2019 / 3
BOVATINfo Bond van aannemers van tegelwerken in nederland
10 jaar COBA!
Energietransitie Tegels kiezen!
Tegelzetten Onder water!
vakblad voor de tegelspecialist
686 SUPERCOL, LIJM VAN DE BUITENCATEGORIE Bereik de top. 686 supercol nog beter! Professionele tegelzetters zijn net topsporters, ze willen eruit halen wat erin zit. Zo wil een wielrenner als eerste de top bereiken. Eurocol 686 Supercol is een lijm voor prestatiegerichte tegelzetters die alleen het allerbeste willen. Presteren doe je met Eurocol Daarom hebben we onze lijm verbeterd, hij is duurzamer en heeft het certificaat EC 1PLUS gekregen. Hierdoor is hij gezonder om mee te werken en voor de omgeving waarin hij wordt gebruikt. Verbeter je prestaties op een gezonde manier. • Geurneutraler • Nog smeuïger • Verhoogd standvermogen
• Duurzamer door EC 1PLUS • Geschikt voor BREEAM
150 X
KRAS & WIN:
Onder de deksel van de actie-emmer* 686 zit een KRASLOT. Je ziet direct of je een JBL speaker of een BOL.com cadeaukaart hebt gewonnen. Maak er met je smartphone een foto van en stuur deze samen met je naam en adresgegevens naar krasenwin.eurocol@forbo.com en wij sturen de prijs z.s.m. naar je toe. Meer informatie over deze actie vind je op www.eurocol.nl/krasenwin *De actie-emmers zijn te herkennen aan de paarse actiestip met Kras & Win. De actie loopt tot 31 december 2019
100 X
November 2019
Kwartaalagenda In deze rubriek vindt u de belangrijke data voor de tegelbranche. Uw regio-vergadering, het jubileumfeest van uw bedrijf, de lancering van uw nieuwe product in deze agenda? Mailt u dan AUB uw contactgegevens, de aard van de bijeenkomst, de datum, tijd en locatie naar redactie@ bovatin.nl, dan vermelden wij ze in deze agenda! NB Wilt u een evenement bezoeken? Neem dan altijd eerst even contact op met de organisator! Dagelijks bestuur BOVATIN: op de zaterdag 7 december.
VOORWOORD Beste collega’s, Als bestuurder heb je altijd op veel schaakborden tegelijk te spelen. Dat is ook goed, want dan kun je informatie krijgen en combineren, en zolang je goed voor ogen houdt voor wie je aan het werk bent (allereerst, voor de leden van BOVATIN), dan komt er vanzelf een Plan. Daarbij is jullie inbreng van groot belang, want – een bestuur van een brancheorganisatie staat is er niet voor zichzelf. En wij zijn er als BOVATIN-bestuur ook om uit te leggen wat we waarom doen. Laatst kregen we vragen van een paar leden zonder personeel – echte OZP-ers – wat BOVATIN nu voor een zelfstandige aan meerwaarde heeft. Dat is een lastige vraag,
Hoofdbestuur BOVATIN: op donderdag 28 november.
niet omdat ik daar geen antwoord op heb (al onze diensten staan keurig op de
EUF-vergaderingen technische Commissie en Board: 30 januari, 27 maart en 28 september 2020.
een aantal lidmaatschapsvoordelen, de dienstverlening van ons secretariaat en van
Nederlandse kampioenschappen Tegelzetten, ESPEQ, Heerhugowaard donderdag 20 en vrijdag 21 februari
Dan wordt er maatwerk geleverd, of het nou om technisch of juridisch advies, het
Bestuursvergaderingen zijn in principe besloten, maar u kunt als BOVATIN-lid, wanneer u wilt dat het bestuur uw vraag behandelt, die aan één van de bestuursleden stellen. (mail en adressen zie elders in deze BOVATINfo). Of mail uw punt dan tenminste 14 dagen voor de betreffende vergadering aan de secretaris, secretaris@bovatin.nl, dan komt uw mail op de agenda.
een paar groepen in den lande. Want die BOVATIN, dat bent u. Dus willen wij graag
website, ook die waar speciaal een OZP-er veel aan kan hebben), maar – er zit wel eens een vraag áchter zo’n vraag. Eerlijkgezegd – ik denk dat de BOVATIN-garantie, onze adviseurs top zijn, en de OZP-er een betere positie geven. En wat de vraag ook is, volgens mij kan iedereen zijn regio- of landelijke bestuurder zó bellen of langsgaan. oplossen van een probleem of wat dan ook is. Maar goed, die vraag achter de vraag dus… Die vraag (die we nog niet kennen), houdt ons bestuur bezig, en dus gaan we nader in gesprek, want enquêtes hebben in zo’n geval geen zin. Liefst praten we met van u weten of- en zo ja, wat zo’n ‘vraag achter de vraag’ is, zodat we nóg meer de ‘Maatwerkbond’ kunnen zijn. Twee aandachtspunten kennen we eigenlijk wel: zijn we nou een bond voor grote bedrijven of voor ZZP-ers? En hoe verhoudt zich dat met al die gesprekken met NOA en de AFNL over een CAO, een voorgenomen fusie? Wat de eerste vraag betreft – we zijn een bond voor bedrijven met én zonder personeel. Ook al liggen die belangen heel soms niet op een lijn, maar daar kunnen we prima mee omgaan. Wat betreft NOA en AFNL: we zijn nog altijd in gesprek, en sowieso zijn er bij beide organisaties
colofon BOVATINfo is een periodieke uitgave van BOVATIN: de Bond van Aannemers van Tegelwerken in Nederland. Het blad wordt gedrukt op ongechloreerd papier, verspreid in bio-folie en verschijnt vier maal per jaar: in april, juli, oktober/november en januari van het aansluitende jaar. Oplage: 3000 exemplaren per jaar. Deadlines voor advertenties en kopij: 1 maart, 1 juni, 1 september, 1 december. Voor informatie: Abonnementen: Secretariaat BOVATIN, tel. 0318 547 366, e-mail bovatin@bovatin.nl Hoofdredactie, advertenties en verspreid nieuws: Remus F.P.M. Aussen, tel. 010 435 22 70 of 06 242 709 53, e-mail redactie@bovatin.nl Art direction en grafisch ontwerp UPPERCASE, www.studiouppercase.nl e-mail hello@studiouppercase.nl, tel. 06 547 448 96
positieve veranderingen gaande. De twee ondersteunende bureaus hebben nu één gezamenlijke directeur (Jaco Uittenboogaard), en integreren steeds verder. Prima! Dat komt de dienstverlening alleen maar ten goede. De Aannemersfederatie heeft sinds een tijdje een nieuwe voorzitter (Riek Siertsema) en de NOA nèt (Ger Jaarsma), en in feite – ik kijk even door m’n oogharen – zou het mij een lief ding waard zijn wanneer we straks één organisatie hadden die voor de belangen van ALLE MKB-aannemers en de OZP-ers in de bouw staat. En dit drietal weet dat ook: Stichting AFNL/NOA is een mooie stap, maar eigenlijk… wil je in de Bouwkoepel echt een speler zijn, dan moet je een blok vormen. Of, zoals mijn van een Afrikaanse vriend geleerde - en inmiddels door veel anderen ‘geleende’ – spreekwoord luidt: ‘Alleen ga je sneller, samen kom je verder’. Voor de EUF geldt hetzelfde. Goede ontwikkelingen daar, u leest het in dit blad. Dat trouwens een prijs won. En onze jonge tegelzetters hebben binnenkort een kampioenschap dat wij sámen met de Skills-organisatie en ESPEQ organiseren, op 20 en 21 februari 2020: we hebben (en zo hoort het ook) meer deelnemende opleidingen, meer deelnemers, en dus een serieus Nederlands Kampioenschap. Onze geassocieerde leden Villeroy & Boch, Mosa, Eurocol en Rubi ondersteunen! Eén oproep. We zullen aan de bak moeten. Ook de ZZP-ers. Er zijn flink wat meer leerlingen op de opleidingen, maar de praktijkcoördinatoren krijgen ze niet geplaatst bij de tegelzetbedrijven. Bel één van de Bouwcentrum-opleidingen in uw omgeving, en zorg ervoor dat we met al ons mooie werk en onze prachtige materialen geen verdwijnend handwerk worden… Ik wens u goede zaken, Gerard Reus,
voorzitter
3
KIESEL BENELUX Onze Hoog-elastische pasta-tegellijm Okamul FP 60. • Klaar voor gebruik • Hoge standvastigheid • Zeer flexibel • Ook voor groot formaat • Kwaliteit D2TE dus watervast na uitharding • Lange Opentijd • EC 1Plus Lijm • Zeer laag in Prijs • Verpakking: 16 kg Emmer
Kiesel Benelux Anne Frankplein 12 · 5122 CB RIJEN, Nederland Tel. +31 161 244600 · Fax +31 161 240466 www.kiesel.nl · info@kiesel.nl
Download onze App in de Appstore of Google Play Store
5
November 2019
Inhoud In deze editie 06 Vloerverwarming? Iets anders dan tegels is echt onzin…! 13 …En waarom zouden onze talenten het vak leren…? 18 Dennis van den Meerendonk (Orka Zwembadreparatie): “Ik kan van een tegelzetter wel een duiker maken, maar van een duiker geen tegelzetter…!”
Informatie voor de professional 67 Bouwkeramische industrie Start onderzoek emissieloos bakken 69 Codex-X: Met gemak grootformaat tegels vlak 71 Meld jouw product aan Voor de vernieuwde website arbovriendelijke hulpmiddelen!
24 COBA’s ‘Makkelijk Zat’ Werkt al tien jaar!
73 VLK: URL en BRL: nog altijd je houvast bij ‘kwaliteitsvraagstukken’
Thema’s & Toekomst
77 Opening Mapei in Apeldoorn Officiële aftrap voor groei
28 CERSAIE Schilderijen bekijken, en bijna trék in tegels krijgen… Nieuws en website 51 ‘Tegel Master Roadshow’ Met NITA, DURAL en andere geassocieerde leden!
81 Unieke epoxyvoegmortel Voor badkamer en toilet 83 Nieuws van Kiwitz: 20% korting op egalisatie- en uitvlakmortel, en Kiwitz Tegel Leveling Systeem 85 KOMO Keurmerk voor tegelzetbedrijven
53 EUF: Nieuwe voorzitter, nieuwe landen!
87 Nieuws van de BOVATIN Verzekeringsdienst
57 Knappe prestatie Van ‘onze’ Daan op de World Skills
89 Ik ben geen tegelzetter, maar…
63 Ger Jaarsma Benoemd tot voorzitter van NOA
90 Nuttige informatie Voor BOVATIN-leden
63 Nieuwe leden
18
28
65 In Memoriam René de Jong
57
6
Vloerverw Iets anders dan tegels is echt onzin…! BOVATIN en verschillende geassocieerde leden constateren al langer dat hout, vinyl, vloerbedekking en vergelijkbare vloerafwerkingen werken als een glaswoldeken rond een kachel: de warmte wordt tegengehouden. Tegels zijn ideale warmtegeleiders… Daarom is een werkgroep onder leiding van bestuurslid Tom Sterkman gestart – u las er al over in de vorige BOVATINfo – en is een eerste inventarisatie gedaan naar wat er al aan onderzoek beschikbaar is. “We willen in staat zijn om aan onze klanten uit te leggen dat je echt een langetermijn-vergissing maakt als je nu nog iets anders dan tegels of natuursteen op je vloerverwarmingssysteem kiest… ”, vindt Tom Sterkman. “En dan bij voorkeur in combinatie met een klimaatregelend vloersysteem: waarom zou je immers (ook) energie verliezen door verwarmingsbuizen in te gieten of te frezen, en eerst een centimeters dikke cementvloer te gaan meeverwarmen…?”, vinden Schlüter Systems-adviseur Peter Trommel en sales manager Benelux Jan Elbert de Jong van ARDEX-Gutjahr. Conclusie: door de slimme combinatie van keramiek en een klimaatregelend vloersysteem kan de klant tot 50% op zijn verwarmingsopbrengsten besparen én sneller een ruimte verwarmen: vandaag de dag nóg belangrijker, omdat de warmtepomp het anders niet in zijn eentje aankan… Maar al zou je op steenkool verwarmen, dan scheelt het nog steeds diezelfde 50%.
7
warming? Nederland ‘aan de warmtepomp’ Aanleiding voor de aanpak was een telefoontje van Rolf Haan (commercieel directeur van Julius van der Werf Tegelhandel). Hij suggereerde voorafgaand aan de juni-bijeenkomst van de geassocieerde leden om aandacht te besteden aan de voordelen van tegels bij vloerverwarming. Speciale aanleiding: de energietransitie en de opkomst van de warmtepompen zullen leiden tot het gebruik van lagere watertemperaturen. Het gaat dan om een watertemperatuur van bij voorkeur < 30 graden Celsius; bij warmtepompen wordt overigens een watertemperatuur gecreëerd die gewoonlijk tussen de 30 en 38 graden Celsius ligt, afhankelijk van binnen- en buitentemperatuur. Altijd nog een stuk lager dan de vroegere vloerverwarmings-aanvoertemperatuur. Wat betekent dit: warmte die door deze warmtepompen ‘van buiten’ wordt gehaald, levert onvoldoende energie om de boel flink op te stoken. En dus is het van cruciaal belang dat: a. er volgens de laatste technieken de juiste verwarmingsleidingen worden gelegd en b. dat er geen verlies wordt geleden doordat op het verwarmingssysteem in feite een ‘isolatie’ wordt aangebracht van vinyl, tapijt of hout.
Vanwege de subsidies op de warmtepompen staan deze nu extra in de belangstelling. De tegelbranche heeft dus een ijzersterk verkoopargument in handen – maar we moeten er richting opdrachtgevers en consument wel mee aan het werk… Opdracht voor de werkgroep: • Verzamel onderzoeksresultaten, laat eventueel aanvullend onderzoek doen. Dit mede omdat op basis van de eerste bevindingen andere typen vloer- en wandbekleding (hout, vinyl, linoleum, plastics) verwarming door middel van water met een lagere temperatuur slechter geleiden. • Formuleer marketingdoelen, boodschap, doelgroepen en mediastrategie, en informeer medestanders
Eerste uitkomsten: ‘Een tegelvloer geeft meer rendement bij IEDER vloerverwarmings- en koelingssysteem, maar NOG MEER als je een warmtepomp hebt…!’ Tijdens de campagne ‘Meerwaarde van Tegels’ werd al zijdelings aandacht besteed aan de voordelen van keramiek bij vloerverwarming en -koeling. Onderzoek was al wel beschikbaar, maar wordt nu, met de energietransitie, zeer actueel. In respectievelijk
De werkgroep: van links naar rechts, Jaimee Schlee ( Schlueter Systems), Tom Sterkman (SVK Tegelwerken, bestuurslid BOVATIN), ondergetekende, Rof Haan (commercieel directeur Julius van der Werf Tegelhandel), Peter Trommel (technisch adviseur/sales, Schlüter Systems). Op de foto ontbreken Eriik Kleijnen (Sales Director Mosa) en Jan Elbert de Jong (Sales Manager Ardex Benelux)
8
Bovatinfo
Het onderzoek in een notendop - conclusie Tapijt en houten vloerbekledingen met hun ongunstige warmtegeleidingsweerstanden (0,15 versus de ‘0’ van tegelvloeren) verliezen in dit berekeningsvoorbeeld ongeveer de helft van de vermogensafgifte ten opzichte van klimaatregelende tegelvloeren. Toelichting (uit het onderzoek): Voorbeeld: Klimaatregelingssysteem met verwarmingsbuis Ø 16 mm. Ter vergelijking werd een warmteafgifte van 60 W/m² bij een kamertemperatuur van 20 °C als uitgangspunt genomen. Als plaatsingsafstand VA werd 150 mm gekozen. Bekijk het diagram van de klimaatregelende tegelvloer bij het gewenste vermogen van 60 W/m² loodrecht naar boven tot op het snijpunt van de vermogenslijn van de plaatsingsafstanden VA 150. Door het aflezen van de linkerschaal leiden we de bijhorende verwarmingsmiddelovertemperatuur van 10 °C af. Deze verwarmingsmiddelovertemperatuur betekent dat het verwarmingswater gemiddeld 10 °C warmer moet zijn dan de kamertemperatuur die als uitgangspunt werd genomen om het gewenste vermogen van 60 W/m² te bereiken. Deze gemiddelde verwarmingswatertemperatuur komt voort uit 10 °C verwarmingswaterovertemperatuur (ϑm) + 20 °C kamertemperatuur = 30 °C gemiddelde verwarmingswatertemperatuur.
