Bovatinfo 2017-3

2017 / 3

BOVATINfo Bond van aannemers van tegelwerken in nederland

Uitbundig

CERSAIE!

Sharon Gesthuizen

Bezoekt Marcelis bv!

Miniconferentie

Certificering!

vakblad voor de tegelspecialist

Voor bouwprofessionals

Tegelprojecten plannen met de nieuwe app

! t e i n t e h n a k r e g i d u o een v Handige app van PCI

essionals

Voor bouwprof

www.PCI-Afbouw.nl

✔ Kies een product ✔ Bepaal het verbruik ✔ Bekijk het filmpje

+31 162 476688

3

november 2017

Kwartaalagenda

VOORWOORD Beste collega’s,

In deze rubriek vindt u de belangrijke data voor de tegelbranche. Uw regiovergadering, het jubileumfeest van uw bedrijf, de lancering van uw nieuwe product in deze agenda? Mailt u dan AUB uw contactgegevens, de aard van de bijeenkomst, de datum, tijd en locatie naar redactie@bovatin.nl, dan vermelden wij ze in deze agenda!

Het is een drukke tijd, en voor gespecialiseerde aannemers in tegelwerken lijkt één ding in ieder geval even NIET nodig: acquisitie. Want de vraag is enorm, en iedereen wordt gebeld. En dat horen ook onze medewerkers: natuurlijk is de strijd om de ‘gouden handjes’ weer volop aan de gang, en natuurlijk krijgen uw beste mensen ook af en toe een aanbod. Zaak om ze ook nu aan uw bedrijf te ‘binden’, en dat is niet alleen een kwestie van geld, maar ook van sfeer en goed werkgeverschap. Ik adviseer u dus ook echt om als Leerbedrijf, leerlingen op te leiden… We hebben er de komende jaren zó veel nodig… Ik krijg signalen dat het de Bouwmensen-opleidingen, net nu er wat aanwas is, de leerlingen toch niet uitgeplaatst krijgen. ‘Ja, maar ik heb nu geen tijd, en straks leidt ik ze op voor een ander!’, hoor je wel eens. Maar waarom zou die ander dan een betere werkgever kunnen zijn of meer kunnen betalen dan u…? Wat ik wél begrijp is de onvrede over de

NB Wilt u een evenement bezoeken?

Neem dan altijd eerst even contact op met de organisator!

jongens die de crisis veilig bij u hebben ‘uitgezeten’ toen u de ploeg bij elkaar wilde houden, en nu opstappen om voor zichzelf te beginnen. Dat is namelijk niet loyaal naar u toe.

En hoe slim is die medewerker die voor zichzelf begint nou echt? Voor de korte termijn is het leuk. Je kunt in deze tijd van een overspannen markt goed verdienen – als je het vak tenminste tot in de puntjes beheerst. Je bent eigen baas, en - dat weten u en ik als geen ander – we zouden niet anders willen. Maar we hebben ook andere tijden meegemaakt: zware keuzes maken om het voortbestaan van je bedrijf te kunnen garanderen, verlies draaien, regels die je de nek omdraaien, opdrachtgevers die ‘ineens’ failliet gaan en jou met de onbetaalde rekeningen laten zitten, zieke medewerkers… Als je in de wieg gelegd bent voor ondernemer, moet je het doen. Maar al die jongens die in feite geen ondernemer zijn maar het doen voor de ‘auto van de zaak’, de belastingvoordelen, voor de vrijheid, of die het gedaan hebben omdat ze eerst ontslagen werden en

Dagelijks bestuur BOVATIN: op zaterdag 9 december

daarna voor een lager salaris bij hun baas mochten komen ‘ondernemen’… die jongens kunnen echt beter werknemer blijven. Want die auto van de zaak kost je meer dan je denkt, het startersvoordeel duurt maar even, en weet jij hoe het is als je ziek wordt, als de Belastingdienst vindt dat je eigenlijk geen ondernemer bent (en met een naheffing komt), en als je je been breekt? Als ondernemer kun je bij niemand anders klagen

Hoofdbestuur BOVATIN: op donderdag 7 december.

dan bij jezelf. Ook financieel. Nog los van het feit dat áls je al een AOV hebt afgesloten, je verzekering je daar

Nationale Finale Tegelzetten: ROC van Twente – Gieterij, 15 tot en met 17 maart 2018

Allemaal zaken waar je als ondernemer rekening mee houdt. En waar je dus reserves voor opbouwt in tijden

zo rond je 55e uitknikkert.

dat dat kan. Ik hoorde laatst een jongen die net was begonnen met zijn opleiding, en nu al vond dat hij na school voor zichzelf kon beginnen. Nou, dat raad ik hem dus dringend af. Want niet alleen wordt Nederland niet beter van al die ‘pechmannen’ die na een welvarend leven ‘ineens’ in de armoede terechtkomen (doordat

BOVATIN Jaardag 2018: zaterdag 9 juni

ze niet vooruit gedacht hebben en hun zaken niet op tijd geregeld hebben, of doordat ze bij gebrek aan vakkennis tegen een enorme schadezaak aanliepen), maar ook omdat het voor henzelf en hun gezin diep tragisch is. Ofwel: als je ondernemer bent, moet je het worden. Maar niet te vroeg in je carrière, en zorg dat je ook mindere tijden aankunt.

Ik wens u goede zaken, Gerard Reus,

BOVATINfo is een periodieke uitgave van BOVATIN: de Bond van Aannemers van Tegelwerken in Nederland. Het blad wordt gedrukt op ongechloreerd papier, verspreid in bio-folie en verschijnt vier maal per jaar: in april, juli, oktober en januari van het aansluitende jaar. Oplage: 3000 exemplaren per jaar.

Deadlines voor advertenties en kopij: 1 maart, 1 juni, 1 september, 1 december.

Voor informatie: Abonnementen: Bondsbureau, tel. (0548) 53 85 05 Hoofdredactie, advertenties en verspreid nieuws: Remus F.P.M. Aussen, tel. (010) 43 52 2 70 of 06 24 27 09 53, e-mail redactie@bovatin.nl Art direction en grafisch ontwerp UPPERCASE, www.studiouppercase.nl hello@studiouppercase.nl, tel. 06 54 74 48 96

Foto omslag: www.islatiles.it, foto: Remus Aussen

Bestuursvergaderingen zijn in principe besloten, maar u kunt als BOVATIN-lid, wanneer u wilt dat het bestuur uw vraag behandelt, die aan één van de bestuursleden stellen. (mail en adressen zie elders in deze BOVATINfo). Of mail uw punt dan tenminste 14 dagen voor de betreffende vergadering aan de secretaris, secretaris@bovatin.nl, dan komt uw mail op de agenda.

Colofon

voorzitter

5

november 2017

In deze editie

nieuws en website

07 Komo Keurmerk voor tegelzet bedrijven: Is ‘aantoonbare kwaliteit’ een gamechanger?

45 Zwemparadijs ‘De Krim’ ‘jubileumproject’ van Lutterman Tegels BV! 47 Klaus Bartmann 30 jaar SCHÖNOX, nog steeds een avontuur!

12 ‘Onderweg’ werken aan goede wetgeving Stichting NOA/AFNL-voor zitter Sharon Gesthuizen op bezoek bij Tegelzetters bedrijf Marcelis bv

51 Jubileum Tegelzet bedrijf H. Sterken

07

27 De overtuiging van Sharon Gesthuizen

57 MOSA verzorgt de tegels voor de zes opleidingen ... en de Vereniging Lijmen & Kitten de lijmen & voegen!

18 “Tegelzettersbe drijf Marcelis bv is een begrip voor kwaliteit geworden!”

23 BOVATIN ondersteunt WorldSkills Netherlands!

53 RECHT zetten: visueel beoordelen ondergrond niet genoeg!

12

25 De Grote Vergissingen BOVATIN’s technisch adviseur vertelt…

59 Promo-campagne ‘Meerwaarde van Tegels’ kan verder!

61 Vloer- en wand specialist Rijvo neemt Topsanitair over Informatie voor de professional

29 Tom Sterkman (SVK tegelwerken) onderzoekt mogelijkheden exo-skeleton!

63 De Uitvoerings richtlijn (URL): hebt u nog opmerkingen?

31 EIB: “Zware beroepen eerder met pensioen?

Dat is mogelijk, rechtvaardig en betaalbaar!”

63 Actieprijs Kiesel Okamul SML plus drie waterpassen cadeau!

35 Geberit CleanLine: douchegoot van de ‘tweede generatie’.

…En hoe bevalt hij?

65 Nieuw: wedi Sanwell een vlakke scheidingswand en nisje in één artikel!

67 Handige app van PCI-tegellijmsystemen

Thema’s & Toekomst

67 Ardex stelt voor: Bart en Bob!

36 2017: een uitbundig CERSAIE!

68 KOMO Keurmerk voor tegelzetbedrijven 71 NIEUWS VAN DE BOVATIN VERZEKERINGSDIENST

36

75 BOVATIN Bondsbureau vanaf 2 januari in Veenendaal!

77 Ik ben geen tegel zetter, maar…

78 Nuttige informatie voor BOVATIN-leden

en vloertegels.

Bijzonder mooi

Kalysta is trendsetter in wand-

‘Bijzonder mooi’ betekent de

naam. Want Kalysta voegt iets extra’s

toe

aan

schoonheid.

De tegels van dit merk hebben precies de uitstraling die uw

Rocciose

interieur compleet maakt.

Dat komt doordat wij samenwerken met trendwatchers, die deze tegels zorgvuldig hebben geselecteerd op kleur, maat en

Pirenei

materiaal, maar ook op emotie, sfeer en beleving.

Het

Giura

resultaat?

Een

collectie

wand- en vloertegels die feilloos aansluit bij uw thuisgevoel.

Deze bijzonder mooie collectie heet Kalysta en is er voor ieder-

een die van bijzonder mooi

Carpazi

Himalaya

houdt.

w w w. k a l y s t a . n l

exclusive design Verkrijgbaar bij de bouwpartner bij u in de buurt.

Kijk op bpg.nl voor de vestiging in uw regio.

JOUW PARTNER IN DE BOUW!

www.bpg.nl

Tekst & foto’s: Remus Aussen

BOVATIN-jurist Teus Zanen kent de geschiedenis. Want hij was er vanaf dag 1 bij: de handhaving van de Vestigingswet door de ‘Commissie BRUT’, het verplichte patroonsdiploma voor tegelzetters, vervolgens de afschaffing van diezelfde wet, de oprichting van de Stichting Gespecialiseerde Aannemers Tegelwerken, de opheffing daarvan en sinds kort: het KOMO procescertificaat voor tegelzetters. De opheffing van de Vestigingswet in 2007 beoogde vrije mededinging, maar liet wel de zakelijke en private klant met de vraag achter wat nu ‘goede’ tegelzetbedrijven waren.

SGAT en nu dan het KOMO Keurmerk voor tegelzetbedrijven zijn door BOVATIN in het leven geroepen om die onzekerheid weg te nemen. Maar – slechts zes tegelzetbedrijven dragen momenteel het Keurmerk, en daarmee toont het Keurmerk helaas slechts een fractie van de ‘fine fleur’ van tegelzettend Nederland. In 2010 – we bladeren even een paar BOVATINfo’s terug - stonden 40 bedrijven op de SGAT-lijst, in 2016 nog 13 en nu dus zes. En dat terwijl (zie ook hierover Zanen’s column ‘Recht Zetten’ in editie 2016-4 via Issuu.com/ bovatin) de Wet Kwaliteitsborging Bouw (WKB), in welke vorm ook, dichtbij is.

Aanleiding voor BOVATIN en SKG-IKOB om een mini-conferentie te organiseren – die schrijver dezes mocht voorzitten en eens met tegel- en lijmproducenten plus vooraanstaande zakelijke afnemers van tegelwerk te verkennen of- en hoe zo’n procescertificaat een meerwaarde voor de bouw kan zijn. En vooral – hoe de verwachtingen op het gebied van kwaliteit goed gemanaged kunnen worden: hoe wordt ‘what you buy’ weer ‘what you get’. Ook voor de lange termijn.

Komo Keurmerk voor tegelzetbedrijven: Is ‘aantoonbare kwaliteit’ een gamechanger? …

Historie Teus Zanen legt het ‘hart’ van de regeling op tafel. “Onder de Vestigingswet kon simpelweg de eis gesteld worden dat het tegelzetbedrijf over de verplichte papieren

beschikte. In de praktijk bleek de markt niet om certificering te vragen, dus was er van die kant geen prikkel voor de tegelzetter. Kans is wel dat de nieuwe Wet Kwaliteitsborging Bouw, en dan ook de gehele bouwketen, gaat vragen om gecertificeerde processen. En dan komt er vanzelf meer belangstelling van bedrijven voor certificering. Jaap Kolk, themamanager Informatiemanagement bij Building Changes, constateert dat zowel recente publiciteit als een aantal recente bouwincidenten en lobby tot uitstel van de WKB geleid hebben. “En dan ging die lobby met name over het onderdeel aansprakelijkheid van hoofdaannemers, niet over de wijzigingen in het stelsel van bouwtoezicht… De WKB zelf is in feite een terechte reactie op een maatschappelijke ontwikkeling: de bouwconsument wil aantoonbare kwaliteit, en niet alleen van de hoofdaannemer, maar ook van diens ketenpartners. Wij hebben daar overigens, in samenspraak met onder andere de Aannemersfe-

deratie, een slim instrument voor ontwikkeld, dat ook goed aansluit op bouwprocesbeschrijvingen als BIM.” Math Dohmen, directeur woningbouw bij Heijmans, weet dat er in zijn bedrijf een scan gemaakt is van alle meldingen na oplevering over de afgelopen tien jaar. “Het is opvallend hoe weinig klachten daarvan

7

8

BOVATINFO

over tegelwerk gingen! Naar het verleden toe: dat is een compliment. Het kitwerk is een ander verhaal: lekkages op kitwerk komen wel vaak voor en verzekeraars sluiten eventuele schade vaak uit. Ik vermoed dat het kitwerk bij oplevering in de regel volgens de spelregels is aangebracht.

Een vraag die bij mij leeft is dan ook: hoe toon je later aan dat je tot en met oplevering en garantietermijn kwaliteit geleverd hebt? Want tijdens bewoning kan er natuurlijk van alles gebeuren in die badkamer. Toon dan na een lekkage maar eens aan dat jouw werk in oorsprong goed was. Of jouw tegels. Want die map met merken en types, die verdwijnt na verloop van tijd… Wij zullen dus in de toekomst gedegen dossiers opbouwen, zodat we niet alleen kwaliteit, maar ook na jaren nog merken en type materialen kunnen benoemen. Vragen en klachten komen bij ons terecht. Overigens: in principe wordt er in badkamers een waterdichtlaag aangebracht, maar dat hangt wel van de ontwerpeisen af: woningcorporatie, belegger of particuliere klant kunnen hier verschillende specificaties hebben. Even voor het beeld: we bouwen ongeveer 2.500 woningen per jaar, en daarover ontvangen we 9.000 vragen na oplevering per jaar. Van een vraag over de naam van de klimop die geplaatst is, tot echte gebreken. 7.000 van die vragen betreffen het werk van de gespecialiseerde onderaannemers. Daarbij zie je een trend: voorheen gingen klachten vooral over dak en gevel, en nu verschuift het ook naar installaties.”

geconcludeerd dat 5% van de badkamers met vochtklachten te maken krijgt. Wij hebben om die reden, en vanwege het feit dat kit geen constructieve waterdichting is, en bovendien eigenlijk iedere vijf jaar vervangen zou moeten worden, een offensief gestart met de VLK, om de ‘waterdichtlaag’ onder de aandacht te brengen. In feite zou dit in het Bouwbesluit opgenomen moeten worden, maar dat blijkt een erg lange weg… In tegenstelling tot kitwerk is een waterdicht membraan wél permanent! In de ons omringende landen is zo’n waterdichtlaag onder het tegelwerk trouwens al vele jaren verplicht… verkoop die laag er dus bij, dat scheelt zó veel problemen… Het is niet duur, het moet goed gebeuren maar het is niet moeilijk om aan te brengen…”

ook daarover maken we afspraken.

Procescertificaat? 25 jaar een waterdichte badkamer. Dat telt voor mij.”

Eigen certificering Erik Kleijnen, salesmanager Nederland van Mosa, heeft zijn eigen kwaliteitsaanpak als het om verantwoorde verwerking gaat.

“Wij beperken ons traditioneel tot het fabriceren en leveren van tegels. Maar we hebben natuurlijk wel intensief contact met tegelzetters, en we zien dat er niet door iedereen die zich tegelzetter noemt altijd volgens de verwerkingsrichtlijnen wordt gewerkt, terwijl de markt duidelijk stelt dat zij badkamers wil die gewoon 20 jaar zonder onderhoud kunnen. De kwaliteit van de tegels levert daarbij – een tegel is gewoon waterdicht, dat spreekt vanzelf -

‘Aannemingsbedrijven zien meerwaarde in (tegelzet)bedrijven die goede ideeën inbrengen in het bouwproces, die aantoonbaar goed werk hebben geleverd bij vergelijkbare projecten en die documenten kunnen overleggen die bijdragen aan de ‘omgekeerde bewijslast.’

Walter Janse, projectleider nieuwbouw bij Woningstichting Samenwerking, herkent dat beeld. “95% van de klachten gaan over lekkage, niet over het tegelwerk zelf. Bij Samenwerking staat kwaliteit hoog op de agenda, dus we nemen eisen op in onze programma’s. Niet zoals voorheen, dat alles tot op het laatste schroefje beschreven werd, maar we spreken kwalitatieve prestaties en garanties af: wind en

Offensief voor ‘waterdicht’ Jan-Paul Kiefmann, namens lijmfabrikant Kiwitz en de VLK, vraagt zich af of niet met te hooggespannen verwachtingen van kitwerk wordt geleefd. “Wij hebben uit gesprekken met woningcorporaties

waterdicht, en inderdaad dat tegelwerk simpelweg geen vocht doorlaat. En het is aan de aannemer hoe hij dat wil bereiken.

Duurzaamheid van inkoop en maatschappelijk verantwoord ondernemen maken overigens deel uit van onze identiteit, dus

geen probleem op, maar vochtproblemen zijn er soms wel. We laten nu bepaalde innovatieve producten – Mosa Panels bijvoorbeeld - waarop we die garantie kunnen en willen geven, door een aantal voor de verwerking van dat product gecertificeerde tegelzetters verwerken. Dat wil zeggen: de klant bepaalt uiteindelijk wie verwerkt, maar die tegelzetter moet wel onze opleiding volgen en hij wordt gecontroleerd. Het is voor mij overigens wel een ‘openbaring’ dat gemiddeld genomen niet de kwaliteit van het tegelwerk maar vooral de waterdichtheid een issue is!”

9

november 2017

Gebouwdossier Ed Cuperus, secretaris Raad van Bestuur Janssen de Jong Groep, werkt met dit bouwconcern eigenlijk alsof de Wet Kwaliteitsborging al van kracht is. “We zijn bij één gemeente zover dat de gemeentelijke technische Bouwbesluit-toets is vervangen door die van een kwaliteitsborger. We zijn nu met ons zesde project volgens het nieuwe proces bezig. Dus worden er ook gebouwdossiers aangelegd.

Twee zaken zijn in dat dossier belangrijk: ten eerste, wij bieden onze opdrachtgevers een specifiek kwaliteitsniveau aan, en dat kwaliteitsniveau moet toetsbaar zijn.

Daarbij is het Bouwbesluit 2012 een prima richtsnoer, en het is eenvoudig om dit uit te breiden met specifieke toetsingscriteria waar de opdrachtgever op wil sturen. Ten tweede, in dat dossier moet zich de toetsing van de kwaliteitsborger bevinden, die daarin aangeeft dat wat wij verkocht hebben ook daadwerkelijk zo gebouwd is.

En dat betekent dat ik er de gehele garantieperiode aan gehouden kan worden dat een en ander tot dat niveau onderhouden wordt. Maar, als bepaalde juristen hun zin krijgen, dan kan het betekenen dat zelfs áls er in de toekomst een gebrek aan dat gebouw wordt geconstateerd, dat niet aan de bouwer toe valt te rekenen. Op dit moment gebeurt dossieropbouw overigens nog niet voor tegelwerk, maar wel voor de

grote constructieve en installatietechnische zaken. Als jouw kwaliteitsborger constateert dat jij veelal werkt met gecertificeerde gespecialiseerde aannemers en materialen, dan gaat hij niet meer langs bij de fabrieken om het materiaal te beoordelen, en worden de controles vanzelf lichter en dus goedkoper. Voor tegelwerk zou het betekenen wat Walter Janse al aangaf: kwalitatieve prestaties vastleggen in plaats van vastleggen welke tegels en andere materialen er gebruikt worden. Wil

borger zet meteen een vinkje bij het tegelwerk in plaats van drie uur extra te rekenen voor het beoordelen van het tegelzetbedrijf aangezien dat aantoonbaar zijn processen op orde heeft, dan heeft zo’n bedrijf een ‘plus’!”

‘De bouw is nauwelijks op de hoogte van het bestaan van een procescertificaat voor/ van de tegelbranche.’

de klant de bijpassende prijs niet betalen, dan bieden we hem niet alleen de hoogste, maar ook lagere kwaliteits- en garantieniveaus aan. Wat betreft de WKB: we wilden onze werkprocessen helderder, onze lijnen korter, en de rollen en verantwoordelijkheden duidelijker. Daar hebben we de WKB in feite voor gebruikt. Meerwaarde van een procescertificaat? Als een tegelzetbedrijf straks, zodra de WKB van kracht is, over zo’n certificaat beschikt, en de kwaliteits-

BOVATIN-voorzitter Gerard Reus ziet dat inderdaad de opzichter weer terugkomt.

“Een vergelijkbare discussie hadden we binnen de Aannemersfederatie: er is in de bouw nogal wat controle weggesaneerd, en de opzichter was er daar één van. Met de TIS (technical inspection services) kunnen we het ‘gerommel en gemarchandeer’ weer uit de bouw saneren: zonder vinkje bij de kwaliteitsindicatoren geen garantie, geen ‘joh, als je het nou zó oplost…’, dus de aannemer heeft er belang bij dat hij het in één keer goed maakt. Er zijn tijdens de crisis veel vaklieden vertrokken, en we hebben moeite om nu voldoende kwaliteit in te zetten. Dus, strakke controle is nodig, en zal in de praktijk een stimulans blijken te zijn om goede mensen op te leiden en om betrouwbaar te zijn als bouwbranche.”

10

BOVATINFO

‘Het KOMO procescertificaat voor tegelzetbedrijven is eigenlijk te vroeg.

Zolang de eis dat een bedrijf gecertificeerd is, niet in de STABU is opgenomen, of sowieso: zolang de WKB nog niet van kracht is, is de certificering een prima middel om de eigen processen op orde te krijgen, maar de extern te vermarkten waarde ervan is nog geen echte gamechanger.’

Proces toetst kwaliteit per stap!

Maar wordt een klant wel warm van PROCES-kwaliteit? Hij wil immers gewoon dat zijn gebouw of zijn tegelwerk perfect in orde is, en dat ook blijft. En wat als een bedrijf weliswaar aan alle kanten gecertificeerd is, maar vervolgens voor al zijn werk anderen inhuurt?

Bastiaan Benz, directeur van certificeringsinstelling SKG-IKOB, kent zulke voorbeelden niet. “Maar die voorbeelden zou ik wel willen kennen. Een procescertificaat, conform beoordelings- en uitvoeringsrichtlijn, wordt opgesteld door een college van deskundigen, bestaande uit opdrachtgevers, leveranciers, verwerkers.

