Achtergrond
Een geniale (maar) nucleaire uitvinding Een mogelijke oplossing voor het energieprobleem lijkt te bestaan. Daarvoor moet de wereld wel een nucleaire en dus zwaar gestigmatiseerde innovatie omarmen. Dat begint nu te lukken. Alexander Koene van BR-ND People en atoomgeleerde Lucas Pool over hun samenwerking en het precaire verhaal van een geniale uitvinding.
Door GIJS DE SWARTE
Lucas Pool en Sander de Groot zijn atoomgeleerden en de motor achter Thorizon, een Nederlandse spin-off van NRG, het nationale nucleaire onderzoeksinstituut. Thorizon ontwikkelt met inzet van de zogeheten Molten Salt Technology een reactor die volgens veel experts, op een veilige en vrijwel CO2vrije wijze, energie kan halen uit nucleair afval. Alexander Koene is medeoprichter van BR-ND People, een B-Corp, dat wil zeggen: maatschappelijk verantwoord opererend impact brandingbureau met klanten als ANWB, Kinderpostzegels, TNO en de Dierenbescherming. Het bureau is gericht op ‘de gezondheid en het geluk van mensen, teams en organisaties’ en zet daarbij veelal de 23plusone-methode in, waarmee wetenschappelijk
wordt onderzocht wat ons beweegt, beroert, verbindt en dus gelukkiger maakt. Eerst maar even de hamvraag. Mondiaal bestaan een kleine tien start-ups die bezig zijn met de Thorium Molten Salt Technology als oplossing voor het energieprobleem. Waaronder TerraPower, mede-opgericht door Bill Gates. Nederland, zo valt te lezen, is er het verst mee. Graag in jipen-janneketaal: wat behelst het precies? Lucas Pool: ‘Het gaat om heet vloeibaar, zout dat door buizen wordt gecirculeerd waarbij een kernreactie plaatsvindt. Daarvoor kun je het element thorium als brandstof gebruiken en daarvan is er genoeg, makkelijk winbaar om alle wereldbewoners
The Optimist • januari/februari 2023 • 91
Achtergrond
‘Dit is te mooi om waar te zijn. Ik ga eens even uitzoeken waarom dit niet kan.’ duizenden jaren van schone energie te voorzien. CO2-uitstoot is er nauwelijks. Het is veilig omdat er bij deze technologie niets aanwezig is dat een meltdown of explosie zou kunnen veroorzaken. En als je je handen er volledig vanaf zou trekken wordt het proces op basis van natuurwetten automatisch uitgeschakeld. De bijbehorende minimale productie van nucleair afval is makkelijk te managen.’ Dus we zijn er... Alexander Koene: ‘Nee, nog niet. En dat claimen we ook niet. Niet alles is hiermee helemaal opgelost maar we komen wel een heel eind als we ook fors blijven inzetten op alternatieven zoals waterstof en windenergie.’
Achtergrond
Pool: ‘Het zout is radioactief en corrosief, en het wordt heel erg heet. De grote uitdaging is het ontwikkelen van materiaal dat die extreem zware omstandigheden tientallen jaren aankan. Onze vinding lost dat probleem op. Maar er zijn natuurlijk meerdere hobbels te nemen. Dus we hebben nog zo’n tien, vijftien jaar onderzoek en ontwikkeling voor de boeg.’
tivistische team. Hun reactie was unaniem, dit is te belangrijk om te laten liggen. De nucleaire optie moet je willen uitleggen aan de mensen om je heen. En dat kan je pas echt goed als je er volledig achter staat en in gelooft.’ Pool: ‘Ik durf te zeggen dat de communicatieve uitdaging ten opzichte van publiek, media en politiek vergelijkbaar is met de wetenschappelijke.’
U bent ervan overtuigd dat dit werkt? Pool: ‘Ik kom uit een progressief, uitermate atoomsceptisch milieu. Mijn initiële onderzoek was gericht op voor fossiele brandstof alternatieve energiebronnen. Maar ik kwam tot de conclusie dat we er daarmee niet zullen komen; met recht een inconvenient truth. Toen we ons begonnen te verdiepen in deze technologie dacht ik eerst, dit is te mooi om waar te zijn. Ik ga eens even uitzoeken waarom dit niet kan. Dat is me niet gelukt. Het kan. En mijn volgende gedachte was, als ik hier verder mee ga moet ik de rest van mijn leven op verjaardagen en feestjes uitleggen waarom ik nu wel aan de nucleaire kant sta. Zag ik daar tegenop? Laat ik zeggen dat de principes en het vertrouwen hierin, de discussie hebben gewonnen.’ Koene: ‘Daarmee zijn we direct ook bij een van de knelpunten voor vrijwel iedereen die te maken heeft met kernenergie als oplossing voor het energieprobleem. Het ligt ontzettend gevoelig allemaal. We moeten over enorme barricades heen.’