Dik tapijt / parket (Rλmax=0,15 m² * K/W)
De klimaatregelende tegelvloer Rλmax=0 m² *K/W’
Praktijkgerichte vermogensvergeijking tussen keramische bekleding en dik vloertapijt / parket
De exacte vermogensgegevens uit de verwarmingstechnische proef van het systeem zijn per betreffend systeem ingedeeld. Vermogenstests overeenkomstig DIN EN 1264, Universität Stuttgart, IGE, testrapportnummer HB 12 P377
november 2019
2003 en 2012 verrichtten onderzoeksinstituut IGE van de Universität Stuttgart en ITG Dresden, in opdracht van Schlüter Systems, onderzoek naar achtereenvolgens de rendementsverschillen tussen materialen en systemen. Uit deze onderzoeken blijkt dat een traditionele ‘ingefreesde’ vloerverwarming in combinatie met tapijt, linoleum en houten vloerbekledingen (waaronder ook laminaten en vinylsoorten gerekend mogen worden) ongeveer de helft minder vermogen (warmte) afgeven dan een klimaatregelende tegelvloer. Bovendien: hoe lager de temperatuur van het verwarmingssysteem kan worden ingezet, hoe efficiënter de warmtedoorgifte – waaruit volgt dat tegels sowieso al voordelen hebben bij de traditionele verwarmingssystemen die op watertemperaturen van 45 graden Celsius werken, maar NOG meer efficiencywinst boeken bij het gebruik in combinatie met warmtepompen die verwarmen met een temperatuur van 30 graden en koelen met 18 graden. Sowieso reageren de systemen in combinatie met een klimaatregelende tegelvloer ook nog eens sneller. Volgen we de curves uit het onderzoek, dan is de conclusie dat ook vloerkoeling door middel van warmtepompen in combinatie met niet-keramische vloeren veel minder goed werkt, aangezien uitgerekend bij deze systemen meestal gewerkt wordt met relatief kleine verschillen tussen watertemperatuur en kamertemperatuur (vaak slechts 3 graden Celsius), en de koeling dan simpelweg de kamer niet ‘bereikt’. Een van de zwakke punten van de warmtepomp is het geluid. Zonder tegels moet zo’n pomp harder werken, en actieve koeling/verwarming bijschakelen. Wat dus meer geluidsoverlast oplevert. Als er al voldoende capaciteit is.
Urgentie: ‘ze’ weten het niet Wie weet wat wij weten, neemt echt een vreemd besluit als hij/zij nog verwarmingsbuizen in het beton infreest en ze combineert met iets anders dan tegels. We mogen echter constateren dat (google maar eens een willekeurige discussie op een forum over vloerverwarming) men een enorme kennisachterstand heeft. Ook in de markt. En fabrikanten van niet-keramische vloeren voelen de bui al hangen, en noemen hun product zonder kanttekeningen ‘geschikt voor vloerverwarming’… Maar ook woonjournalisten en woordvoerders van consumenten- en vakorganisaties (Vereniging Eigen Huis, Consumentenbond) hebben vaak een kennisachterstand. Van verkopers van vloerafwerking – zelfs in tegelshowrooms! – weten we dat het ook daar gemiddeld genomen niet zo best gesteld is met deze kennis.
Dit geldt zeker ook voor het merendeel van de wetgevers, Kamerleden, beleidsadviseurs, architecten, ontwikkelaars, alsmede voor inkopers, facilitair- en financieel managers die actief zijn bij ontwerp, realisatie, renovatie en onderhoud van utiliteitsbouw. Evenmin maakt dit gedachtegoed deel uit van de kennis van een gemiddelde gemeente waar stadsverwarming- of (sinds kort ook) koeling wordt ingezet. Energielabel: mist dit punt volledig… Zo wordt ook, vreemd genoeg, het veelbesproken ‘energielabel’ van een woning bepaald op basis van de mate waarin een woning geïsoleerd is en beschikt over – bijvoorbeeld - zonnepanelen en een energie-efficiënte verwarmingsbron. Maar dat een niet-efficiënt afgiftesysteem voor een energieverlies tot de helft zorgt, blijft buiten beschouwing: En dit alles in een tijd dat het marktaandeel tegels daalt… Het is duidelijk wie we moeten informeren, overtuigen en mobiliseren. En we beginnen maar met u… Actiepunten 1. We checken of er een tweede consumenten-infomercial gemaakt wordt of kan worden, in lijn met de onlangs verspreide promofilm (zie de vorige BOVATINfo) 2. www.meerwaardevantegels.nl wordt aangepast met de genoemde milieuvoordelen van tegels als hot item. 3. We bereiden een (social) media-offensief voor om dit over het voetlicht te brengen. Ambitieniveau is afhankelijk van gezamenlijk budget. 4. Er komt een handout/folder voor de BOVATIN-leden en hun eventuele verkopers. Daarin komt de kennis die een verkoper nodig heeft om de klant een afweging voor een bepaald type vloerbedekking te laten maken.
Aandachtspunt: de ‘Klimaatregelende tegelvloer’ We gebruikten hierboven een term die uitleg verdient: de ‘klimaatregelende tegelvloer’. Wat is dit: een gecombineerd systeem van ontkoppelingsmat en verwarmingsbuizen, dat aangebracht wordt tussen dekvloer en tegels en dat leidt tot een efficiënte en egale verspreiding van warmte: een belangrijke stap voorwaarts
9
10
Bovatinfo
november 2019
ten opzichte van het (diep) infrezen van verwarmingsleidingen in een bestaande vloer of (erger…) het nét onder de tegelvloer in de lijm globaal aanbrengen van een verwarmingsbuis. Aangezien ons geassocieerd lid Schlüter Systems in de werkgroep deelneemt, en het eerste onderzoeksresultaat kon delen, gebruiken we als voorbeeld de ‘opvolger’ van ingefreesde of ingegoten verwarmingsbuizen: Schlüter®-BEKOTEC-EN 23 F, in combinatie met een systeemverwarmingsbuis met een doorsnee van 14 millimeter. Voor de goede orde: ook bijvoorbeeld Ardex/Gutjahr beschikt over vloerverwarmingssystemen IndorTec® THERM-E (elektrisch) en W (warmwater), net als Kiwitz (uitsluitend een elektrische variant). We laten hier een tipje van de sluier zien van wat de verschillen zijn. Voor meer informatie verwijzen we naar de website van Schlüter Systems, of natuurlijk naar de specialist bij Schlüter op dit terrein (en lid van onze werkgroep) Peter Trommel. We kunnen in ieder geval vaststellen dat het 4 centimeter infrezen van verwarmingsbuizen niet echt meer van deze tijd is. Net zomin als de talloze websites dat zijn waar nu nog simpel wordt aangegeven dat ‘alles op vloerbedekking kan’. Kort door de bocht: deze twee grafieken laten het verschil zien tussen het Schlüter®-BEKOTEC-EN 23 F-systeem in combinatie met parket of tapijt, en hetzelfde systeem met tegels: hoeveel energie is er nodig voor hetzelfde resultaat. Voor ontkoppeling wordt een Schlüter®-DITRA 25 ontkoppelingsmat gebruikt.
Dus nu… “Wij hebben een missie:” vindt Tom Sterkman: “zorgen dat ook de Nederlandse consumenten, installateurs, beleidsmakers, plus inkopers/beslissers weten wat de impact is van het type vloerbedekking op je energierekening. En allereerst natuurlijk de BOVATIN-leden. We zoeken nog even door naar verder ondersteunend onderzoek, en gaan aan het werk met ons mediaoffensief. En er is meer… de eerste cijfers komen nu op tafel: van tegels weten we dat ze geen schadelijke stoffen afgeven, en de productiemethoden worden steeds slimmere en energiezuiniger. En ook ná de productie zijn de grondstoffen van tegels herbruikbaar en onschadelijk. Houd daar de matige recyclebaarheid, de CO2-footprint en de uitstoot van giftige stoffen - formaldehyde bijvoorbeeld – van andere typen vloerbedekking maar eens naast… ja, ook tijdens dagelijks gebruik… Nee, ik ga nog niets over smeltende ijskappen, plasticsoep, gezondheid en dierenleed zeggen… Dat laat ik aan de onderzoekswereld over. Maar je begrijpt wat ik bedoel!” Tot die tijd kunt u in ieder geval dit artikel aan uw klanten laten zien… ■ Meer weten? U kunt terecht bij de leden van de werkgroep, en natuurlijk ook bij redactie@BOVATIN.nl
11
GEBERIT CLEANLINE
DE DOUCHEGOOT DIE JE SNELHEID VERGROOT
Een installatie voert u natuurlijk het liefst uit in zo min mogelijk tijd. Daarom hebben wij onze CleanLine douchevloergoten in de fabriek al voorzien van een waterdicht afdichtingsfolie. Daarnaast is het onderhoud eenvoudig, omdat de douchegoot een open profiel heeft dat het water direct naar de afvoer brengt. De kamvormige haarzeef in de afvoer is bovendien snel te verwijderen en af te spoelen. Kiezen voor CleanLine is dus kiezen voor maximale snelheid én betrouwbaarheid. Slim bekeken! www.geberit.nl/cleanline
SLIM BEKEKEN
november 2019
…En waarom zouden onze talenten het vak leren…? Het is lastig om aan vakbekwaam personeel te komen, ook op de lange termijn. BOVATIN zorgde met de campagne ‘Kies Tegelzetten’ voor een flinke toename van de instroom, voor een kennismakingsmodule tegelzetten voor het VMBO en ook voor de lesstof van de MBO-opleidingen, de Bouwmensenpraktijkcentra leiden samen met de ROC’s de jongeren op, NITA en de geassocieerde leden scholen de tegelzetters bij. De bottleneck zit, zo lijkt het nu, bij de (leer)bedrijven , want het merendeel van de tegelzetbedrijven zijn ZZP-ers en OZP-ers: een ZZP-er heeft gemiddeld genomen te weinig emplooi voor een leerling (al zouden vijf samenwerkende OZP-ers misschien best gezamenlijk een leerling kunnen opleiden, maar dat terzijde). De grote bedrijven – dat zijn er een stuk minder dan vóór de crisis – hebben, zo horen we om ons heen, wél plaats: voor leerlingen – als ze wat kunnen - maar minder voor ‘zij-instromers’ ofwel volwassenen die pas later voor het tegelvak kiezen. “Zijinstromers zijn gewoon te duur als ze nog niet zelfstandig kunnen werken!”. Ofwel - hoe loopt het eigenlijk met onze instroom…? En met het imago van het vak? In Duitsland wordt de ‘Meisterpflicht’ weer ingevoerd. Wordt dat een extra uitdaging of versterkt het de instroom? Is het wat voor ons?
Anoniem Hoe het gaat eigenlijk met die zij-instromers? We laten er twee aan het woord. Op verzoek zijn de betrokkenen van een ‘nepnaam’ voorzien. Maar van nepnieuws is hier echt geen sprake. Aan de telefoon: Ramon. Volgt een tegelzettersopleiding en werkt bij een servicebedrijf, waar tegelzetten in feite bijzaak is. Hij is de enige tegelzetter, maar het is wel zijn leerbedrijf. Hoe leert hij het vak dan? “Ik wil echt een goede tegelzetter worden, het vak leren zoals het hoort, en meer. Maar ik ben 21, en dan willen de meeste bedrijven je niet. Omdat je te oud bent en dus te duur, omdat ze geen tijd hebben om je te begeleiden. Ik leer hier weinig, want ik doe alleen reparaties: hier twee tegeltjes vervangen, daar wat kitwerk repareren. Of een kapotte voeg. Gelukkig heb ik tijdens de vakantie ook eens een vloer mogen maken, en ik ben nu in m’n eentje een complete badkamer aan het betegelen! Ik ben op zich blij dat dit bedrijf me als leerling aangenomen heeft, maar ik leer hier te weinig. Ik heb gesprekken met vijf tegelzetbedrijven gehad,
13
14
Bovatinfo
en die hadden toch ieder hun reden om me niet als leerling in dienst te nemen: ik woon te ver weg, ik ben te oud en dus te duur, ze hebben geen tijd om me te begeleiden. Ik vind dat erg jammer, want straks haal ik gewoon mijn diploma, en is iedereen tevreden over me behalve ikzelf. Want wat heb ik dan geleerd? In deze tijd had ik van een meester-tegelzetter gewoon alles kunnen leren wat hij weet, ook al die zaken die niet in de opleiding voorkomen. Ik ben een perfectionist, maar dan moet ik wel de kans krijgen om te leren wat ‘perfect’ is… “ Ellen van Veen heeft oorspronkelijk fijnmetaalbewerking geleerd, maar werkt nu al een tijdje als klusbedrijf. “Maar ik wil het goed doen, en met name het tegelvak goed leren. Vooral het tegelwerk in badkamers, het waterdicht maken van een badkamer met inloopdouche, daar wil ik het fijne van weten! Ik wil vakwerk kunnen afleveren, en dus moet ik weten hoe je dat doet… En ik wil mijn klanten garantie kunnen geven op mijn werk, Dus ik wil graag bij een tegelzetter in de leer, en een opleiding doen. Nou, dat lukt dus niet. Je wil niet weten hoeveel scholen en tegelzetbedrijven ik gebeld heb, en mijn portfolio heb doorgestuurd! Ik kan wat, en ik wil wat leren, maar ik zie niet hoe dat gaat lukken…”
En de scholen? BOVATIN technisch adviseur en praktijkbegeleider Ton Borrenbergs ziet op de opleidingen hoe lastig het is om de leerlingen vast te houden en een plek te bieden: “Hoe gaat het, gemiddeld genomen: je hebt 20 aanmeldingen voor tegelzetten. Tijdens een diagnostische week laten we de aspiranten wat eenvoudige opdrachten verrichten, dan weet je namelijk of er een tegelzetter in zit, of dat hij/zij beter iets anders kan kiezen. Soms zit er namelijk in een slechte tegelzetter een prima timmerman, of andersom! Wat zie je dan: een paar raad je aan om iets anders te gaan leren, want ze hebben simpelweg geen aanleg. Een paar leerlingen komen niet opdagen. Een paar lopen de eerste dag al weg, zonder iets te zeggen, en komen nooit meer terug: ze vinden het niet leuk, hoor je later. Nou, dat kan, maar het is natuurlijk wel chique als ze het even zeggen… Eén meldt zich ziek. Je houdt er zeg maar zeven over. Twee daarvan kun je al heel snel bij een bedrijf plaatsen, want die ‘hebben’ het. Voor drie anderen wordt dat wat lastiger, want die leren niet zo snel. Voor je het weet sturen de leerbedrijven de leerlingen terug, omdat ze naar de mening van de bedrijven onvoldoende kunnen of niet de
juiste werkhouding hebben. En de laatste twee… Je ziet eigenlijk al snel dat hun rugzakje – want veel kinderen hebben er één – ze zonder intensieve professionele begeleiding parten zal gaan spelen. Bovendien: vergis je niet, in ons huidige onderwijssysteem kom je niet naar de bouwopleidingen als je goed kan leren. Maar als ze hier hun opleiding kunnen doen, en ze hebben een goed leerbedrijf met een goede leermeester, dan komen ze alle zeven van school met een vak in hun handen! Dat is dan onze kwaliteit als opleiders… Nee, we kunnen niet iedere aanmelder met een diploma afleveren: ze moeten aanleg hebben, het zelf ècht willen, en bereid zijn er hard voor te werken. Maar we leveren toch maar mooi een flink aantal talenten af. De ROC’s doen, in samenwerking met de praktijkopleidingen, echt goed werk!” Verschil met vroeger: best pijnlijk… Maar er speelt meer, vertelt Borrenbergs: “Dit merken we, en dat is eigenlijk best schokkend: tot de jaren ’60 en ’70 werden kinderen uit arbeidersgezinnen, ook als ze goed konden leren, toch naar de lagere beroepsopleidingen gestuurd. Echt kwalijk… Maar, zo oneerlijk als dat was, het zorgde er wel voor dat er meer hooggekwalificeerde tegelzetters een diploma haalden en succesvol werden als ondernemer: immers, tegelzetten doe je ook met je hoofd… En veel van deze generatie hadden ook extra goede kansen om het te maken als ondernemer met perso-
“Vroeger stuurden ze je als kind van een bouwvakker standaard naar de vakopleiding. Ook al kon je goed leren. Niet eerlijk, maar wel goed voor het vak…” neel. De overheid stuurt erop dat iedereen die de mogelijkheden heeft, zoveel mogelijk ‘de theoretische kant’ uitgaat. Ik vind het lastig… ja, iedereen moet gelijke kansen hebben, en zoals het ging was niet goed. Ook al was het wel goed voor het vakmanschap… Maar het gat tussen hoofd en handen wordt te groot, en de overheid stimuleert dat. Er moet een betere manier zijn om iedereen gelijke kansen te geven, bedrijven te bieden wat ze willen EN het
november 2019
vakmanschap in stand te houden. Maar het mes snijdt aan twee kanten: veel bedrijven willen ook het liefst goedkope krachten die kunnen wat ze moeten, maar niet veel meer. Want dan gaan ze al snel weer weg, of ze beginnen voor zichzelf! Helemaal onbegrijpelijk is dat – vanuit hun oogpunt - ook weer niet… Maar dit schetst wel hoe ‘het imago van de bouw’ is ontstaan. Hoe succesvol ‘Kies tegelzetten’ ook is: daar kan geen campagne tegenop.” Stormachtige ontwikkeling in Duitsland: herinvoering van de ‘Meisterpflicht’! Een branche die een probleem met zijn instroom heeft, zal naadloos moeten samenwerken met zijn bedrijven – ook de OZP-ers! -, met de opleidingen, met de overheid en met de brancheorganisatie. Iedere avond is er momenteel weer een branche in het journaal met een imagoprobleem: een imagoprobleem dat de pleitbezorgers daar ongewild alleen maar extra uitvergroten en versterken… Maar hoe keer je de ontwikkeling dan? In Duitsland is men met een flinke reparatie van het tegelzettersvak bezig: daar is in 2004 de ‘Meisterpflicht’ voor 50 beroepen afgeschaft. Doel was dat meer mensen toegang zouden kunnen krijgen tot de ‘relatief eenvoudige’ beroepen, zodat consumenten zelf konden beslis-
sen voor welke werkzaamheden ze een duurdere vakman dan wel een goedkopere kracht zouden inhuren. Tot dat moment mocht je deze beroepen niet zonder diploma uitoefenen. Onlangs is echter door de regering besloten dat voor twaalf beroepen, waaronder tegelzetten, de Meisterpflicht weer ingevoerd wordt. Er was in deze beroepen namelijk sprake van een totaal verstoorde markt: minder leerlingen, minder geschoolde werknemers, minder kwaliteit, bedrijven die snel weer van de markt verdwijnen en bijgevolg nauwelijks garantie en een ontbrekende consumentenbescherming.