Zij bepalen ook hoe, hoe vaak en op welke punten er controles uitgevoerd worden. Die controles worden onaangekondigd

uitgevoerd. Er wordt tijdens zo’n ‘overval’ beoordeeld of het bedrijf zelf zijn werkproces op orde heeft: is de vloer gecontroleerd op vlakheid, restvocht, enzovoorts. En is er bijvoorbeeld wel gemeten, maar constateren wij alsnog bij meting dat de vloer niet vlak is volgens de URL/BRL, dan betekent dat ‘geen vinkje’. Dat bedrijf heeft zijn IKB (Interne kwaliteitsbewaking, red.) dan blijkbaar niet 100% in orde. Ofwel, er wordt niet alleen aan het EIND van het werk op kwaliteit beoordeeld, maar PER PROCESSTAP wordt gecheckt of ze gezet zijn, EN er wordt gecheckt of iedere stap op de juiste manier gezet is! Mijn ideaal zou overigens zijn dat het bouwproces op keten-kwaliteit beoordeeld zou worden: gecertificeerde lijm, gecertificeerde tegels,

gecertificeerde mortels, kitten EN gecertificeerde verwerking. Het procescertificaat zou dus slechts een schakel moeten zijn in een gesloten kwaliteitsketen. Op die manier zouden de ketenpartners naar projectkwaliteit kunnen voorzien van een, liefst zelfs verzekerde garantie. Ook KOMO is overigens bezig met deze ‘ketengedachte’.”

Allereerst voor je interne kwaliteit Tom Sterkman, SVK tegelwerken, is mede-eigenaar van één van de zes gecertificeerde bedrijven. “Wij kunnen wel vinden dat we goed bezig zijn, maar we hebben momenteel echt alleen iets aan die certificering voor onze interne kwaliteitsbewaking. Daar is het een prima hulpmiddel bij, maar verder… er heeft nog nooit een aannemingsbedrijf als Janssen de Jong Groep mij gebeld met de vraag of ik wel over een KOMO-procescertificaat tegelzetten beschik... Er is geen vraag naar. En, zeker bij kleinere bedrijven telt dat, plus de kosten, plus de tijdsinvestering, mee! Veel van onze concurrenten zijn, met alle respect, twee man in een bus, terwijl wij een bedrijf met een kantoor, gespecialiseerd kantoorpersoneel, loodsen, machinerie, enzovoorts zijn. Sterker, het merendeel van de branche bestaat uit zulke kleine bedrijven. Die in de regel ook nog eens een mooi stuk tegelwerk leveren, maar het is wel lastig om zo’n bedrijf met ons bedrijf te vergelijken. In zijn omvang is ons bedrijf een geoliede machine, en over iedere processtap, ieder onderdeel en ieder communciatiemoment is nagedacht. Ons bedrijf beschikt over een serieus bedrijfs-

bureau, en dat is sowieso een voorwaarde om alleen al voor je interne bedrijfsprocessen winst uit zo’n certificering te halen. De interne waarde is er. Maar de markt maakt de vergelijking, en simpelweg op prijs.”

Kuperus is het daar deels mee eens. “De jaren in de bouw hebben mij weliswaar geleerd: aan het eind van de dag is het een kwestie van geld. Maar als de WKB doorgaat, inclusief de omkering van de bewijslast, dan hoeft bij een defect of bouwincident dus niet de bouwconsument het defect aan te tonen, maar moet jij als bouwer de kwaliteit van je werk aantonen als er wat aan de hand is. En dan wordt het ineens een afweging: bedrijf X is duurder, maar kan mij een garantie bieden die ook over 20 jaar nog wat waard is. Ze nemen ideeën mee. Ze hebben succesvol in vergelijkbare projecten geparticipeerd.

Anderzijds: ze zijn wel slechts één van de velen in de keten. Maar heb ik, door aangetoonde resultaten, meer vertrouwen in dat bedrijf, en kan ik straks ondanks die hogere prijs dat pand nog steeds met een redelijke marge verkopen? Risico is ook geld, dus het beperken van kans op schade in de toekomst weegt mee. Maar stel, je hebt een project van 500 badkamers, en dat kleine bedrijfje op de hoek kan en wil ze maken voor een lagere prijs, dan calculeer je gewoon mee dat wellicht bij een paar badkamers na vijf jaar wat herstelwerkzaamheden moeten plaatsvinden.”

Kiezen van ketenpartners Sterkman is van mening dat zo’n certificering gaat tellen wanneer je – bijvoorbeeld als keten, of als groot bouwbedrijf – met je huizen een merknaam neerzet. “Maar nog niemand vraagt toch om een gecertificeerd aannemer-huis, het gaat om locatie, eigenschappen en prijs.” Dohmen constateert echter dat er steeds meer met vaste partners gewerkt wordt om betere kwaliteit te borgen. “Dus dat merk is niet zo ver weg!”

november 2017

Ook woningcorporaties werken steeds vaker met vaste, grote bouwbedrijven, terwijl vroeger de lokale aannemers gebeld werden.

Walter Janse beaamt dat: “Voor klachten, of voor klein onderhoud na een verhuizing bellen we nog steeds de lokale specialist. Maar de grote nieuwbouw- en renovatieprojecten lopen via een open inschrijving, dan heeft iedereen in theorie dezelfde kansen. Het gaat dan trouwens bepaald niet alleen om geld: bij ons telt bewonerstevredenheid sterk mee. Dus, welke ervaring heeft een aannemer met het omgaan met bewoners, en hoe kan hij ermee omgaan als slechts 70% van de bewoners meedoet bij een renovatie? Hoe flexibel is hij?

En ja, vaak schakelt zo’n bouwbedrijf toch de lokale aannemers in.

Maar dan wel met zijn eigen organiserende meerwaarde.” Gerard Reus neemt in de regio waar dat niet vooraf wordt besproken met welke gespecialiseerde bedrijven zo’n bouwbedrijf dan een groot project aanneemt. “Eis dan als corporatie gewoon dat je bouwbedrijf zijn ketenpartners zichtbaar maakt!” Erik Kleijnen ziet dat laatste toch al steeds vaker gebeuren: “Er wordt door steeds meer corporaties gezocht naar goede, vaste ketenpartners. En - hij rekent af op huurderstevredenheid en kostenbesparing!“ Tom Sterkman zou op zich best meer garanties willen bieden, en bijvoorbeeld ieder

‘DAT Veel gemeenten (de G4 uitgezonderd) het bouw- en woningtoezicht al geoutsourcet hebben, en dat er dus al een vorm van (vaak onofficieel) TIS georganiseerd is.’ jaar een onderhoudsronde maken. “Maar ja, de meeste woningcorporaties hebben die extra kosten van die garantie dan weer liever niet. Zeker niet bij hun ‘piepwoningen’, woningen waar alleen iemand onderhoud doet als er zeg maar een piepsignaal af is gegaan. Maar zo’n ronde zou bijvoorbeeld in studentenflats wel erg verstandig zijn, alleen al omdat de langetermijngevolgen van schade in gestapelde bouw veel groter is dan in een grondgebonden woning… je kunt niet alles vóór zijn, maar ik kwam eens op de achtste verdieping van een studentenflat in een kamer, daar hadden ze een bouwplaat in de deuropening van de badkamer geplakt, want dan kon je ook lekker in bad…!”

Projectkwaliteit!

Maar wanneer wordt het voor de tegelzetter dan interessant om ‘gecertifieerd’ te zijn? Math Dohmen: “het aanbod van 20 jaar gegarandeerde kwaliteit, dat zou je in de vorm van ‘projectkwaliteit’ kunnen bieden, en dat is vooral interessant voor de particuliere markt. Pak dat op met de keten! Maar nogmaals: jullie zijn, als tegelbranche, terecht alert op kwaliteit en kritisch op het vakmanschap. Maar te midden van alle uitdagingen in de woningbouw is tegelwerk niet echt het grootste probleem. De kwaliteit van de hele keten, dat kan een uitdaging worden als we niet goed sturen. Wij willen goede maakbare ontwerpen met uitstekende details en daarmee stuur je behoorlijk op kwaliteit – ook op die binnen het werk van de gespecialiseerde aannemers. En dat is nog een hele wedstrijd, kan ik u verzekeren… Ik heb nog wel wat foto’s van creatief aangebrachte doucheputjes…”

Jan-Paul Kiefmann voelt zich gesterkt in de gezamenlijke strijd van de branche voor waterdichtheid. “Ik wil hier geen reclame voor

producten maken, maar – de materialen, de vaklieden en hulpmiddelen zijn er gewoon. Voor een paar honderd euro per badkamer is hij waterdicht. Wat me wel opvalt aan de discussie: onze ambities op het gebied van kwaliteit zijn voorwaardelijk en tijdgebonden.

Ofwel: ‘met dit project toch maar even een tandje lager’, en ‘als het crisis is (een tekort aan werk of zoals nu, een tekort aan vaklieden) maar even een lagere ambitie’. Daar vind ik dan maar even niets van, maar ik moet er als producent wel wat mee. Immers, men heeft hoge verwachtingen van onze producten. Maar ook de factoren ‘vakmanschap’ en ‘omstandigheden op de bouw’ kunnen een project maken of breken. De WKB kan misschien een steuntje in de rug zijn, maar voor het imago van de bouw als geheel hoop ik dat onze kwaliteitsambities iets minder situationeel en conditioneel zullen zijn.”

En terwijl Bastiaan Benz namens SKG-IKOB de aanwezigen dankt voor hun bijdragen aan de discussie, loopt ‘Den Haag’ zich – ook al werd de wet niet genoemd in de Troonrede - warm voor de derde behandelingstermijn van de WKB in de Kamer.

Wordt vervolgd! ■

Veelgehoord in de particuliere markt, naast de opmerking ‘ik wil gewoon dat mijn badkamer goed is’: ‘Bestaat het aannemingsbedrijf dat mijn badkamer gemaakt heeft, over 20 jaar nog wel, dus wat is dan de waarde van mijn garantie?’ Op die vraag zou de binnenkort op te starten BOVATIN Garantieregeling een antwoord zijn. Binnen deze regeling wordt een geschil – bijvoorbeeld over een garantie – voorgelegd aan de Geschillencommissie Afbouw, en staat ofwel het bedrijf zelf, ofwel BOVATIN (mocht het bedrijf niet meer aan te spreken zijn op de schade wegens opheffing of faillissement) garant tot een bedrag van € 5.000,-.

Zie ook de BOVATIN-website.

11

12

Bovatinfo

‘Onderweg’ werken aan goede wetgeving Stichting NOA/AFNL-voorzitter Sharon Gesthuizen op bezoek bij Tegelzettersbedrijf Marcelis bv Wetgeving wordt met de beste bedoelingen op ministeries geschreven en in fractiekamers bedacht.

Maar vaak niet met inzicht in wat de betekenis en de gevolgen van die wetgeving zijn voor bijvoorbeeld – een middelgroot tegelzetbedrijf. Ze kondigde het al aan tijdens haar interview in de juni-editie van ‘Bouwbelang’ van de Aannemersfederatie: ‘Ik ga op bezoek bij MKB-bouwbedrijven, want ik wil precies weten wat er leeft.’ Sharon Gesthuizen, na elf jaar politiek sinds enkele maanden onder andere actief als voorzitter van de Stichting AFNL-NOA, is op zoek naar hoe ‘de politiek’ kan zorgen voor een beter klimaat voor de gespecialiseerde MKB-bouw. En dit blad wilde eens op bezoek bij een tegelzettersbedrijf dat ‘speciale’ ervaringen had met de wetgeving. Dus werd het een dubbel-interview!

Aan tafel!

Aan tafel: Sharon Gesthuizen, Angelique (junior) en Bas (senior) den Braber. Angelique den Braber trapt meteen af: “Ik vond dat je een goed verhaal had in het Aannemersfederatieblad! Maar het verbaasde me tegelijk dat je kamerlid was geweest voor de SP, en tóch behoorlijk staat voor de belangen van de kleine MKB-bedrijven?” Sharon Gesthuizen (glimlach): “Voordat ik in de Kamer kwam, had ik er een aantal jaren als ondernemer opzitten… en ik heb voor mijn kamerwerk binnen mijn portefeuille Economische Zaken veel MKB-bedrijven gesproken. Zo kwam ik destijds tot mijn publicatie ‘Hart voor de Zaak’, met daarin een complete serie voorstellen om kleine bedrijven en ZZP-ers een betere uitgangspositie te bieden.” “Maar de VVD is toch de partij voor ondernemers?” “Nou, vooral voor de grote bedrijven… al heeft bijvoorbeeld Erik Ziengs absoluut het belang van de

kleine MKB-er voor ogen. Maar er zijn in de politiek juist ook andere partijen die nog veel meer van het belang van het MKB uitgaan.”

Wat moet er anders, wat kan anders?

Angelique den Braber heeft wel wat punten. “Ik wil het liefst mijn vaste team uitbreiden. Maar a) er is niemand te vinden, b) áls ik al iemand vind die het vak zou willen leren, dan kan ik niet bij de opleidingen terecht omdat ze niet voor één of twee leerling-tegelzetters een jaar kunnen opstarten. Dus ik neem dan maar oudere medewerkers aan, met c) het risico op WIA-kosten omdat ze al jarenlang zwaar werk gedaan hebben.

Is een medewerker langdurig ziek, dan kost me dat € 70.000,per jaar En de pensioenleeftijd stijgt… hoe groot is de kans dat iemand zijn pensioen in dit zware beroep werkend haalt? Dus

Tekst & foto’s: Remus Aussen

huur ik meer ZZP-ers in dan ik diep in mijn hart zou willen… en draag ik bij aan het feit dat er straks een grote groep middelbare voormalige ZZP-ers zonder inkomen of financieel perspectief thuiszitten, omdat ze geen arbeidsongeschiktheidsverzekering en geen pensioenvoorziening voor zichzelf geregeld hebben… Nog los van het feit dat een gemiddelde ZZP-er zich nauwelijks of niet bijschoolt, en, zeker in deze tijd, vrij gemakkelijk naar een andere opdrachtgever overstapt voor een paar euro per uur of per m2 meer. . Ze zijn dus minder betrouwbaar.” Sharon Gesthuizen ziet het dilemma. “Ja, dat is zo’n punt. Het is of lijkt aantrekkelijk om zzp-er te worden, maar je moet wel voor jezelf zorgen, door gezond te werken, door je te verzekeren, of door je aan te sluiten bij een ‘Broodfonds’. Wij pleiten ook voor een eerlijke pensioenleeftijd… voor de bouw is dat juist pensionering vóór je 65e! Jongeren in de bouw beginnen immers op hun 15e, en na 50 jaar zijn ze nóg niet uitgewerkt, weten ze. Ze kiezen niet voor de bouw...! En dan helpt een postercampagne, of een spotje met een Haagse mijnheer in pak die benadrukt dat de jongelui vooral voor de bouw moeten kiezen, natuurlijk ook niet…”

Prijzen…

Den Braber junior ziet dat de markt vast zit. “Vakmensen zijn er bijna niet te vinden op de arbeidsmarkt, de hoofaannemers willen ook niet meer voor tegelzetters betalen. Ja, onze tarieven gaan iets omhoog, maar mondjesmaat,

terwijl er een groot tekort aan tegelzetters is. Bovendien zijn veel prijsafspraken gemaakt tijdens de crisis, uitgesteld maar contractueel vastgelegd met de gespecialiseerde aannemers, dus de opdrachtgevers willen nog steeds niet omhoog met hun prijs! Wat ik hiermee wil aangeven: het is te gek dat de bonden in de crisis qua loonhoogte geen dubbeltje omlaag wilden, terwijl wij onze prijzen met ca 25% moesten verlagen, afgedwongen door hoofdaannemers.

‘Vakmensen zijn er bijna niet te vinden op de arbeidsmarkt, de

hoofaannemers willen ook niet meer voor tegelzetters betalen.’

En nu wordt het iets beter, en moet het uurtarief opnieuw omhoog. Ik mis maatschappelijk bewustzijn bij de bonden.

Nu we langzaam de crisis achter ons laten, beginnen de bonden meteen over loonsverhoging, terwijl het midden –en kleinbedrijf nog helemaal geen reserves heeft opgebouwd om deze loonsverhogingen te kunnen doorvoeren. Als door

de grotere vraag naar tegelzetters de tarieven uiteindelijk omhoog gaan, zijn wij uiteraard wel bereid om loonsverhogingen door te voeren, want dan is er ook pas ruimte voor.

Innovatie is marketing…

Bekend onderwerp in dit blad: innovatie op het gebied van gezond werken en gezond gereedschap is er genoeg, maar er is geen beleid of flankerende subsidie om te zorgen dat iedere vakman kennis maakt met die innovaties. Gesthuizen: “Marketing is ALLES! Om een voorbeeld te noemen: er was jaren terug al een Nederlandse E-reader of tablet, maar de uitvinder ervan werd links en rechts ingehaald door Apple en anderen… juist DAAR moet je je innovatie-impulsen op inzetten… In de bouw moet je opletten dat de landelijke innovatiediscussie niet teveel wordt gedomineerd door de grote bedrijven. Ook de kleine bouwbedrijven moeten aan tafel zitten, want in het algemeen worden de meeste innovaties bij MKB-bedrijven worden bedacht. In de bouw kan dat beter, alleen het is ingewikkeld en kostbaar voor kleine bouwbedrijven om zoiets helemaal zelf te doen. Wij willen dus in Den Haag duidelijk maken dat er innovatiegeld voor het MKB in de bouw beschikbaar moet komen. Tot dusver zit het MKB nauwe-

13

14

Bovatinfo

lijks aan de tafels waar de plannen worden gemaakt, ook al omdat geen MKB-ondernemer zichzelf of een medewerker een paar dagen per week vrij kan maken om in zo’n taskforce te steken… Daar moeten we dus ook zijn!”

PAGO en DIA: verplicht stellen!

Angelique den Braber: “Tjeerd Hobma van Volandis sprak tijdens onze BOVATIN-jaardag de ambitie uit dat ze in plaats van 40%, 80% deelname aan de PAGO’s (‘gezondheidsgesprekken’, red.) wilden bereiken. Maar dat is niet realistisch, wat mij betreft. Punt is, een medewerker hoeft alleen mee te doen als hij dat wil. Ik vind het echt belangrijk en verleen graag mijn medewerking om hen in de gelegenheid te stellen naar het PAGO toe te gaan., maar ik voorspel dat slechts een enkele tegelzetter het vrijwillig doet, zeker niet nu er een psychologisch gesprek aan toegevoegd is. Dat vinden ze te ingewikkeld en te tijdrovend. Plus, ze zijn bang dat ze tijdens het PAGOonderzoek te horen krijgen dat ze hun levens –en werkwijze zouden moeten aanpassen. Bijvoorbeeld zwaarlijvigheid aanpakken, werken met beschikbare PBM’s of stoppen met roken. Hoogstens degenen die ouder zijn dan 57 zullen nog zo’n PAGO interessant vinden, want dan komt die 67 in de buurt…

Het moet verplicht zijn, en elke twee jaar! Onder werktijd vind ik dus geen probleem… Ik vind het belangrijk, voor hun eigen gezondheid en welzijn, maar ook voor mijn bedrijf: want als ze ziek zijn, dan zijn de kosten voor ons.

‘ze zijn bang dat ze tijdens het PAGO-onderzoek te horen krijgen dat ze hun levens –en werkwijze zouden moeten aanpassen.’

Gesthuizen ziet gelukkig ook een andere ontwikkeling. “Maar dat bewustzijn verandert wel… een paar jaar terug moest er bij mij wat aan het huis gebeuren. Er moest geslepen wor-

den, gelast, gefreesd… PBM? Geen gehoorbescherming, geen oogbescherming, niks. Dus ik vroeg ze of ze die beschermingsmiddelen niet van hun werkgever meegekregen hadden. Ze lachten: ‘Ja hoor, alles ligt in de auto!’ ‘Maar zou je dat dan niet op doen?’ “Nee hoor dat hoeft niet, ik kan daar niet mee werken!’ Ik heb ze verteld dat ik het gevaarlijk vond, en dat ik me er zorgen over maakte dat ze over 25 jaar doof zijn. Ik constateer dat die PBM inmiddels echt wel gebruikt worden, dat stoere ‘ik heb dat niet nodig’ begint gelukkig af te nemen.“ “ja, reageert Den Braber senior, “Dat is mij dus overkomen.

Toen ik jong was, heb ik ook niet met beschermingsmiddelen gewerkt… en nu heb ik in feite moeite om het gesprek te volgen, als je begrijpt wat ik bedoel.” Sharon Gesthuizen is het gewend, geeft ze aan. “ik heb een vader, van 82, die op zijn 14e begonnen is in de scheepsbouw. Die is nu vrijwel doof, en is constant in de weer met gehoorapparaten omdat hij te veel mist… Het is op papier wel goed geregeld in de wet. De werkgever zorgt voor de beschermingsmiddelen, en die werkgever is vervolgens verantwoordelijk. Maar de verantwoordelijkheid moet ook bij de werknemer liggen; die moet zich ook realiseren dat het zijn eigen belang is. Plus - het gebruik van beschermingsmiddelen moet ook deel zijn van je opleiding, en je instructeur en praktijkbegeleider moeten allebei het goede voorbeeld geven. De stoerdoenerij van ‘ik moet zo’n kap niet’ verdwijnt dan hopelijk snel.”

Dan maar tegelzetters van elders?

Hoe vangt Marcelis het tekort aan tegelzetters op? Bas den Braber vertelt dat ze nu één Poolse medewerker in dienst hebben. “Taal is een probleem, ja. Maar het is een keurige vent, en hij leert zowel het werk zoals wij dat willen, als de taal snel.

Kijk, als hij nou over een halfjaar nog wat verder is, dan is het voor ons te doen om een paar landgenoten aan te nemen, dan kan hij functioneren als tolk. … Nee, we kunnen hem nog niet alleen op projecten zetten, daarbij is het te belangrijk dat hij kan overleggen met de klant over op welke wijze het tegelwerk aangebracht moet worden. Maar als medewerker bij

15

November 2017

de projecten is zo iemand nu wel goed inzetbaar, want dan zijn er meerdere ervaren tegelzetters van ons aanwezig, die hem kunnen begeleiden. … Maar we willen investeren: iemand komt hier die in zijn eigen land ook tegelzetter is geweest, en die hebben we echt nog niet in een half jaar op Nederlands niveau.

Ga maar na: het duurt echt járen voordat een tegelzetter goed en efficiënt de huidige grootformaattegels kan verwerken.

’s avonds een drankje aan de bar…”

“Dat is ook niet zo gek!” weet Gesthuizen, “Veel van die jongens hebben als kind op de basisschool al, vooral één ding geleerd: dat ze niet goed kunnen leren, dat ze dom zijn.

Dus zou jij nog terug willen naar de schoolbanken, ook al is het voor één dag? Ons schoolsysteem is ingericht op mensen die goed zijn in theoretische vakken, maar iemand die goed met zijn

‘Ga maar na: het duurt echt járen voordat een

tegelzetter goed en efficiënt de huidige grootformaattegels kan verwerken.’

Het is dan ook lastig te bevatten dat er in feite tegen het werk aangekeken wordt alsof het ongeschoold werk is. We lossen dit probleem als branche niet op door weg te kijken. Het is zó jammer dat niet meer verschillende jongeren voor dit vak kiezen… Maar het wordt je, ten onrechte, van alle kanten afgeraden om tegelzetter te worden wegens het feit dat werken in de bouw een zwaar beroep is. Ouders, klasgenoten, docenten, stimuleren leerlingen om liever de adminstratieve richting op school te kiezen. .”

Wet Poortwachter Het is ook voor een middelgroot tegelzetbedrijf als Marcelis onmogelijk om tegelzetters die het werk fysiek niet meer aankunnen, een andere carrière te bieden. Bas den Braber: “Een tegelzetter begint als leerling op zijn 15e is. Hij moet straks werken totdat hij 70 is. Stel dat hij op zijn 50e last krijgt van zijn rug, wat kan ik hem dan in het kader van de Wet Poortwachter voor werk bieden? We hebben alleen maar werk voor tegelzetters… Het principe van een leven lang leren is bedacht door hoger opgeleiden, met hoger opgeleiden in het achterhoofd,” vindt Den Braber senior.

“Natuurlijk, iedereen moet zich kunnen ontplooien, maar wat als je dat gewoon echt niet wilt of kunt? Wij sturen onze tegelzetters naar eendaagse trainingen van de lijmfabrikant, maar geloof me, het kost echt moeite om ze daarvoor te motiveren. Het zijn tenslotte mensen die liever met hun handen werken dan in de schoolbank willen zitten. Dat weten die lijmfabrikanten ook, en dus is er een hapje, een rondleiding in de fabriek, en

handen is komt niet van school af met hoge cijfers… Maar kijk naar de mensen die niet graag leerstof uit boeken leren, maar wel super-getalenteerd zijn als het erom gaat iets te creëren, te maken: we moeten dat talent veel meer waarderen, al van jongs af aan! En wat pensioenleeftijd betreft: bij deze wetgeving is toch vooral gedacht vanuit de mensen met een kantoorbaan, met fysiek nietbelastend werk. Punt is: fysiek zwaar werk wordt nooit lichter wordt naarmate je ouder wordt, maar zwaarder. terwijl ervaring in mentaal werk zorgt dat het lichter wordt, zoals ook ervaring in management ervoor zorgt dat je het steeds beter kunt. ‘Jong van geest’ blijven is prima mogelijk. ‘Jong van lichaam’ blijven, daar kun je een hoop aan doen, maar met slijtage krijgt iedereen toch te maken.”

