begroot op 1,46 miljard euro. De uiteindelijke kostprijs bedroeg 3,1 miljard. Verzakkingen en lekkages lagen mee aan de basis van die meerkosten.

Maar ook in Brussel – de naam stamt af van Broekzele: nederzetting in het moeras – kan de ondergrond tot verrassingen leiden. Dat het stukje tunnel tussen Anneessens en Toots Thielemans al problemen geeft, is dan ook weinig geruststellend. “Het valt niet uit te sluiten dat er nog andere kosten opduiken. Hopelijk kunnen we die zo goed mogelijk binnen de perken houden,” aldus Gatz.

Beliris, dat door de MIVB gedelegeerd is als bouwheer voor Metrolijn Noord, houdt alvast rekening met complicaties. “De grond is er

moeilijk, het is niet eenvoudig. Zo zit er veel water in, dat we moeten bevriezen tijdens het graven,” zegt Beliris-directeur Cédric Bossut.

“Toch is het niet het technologische of geologische aspect waarvoor ik vrees. Mijn grootste angst is de tijdlijn. De procedure duurt erg lang en dat heeft een impact op het project. Want elke keer komen er nieuwe vragen of ideeën, met bijhorend prijskaartje.”

5

IS HET SOP DE KOOL WAARD?

Dat is de vraag. Dat een metro snel en nuttig is, betwijfelt niemand.

“Maar 2,3 miljard euro betalen om tien minuten sneller in Schaarbeek of Evere te staan, is al te gek,” zegt Frédéric Dobruszkes (ULB), die eraan toevoegt dat de metro nauwelijks auto’s van de weg zal halen.

Iets wat een impactstudie naar de Amsterdamse Noord/Zuidlijn lijkt te bevestigen. De nieuwe metrolijn leidt vooral tot verschuivingen binnen het openbaar vervoersysteem.

Coen Teulings vindt de vraag niet makkelijk om te beantwoorden. “Amsterdam is nu apetrots op zijn mooie metro. Je ontsluit het stadshart, en de huizen langs die metrolijn worden ook meer waard. Maar zo’n kleine vervoerstroom rechtvaardigt niet een uitgave van die omvang. Ik denk dat er effectievere oplossingen zijn.” Daarbij denkt Teulings aan tramlijnen in eigen bedding.

“Daarmee kom je al een heel end.” Iets wat Groen trouwens eind 2018 zelf voorstelde, voor het een bocht maakte en ook voluit voor de metro ging.

Anderzijds is de prijs ook snel vergeten. Le prix s’oublie, la qualité reste, klinkt het weleens.

“Wat is duur en wat niet?” zegt An Van hamme van de MIVB. “Een metro gaat heel lang mee. De kostprijs kun je verdelen over tientallen jaren.”

Al moet hij natuurlijk wel nu betaald worden.

Hoe zit dat dat dan in Amsterdam, dat 1,9 miljard euro van de 3,1 miljard euro zelf moest bekostigen? Is de stad nu failliet? “Helemaal niet,” zegt Teulings, “Amsterdam is schathemeltjerijk en kan dat prima betalen. Maar als ik door Brussel wandel, zie ik dat die stad veel armer is.

Ik merk het ook aan de huizenprijzen. Waar je in Brussel gemiddeld 3.600 euro per vierkant meter betaalt, is dat in Amsterdam nu 8.000 euro.

Brussel moet dan ook goed opletten dat de metro geen molensteen wordt.”

Om dat te beletten wil minister Gatz vanaf 2025 de volledige 125 miljoen euro per jaar van Beliris aan de Brusselse metro besteden.

Daarover is er nog geen akkoord en zelfs dan zal het nog niet volstaan. Besparingen en een kilometerheffing moeten het gat dichten, maar ook daarover is er nog lang geen akkoord. Een onbekende hoeveelheid geld wordt dus al besteed zonder dat er uitsluitsel is over de financiering.

Voor een arm gewest als Brussel is dat een erg groot risico.

30 MAART 2022

BRUZZ | VIJF VRAGEN

De MIVB probeert de reizigers op alle mogelijke manieren te informeren over de nieuwe metrolijn.

I 13

Reportage

in

o

t

er

b Al

ta

H

or

l

Gi

t-

n Si

v lis

H

ta

ds

i Zu

tio

ts

o To

T

e hi

an

m

le

n

t or

po

le

al

en

v ho

s

le

p or

re

s

n se

s

ee

n An

Deze huizen aan de Lambermontlaan worden onteigend.

ou

rs

u Be

e

D

Br

n

è ck

r

st

rd

ie

g Ro

oo

N

io at

s

dt

e Li

n

no

ig

l Co

en

ar

ek e e bo ga r nd ed Ve Ri Li Vr

t

de

r Bo

a

la

lp

e St

H ts

B R U Z Z | R E P O R TA G E

IN DE SCHAARBEEKSE HELMET- EN COLIGNONWIJK VERDWIJNEN TWEE HUIZEN, EEN GROENZONE EN EEN SUPERMARKT VOOR METROLIJN 3

‘Arm en rijk delen hier de ruimte, dat moet zo blijven’ Over een jaar of acht moet metrolijn 3 Albert via het Noordstation met Bordet verbinden. Dat daarvoor twee huizen worden onteigend en dat de Lidl-supermarkt verhuist, dat komen we te weten als we op stap gaan tussen het Schaarbeekse Verboekhovenplein en de halte Linde in Evere, waar veel bewoners niet op de hoogte zijn van de ingrijpende gevolgen van dit grote project. — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

T

▼

wee Schaarbeekse zussen genieten op een zonovergoten namiddag op de François Rigasquare van een afhaalijsje na schooltijd. Charlotte (34) en Elize (32) Vaes wonen op een kwartiertje wandelen van elkaar, en de Rigasquare ligt er precies tussenin. “Het grootste nadeel van Schaarbeek is voor mij dat het geen metrolijn heeft.

Daardoor ben je vaak lang onderweg,” zegt Elize.

Daarom is ze net als haar man Steven Thielemans (42) en zus “vollen bak pro-metro”. “Het snelste vervoermiddel naar het centrum nu is de fiets. Maar bij slecht weer of met de kindjes zou een metrolijn toch superhandig zijn.”

Dat tramlijn 55 afgeschaft wordt op het moment dat de metro gaat rijden, wisten ze niet.

“Ik gebruik die lijn nooit,” zegt Charlotte schouderophalend, met peuter op schoot. “Dat is echt een

14

I

30 MAART 2022

Liedts

Noordstation

Lam

ber

Verboekhoven

Colignon

tm

ont

laa

n

LEGENDE Huidige tramhalte 55 Geplande metrohalte Halte Demolder van Tram 7

Buurtbewoonster Zohra ziet de bomen aan de Rigasquare liever niet verdwijnen voor de metro.

Haren stelplaats

Bordet

Linde

Vrede

Linde B R U Z Z | R E P O R TA G E

Rigasquare

Sle

eck

xla

an

Riga Helmet

Schaarbeekse Haard

Verboekhoven

ont

tm ber

Lam

Waelhem

▼

n

laa Warenhuis Lidl verdwijnt en moet op zoek naar een nieuwe plek.

De zussen Charlotte (links) en Elize (rechts) – hier met hun andere zus Mathilde – wonen in de buurt van de Rigasquare en zien een metro wel zitten.

30 MAART 2022

I 15

▼

IN DE SCHAARBEEKSE HELMET- EN COLIGNONWIJK VERDWIJNEN TWEE HUIZEN, EEN GROENZONE EN EEN SUPERMARKT VOOR METROLIJN 3

“Ik wil niet dat hier enkel rijke Fransen die bij de Europese Commissie werken komen wonen, om dan met de metro naar hun werk te kunnen gaan” BERNADETTE DUPONT Lid van SaveTram55 en bewoonster Rigasquare

B R U Z Z | R E P O R TA G E

verschrikkelijke tram, altijd overvol. En dan moet je in Rogier nog eens overstappen als je meer naar het centrum wil.”

Volgens de metroplannen, waarop burgers nog tot 5 april met bezwaren of opmerkingen kunnen reageren, zullen op de Rigasquare 43 bomen tegen de vlakte gaan, waaronder een paar uit de kluiten gewassen eeuwelingen. “Natuurlijk is het jammer dat er bomen moeten sneuvelen, maar dat is een offer dat je moet brengen soms.

Door die metro zal de buurt ook opgewaardeerd worden,” zegt Steven Thielemans. Zijn vrouw: “Tss. Ik zie de quote al boven het artikel: hak die bomen maar om. Die komt niet van mij hoor.”

“Natuurlijk is het niet zo leuk dat er bomen voor de metro moeten verdwijnen, er is al te weinig groen,” zegt Charlotte Vaes. “Maar het kan blijkbaar niet anders. Ik vraag me ook af wat dat voor de luchtkwaliteit zal betekenen.”

Ook Maïka (29) en Sarah (31), die op een bankje iets verderop een ijsje met hun peuter delen, zijn het niet helemaal eens. Dit is het meest nabije stukje groen voor hen, en tijdens de coronatijd zijn ze hier naar eigen zeggen bijna dagelijks komen wandelen.

“Ik zag net nog achter de kerk vijftig mensen wachten op de tram aan halte Helmet,” zegt Maïka. “De bobo’s proberen de bomen te redden, maar de realiteit is dat driekwart van de mensen hier meer mobiliteit nodig heeft. Ik ga per fiets naar mijn werk in het centrum, maar niet iedereen kan dat. Als de tram weg zal zijn, kunnen ze ook werk maken van een echt fietspad op de Helmetsesteenweg, want de huidige suggestiestrook tussen de tramsporen is levensgevaarlijk.”

“Ik begrijp dat de metro zal beantwoorden aan een vraag,” weifelt haar vrouw Sarah. “Denk maar aan sommige plekken in Woluwe of aan Ukkel, waar ze vroeger een metro hebben geweigerd en ze nu zijn aangewezen op bussen. Maar ik betreur toch dat deze groene zone daarvoor op de schop moet in de huidige plannen. Ik ben biologe, dit is moeilijk voor mij.”

EUROPESE AMBTENAREN Op de square, vlak aan de Rigakerk, woont Bernadette Dupont (63), die haar voordeur met fluorescerende antimetrostickers heeft versierd.

16

I

30 MAART 2022

“De meeste mensen beseffen nog niet dat het plein wordt vernield, tram 55 afgeschaft en, iets wat ik zelf onlangs pas las in de teksten van het openbaar onderzoek, dat de tramsporen niet afgebroken zullen worden.

Een heraanleg van de gevaarlijke Helmetsesteenweg kan dus helemaal niet.”

Dupont, lid van actiegroep SaveTram55, legt uit waarom: “De sporen zullen gebruikt worden om tramstellen voor schoonmaak en onderhoud van en naar het depot in Haren te rijden. Er zullen dus trams blijven langsrijden, maar we kunnen niet meer instappen.”

“De vijftien tramhaltes worden vervangen door zeven metrohaltes, die dieper ondergronds zullen liggen dan metrostation Kruidtuin. We hebben al eens uitgerekend dat je 3,5 minuut nodig zal hebben om van op straat op het metroperron te raken. De metro zal dus voor de meeste trajecten tot aan het Noordstation niet sneller zijn.

Tegelijk zal de buurt alle nadelen blijven ondervinden van langsrijdende trams, maar dan zonder de voordelen. Waarom kunnen we van de Helmetsesteenweg geen eenrichtingsstraat maken, waar de tram in eigen bedding kan rijden en ook in een fietspad is voorzien?”

De grootste van Duponts bezorgdheden is een sociale. “In onze wijk delen rijk en arm de publieke ruimte, en dat wil ik zo houden. Ik wil niet dat hier alleen rijke Fransen, die bij de Europese Commissie werken, komen wonen, om dan met de metro naar hun werk te kunnen gaan. Ik vrees voor de gentrificatie van deze mooie buurt, die minder duur is dan andere mooie buurten in Brussel. Ik verzet me tegen een binnenstad als die van Londen en Parijs, en een samenleving die de mensen die nu tram 55 gebruiken de stad uitduwt.”

In de tram zelf weten de meeste mensen die we aanspreken nog niet dat een metrolijn de tram zal vervangen. Gemengde reacties, al wil iedereen wel meteen weten wanneer dat precies gebeurt. “2030? Pfft, c’est loin,” vertolkt Rita (50) met zwierige hoed meteen de gedachten van de meeste passagiers.

‘METRO IS DE TOEKOMST’ “Hoe kun je nu tegen de metro zijn?” zegt Jean (33), aan tramhalte Helmet achter de kerk. Hij is met een kinderwagen onderweg naar de schoolpoort om zijn oudste dochtertje op te halen. “Het zijn enkel de ouderen die foeteren op de metro, die toch duidelijk de toekomst is voor een Europese hoofdstad. Door de metro zullen automobilisten hun wagen laten staan, en dat is toch wat we willen. Nu doe je er met het openbaar vervoer 40 minuten over om van hier naar Elsene te raken. Terwijl de betaalbare huizen enkel hier in Schaarbeek staan. Dat die prijzen daarna kunnen stijgen? Niet erg, want wij hebben toch al gekocht (lacht).”

“Volgens een rapport uit het openbaar onderzoek rond de ‘modal shift’ zal de nieuwe metrolijn 0,6 procent van de automobilisten overtuigen de wagen thuis te laten,” zegt Bernadette Dupont van SaveTram55. “Peanuts is dat natuurlijk. Intussen is dat rapport uit het dossier gehaald, met het argument dat dat cijfer zal stijgen zodra mobiliteitsplan Good Move van kracht is. Ook de De Lijn-bussen die vanaf Bordet het gewest inrijden, zullen dat blijven

ONVEILIGHEID

“De bobo’s proberen de bomen te redden, maar de realiteit is dat driekwart van de mensen hier meer mobiliteit nodig heeft” MAÏKA Buurtbewoonster

doen, waardoor die busreizigers ook pas aan het Noordstation op de metro zullen stappen.”

“Ik heb het nog niet over ecologie gehad, met 150.000 vrachtwagens volle grond die afgevoerd moeten worden en waarvoor beton in de plaats komt. Op de Rigasquare willen ze een paar opmerkelijke bomen verplaatsen, maar dat lukt niet zomaar bij een boom van die grootte. Die kan trouwens niet op de betonplaat van het metrostation worden gezet.”

Aan de andere kant van de Rigasquare zit Zohra Al (48) op een bank met een vriendin. Hoe

vaak ze hier komen? “Elke keer als het mooi weer is,” lacht ze. Dat de bomen waarop ze samen graag uitkijken er over tien jaar niet meer zullen zijn, wist ze nog niet. Zelf woont ze op de Lambermontlaan, een paar honderd meter verderop, en ze heeft al een officiële brief gekregen dat de metrolijn onder haar huis door zal lopen. “Daar ben ik echt gestresseerd over. We hebben ons huis net gerenoveerd. Ik hoop dat die boringen geen trillingen en scheuren in onze muren zullen veroorzaken. Maar dat het tot veel problemen zal leiden, daar ben ik wel zeker van.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

LIDL VERHUIST Want het toekomstige station dat ‘Verboekhoven’ zal heten, komt zo’n 300 meter verderop, op de plaats van een Lidl-supermarkt in de Waelhemstraat. De supermarktketen heeft daarover al een akkoord gesloten met de MIVB. Het filiaal sluit in januari 2024 de deuren, en intussen zijn onderhandelingen en onderzoeken lopende over een nieuwe locatie in de buurt, zegt de woordvoerster. Het personeel zou dan meeverhuizen, al weet het clientèle deze namiddag nog van niets.

Dat metrostation ‘Verboekhoven’ krijgt ook een toegang aan een tunnel richting de Lambermontlaan. Die komt dan uit aan de halte Demolder van tramlijn 7. Daarvoor plant bouwheer Beliris de onteigening van niet één, maar twee huizen op de Lambermontlaan, precies waar die tunnel uit moet komen. Beliris is in gesprek met Urban.brussels en de gemeente om de gevels van die huizen te behouden, en de tunnel die naar het metrostation loopt erin te integreren.

Via de rode affiches die het openbaar onderzoek aankondigen, ontdekte dertiger Pieter (*) een paar weken geleden pas de plannen om het huis waarin hij met zijn gezin woont te onteigenen.

Ontdaan doet hij de deur open, al wil hij niet dat hun naam in de media komt.

“Ik geloofde het eerst niet. We kunnen weinig doen, intussen hebben we geen enkel toekomstperspectief. Ik begrijp ook niet waarom die extra metrotoegang via die tunnel, die waarschijnlijk tientallen miljoenen zal kosten, nodig is.

Metroreizigers die op tram 7 willen overstappen 30 MAART 2022

▼

Chaeb Oualhadj bewerkt een perceel grond in Evere, dat zal verdwijnen met de nieuwe metrolijn. Hij bekijkt het filosofisch: “De tijd gaat voorbij, er is niets aan te doen.”

Moeder en dochter Sadia (53) en Yasmina (23) wachten op de tram aan Helmet en zien om heel andere redenen de metro niet zitten. “Nee nee, dat gaat toch echt niet gebeuren hé?” zegt Yasmina. “Ik ben opgegroeid aan Bordet, en Evere staat er juist om bekend dat het een dorp in de stad is, een rustige plek een beetje buiten de drukte. Een metrolijn zal het landschap ontsieren, en vuil en drugs naar hier brengen.”

“Voor vrouwen is een metrolijn ook veel gevaarlijker dan een bovengrondse tram,” voegt haar moeder toe, terwijl druk verkeer de tram ophoudt. “Het werkt goed zoals het is, waarom zou dat moeten veranderen?”

Dat laatste argument haalt ook Bea Suys (69) aan, die bijna veertig jaar vlak bij het Verboekhovenplein woont en een vurige tegenstander van de metro is. “Ik durf nog vrij laat alleen de tram te nemen, maar in een metro voel ik me dan niet meer veilig. Aan alle tramhaltes op de lijn vind je nu nog bloeiende kleine winkeltjes, kleine zelfstandigen die voor een sociaal weefsel zorgen.

Die zullen het heel moeilijk krijgen.”

Op de banken van het ronde Verboekhovenplein – ook wel bekend als de ‘Berenkuil’ – zitten de hele dag oudere mensen, merkt Suys op. “Die komen daar ook om elkaar te ontmoeten, en te zien wat er gebeurt. Als ze straks de metro willen nemen, zullen ze eerst nog een heel eind moeten wandelen.”

I 17

▼

IN DE SCHAARBEEKSE HELMET- EN COLLIGNONWIJK VERDWIJNEN TWEE HUIZEN, EEN GROENZONE EN EEN SUPERMARKT VOOR METROLIJN 3

Onze eindhalte vandaag zijn de volkstuintjes vlak naast drie sociale woonblokken in de Frans Verdonckstraat in Evere. Hier komt ooit de metrohalte Linde, maar vandaag bewerkt de kwieke, gepensioneerde elektricien Chaeb Oualhadj (80) er al 31 jaar een perceel van respectabele grootte.

STRAMME SPIEREN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Bernadette Dupont heeft antimetrostickers op haar voordeur. “De meeste mensen beseffen niet wat er allemaal zal veranderen.”

kunnen gewoon door de aanpalende Léopold Couroublestraat wandelen.”

Zijn onderbuurvrouw Stephanie (49,*) bevestigt later aan de telefoon dat ze net als Pieter nog geen enkele officiële brief heeft ontvangen. “De advocaat die we in de arm hebben genomen, heeft ons uitgelegd dat ze pas tot een onteigening kunnen overgaan zodra het openbaar onderzoek is afgerond en de

I

(*) Dit zijn schuilnamen, omdat sommige geïnterviewden liever niet wilden dat hun naam vermeld werd.

LE MÉTRO EN 2030 : DANS LES QUARTIERS HELMET ET COLLIGNON, ON NE SE REND PAS VRAIMENT COMPTE

METRO IN 2030: IT HAS YET TO BE FULLY GRASPED IN THE HELMET AND COLLIGNON NEIGHBOURHOODS

Dans environ huit ans, la ligne de métro 3 reliera la Gare du Nord à Bordet. C’est le grand projet d’infrastructure bruxellois de la décennie. Jusqu’au 5 avril, les citoyens peuvent analyser le dossier touffu et formuler d’éventuelles remarques, ensuite ce sera la fin de l’enquête publique. BRUZZ est sorti entre la place Verboekhoven à Schaerbeek et l’arrêt Tilleul à Evere, et n’a trouvé que peu de gens au courant du projet. « 2030 ? Pfiou, c’est loin ça », comme le résume si bien Rita, qui prenait tranquillement son tram. Mais pour ceux qui connaissent le projet, les opinions sont mitigées.

In about eight years, metro line 3 will connect the North Station with Bordet in the largest infrastructure project in Brussels in recent decades. Residents are able to look at the plans and make comments until 5 April, at which point the public enquiry will be closed. BRUZZ went for a walk between the Eugène Verboekhovenplein in Schaarbeek and the Linde stop in Evere, and found very few people aware of the plans. “2030? That is not in ages,” says one tram passenger, Rita, in her version of the most common reaction. Among those who are

FR

18

bouwvergunning afgeleverd.” Ze heeft er geen idee van hoeveel de officiële schadevergoeding voor haar eigendom zal zijn. “Ik ben werkloos en een alleenstaande moeder van een zevenjarige zoon, ik maak me grote zorgen over waar ik daarna ga wonen,” zegt ze. “Maar ik verhuis liever als ik eraan denk dat het verkeer voor de deur blijft razen, en ze tegelijk achter, naast en onder ons huis zouden werken.”

Vroeger kwam Oualhadj hier voor en na het werk de tomaten, pompoenen en paprika’s gieten, sinds zijn pensionering neemt de vader van zeven zo goed als elke dag de tram vanuit Laken om hier onkruid te wieden, knoflooktenen in de grond te stoppen of aardappelen te poten. Vroeger hadden twee van zijn broers hier ook een perceel, maar de ene is overleden en de andere is teruggegaan naar Marokko. Zijn zes dochters komen in de zomer helpen om de oogst binnen te halen, en in de coronatijd hield de familie hier picknicks in plaats van in Marokko.

Op de plaats van de acht tuintjes zal over een jaar of vijf de metrohalte Linde verrijzen, in de vorm van een reusachtige serre. “De tijd gaat voorbij, er is niets aan te doen. Ik kom hier om in vorm te blijven, om me bezig te houden,” zegt Oualhadj. “Als ik mijn tuin niet meer heb, zullen mijn spieren stram worden. Maar goed, we hebben geen keuze. Er zijn eens mensen van de MIVB geweest om bodemstalen te nemen, maar we zijn nog niet verwittigd. Ik weet niet wat er zal gebeuren, maar acht jaar is nog een lange tijd.”