“Het gat tussen hoofd en handen wordt te groot!” Het certificaat van meester-vakman is in Duits vakmanschap ‘de beste garantie voor kwaliteitswerk, consumentenbescherming, efficiëntie en innovatieve kracht’, vindt de Duitse coalitie. Bestaande bedrijven die momenteel niet zijn onderworpen aan de diplomaplicht, kunnen hun ambacht overigens blijven uitoefenen en krijgen een vrijstelling.
15
| SCHĂ&#x2013;NOX new H - egaliseermiddelen
| Een nieuw tijdperk begint nu! | De voordelen van spanningsarme gips-egaliseermiddelen gecombineerd met de snelle droging van cementaire systemen.
Laagdiktes van 3 tot 20 mm Na 6 uur bekleedbaar Laagdiktes van 1 tot 10 mm Na 6 uur bekleedbaar
| www.schoenox.nl |
Laagdiktes van 3 tot 50 mm Na 48 uur bekleedbaar
november 2019
Volgens de initiatiefnemers is de beslissende factor voor het wel of niet invoeren van diplomaverplichting de vraag of het gaat om beroepen waarvan de onjuiste uitoefening een ‘gevaar voor leven en gezondheid’ vormt. Bij tegelzetten blijkt dat dus in zekere zin aan de orde. De geplande herinvoering van het meesterschap moet vijf jaar na de nieuwe verordening worden geëvalueerd. De wijziging van de ambachtelijke code zou begin 2020 van kracht
“Als je niet goed kan leren, betekent dat niet automatisch dat je goed bent met je handen!” moeten worden; daarbij moeten natuurlijk wel zowel het Duitse constitutionele recht als het Europese recht (dat niet al te makkelijk is over verplichte diplomering) moeten worden nageleefd. De initiatiefnemers – uit de MKB-hoek - noemen de afschaffing van de Meisterpflicht voor veel beroepsgroepen destijds een vergissing. “Het is daarom een groot succes dat we deze fout nu corrigeren”, aldus het hoofd van de MKB-vereniging.
Maar er is ook kritiek. Immers, er zijn flink wat maatregelen nodig om het tekort aan geschoolde werknemers en leerlingen te verminderen en het ambacht te ondersteunen bij de noodzakelijke innovatieve ontwikkelingen: hoe kan anders het ‘meesterschap’ inhoud krijgen? Kortom… Ook in Nederland wordt er regelmatig gesproken over de verplichting om uitsluitend gediplomeerden in bijvoorbeeld de tegelbranche toe te laten; bij de installatiebranche hebben een aantal dodelijke ongevallen er al toe geleid dat bijvoorbeeld een verwarmingsketel weer uitsluitend door een specialist mag worden aangesloten. Maar hoe realistisch is die ‘Meisterpflicht’ hier voor de tegelbranche? Nog niet echt, maar er zal veel tegelijk moeten gebeuren om een aantal ‘branchedoelen’ te bereiken: minder verlies van marktaandeel, meer animo voor het vak, de opleidingen en de bijscholing, een instroom van niet alleen de laagst geschoolden, en uiteindelijk meer kwaliteit. Tot die tijd zullen we al die onnodige schades – ook voor het vak en het marktaandeel - voor lief moeten nemen. ■ Reageren? redactie@bovatin.nl
17
19
Dennis van den Meerendonk (Orka Zwembadreparatie):
“Ik kan van een tegelzetter wel een duiker maken, maar van een duiker geen tegelzetter…!” Ja, er zijn meer schades dan een paar jaar geleden. Ook in zwembaden. Maar om dan een zwembad meteen ‘off-line halen’, dat is wat… Een privé-zwembad leeg laten lopen, dat kan nog. Maar bij een openbaar zwembad beginnen meteen allerlei meters te tikken. Spoel maar eens 3500 kuub zwemwater, inclusief verwarming, chemicaliën, enzovoorts weg. 10 medewerkers naar huis. Een paar dagen leeglopen en weer vullen. En niemand wil het in de krant hebben… “Een paar dagen dicht? Reken hier maar op € 80.000,- schade per dag!”, legt de zwembadmanager van een zwembad met een probleem uit. De mannen van Orka Zwembadreparatie verrichten onderhoud en repareren met het water erin. Eventueel kan er zelfs gewoon gezwommen worden: “Dan lijnen we de baan waar we werken af. Je ziet nauwelijks dat we er zijn! Nou, misschien aan de doorlopende metingen: we zuigen al het vuil meteen weg, maar je zal misschien eens een hogere stofconcentratie in het water meten…”, legt Orka #1, directeur Dennis van den Meerendonk uit. We maken kennis met het ‘duik-tegelzetten’: reparatie-, controleen hersteltegelwerk onder water. Compleet met SCUBA-uitrusting en een zeer speciale werkwijze. Zwemt u even mee?
20
Bovatinfo
“op het moment dat je beroepsmatig duikt, moet je dezelfde papieren hebben als iemand die op volle zee laswerk aan een booreiland verricht”
Klein probleem, grote gevolgen Het probleem in dit zwembad – we noemen geen namen! - valt in feite nog wel mee. Al loopt het proces van aansprakelijkheidsstelling nog volop… Want iemand draait natuurlijk voor de fout op. Wat is er aan de hand: een groep buitenlandse wedstrijdzwemmers merkte dat de keerpunten niet lekker liepen. “We komen niet uit! Hoe kan dat nou…” Blijkt dat om welke reden dan ook de zwarte tegels die op de bodem het einde van de lijnen per baan markeren, volgens Olympische normen één tegel dichter bij de keerkant hadden moeten zitten. Daar oriënteert een wedstrijdzwemmer zich immers op, net als op de tegels die iedere tien meter op de lijn aangeven: die zijn dan ook niet in het midden van de tegel geplaatst, maar – precies op tien meter van de vorige. Die tegels zitten op de juiste plaats, maar de eindtegels niet. Dus die moeten ‘opgeschoven’ worden. “En wij mogen dat doen”, vertelt Van den Meerendonk. “Er zijn in Nederland een paar bedrijven die duikservice kunnen leveren, en daar zijn wij er één van. We werken over de hele wereld: Volgende week zijn we in Korea aan het werk, daarna in Groot Brittannië…”
Veiligheid? Geen compromis! Herstel van loslatende tegels, vuilverwijdering, aanbrengen en herstel van zwembadverlichting, controle van bufferkelders, reparaties tussen beweegbare bodems, kit- en laswerk onder water… kunnen we allemaal. Een bedrijf als dit moet zijn papieren dan ook goed in orde hebben, dus dat hebben we: op het moment dat je beroepsmatig duikt, moet je namelijk dezelfde papieren hebben als iemand die op volle zee laswerk aan een booreiland verricht… Terwijl wij op een zo geringe diepte duiken dat we tot 720 minuten per dag onder water mogen werken… Maar al je verzekeringen, ook de speciale CAR-verzekering voor dit werk, die wil je gewoon goed in orde hebben. En – er staat altijd een
november 2019
ploeg van drie. Eén aan de kant, twee in het water. Immers: als jij jezelf ernstig verwondt met die slijper, moet er iemand zijn die je helpt en iemand die je naar het ziekenhuis rijdt. Wij sluiten geen compromissen op veiligheid! Het is geen gevaarlijk werk, maar met dit werk kan er altijd iets onverwachts gebeuren. ”
Van de marine naar… “Ik doe dit nu zo’n tien jaar,” berekent Dennis. Ik had 12 jaar als duiker jaar bij de marine gewerkt, daarna bij de douane, en toen ben ik bij zo’n bedrijf terechtgekomen. Dat wil ik voor mezelf gaan doen, bedacht ik - en ik startte het bedrijf met een oude marinemaat van me. Tom kwam erbij, die was stukadoor. Rob is de tegelzetter van het gezelschap! En Mark is de duikleider, die is oorspronkelijk automonteur. Hij is ook verantwoordelijk voor de pompen en de andere apparatuur. Nee, ik was de enige duiker. Zij hadden ervaring met tegelzetten. Ik kan van een duiker namelijk geen tegelzetter maken, andersom kan wel!” “Let wel: we doen alleen reparaties. Een renovatie, dan moet het bad leeg. En dan zijn jullie aan zet! Het vervangen van kitwerk, dat moet eigenlijk iedere twee jaar in zo’n zwembad. Het heeft, zeker in een openbaar zwembad, veel te lijden, met al die pulkende kinderen, haha…!” “Alle reparatie- en aanpassingswerkzaamheden die nodig zijn terwijl het zwembad in bedrijf is: dat is onze specialiteit. Dus ook nieuwe doorvoeren, gaten met iedere denkbare doorsnede, herstel van schade aan metalen onderdelen. En natuurlijk de goten! Je kunt immers niet aan je publiek uitleggen dat het water ‘vandaag even wat lager’ moet. Dus maken wij een speciale damwand rond zo’n goot, en dan repareren we hem.”
21
22
Bovatinfo
De praktijk en de toekomst “Hoe we precies de tegels plakken en voegen en waarmee, dat is toch een beetje ons geheim…” vindt Van den Meerendonk. “Al is het in feite slechts de afronding van het werk. Net als bij de ‘gewone’ tegelzetter: het voorbereidend werk is het belangrijkst. Je moet weten wat er precies mis is met het te repareren oppervlak. Tsja, ik ben bodems tegengekomen waar de tegels schuin tegen elkaar opstaan. Is er gewoon niet gewacht tot het beton droog was, en is die vloer gaan krimpen… Of de gesneden tegels waren niet gezoet. Dus kreeg de zwembadleiding te maken met kinderen die snijwonden in hun voeten opliepen… Belangrijk is ook dat je met volledig roestvrij gereedschap werkt! Want, als jij een roestig hamertje tien minuten op een zwembadbodem legt, heb je een roestvlek die je er pas met
“alles heeft vier keer zo veel onderhoud nodig… Zwembadwater sloopt echt alles...!” heel veel moeite weer uit krijgt… Dat moet je één keer meemaken, en dan weet je het. Daarom zien onze gereedschapskisten er ook zo netjes uit! En verder: je werkt met- en in het water, dus elektriciteit is niet aan de orde: de slijpers, afzuigers en
november 2019
pompen die je ziet, werken op lucht. En alles heeft vier keer zo veel onderhoud nodig… Zwembadwater sloopt echt alles...! Wat ik trouwens heel bijzonder vind, is dat we de meeste schades zien ontstaan in april, mei. Heeft dat met veranderingen in het grondwater te maken? Het is ook vooral in de veengebieden! Hebben jullie die ervaring ook?” “De toekomst? Kijk, dit type werk doe je niet tot je 67e. Neem alleen al het permanent internationaal reizen. Kijk, ik ben nu 42, en na mijn 55e wil ik echt niet meer elke dag het water of het vliegtuig in. Die jongens weten dat ook, en misschien neemt één van hen het wel van me over…!” “Maar tot die tijd helpen we nog graag de nodige zwembadeigenaren en -bouwers uit de brand… En duurzaam ook. Nee, niet zozeer vanwege onze materialen, maar: we werken netjes. Gedisciplineerd. Hee, ik ben dan wel uit de marine, maar de marine is nog altijd deel van me! Dus we laten ook alles per definitie weer keurig achter. Ook bij onze particuliere klanten: we komen ook veel in privé-zwembaden. En weet je wat het leuke is: je zou zeggen dat, als er tegels uit een bad zijn losgekomen en er hangt zelfs nog losgeraakt beton aan de lijm, dan verwacht iedere tegelzetter dat onze reparatie weer loskomt. Nou, neem van mij aan, dat gebeurt dus NOOIT! Hoewel, zeg nooit nooit… Als het een keer tóch gebeurt, dan herstellen we het gewoon. Zo hoort dat! Want – onze klanten, dat zijn vaak vaste klanten. We repareren niet alleen wat er bij de bouw is misgegaan, we repareren ook wat er daarna gebeurt. Met name openbare zwembaden hebben het zwaar… met regulier onderhoud vang jij (en vangen wij) een hoop op, maar na 5 á 10 jaar zijn er toch wat lastiger reparaties aan de orde. En dan horen wij graag de telefoon overgaan!” ■
www.zwembadreparatie.nl
23
25
COBA’s ‘Makkelijk Zat’ werkt al tien jaar! Het begon met twee heren (1 verkoop, 1 techniek), die in een ruimte van het Bruil familiebedrijf (beton, mortels en inmiddels ook 3D-printing in beton) de kans kregen om voor dat concern een productrange voor de tegelbranche te ontwikkelen. Het steeds complexer wordende tegelwerk moest, zo vonden de heren, vooral eenvoudiger gemaakt worden voor de tegelzetter. Hollandse herkenbaarheid en een eenvoudige productoverzicht, met 7 producten: 3 poederlijmen, 2 pasta’s, 1 egaline en 1 voeg. En alles in oogverblindend oranje. En na tien jaar is ’Makkelijk zat’ een begrip, en is de oranje silo bij Ede nog steeds een herkenningspunt. En heeft COBA zich een stevige positie verworven in de Hollandse tegelwereld. OK, er zijn nu 25 producten, en nadat de productielocatie twee keer uitgebreid is, komt er nu nóg een ‘natte’ fabriek bij. En komen we COBA’s commercieel manager Reinier Spaan tegen op de CERSAIE… Wat doet die daar?