Bijleren Den Braber senior gaat verder: “…En zelfs de jongens die WILLEN bijleren, bijvoorbeeld in het EVC-traject (een traject waarbinnen op basis van Eerder Verworven Competenties alsnog een diploma gehaald kan worden, red.), dan blijkt dat dat traject bij gebrek aan aanmeldingen niet meer doorgaat. Dus zitten nu bij ons twee jongens met een halve opleiding…“ Scholingsinstituten en bedrijven lijken elkaar af en toe niet te ‘begrijpen’.

Volgens de berichten krijgen – net als vóór de crisis – de opleidingscentra hun tegelzet-leerlingen niet uitgeplaatst, terwijl bedrijven soms geen opleiding vinden voor talentvolle tegelzetters. Bas: “Wij hebben een jongen, van 21, die we nu zelf maar opleiden. Wij vinden dat

hij naast zijn werkzaamheden bij ons, naar school moet, niet alleen voor zijn tegelzettersvaardigheden maar omdat hij ook andere zaken moet leren die hij in zijn verdere leven nodig heeft.” Deze kwestie neemt schrijver dezes even mee naar het BOVATIN-bestuur, want BOVATIN onderhoudt nauwe contacten met de opleidingen. Wordt vervolgd!

Ook nog voor ‘het lijstje’: Wet DBA Angelique den Braber: “Op mijn lijstje staat de Wet DBA nog. Niet mee te werken voor een bedrijf als het onze, dat regelmatig ZZP-ers inhuurt! Er is geen ZZP-er die over vol VCA beschikt.

Ze moeten hun eigen bedrijfskleding dragen. Maar de opdrachtgever huurt ons in, en eist dat ze Marcelis-kleding dragen! Je moet voor elk werk, voor elke badkamer een aparte overeenkomst maken, met daarin de start, uurprijs, en alle andere afspraken. Die wet DBA is bedoeld om schijnzelfstandigheid te voorkomen, maar het enige waar de wet voor zorgt, is voor een enorme papierwinkel.” “Maar hebben ze dan ook andere opdrachtgevers?”, vraagt de Stichting AFNL/NOA-voorzitter.

“Jazeker!,” bevestigt Den Braber. “Er wordt van alle kanten aan ze getrokken! Tijdens de crisis was dat misschien anders, maar nu nemen ze iedere klus aan die meer betaalt. En zit ik wel eens met een toezegging aan een klant dat we maandag beginnen, en hebben de ZZP-ers die ik ingepland had, een andere klus aangenomen…” Er is in ons geval helemaal geen sprake van schijnzelfstandigheid, want ZZP-ers willen niet meer in dienstverband werken, zij willen zelfstandig blijven. Terwijl ik juist mijn personeelsbestand graag zou willen uitbreiden met goede tegelzetters. “ Gesthuizen: “Terwijl de wet natuurlijk bedoeld is om er een stokje voor te steken dat bedrijven die nog steeds dezelfde 1.000 medewerkers nodig hebben, er nu 100 in vaste dienst nemen en er 900 als zelfstandige voor een lager uurtarief laten werken. Met welke criteria kunnen jullie dan wél uit de voeten? Meerdere opdrachtgevers, een eenvoudig contract?” “Dat zou een mooi uitgangspunt zijn!”, vindt het Marcelis-management.

Verzekeren…

Feit is dat veel ZZP-ers hun toekomst niet geregeld hebben. Geen AOV, geen

16

Bovatinfo

pensioenvoorziening. In de praktijk is het verplicht stellen van een AOV echter geen oplossing, want – op 55, de leeftijd dat in de bouw de kans op arbeidsongeschiktheid exponentieel toeneemt, wordt de verzekering door de verzekeraar opgezegd.

“Misschien zie ik het te simpel hoor,” vindt Den Braber senior. “Maar ik zou het beter vinden als de AOW twee keer zo hoog was, en al die pensioenfondsen opgeheven werden.

Dan heb je gewoon een modaal inkomen, en als je meer wilt dan regel je dat zelf. Zo valt er niemand buiten de boot, en het scheelt bovendien heel veel administratie…” “Ja, maar het gaat in de praktijk juist de andere kant uit,” constateert Sharon Gesthuizen. “De AOW is al lang niet meer voldoende om van te leven,, en als je als zelfstandige meer wil, moet je echt alles zelf regelen…”

Angelique den Braber maakt zich ook zorgen over de verantwoordelijkheid van een opdrachtgever voor de ZZP-er. “Als ik een jaar lang als opdrachtgever voor iemand optreed, dan kan mijn bedrijf in de positie terechtkomen dat als hij door de Belastingdienst niet als zelfstandige gezien wordt, en ik alsnog , met terugwerkende kracht, werkgeverslasten moet betalen. !

En neem de Wet Kwaliteitsborging. Daarin staat dat je voor elk project een checklist moet afwerken en een dossier moet aanmaken. Maar dat is veel te veel werk. Je kúnt niet alles vastleggen, en het is gewoon lastig voor onze mensen. Dat vastleggen, dat kost hen dik een uur per dag. En op kantoor moeten de dossiers ook nog eens verwerkt worden. Dat scheelt dus een uur per dag op een productietijd van acht uur op een dag.!

Veel te duur! In de praktijk kiezen wij er altijd voor om bij klachten de problemen op te lossen. Dat is trouwens sowieso onze stijl: een probleem van een klant lossen wij gewoon op.

Zonder discussie. Daar krijg je tevreden klanten van!”

bedrijfsrisico bij het aannemen van mensen gewoon lager is.

Deze mening deel ik ook als het gaat om ontslag om economische redenen.” Gesthuizen: “Je moet mensen – ook in de politiek – beter uitleggen hoe ingewikkeld het soms is voor een werkgever. Geef voorbeelden, vertel eerlijk over de dingen waar je soms mee te maken krijgt. Je moet dit soort dingen verbeelden, is mijn ervaring, om uit te leggen waar het scheef zit. Om aan te kunnen sturen op een ontslagrecht dat werkt voor de goede medewerkers én de goede werkgevers, dan zou ik graag over een zwartboek beschikken. Met voorbeelden van hoe een goede werkgever er niet in slaagt om een duidelijk niet functionerende medewerker te ontslaan, en over hoe een slecht functionerend bedrijf met alles weg blijkt te komen. En, in positieve zin, alle partijen willen toch gewoon een ontslagrecht waarbij partijen op een voor beiden acceptabele manier uit elkaar kunnen gaan? Het is nu te vaak een zaak van winnen of verliezen. Wat ik jammer vind is hoe het beeld veel te veel bepaald wordt door organisaties als VNO-NCW, met grote werkgevers, die roepen dat een bedrijf ‘gewoon’ moet kunnen ondernemen ‘en dus’ het ontslagrecht moet veranderen. 60% van Nederland werkt bij een MKB-bedrijf, dus we moeten het niet altijd over de grote (bouw)bedrijven hebben… MKB is de basis! Waar de Aannemersfederatie erg zijn best voor heeft gedaan is de MKB-toets: bij nieuwe wetgeving, toets die aan de kleinere MKB-bedrijven. De vakbond heeft altijd voorbeelden van werknemers die het slachtoffer worden van oneerlijke wetgeving, maar MKB-voorbeelden zijn er ook! Laten we realistisch zijn: ons ontslagrecht is toch wel gebaseerd op barmhartigheid, in het bijzonder ten opzichte van de werknemer. Maar de menselijke kant van een MKB-bedrijf, van een MKB-ondernemer, die komt vaak toch wat minder in beeld.”

Ontslagrecht, oplossing voor beiden?

Ontslagrecht is ook een onderwerp voor ‘het lijstje’. Bas: “Als je een niet-functionerende medewerker wilt ontslaan, doe je het nooit goed genoeg met je dossieropbouw. Ook al houd je halfjaarlijks functioneringsgesprekken, hou je ze vaker als het niet goed gaat en leg je ze keurig vast. Maar een ontslagvergunning krijgen blijft lastig. Bovendien moet je voor de dossieropbouw een niet- functionerende medewerker nog maanden lang of jaren lang in dienst houden, omdat je voor dossieropbouw gewoon tijd nodig hebt. Zo belemmert het huidige ontslagrechtsysteem het MKB-bedrijf nieuwe medewerkers aan te nemen, omdat je niet-functionerende medewerkers niet kan ontslaan, zonder uitzonderlijke hoge kosten te maken. We moeten, naar mijn mening, meer naar het ontslagsysteem dat in Denemarken gepraktiseerd wordt.

Daar heerst een soepeler ontslagrecht, wat betekent dat je niet-functionerende medewerkers binnen een rechtvaardiger systeem kan ontslaan. Als je de praktijk vergelijkt, betekent dit dat bij ons in Nederland ontslagen medewerkers ca 15 maanden nodig hebben om een nieuwe baan te zoeken en in Denemarken ca twee. Je wordt namelijk als werkzoekende veel gemakkelijker aangenomen bij een bedrijf, omdat het

Klagen? Nee, ambitie!

“Hebben we nu niet erg veel gehamerd over de beperkingen in de wetgeving voor MKB-ers? ?”, vragen de Den Brabers een beetje besmuikt. “Weet je, we kijken vooruit, we hebben ambities, en we willen Tegelzettersbedrijf Marcelis bv verder opbouwen. We willen dat kunnen doen met een gezond, goed opgeleid, bijgeschoold en verantwoord verzekerd team, en we vinden dat dat ons door wetgeving wel een beetje onnodig lastig gemaakt wordt…” Sharon Gesthuizen vindt van niet. “Nee, jullie hebben gewoon gelijk: in de wetgeving zou veel meer rekening gehouden kunnen worden met waar jullie tegenaan lopen als MKB-bedrijf. En laat het nou precies mijn missie zijn om dat met de Stichting AFNL/NOA onder de aandacht van de politiek te brengen… Met jullie bouwstenen kan de Stichting AFNL/NOA alternatieven laten zien, kunnen we Kabinet en Tweede Kamer die MKB-bril bieden. MKB-proof beleid is niet eens alleen een kwestie van geld, maar vooral van je beleid goed organiseren!” ■ Meer weten/vragen? http://afnl-noa.nl

November 2017

De overtuiging van Sharon Gesthuizen “Ik denk dat ik realistischer geworden ben…”, blikt Sharon Gesthuizen terug op haar politieke carrière. “En dat is iets anders dan cynisch. Je krijgt meer begrip voor waarom mensen soms verkeerde beslissingen nemen, waarom bestuurders tegenvallen ook al doen ze enorm hun best. Het is niet makkelijk, dus je krijgt meer mededogen… ook voor jezelf, voor het feit dat je wel een aantal, maar niet al je idealen hebt kunnen verwezenlijken.” Na bijna 11 jaar werk in de politiek schreef Gesthuizen een boek over onder andere die jaren, onder de titel ‘schoonheid MACHT liefde In het leven en de politiek’.

In de interviews die daarop in kranten en op TV te zien en te lezen waren, blijft Gesthuizen tegelijk kritisch en mild. “Dit boek wilde ik gewoon echt schrijven,” stelt de ex-politica, “… want ja, je leert bij, je leert dingen af, je standpunten worden helderder of veranderen zelfs, maar je historie, je overtuiging, je redenen om te doen wat je doet, die blijven. Daarover wilde ik vertellen.“ Goedbedoelde wetgeving “Joh, mijn eerste ‘honderd dagen’ bij Stichting AFNL/NOA zijn al weer zowat voorbij… En ik ben nog volop aan het verkennen… Ik ben één dag per week actief voor de Stichting, dus daardoor gaat het me eigenlijk niet snel genoeg… gelukkig spreek ik veel ondernemers binnen AFNL en NOA die nog steeds één been stevig in de praktijk hebben. Het bezoek aan Tegelzettersbedrijf Marcelis is mijn tweede bedrijfsbezoek, en in dit soort bezoeken ligt een belangrijke basis voor mijn werk: ik verzamel momenteel voorbeelden van wetgeving waar gespecialiseerde aannemers onbedoeld last van hebben, en ik wil, met behulp van die voorbeelden, Kamerfracties aan de juiste informatie helpen om die wetgeving aan te passen.

Lobby? Ja, zo kun je het noemen. Maar dan wel een lobby

die gebaseerd is op de overtuiging hoe een MKB-ondernemer zou moeten kunnen ondernemen. Waarbij dus zaken aan de orde komen die momenteel misgaan DOOR wetgeving. Ik heb inmiddels - ook tijdens het gesprek met Angelique en Bas! – een stapel voorbeelden verzameld, en het liefst zou ik die binnenkort aan fracties meegeven in de vorm van een ‘zwartboek’, met voorbeelden van hoe het mis kan gaan met goedbedoelde wetgeving die averechts werkt. Denk maar aan de twee jaar doorbetaling bij ziekte – waardoor het aannemen van personeel voor een kleine ondernemer gewoon een te groot risico met zich meebrengt. En er dus te veel ZZP-ers zijn die in ieders visie – ook die van henzelf… - eigenlijk een vaste baan zouden moeten kunnen krijgen, maar hem niet krijgen… concrete, geanonimiseerde voorbeelden.”

Concurrentie “Natuurlijk is de concurrentie voor organisaties als Stichting NOA/AFNL groot: iedere organisatie wil in gesprek met de politiek. Wat natuurlijk meteen opvalt, is het feit dat nog te veel mensen denken dat Bouwend Nederland voor ‘De Bouw’ als geheel spreekt. Natuurlijk, soms trekken we gelijk op. Bij de CAO-onderhandelingen bijvoorbeeld gebeurt dat regelmatig.

Maar het is echt belangrijk om vast te stellen dat Bouwend Nederland vooral spreekt voor de grote bouwbedrijven, en niet voor al die kleinere MKB-aannemers. Dat zijn echt verschillende belangen, en de belangen van de leden van AFNL en NOA verdienen meer platform en betere wetgeving. Ik wil de verhalen horen van die ondernemers, en niet alleen omdat ik weet dat hun inspiratie mijn inspiratie is, maar ook omdat ik ervan overtuigd ben dat hun verhalen politici kunnen helpen om een beter MKB-aannemersklimaat in Nederland te maken!” ■

17

Tegelzettersbedrijf Marcelis bv is een begrip voor kwaliteit geworden!

Tekst & foto’s: Remus Aussen

“Papa, wil je koffie?” Angelique den Braber schenkt in het behoorlijk Spartaanse kantoor van Tegelzettersbedrijf Marcelis een kop koffie in.

Vader Bas den Braber zit aan één van de bureaus en is druk met een stapel papierwerk. Angelique is sinds januari 2015 directeur-eigenaar, en Bas adviseert haar. En goed, want het bedrijf heeft de nodige stormen doorstaan. Lezers van dit blad kennen Bas den Braber nog als de vorige directeur, en misschien wel in het bijzonder als één van de leden van het IPC-team dat samen met nog twee tegelzetbedrijven en een ingenieursbureau een tegeltilmachine zou ontwikkelen. De crisis gooide echter roet in het eten: Tegelzettersbedrijf Marcelis ging door een ongelukkige samenloop van omstandigheden failliet, maar startte sterk afgeslankt door. Wat prima bleek te werken, al gooide begin van het jaar een brand bij de buren opnieuw – en nu letterlijk – roet in het eten.

“Alles was zwart, ook het kantoor,” vertelt Angelique. “Daarom is het nu nog een beetje rommelig… en ongezellig. Maar we hebben het ook nog eens verschrikkelijk druk, dus het aankleden van de ruimte moest nog even wachten… We hadden immers afspraken met opdrachtgevers, en die komen wij graag na.” Maar aangezien het de mensen zijn die het gezellig maken, werd het een gezellige ochtend aan de Houtschelf in Hardinxveld.

Ook al omdat Stichting AFNL/NOA-voorzitter Sharon Gesthuizen was aangeschoven om meer over het wel en wee van de tegelbranche te horen.

CenterParcs!

Sharon Gesthuizen: “Zoveel ‘vader-dochter-bedrijven’ zijn er niet in de tegelbranche. Hoe is dat bij jou gelopen?” Angelique: “Ehhh… ik wilde manager worden bij Center Parcs. Dus ik heb na het VWO de HBO-opleiding Toerisme & Management gevolgd bij de Hogeschool Breda, en ik werd ook manager bij Center Parcs.

Maar ik koos bij nader inzien toch niet voor een leven waarbij je geen avond of weekend thuis was, en ik heb vervolgens als hoofd Bedrijfsbureau bij een full-service ontwerp-, druk- en printbedrijf gewerkt. Mijn vader had het in die periode eigenlijk te druk, en ik besloot in te gaan op zijn verzoek om hem in het

‘ik besloot in te gaan op zijn verzoek om hem in het bedrijf te gaan helpen totdat ik besloten had wat ik ‘echt’ wilde gaan doen...’ bedrijf te gaan helpen totdat ik besloten had wat ik ‘echt’ wilde gaan doen… totdat ik uiteindelijk voor de Bouw koos, en nu nagenoeg hetzelfde doe als mijn vader…!” Vader Bas den Braber was oorspronkelijk timmerman. “Toen ben ik uitvoerder geworden, en daarna was ik 19 jaar directeur van mijn eigen meubelfabriek. Dat bedrijf heb ik na 19 jaar verkocht, en toen nam ik Tegelzettersbedrijf Marcelis bv over, in 1998. Ik heb die naam gehandhaafd, het bedrijf had ook toen al een goede naam. Die goede naam bleef, het team bleef ook, en beide waren me ook

alles waard… tsja, hoe werkt dat, je wilt koste wat het kost je team van vaklieden bij elkaar houden, dus je investeert extra, en nog meer… totdat het in 2013 niet anders meer kon, en ik het faillissement moest aanvragen…”

Dat klinkt als een harde zakelijke beslissing, en dat is het uiteindelijk ook. Maar schrijver dezes – in die tijd ook optredend als projectleider voor het BOVATIN IPC-innovatieproject - sprak de heer Den Braber toen regelmatig, en weet wat de beslissing voor hem betekende. “Te weinig werk en relatief oudere en dus duurdere medewerkers, zolang het goed ging, was het prima.

Voor de crisis waren we zelfs trots op het feit dat we vakmensen jarenlang in dienst hadden en we prezen hun loyaliteit aan Marcelis. Maar in crisistijd was het onbetaalbaar. Ach, ik wist een jaar eerder eigenlijk dat ik die beslissing toen al had moeten nemen, maar ik ben nu eenmaal een idealist, ik wilde er menselijkerwijs gewoon niet aan geloven…!”

Tegelzettersbedrijf Marcelis bv anno nu Tegelzettersbedrijf Marcelis bv startte door met drie man, en inmiddels is er weer een team van 12 man plus een flexibele schil aan het werk. Bas is nog steeds actief in het bedrijf, maar zoals al gemeld, per 1 januari 2015 nam Angelique den Braber het bedrijf over, “Eigenlijk was ik in 2008 al aan het bezien of ik het bedrijf niet over kon nemen. Mijn man heeft een transportbedrijf, en dat is echt een heel andere wereld, met kleinere marges, zeer hoge onkosten – al ging en gaat het prima. Maar ik had toen net twee kleine kinderen, dus full time werken, wat je toch doet in zo’n bedrijf, dat zat er gewoon niet in. Maar zes jaar later stonden de zaken er anders voor, en

19

20

Bovatinfo

‘Mensen zeggen serieus tegen me dat ik me wel wat meer bitchy mag opstellen.’

hebben we de stap alsnog gezet. En het is enorm leuk om met mijn vader samen te werken, ook al omdat hij niet zuinig is in het overdragen van zijn kennis. Hij is mijn klankbord, financieel echt een kei, en ik vind het ook gewoon erg leuk om met hem over managementzaken te sparren… Maar mijn vader is inmiddels 72, en hij gaat toch echt een keer met pensioen… dus die klankbordrol zal in de toekomst overgenomen worden door Richard Kroon die tevens mijn zakenpartner bij Marcelis is. Zo is er een goede rolverdeling, en kan ik ook parttime werken in verband met mijn 3 kinderen.

“Terwijl je al bij het bedrijf werkte, besloot je dus om het ook om je vader op te volgen. Is het anders om als vrouw zo’n bedrijf te leiden?”, vraagt Gesthuizen. “Lastig, soms…“, peinst Den Braber junior. “Sommigen vinden het leuk dat ze een vrouwelijke DGA tegenkomen, en af en toe is het gewoon eh… handig als ik Richard meeneem. Maar mijn vader zegt wél dat bedrijven van mij toch iets makkelijker iets aannemen

dan van hemzelf…! Anderzijds, de bouw is een wereld van stevige taal, en misschien moet ik…” “Aha, dus je bent op zoek naar de cursus ‘Bitch in de Bouw’!” lacht Sharon. “Mensen zeggen serieus tegen me dat ik me wel wat meer bitchy mag opstellen, maar ik maak mijn punt volgens mij beter door eerlijk en direct te zijn – maar wel correct. Dat is wie ik ben, dat past bij me.” Gesthuizen: “Ook jouw vader lijkt me trouwens iemand die correct blijft…” “Dat is zo. Maar ik heb ‘m wel eens gezien… die ene keer dát hij dan echt boos wordt, dan is het ook terecht.

Nee, mijn vader is een sociaal mens.

Hij koos en kiest niet voor persoonlijke rijkdom, maar voor de rijkdom van een gezond bedrijf waar iedereen met plezier werkt. En we zitten ook behoorlijk op dezelfde lijn.” “Dat is mooi! Je hoort trouwens vaak dat een ouder op een onmogelijke manier blijft corrigeren. En dat is bij jullie dus niet aan de hand!”

Angelique den Braber blikt nog even terug. “Wat trouwens een bijzondere ervaring is, is dat ik gemerkt heb dat het

ondernemen zo goed bij me past. Het is zó anders dan toen ik hier in 2008 aanvankelijk in loondienst kwam… Dan denk je meer aan ‘je werk’, terwijl ik nu bij dezelfde beslissingen veel meer denk

‘Hij koos en kiest niet voor persoonlijke rijkdom, maar voor

de rijkdom van een gezond bedrijf waar iedereen met plezier werkt.’

aan of iets wel bijdraagt aan het bedrijf, of we er wel voldoende aan verdienen.”

“Eigenlijk zou iedereen in Nederland eens een tijdje ondernemer moeten zijn…”, filosofeert Gesthuizen. “Dan begrijp je ook de rol van de werkgever beter. Je beseft dan dat die werkgever allereerst bezig is met het bouwen aan

November 2017

een goed bedrijf, aan een goed team, mooie producten of diensten. En dat geld verdienen daar een voorwaarde voor is.

Echt, er zijn niet zoveel werkgevers die het alleen maar om de rijkdom van een villa-met-zwembad gaat… Als ondernemer ervaar je ook de andere kant van de tafel: personeelsbeleid. Mensen een kans geven, maar ook soms moeilijke beslissingen nemen. Met veel geduld, bouwen aan een team. Als het echt niet anders kan, afscheid van iemand nemen.

En, zoals nu, op zoek naar nieuwe talenten, die de merknaam ‘Marcelis’ kunnen dragen...!”

Het ‘begrip Marcelis’ Tegelzettersbedrijf Marcelis bv is dus een begrip geworden. Wat haalt een klant dan voor merk binnen, waar staat ‘Tegelzettersbedrijf Marcelis’ voor?

Bas den Braber gaat er eens goed voor zitten. “Allereerst: strak tegelwerk.

Betrouwbaarheid: afspraak is afspraak.

We zijn betrokken, denken mee met de klant. Of het nou om tegels, natuursteen

of glasmozaïek gaat… Dat zijn geen enorm opvallende kenmerken, maar – we maken ze wél waar. Kijk, we werken vooral voor zakelijke opdrachtgevers: hoofdaannemers en indirect dus voor woningcorporaties, gemeenten, afbouwbedrijven, scholen… en voor zulke klanten zijn dat wel de zaken die tellen.