30 MAART 2022

Les partisans voient surtout les avantages d’une connexion rapide au centre-ville, les détracteurs craignent que cela fasse grimper les prix de l’immobilier dans les quartiers concernés. Deux espaces de verdure avec 43 arbres disparaîtront square Riga, tout comme deux maisons sur le boulevard Lambermont. Les habitants d’une des deux maisons viennent d’ailleurs de l’apprendre, sur base de plans de l’enquête publique. « D’abord, je n’arrivais pas à y croire », dit l’un d’eux. « On n’a même pas encore reçu d’avertissement officiel.

Maintenant, on n’a plus aucune perspective d’avenir. »

EN

aware, opinions are sharply divided. Those in favour mainly see the advantages of a fast connection to the centre, while the opponents fear it might lead to higher house prices. Two green areas with a total of 43 trees on François Rigasquare will disappear, as will two houses on Lambermontlaan. The residents of one of these two houses only found out recently and only by consulting the plans at the public enquiry. “I couldn’t believe it at first,” says one of them. “We haven’t received an official notification of any kind. We have no perspective on the future left.”

7 Apr.’22 - 20:00 at Bozar

Meet the writer- Mary Beard_ Bruzz2_215 X 142.5 mm.indd 1

Mary Beard © BBC

Image © Uncompressed

Meet the Writer: Mary Beard

16/03/2022 12:33

NIEUW BIJ WIBRA!

The pink stuff

Trend op soc ia media l !

Reinigingspasta 850 gr.e. (4.69/kg)

Check hier onze actuele acties en nieuwste folders!

Volg ons ook op

99 3.

Dat doe je goed. Wibra

Chou de Bruxelles

‘Het voelt als thuiskomen’ Na al heel wat professionele watertjes doorzwommen te hebben, waagde Lies Creve zich op haar eenenveertigste aan een sprong in het diepe water. Ze nam afscheid van haar topfunctie bij Actiris en besliste om zich om te scholen tot verpleegkundige. Dankzij de coronacrisis.

— ANDY FURNIERE, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | PORTRET

Sinds vorig jaar zit Lies Creve opnieuw op de schoolbanken, in het eerste jaar van een vierjarige bacheloropleiding tot verpleegkundige aan de Odisee Hogeschool. Al is haar schoolbank vaker dan haar lief is haar eigen bureau thuis, aangezien heel veel lessen nog online gebeuren. Maar ze heeft er ondertussen wel al een stage van een maand op zitten, in een woonzorgcentrum in Jette. “Daar kreeg ik de bevestiging dat ik de juiste keuze had gemaakt,” zegt ze. “Het voelde als thuiskomen.”

starten. Bij een bezoek aan de huisdokter kreeg ze de intussen bekende diagnose: burn-out. Ze moest bijna anderhalf jaar ziek thuis blijven, waardoor ze veel zaken in vraag begon te stellen. “Maar stel het alsjeblieft niet voor alsof ik enkel door mijn burn-out de overstap maakte naar de zorgsector, dat is niet zo,” drukt Creve me op het hart, tijdens ons gesprek op een caféterras in Schaarbeek, dicht bij haar woonplaats. “Ik liep al langer rond met het idee, al is het wel zo dat ik er tijdens mijn ziekte intenser en

“Ik heb volop de kracht van aanrakingen ontdekt, je voelt dat mensen daar nood aan hebben”

Creve heeft er al een lange en gevarieerde loopbaan in de Brusselse sociale en publieke sector op zitten.

Zo werkte ze onder meer voor het Klein Kasteeltje, Fedasil, het Brussels onthaalbureau voor inburgering (bon), de Etterbeekse vzw Wijkhuis Chambéry en als lesgever voor anderstaligen. Haar laatste werkgever was de Brusselse arbeidsbemiddelingsdienst Actiris, waar ze op een bepaald moment een leidinggevende functie opnam. Maar toen liep het fout. “Ik kon het werk wel aan, maar ik werd niet gelukkig van het leiding geven, onder meer door het vele vergaderen had ik gaandeweg geen energie meer.”

Creve kreeg last van psychosomatische klachten en had nog nauwelijks de fut om haar computer op te 20

I

30 MAART 2022

concreter over begon na te denken.”

De definitieve klik kwam er tijdens de coronacrisis. Creve was weer halftijds aan het werk bij Actiris, maar het gevoel dat ze iets miste, werd steeds acuter. “Ik denk dat ik het miste om mensen te kunnen helpen met heel concrete actie, in plaats van zoveel tijd aan overleg te moeten spenderen.

Tegelijk maakte corona de nood aan zorgpersoneel heel zichtbaar, plots noemde iedereen een job in die sector letterlijk een essentieel beroep en werd er overal voor geapplaudisseerd. Niet dat ik zelf applaus verwacht voor mijn carrièreswitch, maar die steunbetuigingen waren wel veelzeggend.”

Lies Creve vroeg kennissen met een job in de zorgsector naar hun

ervaringen en ging op zoek naar praktische informatie. Daarbij stootte ze op het project #kiesvoordezorg, waarmee het Intersectoraal Fonds voor de Gezondheidsdiensten (IFG) van de koepel-vzw FeBi een antwoord wil bieden op de enorme vraag naar gekwalificeerde verpleegkundigen en zorgkundigen. Via dit project krijgen werknemers uit andere sectoren de kans om zich om te scholen tijdens een betaald opleidingstraject in dienst van een werkgever uit de zorgsector. Wanneer ze hun diploma behalen, kunnen ze meteen aan de slag bij de werkgever met wie ze een arbeidsovereenkomst afsloten.

MINDFULNESS Creve zelf sloot een overeenkomst met de Europa Ziekenhuizen. In de komende zomers zal ze telkens zes weken ingeschakeld worden in een ziekenhuis van haar werkgever, de rest van haar tijd kan ze zich concentreren op haar studies en stages doen op verschillende plekken. “Zo kan je verschillende aspecten van het beroep leren kennen en krijg je een beter zicht op wat je precies wil doen,” zegt Creve.

“In ieder geval zie ik me niet terechtkomen in de hectiek van een spoedafdeling. Op dit moment denk ik eerder aan een job op palliatieve zorg of op een afdeling geriatrie of psychiatrie.”

LIES CHOISIT LES SOINS Après avoir essayé différents métiers, c’est à 41 ans que Lies Creve fait le saut et décide de devenir infirmière. La crise Covid a été un élément déclencheur. « Tout à coup, le travail dans les soins de santé est devenu essentiel et tout le monde a applaudi le personnel soignant. » Son choix lui a permis de recouvrer l’énergie perdue pendant cette période difficile. Elle suit maintenant une formation de bachelier en soins infirmiers à l’Odisee Hogeschool grâce au projet #kiesvoordezorg.

FR

Ondertussen is ook haar huisdokter mee in haar verhaal, hoewel die eerst bezorgd reageerde op Creves beslissing. “Ze was in eerste instantie wat ongerust dat ik deze richting insloeg na mijn burn-out, en ze blijft ook waakzaam, want het is natuurlijk wel degelijk een zwaar beroep. Ik krijg ook vaak de reactie van mensen dat het zo ‘dapper’ is wat ik doe. Maar ik merk gewoon dat deze job mij opnieuw energie geeft, omdat het werk zo zinvol is en een onmiddellijke impact heeft. Ik heb volop de kracht van aanrakingen ontdekt, je voelt dat mensen daar nood aan hebben, waarschijnlijk nog meer sinds de coronacrisis. Tijdens mijn stage voelde ik ook hoe je op een ander ritme moet actief zijn, je moet als het ware vertragen en veel meer in het hier en nu zijn, het voelt soms een beetje aan als mindfulness.”

In het hier en nu is het ook studeren geblazen voor Creve, want er komen examens aan. “Dat voelt best wat vreemd aan, om net zoals mijn dochter van twaalf en zoon van tien jaar opnieuw te studeren voor examens. Het vergt ook heel wat praktische organisatie, maar mijn hele gezin staat sterk achter mijn beslissing, ze steunen me volop.” Al spelen daar misschien ook bepaalde motieven mee. “Mijn dochter zei al: ‘Perfect, nu kun je me beter verzorgen wanneer ik eens val of zo’ (lacht).”

LIES CHOSE CARE After having tried out a whole range of different professions, Lies Creve took the plunge at the age of 41 and decided to retrain as a nurse. The Covid crisis was an important trigger.

“Suddenly, everyone saw the care sector an essential profession and applauded loudly.” Her choice gave her back the energy she had lost during a difficult time. She is doing a bachelor's course in nursing at Odisee University of Applied Sciences, via the #kiesvoordezorg project.

EN

Lies Creve Woont in Schaarbeek, afkomstig uit het Waasland Werkte voor haar overstap naar de zorgsector bij Actiris De coronacrisis zorgde voor de definitieve klik om een carrièreswitch te maken Studeert voor verpleegkundige aan de Odisee Hogeschool, via het project #kiesvoordezorg

VIER NIEUWE CENTRUMVERANTWOORDELIJKEN OVER DE ‘GEMEENSCHAP’ IN DE GEMEENSCHAPSCENTRA

‘Een nieuw publiek heeft ons gevonden’ Corona stelde het gemeenschapsleven danig op de proef. Maar laat Brussel voor die gemeenschapsvorming nu net tweeëntwintig gemeenschapscentra hebben. De vier kersverse centrumverantwoordelijken blikken vooruit, zonder het verleden te vergeten.

— MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

H

et is in het café van het statige herenhuis aan de Orbanlaan dat de vier generatiegenoten samenkomen. Ze zijn nog maar pas in dienst als centrumverantwoordelijken van Nekkersdal in Laken (Dorien Herremans), De Markten in Brussel (Eva Wilsens), de Pianofabriek in Sint-Gillis (Bastiaan Wildemeersch) en Kontakt in Sint-Pieters-Woluwe (Frisia Donders). Corona noopte hen de werking van hun centrum aan te passen aan een nieuwe realiteit. Maar eigenlijk zijn ze sowieso voortdurend bezig om met onder meer verbouwingen van de infrastructuur en de

22

I

30 MAART 2022

werking de deuren naar de stad verder open te gooien.

Het misverstand kan bestaan dat gemeenschapscentra culturele centra zijn met extra aandacht voor gemeenschapsvorming. Maar het is omgekeerd: eerst de gemeenschap, dan de cultuur.

BASTIAAN WILDEMEERSCH: Cultuur is nooit het doel

op zich, wel een van de middelen om het gemeenschapsleven in de gemeente te bevorderen.

FRISIA DONDERS: Mensen van buitenaf kennen misschien vooral gemeenschapscentra met een iets meer artistiek profiel, zoals De Markten, de Vaartkapoen of de Pianofabriek. De link met de

gemeenschapscentra maken ze soms zelfs niet.

Gemeenschapsvorming kan via cultuur, maar ook via taallessen, cursussen en workshops, sport, stages voor kinderen, avondactiviteiten, zaalverhuur voor verenigingen …

EVA WILSENS: Alles is inderdaad laagdrempelig en goedkoop, dus komt er veel volk over de vloer.

Ook mensen die zelf ideeën hebben, lopen soms binnen om eens te praten bij een koffie, en dan is het onze rol die ideeën op te pikken en te kijken of we er iets mee kunnen doen.

DORIEN HERREMANS: Wij hebben als enige gemeenschapscentrum een kinderopvang. Dat is een sterkte, omdat op die manier kinderen en

BRUZZ | INTERVIEW

ouders doorstromen naar onze andere activiteiten.

Het consultatiebureau voor jonge kinderen, De Weeg, dat in ons gebouw zit, is een van de drukst bezochte in Brussel. We hebben ook een goede wisselwerking met de Brede Schoolcoördinator en het Huis van het kind.

Is het soms niet moeilijk om zowel artistiek als gemeenschapsvormend uit de hoek te komen en zo een uiteenlopend publiek te moeten bedienen?

WILSENS: Wij hebben met Forsiti’A bijvoorbeeld een project dat de twee samenbrengt. Mensen zonder adres en anderen werken daarin samen aan een artistiek eindresultaat. Zo haalde ‘C’est

pas parce que tu t’arrêtes de pédaler’ zelfs het Theaterfestival. Tijdens corona maakte de groep dan weer een performatieve wandeling. Dat is een goede manier om publieken te vermengen, al bereik je inderdaad makkelijker een mix van publieken met jongeren dan bij een publiek dat al wat ouder is. Voor ons zijn alle publieken waardevol, zowel die die hier al een hele tijd over de vloer komen en die met het centrum zijn vergroeid, als nieuwe mensen die hier hun neus binnensteken.

DONDERS: Voor ik hier werkte, had ik het idee dat een gemeenschapscentrum misschien iets te kneuterig kon overkomen bij jongeren, die er

niet meteen op zitten te wachten om direct met iedereen te praten als ze hier binnenkomen. Nu vind ik het net heel waardevol dat alles zo laagdrempelig is. De loper is uitgerold, niks moet, het kost niet veel, mensen zijn vriendelijk en er is veel mogelijk: helpen met de communicatie, een vernissage verzorgen, goede infrastructuur aanbieden. Dat vind je elders niet zo makkelijk.

WILDEMEERSCH: Mensen de kans geven om zich te ontwikkelen is iets anders dan programmeren, maar het is een manier om het sociale en artistieke te laten samenkomen. In de buurt wonen trouwens veel kunstenaars die bij ons

▼

Bastiaan Wildemeersch, Eva Wilsens, Dorien Herremans en Frisia Donders: vier generatiegenoten die de deuren van de gemeenschapscentra verder open willen gooien.

30 MAART 2022

I 23

aan bod komen, en die het ook interessant vinden dat ze zoveel verschillende publieken bereiken, iets waar ze met hun artistieke praktijk vaak naar op zoek zijn. Ook onze buurtprojecten in de publieke ruimte, zoals dat rond gentrificatie, leggen de verbinding tussen het artistieke en het sociale.

HERREMANS: Door de zomerresidenties die wij sinds drie jaar doen in meerdere GC’s vinden steeds meer kunstenaars en jongeren die vroeger misschien niet wisten wat bij ons de mogelijkheden zijn de weg naar de centra. De ruimtes die wij aanbieden zijn altijd bezet. De ene keer gewoon om twee weken te repeteren, de andere keer komt er een voorstelling of een expo uit. Het stuk gebouw dat we erbij hebben, leent zich heel goed voor tentoonstellingen.

Buurtbewoonster en kunstenares Yvonne De Grazia wilde daar iets mee doen en heeft een expo met een twintigtal kunstenaars opgezet.

Daarna hadden we Bernard Van Eeghem te gast, straatkunstenaar Yuri Pezkhamino en het RHoK van Etterbeek.

Weten de inwoners voldoende wat er allemaal kan binnen jullie muren en verandert jullie publiek ook mee met de nieuwe inwoners in de stad?

WILSENS: Dat is werken. De Markten heeft een heel sterk profiel door mijn sterke voorganger Nora De Kempeneer, die een groot publiek heeft laten meegroeien. Dat is een mooi cadeau en die mensen moeten blijven komen. Daarnaast moeten we ook nieuwe mensen blijven bereiken.

Gisteren hadden we de opening van ons project Stad der tuinen in het kader van honderd jaar tuinwijken, het eerste project dat ik echt wilde initiëren. Stadsbiografen presenteren een fototentoonstelling van huizen in tuinwijken in Brussel Haren, Laken, Collectief z.a.t. zet daar utopische visuele ideeën over tuinwijken tegenover, en omdat we toch zullen verbouwen, hebben we onze binnenkoer opengebroken en vergroend met grasmatten. Op die opening was vierhonderd man, heel plezant. Veel jongeren van het RITCS en andere kunsthogescholen kwamen zo eens een keer verder dan het café en waren dan heel verwonderd over de grote en mooie ruimtes.

BRUZZ | INTERVIEW

▼

VIER NIEUWE CENTRUMVERANTWOORDELIJKEN OVER DE ‘GEMEENSCHAP’ IN DE GEMEENSCHAPSCENTRA

Frisia Donders (1974) groeide op in Sint-Pieters-Woluwe en kwam als kind in GC Kontakt naar de bibliotheek. Ze komt uit de zakelijke kant van creatieve sector, was woordvoerder bij de coöperatieve Smart en werkte bij Cinema Palace voor ze midden april 2021 centrumverantwoordelijke werd bij GC Kontakt. www.kontakt.be

Dorien Herremans (1987) is opgegroeid in Lennik, kwam in contact met GC’s via haar studies agogiek, was sociaal-cultureel werker binnen de centra Nekkersdal en Essegem en vanaf 2016 zakelijk beheerder bij VK en Nekkersdal. Sinds 2019 is ze centrumverantwoordelijke van Nekkersdal. www.nekkersdal.be

24

I

30 MAART 2022

“Tijdens corona is onze rol sterk naar boven gekomen.

Ineens werd er op dat netwerk een beroep gedaan” FRISIA DONDERS GC Kontakt

DONDERS: Vroeger maakten verenigingen de kern uit van een Tref- of Gemeenschapscentrum. In Kontakt is die kern van het verenigingsleven er nog. Maar de infrastructuur en middelen waar die generaties voor ons voor geijverd hebben, kunnen wij ook hier buiten het centrum van Brussel opentrekken naar de stad van nu.

De verenigingen zelf merken trouwens ook dat het tijd is om de deuren open te zetten, omdat ze met dezelfde groep niet nog jaren kunnen verder gaan. Corona heeft die shift nog versneld, omdat sommige mensen minder buiten kwamen en een nieuw publiek, ouders met kinderen, of jongeren die naar een concert komen, ons juist wel heeft gevonden. We moeten zowel de oudere bevolking als het publiek van de vele scholen in de buurt kunnen bedienen, en dat begint te lukken als je daar bij elke activiteit over nadenkt.

HERREMANS: Bij ons heeft Steffi De Cuyper jarenlang het cultuur- en schoolprogramma gedaan en een traject afgelegd met de verenigingen. Op onze opendeurdagen vroeger waren het die verenigingen die zich in de kijker zetten, zodat ze een nieuw publiek konden aanspreken. Maar jaar na jaar zag je dat mensen afhaakten en verenigingen kleiner werden. Nu zie je vaker kortstondige, soms idealistische engagementen en initiatieven die een andere aanpak vragen.

Wij zetten nu een sociaal-cultureel werker in die echt de wijken in gaat om in contact te treden met moeilijk te bereiken groepen om ze toch uit hun kot te krijgen en dat werkt.

Corona was daar ook een factor in. Je wist dat mensen in nood waren, maar je zag het niet precies, Toen voelden we plots wat we konden betekenen. Mensen opbellen, voedselpakketbedelingen, buitenspeelplekken creëren, zodat kinderen op afspraak een uurtje onbezorgd buiten konden spelen. Het gaf veel voldoening dat we toen snel hebben kunnen schakelen en onszelf hebben kunnen heruitvinden.

Ik voel veel nieuwe dynamieken. De vrijwilligers van Start to bike houden de Fietsbieb open, waar ook kwetsbare gezinnen mee bereikt worden. Zo ontstaan nieuwe samenwerkingen en hebben we ntussen meerdere deelinitiatieven zoals Babytheek en Sportswitch in huis.

DONDERS: Tijdens corona is onze rol sterk naar boven gekomen. Ineens werd er op dat netwerk een beroep gedaan. Als je de buurt ziet, zou je het niet meteen denken, maar wij doen sinds corona samen met het OCMW aan voedselbedeling en vorig jaar hebben we meer dan vijfduizend schotels rondgebracht. We hebben ook solidaire frigo’s waar mensen van woensdag tot zaterdag voor 1 euro een voedselpakket kunnen afhalen, en daarvan gaan er een achthonderdtal per maand de deur uit voor mensen binnen en buiten Sint-Pieters-Woluwe.

WILDEMEERSCH: Bij ons was de shift van traditionele verenigingsleven naar informele netwerken al bezig voor corona. Misschien waren we daar wel pionier in. Wat wellicht nog ontbreekt in ons publiek zijn de echt kwetsbare groepen. Daar hebben we ook een rol in te spelen. Als inschakelingsonderneming voor doelgroepmedewerkers zorgen we bijvoorbeeld al voor doorstroming van mensen naar de horeca of podiumtechniek.

De GC’s waren en zijn ook ankerpunten voor de Nederlandstaligen in de gemeenten. Hoe zit het met de positie van het Nederlands?

WILDEMEERSCH: ‘Nederlandslustig’ is het woord

dat we nu blijkbaar moeten gebruiken (lacht). Je ziet bij veel anderstaligen toch een soort goesting in het Nederlands, die waarschijnlijk vanuit het onderwijs is ontstaan. Nederlands wordt voor hen een gebruikstaal of een voertaal.

Het is openheid die voor dat succes zorgt, denk ik. Vroeger was er meer een stellingenoorlog wat taal betreft.

WILSENS: Zelfs in onze ploeg zijn er weinig mensen met als thuistaal Nederlands. Toch praat je Nederlands met elkaar.

DONDERS: Nederlands is sexyer geworden.

Nederlands staat ook voor een bepaalde kwaliteit en omkadering, structuur en infrastructuur, en voor mogelijkheden die aan mensen worden aangeboden. Dat is heel andere insteek dan een gebod. Het is niet meer ‘hier spreekt men Nederlands’, maar ‘hier kan je Nederlands leren en wij kunnen je daarbij helpen’.

HERREMANS: Ouders van kinderen die in het Nederlands naar school gaan, zoeken ook naar

Bastiaan Wildemeersch (1982) groeide op in Brugge, was twee jaar cultuurverantwoordelijke in Halle, daarvoor bijna tien jaar cultuurbeleidscoordinator in Elsene, en ook opbouwwerker in Anneessens.

Sinds juni 2021 is hij centrumverantwoordelijke van de Pianofabriek. www.depianofabriek.be

een Nederlandstalig vrijetijdsaanbod. De N aan de gevel die ook aan de scholen hangt, is voor hen herkenbaar. Ook van ons uit is er openheid naar andere talen. Ook mensen die hier binnenkomen en Frans, Russisch of Arabisch spreken probeer je verder te helpen, en dan is er meer kans dat ze een volgende keer terugkomen.

De 22 gemeenschapscentra in Brussel worden overkoepeld door N22, dat een aantal zaken coördineert en gezamenlijk aanpakt, en waarbinnen jullie ook elke week overleggen.

WILSENS: Het is een ontdekking voor mij om te zien hoezeer de gemeenschapscentra ingebed zijn in verschillende netwerken. In de gemeente, in het sociaal-culturele netwerk en dus ook in N22 dat op zakelijk en communicatief vlak ondersteunt, en de laatste jaren voor professionalisering heeft gezorgd. Er wordt veel gebabbeld, knowhow uitgewisseld en gewerkt aan doorstroming van kennis en publieken.

DONDERS: Dank zij de N22-werking vinden jaarlijks 45.000 Brusselse ketjes hun weg naar cultuur. Dat wordt in goede banen geleid door die overkoepelende werking.