26
Bovatinfo
Brutaal… “Ja, ik denk dat we toen vooral met onze pasta’s tamelijk brutaal de markt bestormd hebben, blikt Spaan met een glimlach terug. We hebben gewoon goed gekeken wat tegelzetters wilden. En, met een moederbedrijf dat je nogal wat ruimte geeft, kun je de verwachtingen ook waarmaken. We waren ook niet voor niks de eersten met een silo-service… Onze verpompbare gietdekvloer CLM 450 is na 24 uur betegelbaar, en op onze alphagips-gietdekvloer ALM560 kun je al na 12 uur lopen. En nee, hij krijgt geen huidje, dus je hoeft hem niet te schuren voordat je gaat betegelen!” Met de eerste zakken en emmers ging COBA bij de tegelzetters langs. “Maar de facturen liepen ook toen via de tussenhandel. We verkopen niet rechtstreeks, want dan zouden we meten concurreren met het enorme netwerk van bijvoorbeeld Bouwmaterialen Nederland (onder andere BouwMaat) en Julius van der Werf. De mensen van Julius van der Werf geloofden meteen in ons! Ja, dat hielp…”
november 2019
‘we hebben een recyclebare plastic verpakking, idem emmers, en we voldoen aan alle BREEAM-beoordelingscriteria!’
…En de volgende tien jaar? Reinier Spaan stuurt inmiddels een verkoopteam van zes man aan. Vroeger werkten 6, nu zo’n 99 mensen mee aan de producten. Opleiden en trainen neemt nog altijd een belangrijke plek in bij COBA: in het trainingscentrum kan de verlichting nog altijd op groen (een training van Bruil) of oranje… “Maar je vroeg wat ik hier op de CERSAIE kwam doen. Allereerst: de laatste ontwikkelingen bijhouden! En dat tegen de achtergrond van de Nederlandse markt: we richten ons steeds meer op transformatie en renovatie. Woningcorporaties willen ‘een nieuwe badkamer in een week’, en graag sneller, schoner, en met tevreden bewoners. En ook de particulier wil dat. Terwijl we weten dat het tekort aan vaklieden toeneemt. Dus willen we het nóg makkelijker maken. Kunnen we ook KLEINE silo’s aanbieden? En oplossingen voor dekvloeren, lichtere materialen? En weet je – je hoort er ons niet zo veel over, maar we hebben een recyclebare plastic verpakking, idem emmers, en we voldoen aan alle BREEAM-beoordelingscriteria!” Trainingen samen met GIGACER… en een hoodie voor de tegelzetters! “…We zijn hier ook om met GIGACER, één van de vooraanstaande tegelfabrikanten van Italië, samen een reeks trainingen op te tuigen. Hebben we vandaag overleg over. En we laten zo snel mogelijk weten waar en wat!“
Maar wat die tien jaar betreft - het meest dankbaar zijn we onze tegelzetters. Vooral dankzij hen zijn we waar we zijn… En dus hebben we in november een speciale actie, eigenlijk als bedankje: een ‘Limited Edition COBA Hoodie’. Krijgen ze al bij aanschaf van tien verpakkingen. En volgens mij staat precies die advertentie in het blad, met daarop hoodie hoodie van jou wordt!” ■
www.coba.nl
27
28
& ’s st a em om h T oek T
CERSAIE:
Schilderijen bekijken, en bijna trék in tegels krijgen… De jaarlijkse CERSAIE-tegelbeurs in het Italiaanse Bologna heeft een grote aantrekkingskracht op zo ongeveer de gehele keramische wereld. Niet in de laatste plaats omdat de Bolognese restaurants er in slagen om, ondanks de dik 112.000 extra eters per dag, bijzonder goede maaltijden te verschaffen. Niet zo vreemd dat veel collega’s bij CERSAIEbezoek dan ook aan de gastronomische kant van het leven denken… Gaat u er even lekker voor zitten, want een verslag van CERSAIE, toch een keer of acht zo groot als Ahoy en RAI, is een verslag van – veel. En Cersaie is niet alleen een verzameling stands: in de loop der jaren zijn er talloze evenementen bijgekomen: lezingen van beroemde architecten, perscafé ’s, een locatie om in contact te komen met architectenbureaus, een ‘tegelzettersstad’, een serie kunstprojecten (‘beroemde badkamers’), een ontmoetingsplaats voor/met studenten, ontwerpstudio’s, enzovoorts.
Tegels, om op te eten… Promotie-specialist en trendwatcher Cristina Faedi van de CERSAIEorganisatie had tijdens de persconferentie van dit jaar een speciale invalshoek voor het begrijpen van de inspiratie voor de lokale ontwerpers van tegels: kunst, historie en eten: “Tegels maak je door eenvoudige ingrediënten te mengen, eigenlijk als pasta… je kiest warme kleuren, vooral uit deze regio: Emilia Romagna zoals de kleur van kersen, balsamico, Ferrari en rode wijn. Of koude, zoals die van grove metalen oppervlakken en – van de natuur zelf.”
Met de nieuwe technieken is het nu zelfs mogelijk om ‘beter te zijn dan de natuur zelf’: er zijn dan ook de nodige marmer- en terrazzoimitaties te zien die deze materialen in keramiek laten zien die NOOIT in de natuur zou kunnen voorkomen, maar desondanks volledig geloofwaardig zijn.
Waarom? Omdat de 3D-mogelijkheden van tegels inmiddels vrijwel onbeperkt zijn, en vooral, omdat de printtechnieken en vooral de kleurmogelijkheden van tegels inmiddels de natuur zelf benaderen. Dat daagde blijkbaar de ontwerpers uit om zelfs complete schilderijen van tegels te maken: misschien niet zozeer om die schilderijen te verkopen (hoewel er beslist kopers voor zullen zijn), maar omdat de basis van die schilderijen gewoon erg mooie en ‘warme’ tegels oplevert. De kleuren gaan dan ook, nog meer dan vorig jaar, richting de natuur zelf. En dat geeft goed aan waar de fabrikanten toe in staat zijn.
Waarbij overigens de tijdsspanne waarbinnen fabrieken in het Oosten een en ander kopiëren ook kleiner wordt, zodat er zelfs speciale beambten rondliepen om in bepaalde gevallen het fotograferen tegen te gaan, zij het vermoedelijk met weinig resultaat. En – had u net thuis al uw ‘lelijke’ jaren ’70-aardewerk weggegooid? Jammer. Het komt weer terug. Snel nog even langs de Kringloop…
De markt Belangrijk onderdeel van de persconferentie op maandag is onveranderlijk de situatie op de markt. Emilio Mussini, voorzitter van de commissie promotie & beurzen laat samen met Confindustria Ceramica-directeur Armando Cafiero zien hoe Italië weliswaar de tweede speler op de wereldmarkt is als het gaat om vierkante
meters (15% van de 2.743.000.000 vierkante meters, met China (29%) en Spanje (ook 15%), maar ruim op kop ligt als het gaat om waarde: Italië staat voor 32% van de 2 16.870.000.000,- omzet, met China en Spanje op afstand. Iets minder dan de helft van de tegels in Europa, ofwel 20.000 miljoen, met een waarde van 3.00.000 miljoen euro, wordt in Europa verkocht en maakt daarmee 51% van de totale tegelverkoop uit.
De ‘Stad van de Tegelzetters, dichtbij het gereedschap…!
en vakinhoudelijke certificeringsmogelijkheden die de Italiaanse BOVATIN, Assoposa, verzorgt. In iedere Italiaanse regio en in ieder complexer vakonderdeel kan de Italiaanse tegelzetter zich gemiddeld op naar keuze vijf dagen per maand laten bijscholen. De stands van Schlüter Systems, Raimondi en Rubi zijn vlakbij. Op de stand van Schlüter zijn er natuurlijk wat strips – immers onverbrekelijk verbonden met het ontstaan van het bedrijf – maar de nadruk lijkt te liggen op ontkoppeling, terrassen (verstelbare systemen als TROBA-Level) en – met de energietransitie binnenkort in Nederland niet aan te slepen, schatten we zo in – het BEKOTEK-Therm vloerverwarmingssysteem.
Het blijft goed om te zien dat de tegelzetter, anders dan acht jaar terug(!) toen op CERSAIE schijnbaar geen aandacht was voor het vakwerk, nu een centrale locatie bij de ingang heeft in de vorm van de ‘Stad van de tegelzetter’. Hier vooral aandacht voor de vele cursussen
Raimondi: helemaal klaar voor grote formaten. Het merk met de twee hondjes in zijn logo laat vooral gereedschap zien dat gebruikt wordt voor de grootformaten. De zuignappen zijn verder verbeterd, er is een grote zaagtafel 9CM 400), waarmee (ook)
het zwarte beschermkapje, dat onder het draaisysteem de soms kwetsbare tegel beschermt, NIET gestolen is. Dat was vorig jaar anders… Het Vite-systeem is overigens ook met een schroeftol te gebruiken.
RUBI: grote én kleine innovaties! Ook RUBI heeft zijn zuignappen verder verbeterd. “Je ziet niet veel verschil, maar – ze worden nu in Spanje gemaakt, en daarmee hebben we de kleine verschillen in kwaliteit die we belangrijk vinden kunnen doorvoeren,” vertelt general manager RUBI Benelux, Duitsland & Oostenrijk Engbert Broekman. Nog een klein verschil: onze werktafel is er nu ook in 70 centimeter hoog, omdat veel tegelzetters 80 centimeter te hoog vinden. Ja, wij luisteren naar tegelzetters!” Op de werktafel ligt een zaag die we al kenden van de Bouwbeurs: omschakelbaar voor afzuiging en waterkoeling. “Ja,
natte zaagsneden van vier meter gemaakt kunnen worden, vanzelfsprekend op de werf. Worden deze slabs het nieuwe prefab? We zijn benieuwd… Raimondi’s agent in Nederland (zie een eerdere BOVATINfo, staand links) Giorgio Curto laat ook de (mogen we dat al zeggen? We mogen het zeggen) geperfectioneerde levelingsystemen zien. “We hebben twee systemen, waarvan het Vite draaisysteem vooral meer gevoel oplevert. Maar het wedge-systeem is zeker niet minder, het is gewoon zo dat verschillende tegelzetters een voorkeur hebben voor verschillende systemen! Mooi is dat dit jaar
maar nu hebben we er een blokje op aangebracht zodat je maatvast kunt werken.” Mooi, maar waar zit dat blokje? Engbert zoekt op de stand, maar komt onverrichterzake terug. “Ik ben bang dat het gestolen is…” Nou, vorig jaar was de concullega aan de beurt. Gereedschap blijft populair! “Dat blokje is dus erg handig als je in combinatie met dit nieuwe diamantschijfje, waarop een zodanig slijpsel is aangebracht dat het niet splintert als je onder verstek wilt zagen”, overbrugt Broekman fraai het gestolen blokje… “En je kunt er ook heel fijn mee jolly-en!”
Youtube-kanaal, waar met weinig tot geen woorden in beeld wordt uitgelegd hoe alle gereedschappen werken. En de RUBI-app is, met 5 van 5 sterren in de App Store, ook behoorlijk populair geworden. Wat vast ook te maken heeft met het spaarsysteem dat aan de app gekoppeld is.
Maar ondanks de steeds omvangrijke tilsystemen voor slabs zit het nieuws bij RUBI opnieuw in het kleine. “Check dit boortje (rechts bovenaan op de foto, red.). Het is er in 6, 8, 10 en 12 millimeter. De standtijd is vier maal langer dan eerdere versies: je kunt met één boortje zo maar 40 gaten maken. De naam? Daar zijn we nog niet helemaal uit. Spanje heeft ‘Wonder Drill bedacht, maar ik kreeg daar ehh… de verkeerde associaties bij. Ik dacht zelf meer aan ‘Extreme Drill’, dat past meer bij onze markt. Nou, we gaan zien wat het wordt, het verandert niets aan het boortje!” De belangrijkste innovatie is overigens een leveling-tang: makkelijk ‘on the fly’ met de hand verstelbaar voor de verschillende formaten. “En onze leveling-clips zijn op kleur herkenbaar, in 0,5, 1, 1,5, 2 en 3 millimeter!” 0,5 millimeter…? Dat is wel een erg smal voegje… Overigens zijn er inmiddels ruim 19.000 abonnees op het RUBI
Wandelen over de beurs… Agrob Buchtal heeft met een drietal nieuwe met het antibacteriële Hytect-systeem uitgeruste series de sfeer op CERSAIE vooraf al goed voorvoeld. Zo is de serie KARL (naar de al 40 jaar aan het huis verbonden ontwerper Karl Weber) een zowel matte als glanzende variatie aan kleuren die samen blauw genoemd kunnen worden. Antislip, verkrijgbaar in diverse formaten, en een prima keuze voor publieke ruimten. Verkrijgbaar in vijf kleuren, maar – net als de volgende twee series, leverbaar vanaf begin 2020.
De STORIES-serie gaat uit van een combinatie van een veelkleurige grootformaat-cementachtige tegel met ofwel het 3D Ivy-patroon, (niet op de foto) ofwel met een geometrische Tangram.
TIMELESS is een meer traditionele serie, die bestaat uit een op leisteen geinspireerde variant en een al even tijdloos maar toch bijzonder concept met doorsneden mozaïek en grotere formaten, naar believen op de vloer of aan de wand.
Natucer vult met de CONVEX MIX de bestaande Convex-serie aan met nieuwe kleurenen met het gevoel van ‘handwerk’. De licht geronde (‘convex’) tegels creëren een bijzonder visueel effect, of er nu visgraatsgewijs, liggend of staand getegeld wordt.
De Target Group presenteert tegels die handgeverfd lijken te zijn. Vooral hun nieuwe series ‘Trees’, ‘Ritratto’ en ‘Leila’ zijn een echte representant van de schilderij-trend in tegels…
Marazzi laat met zijn Grande Resin Look het gevoel van hars zien in porseleinen slabs: platen van 6 millimeter dik, gerectificeerd tot 120x278 centimeter. Zelfs het gecombineerde beeld van handvorm, marmer en terrazzo kan worden gecreeerd. En natuurlijk presenteertt Marazzi diverse nieuwe series met state of the art hout-, klei-, beton, marmer- en terrazzo-interpretaties.
Cotto d’Este weet ieder jaar, met nét een andere twist aan zijn collectie, veel mensen te trekken. De slabs - ook in de projectseries – blijven ‘groeien’.
Revoir Paris had vorig jaar al zijn varianten op de traditionele metrotegels, en gaat dit jaar verder met kleur en vorm. Ook pakt het merk uit met een bijna Picasso-achtig grijs- en terracottamotief.
De Target Group neemt dit jaar zijn belangrijkste ontwerpster, Iris Apfel, niet alleen als inspiratiebron maar ook als onderwerp. Zouden deze schilderijen de markt halen? Feit is wel dat de tegels in de aangrenzende ruimte een duidelijk verschil laten zien met eerdere
heeft nu een ‘P.A.S.S.’, ofwel ‘Profile Aspects and Synthesis of Sustainability. Op dat kaartje zie je in één oogopslag hoe het met de milieu-kenmerken staat van het materiaal dat je gebruikt. Let maar op, geeft je straks een voorsprong bij bepaalde projecten… Wat we nieuw hebben? Mapeguard UM 35, een waterdicht ontkoppelings- en antischeurmembraan voor gescheurde en vochtige ondergronden en niet volledig uitgeharde ondergronden (de blauwe rol op de foto). Omdat er naar gevraagd werd…!” Ook in Nederland wil Mapei groeien. “Kijk, we hebben nu 16 productlijnen, waarvan we er 8 in Nederland voeren. Check de website maar… We zien nog veel nieuwe mogelijkheden in Nederland, en we hopen in onze nieuwe, centraler gelegen vestiging in Apeldoorn nóg meer klanten en verwerkers te ontvangen!”
ontwerpen. Durf en stijl, dat propageert Apfel, die zo ongeveer de belichaming is van Pippi Langkous in het ontwerpersvak. ‘Stijl, je hebt het of niet… En zelfexpressie, proberen, doet nooit pijn!” Bij Mapei, dat weer een complete verdieping heeft omgebouwd tot lijmpaleis, kijken we met sales manager Wilco Bekkers naar de laatste ontwikkelingen bij dit Italiaanse lijmmerk. “Ieder product
Villeroy & Boch pakt natuurlijk weer uit met zeven nieuwe series voor 2020. Voor buiten: RIVA Garden, voelt en loopt als natuursteen (R11/B…), verkrijgbaar in 20 en 3 millimeter dik, en in 60x60 en 80 x 80 centimeter. De 20 millimeter-variant is ook berijdbaar, en de dikste variant kan zelfs los verlegd worden. De OMBRA-wandserie combineert een betonlook met een ‘vermoeden van grijze bloemen’.