Immers, we doen ook veel nieuwbouwen renovatiewerk: en dan telt niet alleen het eindresultaat, maar ook hoe het proces verloopt: vermijd je onnodige overlast wanneer je in een bewoonde huurwoning renoveert, houd je je aan de afspraken, gebruik je verantwoorde materialen… En dat telt ook als we werken aan zwembaden, tunnels, gevels, terrassen en bedrijfsvloeren. Kortom – dit bedrijf heeft stormen doorstaan, de kwaliteit is overeind gebleven, en ik ben er erg trots op dat ik het met die waarden aan de volgende generatie mag overdragen…!” ■

21

De drievoudige werking van HT Met HT bewerkte keramische tegels van AGROB BUCHTAL zorgen voor een optimale leef- en werkomgeving.

Bovendien sparen zij het milieu én uw portemonnee • antibacterieel werken; • een gezonde, schone en frisse leefomgeving creëren; • en bijzonder makkelijk zijn schoon te maken.

Nieuwsgierig hoe HT precies werkt? Kijk dan op www.clean-air-ceramics.com

www.jasba.de www.agrob-buchtal.de

23

november 2017

Meer jongeren naar de bouw, meer instroom in de tegelzettersopleidingen, meer jongens met een hogere opleiding in de branche… Idealen zijn er genoeg.

Dus besloot het BOVATIN-hoofdbestuur om voorzitter Gerard Reus als verbindende schakel in te schakelen ten behoeve van de WorldSklills Netherlands-organisatie (WSNL). “World Skills bestaat pas als de branche betrokken is,” weet Reus. “BOVATIN is het ‘marktplein’ waar alles van tegelend Nederland samenkomt. Dus als we willen dat die wedstrijden weer jonge tegelzetters of aspirant-tegelzetters trekken, dan moeten we zorgen dat de scholen, de tegelzetbedrijven, de fabrikanten meeleven en meedoen met de wedstrijden, op welke manier ook!”

BOVATIN ondersteunt

WorldSkills Netherlands!

Niet alleen erbij zijn op het feestje…

“Het gaat echt niet alleen om winnen in Europa, het gaat er vooral om dat jongeren zien dat we trots op ons vak zijn, dat zij in het vak iets kunnen bereiken.”, vindt de BOVATIN-voorzitter. “En dat kan ik wel roepen met een stropdas om, maar het gaat erom dat ze het meemaken, dat ze zien dat tegelzetten toekomst heeft. Dan kunnen we niet op de tribune gaan zitten totdat WSNL het georganiseerd heeft, nee, dan organiseren we mee, en helpen we WSNL om op een goede manier die jongeren te bereiken die wij in de branche nodig hebben. Er doen nu acht leerling-tegelzetters mee van vijf opleidingen, dat is eigenlijk te weinig… Volgend jaar zijn het er, als het aan mij ligt, flink wat meer. WE hebben ervaring met de campagne ‘Kracht in Ambacht’ opgedaan, dus we weten hoe we jongeren enthousiast krijgen!”

World Skills? Euroskills?

Al eerder stonden in dit blad verslagen van de kampioenschappen. Maar sinds ongeveer twee jaar is World Skills Nederland een organisatie die het moet hebben van incidentele subsidies, sponsors en de medewerking uit de branches.

Begonnen als organisatie om Nederlandse vertegenwoordigers uit te zenden naar WorldSkills en EuroSkills is WSNL sinds 2002 sterk gegroeid. Het doel van WorldSkillsNetherlands is om vakmanschap en beroepsopleidingen positief onder de aandacht te brengen, jonge vakmensen (in opleiding) uit te dagen het beste uit zich te halen en (vak)trots bij deelnemers en hun omgeving over vakmanschap te creëren in wedstrijden als:

• The Power of Skills, een social media-platform om jongeren te informeren over vakmanschap. Dat gebeurt in samenwerking met social influencers (vloggers), en bestaat uit korte filmpjes over beroepen (‘een dag uit het leven van…’), vakwedstrijden (hoe is het om iets in een bepaald beroep te doen), Do It Yourself-filmpjes en verslaglegging van nationale en internationale wedstrijden.

Deelnemers aan de vakwedstrijden fungeren als ambassadeurs voor het vakgebied.

De filmpjes en andere uitingen hebben naar verluidt een bereik van ongeveer 700.000 bezoekers per maand.

• Skills Talents – sinds 2016, VMBO- teamvakwedstrijden, waar meer dan 150 vmbo scholen in 10 vakwedstrijden.

• Skills Heroes – vakwedstrijden voor het MBO, sinds schooljaar 2015/2016.

Hier doen 56 ROC’s aan mee. Deze wedstrijden kennen voorrondes voor- en op de scholen, kwalificatiewedstrijden en een nationale finale – dit laatste afhankelijk van het aantal deelnemende scholen.

• Als Team Nederland, deelname aan EuroSkills en WorldSkills. De winnaars van de nationale wedstrijden maken kans om uitgezonden te worden naar EuroSkills (EK) of WorldSkills (WK). WSNL bepaalt aan de hand van criteria of een deelnemer en internationaal jurylid kan worden afgevaardigd.

De deelname van een deelnemer en jurylid wordt normaliter bekostigd door WSNL.

Alvast voor uw agenda: De Nationale Finale Tegelzetten vindt plaats op de ROC van Twente – Gieterij. Data: 15 tot en met 17 maart 2018! ■ http://worldskillsnetherlands.nl

De nieuwe 3-componenten epoxyhars voeg- en lijmmortel

codex X-Fusion Zeer licht verwerkbaar Eenvoudig afwasbaar Verkrijgbaar in diverse kleuren

codex | Een merk van Unipro bv Meer informatie op www.codex-x.nl

Tekst: Remus Aussen/Ton Borrenbergs Foto’s: Remus Aussen

De Grote Vergissingen BOVATIN’s technisch adviseur vertelt…

Niemand is uitgeleerd op zijn 18e. Toch kom je onder andere in de bouw af en toe zaken tegen die echt voorkomen zouden worden als de uitvoerende ‘gespecialiseerde’ aannemers gewoon hun vak bijgehouden zouden hebben. Bijscholen en op de hoogte blijven van nieuwe materialen en technieken! Het kan niet vaak genoeg gezegd worden… Technisch adviseur Ton Borrenbergs heeft weer een flink aantal schadezaken bij de hand gehad. Het schrijnende is: ze hadden allemaal voorkomen kunnen worden… En nu gaan er een paar tegelzetbedrijven mee het schip in, en zijn klanten eveneens gedupeerd. Maar we besluiten met een positief punt: één bedrijf ‘wist dat het iets niet wist’, en riep advies in. En voorkwam zo een flinke schade.

En, laten we niet overdrijven: er gaat natuurlijk veel werk gewoon goed. Maar je zult als klant maar net iemand treffen die het ‘te druk had om bij te leren’…

1. Een trap met een probleem Eigenlijk had deze trap maar één probleem: hij staat buiten. Want de tegelzetter die hem gemaakt heeft, heeft op zich visueel goed werk geleverd, en de trap had binnen tientallen jaren prima kunnen functioneren. Maar – in zon, regen en vrieskou had deze trap geen enkele kans. Na een paar jaar is er sprake van uitbloei en verkleuring van de voegen, scheuren in de basalttegels, de tegels klinken hol, en er hoopt zich vocht op onder de tegels. Ofwel – de tegelzetter mag zijn garantie komen waarmaken. Wat is hier aan de hand? Ton Borrenbergs vat samen: “Even ter verdediging van het werk: het is esthetisch goed uitgevoerd, maar er is gewoon een verkeerd systeem gebruikt. En buitentegelwerk stelt technisch gezien nu eenmaal zeer hoge eisen, het heeft gewoon enorm veel te lijden. Ook

met buttering-floating ben je er niet: er is niets zo hard voor tegelwerk als vocht, en dan ook nog vocht dat ónder de tegel, met over het jaar genomen temperaturen tussen -20 en +40 graden celsius! En ONDER de tegel kan het helemaal warm worden, zeker wanneer er een donkere tegel gebruikt is. Simpel gezegd: er mag geen vocht onder tegels blijven staan… En daarnaast: door aanvoer van sulfaatrijk water (regenwater) kan eutrofiëring ontstaan.

Hierdoor is de vorming van ettringiet niet uit te sluiten. Door deze vorming kunnen de mortels aangetast worden. Er had simpelweg geen kalkhoudende mortel gebruikt moeten worden. Bij een vries-dooi periode of bij extra aanvoer van sulfaationen kan ettringiet in de mortels ervoor zorgen dat de mortel vanuit de met ettringietkristallen gevulde poriën verzwakt en verpulvert. En wat de basalt betreft: de barsten die in willekeurige richtingen waarneembaar zijn, zijn inherent aan een vloeiingsgesteente. Deze barsten zitten er van nature in. Door de zoutdruk vanuit de onderliggende mortel zijn deze barsten echter zichtbaar geworden. Met de warmtecamera is te zien hoe warmte en water zich verspreid heeft onder de tegel… Water dat via de bovenkant doorwaterend of middels capillaire werking aan de onderkant van de tegel terecht komt, zorgt ervoor dat de toegepaste mortel zich als een spons volzuigt met water en dat water zal vasthouden. Laag voor laag trekt het vocht op vanuit de ondergrond om uiteindelijk boven in de voegen terecht te komen.”

Hoe dan…?

Ton: “Het werk zal gesloopt moeten worden tot op de betonnen constructie. Om dit te voorkomen moet er een drainage mortel met een ontkoppelings-drainagemat toegepast worden. Dit alles om water onder het tegelwerk te kunnen afvoeren. Er zal een nieuwe drainerende opbouw moeten worden gemaakt. Onze geassocieerde leden hebben de systemen in hun pakket! Aanbevolen wordt daarbij om een afschot van 15 millimeter per meter aan te houden. Ook is het verstandig om te werken met een tras-cement. Dit is een cementsoort van fijngemalen vulkanisch gesteente (tufsteen, niet-kalkhoudend). Tras-cement is soepeler dan gewone cement en heeft als voordelen een hoog vochtwerend vermogen, verminderde uitbloei van zouten en dampdoorlatendheid. Tras-cement is een zeer schone cementsoort die geen uitbloei geeft. En, last but not least: de stootborden van de trap waren verkeerd geplaatst. Ze staan hier op de optrede maar hadden er achter moeten vallen.

Dit alles om vocht ophoping te voorkomen.”

25

26

BOVATINFO

2. Breuksteen, maar geen brekebeen Breuksteen: een bijna klassieke toepassing van natuursteen.

Breuksteen is van nature ongelijk, ook als het op matjes zit, dus dan gelden de vlakheidsregels niet, toch…? Ton Borrenbergs: “Die gelden wel degelijk. Breuksteen past gewoon binnen de ISO-normen: breuksteen vallen in tegelgroep 3, ofwel tegelwerk met een voegbreedte tot meer dan 6 millimeter. Dit is de ‘makkelijkste’ categorie als het om vlakheid gaat, maar met een rei van twee meter en de bekende wigjes mag tot 6 millimeter verschil geconstateerd worden, en hier liep die op tot 11 millimeter. En ook in het boek ‘Vakkennis Tegelzetten’ (NW Schellingerhout) is te lezen dat je kruisvoegen en lange, doorlopende voegen moet vermijden. Dus niet simpelweg de matjes naast elkaar leggen… Het verwerken van breuksteen is een behoorlijk arbeidsintensief!”

goot die niet strookte met de achterwand. Daar is op zich netjes omheen getegeld. Het stellen van zo’n goot is het werk van de installateur, maar wanneer zo’n goot scheef zit, dan moet je de klant daarop wijzen…

Hoe dan?

De helft van de tegelvloer moet nu worden gesloopt, afgevoerd en opnieuw gemaakt. Of – en dan is dat een gunstige optie, gezien de kosten van sloop, afvoer en in sommige gevallen zelfs tijdelijke vervangende huisvesting voor de klant - er zou als er niet gesloopt hoeft te worden – er kan een afwaardering van 50% van de aanneemsom van de vloer afgesproken worden.

Communicatie!

“Communicatie met bijvoorbeeld de architect en de klant is ook belangrijk,” gaat Ton door. “Ongelijkheid is inherent aan het gebruikte materiaal, als je daar vooraf met de klant over spreekt en dit ook vastlegt in de offerte, dan helpt dat. Er was ook een

3. Bestaande vloer: eerst weten, dan doen!

Maar wat als je goedkoop over een bestaande vloer heen kunt werken? Scheelt sloopwerk, nieuwe ondervloer, enzovoorts... In dit geval was er sprake van enkele honderden meters tegelvloer die er op zich ‘goed in lijkt te liggen’. De aannemer neemt het zekere voor het onzekere, en laat onderzoek doen. De moeite waard? Ton

27

november 2017

Borrenbergs kon de aannemer voor een enorme schade behoeden.

“Je accepteert, zodra je begint te tegelen, de vloer ‘zoals hij is’.

Maar, zeker bij een vloer van een dergelijke omvang wil je problemen voorkomen, zelfs als je op zich niets geks ziet. Ik heb dan ook vragen gesteld als: a. Wat voor type dekvloer tref ik hier aan? b. Is er sprake van een beperkte hechting van de tegels aan deze dekvloer? c. Is er sprake van een beperkte hechting van de dekvloer aan de betonnen constructieve draagvloer daaronder? d. Wat is de huidtreksterkte oppervlakte textuur dekvloer? e. Is er sprake van te veel vocht in de ondergrond? f. Zijn er waarnemingen van mechanische spanningen? g. Wat is de drukvastheid van de bestaande dekvloer? ondervloer was in orde. Goede keus van de aannemer om dit onderzoek te laten doen, en prettig voor de klant om te weten dat er op zo’n grote oppervlakte niet op ‘drijfzand’ wordt gewerkt…!”

Ofwel…

Niemand kent de URL, de BRL of de ISO-normen uit zijn hoofd.

Maar u moet wel weten dat ze er zijn! URL en BRL zijn te raadplegen op de BOVATIN-site. In een systeemadvies van tegel-, lijm- en systeemfabrikant wordt met deze normen gewerkt. materiaalcombinatie, gebruik en locatie tellen natuurlijk ook mee. Zolang u er maar rekening houdt dat alles wat u op basis van kennis en ervaring redelijk vindt, dat in de praktijk (of voor ‘het hekje’, met uw advocaat…) niet altijd is. Een schadezaak is een uitzondering, maar – ze zijn bijna allemaal te voorkomen. Neem gerust contact op!

Ook hier heb ik een warmtecamera gebruikt, in combinatie met een vochtmeter, om vast te stellen wat er ‘onder’ de tegel gebeurt.

Daarnaast heb ik een serie boormonsters genomen, en ik heb met behulp van een treksterktemeter de vragen b) tot en met e) beantwoord gekregen – al had ik met de bekende kloptest al vastgesteld dat veel tegels, ondanks de in goede staat verkerende voegen, een hechting hadden van minder dan 50%. De thermische camera gaf overigens een rustig beeld, zoals ook op de foto te zien is.”

Hoe dan?

Ton: “Kortom: zou er rechtstreeks op de tegels gewerkt zijn, dan waren er op termijn problemen ontstaan. De tegels moesten er dus – en dat ging vrij eenvoudig – uit.

Maar de dekvloer kon vervolgens gewoon aangeheeld worden aangezien die een goed verband heeft met de constructievloer, en ook de overige constructie van de

Voor informatie: BOVATIN technisch advies, Ton Borrenbergs Tel. 06 2344 2186, technischadvies@bovatin.nl

■

29

november 2017

Minder last van je rug. Ook na 25 jaar tegelzetten, geen of minder slijtageverschijnselen. We schreven er al over in editie 2016-2 van dit blad: wat als nou een exoskeleton, zeg maar een hydraulisch ‘skelet’ dat je lichaam ondersteunt bij zware werkzaamheden, je kan helpen bij je werk? Tom Sterkman (SVK Tegelwerken, en regiovertegenwoordiger Noord-Holland in het BOVATIN hoofdbestuur) heeft van het hoofdbestuur de opdracht om te onderzoeken of deze techniek zin heeft voor de branche.

Tom Sterkman (SVK tegelwerken) onderzoekt mogelijkheden exo-skeleton!

Ook geschikt voor de bouw?

De onderzoeksopdracht is onlangs in het HB goedgekeurd, en Tom is bezig met zijn verkenning. “Ik heb contact gezocht met twee fabrikanten, na selectief onderzoek via internet. Eén partij is Nederlands (Laevo, dat ook voorkwam in genoemd artikel ), één is Amerikaans, en die heb ik nog niet gesproken. Ik ben op bezoek geweest bij Laevo; ze zien mogelijkheden, maar geven ook aan dat het skelet tot op heden ontworpen is voor warehousing/ factory-werk. Ze zien de bouw echter wel als potentiële klant, maar dan zou er wel voor onder andere stofafscherming moeten worden gezorgd; ze zijn immers nog niet in de bouw werkzaam. Ik krijg binnenkort een offerte voor de levering

Alfred de Bruin (Tegelzetbedrijf De Bruin V.o.F. Stolwijk) heeft al ervaring met de Laevo

van één skelet. Het is een klein bedrijf, en ze kunnen gezien hun omvang geen gratis exemplaar voor langdurige testdoeleinden ter beschikking stellen. Het skelet zal waarschijnlijk niet eerder dan januari 2018 beschikbaar zijn. Maar dan kunnen we ook wel het nieuwste model testen, dat toepasbaar is voor mensen van verschillend

formaat (dus te testen met verschillende mensen).” Intussen onderzoekt Tom ook de subsidiemogelijkheden. Binnenkort de resultaten in dit blad!

Tips, meningen en ervaringen zijn natuurlijk welkom: t.sterkman@svktegelwerken.nl ■

Hét expertisecentrum voor wand-/vloertegels en tegellijmen.

Integer, onafhankelijk, objectief onderzoek en advies. ISO 17025 geaccrediteerd.

60 JAAR ERVARING

STOOTVASTHEID

HAARSCHEURBESTANDHEID

STROEFHEID/ANTISLIPEIGENSCHAPPEN

VLAKHEID

Wij helpen u graag verder. 026 3845600, info@tcki.nl www.tcki.nl

Tekst: Remus Aussen Graphics: EIB

“Ruim 60% van de mensen in zware beroepen valt vóór hun 67e uit, en de helft van die uitvallers zijn 55-plussers.”, opent NOA’s Jan van de Kant de conferentie over het onderzoeksrapport ‘Eerder Stoppen met Weren voor Zware Beroepen’ van Economisch Instituut voor de Bouw (EIB). Als de zware-beroepsgroepers voor hun 67e met pensioen mogen, kost dat de overheid jaarlijks tussen 125 (bij drie jaar eerder) en 200 (bij vijf jaar) miljoen euro, zo blijkt uit het onderzoek. Op zo’n regeling loopt de schatkist dus niet leeg, vindt directeur EIB Taco van Hoek. “In verhouding tot de 36 miljard euro die het Rijk jaarlijks uitgeeft aan AOW-uitkeringen is het een bescheiden bedrag. En er zijn terugverdieneffecten op de kosten van WIA-uitkeringen voor oudere werknemers!” Plus – meerdere landen in Europa hebben al zo’n regeling…

EIB:“Zware beroepen eerder met pensioen?

Dat is mogelijk, rechtvaardig en betaalbaar!”

Maar wat zijn, objectief gezien, zware beroepen? Niet ‘de bouw’ in het algemeen, met in totaal zo’n 100.000 zzp-ers en 300.000 werknemers, want het werk van de circa 100.000 UTA-medewerkers die daar ook onder vallen is van een andere orde dan dat van de mensen op de bouwplaats. Daarom neem het EIB bij het overzicht ook de andere bewezen zware beroepen als taxi- en ambulancevervoer, schoonmaakbedrijven en de visserij mee.

Werkgeversorganisaties, vakbonden en politici waren jarenlang op zoek naar de definitie van een zwaar beroep, maar het EIB lijkt een goede indicator te hebben gevonden: de arbeidsongeschiktheidskans, of met andere woorden: de kans die een werknemer heeft om vanwege zijn beroep arbeidsongeschikt te raken. Is die twee keer zo groot als bij de gemiddelde werknemer, dan is er volgens het EIB sprake van een zwaar beroep.

Onrechtvaardig Dat de arbeidsongeschiktheidspercentages per beroepsgroep grote uitschieters laat zien is bekend. Zo komt van de dakdekkers 1,5 % door arbeidsongeschiktheid aan het eind van zijn carrière, en van de stukadoors zelfs 2,5 %. En dat terwijl het Nederlands gemiddelde ergens rond de 0,5 % ligt. Ook als je kijkt naar levensverwachting en het gewerkte aantal jaren is het onrechtvaardig dat zij niet eerder met pensioen kunnen gaan, vindt Van Hoek: “De gemiddelde metselaar begint op zijn zeventiende met werken, en draagt door zijn vele arbeidsjaren langer sociale premies af dan zijn hoogopgeleide collega’s op kantoor die pas op hun 26e van start gingen. Daar komt ook nog eens bij dat hij gemiddeld drie jaar korter leeft en dus minder lang een AOW-uitkering en pensioen geniet.”

Terugverdieneffecten Zou het nieuwe kabinet een zware-beroepenregeling invoeren, dan dalen de kosten voor arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, berekenden de onderzoekers. Voor alleen de afbouwbranche zou dit bijna 17 miljoen euro zijn. “Maar, alleen eerder stoppen is niet genoeg,”, vindt Van Hoek. “Slijtage voorkomen door preventieve maatregelen is minstens zo belangrijk.”

En hoe zit het met de 100.000 zzp’ers in de bouw? Zijn die in de berekeningen meegenomen? Van Hoek: “Nee. We hebben alleen gekeken naar de werknemers. Mocht er ook iets voor de zzp’ers georganiseerd worden, dan gaan de kosten omhoog. Hoeveel is moeilijk te zeggen. Maar ik denk dat zzp’ers meer gebaat zijn bij een zekere verplichtstelling van een arbeidsongeschiktheidsverzekering.” Wat een interessante oplossing lijkt, maar – de gemiddelde AOV wordt door de verzekeraar beëindigd wanneer de verzekerde 55 is. Dus vallen de ZZP-ers in deze berekening buiten de boot.

Het rapport zou oorspronkelijk aan Tweede Kamerleden worden aangeboden, maar helaas vond op hetzelfde moment van de presentatie een stemming plaats. Dus namen (op de foto, van links naar rechts) Rein van Duijn (CNV Vakmensen), NOAvoorzitter Hendrik Ruys en FNV Bouwen & Wonen-bestuurder Peter Roos plaats aan de forumtafel. En zelden waren onderzoekers, bonden en werkgevers het zo hardgrondig met elkaar eens: “Vroegpensionering voor de zware beroepen is mogelijk, betaalbaar en gerechtvaardigd, doe het dan ook!”, vonden de heren.

Een reactie vanuit de politiek is er nog niet, maar het is al langer bekend dat bijvoorbeeld GroenLinks en de PvdA een regeling willen om vervroegde uittreding voor deze groepen mogelijk te maken. Maar oudminister Stef Blok (VVD) vond bijvoorbeeld juist dat iedere sector dit probleem zelf moest oplossen door middel van beter gereedschap en omscholing naar een minder zwaar beroep. Het is dus even de vraag welke invloed het rapport van het >

31

32

BOVATINFO

MAKKELIJK ONTWERPEN

: knippen, en plakken van alle vooraanstaande merken : wijzigingen zonder opnieuw te tekenen

MAKKELIJK PRESENTEREN

: binnen 1 minuut : fotorealistisch beeld : artistieke presentatie : markertekening : panoramaview

PALETTE VR

: creĂŤer makkelijk een virtuele showroom : ervaar Virtual Reality : loop in het ontwerp en neem een kijkje in de toekomst

MAKKELIJK ORDERVERWERKEN

: rechtstreeks printen van stuk of bestel lijsten : rechtstreeks exporteren naar ERP systemen

PaletteCAD biedt u:

: Een makkelijk ontwerppakket voor een eerlijke prijs : Onderscheidend t.o.v. uw concurrentie : Perfecte presentaties in diverse stijlen : Badkamer ontwerp voor uw eigen website

website: PaletteCAD.nl mail: info@palettecad.nl tel: +31 (0)45 565 07 20

november 2017

stukadoors, natuursteenbewerkers en vloerenleggers. De helft van de jaarlijkse uitval in die sector bestaat uit 55-plussers. In andere sectoren vallen veel minder ouderen uit. Een vervroegd pensioen voor afbouwmedewerkers zou jaarlijks 13 tot 21 miljoen euro bruto kosten. Als de besparingen op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen worden meegerekend, kost een vervroegd pensioen voor deze groep nog maar 2,4 tot 4,4 miljoen euro per jaar.