Nieuws uit de 22 Frank Van Dessel leidt sinds 2015 het netwerk van de 22 Brusselse gemeenschapscentra, onder de noemer N22. Afgelopen jaren werd er bij de 22 sterk ingezet op het aanbieden van wat Van Dessel ‘radicaal democratische ruimte’ noemt: “Alles samen kunnen geëngageerde Brusselaars, organisaties en verenigingen bij ons gebruikmaken van 50.000 vierkante meter aan vergader-, workshop- en experimenteerinfrastructuur.

Daarnaast richtten de centra zich ook meer naar kinderen en jongeren, met onder meer een stijging van het aantal plekken in speelweken in 2019 tot 15.000 (+40 procent). Het aantal bereikte kinderen tijdens schooltijd (theater, dans, museumbezoek) steeg tot 55.000 in 2019. Door het verbeteren van de toegankelijkheid en leesbaarheid van het aanbod steeg het publiek van 1,2 miljoen bezoekers naar 1,5 miljoen in 2019.

Tijdens de coronacrisis werd er dan weer gefocust op het sociale, waarbij de ruimtes ingezet werden voor kwetsbare gezinnen, solidariteitsacties werden georganiseerd en steun geboden waar nodig.”

Ook in de toekomst wordt de transformatie van de 22 voortgezet. “Een heuse generatiewissel geeft de erfenis van 22 huizen met 250 medewerkers in handen van een nieuwe generatie. Die gaat meer participatief werken met Brusselaars en inzetten op cocreatieve processen, bijvoorbeeld met de projecten ‘Kunst in cocreatie’, of het jongerentalentondersteuningsprogramma ‘Circuit’.”

Daarnaast zijn er ook verschillende letterlijke bouwwerven. “Het Elzenhof, Het Huys, De Maalbeek en De Rinck beschikken nu over prachtige nieuwe infrastructuren, en de volgende jaren zullen ook De Markten, De Vaartkapoen en Nekkersdal aangepakt worden.” MB

NOUVEAU PUBLIC POUR LES CENTRES COMMUNAUTAIRES

COMMUNITY CENTRES FIND A NEW AUDIENCE

Eva Wilsens de De Markten à Bruxelles, Bastiaan Wildemeersch du Pianofabriek à Saint-Gilles, Dorien Herremans du Nekkersdal à Laeken et Frisia Donders de Kontakt à Woluwe-SaintPierre sont tous de la même génération et sont récemment devenus responsables d’un centre communautaire bruxellois. La Région en compte 22 au total. Il y en a un dans chaque commune et c’est l’organisation N22 qui les coordonne. L’objectif des centres est de créer un sentiment de communauté à l’aide de la culture, avec des cours de langue, des formations, des ateliers, du sport, des stages pour enfants, des activités en soirée ou des salles à louer.

Alors qu’avant, ils étaient exclusivement un point de soutien pour les néerlandophones, ils touchent un public de plus en plus large en offrant des possibilités à toutes sortes d’idées et d’initiatives.

Eva Wilsens of De Markten in Brussels, Bastiaan Wildemeersch of the Pianofabriek in Sint-Gillis, Dorien Herremans of Nekkersdal in Laken, and Frisia Donders of Kontakt in Sint-PietersWoluwe are contemporaries and all recently became directors of their community centre. There are 22 such community centres in the region. There is one in every municipality, and they are coordinated by the N22 organisation. The centres support communities through culture, but also offer language classes, courses and workshops, sports, internships for children, evening activities or they hire out rooms to local clubs. In the past, they were a support centre exclusively for Dutch speakers, they now increasingly reach a broad cross-section of the city’s public and offer opportunities for all kinds of low-threshold ideas and initiatives.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

Eva Wilsens (1973) groeide op in Schaarbeek, en ging voor Chiro, sport, en haar eerste feestjes naar GC De Kriekelaar. Ze komt uit de kunstensector (Kunstenfestivaldesarts, Hallen van Schaarbeek, Manyone, Das Fraülein Kompanie) en is sinds september 2021 centrumverantwoordelijke in De Markten. www.demarkten.be

EN

30 MAART 2022

I 25

NO-SHOWS IN BRUSSELSE RESTAURANTS

‘Voorschot betalen moet de norm worden’

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Brusselse horecafederatie is niet te spreken over de zogenoemde ‘no-shows’ in Brusselse restaurants.

“Meer dan ooit boeken klanten tafels in twee of drie verschillende zaken en beslissen ze op het laatste nippertje welke plek ze kiezen, zonder de andere te annuleren,” klinkt het bij Horeca Brussel. Steeds meer restaurants vragen daarom voorschotten.

— ARNAUD DE DECKER “Reserveren en niet komen opdagen, is een gigantisch gebrek aan respect dat er bij de klanten absoluut uit moet,” zegt Nicolas Decloedt van Humus x Hortense. © SASKIA VANDERSTICHELE

“Het is een echte plaag aan het worden.” Nicolas Decloedt, uitbater van groenterestaurant Humus x Hortense, wikt zijn woorden niet.

“Op een bepaald ogenblik waren no-shows voor ons dagelijkse kost.

In zulke gevallen ben je snel honderden euro’s kwijt op een avond. Elke dag opnieuw,” zegt hij aan de telefoon.

Om dat fenomeen tegen te gaan is de uitbater van het restaurant in

Elsene 3,5 jaar geleden gestart met zogenoemde ‘kredietkaartgaranties’.

“Bij elke reservering noteren we de gegevens van de klant. In geval van een no-show is de klant een vast voorschot kwijt,” aldus Decloedt.

Wie voor de lunch onaangekondigd niet komt opdagen is bij Humus x Hortense dertig euro per persoon kwijt. ‘s Avonds loopt dat op tot negentig euro.

“Dat is veel geld, we zijn ons ervan bewust, maar we hebben geen andere keuze. Het is een gigantisch gebrek aan respect dat er bij de klanten absoluut uit moet,” verdedigt de uitbater zijn keuze.

PIZZERIA OM DE HOEK

Ook restaurant Comme Chez Soi maakt vandaag al gebruik van een voorschotsysteem. © IVAN PUT

26

I

30 MAART 2022

“Momenteel zijn het vooral fine-dining restaurants die gebruik maken van het voorschotsysteem, bijvoorbeeld Comme Chez Soi of La Villa Lorraine,” zegt Fabian Hermans van de Brusselse horecafederatie.

“Maar ik wil dat systeem graag overal ingeburgerd zien raken.

Want het gebeurt ook overal, zowel bij sterrenrestaurants als bij de pizzeria om de hoek.”

Om het probleem van die no-shows in kaart te brengen, werd onlangs de app Booktable gelanceerd. Die zorgt ervoor dat teleurgestelde klanten die geen tafel konden boeken een melding krijgen wanneer er op het nippertje alsnog een plaatsje vrijkomt. “Zo is iedereen tevreden en wordt voorkomen dat een tafel de hele avond leeg blijft,” is de redenering.

VLIEGTUIGTICKET De krant La Capitale kon de hand leggen op resultaten van een enquête die Booktable uitvoerde bij restauranthouders. De cijfers spreken boekdelen: tachtig procent van de no-shows is te verklaren door ‘een gebrek aan respect’ van klanten.

Het fenomeen zou bovendien met twintig procent zijn toegenomen in

Big City Big City

Big BigCity City

Er valt heel wat te vertellen over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG besefte ook astronoom en aan, waardoor de factuur Elke eigenaar van een EN STEM OP BRUZZ.BE statisticus Adolphe STEL ZELF JE VRAAG voor de eigenaars elk jaar woning, gebouw of een stuk Ze Op het eerste gezicht lijkt Op het eerste gezicht lijkt ze blijkbaar Net als andere Al Brusselse Quetelet. voor het ENZELF STEM OP STEL JE VRAAG EN STEM OP oploopt. grond moet daarHet elk jaar een hu ditdit een absurde vraag. een absurde vraag.

Het want toen b STEL ZELF JE VRAAG gemeenten – denk aan ontstaan van ons land, in STEL ZELF JE VRAAG belasting op betalen: de ze woord ‘steenweg’ is voor woord ‘steenweg’ is voor daarna stier Sint-Jans-Molenbeek of BRUZZ.BE BRUZZ.BE 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE VERBOUWINGEN EN STEM OP BRUZZ.BE onroerende voorheffing. Die Ve deze smalle straat al deze smalle geen twijfel Sint-Pieters-Woluwe – straat had al Willem I der Nederlanden onroerende voorheffi Iedereen die een nieuwe ni overschat, laat staan datdat er erng wordt overschat, laat staan buurtbewon Anderlecht naareen zijnSterrenwacht ervan om berekend op basis van het woning bouwt of verbouwt is m opop deze plek ruimte zou deze plek ruimte zou lag een heili patroonheilige, in dit geval te bouwen ineen Sint-Joost. kadastraal inkomen.

Dat is wettelijk verplicht dat te ze zijn voor stadspaleis. voor een stadspaleis.

Sint-Guido,zijn vernoemd HetEn werd een Observatorim toch.

Brussel zou geen echt, maar een fi ctief melden bij de FOD Financiën, EnDe toch.

Brussel PELGRIMS kunnen zijn. goede manzou um Brussel voor Sterrenkunde, he niet zijn, mochten inkomen dat overeenstemt anders riskeer je een boete.

Brussel niet zijn, mochten is ook de patroonheilige van Het verhaal maar er werden ook ee er er hier enen daar geen met het gemiddelde jaarlijkse Vaak krijg je een brief om de hier daar geen de veehandelaars, de ronde en me vr verdoken architecturale inkomen dat het onroerend aangifte in te dienen, dat dagelijks meteorologische verdoken architecturale landbouwers, mensen met van heinde e Big City Fr parels zijn, precies opop diezou goed de eigenaar gebeurt bijvoorbeeld als je waarnemingen gehouden, parels zijn, precies die hevige diarree en de het graf. Bee LYNN UIT ANDERLECHTeen vergunning aanvraagt plek waar je ze hethet minst opbrengen mocht hij het zoals onder meer temperaplek waar je ze minst taxichauffeurs. Die laatste veranderde d — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM na verwacht. verhuren.

Maarmat er zijn soms voor de verbouwingen.

Quetelet verwacht.

Big City tweetuurmetingen. vragen ongetwijfeld om middeleeuw Big City — JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE w In de Vlaamsesteenweg grote verschillen tussen de Gebeurt dat niet, dan moet je — JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE In devier Vlaamsesteenweg en noteerde keer per wat verduidelijking. pelgrimsoor ve wacht die verrassing kadastrale inkomens, zelfs spontaan een aangifte doen. wacht die verrassing dag hoe warm het niet was. Dat Guido kwam uit een toestroom z toen nog landelijke en Er valtvan heel wathetzelfde te vertellen m achter de gevel van huizen van De administratie Opmetingen achter de gevel van voor die ongebruial te was rijk gezin.

Hijtijd was een werden zijn hoger gelegen Ukkel.

In over het weer in België. Dat ni nummer 46, waar het type, in dezelfde straat.

Hoe en Waarderingen zal dan een STEL ZELF JE VRAAG 46,behoren waar hetde en kelijk.nummer Daardoor eerste instantie werden de besefte ook boerenzoon die meehielp op astronoom ondergebrac EN STEM OP BRUZZ.BE m Huis voor Podiumkunsten komt dat? schatting of herschatting metingen zowel in statisticus Adolphe Huis voor Podiumkunsten Brusselse temperatuurZes maanden nana haar later zijn na OpOp hethet eerste gezicht lijkt het land.

Hij zou al van Zes maanden eerste gezicht lijkt Sint-Joost als inhaar Ukkel Quetelet.

Al voor het m LaLa Bellone te vinden is.

Het kadastraal inkomen doen om zo het al dan niet huwelijk met de graaf beviel dit een absurde vraag.

Het Bellone te vinden is. huwelijk met de beviel dit absurde vraag.

STEL ZELF JEJE VRAAG tot deeen jongswaarnemingen af aan veel affiontstaan niteit worden uitgevoerd.

Zo graaf kon ook het uitg van ons land, in Het STEL ZELF VRAAG al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is m Langs de straatkant straalt varieert naargelang devoor nieuwe kadastraalzeinkomen ze van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor Langs de straatkant straalt verschil in temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE hebben gehad zijndeze giften de oudste termet wereld en was Vermoedelijk was haar man smalle straat al al Vermoedelijk was haar man van XI deze smalle straat hethet gebouw weinig ligging, de samenstelling, de te berekenen. binnen en buiten de stad Willem I der Nederlanden gebouw weinig niet dede vader van hethet kind, overschat, laat staan datdat er er niet vader van kind, een be overschat, laat staan geloof.

Hij bad veel en naast werd België een van de eerste worden bestudeerd.

Maar ervan om een Sterrenwacht he bijzonders uit:uit: een wel dede Zonnekoning op deze plek ruimte zou ouderdom en het type Maar omdat er maar zomaar weinig wel Zonnekoning op deze plek ruimte zou bijzonders een toen de activiteiten zo goed te was bouwen ineen Sint-Joost. zijn werk op het de land hij bidplaats.

H zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. landen die meteorologie zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis.

Br kleurloze gevel met woning.

Tot op vandaag is het controles zijn, doet niet WILLEM UIT BRUSSEL-STAD kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatorimaîtresses enen werd door EnEn toch.

Brussel zou maîtresses werd door toch.

Brussel zou ook koster.

In die hoedaniguit het noord uitgebreid bestudeerden. ze weliswaar een mooie overgenomen in Ukkel, um voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd tottot Brussel niet zijn, mochten referentietijdstip voor de iedereen aangifte van weliswaar een mooie hem zelfs benoemd Brussel niet zijn, mochten heid Quetelet assisteerde hijsterk de halt op hun raakte het oude gebouw maar er werden ook hofdame, dede hoogste er er hier enen daar geen was eerste hofdame, hoogste hier daar geen va omkadering rond de berekening van het kadastraal verbouwingen. Eneerste zo omkadering rond de vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische pastoor tijdens de misvieCompostela vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale overtuigd van verregaande he voordeur.

Achter die inkomen 1 januari 1975. ontstaan er verschillen tussen Franse hof. parels zijn, precies op die Sint-Joost in verval.

Op het waarnemingen gehouden, voordeur. Achter Franse hof. parelsdie zijn, precies op die ring en droeg hij mee zorg De menig Steeg hethet allemaal plek waar je ze hethet minst samenwerking tussen plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaoo voordeur ligt een nauwe Steeg haar allemaal plek waar je ze minst Eigenlijk zou er om de tien woningen van hetzelfde type voordeur ligt een nauwe — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd?

Misschien verwacht. voor verschillende het gang, kerkgebouw.

Na Anderlechtwk gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar hoofd?

Misschien verwacht. Quetelet mat landen.

Dan en wie die neemt, jaar een nieuwe schatting in eenzelfde straatwel, en soms —— JULIAN want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg gang, en wie die neemt, JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per een paar jaarhet besliste hij omdie verrassing te mee de Be op verwikkeld verschillende wacht ziet ‘Bellonahuis’ konden immers verwikkeld verschillende wacht diehet verrassing moeten gebeuren om een aangepast kadastraal zelfs in eenzelfde gebouw. splitste in dein organisatie in daggegevens hoe warm was. Dat ziet het ‘Bellonahuis’ moordschandalen.

ZeZe werd achter dede gevel van voor eenverschijnen. carrièreswitch te van Brussel. moordschandalen. werd achter gevel van twee: de Koninklijke was voor die tijd ongebruize Het valt te worden uitgewisseld en de inkomen te kunnen berekenen, maar sinds 1980 Bovendien kan de onroerende voorheffi ng van je verschijnen.

Het valt te niet enkel verdacht van dede nummer 46, waar het niet enkel verdacht van 46, waar hetde Sterrenwacht en het kelijk.nummer Daardoor behoren gaan en bestempelen werd hij handelaar 12 septemb een opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten zijn er geen algemene controles meer geweest. Wel buur lager liggen, omdat eigenaars ondermoord bepaalde veranderingen inals de moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten bestempelen als een Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurop de Zenne.

Tot hijparel, de dag waar maar ook van diedie opop andere LaLa Bellone te te vinden is.is. maar van Bellone vinden w verborgen maar het sche Instituut, het andere KMI. waarnemingen tothet de inkomen wordt het kadastraal elk jaar geïndexeerd, omstandigheden korting kunnen krijgen op dieook atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt schipbreuk leed met het van Anderle De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was el is ook een stedenbouwXIV. Ze werd verbannen van het gebouw weinig en dus aangepast aan de stijgende prijzen. belasting.

Dat kan bijvoorbeeld voor wie een is ookde eeninspanningen stedenbouwXIV. Ze werd verbannen van het gebouw weinig Dankzij tuurmetingen in Ukkel België een vanuit: de een eerste bootje waarmee hij handel met de nodi hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders Franse kwam bijzonders uit: een bu kundige fl ater.

Er werd Van de jaarlijkse belasting gaat een deel naar het bescheiden woning heeft, dat is een woning met een kundige fl ater.

Er werd nog altijd de referentie landen die de meteorologie van Quetelet had kleurloze België ingevelmetmet Brussel terecht.

Eerst zou gevel Brussel terecht.

Eerst zouDoor wat kleurloze dreef. Dat bootongeval was he immers volledig rond voor België.

Omdat die al uitgebreid bestudeerden.

Gewest, een deel naar de Brusselse agglomeratie en kadastraal inkomen lager dan 745 euro. Ook ze ze een tijdje in in het kasteel weliswaar een mooie immers volledig rond een tijdje het kasteel weliswaar een mooie 1876 al weerbulletins. voor hemgebouwd, een tekenwaardoor datomkadering hijwashet zijn leven kw zo lang vanaf dat plateau Quetelet sterk van Tervuren gewoond rond dede st van Tervuren gewoond omkadering rond een andere deel naar de gemeente. Het deel voor het mensen met een beperking of met kinderengebeuren, die recht gebouwd, waardoor het Naarmate dehij jaren zalomdat daar ook nietmeer overtuigd vanAchter verregaande hebben, maar omdat zeonder hethet voordeur. diedie hebben, maar ze voordeur.

Achter moest boeten, en ging op he vrijwel onzichtbaar is.

Brussels Gewest is altijd 1,25 procent van het hebben op kinderbijslag, kunnen een vermindering snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te te bont maakte, voordeur een nauwe vrijwelwerden onzichtbaar ook daar bont maakte, voordeur ligt een nauwe vorderden, die ligtis. bedevaart naar Jeruzalem, vragen tegen want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan inkomen. Het deel dat naar werd ze ze verplaatst naar hethet gang, enhad wie die neemt, de Dat Bellonahuis net werd verplaatst naar gang, en wie die neemt, geïndexeerde kadastraal van de onroerende voorheffing krijgen. Die verminvergelijking met de periode voor de Dat Bellonahuis had net steedsOver accurater, ook omdat Bellonahuis.

Daar ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van dewoonde langeterkonden immers gegevens via Rome. die bedeook tegen Om ve Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ zozo goed de Grote Markt deopBrusselse agglomeratie en de gemeente gaat, dering kunnen eigenaars aanvragen via Brussel coronacrisis. goed op de Grote Markt ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en de ze een paar jaar. verschijnen. Het valt te altijd samenwervaarterdeed hijmeer zeven jaar. ziekten.

Hie en kunnen staan, want Na haar volgden bestempelen als een kunnen brengen.

Tempeveranderingen in de wordt berekend opcentiemen op de gewestbelasFiscaliteit.

“Het is een gouden raad die ik Na haar volgden bestempelen een kunnen staan, want inals kingarchitect wasreligieuze tussen landen. welgestelde bewoners verborgen parel, maar hethet Maar zijn patroonheili ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar be JanJan Cosijn ting.

100 opcentiemen komt overeen met een Verschillende factoren en parameters kunnen iedereen in de horeca wil meegeDe site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren elkaar 1920.op. Inde architect 1913 lietliet isCosijn ook een stedenbouwelkaar op. precisiewerk.

In 1913 is ook een stedenbouwimmers Dankzij de inspanningen Quetelet beperkte zich inspanning en boetedoening beroepen m Ex tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls flater.

ErEr werd PHOTONEWS bijkomende belasting van berekening©van het kadastraal inkomen dus ven,” zegt Nicolas Decloedt van tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige flater. werd Vandaag gebeuren de vankundige Quetelet had België in 1 euro op elke euro echter niet totnu de immers meteorohethet huis opkopen dede volledig rond draaiden slecht uit.

Op de voornamelij huis opkopen door immers volledig rond w huis, waar het café LeDe metingen metdoor automati1876 alhet weerbulletins. gewestbelasting. opcentiemen voor de agglomebeïnvloeden.

Het belangrijkste pijnpunt ligt bij de Humus x Hortense. “Voer een Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. huis, waar nu café Le Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw.stad Brussel. DeDe politie gebouwd, waardoor hethet stad politie gebouwd, waardoor scheBrussel. thermometers, maar Naarmate dein jaren terugweg werd Guido zwaar veehandelaa logie, hij verrichtte ook po Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is. ratie vorderden, bedragen altijd 989.

Het deel dat naar de niet-aangifte van verbouwingen, waardoor het voorschotsysteem in, of noteer de Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke er dag, stipt omgehad, acht uur werden die is. ziek.andere Hij uitgebaat. haalde Brussel nog dede kostuums van de Dat Bellonahuis had netnet bestuderen en gebruikte domeinen pioniersbestuderen.

Ook de steeds meer.

Ook de wijken tu Het Bellonahuis kostuums de enerkoetsiers Dat Bellonahuis had gemeente gaat, verschilt per gemeente. kadastraal inkomen van heel wat gebouwen kredietkaartgegevens van de ’sniet morgens,van wandelt nog steeds accurater, ook omdat uitgebaat.

Het Bellonahuis Ommegang zijn er er bewaard zozo goed opop dede Grote Markt Ommegang bewaard goed Grote Markt overleed hier aan wat statistiek omop bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen rondcorrect de Sterrenwacht, die herziening iemand hetzijn grasveld vanandere er altijd meer samenwernib ontwierp hij voor Nicolaas Zo betaal je in 2022 in Oudergem een meer is.

Een algemene zou een klanten. Dat is heel simpel en het net, maar ontwierp hij voor Nicolaas en het was ook een kunnen staan, want en het was ook een kunnen staan, want het KMI op, naartijdens een van king was tussen landen. criminaliteit, huwelijks- en dysenterie, een zware vorm moderniseer bezienswaardigheid architect Jan Cosijn kansberekening en waren minder accuraat.

De toen aan de Schaarbeekseov Bally, vermoedelijk een De euro site van in het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn inkomen van 2.000 kadastraal oplossing kunnen zijn.

Intussen probeert het is de enige manier om het Bally,geïndexeerd vermoedelijk een de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich Expo In In de jaren 1980 tekende ook hethet Bakkers© PHOTONEWS Expo 58. de jaren 1980 koetsier tekende ook Bakkersvan diarree.

Hij kreeg een van weer symbool voor de centrale poort.

Er zijn de wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter om op een kwikthermomeechter niet tot de meteorototaal 769,75 euro.