NOCTURNE is een keramische marmer-interpretatie: verkrijgbaar in wit, wit-goud en zwart, zowel in variaties op 60x120 als in kleinere, zeshoekige decortegels in mat en glanzend. De METALYN-serie combineert tamelijk gedurfd de visuele eigenschappen van beton en
metaal. En, zoals altijd bij Villeroy & Boch, er zijn allerlei vloer- en decortegels binnen de serie om mee te combineren. ROCKYART is één van de ‘schilderijen’ op de beurs: elders in dit artikel te zien in de donkere variant. Ook hier bijpassende vloer- en decortegels.
FALCONAR – genoemd naar een lichtgewicht Canadees vliegtuig – presenteert een basale, maar toch vernieuwende beton-interpretatie in keramiek, met subtiel in de betonstructuur verwerkte geometrische/honingraatvormen en fijnmazige structuren. DAYTONA is
helder en praktisch: een betonstructuur-tegel, met ook hier diverse formaten als ondersteuning en variatie op de 30 x 60 centimetertegels. En tot slot: de nieuwe serie ALTA laat zien dat keramiek ook een mooi alternatief is voor het complexe kwartsiet. De vloertegels van alle series hebben een R10 of R10/B-stroefheid, dus uitglijden zit er niet in… Natuurlijk kwamen we (zie de vorige editie) Michael Haupenthal en Robert Dame op de stand tegen.
Samen met Elena Romani (rechts op de foto), één van de drijvende krachten bij Ceramics of Italy achter de infomercial-campagne ‘La Ceramica, una Scelta Sicura (bij ons, in de showrooms en op social media: ‘Tegels, een Verantwoorde Keuze’) en achter de talkshows met talloze beroemde architecten op CERSAIE, hebben we wat bliksembezoekjes afgelegd bij een paar bijzondere Italiaanse fabrikanten. Allereerst bij GIGACER, waar projectmanager Barbara Savorani ons liet kennismaken met CONCEPT 1, een serie slabs in
diverse dikten voor elke toepassing van thuis tot winkel tot SPA,, met een bijzonder prettig, bijna textielachtig oppervlak. “Het is bruikbaar voor zowel vloeren als wanden,” legt de projectmanager uit. “Maar laat je niet afleiden door de ruwe oppervlaktestructuur! je kunt het zelfs in een horecakeuken toepassen: je glijdt niet uit, maar het materiaal houdt ook geen vuil of vet vast. Daarom ligt hier al een paar dagen de melkkleurige variant op de vloer. En je ziet dat hij niet vuil wordt!” Vervolgens ontmoeten we een fabrikant die geen tegels maakt, maar die materiaal levert voor de textuur/het oppervlak van tegels. Tien tegen één dat u zonder het te weten wel eens een product van www. colorobbia.com hebt aangeraakt. Want talloze tegelfabrikanten over de gehele wereld betrekken bij dit bedrijf de inkten en glazuren voor de digitale toepassing, slip- slijp- en slijtvastmaterialen, gemicroniseerd zirkoniumsilicaat (voor de ‘witheid’ van de tegels), enzovoorts. Ofwel: de tegels die managing director Loriano Bocini in de stand laat zien, illustreren vooral de effecten die met de materialen van het bijna 100 jaar oude Colorobbia bereikt kunnen worden. Zoals (zie bovenaan deze pagina) de bijna textielachtige structuur van deze gedemonstreerde tegel. “Wij hebben ons tot doel gesteld om al die tegelfabrikanten in de gelegenheid te stellen om nieuwe texturen, stijlen, kleuren en effecten te creëren…!”, legt de directeur uit.
Bij CERAMICHE PIEMME zien we hoe de invloed van een architect leidt tot een totaal andere visie op patronen en kleuren. COO Davide Colli laat zien hoe ontwerper Andy Piepenstock (studio Benoy) wat mooi is aan imperfectie (lijnen, kwasten en scheuren in hout bijvoorbeeld) vertaalt naar imperfecties uit de videowereld. Zo onstond de serie ‘Glitch’, die een keramische vertaling is van storingen in videobeelden ofwel ‘glitches’. Belangrijk bij de keuzes van kleuren, zo bepleit Colli, is dat kleurnuances in een cirkel vergeleken moeten worden (in feite zoals kleuren hun tegenpool hebben in de cirkels binnen de kleurenleer van Goethe, red.). De COO toont ook, in de aangrenzende stand, het merk Valentino by Ceramiche Piemme, dat net een andere nuance binnen de markt biedt.
Vittorio Borelli was president van de Confindustria Ceramica van 2013-2015, maar is al sinds 2008 algemeen directeur van de Fincibec Group met daarbinnen onder andere de merken Monocibec, Century en Naxos. De merken voeren een veelheid aan collecties op het gebied van slabs, 3D-tegels, en daarbij vallen vooral de marmer- en terrazzo-interpretaties op die ‘larger than life’ visualisaties van het materiaal laten zien die het vooral in grote oppervlakken goed doen. Dus zijn de drie stands ook behoorlijk aan de maat.
En terug…. De CERSAIE was weer een bijzondere ervaring. Toch weer helemaal anders dan eerdere jaren… . En waar praat je over als je in de taxi van- of naar je hotel zit (OV is geen doen…), en je deelt hem met een exportmanager uit Indonesië? Over tegels. Tegels uit Indonesië, die niet op de beurs staan. En je krijgt een USB-stick met de catalogus. Gary Miranda uit Djakarta vertelt mij dat zijn tegels een oranje scherf hebben, ofwel niet van porselein zijn. En dat de prijs aantrekkelijk is. En dán denk ik even aan wat ik voorafgaand aan mijn eerste CERSAIE-bezoek als advies meekreeg van de toenmalige directeur van Julius van der Werf: ‘Jouw lezers zoeken tegels die er hetzelfde uitzien, maar minder kosten – waar ze winst op kunnen maken. En zie ik daar ineens metro-tegeltjes op mijn beeldscherm… Zou het wat zijn? www.cersaie.it
Prijs voor BOVATINfo tijdens Persconferentie van Ceramics of Italy! “Er is in Europa een blad speciaal voor tegelzetters. En we roepen graag zijn hoofdredacteur, Remus Aussen, naar voren…”. Een mooi moment voor uw ‘correspondent in Bologna’, die een fraaie ‘ingebonden’ herinneringstegel met opschrift in ontvangst mocht nemen tijdens de door honderden journalisten uit de gehele wereld bezochte persconferentie in het prachtige Palazzo Re Enzo, gelegen aan het centrale Piazza del Nettuno nr. 1. Een hele eer: het bestuur van Ceramics of Italy houdt jaarlijks een ‘Journalism Award’ ceremonie, met de hoofdredacteuren van de belangrijkste Italiaanse design- en bouwbladen als jury. Het BOVATINfo-verslag van de vorige CERSAIE kon de waardering van deze jury wegdragen. En zo stond ondergetekende even later een dankwoord te houden, en uit te leggen dat hij ‘geen tegelzetter was, maar wel van keramiek was gaan houden…’ ■
wedi Top Wall Top designs in natuursteenlook Het voegloze alternatief voor tegels dat altijd past. Met wedi Top Wall voor wandoppervlakken biedt wedi voor het eerst designoppervlakken die een aantal voordelen hebben ten opzichte van tegels. De designoppervlakken vormen een voegloos en dus aantrekkelijk en onderhoudsvriendelijk oppervlak. Ze zijn perfect geschikt als wandoppervlak in de douche of voor de vormgeving van de hele badkamer. Dankzij het grote formaat (tot 2,50 × 1,20 m) ontstaat in een handomdraai een exclusief eindresultaat. wedi Top Wall kan worden toegepast op alle gebruikelijke ondergronden, zoals tegels, pleister of gipsplaat evenals wedi bouwplaten, wedi Subliner afdichtbanen en wedi 520 afdichtmiddel. De oppervlakken kunnen naar wens worden ingekort tot het juiste formaat en zijn zowel geschikt voor nieuwbouw, renovatie als modernisering.
www.wedi.eu
november 2019
‘Tegel Master Roadshow’ met NITA, DURAL: en andere geassocieerde leden! NITA gaat, samen met onder andere DURAL, een ‘Tegel Master Roadshow’ organiseren! Ofwel – tijd om uw vakkennis op 2020-niveau te brengen…! Afspraak is afspraak: NITA – de Nederlandse Innovatieve Tegel Academy organiseert voorlopig niet meer op eigen initiatief cursussen (te weinig deelnemers), maar staat wel klaar om initiatief te nemen als er vanuit de leden of de geassocieerde leden vraag naar is. En die is er: Arwin Schipper, van één van onze geassocieerde leden www.DURAL.com (zie BOVATINfo 2018-3) wil graag met een aantal geassocieerde leden een speciale dag voor tegelzetters organiseren. Arwin heeft vanzelfsprekend NITA gevraagd daarbij te ondersteunen.
Arwin Schipper: “We willen er een bijzondere trainingsdag van maken, met een aantal belangrijke innovaties uit de totale branche, op basis van de kennis van diverse geassocieerde leden. We gaan binnenkort met elkaar om tafel om de inhoud van de dag te bepalen, en dan kijken we goed naar wat er momenteel speelt. Wetende dat vooral de ‘crème de la crème’ van de tegelbranche aan dergelijke innovatie-dagen deelneemt, willen we meerdere programma-onderdelen in één keer aanbieden. Juist omdat deze groep tegelzetters en ondernemers al regelmatig aan cursussen heeft deelgenomen, willen we keuzes bieden: we bieden – even onder voorbehoud – bijvoorbeeld tien onderwerpen aan op het gebied van gereedschap, diverse soorten tegels (van plaatmaterialen tot mozaïek), opbouwsystemen, ontkoppelen, strip- en verlichtingssystemen, waterdichttechnieken, enzovoorts. Wat je al weet, hoef je niet te volgen… sterker, je kunt vier trainingen uitkiezen en daaraan neem je deel. Ben je weer even helemaal bij, ofwel, in één dag ben je weer ‘Master’!”
Ook voor andere betrokkenen bij de branche! Iedere tegelzetter weet hoe belangrijk het is dat IEDEREEN die met tegelwerk te maken heeft, weet wat er in de branche te koop is. Schipper: “Daarom zijn ook andere vakmensen die met tegels in aanraking komen (dus bijvoorbeeld tegel-accountmanagers/verkopers bij de (vak)handel, mutatiebegeleiders bij coöperaties) van harte welkom! We zorgen ervoor dat de keuzemodules zo samengesteld zijn dat er ook voor hen veel te halen en te brengen valt. Zodat ze de volgende dag ook hun klanten nóg beter kunnen bedienen!” ■ Datum: een dag in januari. Onderwerpen en uitnodiging: komen per brief, Facebook en/of per mail. Toch alvast meer weten? Neem contact op met: Arwin Schipper, Sales Manager Dural, a.schipper@dural.com of Remus Aussen (ook) secretaris NITA, redactie@bovatin.nl, tel. 06 - 242 70 953
51
I
W U E
N
Sopro Simpel Nivelleer FS 15® plus
Nu tot 150 mm laagdikte egaliseren. › Vloeit naadloos in elkaar over door lange verwerkbaarheid › Optimale verloop-eigenschappen door superplastificeerder › Na 2 - 3 uur beloopbaar en te betegelen met keramiek
Verkoop Sopro Nederland BV Kruyderlaan 21a · 3431 BM Nieuwegein Telefoon +31 (0) 30 60 50 214 · Telefax +31 (0) 30 60 50 896 · www.soprobv.nl
De Betere Bouwchemie
november 2019
EUF: nieuwe voorzitter, nieuwe landen! De Europese koepel van tegelzettersorganisaties, EUF, vergaderde op CERSAIE. Karl-Hans Körner, voorzitter van de Duitse vereniging voor tegels en natuursteen (Fachverband Fliesen und Natursteinverband - FFN) zwaaide daar voor het eerst de voorzittershamer, nadat hij het voorzitterschap van de EUF voor de volgende presidentiële termijn (2019-2022) op zich had genomen. Hij neemt de hamer over van Bob Howard MBE, directeur van The Tile Association (TTA), die zich uit deze rol heeft teruggetrokken – ook al omdat de TTA (helaas!) het lidmaatschap van de EUF wilde beëindigen. De vertrekkende president werd eerder al geëerd op de manier die sinds 1958 traditie is, namelijk door de uitreiking van een EUF ‘Golden Revers Pin’.
Confindustria: steeds meer betrokken bij de tegelzetters Aangezien inmiddels ook Ierland en Zuid-Tirol zich bij de EUF aangesloten hebben, neemt het aantal aangesloten landen (10, volgens de website) nog steeds toe. En dat is niet verkeerd voor de invloed van de tegelzettersbranche. Duidelijk is dat ook de Confindustria Ceramica het belang ziet van goede verwerking, en samen met tegelzetterskoepelorganisatie de handen wil werken aan het versterken van het vakmanschap: immers, de nieuwe materialen moeten wel goed verwerkt worden… Om die reden maken vertegenwoordigers van de Confindustria voortaan permanent deel uit van de Technische Commissie en de EUF-boardmeeting.
5353
266VXYZ
Subtiel palet
Terra Tones is een hedendaagse en verfijnde tegelserie die u laat spelen met kleurtonen en formaten. De serie is opgebouwd rond basistegels in natuurlijke warme en koele kleuren. Elke basistegel heeft een lichtere en donkerdere variant; samen vormen ze een levendige set. Door de drie tonen te combineren, ontstaan wanden en vloeren die optisch diepte creĂŤren. Het levendige en tegelijkertijd natuurlijke beeld wordt moeiteloos versterkt in een patroon met verschillende formaten. Ter inspiratie ontwikkelde Mosa tegelpatronen waarbij het Terra Tones-effect optimaal tot zijn recht komt.
mosa.com/terra-tones
november 2019
De volgende vergaderingen van de EUF vinden plaats op 30 januari, 27 maart en 28 september 2020. Dus, hebt u iets waarvan u denkt dat dat ‘Europa-breed’ moet worden aangepakt? Geef het door aan de Nederlandse vertegenwoordigers in de EUF: Ton Borrenbergs voor de Technische Commissie of Gerard Reus voor het bestuur van de EUF! Tijdens een eerdere meeting tijdens de CERSAIE-week had Confindustria Ceramica-bestuurslid Luciano Galassini een bijeenkomst belegd met de Amerikaanse tegelzettersorganisatie, de National Tile Contractor Association. Nuttig om eens de klokken gelijk te zetten op het gebied van schades, onderwijs, vakmanschap en dergelijke. En – twee kampioenen van de World Skills, Florian Franz Scheucher (Oostenrijk) en Renato Leo Meier (Zwitserland) waren met hun trainers uitgenodigd om de CERSAIE te bezoeken en de EUF-bijeenkomst bij te wonen. Wat hen een hoop indrukken en een fotomoment opleverde. ■
www.EUFGS.com
55
www.kalysta.nl
Rocciose
Pirenei
Giura
Carpazi
Himalaya
Bijzonder mooi Kalysta is trendsetter in wand- en vloertegels. ‘Bijzonder mooi’ betekent de naam. Want Kalysta voegt iets extra’s toe aan schoonheid. De tegels van dit merk hebben precies de uitstraling die uw interieur compleet maakt. Dat komt doordat wij samenwerken met trendwatchers, die deze tegels zorgvuldig hebben geselecteerd op kleur, maat en materiaal, maar ook op emotie, sfeer en beleving.