> EIB zal blijken te hebben gehad op het, waarschijnlijk tijdens het ter perse gaan van dit blad, gesloten Regeerakkoord heeft.

Afbouw Het EIB keek speciaal nog naar de mogelijkheden van een vervroegd pensioen in de afbouwsector, met daarin bijvoorbeeld tegelzetters,

Bij het rapport vallen, zo vinden de aanwezigen, wel twee aantekeningen te maken. Immers: de ZZP-ers vallen buiten de boot, terwijl te voorspellen valt dat de leden van deze beroepsgroep die geen AOV hebben en ook geen pensioenregeling, straks de ‘nieuwe armen’ worden. Ook vallen met de factor twee als criterium voor wel of niet vervroegd met pensioen misschien weer beroepsgroepen net buiten de boot, maar – er zou met een glijdende schaal in pensioenleeftijd gewerkt kunnen worden om ervoor te zorgen dat een beroepsgroep die bijvoorbeeld nèt op 1,9 zit, op weer een andere leeftijd met pensioen kan. Maar het principe wordt omarmd dat zo de beroepen ook meegerekend worden die weliswaar niet te maken hebben met een uitzonderlijke fysieke belasting, maar wel om andere redenen veelvuldig voorkomen bij arbeidsongeschiktheidscijfers. ■

33

Geberit douchegoten CleanLine

Eenvoud in schoonheid. ie: t a l l a inst e g i d u Eenvo

mat rieks b a f olie ingsf dicht racht eb aang

ig

Klanten houden van douchegoten en monteurs houden van eenvoudige installaties.

De nieuwe Geberit douchgoten CleanLine kunnen net zo eenvoudig geïnstalleerd worden als de bekende vloerput. Dankzij de dichtingsfolie – die fabrieksmatig is aangebracht – is de waterdichte afwerking van de goot veilig en betrouwbaar, wat het risico op lekkage tot een minimum beperkt. Eenvoudiger kan niet. → www.geberit.nl/cleanlinepro

Tekst: Remus Aussen Foto’s: Ton Borrenbergs/Geberit

De douchegoot. Luxe-versie en opvolger van het doucheputje. Plus – een prettige en esthetisch verantwoorde oplossing wanneer je voor je afschot geen diagonale voegen wilt maken in een inloopdouche met een grootformaattegel; het water moet immers wel naar dat putje… Toch stelt een douchegoot ook zo zijn eisen. Hij moet de juiste breedte hebben, hij moet goed in het vlak en vooral waterdicht aangebracht worden. Zei iemand ‘eenvoudig aan te brengen’? Zo maar wat redenen voor Geberit om een ‘tweede generatie’ douchegoot te ontwikkelen. Maar hoe werkt deze douchegoot voor de installateur en de tegelzetter? BOVATIN technisch adviseur Ton Borrenbergs – in zijn ‘vrije tijd’ nog altijd tegelzetter plaatste de eerste van 20 CleanLine douchegoten die Geberit ter beschikking stelde aan BOVATIN-leden. En…?

Geberit CleanLine: douchegoot van de ‘tweede generatie’

…En hoe bevalt hij?

Uit de doos: nounou…

Ton Borrenbergs heeft ‘zijn’ CleanLine, mede namens Geberit, aangeboden aan een klant. “Grootste verschil is dat de goot uit twee delen bestaat. Als je ‘m uitpakt, schrik je even van al die onderdelen en denk je dat het allemaal ingewikkeld wordt. Nou, dan kijk je even naar het filmpje op Youtube.com (zoeken op ‘installatie Geberit CleanLine’), en dan begrijp je hoe slim de goot is opgezet. Wat wel even lastig inschatten is, is wat uiteindelijk de hoogte bovenzijde tegels wordt. Maar als je het voor de tweede keer doet, wordt dat ongetwijfeld een stuk eenvoudiger!”

Even wennen, maar dan: een goot met twee voordelen!

Borrenbergs vindt het een voordeel dat je de goot in twee delen inbouwt. “Zo kun je de goot aan de onderkant prima waterdicht afwerken.” Maar hij mist een speciale instructie voor de tegelzetter: “Nadat de installateur de voormontage van het sifondeel heeft geïnstalleerd, zal waarschijnlijk in de meeste gevallen de tegelzetter het gootje gaan plaatsen. Dit is een prima werkwijze, maar de tegelzetter moet goed geïnstrueerd worden met welke producten hij dit het beste kan doen. Communicatie tussen installateur en tegelzetter is daarom belangrijk.” Ton heeft de goot op het waterdichte tegelsysteem aangesloten door hem in te gieten met een krimparme gietmortel, en daar na droging een waterdicht membraan op de waterkeringsflap van de goot en de gietmortel aangebracht.

Hierop zijn vervolgens de tegels gelijmd. “En toen bleek ook dat de positionering en stelmogelijkheden van de goot ten opzichte van het tegelwerk groter waren dan verwacht.

Kijk, na één keer weet je dat je daarop kunt vertrouwen!”

Uw cijfer, alstublieft…

“Tussen een 8 en een 9, en als Geberit een strakke instructie voor de tegelzetter maakt, dan wordt het nog hoger! Ik vind het een mooi en strak design, ik ben zeer gecharmeerd

door de mogelijkheid om de goot op maat te maken (variërend van 30 – 130 cm), en ik vind – en daar is mijn klant het absoluut mee eens – die kleine afdekplaat met haarzeefje is echt een meerwaarde boven wat je meestal doet: de complete goot er uitlichten en schoonmaken… Waaronder zich dan ook vaak weer vuil ophoopt. Dat heb je niet met de CleanLine. Plus, zoals een helaas overleden topvoetballer zei - je gaat het pas zien als je het doorhebt!” ■ www.geberit.nl/cleanline-pro

35

36

& ’s st a em om h T oek T

Tekst: Remus Aussen

2017: een uitbundig CERSAIE! Wat vorig jaar nog uitsluitend te zien was in de bovenzalen van CERSAIE, was nu overal te zien: polychrome tegels, veel pop-art en Jugendstil, 3D, en zelfs ‘roadworn’ tegels: tegels die een heel leven achter de rug lijken te hebben. Al enige tijd een trend in de muziekinstrumentenindustrie, waar splinternieuwe maar met speciale slijtage- en krastechnieken behandelde ‘vintage’ gitaren de trend zijn. Vanaf nu ook een trend in de tegelwereld?

We zijn benieuwd… Sowieso was de CERSAIE weer grootser dan groots, niet in de laatste plaats doordat met het aantrekken van de markt ook de fabrikanten in nèt weer iets ruimere mate vertegenwoordigd waren. Uit China en Japan zijn inmiddels niet alleen meer fotograferende bezoekers aanwezig, maar ook een aantal fabrikanten met hun eigen producten. En ook – schrijver dezes klaagt er al zo lang over als hij voor u deze beurs mag verslaan – eindelijk zijn op CERSAIE de eerste machinale tegeltillers te zien! Omdat we in feite, met de steeds grotere formaten, niet meer zonder kunnen. Komt de oplossing uit het zuiden…?

Meerwaarde!

De getrainde professionele bezoeker van dit jaarlijkse evenement, zo wordt algemeen aangenomen zoekt vooral de al populaire tegel, maar dan tegen een mooie prijs. Maar het aandeel ‘gewone’ tegels was dit jaar absoluut lager dan op iedere voorgaande CERSAIE. Dus? Aangezien veel afspraken tussen fabrikanten, importeurs, handelshuizen en de branche (ook) op andere momenten en middels andere (social) media plaatsvinden, wordt het daadwerkelijk bewonderen van het nieuws nóg wat belangrijker. Al speelt de speciale bril die ondergetekende dit jaar op had ook een rol: de ‘Meerwaarde van Tegels’-website (zie elders in dit blad) diende voorzien te worden van de nieuwste verleidingen voor de (allereerst) vrouwelijke consument. Dus ging de lens dit jaar toch wat meer richting de complete opstellingen, waarvan er – eerlijk is eerlijk - ook wel érg veel waren.

De tegeltiller wordt noodzaak!

Dus bekeken we eerst toch eens wat gereedschap. Er was – voor het eerst, zoals al gemeld – een tweetal tegeltillers te vinden. Goed nieuws, maar – dan zijn we in Nederland toch al wel wat verder. Toegegeven, deze complete hijskranen waren vooral bedoeld voor de grote plaatmaterialen, maar het is wel even schrikken als je dit in je pickup had willen schuiven…

Daar staat tegenover: de meestertegelzetters van de Italiaanse BOVATIN, genaamd Assoposa, lieten op de ‘Città della Posa’, ofwel de stad der tegelzetters, zien hoe je de

120x240 centimeter-platen verantwoord verwerkt. Goede demonstratie van de verlijming, tot het moment van plaatsen. Want niet alleen moesten twee heren de zorgvuldig ingekraste en gekamde tegel op de evenzeer ingekamde wand plaatsen met behulp van een railsysteem, vervolgens moest deze enorme tegel ook nog opwaarts ‘met een schuivende beweging’, zoals de traditie voorschrijft, in de lijm en op zijn plek geduwd worden. Het lijkt er dan ook op dat niet eens zozeer het plaatsen als wel het opwaarts ‘inschuiven’ van deze tegels de grootste lichamelijke belasting oplevert… Wellicht dat een variant op een enige maanden terug door BITA’s Peter Goegebeur gedemonstreerde ‘trilmachine’ hier een oplossing voor kan brengen.

Tegeltillers beschikbaar via BOVATIN? Het op een gezonde manier aanbrengen van groot- en supergrootformaten is dus nog steeds een punt. Mede daarom overweegt het BOVATIN-bestuur om te bezien of van de destijds binnen het IPC-innovatieproject ontwikkelde tegeltiller niet een paar exemplaren eenvoudiger beschikbaar gesteld kunnen worden voor de leden, bijvoorbeeld voor wie de aanschaf net even te veel is, omdat hij immers niet iedere dag grote ruimtes met XXL-tegels of plaatmaterialen bekleedt. Overleg loopt! En (zie elders in dit blad) hoofdbestuurslid Tom Sterkman zoekt uit of hydraulische ‘exoskeletons’ de branche gezond kunnen houden.

Rubi: of er nog iets nieuws was…

GAls je maar één dag op een beurs bent, en je hebt weinig tijd, moet je eigenlijk de Rubi-stand mijden. Want daar kun je gerust een uurtje voor uittrekken. Anderzijds – je komt er iedere keer wel nieuwe zaken tegen waarvan je eigenlijk niet wist dat je er niet zonder kon… want de somma van tijd besparen, veilig werken en mooier afwerken maakt dat uurtje toch wel weer zeer de moeite waard. Directeur Benelux, Duitsland en Oostenrijk Engbert Broekman, niet geheel toevallig geflankeerd door TegelzetShop.nl’s Arthur Secuur (de voormalige Rubi-Shop), laten het ook graag samen zien. “De markt is én veranderd, én ge-explodeerd,” legt de Rubi-topman uit. “Dus is er naast de traditionele vakhandel ook ruimte voor een correct werkende internetshop. De samenwerking was al prima, dus we hebben eens met elkaar aan tafel gezeten. Die nieuwe naam zorgt ook voor duidelijkheid, er was in Nederland wel eens verwarring over.”

En dan de vraag waar de heren al op voorgesorteerd hadden: de nieuwe producten.

“Allereerst, de ‘zero dust guide’. Sluit een standaard bouwstofzuiger aan (op de foto houden we er alleen even een gatenboor bij…), en je

“Op het oog misschien niet opzienbarend, maar wel een ‘missing link’: de diamantschijf ECD voor zoeten en zagen. Hij is iets dikker, en daardoor blijft hij onder alle omstandigheden mooi recht. Zoals gebruikelijk – ontwikkeld omdat de markt erom vroeg…!”

hebt je handen en je boor of gatenfrees vrij in het zicht… hij zuigt zichzelf vast aan je werkoppervlak, en laat ruim voldoende plaats vrij om stofvrij te werken. En voor een prijsje… dat ik nog niet kan noemen. Houd het maar op een paar tientjes!”

“Gaan we verder met de Rubi TQ tegelsnijder! Een zelfstellende, gelagerde tegelsnijder met een enkele geleider. Je hebt dus altijd onbelemmerd zicht op hoe en waar je snijwieltje snijdt Met zelfsturende lagers staat het wieltje altijd recht en haaks op de snijlijn, en met het ‘extreme’ snijwieltje kun je ook de hardste tegels aan.”

“Nog een eenvoudig maar slim stukje gereedschap: het Thinline breeksysteem voor grote plaatmaterialen, ontwikkeld speciaal voor de Thinline koppelbare tegelsnijsystemen”

En onder op een plank stond een opvallende, kleine slijpmachine met verstekmogelijkheden. “Noem ‘m nog maar niet! We hebben er nog niet voldoende van om de vraag aan te kunnen… En datzelfde geldt voor het prototype van de batterijmixer. “Niet noemen! Hij is bijna klaar, maar we willen vermijden dat we mensen moeten teleurstellen als ze bellen…!”

Ofwel – u mag bellen. Als u maar niet teleurgesteld bent…

Genieten…

U hebt misschien al wat foto’s gezien op www.facebook.nl/bovatin.

Of op www.meerwaardevantegels.nl.

Er was weer veel moois te zien...

Na de jaren dat vooral eenvoudige hout-, beton- en andere natuurlijke materialen werden nagebootst, zijn nu de complexere vormen aan de beurt. Wrakhout, terrazzo, natuursteen, en dan vooral de meer kleurige soorten. En als het om ‘middle of the road’ gaat: ook de ‘gewone’ hout-, beton- en terrakleurige tegels, in welk

formaat ook, schitteren in detaillering. Idem de projecttegels.

Ofwel – ‘goedkoop’ hoeft er bepaald niet meer goedkoop uit te zien.

De polychrome ofwel veelkleurige tegels, met allerlei geometrische of figuratieve patronen erop, zijn… mooier. Het is duidelijk dat de nieuwe fabricagetechnieken in slechts een paar jaar een nieuw hoogtepunt bereikt hebben. En gelukkig hebben de ontwerpers daar goed op ingespeeld. En durven ze zich, met een markt die daar weer voor openstaat, ook uit te leven. Het is te voelen: er worden weer tegels ge- en verkocht. En geplaatst, voegen we dan graag toe…

Agrob Buchtal heeft met de combinatie van Cosy White, ofwel ‘gezellig wit’ en de diverse decortegels van de Upton-serie een mooie troef in handen. De 30x60 en 30x90 centimeter-houdecortegels van de Akazia-serie vormen met hun hoge R-waarde (10 of 11B) en (zoals vrijwel alle hier beschreven vloertegels) HT-antibacteriële coating een slimme aanvulling op het vloerassortiment. De Lasa Cemento-serie interpreteert en combineert cement en het in de beeldende kunst populaire Tirolse Laas-marmer tot een mooi beeld. En de Nova-serie doet feitelijk hetzelfde met terrazzo: stroken, grootformaten en 5x5 centimeter, in één gedurfd kleurige (foto) en vijf gebruikelijker motieven. En een fraaie afgeronde traptegel in 35x135 centimeter is er ook.

Agrob Buchtal/Jasba pakt zijn trendsetter-rol weer op!

Opvallend is hoe Agrob Buchtal, en vooral zustermerk Jasba, de grenzen opzoekt. Voorheen was Deutsche Steinzeug vooral bekend om zijn kleur- en zwembadtegels, maar veel minder om zijn ge-extrudeerde tegeltypen en – gewaagd design. Dat was in de jaren ’70 van de vorige eeuw wel anders, maar eigenlijk – Jasba pakt zijn rol als trendsetter uit die periode weer in toenemende mate op.

Lasa cemento

Nova

Jasba suggereert met de rusty look Ronda-serie de verstilde sfeer van verlaten treinstations en in onbruik geraakte scheepsbouwhallen, als tegenwicht op de snelheid van de huidige samenleving. Al bevat de serie ook een betonlook-versie, die de ‘verstilde’ sfeer nog versterkt. De Pattern-serie kent u vast al: een serie van 22 verschillende, op zijn Siciliaans rijkgedecoreerde mozaïektegeltjes van 20x20 centimeter, echter nu – dankzij de positieve marktrespons – ook als mozaïekte-

meestgehoorde kreet ‘We’ve done it like that for years!’. Rings a bell, anybody…? Interessant: de VS blijkt een ‘vijfsterrensysteem’ te hanteren om daarmee de kwaliteit van de tegelzetters aan te duiden.

Carpet

Ronda

geltjes uitgebracht. Maar, redelijk uniek zijn de ‘vintage versleten’ vloertegels in Mellby-design uit de Carpet-serie. Iedere tegel is door de speciale printtechniek verschillend van de andere, en zeker door de toch al lichtgekleurde, ‘vervagende’ patronen staat deze serie echt een beetje op zich.

Eén punt: deze 7 series zijn pas vanaf begin 2018 op de markt…! Dus u moet nog even wachten.

Kennismaking met CET en NTCA De EUF (de Europese federatie van tegelzettersorganisaties) ontmoetten hun Amerikaanse evenknie: de National Tile Contractor Association, onder leiding van president Martin Howard (nee, geen familie van EUF-voorzitter Bob Howard). En wat blijkt? Ook in de VS spelen zaken als stof, te geringe instroom, laagste prijs, vakmanschap. En ook in de Verenigde Staten is – aldus Chris Woelfel, journalist en echtgenote van Chairman of Board James Woelfel - de

Eerder vernieuwden EUF en the European Ceramic Tiles Manufacturers’ Federation (CET) hun kennismaking. In de loop der tijd was deze relatie wat verwaterd. Maar ALS de technische commissie van de EUF punten wil maken ten bate van de praktijk van de tegelzetters als het gaat om verwerkbaarheid van tegels, dan is deze ‘kleine club’ het

Voor de goede waarnemer, ook op de foto naast Reus: Frank Rohof, algemeen directeur van de NOA, vergezelde de kleine BOVATIN-delegatie in Bologna, om eens nader kennis te maken met de complexe branche die de tegelwereld toch wel is. Immers: de samenwerking met NOA neemt toe, en niet alleen omdat binnenkort het Bondsbureau van BOVATIN er gevestigd is.

platform. En, met Ewald van Hal, directeur Brancheorganisatie voor de keramische industrie (KNB, zie een interview enige BOVATINfo’s terug) als wegbereider, kon waarnemend voorzitter EUF Gerard Reus hier de bal inkoppen: voortaan ontmoeten EUF en CET elkaar jaarlijks op CERSAIE, om ISO-normering en andere aandachtspunten van de technische commissie te bespreken. Excuus, het zijn even wat afkortingen, maar – zonder deze organisaties had u nu bijvoorbeeld dagelijks de onmogelijke opgave om niet alleen kromme grootformaten, maar ook onvlakke 15x15-tegels uit de diverse landen tot een vlakke vloer of wand te verwerken… Het is een lastige klus, maar daar hebt u uw brancheorganisatie voor.

Mapei: dé lijmfabrikant op CERSAIE! Mapei presenteert zich, als dé Italiaanse lijmfabrikant*, altijd groots op CERSAIE. En dit jaar, waarin het bovendien zijn 80-jarige bestaan viert, was dat niet anders. Een complete bovenverdieping was ingericht als VIP-ruimte, maar – er was ook ruimte voor de materialen zelf. Roel van Wolferen, in het dagelijks leven adviseur systeemoplossingen voor Zuid-West Nederland, laat de rond het Mapeguard afdichtband samengestelde waterdichte systeemopbouw voor natte ruimtes zien. En legt uit waarom een zak Ultralite S2, mits opgebracht met een 12 millimeter kam (2,8 kilo per meter nodig, of 3 kilo indien

* 16 productlijnen, waaronder lijmen, kitten en waterdichtingsproducten voor tegels en natuursteen

buttering-floating verwerkt) vaak efficiënter is dan goedkopere systeemoplossingen waarbij je dan wel 6 kilo per meter verwerkt.

Even doorpratend, blijkt dat Roel tot zijn 30e tegelzetter is geweest.

“Om precies te zijn: ik ben opgeleid tot meubelmaker, maar ik had gewoon het tegelzetten in mijn bloed. Ik werkte op een gegeven moment als zelfstandige, ik had 70% particuliere klanten. Het ging prima! Maar toen had ik, als ik tegelzetter was gebleven, een derde hernia-operatie tegemoet moeten zien. Met alle risico’s van dien. Ik heb dat niet gedaan, want de kans bestond dat ik daarna niet meer zou kunnen lopen. Maar, Mapei bood mij de kans om mij om te scholen, en zo komen we elkaar nu tegen!” Ergens tijdens het gesprek kwam het onderzoek van Tom Sterkman naar ‘exo-skeletons’ (zie elders in dit blad) ter sprake. “Tilontlasting? Ben ik zeer in geïnteresseerd! Zowel voor mijzelf – als adviseur in de tegelbranche demonstreer je natuurlijk regelmatig – maar ook om mijn klanten tijdig op de mogelijkheden te wijzen!”

Schlüter®-KERDI-TS is een verbinding gemaakt van polyethyleen met een dubbelzijdige non-woven stof en een zelfklevende geluidsisolatiestrip. Bestemd voor installatie met veilige afdichting van bijvoorbeeld bad- en douchebakken van (geëmailleerd) staal, acryl- of minerale gietstukken op een aangrenzend oppervlak.

Afspraak met Visoft voor de VMBO-module…!

Schlüter Systems Nu krijgt de BOVATINfo altijd in Nederland al alle primeurs. Dus eigenlijk zijn daardoor alleen de Schlüter®-KERDI-TS en deze esthetisch nóg net iets fraaiere Kerdi Line douchegoten nieuw voor u…

Voor visualisatiesoftware is inmiddels een halve verdieping ingeruimd.

Dat was zes jaar geleden wel anders: toen stond Visoft’s Aad Hillenaar nog vrijwel als enige op de beurs met software van dit type. Het filmpje uit 2011 staat nog op Youtube, maar kan er langzamerhand wel af… want ook dit merk laat inmiddels via een 3D-bril iedere denkbare badkamer- of andere betegelde ruimte zien. Iedere tegel, ieder sanitairelement is aanwezig in de gigantische bibliotheek.

Tijdens een gesprekje over een mogelijk geassocieerd lidmaatschap van Visoft kwam ook ter sprake hoe goed het zou zijn als leerling-

Sowieso ga ik ervoor zorgen dat het ‘leerlingen-pakket’ vanaf een vaste plek op de website gedownload kan worden!”

En zo besluiten we weer een mooi bezoek aan deze prachtige beurs.

Maakt u volgend jaar ook deel uit van de ‘Nederlandse delegatie’? U weet het – de EUF heeft, in samenwerking met de Confindustria Ceramica, een hotelkamer voor u beschikbaar. ■

tegelzetters – ook bij de introductiemodule tegelzetten die nu voor het VMBO-onderwijs ontwikkeld wordt – al meteen zouden kennis maken met deze hi-techkant van het vak. “Heb ik een oplossing voor, zonder dongles en wachtwoorden. Wij beschikken namelijk over een demo-versie, die iedereen gewoon kan installeren. Daarmee kun je al heel veel! Al is het dan wel leuk als de docent ook kan laten zien – met de volledige versie – hoe je het programma ook kunt inzetten om meteen de meters, het aantal dozen en de prijs van het totale tegelwerk en sanitair uit te rekenen en bestelklaar te maken…”

by

by Bouwcenter Bouwcenter Comfortabel wonen Comfortabel wonen met nul nul op op de de meter met meter

De revolutie in vloerverwarming Flinterdunne infrarood vloerverwarming

• Verwerkbaar in de egalisatielaag • Plug-and-play en gemakkelijk te installeren • Energiebesparend en onderhoudsvrij • Geringe opbouwhoogte nodig • Door de tegelzetter aan te brengen

Een nieuw tijdperk.