Daarvan gaat 25 euro naarEr het Rekenhof de gegevens probleem de wereld uit te helpen. weer symbool voorover wijzigingen centrale poort. zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijnaan opvolgster: Olympia werd hethet een huis voor huis, waar nunu het café LeLe de HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende eeuw. werd een huis voor huis, waar het café Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. graf op het Duize ter te observeren inheen. welkeen logie, hijd’Espagne verrichtte ook in brengen. opoffering. andere indicaties Be een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar podiumkunsten.

DeDe ruimte Roy wordt © BELGA vooral werden gebruikt inzijn toen alen – bekijkt de warmte vast bebouwd.

De eerstebeter te verzamelen podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt Gewest, 247,25 euro naarnog denog agglomeratie en naar onroerende goederen Als mensen op hotel gaan of een eenvoudig © BELGA opoffering. andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar stemming dehuis temperatuur bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de meer. Ook de wijken tussen hethet oude enpaard hethet en kar uitgebaat.

Het Bellonahuis kerkhof van Anderlecht. tussen huis en uitgebaat.

Het Bellonahuis hethet oorlogsenen hethetmoet steeds op voor de497,50 verschillende vooral berucht fioude guur aan de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de straatverlichting maakte euro naar de gemeente.

In Schaarbeek het of er geen procedures mogelijk zijn om de vliegtuigticket boeken is dat de oorlogsvoor de verschillende vooral berucht fi guur aan ons die dag zal brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die nieuwe huis werd een ontwierp hijhij voor Nicolaas nieuwe huis werd een ontwierp voor Nicolaas MINNARES VAN DE Niets deed toen vermoeden taxi’s in de jachtleven te vinden in de env verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijksen kansberekening en waren minder accuraat.

De toen aan de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, Bally, vermoedelijk een socialeverwijzingen wetenschappen.

Hij in waarnemingen. het voor het instituut een eigenaar dieper zijn buidel tasten. het inkomens te corrigeren als deFranse waarde normaalste zaak van de wereld. jachtleven te Voor vinden in de kadastrale die in de het hof, inDe dewaar tijd overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een weer symbool voor dede culturele instelling La deuit centrale poort. zijn wapenhandelaar. zou zijn opvolgster: Olympia ZONNEKONING Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, die tot Zo danDat toe dichte bebouwing hield –maar poort lag, raakten dichter later bezeten bleek te zijn.

Daar bleef het niet bij dat deze man een van de belangrijkste fi guren Sint-Guido is altijd de patr weer symbool voor culturele instelling La de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia façade, maar evengoed or gevel verscholen zitten. van Zonnekoning LodeZONNEKONING hetzelfde kadastraal inkomen vanandere 2.000 euro, loopt bebouwd. sterk afwijkt om van de gelijkaardige gebouwen.

Maar Waarom niet bij ons?” maar evengoed gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning Lodewou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker sterren In defaçade, negentiende eeuw opoffering. nunu geregeld nog indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, bekend maar trouwens nog altijd, het vooral werden gebruikt inzijn toen al een – de warmte vast en Bellone De eerste opoffering.

Bellone geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn brengen.

Mancini, een bekend maar en nog wat miraculeuze gebeurtenissen later werd geschiedenis zou worden. gebleven voor iedereen die dat staat er op het dak een mb prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht fi guur aan het totaalbedrag op tot 1.224,25 euro: 25 euro voor voorlopig is het kadastraal inkomen van sommige Ook volgens Marc Van Muyl- de Anderlechtse staat er op het dak een prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de aan straatverlichting maaktete nemen sociale fenomenenvoor de verschillende verstedelijkte daarom in 1890 naar het goed waar en te figuur Brussel optredens, ontmoetingen het oorlogsen het vooral berucht MINNARES VAN DE en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING beslist dat het graf afgeschermd moest worden.

Veertig jaar na zijn dood speelden er zich Benieuwd of Uber-chauffeurs o MINNARES VAN DE standbeeld van een Bellona, de Romeinse terecht toen ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De hetversieringen instituutnog even entoen culturele activiteiten jachtleven tevan vinden in de enhet voor verwijzingen die in de het Franse hof, de tijd het Gewest en 247,25 euro voor demaar agglomeratie, woningen vintage alsin het hippe interieur ders, vicevoorzitter van de standbeeld een Bellona, de Romeinse terecht ze trouwde met er Nicolaas Bally ZONNEKONING organiseert.

DeDe schoonheid evengoed gevel verscholen zitten.

ZoZo Infaçade, van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodein de schaduw van de wou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om demoesten sterren defaçade, negentiende eeuw De twee mannen die dat doen, geloofden vreemde fenomenen af rond zijn graf.

Het begon heiligdom vallen. pelikaan.

Die staat dan al godin van de oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke — euro gaat naar Brusselse van hun bewoner. hotelsectie van de Brusselse LUANA DIFFICILE EN pelikaan.

Die staat godin952,50 vansociale deprijkt oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er er opAlle het dak een hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het iswaar niet duidelijk welke mag dan wel verdoken zijn, staat op het dak eendan goed prijkt beeld van de gemeente. wijk XIV. kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. fenomenen daarom inDaar 1890 naar het te nemen en te verstedelijkte Brussel — LUANA er niets van dreven erNicolaas de spot mee.

Dattoen hadden er kwam rusten en percentages korte tijd DIFFICILE er er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, dede Romeinse terecht ze ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally wordt gelukkig wel nog standbeeld van een elk Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met versieringen Bally gemeenten passen die trouwens jaaren horecafederatie, is de introductie met een paard dat MATHIAS BROUWERS altijd mee uitgepakt. pelikaan.

DieDie staat dan godin van dede oorlog, boven dede graaf Eugène dede Savoie. lietliet aanbrengen enen welke altijd mee uitgepakt. pelikaan. staat dan godin van oorlog, boven graaf Eugène Savoie. aanbrengen welke van een voorschotsysteem of kredietkaartgarantie de enige manier om het fenomeen tegen te VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER Lees enen bekij kLees de VOLGENDE KEER Lees en bekij k de Lees kbekij de en bekij k de gaan. “Zo’n vijftien jaar geleden, VOLGENDE WEEK Lees kbekij de Lees en k de Lees bekij k de Leesen enbekij bekij ken de Waarom wordt dedeVOLGEND Big City neemt even een antwoorden Waarom wordt Check ook onze Instagrampagina, antwoorden antwoorden Check ookook onze Instagrampagina, antwoorden Check onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, antwoorden Wat gebeurt er als er onder Check ook onze Instagrampagina, toen we die maatregel introduceergemiddelde temperatuur antwoorden antwoorden Check ook onze Instagrampagina, opop dede Big-Cityvragen viavia gemiddelde temperatuur antwoorden elke donderdagnamiddag vertelt Luana Big-Cityvragen elkeelke donderdagnamiddag vertelt Luana pauze. Na de paasvakanDe donderdagnamiddag vertelt Luana op de Big-Cityvragen mij nons huis een metrolij nvolgend opop dede Big-Cityvragen viaviavia van ons land gemeten in in bruzz.be/bigcity van land gemeten elke donderdagnamiddag vertelt Luana Big-Cityvragen den in de hotelsector, kwam er ook elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal. bruzz.be/bigcity op de Big-Cityvragen via elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile eeneen nieuw BigBig City-verhaal. op via Difficile nieuw City-verhaal. bruzz.be/bigcity opde deBig-Cityvragen Big-Cityvragen via wordt gebouwd?

Ukkel? tie volgt een antwoord verschijnt o Ukkel? bruzz.be/bigcity Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. bruzz.be/bigcity veel protest. Vandaag zou niemand Difficile een nieuw Big City-verhaal.

BRUZZ.be/bigcity Difficile een nieuw City-verhaal. bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity op de volgende Big 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1 het nog anders willen zien.”

City-vraag. © SHUTTERSTOCK

Waarom wordt de Waarom gemiddelde temperatuur is het Sint-Guido Wat isis verhaal Wat het verhaal van Anderlecht de van ons land gemeten achter de verstopte achter de patroonheilige vanverstopte de taxi’s? in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Wat Watisishet hetverhaal verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Waarom is mijn kadastraal inkomen veel hoger dan dat van mijn wordt Waarom buurman? temperatuur de gemiddelde

A A R 2TE0R2B2U0R U 2A2UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 2I 82 32I 8F2E18B0I RM I2 4 2RF4IE FB

30 MAART 2022

I 27

16TH EDITION

& HIS WEDDING AND FUNERAL ORCHESTRA

THE LAST ORIGINAL BALKAN ALL STARS BOHEMIAN BETYARS

FESTIVAL 28.04

to

1.05.2022

DE LA CLEJANI MORE THAN 150

MUSIC

DEBATES

EXHIBITIONS

STREET ART FOOD

& MORE

ARTISTS

BRUSSELS

PLACE DE BROUCKÈRE NAMUR

LE DELTA

TICKETS & INFO:

BALKANTRAFIK.COM

‘When the screen comes truly alive' Henri Storck in cinéconcert

C 22..... Henri Storck_ Bruzz2_215 X 142.5 mm.indd 1

2 Apr.’22 20:00 at Bozar

Mary © BBC Image:Beard Hommage Henri Storck ciné-concert ©Jarek Francowski

ntenary §Eeuwfeest §Centenaire §Centenary §Eeuwfeest §Centenaire §Centenary

17/03/2022 11:58

Culture.

NL | FR | EN

PARTYSTARTERS YOOTH EN BLCK MAMBA LUISTEREN HET LISTEN FESTIVAL OP

‘Het nachtleven is meer dan hedonisme’ 29

Culture. Festival

NL

Is het nachtleven gelouterd na het verplichte surplacen?

We vroegen het aan dj’s Yooth en Blck Mamba, die elk een avond cureren op het Listen Festival, de Brusselse hoogmis voor elektronische muziek en aanverwanten.

“Safe is een utopie, laten we het op ‘safer’ houden.”

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

S

inds 18 februari weten we weer wat het is om onze booty te shaken en onze pelvis uit de haak te swingen, te dansen en te sjansen op de verslavende beats van onze favoriete dj’s. Vanaf dan had de horeca geen sluitingsuur meer en mochten nachtclubs en danscafés opnieuw open na een impasse van nagenoeg twee jaar – de gesmoorde euforie na de kortstondige doorstart in oktober niet te na gesproken. Drie weken geleden switchte de coronabarometer zelfs op code geel, sindsdien zijn de maatregelen zo goed als opgeheven, ook al zitten we weer te surfen op een (mini)golf. It’s all yellow, beste nachtraven, het nachtleven draait weer als tevoren, hoezee!

Of toch niet? Het is een vraag waar het Listen Festival, de bontgekleurde viering van elektronische muziek en dance die na een paar afgezegde edities eindelijk weer de stad mag vullen met beats and bleeps, zich over buigt in Night Signals, een dagprogramma gevuld met debatten, workshops en talks over de toekomst van het nachtleven (zie inzet). Het is ook een vraag die we voorleggen aan dj’s Ingmar Doumen alias Yooth en Noonah Eze alias Blck Mamba, die beiden een avond cureren tijdens het festival. De eerste kan je kennen van het nightlifecollectief Brikabrak en de bijbehorende radioshow op BRUZZ. De tweede heeft haar eigen avondprogramma op StuBru en zet party’s op onder de noemer Mo Mamba.

“De overgang was niet zwart-wit,” blikt Ingmar Doumen terug op de voorbije weken, nu hij weer geregeld achter de draaitafels plaatsneemt. “Voor mij persoonlijk was het alvast geen gigantische ‘release’. Begrijp me niet

verkeerd, ik vond het super om weer voor een paar honderd man te kunnen draaien en hen uit de bol zien te gaan, zoals vorige week nog in de Beursschouwburg. Maar ik heb ook beseft hoe fragiel onze sector is, en hoe snel alles weer in duigen kan liggen. Alleen heb ik geen zin om me weer slecht te voelen over de gedachte aan een mogelijke nieuwe lockdown. Het is goed om eens stil te staan, alleen heeft die periode zo lang geduurd dat je als creatieve persoon volledig uit je schwung raakte. En het is moeilijker om er weer in te raken, dan eruit.”

Ook voor Noonah Eze was de overgang naar het oude normaal geen strikte cesuur. “Het ging geleidelijk, ik had ook al een paar keer in het buitenland gedraaid. Het voelde eerder als: we zijn weer aan het doen wat we voor corona deden, en dit is wat we leuk vinden. Maar door de druk die in de media werd opgevoerd, voelde het ook een beetje als oudejaarsavond: dan móét het gebeuren, de perfecte avond waarop iedereen wild gaat. Daar hou ik niet van.”

DE DANSVLOER ALS RITUEEL Toen corona het nachtleven lamlegde, draaide Eze snel de knop om. “Ik heb meteen de klik gemaakt en gedacht: oké, nu doen we het even zonder een livepubliek. Anders zou ik er mentaal niet gelukkig van geworden zijn.” Ze focuste zich op andere dingen, zoals het producen van haar eigen tracks. Vorig jaar bracht ze haar debuut-ep uit. “Ep is veel gezegd, het waren maar twee tracks. (Lacht) Eigenlijk ben ik niet rouwig om die coronaperiode, anders had ik nooit de tijd gevonden om zelf nummers te producen. Ik vind het super dat ik dat zaadje geplant heb, hopelijk

kan het nu verder uitgroeien tot iets moois.”

Doumen vindt dat hij na de verplichte bezinningsperiode wel met een ander gevoel in de clubs staat, zowel als dj als als publiek. “Ik overdenk dingen veel meer. Vroeger ging alles spontaner, vlotter, stond je niet zo stil bij wat je al dan niet deed.” Corona noemt hij een breather, een moment om even op adem te komen en dingen op afstand te bekijken. “Maar of dat mij geholpen heeft, weet ik niet, dat zal pas blijken op langere termijn. Ik denk dat dat voor de hele maatschappij zo zal zijn.”

Er is ook zoveel gebeurd, zegt Doumen, er is een nieuw bewustzijn gegroeid over sociale issues, we zijn harder beginnen na te denken over ongelijkheid en discriminatie, maar ook over representatie, grensoverschrijdend gedrag, racisme, misogynie en transfobie. “Mensen beseffen nu veel meer dan vroeger wat er allemaal kan verkeerd lopen in de maatschappij, terwijl het nachtleven net de plaats is waar die dingen in het beste geval even vergeten kunnen worden. Op de dansvloer is er geen plaats voor polarisatie, het is een plek waar eenheid heerst – in een ideaal scenario. Op het gevaar van nu heel out there te zijn (lacht): de dansvloer is voor mij een soort ritueel, een ceremonie. Mensen zullen er altijd nood aan hebben om even te ontsnappen, met gelijkgezinden. Of niet. Je kan de dansvloer net delen met iemand die je niet kent of waarmee je zelfs geen waarden deelt, maar op dat moment werkt het wel.”

“Het is pas sinds corona dat ik daar zelf ook zo over ben beginnen na te denken,” pikt Eze in.

“Daarvoor was het gewoon, oké, je gaat uit, and that’s it. En dan nemen ze dat weg en denk je: wacht, wat vond ik daar eigenlijk zo leuk aan? En dan besef je dat het een enorm krachtig is om daar met al die mensen samen te zijn. Al de problemen waar je ’s ochtends mee opstond, zijn even weg. De overheid heeft onderschat hoe belangrijk het uitgaansleven is voor de mentale gezondheid van een maatschappij. Kijk naar hoeveel jongeren, en zij niet alleen, vandaag kampen met mentale issues.” Die pauze is in dat opzicht essentieel geweest, vindt Doumen, “omdat we alleen maar meer zijn gaan beseffen hoe onmisbaar dat nachtleven is. Het is meer dan puur hedonisme, zoals beleidsmakers het iets te gemakkelijk hebben weggezet.”

“Het is goed om eens stil te staan, alleen hee die periode zo lang geduurd dat je als creatieve persoon volledig uit je schwung raakte” INGMAR DOUMEN ALIAS YOOTH

30

Night Signals wil net dat stilstaan en dat nadenken consolideren. “Ik ben blij dat een festival zelf die vraag stelt,” zegt Doumen. “Een event met als tagline ‘United in music & diversity’ is dat natuurlijk ook aan zichzelf verplicht. De problemen die er zijn in het nachtleven, en die zijn er zeker nog steeds, ook in Brussel, moeten blijvend op de rooster gelegd worden zolang ze niet weggewerkt zijn.” Je moet wel het leerproces onderkennen, zegt Eze. “We hebben de voorbije twee jaar veel nagedacht en veel geleerd, maar je kan niet verwachten dat je

▼

UNITED IN DIVERSITY

Blck Mamba Geboren als Noonah Eze in 1993, groeit op in Sint-Niklaas, woont sinds een paar jaar in Brussel Begint te draaien in 2015 in cafés in Sint-Niklaas, nodigt op haar Mamba Nights en Mo Mamba-party’s ook andere artiesten uit Werkt sinds 2018 als presentator bij Studio Brussel, waar ze onder haar eigen naam trap, grime, rap en global sounds op de wereld loslaat Om zich te onderscheiden van alle andere zwarte mamba’s, laat ze sinds de release van haar debuut-ep op Future Bounce de ‘a’ in haar artiestennaam weg

Yooth Geboren als Ingmar Doumen in 1996, groeit op in HouthalenHelchteren, woont al geruime tijd in Brussel

Bijschrift

Heeft met Brikabrak een radioshow op BRUZZ, elke donderdagavond Werkt deeltijds bij Formaat, een organisatie die zich inzet voor meer en sterker open jeugdwerk

BRUZZ

Richt in 2017 Brikabrak op, een tienkoppig dj-collectief met als gemene deler een liefde voor dansbare ritmes uit de hele wereld

| R E P O R TA G E

Begint rond zijn elfde zelf plaatjes te draaien. Zijn alias Yooth verwijst naar de vrijheid van de kindertijd

31

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

PARTYSTARTERS YOOTH EN BLCK MAMBA LUISTEREN HET LISTEN FESTIVAL OP

meteen 100 procent resultaat ziet, daar is tijd voor nodig, denk ik.”

Het nachtleven zou een safe space moeten zijn.

‘Balance ton bar’, waarbij vrouwen vertelden hoe ze tijdens het uitgaan in cafés en clubs gedrogeerd en aangerand werden, maakte ons eind vorig jaar pijnlijk duidelijk dat dat niet altijd zo is.

“Zoals heel veel vrouwen heb ik zelf ook al onaangename dingen meegemaakt in een club,” zegt Eze. “Ik zou hier anekdotes kunnen vertellen, maar dat ga ik niet doen. Dat leidt alleen maar af van de structurele problemen die er zijn. We weten nu beter wat die zijn en wie of wat ze veroorzaakt, nu moeten we eraan werken.”

Er zijn concrete dingen in gang gezet. De stad lanceerde een uitgebreid actieplan dat ervoor moet zorgen dat niet alleen vrouwen maar ook (gender)minderheden zich veiliger voelen tijdens het uitgaan. Sinds enkele weken is een safezone verplicht in clubs en danscafés, een plek waar iemand die belaagd is op adem kan komen en zijn verhaal doen. Clubs voorzien WhatsAppnummers die slachtoffers kunnen bellen. Goed opgeleide stewards moeten problematische situaties of personen sneller herkennen.

“Sommige organisatoren posten nu hun voorwaarden en regels,” vertelt Eze. “Vroeger kocht je een ticket en dat was het. Nu, die regels moeten natuurlijk ook opgevolgd worden. Dat is een beetje zoals met de decibelnormen die je niet mag overschrijden, die worden ook niet erg streng gecontroleerd. Een danscafé is ook nog wat anders dan een club. Er is een wazige, grijze zone. Sommige zalen doen echt wel hun best om alles veilig te laten verlopen. Maar je weet het nooit tot je er effectief bent. Voor ik ga draaien, ga ik vaak de sfeer opsnuiven in een club. Als ik ergens een slechte ervaring heb gehad, dan mijd ik die plaats. Dan los je het probleem niet op, nee, dat weet ik. Dan bescherm je jezelf. Als je veel vrienden en vriendinnen hebt die uitgaan, en je hoort hun verhalen, dan kan je véél schrappen.

Op den duur schieten er wel niet zoveel plaatsen meer over.” (Lacht) “Safe is een utopie,” zegt Doumen. “Het betekent voor iedereen iets anders, waardoor je het niet voor iedereen honderd procent veilig kan maken, denk ik. Ik zou het woord ‘safer’ gebruiken. Er zijn zeker plekken waar ik me

Noonah Eze en Ingmar Doumen drukten de voorbije twee jaar noodgedwongen de pauzeknop in: “Of dat geholpen heeft, zal net als voor de hele maatschappij pas blijken op lange termijn.”

relatief veilig voel, zoals de VK, de Beursschouwburg, Decoratelier.” Veel is terug te voeren op het individu, vindt hij, ook al doen organisatoren nog zo hun best. “Strenge security aan de deur is ook niet altijd de beste optie,” zegt Eze. “Voor je het weet ben je aan het discrimineren.”

RECULER POUR MIEUX SAUTER Ook initiatieven als Not Your Techno van Sara Dziri geven meer aandacht aan queers en people of colour in het nachtleven. Doumen en Eze cureren tijdens het Listen-festival zelf elk een avond in LaVallée onder de noemers Brikabrak en

“Voor ik ga draaien, ga ik vaak de sfeer opsnuiven in een club. Als ik ergens een slechte ervaring heb gehad, dan mijd ik die plaats. Dan los je het probleem niet op, je beschermt jezelf” NOONAH EZE ALIAS BLCK MAMBA

32

Mo Mamba, voor hen is die diversiteit net zo goed een vanzelfsprekendheid. “We trekken van nature een divers publiek aan,” zegt Eze. “Mo Mamba is een clubavond waarbij ik like-minded dj’s uitnodig van over de hele wereld. Ik leg daarbij vooral de focus op het programmeren van vrouwen en mensen van kleur. Als vrouw van kleur zal je wel geboekt worden, maar het is moeilijk om een stapje hoger te komen. Vaak sta je als opener op de affiche, wat het financieel minder interessant maakt. Dat is het geval in de hele muziekwereld, die nog steeds gedomineerd wordt door witte blanke mannen. Je kan nog zoveel koketteren met een diverse line-up, als je niet hogerop raakt, heeft dat weinig zin. Ik zou graag eens praten met een zwarte promotor of festivalorganisator.”