Het resultaat? Een collectie wand- en vloertegels die feilloos aansluit bij uw thuisgevoel. Deze bijzonder mooie collectie heet Kalysta en is er voor iedereen die van bijzonder mooi houdt.
exclusive design
november 2019
Knappe prestatie van ‘onze’ Daan op de World Skills Geen medailles, maar – ‘onze’ Daan Hooglugt heeft zich kranig geweerd in het massieve spelersveld van de World Skills in Kazan. Team Nederland heeft tijdens WorldSkills, de wereldkampioenschappen voor beroepen, die van 22 t/m 27 augustus plaatsvonden in het Russische Kazan, 13 medals of excellence in de wacht gesleept. Een medal of excellence wordt alleen uitgereikt bij het verrichten van een bovengemiddelde prestatie.
‘Weer opnieuw opbouwen…’ Ton Borrenbergs, in het dagelijks leven onder andere technisch adviseur van BOVATIN, was mee als expert-begeleider vanuit de opleidingen. Borrenbergs: “Je ziet de verschillen tussen de landen... De nationale competities in bijvoorbeeld Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Italië zijn alleen al een flinke strijd… Maar wij gaan dat nu ook weer opbouwen, we hebben het economisch tij gewoon ook niet meegehad. Aan de Nationale competitie tegelzetten - die in Nederland een jaar geleden niet doorging door gebrek aan deelnemers, en dit jaar gelukkig weer vier deel-
nemers had - zullen nu in ieder geval weer meerdere leerlingen van vier bouwopleidingen deelnemen. Voorwaarde is natuurlijk wel dat ook de leerbedrijven weer, net als vroeger, bereid zijn mee te werken. Echt, Daan heeft een prestatie van formaat neergezet. Vergeet niet dat hij nog maar 11 maanden de tegelzettersopleiding volgt! Hij is net 18, en had daarvoor een economische opleiding gevolgd… En dan ben je met 651 punten (de winnaar, de al enkele jaren deelnemende Janis Gentner uit Duitsland, had 736 punten) echt goed bezig. Hij zou veel hoger gescoord hebben wanneer hij niet in tijdnood was gekomen, want wat hij af had was echt goed…! Kortom – we gaan nu weer echt aan het werk met het opbouwen van een vernieuwde tegelzetters-wedstrijdtraditie! Ik hoop dat er mee bedrijven als Loomans Tegelzetbedrijf (Daan’s leerbedrijf) opstaan die ook bereid zijn hun talenten zo te ondersteunen! Trouwens – je ziet dat in een land als Rusland deze vakken zeer serieus neemt. President Poetin kwam persoonlijk langs om de spelers en bezoekers toe te spreken!”
57
Jasba-PATTERN (uitvoering VOLA)
DE HYGIËNISCHE TEGEL DUURZAME VOORDELEN › Moeiteloos schoonmaken: bespaart tijd
› Schone lucht: heeft een positief effect
en schoonmaakmiddel › Antibacterieel: zorgt voor hygiënische reiniging
› Slimme technologie voor optimale
op het binnenklimaat woonkwaliteit
Met Hytect kunnen mensen met een allergie rustig doorademen, kunnen ouders hun baby‘s gerust op de vloer laten kruipen en kunnen dierenvrienden in een handomdraai de sporen van hun viervoeters wegwerken. Want onze innovatieve technologie gaat bacteriën, schimmels en ziektekiemen tegen, breekt schadelijke stoffen in de lucht af, en zorgt ervoor dat vuil moeiteloos kan worden verwijderd. Omdat Hytect vast in het glazuur wordt ingebrand, blijft het effect permanent behouden.
www.hytect.com
november 2019
De sponsoring van Daan Hooglugt’s reis naar Kazan is door BOVATIN en het ROC Ter Aa (waar Daan zijn vakken volgt) gebeurd; daarnaast worden zoals aangegeven, veel kosten door Loomans Tegels gedragen.
Jos de Goey nu ook directeur World Skills Jos de Goey, algemeen directeur WorldSkills Netherlands, werd in dezelfde periode tevens gekozen tot voorzitter van WorldSkills International: “Het is natuurlijk superjammer dat Nederland deze keer geen podiumplek heeft weten te bemachtigen. Dat is ook erg moeilijk op het wereldtoneel, maar zóveel medals of excellence zegt iets over de enorme inspanningen die de deelnemers de afgelopen tijd hebben geleverd en over het vakmanschap dat de economie zo goed kan gebruiken, mbo studenten staat een mooie toekomst te wachten!”
Grootste beroepenevenement ter wereld Tijdens deze 45-ste editie van WorldSkills streden in Kazan meer dan 1.600 deelnemers uit 60 bij WorldSkills International aangesloten landen in 56 beroepen voor een plek op het erepodium. Nederland deed mee in 27 vakrichtingen (beroepen). Experts, afkomstig uit het bedrijfsleven en van scholen, trainden en begeleidden de deelnemers de afgelopen maanden. In Kazan Expo International
59
- Professioneel level systeem voor tegels vanaf 60 cm
- Speciale breekvoet: hoge trekkracht en probleemloze verwijdering
3mm 2mm 1,5mm 1mm
- Clips in 4 voegbreedtes. Gemakkelijk herkenbaar aan de kleur
- Beschikbaar in 3 tegeldiktes (3-12 mm/ 6-15 mm/ 11-20 mm)
A
NIEUWE
RUBI level tang!
B
SOFT GRIP
www.rubi.com
november 2019
Exhibition Centre werden ruim 250.000 internationale bezoekers ontvangen, waaronder internationale prominenten uit de politiek, het bedrijfsleven en het beroepsonderwijs. Ook Nederland was vertegenwoordigd met een delegatie. Naast het aanmoedigen van Team Nederland, bezochten ze onder andere een leerbedrijf en wisselden zij de laatste kennis uit op het gebied van beroepsonderwijs en vakmanschap.
Skills Heroes Ofwel: onze volgende kampioenen kunnen zich alvast warmlopenâ&#x20AC;Ś Ze maken kans om zich tijdens voorrondes, kwalificaties en het NK tijdens Skills The Finals (4-6 maart 2020 Leeuwarden) te kwalificeren voor de volgende lichting van Team Nederland. Die selectie zal deelnemen aan EuroSkills, het EK voor beroepen dat in september 2020 plaatsvindt in Graz, Oostenrijk.
Waarom ook al weer WorldSkills Netherlands? Nederland kan niet zonder goede vakmensen. Daarom vestigt WorldSkills Netherlands de aandacht op het belang van vakmanschap en beroepsonderwijs bij jongeren. Dat doet zij door het ontwikkelen en organiseren van diverse evenementen en vakwedstrijden. WorldSkills Netherlands wordt ondersteund door het ministerie van OCW en vele partners uit het beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Natuurlijk ondersteunen flink wat opleidingen de Nederlandse deelname aan WorldSkills. Andere ondersteunende organisaties zijn: Bouwend Nederland, Bouw Infra mensen Mierlo, BOVATIN (natuurlijk!), Brancheplatform Kappers, Espeq, Fedecom, Festo, Installatiewerk NL, MBO Raad, Dit is mbo, NBOV, Nuffic, OTIB, REMO, SBB, Siemens Nederland N.V., STODT Toekomsttechniek, VBW en VHG. â&#x2013;
61
ARDEX G10 // Premium flexvoeg mortel
De voeg. • Verhoogde kleurstabiliteit • Eenvoudig in te voegen met lange wastijd • Voor het voegen van alle keramische tegels op wand en vloer
Verkrijgbaar vanaf maart 2019
november 2019
63
Ger Jaarsma benoemd tot voorzitter van NOA Op 30 augustus 2019 heeft de algemene ledenvergadering van NOA Ger Jaarsma benoemd tot voorzitter. Hij volgt Hendrik Ruys op, die sinds 2016 de vereniging heeft geleid. En daarmee heeft BOVATIN – immers al geruime tijd in overleg met NOA over een mogelijke fusie – weer een bestuurlijk gesprekspartner om na een voor NOA lastige periode afspraken te maken en zaken uit te onderhandelen. Ger Jaarsma (1968) is een zeer ervaren bestuurder. Hij is ruim drie jaar voorzitter geweest van NVM, de Nederlandse Vereniging van Makelaars en Taxateurs in onroerende goederen. Tevens is Ger Jaarsma lid van de Sociaal Economische Raad. In het verleden was hij naast praktiserend ondernemer en vele andere functies ook voorzitter van de NVVK, de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet. Jaarsma kijkt er naar uit om zijn technisch en bestuurlijk talent in te gaan zetten voor ondernemers in de afbouw. Naast zijn strategisch inzicht en het doorzetten van veranderingen wil hij vooral ook de rol van verbinder op zich nemen. Ook werd die dag het nieuwe hoofdbestuur benoemd. Ger Jaarsma gaat gezamenlijk met zijn nieuwe hoofdbestuur invulling geven aan NOA 2.0. De leden gaven tijdens de vergadering ook hun akkoord op het plan om de vereniging met een heldere structuur toekomstbestendig neer te zetten. ‘Samenwerking’ en ‘open communicatie’ zijn de sleutelwoorden om eensgezind de belangen van aangesloten ondernemers te behartigen. ■
Nieuwe leden BOVATIN verwelkomde de afgelopen periode de volgende nieuwe leden: Leo Kieboom Tegelwerken – Werkendam Van der Waay Tegelwerken – Amsterdam Jacco’s Design Tegelwerk – De Rijp René Zuidema Keuken & Badkamermontage Tegelwerken – Kantens Ouburg Totaal Techniek – Zwaag Timmers Terrazzo & Afbouw – Aalten J. Veldman Montage – Punthorst
raimondispa.com
de meest compLete Lijn gereedscHappen voor groot formaat tegeLs
met ingang van vandaag staan we aan jouw kant
LeveLLing
positioneren
LeveLLing
HandeLing
snijden
nat en droog zagen
aankLoppen
In memoriam
René de Jong
Veel collega’s uit de keramiekwereld hoorden het in de wachtrij op het vliegveld, terugkerend uit Bologna: ‘Heb je het gehoord van René…?’ Er ontstond een geroezemoes in de rij. Want niet alleen klanten, maar IEDEREEN kende ‘Mr. Eurocol’, of, zoals hij enkele decennia terug genoemd werd dankzij het feit dat hij op zijn neus kon vertrouwen als een tegelzetter ten onrechte beweerde dat hij met de juiste verhoudingen had gemengd, ‘Lassie’. Het waren beide eretitels. In de gehele tegelbranche is met verslagenheid kennis genomen van het overlijden van Eurocol’s Sales Manager Tegeltechniek
René was ruim 35 jaar werkzaam bij Eurocol. Met zijn passie, gedrevenheid en professionaliteit had hij een zeer bijzondere plek in de branche verworven. René laat, met zijn warme en positieve persoonlijkheid, zijn vakkennis – die hij ook graag deelde – en niet te vergeten met zijn humor, op jaardagen, het overleg met de geassocieerde leden, tijdens informele en formele momenten, een leegte achter. We wensen zijn familie, dierbaren, collega’s én zijn zakelijke relaties veel sterkte bij het verwerken van dit verlies.
Het BOVATIN-bestuur
november 2019
Bouwkeramische industrie start onderzoek emissieloos bakken Branchevereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek (KNB), waarvan ook MOSA lid is, start onderzoek naar de mogelijkheden van duurzame aardgas-alternatieven voor de productie van baksteen, keramische dakpannen en gebakken tegels. Speciale aandacht is er voor de toepassing van ‘microwave technology’. De onderzoeksresultaten zijn uiterlijk in 2021 beschikbaar. Tot nog toe ontbreekt het wereldwijd aan alternatieven voor fossiele brandstoffen om klei op industriële schaal om te zetten in keramische bouwproducten. De recent gepresenteerde KNB-Duurzaamheidsagenda van de sector, gebaseerd op de ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties, geeft ambitie dit te veranderen.
keramische bouwproduct. Ook wordt de samenstelling van de rookgassen in het onderzoek betrokken. In het onderzoek komt verder de toepassing van ‘microwave technology’ aan bod. Dit deel van het onderzoek richt zich vooral op de mogelijkheden tot het verkorten van de stooktijd, de te realiseren energiebesparing en de mate waarin deze technologie de inzet van fossiele brandstoffen kan vervangen.
Integrale benadering Het onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland. Deze beschouwt de keramische industrie als een belangrijke economische sector en wil deze ook in de toekomst graag voor de regio behouden.
Het door de sector nu gestarte haalbaarheidsonderzoek maakt deze ambitie concreet. Het kan leiden tot innovatieve doorbraaktechnologie dat wellicht ook buiten Nederland toepassing kan krijgen.
De gedeelde ambitie op het zetten van belangrijke stappen in de energietransitie gecombineerd met een integrale benadering van de transitieopgave, bracht KNB en de Provincie Gelderland bij elkaar.
Duurzame alternatieven
Onderzoeksinstituut
Het onderzoek omvat studie naar de invloed van het gebruik van duurzame alternatieven voor aardgas (zoals biogas en waterstofgas) op uiterlijk en technische eigenschappen van het
Het onderzoek wordt uitgevoerd door TCKI; een in keramische procestechnologie gespecialiseerd onderzoeksinstituut – en één van onze geassocieerde leden. ■
67
GEEN UITDAGING TE GROOT Samen met u gaan wij iedere tegeluitdaging aan! Waar u als verwerker zorgt voor vakmanschap in tegelwerk, biedt codex een compleet assortiment tegellijmsystemen en uitstekende technische kennis, evenals praktische ondersteuning op het werk. Het resultaat is een kwalitatief hoogwaardig eindproduct, dat jarenlang mooi ĂŠn functioneel blijft. www.codex-x.nl
codex | A brand of Uzin Utz Group Uzin Utz Nederland bv Postbus 33 | 7480 AA Haaksbergen | Bouwstraat 18 | 7483 PA Haaksbergen Telefoon +31 53 5737373 | E-mail codex.nl@uzin-utz.com | Internet www.codex-x.nl
november 2019
Met gemak grootformaat tegels vlak De grootformaat tegel is niet meer weg te denken uit het tegelwerk anno 2019. De tegels worden bovendien alsmaar groter en ook alsmaar dunner. Visueel gezien erg mooi maar het strak en vlak leggen van deze grootformaat tegels of natuursteen is een uitdaging op zich geworden. Gelukkig staat de verwerker er niet alleen voor.
Toeleveranciers in de tegelbranche denken gelukkig mee in deze uitdaging. Zo heeft Codex – fabrikant in tegellijmsystemen – het nieuwe Codex Spin Levelsysteem geïntroduceerd. Zonder extra gereedschap te gebruiken, is een perfect en vlak tegeloppervlak letterlijk in één handomdraai te realiseren. Het Codex Spin Levelsysteem bestaat uit Codex Spindoppen en Codex Spinclips. Deze worden altijd in combinatie met elkaar gebruikt. De spinclip wordt ónder de tegel en in het lijmbed geplaatst. De daaropvolgende tegel wordt aan de andere zijde van de clip op zijn plaats gelegd. De groene dop wordt vervolgens op de transparante clip ‘gespind’, die tussen de twee tegels in ligt. Na voldoende uitharden van de tegellijm wordt het codex Spin Levelsysteem verwijderd. Dat kan met wat handig voetenwerk of een rubberhamer, altijd met de voegrichting mee. De groene spindoppen zijn vervolgens opnieuw te gebruiken. De Codex Spindoppen zijn gemaakt van hoogwaardig kunststof en kunnen diverse malen worden hergebruikt. De spindoppen zijn voorzien van openingen aan vier zijden, waarmee de verwerker altijd zicht heeft op de tegels en voegen. Het systeem is geschikt voor wand- en vloertegels, met diktes van 3 tot 20 mm. Voor de verschillende voegbreedtes zijn verschillende diktes clips leverbaar.
www.codex-x.nl
■
69
71
november 2019
Meld jouw product aan voor de vernieuwde website arbovriendelijke hulpmiddelen! De website voor arbovriendelijke hulpmiddelen wordt vernieuwd. Hét moment om jouw product(en) aan te melden voor dit overzicht voor veilig, ergonomisch en stofvrij werken in de tegelbranche. De Arbocatalogus verwijst ook naar deze website!