Met de introductie van infrarood vloerverwarming breekt een nieuw tijdperk aan! Het systeem verwarmt de ruimte direct en zorgt voor ultiem woongenot én energiebesparing. De installatie bestaat uit matten en is eenvoudig te installeren onder élk type vloer. Ingrijpende sloop,- hak of breekwerkzaamheden zijn overbodig, omdat de matten op de bestaande vloer kunnen worden gelegd. Ideaal wanneer er slechts een beperkte opbouwhoogte beschikbaar is. Zo maak je van ieder huis een comfortabele en energiezuinige woning. Want morgen begint vandaag!

Bouwcenter zoekt tegelacquisiteurs voor haar exclusieve tegelcollecties.

Benieuwd of interesse? Stuur een bericht naar vacature@bouwcenter.nl

Bekijk meer informatie op onze website: EQZERO.NL

november 2017

Zwemparadijs ‘De Krim’, ‘jubileumproject’ van Lutterman Tegels BV!

We hebben als stelregel dat we een lidbedrijf niet twee keer binnen een paar jaar in de zon zetten. Echter, als er dan een jubileum bij komt kijken… En het echt een bijzonder project is…

De bouw van het nieuwe zwembad van Vakantiepark ‘De Krim’ tot zwemparadijs mocht maar van sloop (eind september 2016) tot openstelling (juli 2017) negen maanden duren, inclusief drie maanden afwerking, dus er is met aanvankelijk zes en op het eind van het project met 14 tegelzetters aan gewerkt. Maar ondanks deze korte bouwtijd – het bad is, tot volle tevredenheid van gebruikers en opdrachtgever, geheel volgens plan al weer sinds juli in bedrijf – is er geen compromis gedaan op werkwijze en materialen. Hier speelde lijmfabrikant PCI een belangrijke adviesrol: deze legde in helder geformuleerde uitgangspunten vast waar de ondergrond aan moest voldoen waarop de tegelzetters konden werken. Om er een paar te noemen: • De aannemer dient garant te staan voor een waterdicht bassin, plus voor het waterdicht inbrengen van verlichting en waterdoorlaten.

• Het gehele bouwwerk is wind- en waterdicht.

• Tijdens betegelen en uitharden, een temperatuur van tenminste 5 graden Celsius.

• Over het buitenbad dient permanent een tent te staan.

Mark Lutterman (rechts) en meewerkend voorman Jac Langes.

De natte ruimtes zijn voorzien van een tweecomponenten, snelhardende waterdichte coating PCI Seccoral® 2K Rapid. En de in het bassin toegepaste voegen en kit (respectievelijk PCI Durafug NT en PCI Silcofug E) kregen de voorgeschreven 1 week uithardingstijd.

En daarna vol laten lopen? Nee, want PCI schrijft – om de verandering in druk op de wanden op een verantwoorde manier te laten verlopen - een vulsnelheid van 5 centimeter per uur voor, en een maximaal verschil met de temperatuur van het bassin zelf van 3 graden Celsius.

Ook het ‘opwarmen’ tot de uiteindelijke zwemtemperatuur mocht slechts met 1 graad per 24 uur.

Kortom – een goede voorbereiding en strakke uitvoering van het werk en een uitgekiende keuze voor Mosa tegels voor de perrons en beloopbare ruimtes en Agrob Buchtal voor de goten, roosters en trede- en bassintegels in combinatie met (óók Deutsche Steinzeug) Jasba voor alle mozaïekwerk. Een mooi project voor het 70 jaar jonge Lutterman Tegels, dat op 1 oktober dit jubileum vierde! ■ www.lutterman.nl

45

| SCHÖNOX Q12

| Een veilige oplossing op jonge dekvloeren |

4

0

DI

C2 TE S2 N

ns

ge

De C2 TE S2-speciale poederlijm SCHÖNOX Q12: st volge te

EN 120

SCHÖNOX Q12 is geschikt voor het verlijmen van grootformaat op wand en vloer De eigenschappen, ontkoppelende werking en vermindering van spanningen, bieden zekerheid bij speciaal gebruik, bijv. verlijmen op verse, onverwarmde cementdekvloeren Als component van het SCHÖNOX BALTERRA ® Systeem biedt SCHÖNOX Q12 veiligheid bij buitentoepassingen

| www.schoenox.nl |

Tekst: Remus Aussen Foto’s: Remus Aussen/SCHÖNOX

Klaus Bartmann: 30 jaar SCHÖNOX, nog steeds een avontuur!

tegelgroothandel, Bruffer in Borghorst. Het was eigenlijk een tegelzetbedrijf dat zelf was gaan in- en verkopen. In feite, ik was nauwelijks binnen of de eigenaar vertrok naar Bologna en ik mocht de zaak draaiend houden: verkoop binnendienst, alles. Maar – naast de commercie en mijn opleiding kwam ik ook bij de tegelzetters op het werk; ik bracht soms de materialen, en vaak mocht ik opmeten en op de zaterdagen zelf aan het werk. Want de voorman, die natuurlijk ‘Fliesenlegermeister’ was, merkte dat het werk mij interesseerde en hij bood mij alle gelegenheid om het werk te leren begrijpen. In die tijd kwam ik in aanraking met SCHÖNOX – we zaten immers zowat in de achtertuin van het fabriekscomplex! Hoe kwam dat: soms werden er voegkleuren verkocht die niet op voorraad waren, en moest ik even naar SCHÖNOX om ze op te halen. Ik vond het al meteen een prachtig bedrijf!”

“Om kort te gaan, ik maakte mijn commerciële opleiding af, heb toen bovendien mijn ‘Fach-Abitur’, zeg maar een toeleidingsjaar voor de hogeschool, afgelegd, maar – ik moest eerst in dienst. Dus

Je gehele loopbaan bij één baas blijven is ‘niet meer van deze tijd’. Zeggen ze. Maar is het waar? In de tegelbranche is, ten eerste, job-hoppen – ieder jaar een andere baan, om een zo snel mogelijk carrière te maken – niet zo gebruikelijk of populair. De tegelbranche is geen softwarebusiness – ook al komt er steeds meer ICT in de branche kijken. Ten tweede: je hoeft in de tegelbranche niet van baan of baas te wisselen om per dag nieuwe uitdagingen tegen te komen. En als er iemand is die deze twee stellingen kan bevestigen, dan is het manager Nederland Klaus Bartmann, inmiddels 30 jaar bij SCHÖNOX. Spreekt, na 29 jaar Nederland, de taal perfect, maar aan zijn onmiskenbaar Duitse accent is in ieder geval sinds de start van dit blad niets meer veranderd. We praten tussen twee afspraken door even bij.

‘On the road again’ Na een jaar verkast naar Nederland, en nooit meer terug? Klaus: “Ik heb een driejarige commerciële opleiding gevolgd via een

47

48

BOVATINFO

studeren moest ik nog even uitstellen. In die tijd belde een laborant van SCHÖNOX mij, of ik niet de technische service als binnendienstmedewerker wilde gaan begeleiden… Dus, studieplannen op de lange baan, ik werd achter een Apple Macintosh gezet, met zo’n klein schermpje. Maar een collega is op een gegeven moment achter die Mac gaan zitten en was er niet meer achter weg te branden… en ik vond dat eigenlijk eerder een kans dan een probleem, en ik ben naar buiten gegaan, de technische service in.

Eigenlijk vond men me daar te jong voor; maar ik gaf intussen als 22-jarig broekie al applicatietechnieken aan ervaren tegelzetters…

Ik gaf wel bij de SCHÖNOX-leiding aan dat ik mijn toekomst niet in de technische service zag, maar in de commercieel-technische buitendienst. Nou, daar vond men mij helemáál te jong voor… Maar voordat ik bedacht had of ik het daar allemaal wel mee eens was, vroeg de chef Nederland, Bernhard Dowe, mij of ik niet in Nederland wilde werken. “Jij gaat een cursus Nederlands doen, en je begint als junior vertegenwoordiger. En zo had Nederland er een extra Bernhard en Klaus bíj…”

“Bernard was in 1965 begonnen met de verkoop van SCHÖNOXproducten in Nederland, hij had mij bezig gezien met de opleidingen, en hij geloofde in mij. Afijn, ik startte in West Nederland, als junior bij Leo Bellekom. Maar wat gebeurt er – een paar weken later komt deze na een kort ziekbed te overlijden, en, met de schrik en de ontsteltenis over deze tragedie nog in de benen, ben ik ineens verantwoordelijk voor de belangrijkste Nederlandse regio van SCHÖNOX…! En het ging snel. Ik begon daar met een omzet van een kwart miljoen Deutsche Mark. Vier jaar later had ik een omzet van een miljoen. We werkten echt dag en nacht… overdag naar de klant, overleg, ’s avonds een cursus geven, eten doe je onderweg, en ’s ochtends weer vroeg op! Een privéleven had ik in

die tijd niet, dus het kon ook…. Het ging buitengewoon goed en de branche profiteerde van een extreme trend van zetten naar lijmen.”

Landelijk!

“Na vier jaar werd ik Verkoopleider Nederland… Mijn team had al vrij snel een omzet van drie miljoen… Tsja, als die laborant mij niet gebeld had, was ik keurig economie gaan studeren… Maar van het één kwam het ander. In ’96 kreeg ik de eindverantwoordelijkheid voor SCHÖNOX Nederland – dus ook voor de vloertechniek - aangezien Bernard Dowe toen met pensioen ging. Gek eigenlijk, hij heeft 44 jaar bij SCHÖNOX gewerkt, en – al zal ik met mijn 53 jaar die 44 niet vol maken – ik ben ook hard op weg naar ‘levenslang SCHÖNOX’…! Mijn hart ligt ook bij de tegelzetters, bij het verwerken van keramische producten… Als je die materialen en gereedschappen een keer in handen hebt gehad, dan ben je verkocht! Ik ben altijd bezig met kwaliteit. Kwaliteit van verwerking, van de materialen… En laat ik eerlijk zijn: Nederland werkte in de tijd dat ik hier startte, met pastalijmen om tegels op vrij jonge betonwanden te plakken. En wij hadden daar, mag ik zeggen, gewoon nog geen geschikt product voor. Ik vroeg me aanvankelijk af waarom er niet gewoon met poederlijmen gewerkt werd, maar ik kwam er al snel achter dat met het hoge bouwtempo in Nederland, pastalijm gewoon de betere optie was. Nou, ‘Bei uns ist alles besser…’ roepen we altijd, maar toen nog even niet… Ik heb SCHÖNOX een beetje op zijn kop gezet met mijn eis dat er een goede pastalijm ontwikkeld moest worden, en dankzij een goede wisselwerking tussen onze commercieel-technische inbreng en de innovatieteams in Duitsland was er begin jaren ’90 eindelijk een pastalijm die ik kon verkopen. En nu bevinden we ons met zowel onze poeder- als onze pastalijmen in de top…!”

november 2017

Intussen veranderden de eigendomsverhoudingen rond SCHÖNOX regelmatig; het bedrijf werd eerst eigendom van Nobel Industries, Nobel fuseerde tot Akzo-Nobel in 89, en in 2014 verkocht dit concern SCHÖNOX aan Sika Duitsland. “SCHÖNOX Rosendahl groeide van 70 naar 350 mensen, en nu maken we deel uit van een concern met 17.000 medewerkers…!”

De opdrachten voor vandaag De afwerkbranche verandert snel. Drie jaar geleden was prefab een experiment, inmiddels zijn de producten er. De tegel heeft, meer dan ooit, te maken met een geduchte concurrentie. “Maar geen product heeft dezelfde duurzaamheid als tegelwerk!”, vindt Bartmann. “We geven een jarenlange garantie. Dat kan ook probleemloos, zelfs met badkamers! Als – en daar moeten we alert op zijn – er vakwerk gemaakt wordt, en we niet te bleu zijn om een zodanige prijs aan onze opdrachtgevers te rekenen dat we ook een goede verwerking, in het geval van badkamers dus met een waterdichtlaag, kunnen bieden. Natuurlijk, tegels kunnen modieus en tijdgebonden zijn, maar goedgekozen tegels kunnen zowel visueel als technisch een mensenleven lang mee.”

je vak! Is de vloer niet te betegelen? Niet gaan rommelen, maar open en eerlijk de zaak bespreekbaar maken, aangeven hoe je het wél kunt doen, maar dan ook tegen welk meerwerk. Eigenlijk is het onverantwoord dat tegelzetten geen beschermd beroep meer is…

Ook de beurswereld, vroeger een vaste waarde in de branche, zal anders worden. Kijk, onze laatste beursdeelname heeft meer dan € 50.000,- gekost. We hebben er veel aan, maar het brengt echt dat geld niet op. Ik geloof meer in de combinatie van een nóg persoonlijker benadering en social media. Dus zullen de beursorganisaties op die verandering in moeten spelen, want ik ben echt niet de enige die daar zo over denkt. Maar de kern, in een veranderende wereld, is de eigen kennis en de nieuwsgierigheid van de tegelzetter zelf. Want als hij zijn vak niet bijhoudt, heeft hij op een gegeven moment zo’n grote achterstand dat hij die niet inloopt.”

Donkere wolken? “Haha, nee hoor! Uiteindelijk ben en blijf ik een optimist, en geloof ik erin dat veranderingen nieuwe kansen opleveren. Zo is mijn carrière gelopen, en ik weet zeker dat wij, de gezamenlijke tegelbranche, sterk genoeg zijn om zijn kansen te creëren. De beste ondernemers voorop!” ■ www.SCHÖNOX.nl

“Maar dat geldt niet voor de kennis van de tegelzetter. Er verandert zo veel in de techniek… je moet bijblijven. Goed dat jullie NITA ontwikkelen, en laten we elkaar als ‘Innovatieve Tegel Academie’ en lijmfabrikanten vooral in onze opleidingsprogramma’s blijven versterken! Maar als de tegelzetter zijn vak niet bijhoudt, dan gaat de branche een zware tijd tegemoet. Denk maar eens terug aan de ‘buttering-floating’ techniek: ten onrechte wordt die techniek soms gebruikt om tegels op een niet-vlakke vloer te leggen. Nou, dat gaat dus niet. Ik weet nog dat jullie vroegere technisch adviseur, Piet Bakker, dat tijdens de XXLtraining uitlegde: je zult eerst moeten uitvlakken, anders werkt het niet. Maar dat wilden veel tegelzetters niet horen! ‘Dan moeten we € 20,- per meter extra in rekening brengen om te egaliseren!’

Maar als je met een te dikke laag en een te grove vertanding werkt, druk je de lijmrillen niet in. En krijg je ruimtes onder de tegel. Daar verzamelt zich vocht! Je zult als tegelzetter altijd nieuwsgierig moeten blijven, jezelf vragen stellen, zaken in twijfel trekken. Je werk leren verkopen. En altijd op zoek blijven gaan naar kennis. Nou, die is bij jullie en bij ons te vinden.”

Wolken, maar uiteindelijk zon!

En de toekomst? “Op dit moment verliezen we – ten onrechte! terrein in ziekenhuizen, sportaccommodaties, terrassen.

Kunnen we terugwinnen door goede verkopers, vakmanschap, goede informatie. En laten we beginnen met de particulier: met www.MeerwaardeVanTegels.nl kan veel bereikt worden, zeker als die campagne niet alleen door de lijmfabrikanten, de groothandelsbedrijven en de Nederlandse tegelfabrikanten wordt gedragen, maar ook door de vele tegelhandels en -showrooms! Scholing?

België mag zichzelf een voorbeeld voor Nederland noemen. Die mensen zijn zó serieus met hun opleidingen… Ik ken Nederlandse tegelzetters die ook zo in hun werk staan, dat wel. Die komen ook ver. Ook al omdat uitgerekend zij weten hoe je goede afspraken met je opdrachtgever maakt. Dat is een onmisbaar onderdeel van

En nog even omdat het handig is: Dit zijn de mannen van de Buitendienst Tegeltechniek Regio West: Jan-Willem van Harten, T. 06 - 22 779 184 Regio Zuid-Oost: Theo van Schaik, T. 06 - 53 649 266 Regio Oost: Benny van Nuil, T. 06 - 11 316 386 Regio Noord: Gertjan Modderman, T. 06 - 20 634 764 Regio Zuid-West: Remco Ponsen, T. 06 - 53 814 510

49

Graniet - Hardsteen Kalksteen - Leisteen Travertin - Marmer Keramisch - Composiet Lichtgewicht beton

Tekst & foto: Gerard Reus

Jubileum Tegelzetbedrijf H. Sterken Al krijgt BOVATIN steeds meer jonge leden, kenmerk van het ledenbestand is dat wie eenmaal lid is, het ook blijft. En dus zijn er regelmatig ondernemers die BOVATIN-voorzitter Gerard Reus de ‘Gouden troffel’ op mag spelden omdat ze met hun bedrijf 25 jaar lid zijn van ‘hun’ brancheorganisatie. En zo doet hij ook hier verslag van een bezoek aan een jubilaris.

Op 7 juli vertrok ik richting Deurne, naar de Ferdinand Bolstraat 24, waar al jaren lang het bedrijf van Hans en Gemma Sterken gevestigd is.

Terwijl ik het pad oprijd, valt me direct de creativiteit op van deze ondernemer: rondom het terrein zijn tientallen vloeren schuin uitgestald, en zo kan de klant al meteen een keuze maken. De koffie stond al klaar, inclusief een groot stuk vlaai. Het is altijd weer prachtig om te horen hoe iemand terugkijkt naar hoe hij is begonnen als tegelzetter en daarna zijn eigen bedrijf opgestart heeft. Hans vertelt dat hij 14 jaar was toen hij in dienst kwam bij een metselaar die het tegelzetten leuker vond dan steentjes wegleggen. Hans kreeg de inspiratie mee, leerde snel en begon in 1980 zijn eigen bedrijf. Dat groeide uit tot een onderneming met meer dan 30 werknemers. “Het

Bruto Verkoopprijs

excl BTW €135 €163,35 incl BTW

was eigenlijk altijd druk, en soms ook te druk!” vertelt hij nu op 67-jarige leeftijd. Maar Hans is stiekem nog wel trots dat hij vaak even bijspringt als de mannen een paar helpende handen te kort komen. “Je moet wel in conditie blijven!” is zijn motto, en dat is hem ook aan te zien.

Gemma doet al jarenlang in samenspraak met Hans de administratie. En ze zijn nog lang niet van plan om te stoppen. Het bedrijf is immers een belangrijk onderdeel van hun leven. Wel vinden ze het jammer dat er geen opvolger in de familie is.

Eén van de zoons heeft het wel drie maanden geprobeerd, maar hij had toch andere ambities. Vandaag de dag is het bedrijf actief met vier man, die grotendeels bij particuliere opdrachtgevers aan het werk zijn. “Het is goed zo,”, beamen beiden;, “We zijn lekker bezig… maar als het mooi weer is of er is een andere goede reden, dan doen we de showroom dicht. Want er zijn ook andere dingen in het leven!” En dat kan ondergetekende alleen maar beamen. ■

De voegenkrabber opnieuw uitgevonden BeschadigT de tegel niet Stofarm / Ongelofelijk snel / Incl koffer en 2 beitels , 1,5mm en 3mm.

Beitels verkrijgbaar in 1,5 , 2,3 en 4mm .

51

Maak kennis met dé groothandel in tegels!

Ruim 18.500 m 2 eigen opslagcapaciteit Direct uit voorraad leverbaar Nieuwste trends uit o.a. Spanje en Italië Ruim 2000 m 2 showroom met wand- en vloertegels in Sneek en Groningen

Lorentzstraat 19 Sneek • Diamantlaan 2 Groningen

www.juliusvdwerf.nl

Tekst: mr. Teus Zanen Foto: Remus Aussen

RECHT zetten Eén van de kenmerken van juridisch advies is dat het vaak pas wordt ingewonnen als er eenmaal ‘iets aan de hand’ is. Veel juridische problemen kunt u echter voorkomen door vooraf – en niet zelden gaat het om schijnbaar onbelangrijke formaliteiten – even te checken of wat u doet, juridisch ‘klopt’.

BOVATIN juridisch adviseur mr. Teus Zanen loopt een aantal edities van dit blad wat veelvoorkomende kwesties met u door – en zet een paar zaken met u recht: zaken waarvan u misschien niet eens wist dat u er niet van wist. In deze editie meer over de veranderingen in de SGAT-erkenningsregeling en de Wet Kwaliteitsborging.

visueel beoordelen ondergrond niet genoeg!

Eén van de kenmerken van juridisch advies is dat het vaak pas wordt ingewonnen als er eenmaal ‘iets aan de hand’ is. Veel juridische problemen kunt u echter voorkomen door vooraf – en niet zelden gaat het om schijnbaar onbelangrijke formaliteiten – even te checken of wat u doet, juridisch ‘klopt’. BOVATIN juridisch adviseur mr. Teus Zanen loopt een aantal edities van dit blad wat kwesties met u door – en zet een paar zaken met u recht: zaken waarvan u misschien niet eens wist dat u er niet van wist. In deze editie de gevolgen van een gerechtelijke uitspraak die toch wel wat gevolgen heeft voor uw werk. Ofwel: u wordt geacht uzelf en de klant op de hoogte te stellen wat er zich onder de door u ‘visueel geïnspecteerde’ ondergrond afspeelt dan wel bevindt!

Waarschuwingsplicht tegelzetter In een eerder artikel (zie BOVATINfo 2015-1) heb ik al geschreven over de waarschuwingsplicht. Recent heeft de rechter een uitspraak gedaan die een nader licht werpt op dit onderwerp. Waar ging het om? Een opdrachtgever/consument heeft een woning laten bouwen.

De bouwer heeft aan de opdrachtgever onder andere meegedeeld dat de woning standaard is voorzien van een dekvloer. De keuze van de afwerking van de vloer is voor de bewoner.

De bouwer bemoeit zich daar niet mee en geeft het advies om door een leverancier te laten beoordelen of de door de opdrachtgever beoogde afwerking geschikt is voor de standaard aangebrachte vloer.

De situatie De opdrachtgever heeft vervolgens aan een tegelzettersbedrijf opdracht gegeven een natuurstenen tegelvloer met vloerverwarming aan te brengen in de keuken van zijn nieuwbouwwoning. De opdrachtbevestiging vermeldt onder andere dat er vijf jaar garantie op de tegelvloer wordt geboden. Ook is vermeld dat schades veroorzaakt door eventuele zettingen in het beton dan wel door andere constructieve gebreken van de garantie zijn uitgesloten.

Het aanbrengen van de vloerverwarming heeft het tegelzettersbedrijf uitbesteed.

Ongeveer drie jaar na oplevering van de tegelvloer zijn geleidelijk aan scheuren in de tegelvloer zichtbaar geworden. De opdrachtgever heeft zich daarover beklaagd bij zowel de bouwer van de woning als bij het tegelzettersbedrijf. Geen van beiden acht zich aansprakelijk voor de scheurvorming.

Onderzoek In opdracht van de consument heeft een deskundige onderzoek gedaan naar de oorzaak van de gebreken in de tegelvloer. De deskundige stelt vast dat er sprake is van een vloerconstructie die

53

54

BOVATINFO

bestaat uit een betonnen ribcassette vloer met daarop een zandcementdekvloer hechtend op de betonvloer. Op die dekvloer is een tegelvloer aangebracht. Een druklaag ontbreekt, waardoor onderlinge spanningen tussen de elementen worden doorgegeven aan de dekvloer. De deskundige vermeldt nog dat de aannemer niet verplicht is een druklaag aan te brengen. De deskundige stelt ook dat bij het ontbreken van een druklaag een tegelvloer veelal wordt afgeraden in verband met mogelijke scheurvorming. In dit geval zijn de scheuren dan ook het gevolg van het ontbreken van een druklaag.

Voorts constateert de deskundige nog dat herstel zou moeten bestaan uit het volledig verwijderen van de tegelvloer en de dekvloer. Daarna zou een zwevende dekvloer moeten worden aangebracht, waarin voldoende wapening wordt aangebracht om zowel spanningen vanuit de onderconstructie op te vangen, als spanningen vanuit lengteverandering door temperatuurswisselingen.

De conclusies van de rechter Na bestudering van het deskundigenrapport en de overige stukken besluit de opdrachtgever een procedure te beginnen tegen het tegelzettersbedrijf. Na kennis genomen te hebben van de standpunten van beide partijen trekt de rechter een aantal conclusies. Ik vat ze hieronder samen: 1. De overeenkomst die de opdrachtgever met tegelzettersbedrijf

heeft gesloten is aan te merken als een overeenkomst van aanneming van werk, zoals bedoeld in artikel 7:750 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW). Het tegelzettersbedrijf is in deze relatie als aannemer gehouden een deugdelijke tegelvloer met vloerverwarming aan te brengen. Nu de tegelvloer scheurvorming vertoont, staat vast dat het werk niet deugdelijk is uitgevoerd.