Representatie is belangrijk, zegt Doumen. “Als je aan de top mensen zoals jij ziet, werkt dat motiverend en raak je sneller overtuigd dat jij dat ook kan.” Eze geeft zelf dj-workshops in Trix in Antwerpen. Haar naam en foto op de affiche trekken als vanzelf jonge meisjes aan. “Bij mijn laatste workshops waren elf van de twaalf inschrijvingen vrouw. Dat is nice. Ik hoop dat het allemaal goeie dj’s worden. Tegen dat ik zelf een stap hoger zit, neem ik hen mee als labelbaas of festivalorganisator.” (Lacht) Brengt de dansvloer nog wel dezelfde euforie

teweeg nu Eze en Doumen naast een zak vol platen ook een rugzak met overpeinzingen meezeulen? “Tijdens de pandemie voelde ik mij een tijdlang verdoofd,” zegt Doumen. “Ik begon mijn gevoelens af te blokken. Dat is niet gezond.

Ondertussen voel ik de energie en de goesting wel weer terugkeren. Voorlopig doseer ik nog wel.

Twee keer per maand draaien is genoeg. Ik werk ook nog vier vijfde, dat vreet aan mijn langetermijnplanning.” Reculer pour mieux sauter, ook Eze deelt die gedachte. “Ik ben selectiever geworden, maar dat idee had ik ook al voor corona. In 2019 heb ik tinnitus en gehoorschade opgelopen na een drukke zomer. Ik was doodmoe, mijn weerstand was fucked up. Na een dag met een radioshow en twee gigs stond ik op met een fluittoon in mijn oor. Ik denk dat ik tegen een burn-out zat. Toen heb ik beseft dat ik geen vijf dj-sets per weekend meer moet doen, of drie op één avond. Vandaag plan ik veel minder, maar beter, ik kijk wat ik leuk vind en wat de moeite is. Tenslotte wil ik dit nog mijn hele leven kunnen doen.”

LISTEN FESTIVAL 30/3 > 3/4, verschillende locaties, www.listenfestival.be Listen x Mo Mamba, 31/3, LaVallée Listen x Brikabrak, 2/4, LaVallée De party’s van Brikabrak en die van Lefto x Frontal in Buda BXL worden live gestreamd op BRUZZ radio

NL/ Onder de banier ‘What kind of nightlife do we want for the future?’ legt het Listenfestival zich toe op enkele hot topics uit het nachtleven. Dat doet het met debatten, workshops, talks en denksessies die gebundeld zijn onder de naam Night Signals, een vierdaags dagprogramma dat ontsproot aan de hoofden van Listen-organisatoren Lorenzo Serra en Dirk De Ruyck en dat in goede banen wordt geleid door Alex Sourbis.

De thema’s die onder meer door organisaties als Plan Sacha, Modus Vivendi, BAD, Exaequo en VI.BE worden aangekaart, zijn uiteenlopend, van grensoverschrijdend gedrag over veiligheid en diversiteit tot auteursrechten, drugs- en alcoholgebruik en het nachtleven als cultureel erfgoed.

“De voorbije twee jaar heeft onze sector zich veel vragen gesteld,” vertelt Alex Sourbis.

“Maar nu we opnieuw open zijn, zijn we blijkbaar alweer vergeten waar we zo lang over hebben nagedacht. Het is een debat dat we elk jaar opnieuw zullen moeten voeren. De discussie is geopend, maar het grootste werk moet nog geleverd worden.” Dankzij de pandemie heeft de sector eindelijk de koppen bij elkaar gestoken en zich verenigd in de Brussel By Night Federation, het nachtleven heeft zichzelf heeft een stem gegeven. Nu moet daar nog mee gesproken worden. Met Night Signals wil Sourbis vooral veel praktische tools aanreiken om een safer, inclusiever

‘De tijd om gewoon entertainment te zijn, is voorbij’ overal te bestrijden. Pas dan gaat het lukken.

Een evenwichtige line-up opzetten, is een goed signaal, maar dat gaat de kern van de zaak niet veranderen.”

De pandemie heeft de sector doen inzien dat hij niet langer vooruit kan als culturele speler zonder positie in te nemen, besluit Sourbis.

“Voor de pandemie was het oké om gewoon entertainment te zijn. Die tijd is voorbij, we moeten leren uit onze fouten en ons proberen te verbeteren.” Maar er zijn zeker lichtpunten, zegt hij. “Uit workshops over omgaan met drugs en alcohol die we de voorbije zomer deden tijdens open airs hebben we geleerd dat jongeren heel geïnteresseerd zijn. De nieuwe generatie is echt begaan met een gezonder nachtleven.”

NIGHT SIGNALS 31/3 > 3/4, iMal, www.listenfestival.be

DES PISTES DE DANSE PLUS SÛRES

THE DANCE FLOOR AS A SAFE SPACE

« Quel genre de vie nocturne veut-on pour le futur ? », se demande Night Signals, un programme d’une journée avec des discussions, ateliers et débats au Listen Festival, la fête annuelle de la musique électronique et de la dance. Pendant deux ans, la vie nocturne a été contrainte à la réflexion et le moment est arrivé de mettre en pratique ce questionnement sur la piste de danse comme lieu « safe ». Les DJ Yooth et Blck Mamba, qui organisent chacun une soirée du festival, sont du même avis. « Nous savons maintenant quels sont les problèmes et ce qui les cause, le moment est venu de s’y attaquer. »

“What kind of nightlife do we want in the future?” asks Night Signals, a day-long programme of talks, workshops and debates at the Listen Festival, the annual celebration of electronic music and dance. Over the past two years, the nightlife scene has had time to reflect and now it’s time to put the thinking around the dance floor as a safe space into practice, the organisers say. That is what DJs Yooth and Blck Mamba, who curate one evening each at the festival, think too. “We know what the problems are and who or what is causing them, now we need to address the issues and search for solutions.”

FR

| R E P O R TA G E

‘Wij willen heel praktische tools aanleveren om een safer, inclusiever nachtleven te organiseren én te beleven’

BRUZZ

ALEX SOURBIS OVER NIGHT SIGNALS

nachtleven te organiseren én te beleven.

De grootste uitdaging? “Er zijn er wel wat.

Maar ik denk dat je het nachtleven vooral niet los mag zien van de maatschappij. Het is er niet minder of meer gevaarlijk dan in het gewone leven. Dezelfde problemen als die in onze maatschappij hebben we ook in het nachtleven, alleen hebben we daar minder informatie over. Daar willen we met Night Signals verandering in brengen. ‘Balance ton bar’, bijvoorbeeld, heeft ons hard geraakt, maar nu is het zaak om daar niet alleen verontwaardigd over te zijn, maar er ook concreet iets aan te doen.”

Diversiteit blijft een delicate oefening, ook in het nachtleven. Slechts een derde op de affiche van Listen is niet man. “Ook dat is een weerspiegeling van de maatschappij, helaas.

Het nachtleven is geen bubbel. Daarom is het belangrijk om discriminatie en ongelijkheid

EN

33

Culture. Performance

EN

“Turn and face the strange”: that which David Bowie sang about half a century ago, performance artist Kate McIntosh now wraps up in good advice.

In To Speak Light Pours Out, she uses complex polyrhythms to explain that social change is only possible if we dare to connect with what we do not know. — TOM PEETERS

Kate McIntosh has never been afraid of breaking down barriers. Whether they were barriers between disciplines, between stage and audience or between cultures, the Brussels-New Zealand performance artist always sought cross-pollination, just as in To Speak Light Pours Out. Conceived in 2019 and created in the Covid year 2020, she has finally taken the show on tour. But when we Zoom with her, she has been in isolation in a Norwegian hotel room for four days. The timing with which Covid struck could have been better, but if everything goes to

plan, she will soon belong to the quartet of performers who will indulge in drumming on stage, both in Trondheim and certainly in her (second) home in Brussels.

To Speak Light Pours Out mixes prophecies, manifestos and academic texts expressing positive ideas about social transformation with dance, song and complex polyrhythmics. “That drumming was a learning process, because our primary background is in dance.

Physically, it fitted well. Above all, we had to learn to be better listeners.” This ties in with the message McIntosh wants to convey with her performance, that new ideas often come from places where they are not easily heard. “They come from voices and in ways we are not familiar with. So learning to listen to things we had never heard before was crucial.”

If we listen to music together in the same space, after a while our hearts will beat in sync, but our breathing will remain polyrhythmic. That is what it says in the announcement of To Speak Light Pours Out. KATE MCINTOSH: Isn’t that wonderful?

It is based on scientific research that examined people who shared a certain space and more specifically studied how their bodies reacted to

“Wherever people come together to experience a performance, they are as much concerned with each other as with the performance” 34

being together. Above all, I see the poetic layers in it. It says something about the harmonious feeling that comes with sharing and connecting.

At the same time, it shows that there will always be differences that co-exist but also cause tension with what we have in common. These differences are often framed as problematic or something we should be afraid of, whereas they can also be very exciting and beautiful. When David Bowie sings “Turn and face the strange” in “Changes”, he also means that the strange is not necessarily outside yourself. Real change is about becoming unfamiliar with yourself.

By interweaving lyrics with complex rhythms, you don’t make it easy for the listener.

MCINTOSH: The ideas we wanted to

communicate are also complex. But they deserve to be available in an accessible way, so we have removed all specialised terms from the text and that makes the presentation clear and transparent in terms of language. Because we are well aware that it is not easy for everyone to listen to different rhythms at the same time, we also explain at the beginning of the performance what polyrhythmics is and how rhythms can almost sit on top of each other as well as disrupt each other.

And the complex listening exercise ultimately becomes a metaphor for different views of society. Some visions simplify, others can retain complexity. At some point, we make a metaphorical bonfire in which we get rid of some old, violent world views. We are not fixated on the destination – we don’t know what it is yet – but on getting there, because that we can influence. Listening to each other better can be a path and can give each other energy, too. One of the most beautiful lines in the Hopi

© CHRISTIAN SCHULLER

‘The place where people connect is central to my work’

Nation prophecy from the performance is “We have to push off from the shore into the middle of the river / See who is there with us and celebrate.” Being able to really see who is with you and celebrate that is essential, and exactly the opposite of what a war makes possible.

That same Hopi Nation prophecy says that before we can achieve a better future, we must first pass through the eye of the storm.

MCINTOSH: You are referring to the

line: “They will try to hold on to the shore. They will feel they are being torn apart and will suffer greatly.”

The image of being ripped apart is interesting because it also requires the ripping apart of a kind of self-understanding. It may be your privilege, or your oppression, or some other framework that society has made for you. It is painful, but it does not have to be an individual process.

Has the performance changed since war came back in Europe?

MCINTOSH: Certainly. We were

BRUZZ | INTERVIEW

In Kate McIntosh’s new piece To Speak Light Pours Out, four percussionists search for unity through polyrhythmic drumming.

playing in Berlin when the war broke out. Stopping the conditions that allow violence becomes more urgent when bombs are falling, but they have always been there, so we have to work harder on them even in peacetime. In the Hopi Nation prophecy, the river symbolises social change. During the performance, we celebrate the flow of the river. I like to contrast the “future flow” with the “backward throw” of a violent history. The main thing is that, precisely because war is manmade, we can also stop it.

How has adding text to your performances changed your own perspective and that of your audience?

MCINTOSH: In my early stage work,

say up until 2015, text was essential, but then over the next five years my work was mostly immersive and interactive where the audience became the focus. These works had little language, if any, because they required a gentle, caring attitude towards my audience. Political positions were present, but were

communicated implicitly. Now that there is no risk to the audience because they are not physically involved, I become extremely explicit and loud again, which I like, also because it ties in with my past with Poni (a punk rock collective, ed.). I have a feeling that a lot of young people are energised by it.

In my first pieces, I drew on the perspective of stand-up comedians, who rely on the immediate reaction of their audience. For me, a performance is fundamentally a public gathering. The place where people connect, if only by their heartbeat, has always been central to my work. I am convinced that wherever people come together to experience a performance, they are as much concerned with each other as with the performance. I try to honour and facilitate that. Audiences are very curious about each other and therefore listen to each other like crazy. That’s the first thing you learn when you do comedy. That every breath, movement and cough indicates that an audience is doing it for each other. Superbly fascinating

subject matter. I should really become a sociologist. (Laughs)

You once said that you love Brussels because the city is not pure.

MCINTOSH: For an artist, having the

opportunity to enjoy different languages and realities that intertwine with each other is invaluable. Call it the polyrhythm of the city. There is complexity present in New Zealand too, but there it is

mainly due to the contrast between the centre and the periphery. That, of course, is a very centrist European and colonial viewpoint. But again, change always comes from elsewhere, from voices we do not yet know how to listen to.

KATE MCINTOSH: TO SPEAK LIGHT POURS OUT 1/4, 20.30, 2/4, 19.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

LEREN LUISTEREN

APPRENDRE À ÉCOUTER

In To speak light pours out gebruikt performancekunstenaar Kate McIntosh complexe polyritmiek om uit te leggen dat sociale verandering alleen mogelijk is als we de connectie durven aan te gaan met wat we niet kennen. Een kwartet performers leeft zich al drummend uit op het podium. “Dat was een leerproces, want wij hebben in de eerste plaats natuurlijk een dansachtergrond.

Fysiek zat het dus wel goed. We moesten vooral beter leren luisteren.”

Dans To speak light pours out, l’artiste Kate McIntosh utilise des polyrythmies complexes pour expliquer que le changement social n’est possible que si on ose se connecter à ce qu'on ne connaît pas. Un quatuor de performeurs s’adonne à la percussion sur scène. « Cela a été un apprentissage, car nous sommes danseurs de formation. Donc, physiquement, ça allait. Nous avons surtout dû apprendre à mieux écouter. »

NL

FR

35

BruxellesVies Storyboard WIDE VERCNOCKE

© LYDIE NESVADBA

Écouter nos morts

Pendant trois semaines, un.e créatif.ve partage sa vision du monde. LAURA KRSMANOVIC est réalisatrice de podcasts (Isola podcast enquête sur la manière dont les morts entrent dans la vie des vivants, en Belgique, aujourd’hui).

FR/ « Une femme du village de Mansfield, en Angleterre, avait promis à une amie proche alors très malade, qu’elle déposerait dans son cercueil un paquet de lettres autrefois écrites par son fils défunt. Dans le désarroi du chagrin, elle a oublié. Elle resta désemparée jusqu’à ce que, peu après, le facteur du même village décède. Elle alla voir la famille du facteur et lui demanda la permission de déposer les lettres dans le cercueil de ce dernier. Elle savait qu’elle pouvait avoir confiance : il serait aussi diligent comme facteur dans l’autre monde qu’il l’avait été dans celui-ci. » (Vinciane Despret, Au bonheur des morts)

Ooit zocht Bastille antwoorden in het verkoolde verleden van Pompeï, vandaag eist de Britse popgroep zomaar de toekomst op. Spoileralert: het is een onpeilbare diepte.

BASTILLE 3/4, 20.00, Vorst Nationaal, www.vorst-nationaal.be 36

Pandémie mondiale, guerre en Ukraine…

Dernièrement, la mort nous a frappés collectivement et brutalement. Elle s’est ruée dans nos quotidiens, bousculant les rites et habitudes que l’on croyait immuables. Alors je me demande : que deviennent nos morts, quels rapports entretient-on avec eux, ici et maintenant ?

Dans notre société occidentale, la mort est taboue : on la cache derrière les portes des maisons de repos ou des hôpitaux, on l’enfouit six pieds sous terre et on tait son nom. Après un laps de temps, qui tend à se raccourcir, il est mal venu de parler de nos défunts, de leur rendre visite, de s’en souvenir et, pire encore, de conserver une relation avec eux dans le réel.

Le deuil doit être fait. La veste d’enterrement raccrochée au profit de la blouse de travail, et vite, de plus en plus vite. D’après le droit du travail, jusqu’en juillet 2021, on disposait de trois jours de congés suite au décès d’un conjoint

ou d’un enfant, quatre jours pour le décès d’un parent et deux jours pour celui d’un frère ou d’une sœur. Mais qui comptabilise le temps du deuil ?

Une nouvelle injonction pèse sur nos épaules : se détacher, passer à autre chose, continuer à vivre. Cette conception désenchantée et matérialiste de la mort est à la fois récente dans notre histoire et minoritaire dans le monde.

Pourtant, elle s’est imposée avec une telle force qu’elle est devenue, pour beaucoup d’entre nous, une certitude… et la théorie du deuil une prescription.

Faut-il faire disparaître les morts pour laisser vivre les vivants ?

Face à cette perception, des vivants résistent, des morts aussi. Ça peut être une ombre, des bruits de pas, des rêves ou des signes. Nos morts qui s’étaient fait discrets reviennent, ils nous parlent.

Pas pour nous hanter mais pour nous aider, nous guider, nous consoler ou nous rassurer. Et si au lieu d’avoir peur on laissait les portes et fenêtres grandes ouvertes pour laisser à nos défunts le luxe de pouvoir entrer et sortir comme ils le désirent ?

Les témoignages de celles et ceux « qui restent » sont nombreux mais étouffés par peur de déranger. Parlez-en autour de vous, vous verrez. Une telle continue à écrire à un parent défunt, un autre reçoit la visite de sa fille décédée en rêve, moi aussi, quand je pense à un proche décédé et que j’allume la radio, comme un signe, sa chanson préférée retentit.

La question n’est pas de savoir ce qui est rationnel et ce qui ne l’est pas. Ici encore, la binarité ne suffira pas à recouvrir la multitude de possibilités qui existent dans la relation que nous entretenons avec nos morts. Pourquoi choisir entre réel et imaginaire quand on peut négocier avec la réalité, l’interroger, la redéfinir ? Continuons de nous interroger sur ce que les morts demandent et comment y répondre, sur ce qu’ils ont à nous apporter.

P.S. : Partagez votre histoire en m’écrivant sur laura.krsmanovic@ gmail.com ou envoyez un message sur les réseaux sociaux d’Isola podcast (anonymat garanti).

Relire la série complète ?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

Simon Coulibaly Gillard, sa caméra et son micro

‘Aya, la première héroïne avikam’ FR

Une île paradisiaque de la Côte d’Ivoire va bientôt disparaître avec la montée des eaux. Le réalisateur Simon Coulibaly Gillard, basé à Bruxelles, a fait impression avec Aya, un film à la fois important et sensible à propos d’une jeune habitante de l’île.

— NIELS RUËLL

Simon Coulibaly Gillard décompte les jours avant la sortie sur grand écran de son premier long-métrage. Aya est le portrait d’une fille qui vit sur une île sans avenir. Le film a reçu un prix au Festival du Film de Namur et la première mondiale a eu lieu à Cannes en 2021 dans le cadre de la programmation des cinéastes ACID. Gillard, qui est né à Kostenets en Bulgarie, fut adopté à un jeune âge par un couple français. « J’ai surtout grandi en Bretagne. Après quelques expériences à Rome et à Paris, j’ai changé mon fusil d’épaule. Je ne voulais plus étudier la nature et la technique, je voulais apprendre à faire des films.

Une semaine après les examens d’entrée de l’école de cinéma l’Insas, j’ai déménagé à Bruxelles. Et je ne suis plus jamais reparti. Je me sens bien ici. Le monde du cinéma bruxellois est dynamique tout en étant moins intimidant qu’à Londres ou à Paris. Et dès mes premiers courts-mé-

trages, j’ai reçu le soutien de partenaires comme la RTBF ou des festivals comme Filmer à tout prix ou le Festival de Namur. » Gillard puise son inspiration dans le Golfe de Guinée. « J’ai réalisé trois films au Burkina Faso, un pays voisin de la Côte d’Ivoire. Le premier était assez sensoriel et parlait de la transmission au sein d’une famille. Le deuxième était plus expérimental et suivait des chercheurs d’or qui vivent quasiment sous terre. Et le troisième, Boli Bana, mettait en scène le passage à l’âge adulte d’enfants d’un groupe ethnique nomade vivant du bétail, les Peuls. »

RICHE EN HUMANITÉ Pour Aya, c’est à l’île de Lahou qu’il s’est rendu. « Lahou vit maintenant ce qui nous attend tous à l’avenir. Le niveau de la mer qui monte fait disparaître l’île. Ça me touche vraiment. Je n’utilise pas des chiffres pour mettre en avant la menace climatique car cela n’émeut plus personne. On ne peut que comprendre l’ampleur du problème lorsqu’on a de l’empathie pour les personnes concernées. C’est pour cela que j’ai décidé de me focaliser sur le regard

BRUZZ | PORTRAIT

SIMON COULIBALY GILLARD

d’une fille qui ne connaît rien d’autre que son île. » La jeune Marie-Josée Kokora n’avait encore jamais vu de caméra avant cela. « C’est ici en Belgique qu’elle a vu un film pour la première fois. Et elle y jouait même le rôle principal. En général, je pars seul avec ma caméra et mon micro. Je vis parmi les gens et j’essaie de raconter leur histoire. Les pêcheurs sont devenus mes techniciens. J’ai travaillé avec Marie-Josée pendant un an. On s’est réveillés dans la même maison et on a déjeuné ensemble pendant un an, ça crée un lien de confiance. » Ses films ne le rendent pas riche. « Mais mes films me rapportent d’autres choses. Des expériences humaines que je n’oublierai jamais.

Ma grande fierté est de faire connaître des histoires et des visages qu’on ne voit quasiment jamais sinon. Les Avikams, le nom des habitants de cette île, ont leur propre langue, leur propre culture, leurs propres habitudes. Aya est la première héroïne avikam de l’histoire du cinéma. Et j’en suis vraiment fier. » AYA Sortie au cinéma le 30/3 37

Culture. Dance

KRUMP CHAMPION HENDRICKX NTELA PRESENTS THE CREATION ‘BLIND’ AT LEZARTS URBAINS

‘We want you to question systems of control’ 38

H

endrickx Ntela hails from Verviers, works in Liège and has often performed at Lezarts Urbains, which has been promoting street arts for years and is doing so again this weekend with an extensive programme in KVS (see box). Ntela already presented her smaller creation, To Be a Slave, at Lezarts 2017. She practices various urban dance styles such as hip hop, kuduro and Afrohouse, but above all, she is our international representative in the global krump community. She has her own company, Cie Konzi, and her own “Fam” or artistic family with whom she accompanies numerous young dancers. She is herself a member of the BBF 2.0 crew, which gathers young krumpers from Liège, and of the all-female One Nation. She is also world champion in one of the krump disciplines.

“I first started dancing hip hop in a youth club in Verviers when I was fifteen or sixteen.

But my teacher said I still had too much energy.

When I was eighteen, I started concentrating on krump with the dance collective BBF 2.0. I had only seen videos of it so I was not very prepared but one day they put me in a circle at La Baraka youth centre in Liège and encouraged me to just start. In krump, you always get a lot of support from the other dancers who are constantly hyping you up and cheering you on. This way I immediately felt that I was also appreciated as a person. That was the first time in my life I felt that and so I gave even more of myself. I was not afraid of being myself, even though I was a beginner. I haven’t stopped since.”

Purely formally as a dance, krump is more brutal than focused on a specific aesthetic.