Aanmelden De website informeert bedrijven en vakmensen over (nieuwe) hulpmiddelen die de arbeidsomstandigheden van werknemers verbeteren zoals minder tillen en minder blootstaan aan stof, trillingen of geluid. Heb jij of weet jij bedrijven met een goed hulpmiddel? Meld dit aan op de website: avh-leverancier.volandis.nl. Via het aanmeldformulier vul je alle relevante informatie in. Na screening ontvang je automatisch bericht over plaatsing. De plaatsing op
de website is gratis en zorgt ervoor dat jouw product onder de aandacht wordt gebracht van potentiële gebruikers. Neem een kijkje op de website voor enkele voorbeelden van hulpmiddelen en hoe deze geplaatst zijn. ■ Heb je nog vragen? Neem dan contact op met de Vraagbaak van Volandis via 0341 - 499 299 of avh@volandis.nl
Innovatie is
wanneer comfort reeds bij de installatie begint. www.bekotec-therm.nl/schlueter-ditra-heat-e.aspx
NIEUW: Nu ook met wandtemperatuurregeling!
Schlüter®-DITRA-HEAT-E Het innovatieve systeem voor elektrische vloertemperatuurregeling verwarmt niet alleen snel en efficiënt, maar ook precies daar waar u het nodig heeft. En - dankzij de ontkoppeling met de bewezen DITRA-technologie - ook geschikt voor kritische ondergronden. Handig voor de installateur; de verwarmingskabels kunnen gewoon tussen de noppen geklikt worden. Snel en eenvoudig.
Schlüter ®-DITRA-HEAT-E. Vertrouw alleen op het origineel.
www.schlueter-systems.nl
10 JAAR COBA DAAR HEB JE WAT AAN!
E I D O O H A COB U A E D CA OP=OP
Bij aankoop van 10 Coba verpakkingen* Hoodie van jou wordt? Ga naar coba.nl/actie Coba. Makkelijk zat
* Geldig van 11 t/m 29 november 2019. Actievoorwaarden? Zie coba.nl/actie
November 2019
informatie van de
URL en BRL: nog altijd je houvast bij ‘kwaliteitsvraagstukken’ Al jaren werken de BOVATIN en de VLK intensief samen. Een belangrijk onderdeel van onze samenwerking is kennisdeling. En daarom levert de VLK graag iedere editie van dit blad een kennis-bijdrage. Vorige keer stelde Gerrit Jonker (Omnicol) de VLK aan u voor; deze keer gaat Wilco Bekkers (Mapei) nader in op het veranderende speelveld van de bouw. De woningverkoop zit in de lift, waardoor aan de voorkant weer nieuwbouwprojecten worden gerealiseerd die aan de achterkant de aanjager zijn voor de renovatiemarkt. In dergelijke nieuwbouw- en renovatiewerken komen vele bouwactiviteiten samen welke we in de afgelopen jaren sterk hebben zien veranderen. Met de focus op duurzaam, groen, ontzorgen, en vooral snelheid van bouwen, proberen we in de gehele bouwketen met minder mankracht de lat toch hoger te leggen. We mogen ons dan ook terecht afvragen of het er in de afgelopen jaren voor alle disciplines dan ook beter op geworden is, of dat we het elkaar eigenlijk alleen maar lastiger maken. Bijvoorbeeld doordat we door de hogere werkdruk net niet het gewenste stukje vakwerk en de kwaliteit kunnen leveren en daarmee misschien zelfs onbewust het voor elkaar krijgen mogelijke ‘probleem – risico’s’ bij een ander neer te leggen. Zo wordt je als hardwerkend tegelzetter met alle diploma’s op zak geconfronteerd met ondergronden die het eigenlijk net niet zijn, of keramische tegels of natuursteen van een ondeugdelijke kwaliteit… hoe ga je hier mee om…? Tja, als je de vloer getrouw en naar ere en geweten hebt aangebracht en er ontstaat een discussie, dan is de opmerking al snel gemaakt ‘dan had je ze er niet in moeten leggen…’
73
WIJ HECHTEN WAARDE AAN ELKE KLUS
WWW.OMNICOL.EU
November 2019
Nu heeft elke vakman meer oog voor de praktijk en minder aandacht voor wat men op papier bedenkt. Om in de praktijk niet met de nalatigheid of mindere kwaliteit van materiaal en arbeid van een ander geconfronteerd te worden is er ‘ook voor u’ een ondersteunende ‘uitvoeringsrichtlijn voor het aanbrengen van wand - en vloertegels in reguliere binnen toepassing’ genoemd URL 35-101 welke integraal onderdeel uit maakt van de BRL 1017 ‘beoordelingsrichtlijn voor het aanbrengen van tegelwerk’. Deze URL en BRL bieden u als vakman ondersteuning bij het kunnen beoordelen of bijvoorbeeld een ondergrond wel of niet aan de gestelde eïssen voldoet, of dat er sprake is van ‘hol, bol, uit het lood, te nat, verzopen, verbrand’, enzovoorts. Vergeet niet dat u in veel gevallen dan ook voor aanvang van uw werkzaamheden zelf controles moet uitvoeren, ondeugdelijke aspecten moet vastleggen en voor aanvang van de werkzaamheden moet melden. Het is dus ten zeerste aan te bevelen dat u notie neemt van de URL 35-101 en BRL 1017 en zich verdiept in de do’s en don’ts om geschillen en aansprakelijkheden die wel of niet bij u horen te kunnen plaatsen per project. In de URL 35-101, te vinden op www.bovatin.nl >> wist u dat >> belangrijke documenten, wordt u geïnformeerd over: • Algemeen • Eisen te stellen aan het ontwerp. • Eisen te stellen aan de ondergrond. • Eisen te stelen aan de toegepaste materialen. • Eisen te stellen aan de verwerkingsomstandigheden. • Eisen te stellen aan het aanbrengen van tegelwerk. • Eisen te stellen aan het gerede tegelwerk. • Titels vermelde documenten. - Bijlage 1; Checklist uitvoering wandtegelwerk - Bijlage 2; Checklist uitvoering vloertegelwerk - Bijlage 3; Formulier melding gebreken ondergrond/ werkomstandigheden - Bijlage 4; Locatie steekproef voor de vlakheid van vloeren - Bijlage 5; Codering voegmortel en tegellijm
Tenslotte willen we u wijzen op de reeds langer lopende gesprekken over de invoering van de Wet Kwaliteitswaarborging, waar met name de grotere bouwdelen getoetst zullen gaan worden door aangewezen partijen. Criterium: het actuele bouwbesluit. (Waarbij we wel willen opmerken dat we een waterwering als uitgangspunt ter plaatse van het douchegedeelte liever waterdicht zien… Maar dat wist u vast al). Bouwdelen in keramiek/ mozaïek en natuursteen maken maar een klein deel uit van een bouwwerk, waarbij elke verwerker gespecialiseerd in het aanbrengen van keramiek / natuursteen of mozaïek zich mag of zelfs moet realiseren dat er in elk project uitgevoerd naar eigen vakkundig inzicht, aangevuld met de in de URL 35-101 opgenomen richtlijnen, simpelweg vakwerk dient te worden afgeleverd… Vakwerk dat gezien mag worden, en dat bijdraagt aan de toekomst van ons tegelzettersvak. ■
www.vlk.nu
75
november 2019
Opening Mapei in Apeldoorn officiële aftrap voor groei Samen bouwen aan de toekomst. Dat was het thema tijdens de officiële opening van het nieuwe pand van Mapei Nederland, aan de Oude Apeldoornseweg 37K in Apeldoorn. Samen met een groot aantal relaties en een delegatie van het moederbedrijf in Italië; Mapei S.p.A., werd op 12 september 2019 feestelijk getoost op de toekomst. In een multifunctioneel pand waarin het bedrijf kan doorgroeien als leverancier van totaaloplossingen voor de bouwkolom, met producten en systemen die verbinden, versterken en beschermen.
Feestelijke opening De officiële opening werd gevierd met 250 gasten, komend vanuit alle windstreken. Men werd in stijl ontvangen in het gloednieuwe magazijn, dat voor de gelegenheid omgetoverd was tot een feestruimte gehuld in Italiaanse sferen. Naast dat de gasten konden genieten van muziek, optredens en heerlijke gerechten die vanuit foodtrucks werden geserveerd, kon er natuurlijk ook een rondgang gemaakt worden door het nieuwe pand. Een officieel moment met speeches van de Familie Squinzi, eigenaar Mapei Group, en Paul Spee, Managing Director Mapei Nederland, ontbraken niet.
Multifunctioneel complex Met de intrek in het multifunctionele complex op bedrijventerrein Malkenschoten in Apeldoorn is Mapei Nederland klaar voor de toekomst. Het 7000 m2 terrein biedt ruimte aan een modern magazijn met test- en coatingruimte, kantoren, showroom, trainingscentrum, twee laaddocks, een weegbrug en zelfs een 24/7 afhaalpunt. Bovendien heeft het bedrijf met de verhuizing naar Apeldoorn haar bereikbaarheid verbeterd. Door de centrale ligging in het midden van het land, gelegen aan de A1 op slechts 500 meter afstand hemelsbreed van afslag Apeldoorn Zuid, is Mapei goed te bereiken vanuit alle delen van Nederland.
77
www.mo-b.nl
Specialist in
Natuursteen & Keramiek
Michel Oprey en Beisterveld voert het meest uitgebreide assortiment natuursteen en keramiek van de Benelux. De exclusiviteit van de producten wordt gegarandeerd door de jarenlange relaties die Michel Oprey & Beisterveld met haar toeleveranciers onderhoudt.
Bezoek onze Showroom Op twee locaties in Nederland vindt u een compleet overzicht van het beste wat er op het gebied van natuursteen en keramiek op dit moment in de wereld te verkrijgen is! Of bezoek onze website: www.mo-b.nl
Vianen, Utrecht
Echt, Limburg
Natuursteen en keramiek
november 2019
Visitekaartje De leverancier van lijmen, kitten en andere chemische producten voor de bouw heeft in het nieuwe pand zoveel mogelijk gebruik gemaakt van eigen producten en systemen. De betonvloer in het magazijn is bijvoorbeeld vervaardigd uit het Mapecrete systeem, waardoor het gehele vloeroppervlak van 2700 m2 in slechts twee delen, scheurvrij gelegd kon worden. Ook in de showroom, trainingsruimte, test- en coatingruimte, toiletten en kantoren vindt men vloer- en wandoplossingen van Mapei terug. “Ons nieuwe pand is toch hét visitekaartje van wat Mapei is en kan. Dat kunnen wij op deze wijze mooi laten zien,” aldus Paul Spee. Zo zijn er in de showroom ook veel systeemopbouwmonsters te bewonderen. Duurzaam bouwen De verhuizing naar Apeldoorn is voor Mapei meteen ook gelegenheid om ambities te realiseren op het gebied van duurzaam bouwen. Met een internationale R&D, die continu werkt aan de verduurzaming van producten en systemen; de certificering om zelf EPD’s (environmental Product Declerations) te kunnen maken én de verregaande ondersteuning die het bedrijf biedt voor BIM en LEED, zet het bedrijf zich ook op de kaart. “Ons duurzaam gebouwde, zelfvoorzienende pand is daar een mooi voorbeeld van,” vertelt Spee. “Niet alleen zijn grotendeels onze eigen producten en systemen verwerkt in het gebouw, op het dak liggen 288 zonnepanelen die ruim voldoende elektriciteit opwekken voor zowel kantoor als magazijn.” ■ Voor meer informatie www.mapei.nl
79
Voor meer informatie kijk op
tegelgroep.nl
Tegelgroep Nederland biedt een compleet pakket van producten en diensten voor elk denkbare toepassing met tegels. Voor zowel binnen als buiten.
Elk denkbare toepassing, zowel binnen als buiten
Technologische & esthetische ontwikkelingen, kwaliteit, duurzaamheid en service staan altijd voorop. Met een ijzersterke reputatie op het gebied van logistieke performance, succesvolle innovaties en intensieve samenwerkingen.
Tegelgroep Nederland: partner van en voor Bovatin.
IJzersterke logistieke performance
Intensieve samenwerkingen Tegelgroep Nederland. Postbus 19 6674 ZG Herveld. T. +31(0) 488 470 600 F. +31(0) 488 470 601 info@tegelgroep.nl www.tegelgroep.nl
81
november 2019
Unieke epoxyvoegmortel voor badkamer en toilet Eigenschappen van epoxy, maar eenvoudige verwerking zoals een cementhoudende voegmortel: dat is PCI Durapox Premium. Hoge kwaliteit, chemicaliënbestendig, slijtvast, lange levensduur, homogene en mooie kleur, eenvoudig te reinigen. Alles wat een badkamer, keuken, toilet of zwembad meerwaarde geeft is terug te vinden in deze voegmortel. De beschikbare kleuren zijn afgestemd op kleurtrends van tegels, in actuele grijs- en bruintinten. En deze kleuren komen overeen met die van de siliconenkitten van PCI. De tegelzetter heeft geen epoxygereedschap meer nodig, want de verwerking kan op dezelfde manier als bij een cementhoudende voegmortel. Zelfs met gemak met één hand. En ook het wassen is eenvoudig. Er blijft geen lastig te verwijderen epoxysluier achter. PCI heeft speciaal voor epoxyvoegmortels de reinigingshulp PCI Durapox Finish ontwikkeld. Voor grote oppervlakken als poeder om toe te voegen aan het waswater. En voor kleine ruimtes in een handige sprayfles om de tegels te besproeien voor de laatste wasbeurt.
PCI Durapox Premium is verkrijgbaar in 17 kleuren in handige verpakkingen van 2 of 5 kg. Op de website van PCI staat niet alleen productinformatie, maar ook een video waarin de verwerking wordt getoond. ■
Meer info: www.PCI-Afbouw.nl
Maak kennis met dé groothandel in tegels! Ruim 18.500 m 2 eigen opslagcapaciteit Direct uit voorraad leverbaar Nieuwste trends uit o.a. Spanje en Italië Ruim 2000 m 2 showroom met wand- en vloertegels in Sneek en Groningen
Lorentzstraat 19 Sneek • Diamantlaan 2 Groningen
www.juliusvdwerf.nl
November 2019
Nieuws van Kiwitz 20% korting op egalisatie- en uitvlakmortel Profiteer tot 31 december 2019 van 20% korting op onze top egalisatie- en uitvlakmortel Kiwitz MRT 230 en Kiwitz MRT 320. Geldt alleen voor webbestellingen!
Kiwitz MRT 230 Kiwitz MRT 230 is een zelfnivellerende egaline voor vormstabiele ondergronden. De egaline is na 4 uur beloopbaar, met een pomp verwerkbaar en droogt strak op. • Normaal afbindende egalisatiemortel tot 30 mm • Snel uithardend • Scheurvrije, spanningsarme uitharding
Kiwitz MRT 320 Kiwitz MRT 320 is een hydraulisch afbindende, snelhardende uitvlak- en egalisatiemortel voor de wand. • Stofarme uitvlak- en egalisatie mortel voor wanden • Voor nieuwbouw en renovatie • Voor laagdiktes van 2 tot 30 mm.
Nieuw: Kiwitz Tegel Leveling Systeem Kiwitz heeft haar assortiment uitgebreid met een eigen merk tegel leveling systeem: Kiwitz TLS. Het assortiment bestaat uit tangen (metaal en kunststof), tegelwiggen en voetstukken. De voetstukken zijn beschikbaar in verschillende hoogtes van 1 tot 4 mm. Het Kiwitz tegel leveling systeem is tegen een zeer gunstige prijs verkrijgbaar. ■ Kijk voor meer informatie op: www.kiwitz.nl www.kiwitz.nl/tls of neem contact op via 0315 – 270 620.
83
IT’S ALESSANDRO, DAVIDE, ILARIA AND ROBERTO WHO MAKE ITALIAN CERAMICS SO SPECIAL.