2. Maar uit artikel 7:760, tweede lid BW volgt dat de gevolgen van

een ondeugdelijke uitvoering van het werk voor rekening van de opdrachtgever komen, indien de ondeugdelijke uitvoering is te wijten aan gebreken of ongeschiktheid van zaken afkomstig van hem, waaronder begrepen de grond waarop hij het werk laat uitvoeren. In casu is dat het geval, omdat de vloer niet zonder meer geschikt was voor het aanbrengen van een tegelvloer.

3. Het voorgaande geldt echter niet, indien het tegelzettersbedrijf

als aannemer de in artikel 7:754 BW bedoelde waarschuwingsplicht heeft geschonden. Op grond van genoemd artikel is het tegelzettersbedrijf bij het aangaan of uitvoeren van de overeenkomst tussen partijen namelijk verplicht de opdrachtgever te waarschuwen voor gebreken of ongeschiktheid van de vloer waarop de tegelvloer met vloerverwarming moet worden aangebracht, voor zover het tegelzettersbedrijf deze gebreken of ongeschiktheid kent of redelijkerwijs behoort te kennen.

4. Volgens de rechter rustte in dit geval een dergelijke waarschu-

wingsplicht op het tegelzettersbedrijf. Het tegelzettersbedrijf is immers door de opdrachtgever ingehuurd in de veronderstelling

dat zij haar vak verstaat en dat zij hem vanuit haar deskundigheid informeert over risico’s, (on)mogelijkheden en te verwachten gevolgen van een tegelvloer en vloerverwarming op de aanwezige ondervloer. Het tegelzettersbedrijf behoefde niet zelf te onderzoeken of de vloer constructief geschikt was, maar men had wel moeten informeren naar de opbouw van de vloer. De stelling van het tegelzettersbedrijf dat men tegenwoordig mag aannemen dat de vloer in een nieuwbouwwoning geschikt is voor het aanbrengen van een tegelvloer wordt door de rechter niet gedeeld.

5. Het beroep van het tegelzettersbedrijf op uitsluiting van aanspra-

kelijkheid voor schade wegens constructieve gebreken wordt verworpen. Het deskundigenrapport wijst als oorzaak voor de scheurvorming aan het ontbreken van een drukverdelende laag op de zandcementdekvloer die is aangebracht op de betonnen ribcassette vloer. Volgens de rechter kan niet gesteld worden dat het ontbreken van een druk verdelende laag als een constructief gebrek moet worden beschouwd. De aannemer had zich immers niet verplicht een druklaag aan te brengen. En men mag ook niet zonder meer verwachten dat er een druklaag aanwezig is.

6. Een beroep van het tegelzettersbedrijf op beperking van de

aansprakelijkheid op grond van de algemene voorwaarden wordt afgewezen, omdat niet kan worden bewezen dat deze zijn overeengekomen. Overigens wordt in de relatie met een consument een aansprakelijkheids- beperking vermoed onredelijk bezwarend te zijn, zodat een beroep daarop normaal gesproken kansloos is.

7. Ook neemt de rechter niet aan dat de opdrachtgever, indien het

tegelzettersbedrijf wel aan haar waarschuwingsplicht met betrekking tot de ondervloer zou hebben voldaan, hoe dan ook de kosten voor het aanbrengen van een druklaag zou hebben gemaakt. Deze kosten zouden dan niet voor rekening van het tegelzettersbedrijf komen. De rechter sluit niet uit, dat de opdrachtgever af zou hebben gezien van het sluiten van de overeenkomst met het tegelzettersbedrijf als hij vooraf met deze kosten zou zijn geconfronteerd. Wellicht had men dan voor een andere vloerafwerking gekozen. Op de herstelkosten worden de kosten voor het alsnog aanbrengen van een druklaag dus niet in mindering gebracht.

8. De rechter stelt de (economische) levensduur van de tegelvloer

op 20 jaar en baseert daarop het voordeel dat de opdrachtgever heeft gehad van het gebruik en het ongestoorde genot van de aangebrachte tegelvloer vanaf de oplevering tot het moment waarop de scheuren zijn ontstaan. Die periode was 2,5 jaar. Op de toegewezen schadevergoeding wordt dus 1/8 van de oorspronkelijke prijs in mindering gebracht.

9. Het tegelzettersbedrijf heeft nog een beroep gedaan op eigen

schuld van de opdrachtgever in de zin van artikel 6:101 BW. De opdrachtgever heeft het tegelzettersbedrijf immers niet in kennis

55

november 2017

gesteld van de informatie dat de woning enkel een standaard dekvloer heeft. De opdrachtgever stelt daartegenover dat hij niet is gewaarschuwd door de bouwer voor enige beperking van de vloer. De bouwer heeft alleen gesteld dat men zich niet bemoeit met de vloerafwerking en de klanten geadviseerd zich te wenden tot leveranciers om zich nader te laten informeren over de vloerafwerking. De rechter geeft de opdrachtgever gelijk. Uit de mededelingen van de bouwer had de opdrachtgever niet behoeven op te maken, dat hij nog kosten zou moeten maken voor de afwerking van de vloer.

Dus nu…?

Wat kunnen we nu leren van de bovengenoemde uitspraak? Het tegelzettersbedrijf kan niet volstaan met alleen een visuele inspectie van de vloer waarop de tegels moeten worden aangebracht. In de URL 35-101 wordt al aangegeven dat moet worden geverifieerd of er sprake is van een zwevende dekvloer. Als dat het geval is geeft de

URL voorwaarden aan waaraan moet worden voldaan. Het is in elk geval verstandig te vragen naar de opbouw van de vloer, zeker als daarop niet eerder tegels zijn aangebracht of waarbij problemen met wel aangebrachte tegels zijn opgetreden. Indien men twijfelt of de vloer geschikt is, is het verstandig om de technisch adviseur van BOVATIN te raadplegen. Als men offerte uitbrengt zonder dat men kennis heeft genomen van de opbouw van de vloer is het verstandig om in de offerte op te nemen dat bij het opstellen van de offerte is uitgegaan van geschiktheid van de te betegelen vloer. Tevens kan dan worden vermeld dat eventuele noodzakelijke aanpassingen om de vloer alsnog geschikt te maken separaat in rekening zullen worden gebracht. ■ Hebt u na het lezen van dit artikel nog vragen? Neem dan contact op met: juridischadvies@bovatin.nl

Innovatie is

wanneer comfort reeds bij de installatie begint. www.bekotec-therm.nl/schlueter-ditra-heat-e.aspx

NIEUW: Nu ook met wandtemperatuurregeling!

Schlüter®-DITRA-HEAT-E Het innovatieve systeem voor elektrische vloertemperatuurregeling verwarmt niet alleen snel en efficiënt, maar ook precies daar waar u het nodig heeft. En - dankzij de ontkoppeling met de bewezen DITRA-technologie - ook geschikt voor kritische ondergronden.

Handig voor de installateur; de verwarmingskabels kunnen gewoon tussen de noppen geklikt worden. Snel en eenvoudig.

Schlüter ®-DITRA-HEAT-E. Vertrouw alleen op het origineel.

www.schlueter-systems.nl

12.35 pm multicolour light grey / 9901V

Welcome to the world of µ Mosa.

μ [mu] is een vloertegelserie die een nieuwe manier biedt om tijd en ruimte te definiëren.

De tegels reageren op veranderingen in de lichtinval, waardoor de kleur van de tegels in de loop van de dag subtiel verandert. Voor deze serie, die is geïnspireerd door de bijzondere relatie tussen licht en het kleurenspectrum, baseerde Mosa zich op diepgaande kennis van keramiek. Natuurkundige principes, kunst, trends op het gebied van architectuur en de visie van oude Griekse filosofen op kleur en licht speelden een essentiële rol bij de totstandkoming van μ. www.mosa.com/mu

57

november 2017

MOSA verzorgt de tegels voor de zes opleidingen… …en de Vereniging Lijmen & Kitten de lijmen & voegen!

Telefoontje naar BOVATIN’s onderwijs-portefeuillehouder Chris van Herpen: “We willen graag meer betekenen voor het onderwijs. Wat kunnen we voor jullie doen?” Salesmanager Nederland Erik Kleijnen is van de korte lijnen. “Nou…” vond Chris, “Om te beginnen… kunnen jullie voor wat tegels zorgen? De scholen hergebruiken nu steeds tegels die echt ‘opgebruikt’ zijn… terwijl we tijdens de Opleiding Tegelzetter wel willen aansluiten bij de praktijk!”

“Stuur maar een lijstje, plus waar ze naartoe moeten!” Dat lijstje was er natuurlijk snel. Want zowel BOVATIN als MOSA is er alles aan gelegen dat er genoeg nieuwe instroom is op de opleidingen, en dat de leerlingen opgeleid worden met goede materialen: zonder leerlingen straks geen En zo ontvingen de zes Bouwmensen-opleidingen waar tegelzetters opgeleid worden (ESPEQ Heerhugowaard, Almelo, Mierlo/Den Bosch, Limburg, Nieuwegein) ieder een pallet met 150 m2 witte wandtegels 147x147, 25 m2 in kleur en 18 m2 146x146 mm vloertegels. Dit om de leerling te leren om zowel wand- als vloertegels strokend aan te brengen. De leerling begint met deze kleine formaten; het de bedoeling dat hij dit langzaam uitbouwt naar grootformaat tegels.

De lijmfabrikanten van de VLK (Ardex, Eurocol, Kiwitz, Omnicol, PCI, Schönox) zorgden voor de opleidingslijmen en het voegmateriaal. En BOVATIN bracht de partijen even bij elkaar. Wordt vervolgd! ■ www.vlk.nu www.mosa.nl

…en nu voortaan weer met actuele tegels aan het werk!

Al meer dan 50 jaar trending topic

Altijd gericht op vooruitgang , altijd gericht op het verbeteren en vergemakkelijken van het werk.

www.voorsprong-door-oorsprong.nl

59

november 2017

Promo-campagne ‘Meerwaarde van Tegels’ kan verder!

Twee jaar geleden gestart, en nu voorzien van de laatste features op het gebied van Social Media: klik maar eens op www.MeerwaardeVanTegels.nl!

De website heeft nu ook een eigen Facebook-, Pinterest- en Instagramvoorziening. En, ‘onder de motorkap’ gebeurt ook van alles: doel van de geassocieerde leden die deelnemen was immers ‘200 bezoekers per dag’, en dan met name van het vrouwelijk geslacht: inzet is om deze doelgroep te bereiken OP HET MOMENT DAT ze zich oriënteren op nieuwe vloer- of wandbekleding. Op precies dát moment willen we graag dat ze kennis nemen van de onverwachte mogelijkheden van tegels. Want er is zo veel meer dan wat je op VT Wonen en bij de Gamma ziet… En vanzelfsprekend linkt de website ook door naar de BOVATIN-ledenlijst.

MEERWAARDE VAN

TEGELS Neemt u ook even een kijkje? En linkt u door op uw website of op uw Pinterest, Instagram of (bedrijfs)facebook? Immers, hoe meer bekendheid van tegels, hoe beter u er uiteindelijk van wordt… En als u mooie foto’s hebt, zetten we die natuurlijk ook graag op Pinterest als voorbeeld van wat er allemaal ‘kan’…! ■ www.MeerwaardeVanTegels.nl www.facebook.nl/meerwaardevantegels www.instagram.com/meerwaardevantegels www.pinterest.com/meerwaardevantegels

november 2017

Vloer- en wandspecialist Rijvo neemt Topsanitair over Per eind september maakt de op hetzelfde adres gevestigde badkamerspecialist Topsanitair deel uit van vloer- en wandspecialist Rijvo uit Purmerend. Met de toevoeging van badkamers en sanitair producten aan het assortiment zet Rijvo de volgende stap: alles voor wonen en interieur onder één dak.

Rijvo begon ruim 17 jaar geleden als tegelhandel en vult met de activiteiten van de badkamerspecialist zowel haar assortiment als dienstverlening aan.

“Rijvo werkt aan een one-stop-shop op het gebied van wonen en interieur. Deze wens is gevoed door diverse ontwikkelingen in de

Gerard Groot (Rijvo, links) en Cor Tuip van Topsanitair

markt, trends en klantbehoeften. Een intensieve samenwerking met Topsanitair was er al jaren, maar de overname biedt uniformiteit en een nog efficiëntere integratie van producten, kennis en krachten.

De badkamerspecialist, die al ruim 16 jaar bestaat, onderscheidt zich door totale ontzorging en ambachtelijk vakmanschap en levert uitsluitend A-merken. Kenmerken die naadloos aansluiten bij de visie en aanpak van Rijvo!”, aldus Rijvo’s Gerard Groot. ■ Voor meer informatie: www.rijvo.nl

61

KIESEL BENELUX ACTIE · ACTIE · ACTIE · ACTIE · ACTIE · ACTIE Onze Hoog-elastische pasta-tegellijm Okamul SML. • Klaar voor gebruik • Hoge standvastigheid • Zeer flexibel • Ook voor groot formaat • Kwaliteit D2TE dus watervast na uitharding • Lange Opentijd • EC 1Plus Lijm • Zeer laag in Prijs • Verpakking: 16 kg Emmer

ACTIE: BIJ AFNAME VAN 1 PALLET EEN PROFESSIONELE SET VAN 3 WATERPASSEN CADEAU.

Kiesel Benelux Anne Frankplein 12 · 5122 CB RIJEN, Nederland Tel. +31 161 244600 · Fax +31 161 240466 www.kiesel.nl · info@kiesel.nl

november 2017

De Uitvoeringsrichtlijn (URL): hebt u nog opmerkingen?

Onder het kopje ‘Wist je dat…’, ‘belangrijke documenten’ staat op de BOVATIN-site de URL tegelzetten. De Uitvoeringsrichtlijn, ofwel: hoe dient u uw werk uit te voeren, en waar moeten ondergronden en materialen aan voldoen? Samen met de BRL, de ‘beoordelingsrichtlijn’, twee belangrijke stukken voor de tegelzetter – zeker als er eens onverhoopt iets ‘aan de hand’ is. Maar: er verandert veel in de branche. Tegelformaten, materialen, toepassingen veranderen in een hoog tempo, dus de URL moet daarmee ‘kloppen’. BOVATIN adviseert de makers van de URL (SKG-IKOB) over die veranderingen. En daarbij nemen we ook graag uw wensen en ervaringen mee. Hoe kijkt u aan tegen bijvoorbeeld voegbreedtes, maximaal toegestane afwijkingen, nieuwe voorschriften voor dunne plaatmaterialen?

Al hoeft u hem niet uit uw hoofd te kennen, het is wel handig om hem eens door te bladeren. En dan ziet u meteen waarom het zo’n belangrijk stuk is. Komt u zaken tegen waarvan u zegt ‘dat is raar’ of ‘daar kun je met de huidige materialen simpelweg niet aan voldoen (vlakheidsnor-

Actieprijs Kiesel Okamul SML, plus drie waterpassen cadeau!

We ontvingen voor de vorige editie het volgende mailtje van Erik Smals (Kiesel Benelux). En u hebt er massaal op gereageerd…

Daarom heeft Kiesel de actie met vooralsnog 3 maanden verlengd.

men bijvoorbeeld), of misschien vindt u dat de regels strenger moeten… Dat horen we graag van u. U kunt uw opmerking(en) telefonisch bespreken of gewoon per mail of tijdens een regiovergadering doorgeven bij het hoofdbestuurslid van uw regio. Zij laten u, zodra de URL aangepast is, weten wat er met uw opmerkingen is gebeurd: Oost- en Noord-Nederland: G.C. (Iete) Cremer T: (0524) 22 15 96 @: gccremer@hotmail.com Zuid-Nederland: H.G. (Harrie) Rongen.

T: 06-53 22 73 49 @: harrierongen@home.nl Noord-Holland T. (Tom) Sterkman T: 072-5183222 @: t.sterkman@svktegelwerken.nl Midden- en West-Nederland: V. (Viktor) van de Bilt T: (030) 241 69 35 @: v.vandebilt@viktorvandebilt.nl ■

Om u kennis te laten maken met dit unieke product, gaan wij over tot actie!

• Wij bieden u deze Pastalijm ( SML ) aan voor een speciale actieprijs, minimale afname 15 emmers.

• Bij afname van 1 pallet SML ( 44 x 16 KG ), krijgt u een professionele set van 3 waterpassen cadeau, zo lang de voorraad strekt.

Met vriendelijke groet, Erik Smals, Kiesel Benelux” ■ www.kiesel.nl

“Geachte BOVATIN-leden, Wij zijn er in geslaagd een Hoog elastische Pasta Tegellijm ( SML ) te ontwikkelen met de volgende bijzondere eigenschappen: • Zonder oplosmiddelen • Klaar voor gebruik • Hoge standvastigheid • Zeer Flexibel • Ook geschikt voor grootformaat • Kwaliteit D2TE, dus watervast na uitharding • Lange Opentijd • EC1 Plus lijm • Verpakking 16 KG

Actie we groot gens succes verlen gd!

63

wedi Sanwell wandelement Stabiel wandelement met geïntegreerde nis Douchewanden kenmerken zich vaak door hun buitengewone breedte tot wel 1,20 meter.

Om extra ruimte te creëren wordt vaak een functionele nis geïntegreerd in het wandelement.

Bij wedi wordt de nis al in de fabriek verwerkt in het wandelement, gegarandeerd waterdicht.

Met behulp van 610 lijm- en afdichtmiddel is het wedi Sanwell wandelement in minder dan een uur geïnstalleerd en al na 24 uur betegelbaar.

 Nis is af fabriek waterdicht  Totale grootte en nisformaat kunnen individueel worden aangepast  Ideaal te gebruiken als scheidingswand  Eenvoudig te monteren en direct betegelbaar

www.wedi.eu

NIEUW

65

november 2017

Nieuw:

wedi Sanwell

Een vlakke scheidingswand en nisje in één artikel!

waarmee u het element direct verlijmt op de ondergrond. Hoe werkt dat: simpelweg aan de achterkant en aan de onderkant een royale lijmril aanbrengen, en direct monteren. Eenvoudiger kan het niet…

De wedi 610 is ook direct te gebruiken als kimafdichting door alle naden ermee af te kitten. Samen met dit schimmelwerende wonderproduct is de wand waterdicht en is men verzekerd van 10 jaar garantie op waterdichtheid.

Met de wedi Sanwell brengt wedi een kant-en-klaar kwaliteitsproduct op de markt waarmee u in een handomdraai een scheidingswand plaatst, compleet met nis! Hiermee maakt u een badkamer simpelweg anders dan anders... Het element is waterdicht, zoals u dat van wedi gewend bent, en gereed om direct te betegelen. Tijdrovende constructietijden en afdichten zijn dus overbodig. Maak uw eigen evrgelijking…

10 jaar gegarandeerd!

Door middel van verlijming is de wand eenvoudig en snel te monteren. Dat doet u met het lijm- en afdichtmiddel wedi 610,

Traditioneel metselwerk

Het wandelement is verkrijgbaar in de maten 2500x900x100 of 2500x1200x100 millimeter.

In de verpakking treft men losse elementen aan waarmee men in de nis een plankje kan maken: verticaal of horizontaal. Men kan hiermee indien gewenst het gat zelfs kleiner maken. ■ www.wedi.nl els

wedi bouwplaat XXL

• Waterpas • Potlood • Menger voor mortel en pleister • Zaag voor stenen • Pleisterspaan / plamuurmes • Cutter • Boormachine voor muurankers

• Waterpas • Potlood • Cutter, decoupeerzaag of handcirkelzaag • Spuitpistool

Producten

Hoeveelheid

Verwerking

Droging

Steen Cellenbeton

16 st, 18 kg

144 min

1 dag

Lijm

3 kg

Weefsel

5m2 0,5 kg

64 min.

1 dag/mm 3 – 4 dagen

Wapeningsmortel

30 kg

Muuranker

5 st.

10 min.

–

Afdichting

3 kg

20 min.

1e laag: 2h 2e laag: 4h

54,5 kg

238 min.

5 dagen

Producten

Hoeveelheid

wedi BA XXL 50 mm

1 st.

13,8 kg

wedi 610

Verwerking

Droging

30 min.

1 dag

30 min.

1 dag

310 ml 0,5 kg

14,3 kg

Perfect in systeem. &

Onverslaanbaar Het revolutionair betrouwbare ontkoppelingssysteem voor binnenshuis IndorTec©FLEXBONE is een ontkoppelingssysteem voor het leggen van keramische tegels en natuursteen op moeilijke ondergronden. Door de unieke, gepatenteerde botjesstructuur krijgt het systeem een zeer sterk, effectief en betrouwbaar “onderhuids geraamte” - vooral bij grootformaat tegels en intensief en zwaar belaste bedekkingen. Bovendien kan IndorTec©FLEXBONE snel en moeiteloos “met één spaanslag” worden uitvlakt, omdat de lijmmortel optimaal in de ruimten tussen de botjes wordt verdeeld.

Probeer het uit! | www.gutjahr.com/flexbone

„Met één spaanslag“ uitgevlakt! Snel en zonder moeite.

november 2017

Handige app van PCI-tegellijmsystemen We hebben in dit blad al twee keer een serie ‘lijmapps’ getest, en PCI was in 2013 één van de eerste fabrikanten die er één ontwikkeld had, toen nog voor alleen Android en (wie kent hem nog…)

Blackberry. . PCI heeft nu voor zijn tegellijmsysteem een nieuwe app, in combinatie met een universeel systeem voor het afdichten en betegelen van badkamers. Daarmee kan de verwerker snel een product kiezen, de informatie raadplegen, het verbruik bepalen en een filmpje bekijken. Hij heeft zo altijd alle informatie voor een standaardproject paraat. In slechts enkele stappen plant hij een tegelproject. De app is beschikbaar via de Appstore, Google Play en Windows Phone Store.

Het tegellijmsysteem, dat PCI “simpel en snel” noemt, omvat een kleine selectie van topproducten. Bij de samenstelling daarvan is gelet op korte uithardingstijden. De werkvoortgang verloopt dan snel met zo weinig mogelijk wachttijden. Ook de voegmortel PCI Nanofug Premium valt onder het systeem. De verwerkers weten dit product ondertussen zeer te waarderen door de langdurige kleurechtheid, fijne structuur en het feit dat de voegmortel, ook als wordt gewacht met wassen, eenvoudig en zonder blijvende cementsluier van de tegel kan worden verwijderd.

Ardex stelt voor: Bart en Bob! Ardex breidt zich verder uit met twee nieuwe technisch adviseurs. Bart van der Vorst gaat aan de slag in de regio Limburg en Noord-Brabant en Bob Tetro zal in de regio Zuiden Noord-Holland Eric Pattenier vervangen, die zich vanaf heden volledig gaat richten op Gutjahr en Pandomo® in Nederland voor Ardex.

Enerzijds zet PCI in op een universeel en voor vele toepassingen geschikt systeem. Maar anderzijds heeft het merk voor vele specifieke toepassingen een aantal speciale producten met bijzondere eigenschappen.

Zoals de tegellijm PCI Flexmörtel S2, die vooral veel tijdsbesparing oplevert bij tegelen op vloerverwarming.

De lijm kan na drie dagen worden ingezet op een verse cementdekvloer. Al een week na het betegelen en afvoegen mag de vloerverwarming volledig worden aangezet. Een langdurig opstookprotocol is dus niet meer nodig als deze zeer flexibele en supersterke tegellijm wordt gebruikt. ■ www.pci-afbouw.nl

Ardex investeert in haar medewerkers en hecht veel waarde aan kennis, vandaar dat Bart en Bob al op 3 april 2017 zijn gestart en een zeer intensieve interne opleiding doorlopen hebben van minimaal 3 maanden op het eigen Ardex Trainingscentrum in Witten.

Bart (links op de foto) heeft 15 jaar binnen- en buitendienst ervaring opgedaan bij een fabrikant van (af)bouwmaterialen en is derhalve geen onbekende binnen de branche.

Bob heeft bijna 15 jaar een eigen aannemersbedrijf gehad waarbij hij vooral in de renovatie op hoog niveau gespecialiseerd was. Menige verbouwing is door Bob ontworpen, begeleid en uitgevoerd.