Onlogisch is het allemaal niet. Natuurlijk zijn er twijfels. De kernrampen in Tsjernobyl en later Fukushima, zijn niet vergeten. Nucleair onderzoek wordt al gauw aan atoombewapening gerelateerd. Hoe lang kan het door Pool genoemde, corrosie en hittebestendige materiaal meegaan? Moet dat, wat nog niet opgelost is, gezien worden als teken aan de wand of als logische volgende stap in de wetenschappelijke progressie? Het verhaal, de marketingcommunicatie is zoals wel vaker het geval tegenwoordig, cruciaal voor het succes. Koene: ‘Wat je in het algemeen ziet als het om kernenergie gaat, en wat we ook in relatie tot deze technologie hebben gezien, is dat er allerlei wijze experts verschijnen met uitgelezen pr-presentaties en -adviezen. Als we met de politiek gaan praten vertellen we dit verhaal. Het publiek vertellen we dat, de investeerders of de arbeidsmarkt vertellen we weer iets anders. Ik heb het niet over keiharde onwaarheden, ik heb het over afgepaste doelgroepcommunicatie. Maar dat hebben we allemaal wel gezien. Wie zit daar nog op te wachten in deze tijd? Het moet een keer anders.’ Pool: ‘Ik heb natuurlijk wel nagedacht over hoe het hele verhaal in een kort bestek uit te leggen op die feestjes en partijen, omdat ik weet dat ik daar niet aan ontkom. Wat vertel je dan? Wie wil je zijn? Gladde praatjes passen ook helemaal niet bij hoe wij hier instaan.’ Koene: ‘Wat wij doen met de 23plusone-methode is op zoek gaan naar wat mensen echt beroert. We hebben met alles en iedereen gepraat, van klimaat-activistische millennials tot en met gepokt en gemazelde kerngeleerden. Van jong tot oud en van betrokken en dichtbij tot objectief en op afstand. We hebben al die informatie bij elkaar gebracht, tot logische input verwerkt, en een grote strandtent neergezet bij Petten. Daar zijn we met alle betrokkenen op basis van tekst en beeld, zonder voorbehoud, stap voor stap verder gegaan. En daar werd bevestigd wat we vermoedden namelijk...’ Pool: ‘... dat alle betrokkenen hier zo mee verbonden zijn, dit dermate als de juiste richting zien
Jullie zijn een B-Corp bureau met wereldverbetering als het ware in de missionstatement. Ik kan me voorstellen dat dat moeilijk kan liggen. Koene: ‘Zeker. Ik kom zelf uit de behoorlijk corporategerichte marketing en we hadden wat dat betreft een flinke onderneming staan. Op een gegeven moment zagen mijn partner Kim Cramer en ik steeds duidelijker dat mensen niet gelukkiger werden, dat wij niet gelukkiger werden, en dat de wereld niet beter kan worden als we over de platgetreden kapitalistische paden blijven lopen. We zijn er uitgestapt, opnieuw begonnen, langzaam en tot ons grote geluk gegroeid en uiteindelijk B-Corp geworden. Dus werken we nu voor en met mensen die een betere maatschappij voorstaan. De vraag die je je dan moet stellen is, hoe staan we tegenover het nucleaire verhaal? Kim zit, om maar eens wat te noemen, in de raad van toezicht van Natuur & Milieu, de organisatie die zich inzet voor een duurzame toekomst. We zijn de diepte ingegaan met Lucas en Sander. We zijn bij onszelf te rade gegaan, en we hebben het als een soort lakmoesproef voorgelegd aan ons overwegend jonge en stevig ac-
The Optimist • januari/februari 2023 • 92
1
2
dat we het alleen maar zo eerlijk en echt kunnen brengen als het is. Dit zijn we, dit doen we, en dit vertellen we dus. Gedreven door onze eigen principes en hoe we zelf in elkaar zitten. Ik hoorde de term “blijf-bij-jezelf-branding” voorbijkomen. Wel een mooie, vind ik.’
‘We moeten over enorme barricades heen.’ En het mag gezegd, het Thorizon-verhaal staat als een huis, en misschien belangrijker, het komt volkomen authentiek over. In die zin is het een compacte weerslag van hetgeen Pool en Koene zelf ook uitdragen. De website heeft als beeld de zee, de lucht, een suggestie van een aardbol en een atoom, een horizon; in zekere zin een stip aan de horizon. Het verhaal, dat in alle mediacontacten terugkomt en waarmee Thorizon nu voor het eerst het grote publiek probeert te bereiken, is eenduidig; geen vaagheden, uitsluitend onderbouwde claims. Jullie zeggen: ‘We hebben oplossingen nodig voor het energieprobleem, en snel. Dit kan. We zijn een team van experts, we lopen vooraan, we zijn er nog niet maar we geloven er in en we zijn volledig transparant.’ Koene: ‘Onderzoek vraagt natuurlijk funding. We hebben gezien dat dit aanslaat. De recente investeringsronde was een groot succes.’ Pool: ‘We hebben onlangs zo’n twaalf miljoen euro voor het onderzoek binnengehaald. We kunnen dus verder op de goede weg. We blijven open en we blijven duidelijk. Ik zou niet weten hoe het anders moet.’ •
The Optimist • januari/februari 2023 • 93
1 Alexander Koene 2 Lucas Pool