“There are a number of basic movements and postures with the arms, chest and legs. There are also many codes that allow you to do your own thing. Krump (which can be read as an acronym for Kingdom Radically Uplifted Mighty Praise, ed.) means that you are together in a kingdom, which you must elevate. You can do this in several different ways. For example, the ‘Get-off’ is an intense moment with many fast repetitive moments. You have ‘jabs’ with the arms, ‘chest pops’ where you breathe in and bring the chest forward and up, ‘stomps’ where you stomp your legs rhythmically to draw energy from the ground and pump it back up. The energy that you extract from the ground with the stomps will take you to the sky or ‘liveness’, for which you orient the body upwards and move the arms and legs away from the body. So that liveness is a moment when you can do your thing completely. And then you have ‘kill-offs’, ‘grabs’, and so on.”

Even in a broader social framework, krump functions according to rules and a certain hierarchy. “So you have families or ‘Fams’. Mine is la Drickx Fam, in which I, as a kind of big sister, guide the rest on their way in krump and in life. The other members of the Fam then have certain ranks. Jr. Drickx, girl Drickx, boy Drickx... These are ranks that you get according to your attitude, your level and the extent to which you invest in the Fam, so you can go up or down. You have to work to rise in the ranks.”

A COMMUNITY

WORLD CHAMPION

Krump is not just a dance, it is an entire community. “You do it as a group and it’s about unity. It is about being yourself, but also about encouraging others to be themselves. Loyalty and respect are important values and you want to pass them on in a pure form. It is almost as if you are family, whether it is while dancing or in life itself. I now pass on krump to young people and that is an even better feeling. It is good that I can accompany and support them, because not all of them have had an easy life growing up. In krump, everyone is accepted and there are no privileges or prejudices.”

Krump is a freestyle dance and not really a competition. Nevertheless, there are many battles and events nowadays. Hendrickx: “Krump arose in the ghettos as a reaction by the African American communities against oppression, police brutality and racism. Knowing that makes you understand that it is freestyle dance.

But there are many international meetings these days with battles like EBS in Germany, Illest in France, Kob in Japan, Krumpire in Russia.

Krump Belgium Movement also uses social media and events to promote krump. We try to increase the community by using different

leaders.”

The discipline in which Hendrickx Ntela can call herself world champion is “Krump vs X”.

“That is the most artistic form of battle, in which you compete with another artist from a different discipline. You only find out who and what as it starts so you cannot prepare for it. First I had to dance with a violinist and then to classical music.”

Together with slam artist Joëlle Sambi, Hendrickx is an associate artist at Théâtre National, and Lezarts Urbains has also played an important role in Hendrickx’ career. “Lezarts has supported me for almost six years now. It is partly thanks to them that I have been able to develop myself further, and Flora Chassang-Simonpoli from Lezarts has done a lot of work to get street arts into theatres where there was no room for them before. Tinus X, along with others of our generation, also pushed the institutions to open their doors. I am very proud that I can now present a fully-fledged creation.”

BRUZZ | INTERVIEW

At the upcoming Festival Lezarts Urbains, dancers and choreographers Hendrickx Ntela and Pierre “Dexter” Belleka will offer a first. With Blind, they present a completely new, full-length krump creation for which the choreography, music and costumes were specially created. The music by Parisian beatmaker Morf is also performed live on stage. Hendrickx Ntela: “We offer moments of obedience, rebellion, suffering, and joy.” — MICHAËL BELLON

BLINDED That creation is Blind, with a choreography by Hendrickx and Pierre “Dexter” Belleka, live music by the Parisian Morf, performed by musicians Joshua Twambi (piano), Jeanel Quinta (guitar), and Thierry Massamba (drummer), who also have a background in gospel, hip hop and jazz. Already the bit of the soundtrack we heard was impressive. “We were very surprised by ▼

EN

“Krump arose in the ghe os as a reaction by the African American communities against oppression, police brutality and racism” 39

KRUMP CHAMPION HENDRICKX NTELA PRESENTS THE CREATION ‘BLIND’ AT LEZARTS URBAINS

TWO DAYS OF LEZARTS URBAINS

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

Hendrickx Ntela: “I now pass on krump to young people and that is a great feeling.”

what Morf had created. It still gives me goose bumps. Just hearing that music live, that’s just too krump! (Laughs) It is unbelievable that we can do this now. The music goes very deep.

When I dance to it, it immediately takes me on a trip. Every piece has been thought about.”

Alongside the musicians, there are four dancers on stage: Pierre “Dexter” Belleka (Liberia/Senegal/Paris), Arias Fernández alias Joker (Spain), Luka Austin (Paris) and Israël Ngashi and Hendrickx from Belgium are on the scene. “A complete krump creation like this with music and choreography in the theatre is a first for Belgium. We don’t change the codes because it’s in a theatre.”

Blind also makes a thematic statement.

Hendrickx herself is a second generation immigrant and Pierre “Dexter” Belleka lives in exile from the dictatorship in his home country Liberia. Blind is about how political conflicts affect politicians’ discourse and thus people’s freedom of movement and critical attitude. It is about the conscious and unconscious blindness that a society can be victimised by to such an extent. “From conversations following my meeting with Dexter, who has been to many African countries, I learned that people from different continents are also subject to very different systems of control. Thus, our Belgian passports give us a freedom of movement that other passports do not. We want people to question that. People are too quick to accept the system because they think they have no other choice. The idea of blindness, where we don’t want to see certain things and just go along with them, lies at the heart of Blind. It was an idea I had even before Covid. But the pandemic has obviously raised similar questions about freedoms and restrictions. With Blind, we do not bring truths, because we don’t have any, but we want to show that you too can react. There are moments in the performance where we obey, moments of rebellion, moments of suffering and of joy.”

HENDRICKX NTELA & PIERRE “DEXTER” BELLEKA: BLIND 3/4, KVS BOX, www.lezarts-urbains.be

40

The seventeenth edition of the Festival Lezarts Urbains this weekend presents a completely Belgian programme of hip hop, street dance, krump, cyphers, DJ sets, jam sessions, projections and workshops. This year, for the first time, slam and rap acts are also on the programme. That means that Saturday and Sunday are full to the brim. The first part of the day (Saturday 10.30 a.m., Sunday 10 a.m.) is reserved for rap, slam and hip-hop workshops. The collective of Brussels-based artist Massinda Zinga, MDF, organises talks and workshops on a global vision of culture (Saturday), on whiteness and cultural appropriation and on healing and empowerment for those who are affected by racism (Sunday).

The afternoon and evening (Saturday 4 p.m., Sunday 4.30 p.m.) is then spent on dance creations, slam, rap and open stage.

The artists taking over the large stage of KVS BOL on

the first day are Betty Mansion, Selasi Dogbatse (with A Piece of Me about womanhood and the dance industry), Compagnie Barhal (winners of the Hip Hop Games 2021), collective Le Cube, Zach Swagga & Junior Akwety with their house dance project and slam performers Marie Darah, Mugeni and Z&T, who will also be there on Sunday. The headliner on 2 April is Unmuted by Massinda Zinga and the Sisterhood collective, in which women of Afro-Caribbean descent take their place with dance, poetry, image and sound. Saturday night ends with a “Supreme Cypher” – a street and club dance battle in three

grand rounds.

On Sunday, too, great names enter the open stage: choreographer and hip-hop dancer Roxane Hardy, hip-hop and krump choreographer Justine Theizen, who together with Isabelle Audoan addresses the representation of the LGBTQIA+ community in the hip-hop scene, Yipoon Chiem with her solo B****, rapper Veridik and the dance-theatre performance on jazz music Les Épines de la Rose by Rémy Mpuki. Blind by Hendrickx Ntela (see interview) is the eye-catcher on Sunday, and the weekend is rounded off with DJ sets.

You can buy a day or weekend pass.

Massinda Zinga and the Sisterhood Collective

DE THEATERVLOER GAAT TRILLEN

LE SOL DU THÉÂTRE VA TREMBLER

Op het komende Festival Lezarts Urbains zorgen dansers en choreografen Hendrickx Ntela en Pierre ‘Dexter’ Belleka voor een primeur.

Met Blind presenteren ze een volledig nieuwe, avondvullende krumpcreatie, waarvoor zowel de choreo, de muziek als de kostuums speciaal werden gecreëerd. De muziek van de Parijse beatmaker Morf wordt ook live op het podium uitgevoerd.

Hendrickx Ntela: “Krump is ontstaan in de getto’s als reactie van de Afro-Amerikaanse gemeenschappen tegen onderdrukking, politiegeweld, en racisme. Zo’n volledige krumpcreatie met muziek en choreografie in het theater is een primeur voor België. We veranderen de codes ook niet omdat het in een theater is. We willen dat mensen systemen van macht en controle in vraag stellen.”

Bientôt une première au Festival Lezarts Urbains, avec les danseurs et chorégraphes Hendrickx Ntela et Pierre ‘Dexter’ Belleka. Ils présentent une nouvelle performance krump, intitulée Blind, créant pour l’occasion une chorégraphie, de la musique et des costumes. La musique du créateur de beats parisien Morf sera jouée en live sur scène. Hendrickx Ntela : « Le krump est né dans les ghettos comme une réaction de la communauté afro-américaine face à l’oppression, les violences policières et le racisme. Une création de krump complète au théâtre, avec musique et choré, est une première en Belgique. On ne change pas les codes. On veut que le public remette en question les systèmes de pouvoir. »

NL

FR

04/04 >17/04

Avec le soutien du Tax Shelter du gouvernement fédéral via Belga Films Fund - Met de steun van de Tax Shelter van de federale overheid via Belga Films Fund

Culture. Poëzie

‘Deze woorden zijn mijn verzet, mijn opstand’ NL

Met haar eerste poëziebundel Oerhert toont Astrid Haerens hoe trauma zich hecht aan een lijf, hoe poëzie dat overschreden lichaam taal kan geven en hoe vanuit diepe pijn iets van hoop, troost en schoonheid kan ontstaan.

— KURT SNOEKX, FOTO IVAN PUT

“Twee jaar is lang voor dat dunne boekje,” verzucht Astrid Haerens.

Twee jaar hebben de gedichten uit haar poëziedebuut Oerhert “liggen rijpen.” De Brusselse schrijfster, die in 2017 met de roman Stadspanters een literaire eersteling de wereld in wierp, bedoelt dat haar gedichten zich weerspannig toonden, haar uit haar slaap hielden, haar soms het bloed van onder de nagels haalden.

“Mensen denken vaak dat taal een schrijver op het lijf is geschreven, maar dat is mij totaal vreemd. Taal is iets lastigs voor mij, iets wat ik probeer te kneden en te temmen maar absoluut niet de baas ben.

Meer dan pogingen zijn mijn gedichten niet. Worstelingen met taal, om iets te beschrijven wat onmogelijk te beschrijven valt.

Dierbare teleurstellingen, omdat ze gedoemd zijn te mislukken. En toch probeer ik het steeds opnieuw.”

Net in dat wankelen lijkt Astrid Haerens de taal te hebben gevonden om voorbij de woordeloosheid te raken, om te uiten wat zich jarenlang heeft opgehoopt. Zonder leestekens, zonder hoofdletters. Het intieme, in huidroze gedrenkte Oerhert wentelt zich intuïtief, tastend en tastbaar, ademloos en furieus, hypnotiserend, versplinterd en overrompelend rond het lichaam van een vrouw, haar kracht en haar twijfel, haar grenzen en het geweld waarmee die worden overschreden.

42

Haar neergang en haar opstand. Er wordt toegekeken hoe een lichaam stelselmatig uit elkaar valt, doelloos, roerloos verdampt tegen het plafond van een kamer. Hoe er van de taal nog maar weinig, spaanders, overschiet, hoe er niet valt te ontsnappen aan het ding-zijn van dat lichaam.

“De structuren – in een gezin, in een schoolstructuur, in een relatie en in de patriarchale samenleving – die lichamen onder de knoet houden, beginnen klein maar vertakken zich wijd. Die beweging zit in Oerhert. Deze gedichten draaien niet rond één gebeurtenis, maar vele, van mij, van alle stemmen van alle vrouwen om me heen. Ik heb even getwijfeld of ik er een collectieve schrijfervaring van zou maken, maar dit keer wilde ik me niet verschuilen. Ik wilde de kwetsbaarheid omarmen, diep graven in mezelf.”

ALCHEMIE “Lood in goud veranderen, noemde Anne-Mie Van Kerckhoven dat ooit in een interview,” vertelt Astrid Haerens. “Alchemie. Ken je het Spaanse begrip duende uit de flamenco? Het zingen vanuit een diepe pijn kan iets heel moois voortbrengen, transformatie, extase.” Alleen moet je daartoe een taal hebben. “Ik ben eerst heel veel gaan lezen, heb me in een bad van poëzie en non-fictie laten zakken.

En ik ben woorden, zinnen, van overal, gaan noteren. Om een woordenschat te verzamelen. En dan, heel langzaam, heel voorzichtig, met veel vallen en opstaan, heb ik geprobeerd zelf iets te creëren.”

Via het essay ‘De lach van de Medusa’ (1975) van de Franse feministische schrijfster en filosofe Hélène Cixous stootte ze op l’écriture féminine, een ‘ander’, vrouwelijk schrijven. “Die verovering van de taal heeft me aangezet om

Astrid Haerens: “Voor Oerhert wilde ik me niet verschuilen. Ik wilde de kwetsbaarheid omarmen, diep graven in mezelf.”

FLUISTERNETWERKEN

Astrid Haerens Geboren in 1989, groeit op in het West-Vlaamse Zwevegem Behaalt een master in Woordkunst aan het Conservatorium van Antwerpen Woont in de eerste helft van de jaren 2010 twee jaar in Burundi en verhuist daarna naar Brussel Publiceert proza en poëzie in tijdschriften, performt en werkt als docent Schrijven in Antwerpen en Brussel In 2017 verschijnt haar debuutroman Stadspanters bij uitgeverij Polis Maakt via ontmoetingen, interventies, workshops en open schrijfsessies in de Westhoek de online poëzieplattegrond Iedereen Dichter, een open, multimediale bibliotheek en film in samenwerking met Leonardo Van Dijl Publiceert Oerhert, haar poëziedebuut, bij Atlas Contact

De oorsprong... Ergens raakt de intimiteit van Oerhert aan iets groters. Astrid Haerens’ gedichten echoën een haast mythische bloedrode draad die door het leven kronkelt. Voelbaar ontluisterend is de verveelvoudiging van haar lijfeigen verzen in een opsomming van andere, soortgelijke verhalen: “een vriendin drinkt zich elk weekend één dag ziek”, “een vriendin weegt te weinig om verliefd te kunnen worden”, “een vriendin kan niet vrijen zonder pijn”... Om uit te lopen in weerhaakjes die in de huid klauwen: “mijn vriendinnen zijn nooit boos, ze praten enkel met zachte stemmen.” Wat verder houden fluisternetwerken van moeders zich op in struiken. Aan een onbestaand kind worden brieven met waarschuwingen gestuurd: “altijd is iemand de sterkste, altijd weer is iemand bang.” De veelheid wordt onheilspellend, onvermijdelijk, als een vloek die op een geslacht rust.

Je hoeft je ogen maar van het papier op te slaan om de vaste grond onder die dreunende echo’s te zien.

Balance ton bar, #metoo, machtsspelletjes op universiteiten, in de sport... “Als op straat die uitingen van woede en droefheid niet te horen waren geweest, had ik de bundel nog altijd geschreven, ik ben ook al veel langer met dit onderwerp bezig. Maar ze geven kracht, ja. Al die protesten maken deel uit van een grotere golf die we moeten blijven stuwen. Voorbij de hype die sommigen erin zien, tot we het zó beu zijn, tot er verandering is.”

“Dit zijn maar gedichten,” benadrukt Astrid Haerens. “En gedichten zijn geen bewijsstukken, in een rechtbank betekenen ze niets.

In poëzie zitten geen oplossingen, poëzie is voedsel voor de ziel. Ik zie de dichter graag als een riot dog, een van die honden die tijdens de Griekse economische crisis mee gingen blaffen tijdens betogingen. Ik blaf met mijn gedichten mee, geef stemmen gehoor. In die zin is Oerhert een daad van verzet. Maar het blijven natuurlijk woorden.”

“Kunst kan de wereld niet veranderen, maar ze kan wel levens redden,” vervolgt Astrid Haerens.

de schijtluis die ik ben. Zij houden mij recht. Én er is de boosheid, om wat mijn vriendinnen is aangedaan, mijn familie, mezelf, die ‘officiële’ vier op de vijf vrouwen, die slachtoffers die geen tweede kans, geen nieuw lichaam kunnen krijgen. Het is die hele grote woede in mij die me de energie geeft om mijn angst aan de kant te schuiven en te zeggen: ‘Fuck off, ik doe het toch!’ In weerwil van de krachten in de maatschappij die vrouwen nog altijd

“Gedichten zijn geen bewijsstukken, in een rechtbank betekenen ze niets. Maar ze kunnen wel levens redden. Ook dat van mij” “Ik denk dat ze mijn leven al heeft gered, mij uit de eenzaamheid heeft getrokken.” Te concreet, te rauw wil ze niet worden. “Ik voel mij gewoon vaak op mijn ongemak in de wereld.

Voor mij is kunst, poëzie of literatuur in het bijzonder, een vriend die mij even minder eenzaam doet voelen. Kunst is hoop voor mij, een reden om te leven.”

WOORDEN VAN WOEDE “Ik kan er nu wel over spreken, dat lukte een paar maanden geleden nog niet,” bekent Astrid Haerens. “Wat helpt? Mijn fantastische gekozen familie waarmee ik me omringd weet in Brussel. Al die sterke vrouwen die snappen wat het is, die de eenzaamheid kennen, bij wie ik het vechten kan keren in rust en zorg. Zonder hen was ik nog steeds

het zwijgen willen opleggen, klein, zorgend en dienstbaar willen houden, belachelijk maken, objectiveren... In weerwil van die krachten die zeggen: ‘Je kan maar beter niet te veel opvallen. Ben jij wel slim of getalenteerd genoeg?’ sta ik recht en spreek ik. Deze bundel is mijn verzet, mijn opstand. Als ik dan op mijn bek ga, dan is dat maar zo.”

“Ik heb nu blijkbaar in die belichaamde, veelkantige poëzie vol nuance en witruimte de taal gevonden, want de woorden staan er. Maar het blijven pogingen...”

ASTRID HAERENS: OERHERT Zopas verschenen bij uitgeverij Atlas Contact Presentatie: 3/4, 11.00, Passa Porta Bookshop, Facebook: @passaportabookshop

TRAUMATISME ET ALCHIMIE

TRAUMA AND ALCHEMY

Avec son premier recueil de poèmes Oerhert, Astrid Haerens montre comment le traumatisme s’attache à un corps, comment la poésie peut lui donner un langage et comment la beauté peut naître d’une douleur profonde. « Ce recueil est ma révolte. Il ne tourne pas autour d’un événement, mais de plusieurs, de moi, de toutes les femmes qui m’entourent. Je voulais embrasser cette vulnérabilité, plonger au plus profond de moimême. Et transformer le plomb en or. »

With Oerhert, her first poetry collection, Astrid Haerens demonstrates how trauma attaches itself to a body, how poetry can let that overrun body speak and how something of comfort, hope and beauty can arise from deep pain. “This collection is my resistance, my revolt. It does not revolve around one event, but around many, from me and from all the voices of all the women around me. I wanted to embrace that vulnerability, to dig deep inside myself. And turn lead into gold.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

weg te stappen van de heersende ideeën over wat poëzie hoort te zijn: abstract, intertekstueel, intellectueel. Abstractie is een luxe. Spreken over feminisme of seksueel geweld vertrekt vanuit diepe emotie, vanuit trauma. Ik wilde en kon dat niet cerebraal benaderen. Belichaamd schrijven, vanuit het geheugen van het lichaam, bood een mogelijkheid om de taal terug te vinden. The body keeps the score, daar ben ik van overtuigd. Je komt misschien net dichter bij de oorsprong dan langs de verhaaltjes die je in je hoofd maakt.”

EN

43

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE BERS GRANDSINGE ?

‘Le temps de la mutation est arrivé’ FR

Tout au long de sa carrière, le peintre congolais a toujours suivi sa propre voie. Installé depuis 1985 en Belgique, Bers Grandsinge a développé une technique très particulière et une approche singulière de l’homme, entre son ancrage africain et une vision transhumaniste tournée vers le futur.

BRUZZ | PORTRAIT

— GILLES BECHET, PHOTO IVAN PUT

L’être humain a peut-être atteint son apogée, pense le peintre et artiste congolais Bers Grandsinge. Et il amorce son déclin. Le salut passera par une transformation de son code génétique et par la conquête des étoiles et la démultiplication corporelle. « L’être humain est hanté par le problème de la mortalité. Pour le résoudre, j’imagine une machine qui pourrait scanner toutes les cellules de l’être humain pour les conserver en laboratoire et où elles pourraient grandir pendant qu’on part dans l’espace ou être projetées comme un hologramme avec lequel on pourrait avoir une conversation. » L’esprit dans la machine. « C’est quelque chose qui existait chez nous », remarque le peintre. « Les sorciers pouvaient s’emparer de l’esprit de certains humains pour accomplir leurs tâches. Seulement eux doivent tuer la personne pour s’emparer de leur esprit. Avec la machine, ce ne sera plus nécessaire. »

LA MÉTHODE BERS Cette drôle d’idée a émergé très tôt chez le jeune homme, quand il pensait à tous ceux qu’on laisse derrière soi. Bers a quitté sa famille à 14 ans. Mais il avait une bonne raison, il voulait à tout prix devenir artiste et s’inscrire aux Beaux-Arts. « Enfant, j’étais fasciné par un tableau du peintre André Hallet accroché dans la maison familiale.

C’est quand mon père m’a montré en 44

vrai la personne représentée sur le petit tableau que j’ai compris la magie de la peinture. » À l’académie de Kinshasa, le jeune homme qui s’appelait encore Jean-Pierre Bers a développé une méthode originale que

qualifia gentiment son ami congolais de Grand singe. Et le surnom est resté. « Il me voyait comme le singe qui reste en dehors du groupe pour observer ce qui se passe et guider les autres. Ça me plaisait. Et puis il faut bien dire que je me sens plus proche du singe que du porc ou du papillon », rigole-t-il.

DU HASARD AU RENDEZ-VOUS Le voilà débarqué en Belgique, sans contact et sans galerie. Au hasard de ses promenades, il passe devant la galerie Hutse à Jette où il entre. « Le galeriste m’a abordé parce qu’il

« Le galeriste m’a abordé parce qu’il n’avait pas encore vu d’Africain entrer dans sa galerie. »

ses professeurs ont tout de suite appelée la méthode Bers. Son autre nom est polyuréthane, car c’est en mélangeant par erreur ce diluant synthétique à la peinture, qui a ensuite pu sécher pendant une nuit, qu’il a obtenu, dans la matière colorée, des sillons sinueux, des ridules, couvrant ses personnages comme des tatouages. En 1985, le jeune artiste congolais avide de découvertes débarque à New York sans un sou en poche. Par connaissances interposées, il y fait la rencontre de Jean-Michel Basquiat à l’époque où celui-ci exposait avec Warhol. C’est lui qui lui conseille d’aller en Europe pour y faire rayonner l’art contemporain africain.