CERAMICS OF ITALY. ITALIANS MAKE THE DIFFERENCE. It’s Italians who make the difference. Like Alessandro, Davide, Ilaria and Roberto who work hard every day to ensure that Italian ceramics are the finest in the world. Only the very best manufacturers of Italian ceramic tiles, sanitaryware and tableware are entitled to use the Ceramics of Italy logo which certifies Italian quality, design and style. Always ask for Ceramics of Italy to be sure of the highest levels of excellence in world ceramics.
ceramica.info
The Ceramics of Italy trademark is promoted by Confindustria Ceramica, the Italian Association of Ceramics, and is owned by Edi.Cer. S.p.A. the organizer of Cersaie (International exhibition of ceramic tile and bathroom furnishings - Bologna, 28 September - 2 October 2020 - www.cersaie.it).
85
november 2019
KOMO keurmerk voor tegelzetbedrijven Het KOMOkeurmerk Het KOMO keurmerk: Al meer dan 50 jaar hét kwaliteits-keurmerk in de bouw. KOMO staat voor een onafhankelijk getoetste kwaliteit, op basis van objectieve maatstaven. Het keurmerk maakt tijdrovende controle-trajecten bij de vergunningverlening en op de bouwplaats overbodig. Uw klanten kunnen er blindelings op vertrouwen dat uw processen en producten voldoen aan het Bouwbesluit en aan specifieke kwaliteits-, prestatie- en veiligheidseisen die de marktpartijen stellen. Creëer ook meerwaarde voor uw diensten samen met SKG-IKOB! Het KOMO-procescertificaat Het KOMO-procescertificaat garandeert een correcte montage van producten en wordt afgegeven aan montagebedrijven met bewezen deskundigheid en montagekwaliteit. Het certificaat geeft vooraf
zekerheid over de te leveren kwaliteit. Procescertificaten ondersteunen bij de directievoering van een bouwwerk en reduceren de faalkosten door het voorkomen van fouten tijdens het proces. SKG-IKOB toetst bedrijven In samenwerking met o.a. de BOVATIN is de Beoordelingrichtlijn 1017 ‘Het aanbrengen van tegelwerk’ en de Uitvoeringsrichtlijn 35-101 ‘Het aanbrengen van wand- en vloertegelwerk in reguliere toepassing’ ontwikkeld. In de BRL en de URL staan alle eisen die gelden voor het KOMO-keurmerk. U kunt het certificaat aanvragen bij SKG-IKOB Certificatie. Er is een korting voor de combinatie met ISO 9001-, MVO- of VCA*certificering. Voor meer informatie: Voor meer informatie kunt u mailen met info@skgikob.nl of via 088-2440100.
Gecertificeerde erkende bedrijven van het KOMO keurmerk Noord holland
noord brabant
Limburg
SVK Tegelwerken BV Ivoorstraat 5 1812 RE Alkmaar www.svktegelwerken.nl
Mutsaars BV Tegelzetbedrijf Kempenlandstraat 17a 5262 GK Vught www.mutsaarsbv.nl
Wijen Tegelhandel & Tegelzetbedrijf BV Pannenweg 100 6031 RK Nederweert www.wijentegels.nl
Groot Afbouwbedrijf BV Postbus 104 1130 AC Volendam www.grootafbouw.nl TGL-Tegeltino BV Eendrachtstraat 8 1531 DV Wormer www.tgl.nl
T SMAR E H T FOR FESSIONAL P RO
Stucco Pakket VOORBEHANDELEN - VULLEN - REPAREREN UITVLAKKEN EN EGALISEREN - GEREEDSCHAPPEN
87
november 2019
VERZEKERINGSDIENST
Ondernemen zonder kopzorgen, ook u maakt er aanspraak op! Stelt u zich voor dat u per ongeluk schade maakt aan de auto van uw buren. In dat geval heeft u waarschijnlijk een particuliere aansprakelijkheidsverzekering die deze schade voor u vergoedt. Maar wist u dat een particuliere aansprakelijkheidsverzekering geen ongevallen dekt die tijdens werk plaatsvinden verzekerd? De oplossing hiervoor is onze bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering waarmee deze schade wel wordt vergoed.
worden gestuct. Als u geen AVB heeft afgesloten, moet u deze kosten uit eigen zak betalen. Met de AVB van BOVATIN Verzekeringsdienst worden deze kosten vergoed door de verzekeraar.
Waarom een AVB?
Waar bent u voor verzekerd?
Als u tijdens werktijd een schade veroorzaakt, is de kans groot dat u hiervoor aansprakelijk wordt gesteld. Naast het feit dat een schade al vervelend genoeg is, kost dit u in de meeste gevallen ook veel geld. Een AVB beschermt u tegen de vaak hoge kosten die erbij komen kijken als u aansprakelijk wordt gesteld. Dit geldt zowel voor zaakals letselschade.
Met de AVB van BOVATIN Verzekeringsdienst bent u verzekerd in de volgende gevallen:
Schadevoorbeeld bij zaakschade: Als u bij een klant een nieuwe badkamer aanlegt, levert u vakwerk af. Toch kan het voorkomen dat uw klant een week later belt om te zeggen dat er vlekken op de muur zijn ontstaan. Als u gaat kijken, treft u onverhoopt waterschade aan met als gevolg dat de muur opnieuw moet
Schadevoorbeeld bij letselschade: Stelt u zich voor dat u per ongeluk een tegel op de voet van uw klant laat vallen. De kans is groot dat uw klant dan letselschade oploopt. In dat geval kunt u hier aansprakelijk voor worden gesteld en kan een claim hoog oplopen qua kosten. Als u een AVB heeft afgesloten, kunt u de schade hierop verhalen.
• U bent verzekerd voor zaakschade (schade aan bezittingen van derden). • U bent verzekerd voor letselschade (schade aan personen). • 24/7 dekking voor al uw bedrijfsactiviteiten. • Verzekerd tot € 2.500.000,- per aanspraak.
Meer informatie over de AVB? Wilt u de AVB sluiten of heeft u behoefte aan meer informatie? Neem dan contact op met onze specialisten via 010 – 288 49 90 of info@bovatinverzekeringsdienst.nl. ■
Ontdek het nieuwe goud! Nieuw voegmidd el in 23 kleu ren leverbaa r!
Gratis proefverpakking? Ga naar: www.weberbeamix.nl/goud
november 2019
Ik ben geen tegelzetter, maar… In deze kwartaalcolumn graaft Remus Aussen, de hoofdredacteur van BOVATINfo, wat in het vak van de tegelzetter. Hebt u een onderwerp waar hij eens in mag graven? Mail het naar redactie@bovatin.nl! Ook als u op deze column wilt reageren, natuurlijk.
Niet alles is wat het lijkt. Sta ik hier samen met mijn golfmaat – duidelijk twee topatleten - klaar voor een ronde? En kan ik het ‘dus’ ook ongeveer zoals hij? Neen. Die mijnheer naast mij is Joost Luiten (#89 op de wereldranglijst, de laatste keer dat ik keek), zes keer winnaar op de Tour. Ik (#126.134.551 plus of min 1, iets minder topatleet) mocht een putt-clinic bij deze kampioen volgen, en die wilde ik niet missen: want ‘#89’ word je bepaald niet zo maar, en van zo iemand leer je wat. Er zijn immers maar een paar honderd echte toernooispelers op deze wereld. Zet dat maar eens af tegen het aantal betaalde voetballers… (Voor de statistiek: we hebben in Nederland 400.000 golfers, en 1,2 miljoen voetballers. Golf staat op 4.) Ik had deze clinic bij een prijsvraag gewonnen, en dat was wel nuttig voor me, want ik putt ongeveer zoals ik geblinddoekt pannenkoeken opvang als ik ze in de lucht gedraaid heb: soms gaat er één goed… Mijn midden-handicap (19.1) heb ik dan ook vooral te danken aan mijn drives en ijzerwerk, en vanaf dat punt is het pannenkoeken bakken tot de hole. En hoe zit het in de tegelbranche? Lijkt soms toch wel op deze foto. Op het plaatje ziet het er meestal nog wel aardig uit. Maar onder de oppervlakte is er toch wel wat aan de hand. Dan heb ik het niet over de badkamer- en andere interieurfoto’s, maar over de bedrijfsresultaten op de lange termijn (wie beschikt er over voldoende ondergronden-kennis?), maar ook over gezond werken (wie heeft er goed tilgereedschap?), organisatie (de eerste 25 jaar verdien je waarschijnlijk lekker als ZZPvakman. Maar daarna, als je gewrichten gaan haperen? En na je pensionering?) en niet te vergeten over de nieuwe vaklieden (ze zijn in opleiding, maar bij wie kunnen ze ook in de praktijk het vak leren?). Ook bij BOVATIN is de foto natuurlijk prima, en speelt er onder de oppervlakte genoeg. Immers: kun je als brancheorganisatie zowel de belangen van de ZZP-ers als van de grote(re) bedrijven dienen? En wat hebben die ZZP-ers nou aan, al die discussies met NOA, vakbonden en Bouwend Nederland over CAO’s…? En als iedereen het dan zo druk heeft, wie pakt er over een paar jaar die zware stokken over van Chris van Herpen en Gerard Reus? Nu ben ik geen tegelzetter, maar ik weet wel het een en ander van besturen en bestuurders. En ik kan van ach-
ter uit dit blad in ieder geval vaststellen dat het besturen van zo’n brancheorganisatie niet eenvoudiger is dan het besturen van een middelgrote gemeente. Wat betreft de belangen van de diverse groepen binnen BOVATIN: ook binnen een gemeente heb je (zeer) verschillende belangen. En, al lees je natuurlijk in iedere lokale krant waar het mis gaat, in het merendeel van de gemeenten gaat het nog wel redelijk. En met de tegelzetters valt het eigenlijk ook nogal mee: BOVATIN heeft zijn zaken goed op orde, en wie belt, ontvangt service. Klaar. Punt is: ook de CAO is belangrijk, misschien niet voor al die ZZP-ers, maar wel voor de grote bedrijven. En die grote bedrijven zijn weer minder geïnteresseerd in allerlei zakelijke adviezen: daar hebben ze een administratie voor… Zoals juridische en technische ondersteuning alleen belangrijk is als je het nodig hebt. En vult u maar in of het blad, de nieuwsbrief, de BOVATIN- garantieregeling en al die andere zaken die u gevraagd of ongevraagd krijgt aangeboden voor u nuttig zijn. Of de belangenbehartiging in Den Haag. Of de rol die BOVATIN speelt bij de totstandkoming van URL’s, de onderwijsprogramma’s, promotie van tegelwerk… Maar kun je als vakman zonder brancheorganisatie? Kijk, ik ben lid van de ANWB, maar ik doe er niks mee. Want ik heb nooit pech (OK, drie keer met die Passat die ik hiervoor had…). Ik ben wel lid van een vakorganisatie. Zo houd ik – naast die service-zaken, die ik ook wel handig vind - mijn vak bij. En weet ik dat ook BOVATIN meer met videoverslagen zou kunnen doen… ■ Reageren? redactie@BOVATIN.nl
89
90
Bovatinfo
Secretariaat Secretariaat BOVATIN Postbus 310, 3900 AH Veenendaal Bezoekadres: Nieuweweg 229, Veenendaal tel. 0318 – 547 366 e-mail: bovatin@bovatin.nl website: www.bovatin.nl
Nuttige info voor BOVATINleden
Hoofdbestuur
Afdelingssecretariaten
Ledenadvies
Voorzitter: G.A. (Gerard) Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp tel. (072) 511 08 99 mob. 06-22916752 fax (072) 564 70 52 e-mail: voorzitter@bovatin.nl
Noord-Holland K. Scholten Westerwerf 2, 1911 JA Uitgeest tel. 0251-319101 e-mail noordholland@bovatin.nl
Secretariaat BOVATTIN tel.: 0318 – 547 366 e-mail bovatin@bovatin.nl Voorlichting op gebied van onder andere: • Algemene wet en regelgeving (waaronder arbeidsrecht en aansprakelijkheden) • sociale verzekeringen • CAO bepalingen waaronder lonen en overige verplichtingen • Arbo – wetgeving. Arbo-catalogus en A(BRIE) • Juridische zaken • Belastingzaken • Scholing en cursussen • Bedrijfstakspecifieke aangelegenheden • Techniek • Marketing
Secretaris/penningmeester (a.i.): C.H. (Chris) van Herpen Het Erp 9, 5388 CN Nistelrode tel. (0412) 61 16 29 mob. 06-52654912 e-mail secretaris@bovatin.nl Bestuursleden: C. (Chris) Beld Eenhuisstraat 8, 7665 PZ Albergen telefoon 0546 441971 e.mail info@tegelspecialist.nl J. (Jeroen) de Goeij Den Hamstraat 9, 3451 BM Vleuten Tel: 030 - 6772421 Email: info@oostborg.nl G. (Gijs) Hilhorst Wiebachstraat 28, 6466 NG Kerkrade tel. (045) 544 45 42 fax (045) 544 09 73 e-mail g.p.w.hilhorst@hilhorst.nl R. (Robert) Hurkmans Floreffestraat 100, 5711 AE Someren tel. 0493 494 505 e-mail R.Hurkmans@tegelhandelloomans.nl T. (Tom) Sterkman Ivoorstraat 5, 1812 RE Alkmaar T. 072-5183222 e-mail: t.sterkman@svktegelwerken.nl Juridisch adviseur: Mr. T. Zanen Beukendreef 11, B-2920, Kalmhout België tel. (0032) 36853187 fax (0032) 36853186 e-mail juridischadvies@bovatin.nl mob. 06-20616770 Informatie betreffende keuringscommissie: Secretariaat BOVATIN Postbus 310, 3900 AH Veenendaal Bezoekadres: Nieuweweg 229, Veenendaal tel. 0318 – 547 366
Midden- en West-Nederland P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop tel. (0172) 21 60 84 fax (0172) 21 04 61 mob. 06-53281208 e-mail middenenwestnederland@bovatin.nl Oost- en Noord-Nederland G.C. Cremer Europaweg 28, 7742 PH Coevorden tel. (0524) 22 15 96 e-mail oostennoorddnederland@bovatin.nl Zuid-Nederland P. de Jong Cambreur 8, 5171 SJ Kaatsheuvel tel. (0416) 27 33 29 bovatin.afd.zuid@ziggo.nl Redactie BOVATINfo Hoofdredactie en nieuws diversen Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen tel. (010) 435 22 70 mob. 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail redactie@bovatin.nl Mededelingen Hoofdbestuur G.A. (Gerard) Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp tel. (072) 511 08 99 e-mail: voorzitter@bovatin.nl Techniek-Materialen-Gereedschappen A.M.F.J. (Ton) Borrenbergs Sjeng Vaasstraat 7, 6031HE Nederweert tel. (0495) 63 40 95 mob. 06 - 234 42 186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl Advertenties Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, tel. (010) 435 22 70 mob. 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail: advertenties@bovatin.nl
BOVATIN/Technisch advies Kort telefonisch advies: kosteloos Tarief € 70,- per uur. Algemene technische adviezen en specifieke projectadviezen • Tegels • Lijmen • Hulpmiddelen-materialen • Verwerkingsmethoden tel. (0495) 634 095 mob. 06 – 234 42 186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl Adviseur: A.F.M.J. Borrenbergs BOVATIN/BJD Advies Tarief € 75,- per uur. Incasso: no cure no pay (zonder geschil) via tel: (00) 32 36 85 31 87 (tussen 20.00 uur en 22.00 uur) fax: (00) 32 36 85 31 86 Mob. 06-20616770 e-mail: juridischadvies@bovatin.nl Juridische Advisering en Procesvertegenwoordiging (ook bemiddeling advocaat): • Arbeidsrecht • Contractenrecht • Incasso • Huurkwesties • Soc. Verzekeringen • Subsidies • Vergunningen • Leasing • Productaansprakelijkheid • Juridische Doorlichting
VANG T N O N E NU TEST ONS
T S M O K 15% WEL
G N I T R KO
BADKAMER PERFECT BETEGELEN? DA’S VLAKWERK. DE ECHTE VLAKMAN GAAT NAAR KIWITZ
WWW.VOORDEVLAKMAN.NL
n e g e o v f a g i d u o v n e E
PCI Durapox® Premium Epoxyvoegmortel die even smeuïg te verwerken is als een cementhoudende voegmortel Met gemak aanbrengen – met één hand Wassen zonder epoxysluier i.c.m. PCI Durapox® Finish In 17 prachtige kleuren voor een mooi design
www.pci-afbouw.nl