Et c’est aussi l’artiste haïtien qui

n’avait pas encore vu d’Africain entrer dans sa galerie. Il me demande qui je suis. Je lui apprends que je suis artiste et je lui montre mon book. Il est emballé et me prête de l’argent pour acheter du matériel pour ma première exposition. » Le soir du

vernissage, Bers apprend qu’un ordre de quitter le territoire a été édité à son encontre. La cause de cette tentative d’expulsion, une de ses toiles La fin tragique d’une dictature qui déplaisait fortement à Mobutu.

Heureusement, grâce à un article du Soir et après quelques coups de téléphone du galeriste, Bers Grandsinge peut rester en Belgique.

Il n’est pas encore revenu au Congo. « Chaque fois que je projette d’y aller, il y a quelque chose qui se met dans le chemin. Mais j’ai des nombreux contacts là-bas et je suis sûr que je finirai par y retourner. » Picturalement, il continue à tracer sa voie en cherchant d’autres moyens d’expression, en créant notamment des personnages grâce à un logiciel 3D qu’il va projeter sur la toile et y intégrer ses ridules à la matière. Sur une toile récente intitulée Le dernier rendez-vous, on voit des personnages qui semblent sortis d’un récit afrofuturiste. Bers les a baptisés « Wur », qui signifie humain en kingoli, langue parlée à Mangai en RDC. « Ces personnes ont changé leur code génétique avant d’entamer un long voyage interstellaire. Le temps de la mutation est arrivé. »

BERS GRANDSINGE AND FRIENDS. AVIS DE RECHERCHE 31/3 > 20/5, Maison commune, Mercelisstraat 81 rue Mercelis, Elsene/ Ixelles, www.cultureetpublics.be

ROOTS MET TOEKOMST

ROOTS WITH A FUTURE

Al zijn hele carrière volgt de Congolees-Belgische schilder Bers Grandsinge zijn eigen pad. Sinds 1985 woont

Throughout his career, the Congolese-Belgian painter Bers Grandsinge has followed his own path.

Based in Belgium since 1985, he has developed a distinctive technique and style, inspired by his African roots and a transhumanist, future-oriented vision.

NL

hij in België. Hij heeft een aparte techniek en een eigen stijl ontwikkeld, geïnspireerd door zijn Afrikaanse wortels en een transhumanistische, toekomstgerichte visie.

EN

Bers Grandsinge 1955, naissance de Jean-Pierre Bers à Ipamu dans le Kasai 1977-81, académie des BeauxArts de Kinshasa 1985, fréquente Jean-Michel Basquiat qui lui donne le surnom de Grandsinge 1985, s’installe à Bruxelles 1988, première exposition à la galerie Hutse 2001, participe à La messagerie de l’art contemporain à l’ISELP, Bruxelles.

2008, Black Paris - Black Brussels au musée d’Ixelles à Bruxelles.

2011, participe à 50 ans 50 artistes à l’espace Wallonie de Bruxelles.

BRUZZ | INTERVIEW

2015, Nul n’est prophète en son pays à la Galerie Goldenberg à Paris

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

#1756

#1752

#1760

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL FR

021 02 | 06 | 2

FR

021 30 | 06 | 2

EN

INTERVIE

WS

|

S A N A LY S E

NL FR

021 05 | 05 | 2

EN

TIPS

|

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL

WS INTERVIE

|

A N A LY S E

S

EN

TIPS

|

INTERVIE

READY FOR THE CULTURAL SUMMER WALVIS IN HET

|

WS

DE RING ROND

A N A LY S E

S

|

TIPS

BRUSSEL

EREN VEEL GELD HOE VLAAND EN KAN BESPAR

KANAAL

WALTER WERKPLAATS GAAT VAN WAL

LISATIO FESTIVAL CONGO

150 BRONNEN

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN RE WERELD’ IN EEN DROGE

N

SEUTIN ALESANDRA CORPS NOIR EXPLORE LE

RUE DE MANCH

ESTER

ESTIVALE LA LA DESTINATION DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

L’ERMITAGE BRASSERIE DE THE LOOKING TO G FUTURE OF BREWIN

IZEN CULTUURHU IST VU MAKEN EEN OPENLUCHTZWE

KLE INE REVOLTE

MBAD FLOW

K SPRI NGPLAN VOOR DE AD NI EUWE ST

CABIN FEVER

REN EXTREEM LUISTE AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

LES UN CHOU À BRUXEL

ICHRAF NASRI

II POLITICAL BODY

#1724

#1744

+ BRUZZ CULTURE

+ BRUZZ CULTURE

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

+BRUZ Z

FR

SELE CT

A HEART ALSO DURING N THE LOCKDOW

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

FR

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

TIPS

|

S

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

TIPS

|

PATRICK CKX MANGHELIN VAN VAN HET HUIS DS HET NEDERLAN ?

‘MIJN DROOM S ALLE BRUSSELAAR DRIETALIG’

Vechten voor de toekomst VAN HET SEKS

EN

DE JONG

VOUS TOUT CE QUE AURIEZ TOUJOURS DÛ (SA)VOIR

D IN NA DE BRAN T ANDERLECH DE ‘DE HELFT VAN GEN BRUSSELSE WONIN AAN VOLDOET NIET N’ NORME DE

DE STILSTAND

FR

+ BRUZZ CULTURE JACQUELINE

E T BRUS SELS BOKS EN HOUD RECH T JONG EREN

NL

021 28 | 04 | 2

EN

TIPS

|

S

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL

020 30 | 09 | 2

THE DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

EN

021 10 | 03 | 2

FOR THE ARTS,

#1751

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL



WERK

UTIE MET PROSTIT EN KOOP JE GE ’

DOCU DRIEDELIGE DE KIJKER ZET ARNO IN

N EK FOUNDATIO UE THE LOKAL FOTOT Y OUVRENT BOUTIQ FRANKY ET JOHNN HEYVAERT IER DANS LE QUART

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

‘Waar zijn al die mensen?’

elf, ‘Leven met mez ik ben dat nog aan het leren’

KATHERINE LONGLY APHIE PHOTOGR BLIEKE ET NICOLE

r au Grand amou Camping Kitsch

+ BRUZZ CULTURE DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

JENNY AMBUK ODE URBAIN

IYENYI ONYA

E À LA SAPE

VINCEN BEECK “PHOTOGRAPH

MAN

Y IS LIFE”

#1750

#1740 WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

020 10 | 02 | 2

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

#1730

NL

+BRU ZZ

FR

SELE CT

EN

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING THE LOCKDOWN

TIPS

JONGEREN IN

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

20 11 | 11 | 20

NL FR

021 21 | 04 | 2

EN

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

NL FR EN

TIPS

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

LOCKDOWN

D ‘O NZ E JE UG S’ ON TG LI PT ON

DE ZES TIPS OM R CORONAWINTE EN DOOR TE KOM

BRUSSELAAR EGYPTISCHE WINT GOUDEN SAMEH ALAA FILM BESTE KORT PALM VOOR

REEKS

STA D VAN MST DE TOE KO RDAM WIJZE N

BRUSS EL EN AMSTE ELKAA R DE WEG

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER!

GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

BORD AAN COCA-COLA MOET WEG DE BROUCKÈRE T HET LAATSTE RESTAN ‘ZO VERDWIJNT ZIEL’ VAN DE JAZZY

BRUZZ Select. Eat & Drink

Bambino Central verleidt met zijn adembenemende interieur, maar ook met de kwaliteit van de ontvangst én van de producten.

Tegen de stroom in NL

Met zijn coworkingruimte wijst Bambino Central de weg naar de bar van de toekomst. Een open en fijnzinnige plek waar je met plezier je tijd doorbrengt.

— MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

BAMBINO CENTRAL

•••

rue Ravensteinstraat 64, Brussel/Bruxelles, bambino-canteen.com, ma/lu/Mo > vr/ve/Fr 8 >23.00, za/sa/Sa 8 > 18.00

Nooit vergeten: een bar is maar al te vaak een geldmachine. Weliswaar is die realiteit ondergraven door het geregistreerde-kassasysteem en elektronische betalingen. Maar om het verlies te compenseren, gaan steeds meer zaken voor een minimale ervaring, door tegelijk te beknibbelen op de kwaliteit van de producten en die van de service. Dat is het spel, en het is moeilijk om wie dan ook te verwijten dat men de kosten probeert te drukken.

Bambino Central, dat we op een vrijdagavond ontdekten, lijkt tegen die stroom in te zwemmen. Met zijn ligging tussen Bozar en het station BrusselCentraal zit dit adresje niet meteen op de zichtbaarste plek in de stad. Daar is zijn

businessmodel dan ook niet op gebaseerd. Bambino Central is eerder een belevingsplek op basis van het coworkingconcept Silversquare. Een plek die van ’s ochtends tot ’s avonds open is, zo ver mogelijk verwijderd van de corporate norm.

ECHTE OLIJVEN! Bambino Central spreekt eerst en vooral tot de verbeelding dankzij de inrichting van Piovenefabi, het Brussels-Milanese architectuurbureau van Ambra Fabi en Giovanni Piovene. Zitplekken gemaakt van grote rode rollen, technische aansluitingen verpakt in aluminium, een bar van granito, planten, volumes op verschillende hoogten en plantenmuren: wat een

stilistische breuk met wat we gewoon zijn. Maar wat nog meer verleidt, is de kwaliteit van de ontvangst – de bestellingen worden trouwens aan tafel opgenomen – en vooral de ongelofelijke zorg waarmee de drankjes en snacks zijn geselecteerd. De bierkaart gaat van de brouwerij Surréaliste (€4) langs L’Ermitage (€4,5) tot Rédor Pils (€3).

Idem voor de koffie van Parlor (€2,50 voor een espresso) of het brede gamma natuurwijnen. Die komen vooral uit Italië, maar we vinden ook een voortreffelijke, licht bruisende wijn uit de Dordogne: Splash! van Vincent Alexis (€6,50).

In het bordje feta-olijven ontdekken we tot ons plezier echte kalamataolijven, terwijl we in de meeste andere plekken smakeloze troep krijgen voorgeschoteld.

We zijn ook verrukt door de pizzettes (€6 tot €10) die voor onze ogen worden klaargemaakt in een koepelvormige oven, de charcuterieplankjes (€12) en de rillette van makreel (€8), geserveerd met heerlijk gegrild brood.

47

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Le Russe délire FR

Kirill Serebrennikov n’avait pas besoin de l’invasion de l’Ukraine pour savoir que la Russie était malade. Le réalisateur russe se défait de ses démons dans Petrov’s Flu, un rêve délirant à la fois repoussant et intriguant.— NIELS RUËLL PETROV’S FLU

•••

RU, dir.: Kirill Serebrennikov, act.: Semyon Serzin, Chulpan Khamatova

Tout commence par une vilaine quinte de toux dans un bus bondé à Iekaterinbourg.

Ce qui suit et la fin du film est plus difficile à expliquer.

Même après avoir vu Petrov’s Flu à deux reprises, le film vous échappe aussi vite qu’un rêve au réveil. Compliqué donc de dire où et quand la réalité dystopique se transforme en une fièvre délirante grotesque et absurde. Ou vice versa.

La bonne nouvelle est que cette folie aux relents de vodka et puant la grippe est forte d’un point de vue cinématographique. Une nouvelle éventuellement moins bonne est que, même avec la meilleure volonté du monde, il est difficile de comprendre quelque chose. Repousser pour attirer, c’est une technique connue mais

Le film vous échappe aussi vite qu’un rêve au réveil.

risquée.

Quelques repères auraient été les bienvenus pour ne pas totalement se perdre dans ce délire fiévreux, composé de très longues prises, qui ne fonctionne pas grâce à l’intrigue mais plutôt grâce à l’étrange ambiance et les zestes d’humour archi noir.

L’homme en état grippal dans

le bus bondé s’appelle Petrov.

Il est mécanicien automobile et dessinateur de bandes dessinées. C’est le dernier jour de l’année. Son ex est une bibliothécaire avec des fantasmes violents. Son fils doit aller à un concert de Nouvel An, et cela le replonge dans une époque où, enfant, il devait se rendre à un concert de Noël. C’était pendant l’ère soviétique. La différence entre le présent du film et le futur proche n’est pas tout à fait claire. La Russie ne veut pas vivre avec son temps.

CRITIQUE SATIRIQUE ET POÉTIQUE

Tout commence par une vilaine quinte de toux dans un bus bondé à Iekaterinbourg.

48

Alexeï Salnikov a décrit ce labyrinthe dans un roman. Le réalisateur Kirill Serebrennikov a incorporé ses propres angoisses dans son adaptation cinématographique. Suite à une interdiction de voyager, il n’a pas pu assister à la présentation du film au Festival de Cannes l’an passé, où il avait déjà fait parler de lui avec Leto, un film en noir et blanc poétique et nostalgique sur la scène musicale

underground à Leningrad au début des années 1980. Après des propos critiques et un soutien visible à la communauté lgbtq+, il est accusé de détournement de fonds publics et assigné à résidence.

Mais cela ne l’a pas empêché de commencer à travailler sur un nouveau film sur le compositeur Piotr Tchaïkovski.

Petrov’s Flu peut être interprété comme une critique d’un pays malade, violent et chaotique. Serebrennikov détruit – avec son imagination, pas avec des balles – l’image idéale de Poutine d’une nation puissante et exemplaire. Mais l’objectif visé est avant tout l’expression artistique et la poésie, pas la dissidence politique. Sans l’invasion de l’Ukraine, on n’aurait parlé que de l’épidémie de grippe qui hante l’entièreté du film, même si le tournage date d’avant la pandémie.

Quoi qu’il en soit, regarder ce film est une expérience qui désoriente et laisse un sentiment d’étrangeté difficile à oublier après coup.

FOCUS

MORE FILM

No need to guess who’s Sidney Poitier EN

There is no need to commend Sidney Poitier. Barack Obama, Oprah Winfrey, Will Smith, Whoopi Goldberg, Mariah Carey, Viola Davis already did when the American acting giant died in January. Cinematek is now dusting off his films. — NIELS RUËLL

Icon, lighthouse, legend, the greatest American actor: there was no shortage of praise when Sidney Poitier died in January at the blessed age of 94. His pioneering role cannot be in question, he will forever remain the first black American to win the Oscar for best actor. He worked with the most progressive directors and producers on films that addressed racism and discrimination. One sophisticated character followed another with great finesse and the deceptive ease of the greats. He stuck to his principles and was a great example. Whether that made Sidney Poitier the greatest American actor is another question.

Poitier exchanged the Bahamas for Miami at the age of 15 and then moved to New York, where he joined the American Negro Theatre. He began his historic rise in film in 1949. The big breakthrough came in 1955 with Blackboard Jungle, a hard-hitting analysis of American education with rock ‘n’ roll music. He deliberately chose to play role-models and had enough guts to turn his nose up at overacting. In The Defiant Ones (1958), he and the white Tony Curtis play two prisoners linked by chains who must work together to complete their escape. In Guess Who’s Coming to Dinner (1967), Spencer Tracy and Katharine Hepburn are not

sure whether they should let their daughter marry his character. John is the ideal son-in-law and a great doctor but does not have the right skin colour. Poitier’s career peaked in the 1960s with a starring role in In the Heat of the Night (1967). His Virgil Tibbs must work with a white police chief to solve a murder in a racist Mississippi town.

Poitier reprised the beloved character in They Call Me Mister Tibbs! (1970). After the 1970s, he mostly produced and directed mediocre comedies with Bill Cosby or Richard Pryor.

SIDNEY POITIER 29/3 > 31/5, Cinematek, www.cinematek.be

1

Aya ••• BE, dir.: Simon Coulibaly Gillard, act.: Marie-Josée Kokora

NL/ Het is helaas geen detail maar een bittere

werkelijkheid die voorafgaat aan nog veel meer ellende: Aya woont en leeft op Lahou, een eiland van Ivoorkust dat aan het verdwijnen is door het stijgen van de zeespiegel.

Alleen heeft de ingeweken Brusselaar Simon Coulibaly Gillard niet de zoveelste ecodocumentaire gedraaid die met grafiekjes waarschuwt voor de klimaatramp. Zijn trage, contemplatieve docudrama schetst het dagelijkse leven van de onbezorgde jongedame Aya en haar straatarme moeder. Ze klampt zich vast aan haar eiland en het bijbehorende leven, maar dreigt zo mee te verdrinken. (NR)

2

After Yang US, dir. : Kogonada, act. : Colin Farrell, Jodie Turner-Smith, Justin H. Min.

FR/ De la science-fiction américaine mais pas comme d’habitude. Plus proche de Ozu ou de Kore-Eda que de Star Trek ou La Guerre des Étoiles. Ce magnifique film de SF intime dresse le portrait d’une famille déboussolée lorsque Yang cesse tout à coup de fonctionner. Yang est un doux androïde que le couple Colin Farrell (The Batman) & Jodie Turner-Smith (Queen & Slim) a acheté pour permettre à leur fille adoptive de neuf ans d’apprendre à connaître ses origines chinoises. La quête pour refaire fonctionner Yang se transforme progressivement en une réflexion nuancée sur les souvenirs, le bonheur familial, le temps et l’identité. (NR)

3

Morbius US, dir.: Daniel Espinosa, act.: Jared Leto, Jared Harris, Tyrese Gibson

EN/ Spider-Man: No Way Home was the biggest cinema

hit of the past two years by a mile. This Spider-Man spin-off will not be as successful. Like Venom, Morbius is completely based around a villain that Spider-Man once had to face. Anti-hero is perhaps a better term. Doctor Michael Morbius wants to combat a rare blood disease.

Following an experimental treatment, he has super powers and an uncontrollable blood lust. Lead actor Jared Leto likes to stand out. Director Espinosa is not very good at surprising. (NR)

BLACKBOARD JUNGLE

49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Mosaïques scéniques FR/ Cette fois-ci, c’est bien la dernière. Après 10 années de découvertes en tous genres, le festival XS tire son dernier feu d’artifice. Dans toutes ses salles, mais aussi du monte-charge à la cafétéria, le théâtre national accueille toute une diversité de courtes formes entre 5 et 25 minutes en théâtre, danse, musique, cirque et performance. Simon Carrot se demande pourquoi On ne s’étonne plus assez de marcher sur la terre. Au-delà de ce très beau titre, le circassien démonte les relations humaines par de subtiles perturbations de la gravité. Cirque encore avec Womanhood de Mille Lundt, un spectacle visuel et physique sur l’identité de genre. Sofia Betz et la cie Dérivation adapte les Chroniques martiennes de Ray Bradbury en observant les Robinson de la planète rouge dans une esthétique décalée, teintée d’humour noir. Dans Mode Majeur de la fugue, Jennifer Cousin crée une installation sonore autour du témoignage d’une agricultrice cinquantenaire.

Avec Les Yeux Noirs, Céline Delbecq et la Cie de la Bête noire proposent une lecture spectacle

SUMMERTIME

autour du poison de la violence dans le couple.

Oona Doherty est une danseuse et chorégraphe irlandaise. Dans Hope Hunt and the Ascension into Lazarus, elle déconstruit les codes provocateurs de la masculinité des jeunes de Belfast. Dans Trajectoires, le danseur Julien Carlier partage le plateau avec la guitariste classique Gaëlle Solal. Ariel Doiron aime faire parler les objets. Dans Plastic heroes, il manipule des jouets d’enfant pour raconter la guerre et la violence du monde adulte. Dans Boxed, il raconte avec une simple boîte à chaussures l’histoire d’un homme seul tentant d’entrer en contact avec lui-même. La fête n’en serait pas une sans la musique avec, par exemple, Giftsongs, duo a cappella que forment Virginie Benoist et Julie Calbete, à suivre les yeux bandés ou avec le brass band acoustique des Nerds et leur show au quatrième degré. (GB) FESTIVAL XS 31/3 > 2/4, Théâtre National, www.theatrenational.be

1

In kinderkopjes kijken NL/ Greet Jacobs kan je kennen van de

Bronks-productie België ondertiteld/La Belgique sous-titrée, maar ze werkte ook voor Studio Orka en hetpaleis en maakt sinds 2020 deel uit van de beeldsmederij De Maan. Salomé Mooij is dan weer gekend voor haar beeldend en figurentheater met collectief Dividu. Voor De vrouw die zich verslikte in haar ondergoed (en andere onwaarschijnlijkheden) maakten ze samen landschappen uit allerlei gevonden voorwerpen, waar ze kinderen werelden en verhalen bij lieten verzinnen. Dat resulteert in speels gebricoleerd en poëtisch objectentheater waarin je, begeleid door een soundscape met een koor van opgenomen kinderstemmen, op reis gaat door de hoofdjes van kinderen. (MB) DE VROUW DIE ZICH VERSLIKTE IN HAAR ONDERGOED 30/3, 14.30, Bronks, www.bronks.be

2

Les mouvements du soleil

FR/ La lumière, le soleil et les couleurs qui font danser les corps. Pour sa nouvelle chorégraphie, Thierry Smits célèbre le bonheur et l’insouciance d’être ensemble. Comme une libération après le repli sur soi forcé par la pandémie. Sur scène, cinq danseuses et danseurs et cinq musicien.ne.s du quintette The WIG Society Chamber Music Ensemble célèbrent le retour des beaux jours dans un abandon communicatif. La musique puisée dans le répertoire baroque s’enveloppe par moments d’arabesques électroniques, comme pour saisir cet instant de suspension où les corps se rapprochent et se découvrent dans un jeu de séduction et d’ouverture. (GB)

THIERRY SMITS/COMPAGNIE THOR : SUMMERTIME > 16/4, Studio Thor, www.varia.be

3

That’s the spirit!

EN/ In How Not to Be Understood, the

Portuguese choreographer and performer Marcos Simões evokes his own artistic spirit. In this ritualistic, spiritual piece, he uses video fragments, a piece of fabric and his own body as a medium to make his creative alter ego visible and you can be a part of this powerful out-of-body experience. Marcos Simões lives and works in Brussels and was previously in the Kaaistudio’s during a workspacebrussels festival with Ai! (2012) and This Place (2013). (MB) MARCOS SIMÕES: HOW NOT TO BE UNDERSTOOD 1 & 2/4, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

ON NE S’ÉTONNE PLUS ASSEZ DE MARCHER SUR LA TERRE

50

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

SAM TOMPKINS

1

Hoedje af NL/ Een paar jaar geleden zag Sam Tompkins

een leuk hoedje in een skateshop in zijn thuisbasis Brighton, maar hij had het geld niet om het te kopen. Een vriend van hem stelde voor om ervoor te busken, want Tompkins had een goede stem. Het geld en het hoofddeksel had hij meteen op zak, en de smaak voor muziek had hij er ook ineens bij. In geen tijd groeide Tompkins uit tot de it boy van de Britse pop. Justin Bieber nodigde hem uit om samen te werken in Los Angeles, hij scoorde een megahit met ‘To the moon’ en ging viraal op TikTok. Begin dit jaar releasete hij de ep Who do you pray to? Zijn gebeden zijn alvast verhoord. (TZ)

SAM TOMPKINS 3/4, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

2

Sur les bons chemins

FR/ Nouveau venu sur la carte des festivals, le Ways Around se porte au chevet des guitares, sans oublier de les accorder à toutes les musiques non formatées. Branché sur courant alternatif, le festival s’invite dans trois lieux emblématiques de la capitale. Le Brass, l’Atelier 210 et l’Atomium délimitent en effet les côtés du triangle d’or. Au cœur de ce périmètre dédié à la découverte et aux réjouissances, le Ways Around mise sur l’éclectisme avec une révélation française (Structures), la première signature post-punk du label lancé par IDLES (Lice), mais aussi des Belges qui fracassent comme Mountain Bike, Le Prince Harry ou The Glücks. (NAL)

CLUB BOOMER

1

Tik, tik… boem!

NL/ Voor de eerste sociologische theorieën rond

een verdeling zaaiende generatiekloof moet je terug naar de jaren 1960. Daar moet je ook zijn om live de geboorte van Gerbrand Bakker mee te maken, de Nederlandse schrijver die op zijn 44e zijn eerste roman – het veelbekroonde Boven is het stil – de wereld in wierp en die dit jaar de kaap van de zestig rondt. Voor de geschiedenis van Tobi Lakmakers seksualiteit moet de teletijdmachine wat minder toertjes draaien. Die speelde zich de voorbije tien jaar af en leidde in 2021 tot een van de debuten van het jaar. Bij Passa Porta trappen de twee schrijvers en generaties de nieuwe, hopelijk eenheid zaaiende reeks Club Boomer af. (KS)

CLUB BOOMER: TOBI LAKMAKER & GERBRAND BAKKER 31/3, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

2

FR/ Pour cette quatrième édition de la Biennale du Street Art belge, 60 artistes ont eu carte blanche pour créer une œuvre où seule la dimension était imposée. C’est un art d’aujourd’hui d’une incroyable diversité. Hors de leur cadre urbain habituel, les fresques et graffitis ne se cachent pas. Les clashes de couleurs et de formes sont permanents. Les lignes font le break, s’enlacent et se métamorphosent. Le passé rencontre le présent, le poétique dynamite le politique et le rêve s’infiltre dans le cauchemar. Ou peut-être est-ce l’inverse.

Quand les vapeurs de peinture se dissipent, on se rend compte que les murs sont aussi dans la tête. (GB)

VAPORS 4.0 30/3 > 14/4, Centre culturel d’Auderghem, www.propaganza.be

3

3

EN/ With the LG Jazz Collective, Guillaume

Vierset played on with the legacy of Grant Green’s, Kurt Rosenwinkel’s and Philip Catherine’s jazzy string playing and now, the young guitarist from Brussels is making vinyl with his jazz-not-jazz collective Harvest Group. His latest and third album is called Lightmares and, as the title suggests, it is set in dreamy atmospheres somewhere between day and night, dark and light, and dream and reality. He alternates spicy riffs with velvet melodies, folk rock colours and post rock elements, somewhere between Nordmann, Bill Frisell and Marc Ribot. (TZ) GUILLAUME VIERSET – HARVEST GROUP 2/4, 20.15, Flagey, www.flagey.be

NL/ De AB presenteert BRDCST (8 > 10/4) als een

festival voor vernieuwende muziek gaande van avant-gardepop tot experimentele elektronica. Op dag 1 kan je kennismaken met jaimie branch, Ecko Bazz, MC Yallah, Jana Rush, Avalanche Kaito en Nyege Nyege Tapes. Mail ‘BRDCST‘

Les murs ont la parole

WAYS AROUND 1 > 3/4, divers lieux, www.waysaround.be

Lightmares on wax

BRCST

5x2 dagpassen, Ancienne Belgique, 8/4

NADINE BABOY

5x2 places, KVS BOX, 9/4

FR/ Le KVS reprend le spectacle de danse à succès Désintégration Culturelle de 2019. L’artiste en résidence Nadine Baboy y exprime sa vision contemporaine du métissage à travers un mélange de poésie, de musique et de danse.

Envoyez « Baboy »

Bozar heads back to the future

EN/ On 4 April 1922, the dream of a Brussels Centre for Fine Arts, for artists from all sorts of disciplines, was codified in legal statutes. The centenary of that official beginning is reason enough for Bozar – Victor Horta’s Paleis voor Schone Kunsten/Palais des Beaux-Arts that is today the tangible realisation of that dream – to hold a series of festivities. The kick-off takes the form of an exhibition in which ten artists, including Sammy Baloji & Johan Lagae & Traumnovelle, Lynn Cassiers, Auguste Orts and Koen van den Broek, delve into Bozar’s rich past and create new work that looks into the future of the arts centre. (KS)

LISTEN PRESENTS: CRAMMED DISCS X REBEL UP 5x2 tickets, Vaartkapoen, 2/4

EN/ From 30 March, the Listen festival offers five days of clubbing across a dozen venues. On 2 April you can go to the VK for an evening hosted by Brussels labels Crammed Discs and Rebel Up Records including a DJ set by Acid Arab and live acts by Schroothoop and Zenobia. Email “Rebel”

PROJECT PALACE, A CENTENARY 1/4 > 21/7, Bozar, www.bozar.be 51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Bezoekers van de viswinkels in Brussel zijn vertrouwd met de ‘bar victoria’ of ‘perche du Nil’.

Het zijn grote vissen die als filet of eerlijke moten in de vitrine liggen. Het vel is grijs met een netvormige tekening, afkomstig van de inplantingen waar ooit de schubben staken. Waarom die vis hier te koop is, heeft alles te maken een Brussels bedrijfje.

De nijlbaars (Lates niloticus) komt uit Afrika, hij leeft in het Congobekken, de Nijl, de Senegal, het Chad- en Turkanameer, overal een beetje, maar vreemd genoeg niet in het Victoriameer. Vanouds werd dat zoetwatermeer, het derde grootste op aarde, bevolkt door kleine cichliden, visjes verwant met de tilapia. Grote roofvissen waren er niet.

Reeds in 1923 vonden Britse wetenschappers die situatie uniek en pleitten dat er geen andere soorten naar het meer zouden worden overgebracht, zo divers en kwetsbaar was die gigantische biotoop.

Dat was niet naar de zin van de ‘Game & Wildlife’-administratie van die tijd. Het meer is omringd door drie landen, Oeganda, Kenia en Tanzanië, destijds alle drie Britse kolonies. Die diensten hielden zich bezig met de jacht op groot wild zoals olifanten, leeuwen en buffels, en dan was daar dat meer met volgens hen alleen maar ‘trash fish’?

Het Victoriameer ‘bracht niet op’. Het was toen de gewoonte om de natuur aan te passen aan de economische noden. De wetenschappers werden niet au sérieux genomen en vanaf de jaren 1950 werden, vaak

NICK TRACHET

52

CULI NAI R

Nijlbaars

“Het was een Brusselse vishandel die op het idee kwam om nijlbaars in België te verkopen” FOTO © SHUTTERSTOCK

en stoemelings, die grote vissen in het meer losgelaten. Zij blij, het meer had nu ook wat voor westerse sportvissers!

Aanvankelijk was er niet zoveel te merken, maar vanaf 1980 explodeerde de nijlbaars, ze waren overal en werden twee meter lang en tweehonderd kilo zwaar.

De kleine visjes, waar de lokale mensen zo van hielden, stierven bijna uit en de lokale vissers waren

ook niet echt uitgerust om op zulke joekels te jagen.

Een ecologische ramp moet je opeten. Het was een Brusselse vishandel die op het idee kwam om nijlbaars in België te verkopen. Het bedrijf Verbiest-Storm was destijds een bekende verdeler van Nick TrachetJe mosselen in Trachet restaurants.

Nick moet je dat bedrijf zeker herinneren, het lag net voor de treinbrug over de Koninginnelaan in

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Schaarbeek. Ervoor stonden altijd de bestelwagentjes geparkeerd met hun logo op. De zaak was opgestart door mevrouw Verbiest, een Oostendse wier man was ‘gaan lopen’. Uit schande was ze naar Brussel verhuisd met haar zoontje. In het begin verkochten ze garnaal. De zoon, mijnheer Van de Voorde, vertelde mij ooit hoe hij garnaal ging leveren in de grote brasseries in het centrum. Dat ging per trottinette, vertelde hij daarbij, want hij was nog te klein om op een fiets te rijden. Zijn idee om nijlbaars te importeren was erg succesvol, maar binnen enkele jaren werd de kaas van zijn boterham gestolen door agressieve Nederlandse bedrijven, die vandaag een groot deel van de import in handen hebben.

Nijlbaars is nu een etnisch visproduct en het is geen dure vis. Afrikanen kopen er graag. Hij heeft mooi vlees en een neutrale smaak. Rauw heeft hij een blozend rozige schijn.

Daarenboven is dat vlees ook stevig, waardoor je niet veel schrik moet hebben dat het uiteenvalt, zeker met het vel nog rond de moot.

Omdat nijlbaars zo neutraal is, kan je er pittige bereidingen van maken, zoals een viscurry.

Maak een curry door gehakte ajuin, groene en rode pepers aan te stoven met een lepel of twee currypoeder in ruim wat olie. Wanneer de ajuin glazig is, doe je er kokosroom bij (proef of er zout en peper genoeg bij is). Vlij dan de vismoten in de saus, zet er een deksel op en laat zachtjes sudderen tot de vis gaar is. Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk BRUZZ.be/meldnieuws forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan dingPersberichten kunnen via hele BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die stad toe, watnalezen? pepertjes look. Na uur was redactie@bruzz.be endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg Voer uw evenement in op dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Encodez votreCULTUUR Mathias Declercq sur événement & UIT wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Enter your event on lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Gerd Hendrickx REDACTIE www.agenda.brussels Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt REDACTIE het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

BRUZZ IS DE MAX Toch als we onze lezers, kijkers en luisteraars mogen geloven.

Lees alles over de resultaten van ons waarderingsonderzoek op BRUZZ.be/waardering.

DB623070I9

ISABEL ALLENDE 40 JAAR BESTSELLERAUTEUR

Gemeente & OCMW Zemst

VOORDEEL

is momenteel op zoek naar:

Samen Wist je dat?

Isabel Allende verkocht wereldwijd al meer dan 70 miljoen boeken.

24,99

✁

. deeltijdse/voltijdse nachtverpleegkundigen woonzorgcentrum Releghem . halftijds begeleider zelfstandig wonen (Paviljoen Maria) . voltijdse schilder Interesse? Surf razendsnel naar onze website en ontdek meer!

Gemeente

i.p.v. 60,00 advie dvie esprijs j adviesprijs

Solliciteer via www.zemst.be/vacatures-bij-zemst DB753066C2

Fortuna’s dochter, Portret in sepia en Het huis met de geesten volgen de lange familielijn van de Del Valle.

Deze magistrale familiekronieken omspannen 120 jaar drama tegen de historische achtergrond van Chili en Amerika van de jaren 1800 en 1900. Het eiland onder de zee vertelt het schrijnende levensverhaal van Zarit, een Caribische slavin in de 18de eeuw die verkocht wordt aan de eigenaar van een grote suikerplantage in Haïti.

Criminaliteit, liefde, dood, oorlog, racisme, tirannie en dictatuur. Het zijn de thema’s die telkens terugkomen in de romans van Allende, vol kleurrijke personages en uitzonderlijk sterke vrouwen in de hoofdrol.

Lees nu ook haar pas verschenen nieuwe roman Violeta. Het is opnieuw een inspirerend en episch verhaal, vol humor en passie. Bestel hem nu voor € 24,99 met een extra korting van 10%. www.dezondag.be/isabelallende

nv MOWI bouwonderneming te HALLE zoekt voor onmiddellijke indiensttreding

OB73378

Vier internationale bestsellers van de koningin n van de historische roman

Haal met deze voordeelbon HET PAKKET ALLENDE bij Standaard Boekhandel voor € 24,99* i.p.v. € 60 of bestel online op www.dezondag.be/ isabelallende

PROJECTMANAGER

in loondienst of op zelfstandige basis Wij ontvangen graag jouw cv en alle info die ons kan overtuigen om voor jou te kiezen.

(gratis thuisgeleverd)

Ben jij:

een architect of ingenieur met minstens 5 jaar ervaring?

Wil jij:

projectmanager worden in een familiebedrijf en filevrij naar je nieuwe werkplek rijden in Halle? ruimtelijk inzicht, technisch doorzicht, interesse in laag E-peil, een vlotte pen, juridische bagage? vlot overweg met Vectorworks in Windows omgeving, in de toekomst kijken om problemen te voorkomen, zelfstandig je werk organiseren en proactief handelen?

Heb jij: *Actie geldig zolang de voorraad strekt t.e.m.

16/04/2022. Niet cumuleerbaar met andere kortingen en/of promotionele aanbiedingen. Bij uitputting van de promotie kunt u reserveren voor afhaling op een latere datum. Aanbieding niet geldig op de voorraad op de winkelvloer tegen de gewone handelsprijs noch op de webshop van Standaard Boekhandel.

Kan jij:

Dan bieden wij jou de volgende stap in je loopbaan, een volledig uitgeruste werkplek en een marktconforme verloning volgens je ervaring.

Reageer snel naar info@mowi.be

DB753496C2

DB623068I9

Topwerkgever GESPOT

Vervoeg jij het team van WZC Zoniën?

“Wie in het Tervuurse woonzorgcentrum aan de slag gaat, wordt deel van een hechte groep medewerkers met een hart voor oudere mensen. ”

TERVUREN // In de idyllische omgeving van het Zoniënwoud ligt WZC Zoniën, waar zo’n 160 oudere inwoners van Tervuren van hun oude dag genieten.

Om hen de gepaste zorg te bieden, staan dagelijks 150 mensen paraat: van verpleegkundigen over afwassers en ergotherapeuten tot administratie en schoonmaakpersoneel. Hun team wordt uitgebreid met bijkomende verpleegkundigen en zorgkundigen.

Het woonzorgcentrum waar de nieuwe krachten aan het werk gaan, is een open huis. Dat wil zeggen dat er geen gesloten afdeling is: alle bewoners kunnen zich door het centrum bewegen. Zo leggen ze contacten met andere bewoners en kunnen bewoners die mentaal minder sterk staan leren van bewoners die nog in

WZC Zoniën zet eveneens in op de zorg voor het personeel. Er wordt getracht de work-lifebalans in evenwicht te houden, ook al werk je volgens vastgevariabele wensdagen uitgedacht. Elke medewerker kan maandelijks een vaste en drie variabele wensdagen doorgeven. Een vaste wens houdt in dat je bijvoorbeeld op

iets bijzonders, zoals een huwelijk in de familie, te gebeuren? Dan kan je hiervoor een variabele wensdag

verschillende disciplines aanwezig zijn, denken jij en je collega’s na over thema’s zoals wee van de bewoners. Zo geef je mee vorm aan de

Er wordt getracht de work-lifebalans in evenwicht te houden.

Om als verpleegkundige aan de slag te gaan, is uiteraard een diploma verpleegkunde vereist. Daarnaast is vooral

opgeven en wordt daar rekening mee gehouden bij het opstellen van de planning.

hebben, maar vooral je willen engageren in de ouderen-

Met personeelsbevragingen en vergaderingen draag je ook inhoudelijk je steentje bij aan de werking van het WZC. Zoniën put uit de dagelijkse ervaringen van de verschillende

basiskennis van het Nederlands kan je aan de slag, het uren. Het WZC zet volop in op de ontwikkeling van de

Met interne werkgroepen, waarin vertegenwoordigers van

WZC ZONIËN deel van het OCMW van de gemeente, maakt het woonzorgcentrum al decennialang deel uit van het zorgaanbod van Tervuren. Doorheen de jaren bleef Zoniën mee evolueren met de veranderende zorgwoon was om op je 65ste in “het rusthuis” van je pensioen te genieten, wordt nu volop ingezet op zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen, waarbij ze op hulp van thuiszorg kunnen rekenen. Dat beteWZC gaan wonen en andere zorgnoden hebben.

Met zijn gedreven team medewerkers zorgt WZC Zoniën er voor dat ook vandaag onze ouderen van een zo gelukkig mogelijke oude dag kunnen genieten.

JOBS “Een boeiende job vol afwisseling”

“Mijn job geeft me veel voldoening.”

Tom Gilson (39) / vepleegkundige / 4 jaar in dienst

Margarita Wamboi (43)/ Zorgkundige / 4 jaar in dienst

“Ik was vroeger thuisverpleegkundige en werk sinds vier jaar in het WZC. Het is een heel boeiende job, met veel afwisseling. Elke ochtend start een dag vol verrassingen.

Het hechte contact met de bewoners zorgt voor veel voldoening: je werkt in hun woon- en leefomgeving en helpt hen om zo aangenaam mogelijk te leven.”

“Ik ben ruim vier jaar in dienst en haal veel energie uit mijn team: het is een groep van top-collega’s, die allen het beste dat ik de kans heb om elke dinsdagmiddag taallessen op het werk te volgen. Dit en de dankbaarheid die je ervaart bij de

WZC Zoniën is op zoek naar

VERPLEEGKUNDIGEN en

ZORGKUNDIGEN invulling krijgen, maar in samenspraak met het WZC kan geopteerd worden Interesse?

Neem een kijkje op onze website: www.tervuren.be of per brief t.a.v. de dienst HR,

DB623070I9

ADVERTORIAL

Thuisverpleging, een vak apart

“We zijn vaak kind aan huis."

Ben je op zoek naar een job als verpleegkundige? Dan is de lijst

Onze aanpak Jouw stijl.

met vacatures lang. Toch kozen Paola Ponsart en Valerie Firlefyn bewust voor thuisverpleging. Ze vertellen je graag waarom.

De klik Na een korte onderbreking om bij te studeren werkt Paola sinds 1 jaar terug bij het Wit-Gele Kruis.

“Ik miste thuisverpleging, en dan vooral het contact met de patiënten en de huiselijke omgeving waarin je werkt. Het past bij wie ik ben. De klik had ik al gemaakt tijdens mijn stage toen ik zag hoe mooi mijn stagementor met haar patiënten en collega’s omging. Zij deed haar job met hart en ziel. Ik hoop dat ik die liefde voor thuisverpleging ooit kan doorgeven aan iemand anders.”

Afwisseling “Spannend is het bij ons wel,” vertelt Valerie. Na 25 jaar is ze nog lang niet uitgekeken op haar job.

Als mobiele verpleegkundige bij het Wit-Gele Kruis springt ze in waar nodig. “Je moet je kunnen inleven, heel wat technische bagage hebben en ook af en toe creatief zijn. We hebben duidelijke procedures en afspraken, maar als thuisverpleegkundige moet je altijd de rugzak van je patiënt respecteren. Of je nu de kleinste boerderij of de grootste villa binnen gaat.”

Bij het Wit-Gele Kruis bied je kwalitatieve zorg aan bij mensen thuis. Daarbij reken je op je skills, creativiteit én op je collega’s.

Paola Ponsart: "Mijn stagementor deed haar job met hart en ziel. Ze heeft de liefde voor thuisverpleging aan mij doorgegeven."

Nooit alleen Paola houdt ervan om zelfstandig te werken. “De ritjes in de auto zijn mijn rustmomenten tussen twee huisbezoeken. Ik werk ook niet helemaal alleen, want ik kan altijd bij mijn collega’s of mijn meter terecht om te ventileren, voor advies of gewoon een babbeltje. Een hecht team is belangrijk, zeker als je nog niet zo lang in dienst bent."

Kleine gelukjes De persoonlijke band met de patiënten is een van de grootste drijfveren van thuisverpleegkundigen. Ook voor Valerie: “We zijn vaak kind aan huis.

Je leert het verhaal van elke patiënt

en zijn omgeving kennen. En eens je in het hart van de patiënten zit, blijf je er zitten. In het begin van de coronapandemie stak er eens een mooie kindertekening onder mijn ruitenwisser om me te bedanken.

Die kleine dingen maken me gelukkig.”

Paola: “Ik vind het belangrijk dat mijn patiënten zich tijdens de zorg op hun gemak voelen en dat ze zich veilig voelen om open te kunnen praten. Een echtgenote van een patiënt zei onlangs dat ik als een dochter was voor haar. Dan besef je dat je niet gewoon een job doet, maar echt deel uitmaakt van een groter geheel. ”

DB753195C2

doorgroeier “Veel studenten hebben schrik dat thuisverpleging monotoon werk is. Uiteraard moet je op ronde zorgen doen die minder spannend zijn, maar je mag ook technieken uitvoeren zoals antibioticatherapie, chemo afkoppelen en een poortkatheter spoelen.

Ik leer altijd bij en dat is tof. Ondertussen ben ik referentieverpleegkundige wondzorg in mijn afdeling.

Die kans kon ik niet laten liggen."

Draag jij onze patiënten een warm hart toe? Wij zoeken extra teamplayers, avonturiers en doorgroeiers.

Wij bieden jou: • een spannende job met veel voldoening • een team van collega’s waar je op kan rekenen • werk dicht bij huis • een competitief loon en extra voordelen • deeltijds of voltijds contract, studentenjob of weekendwerk Solliciteer op www.jouwstijl.be Meer info over onze voordelen of een loonsimulatie?

Bel 016-31 79 28 of mail naar solliciteren@wgkvlb.be

De zorgstijl van ...

Paola Ponsart

Vacature verpleegkundige

Valerie Firlefyn avonturier “Tijdens de overstromingen in de zomer raakte ik niet bij een patiënt omdat zijn straat onder water stond.

Gelukkig was er een buurman die me zijn laarzen wilde lenen. Ik heb al veel geleerd van mijn patiënten. Dankzij de vele tips ben ik nu een volleerd moestuinier en ken ik de goede adresjes in de streek. Ik versta ook al heel wat dialecten ondertussen.”

Doe onze test en ontdek jouw zorgstijl!

witgelekruis.be/jobs/test-jouw-zorgstijl

BRUZZ GUIDE 2022 KAAIEN KUREGHEM SINT-JACOBS SAINT-BONIFACE JOURDAN CHÂTELAIN PLASKY DRIE LINDEN SINT-JOB ZONIËNWOUD

OUT NOW!

Ontdek de leukste adressen in tien Brusselse wijken!

Haal jouw gratis BRUZZ guide bij Muntpunt of check BRUZZ.be/guide voor de andere verdeelpunten.

Ga naar BRUZZ.be/guide voor de vorige editie van de BRUZZ guide, ‘Brusselse quartiers part 1 & 2’

ADVbruzz_BRUZZgids2022_1/1_215x290_V3-def.indd 1

15/03/2022 20:21