Hierdoor kennen zowel nieuwbouw en renovatie weinig geheimen meer voor Bob. Beide nieuwe collegae zijn een welkome aanvulling op het team in Nederland, wat nu 7 adviseurs telt met ieder zijn eigen ervaring, kennis en kunde. Een ding hebben ze gemeen: Iedere technisch adviseur heeft dezelfde training bij Ardex doorlopen en wil nu zijn kennis graag delen met alle groothandelaren en vakmensen in zijn regio. ■ www.ardex.nl

67

68

BOVATINFO

KOMO keurmerk voor tegelzetbedrijven Het KOMOkeurmerk Het KOMO keurmerk: Al meer dan 50 jaar hét kwaliteitskeurmerk in de bouw. KOMO staat voor een onafhankelijk getoetste kwaliteit, op basis van objectieve maatstaven.

Het keurmerk maakt tijdrovende controle-trajecten bij de vergunningverlening en op de bouwplaats overbodig. Uw klanten kunnen er blindelings op vertrouwen dat uw processen en producten voldoen aan het Bouwbesluit en aan specifieke kwaliteits-, prestatie- en veiligheidseisen die de marktpartijen stellen. Creëer ook meerwaarde voor uw diensten samen met SKG-IKOB! Het KOMO-procescertificaat Het KOMO-procescertificaat garandeert een correcte montage van producten en wordt afgegeven aan montagebedrijven met bewezen deskundigheid en montagekwaliteit. Het certificaat geeft vooraf zekerheid over de te leveren kwaliteit. Procescertificaten ondersteunen bij de directievoering van een bouwwerk en reduceren de faalkosten door het voorkomen van fouten tijdens het proces.

SKG-IKOB toetst bedrijven In samenwerking met o.a. de BOVATIN is de Beoordelingrichtlijn 1017 ‘Het aanbrengen van tegelwerk’ en de Uitvoeringsrichtlijn 35-101 ‘Het aanbrengen van wanden vloertegelwerk in reguliere toepassing’ ontwikkeld. In de BRL en de URL staan alle eisen die gelden voor het KOMOkeurmerk. U kunt het certificaat aanvragen bij SKG-IKOB Certificatie. Er is een korting voor de combinatie met ISO 9001-, MVO- of VCA*-certificering.

Voor meer informatie: Voor meer informatie kunt u mailen met info@skgikob.nl of via 088-2440100.

69

november 2017

SKG-IKOB: De certificeerder van het huis

Certificering biedt uw bedrijf veel mogelijkheden. Zeker in deze tijd.

Het is voor uw opdrachtgevers het signaal dat u aan de aanbestedingseisen (STABU) kunt voldoen. En een bedrijf dat keurmerken kan overleggen, onderscheidt zich in de markt.

Bovendien staat u juridisch sterker en zijn uw medewerkers gemotiveerd om hun werk kwalitatief goed uit te voeren.

Meer weten over certificering?

Of over de aantrekkelijke combinaties van KOMO- en ISO/ VCA-certificering? Informeer dan vrijblijvend bij SKG-IKOB.

www.skgikob.nl

KOMO-procescertificatie Gespecialiseerde aannemers: Dakdekken Leidekken Zink- en Koperwerk Tegelwerk Na-isolatie Metselen Lijmen Voegen Overig: Buitengevelisolatie Afbouw Betonreparatie Energielabels + maatwerkadvies Systeemcertificatie: ISO 9001 en 14001 VCA*/** Erkenningen: Bouwgarant SGAT Projectinrichting

71215-SKGGEL-Advertentie Bovatinfo SKG-IKOB.indd 1

18-09-15 08:28

Gecertificeerde erkende bedrijven van het KOMO keurmerk Noord holland

noord brabant

Utrecht

Limburg

SVK Tegelwerken BV Ivoorstraat 5 1812 RE Alkmaar www.svktegelwerken.nl Â

Mutsaars BV Tegelzetbedrijf Kempenlandstraat 17a 5262 GK Vught www.mutsaarsbv.nl

Tegelzetbedrijf R. van Putten BV Vleugelboot 26B 3991 CL Houten www.rvputten.nl l

Wijen Tegelhandel & Tegelzetbedrijf BV Pannenweg 100 6031 RK Nederweert www.wijentegels.nl

Groot Afbouwbedrijf BV Postbus 104 1130 AC Volendam www.grootafbouw.nl TGL-Tegeltino BV Eendrachtstraat 8 1531 DV Wormer www.tgl.nl

NIEUW

Leveling System 100% GEGARANDEERD STRAK EN VLAK BOSTIK LEVELING SYSTEM Een mooie, vlakke en strakke tegelwand of -vloer is een precisiewerk. Zeker bij grootformaat tegels. Een oneffen oppervlakte is niet mooi en kan gevaarlijk zijn. Eventuele herstelwerkzaamheden zijn vaak moeilijk en erg duur. Bostik heeft hiervoor dé oplossing! Naast de speciale poedertegellijm voor grootformaat tegels, Bostik Ardaflex XXL, biedt Bostik nu ook het Bostik Leveling System waarmee de tegels 100% gegarandeerd snel, strak en vlak geplaatst kunnen worden. Het Bostik Leveling System bestaat uit kwalitatief hoogwaardige Leveling Clips in diverse afmetingen, universele Leveling Wedges en twee soorten Leveling Installer tangen.

SNELLE EN EENVOUDIGE VERWERKING

IDEAAL BIJ GROOTFORMAAT TEGELS

GEGARANDEERD EEN MOOI RESULTAAT

71

november 2017

Arbowet: Wat moet u als u werkgever bent...?

Er zijn in juli een aantal belangrijke wijzigingen doorgevoerd in de Arbowet.

In deze brief informeren wij u graag over wat deze wijzigingen voor u betekenen. Daarnaast vindt u in deze brief meer informatie over de cursus ‘Preventiemedewerker’ die u als lid van BOVATIN tegen een gereduceerd tarief kunt volgen.

Aanleiding vernieuwing Arbowet per 1 juli 2017 De AOW-leeftijd schuift steeds verder op, waardoor werknemers langer moeten doorwerken. Het is belangrijk dat werkende mensen gezond, fit en gemotiveerd zijn, omdat zij bedrijven gezond houden en zorgen voor continuïteit en groei. Om de gezondheid van werknemers te bevorderen, is er meer aandacht Uw wettelijke taken Er zijn een aantal wettelijke taken waarbij werkgevers verplicht zijn zich door een bedrijfsarts bij te laten staan, zeker als het gaat om ziekteverzuimbegeleiding. Andere wettelijke taken zijn het uitvoeren van de RI&E (Risico-Inventarisatie en Evaluatie) en het aanbieden van het PAGO (Periodiek ArbeidsGezondheidskundig Onderzoek). De RI&E is bedoeld om de gezondheid en veiligheid binnen bedrijven te bevorderen. Het PAGO is gericht op het regelmatig onderzoeken van arbeid gebonden gezondheidsrisico’s. Dit verandert niet.

De belangrijkste veranderingen in de Arbowet voor u als werkgever De belangrijkste wijzigingen hebben te maken met de rol en de taken van de bedrijfsarts en de preventiemedewerker. Per 1 juli 2017 zijn werkgevers wettelijk verplicht een ‘Basiscontract Arbodienstverlening’ af te sluiten. Alle taken die een werkgever moet afnemen bij een bedrijfsarts of arbodienst, moeten in dit contract worden vastgelegd.

VERZEKERINGSDIENST Dit heeft ook gevolgen voor de invulling van de (branche) RI&E. Daarnaast moeten bedrijven er rekening mee houden dat er instemming van de OR of PVT nodig is bij de keuze van de preventiemedewerker en zijn rol in de organisatie.

Inhoud Basiscontract Arbodienstverlening In het Basiscontract moeten de volgende zaken zijn vastgelegd: • De RI&E dient iedere 4 jaar geactualiseerd te worden en tussentijds zal de preventiemedewerker ervoor moeten zorgen dat ‘gezond werken’ en dus het vermijden van risico’s prioriteit heeft.

• Iedere werknemer dient, ook zonder ziekmelding, directe toegang tot de bedrijfsarts te hebben via een ‘open spreekuur’. De werknemer moet de bedrijfsarts kunnen consulteren over gezondheidskundige vragen in relatie tot het werk.

• Werknemers hebben recht op een second opinion van een andere bedrijfsarts als de werknemer twijfelt aan de juistheid van het door de bedrijfsarts gegeven advies. De nadere invulling van deze regeling zal in de overeenkomst worden opgenomen.

• De bedrijfsarts moet in de gelegenheid worden gesteld, indien hij dit noodzakelijk acht, om ieder(e) werkplek, afdeling of bedrijf te bezoeken.

• De bedrijfsarts moet de mogelijkheid hebben om in overleg te gaan met de medezeggenschap en preventiemedewerker.

Binnen het mkb geldt dat voor bedrijven tot 25 medewerkers de eigenaar/directeur deze rol kan vervullen. Het doel van dit overleg is het leveren van adequate bedrijfsgezondheidszorg.

>

Probeer ook eens Sopro‘s nieuwe Multivoeg!

Sopro DF 10® DesignVoeg Flex 1–10 mm Vrij van kalksluier en gelijkmatige kleurglans door OPZ-technologie Onderhoudsvriendelijk, aangezien water- en vuilwerend Verhoogd weerstandsvermogen ook tegen zure reinigingsmiddelen* Verhoogde bescherming tegen schimmel en microorganismen Reeds na ca. 2 uur beloopbaar, na ca. 12 uur belastbaar Voor alle soorten keramiek alsook voor verkleuringsgevoelig natuursteen door hoge kristallijne waterbinding Voor voegbreedten van 1 tot 10 mm Zeer scheurbestendig (CG2 WA) Hoge kristallijne waterbinding Binnen en buiten

Sopro DF 20® DesignVoeg Flex Breed 2–20 mm

Duurzaam, mooi en hygiënisch.

Vrij van kalksluier en een gelijkmatige kleurglans door de bewezen Sopro OPZ®-Technologie Speciaal voor balkons en terrassen, omdat hij vorstzeker is en bestand tegen hoge druk reinigers** Cementgebonden, flexibele voegmortel voor voegbreedten van 2 – 20 mm Zeer scheurvast (CG2 WA Gemakkelijk te reinigen; water- en vuilwerend Ook verhoogde weerstand tegen zure reinigingsmiddelen* Verhoogde bescherming tegen schimmels en micro-organismen Ideaal voor steengoed en keramiek Hoge kristallijne waterbinding Reeds na 2 uur beloopbaar, na ca. 12 uur belastbaar

Met Sopro Glitter te veredelen *in vergelijking met traditionele cementgebonden Sopro voegmortels bij huishoudelijke toepassing. **Normale huishoudelijke hoge druk reinigers

dertvorming hin l ver imme h sc

erming besch gde reinigers* hoo ure vergen z te

en terwa

vuilwerend

bestand er en ig zek gedrukrein ers** o rst vo gen h te

en rvrij luie lks glans a k ur kle

Sopro Nederland BV · Kruyderlaan 21a · NL - 3431 Nieuwegein Telefoon +31 (0)30 60 50 214 · Telefax +31 (0)30 60 50 896 · www.soprobv.nl

dertvorming hin l ver imme sch

en rvrij luie ns lks ka urgla kle

en terwa

vuilwerend

erming besch gde reinigers* hoo ure vergen z te

november 2017

>

• Werknemers en werkgevers die niet tevreden zijn over de behandeling, moeten gebruik kunnen maken van een onafhankelijke klachtenregeling bij de arbodienst.

• De bedrijfsarts heeft een meldingsplicht voor beroepsziekten.

Handhaving en toezicht De Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft ruimere bevoegdheden gekregen ten opzichte van werkgevers, arbodiensten en bedrijfsartsen. De Inspectie SZW mag werkgevers zonder Basiscontract Arbodienstverlening nu bijvoorbeeld boetes opleggen.

Wat moet u doen?

Als u een contract hebt bij BOVATINVerzuim.nl, dan is dit per 1 juli 2017 uiteraard aangepast zodat u blijft voldoen aan de wettelijke regels. Uiterlijk 1 januari 2018 krijgt u dan de aangepaste overeenkomst van de arbodienst toegestuurd. Heeft u een andere arbodienst? Dan kunt u contact met uw huidige arbodienst opnemen.

Waar kunnen wij u verder mee van dienst zijn?

RI&E Veel bedrijven hebben geen actuele (branche) RI&E beschikbaar.

U bent echter vanuit de Arbowet verplicht om een RI&E uit te voeren. Bij maximaal 25 werknemers is een erkende (branche) RI&E toegestaan. Als er geen erkende (branche) RI&E beschikbaar is, kunt u de arbodienst voor de uitvoering inschakelen.

U kunt contact opnemen met uw branchevereniging. Zij hebben de mogelijkheid de RI&E voor u te regelen. Hiervoor verwijzen wij

u naar BOVATIN-secretaris Chris van Herpen, mobiel: 06-526 54 912, email: secretaris@bovatin.nl Preventiemedewerker De wet schrijft al jaren voor dat bedrijven een preventiemedewerker moeten aanstellen. De preventiemedewerker assisteert de werkgever in de zorg voor de dagelijkse veiligheid en gezondheid binnen het bedrijf en neemt maatregelen om beroepsrisico’s tegen te gaan.

De nieuwe Arbowet schrijft per 1 juli 2017 een prominentere rol toe aan de preventiemedewerker binnen uw organisatie. Voor bedrijven met werknemers tot 25 werknemers kan de eigenaar de preventiemedewerker zijn. Bij bedrijven met meer dan 25 werknemers dient de preventiemedewerker met instemming van de werknemersvertegenwoordiging, zowel de persoon als diens rol, te worden vastgesteld.

Cursus Preventiemedewerker tegen gereduceerd tarief Graag bieden wij u of uw werknemers de mogelijkheid invulling te geven aan de rol van preventiemedewerker. Wij bieden u een cursus preventiemedewerker aan welke afgesloten wordt met een certificaat van deelname. Als lid van BOVATIN kunt u of uw werknemer deze cursus tegen een gereduceerd tarief van € 475,- exclusief btw per persoon en inclusief lunch volgen.

Binnenkort ontvangt u via e-mail meer informatie over deze cursus en de mogelijkheid om u of uw werknemer aan te melden. ■

Hebt u verder nog vragen?

Neem dan contact op met de BOVATIN Verzekeringsdienst, Harry Hentenaar, tel. 010- 288 49 90.

73

COMPACT. EERLIJK. GOED.

coba.nl

november 2017

BOVATIN Bondsbureau

vanaf 2 januari in Veenendaal!

Op 2 januari 2018 verhuist het Bondsbureau van BOVATIN naar het pand van de Aannemersfederatie/NOA aan de Nieuweweg 226, 3905 LT te Veenendaal. Praktisch, want BOVATIN is aangesloten bij de Aannemersfederatie, en de samenwerking met de NOA (Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven) wordt ook steeds intensiever. De werkzaamheden worden voortaan verricht door medewerkers van de NOA. Wat verandert er voor u?

1. Nieuw telefoonnummer: binnenkort in de E-nieuwsbrief!

2. Nieuw postadres: binnenkort in de E-nieuwsbrief!

Dus ook voor: • landelijk bestuurssecretariaat, • keuringscommissie, • KOMO procescertificaat, • SGOT

Wat verandert er niet?

1. Het oude nummer blijft vooralsnog gehandhaafd, maar u wordt wel doorverwezen.

2. De e-mailadressen en de website blijven hetzelfde.

3. Voor juridische en technische vragen kunt u nog steeds

rechtstreeks de nummers van de adviseurs achterin dit blad bellen.

4. Voor alle andere adviesvragen kunt u straks via het nieuwe

telefoonnummer bellen, dan wel het contactnummer dat standaard in de E-Nieuwsbrief is opgenomen.

5. Laat u uw jaaropgaven, jaarverslag en dergelijke verzorgen door

Administratiekantoor A.A.B.O. (dat tot 2 januari ook de bondswerkzaamheden verricht)? Die werkzaamheden staan los van de bondswerkzaamheden, dus daaraan hoeft u niets te veranderen.

3. Nieuw bezoekadres: Nieuweweg 226, Veenendaal 4. Nieuwe receptionistes

Achterin dit blad staan nog de huidige contactadressen. Maar vanaf 2 januari 2018 kunt u dus bij het nieuwe Bondsbureau terecht!

75

MAPEI REFERENTIES INNOVATIEVE SYSTEMEN MET TOEGEVOEGDE WAARDE

KIJK OP WWW.MAPEI.NL VOOR MEER INFO

SINT JANSKERK - GOUDA

KIJK OP WWW.MAPEI.NL VOOR MEER INFO

FIETSTUNNEL - WASSENAAR

KIJK OP WWW.MAPEI.NL VOOR MEER INFO

CONSERVATORIUM HOTEL - AMSTERDAM

november 2017

Ik ben geen tegelzetter, maar...

In deze kwartaalcolumn graaft Remus Aussen, de hoofdredacteur van BOVATINfo, wat in het vak van de tegelzetter. Hebt u een onderwerp waar hij eens in mag graven? Mail het naar redactie@bovatin.nl! Ook als u op deze column wilt reageren, natuurlijk.

Hoe laat je je kwaliteit zien?

Het vliegtuig naar Bologna, waar ik de CERSAIE ga bezoeken, heeft twee uur vertraging. En dat geeft me op Eindhoven Airport de gelegenheid om de puinhoop te bekijken die ontstond nadat eind mei van dit jaar een parkeergarage-in-aanbouw was ingestort. Bouwfout, of ontwerpfout, of het was ‘erg warm’…? Vroeger, zo lijkt het, gebeurden zulke rampen alleen in bananenrepublieken! Heel bijzonder ook dat nergens de bouwborden (van BAM, just for the record) meer te zien zijn, want meestal laat een bouwbedrijf toch wel even in strak reclamewerk weten dat zij daar op vooruitstrevende wijze bezig zijn iets voor ons te realiseren. Maar nu even niet. Toevallig dat een week eerder Math Dohmen, tijdens de miniconferentie bij SKG-IKOB (zie elders in dit blad) nog verzuchtte dat de kwaliteit van de adviseurs een veel groter probleem waren dan de kwaliteit van het tegelwerk.

Nu kunnen de blikken ook nog op de gemeente gericht worden, want het toezicht op de bouw berustte bij dit project nog bij de gemeente. Zodra de Wet Kwaliteitsborging van kracht is, ligt de verplichting bij de bouwheer zelf – die daar specialisten voor in dient te huren.

Best spannend als jij zo’n toetser bent, en je klanten vinden je te ‘lastig’. Krijg je dan nog werk? Of vinden de klanten het een meerwaarde als er een kritische

toetser meekijkt? Ik ben erg benieuwd hoe dat in de toekomst gaat. Want ook de hypotheek van de medewerker van zo’n technische toezichthouder moet worden betaald.

Tegelwerk, eigenlijk geen problemen mee. Toegegeven: tegels zijn maar een klein onderdeel van een bouwwerk.

Maar ik zou als branche nog niet aan de ‘boterham met tevredenheid’ gaan. En ergens zou het ook helemaal niet zo gek zijn als tegelwerk ook in den brede onder de Wet Kwaliteitsborging zou vallen; totale duidelijkheid is daar namelijk nog niet over. Waarom? Hoewel de marktvrijheid sinds het afschaffen van de Vestigingswet natuurlijk groter is, is het vooral voor de kwaliteitstegelzetter lastiger om te laten zien dat hij zijn prijs waard is. SGAT, en nu het KOMO-Keurmerk voor gecertificeerde tegelzetters, zijn eigenlijk te vroeg… Maar misschien verandert dat, als men in de nog vast te stellen WKB ook de afbouw meeneemt.

Het is een bijzondere editie geworden! Twee ‘miniconferenties’, de verhuizing van het Bondsbureau, en natuurlijk weer bijzondere ontmoetingen en materialen op CERSAIE… Volgende keer meer over de NITA, die er nu toch echt aankomt. Want uiteindelijk blijft tegelwerk natuurlijk allereerst vakwerk, en wordt het niet automatisch beter van een certificaat. ■ Reageren? redactie@BOVATIN.nl

77

u burea Bonds s. t r e e h m 2018 is lefoonnum i r a u e te 2 jan Vanaf ar op ander blad! in dit a 5 b 7 bereik Zie pagina

78

BOVATINFO

Secretariaat

Afdelingssecretariaten

Bondsburo BOVATIN Postbus 85, 7460 AB Rijssen Bezoekadres: Karel Doormanstraat 2, 7461 ER Rijssen telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01 e-mail: bondsburo@bovatin.nl website: www.bovatin.nl

Noord-Holland K. Scholten Westerwerf 2 1911 JA Uitgeest telefoon: 0251-319101 e-mail: noordholland@bovatin.nl

Hoofdbestuur Voorzitter: G.A. (Gerard) Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon: (072) 511 08 99 mob.: 06-22916752 fax: (072) 564 70 52 e-mail: voorzitter@bovatin.nl Secretaris: C.H. (Chris) van Herpen Het Erp 9, 5388 CN Nistelrode telefoon: (0412) 61 16 29 mob.: 06-52654912 e-mail: secretaris@bovatin.nl Penningmeester: V. (Viktor) van de Bilt Mauritslaan 37, 3454 XR De Meern telefoon: (030) 241 69 35 e-mail: v.vandebilt@viktorvandebilt.nl Bestuursleden: V. (Viktor) van de Bilt Mauritslaan 37, 3454 XR De Meern telefoon: (030) 241 69 35 e-mail: v.vandebilt@viktorvandebilt.nl G.C. (Iete) Cremer Europaweg 28, 7742 PH Coevorden telefoon: (0524) 22 15 96 e-mail: gccremer@hotmail.com G. (Gijs) Hilhorst Wiebachstraat 28, 6466 NG Kerkrade telefoon: (045) 544 45 42 fax: (045) 544 09 73 email: g.p.w.hilhorst@hilhorst.nl H.G. (Harrie) Rongen.

Wilhelminastraat 29, 5802 BA Venray.

Tel.: 06-53 22 73 49 e-mail: harrierongen@home.nl T. (Tom) Sterkman Ivoorstraat 5 1812RE ALKMAAR telefoon: 072-5183222 e-mail: t.sterkman@svktegelwerken.nl Juridisch adviseur: Mr. T. Zanen Beukendreef 11, B-2920 Kalmhout België telefoon: (0032) 36853187 fax: (0032) 36853186 e-mail: juridischadvies@bovatin.nl mob.: 06-20616770 Ambtelijk secretaris: G. ten Bolscher Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01 Informatie betreffende keuringscommissie: BOVATIN Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01

Midden- en West-Nederland P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop telefoon: (0172) 21 60 84 fax: (0172) 21 04 61 mob.: 06-53281208 e-mail: middenenwestnederland@bovatin.nl Oost- en Noord-Nederland G.C. Cremer Europaweg 28, 7742 PH Coevorden telefoon: (0524) 22 15 96 e-mail: oostennoorddnederland@bovatin.nl Zuid-Nederland P. de Jong Cambreur 8, 5171 SJ Kaatsheuvel telefoon (0416) 27 33 29 bovatin.afd.zuid@ziggo.nl Redactiecommissie Hoofdredactie en nieuws diversen Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, telefoon: (010) 435 22 70 mob.: 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail: redactie@bovatin.nl Mededelingen Hoofdbestuur G.A. Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon: (072) 511 08 99 Mededelingen landelijk secretariaat B. Bekhuis Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon: (0548) 53 85 05 Techniek-Materialen-Gereedschappen P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop Tel.: (0172) 21 60 84 A.M.F.J. Borrenbergs Sjeng Vaasstraat 7 6031HE Nederweert tel.: (0495) 634095 mob.: 06 23442186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl Redactieadres BOVATINfo Postbus 85, 7460 AB Rijssen Telefoon: (0548) 538 505 Fax: (0548) 538 501 e-mail: redactie@bovatin.nl Advertenties Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, telefoon: (010) 435 22 70 mob.: 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail: advertenties@bovatin.nl

Nuttige info voor BOVATINleden Ledenadvies BOVATIN Bondsbureau (voorlichting) Kosteloos via telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01 e-mail: bondsburo@bovatin.nl Voorlichting op gebied van onder andere: ■ Cordares (SFB) ■ Sociale Verzekeringen ■ CAO-bepalingen ■ Loonkosten ■ Overige verzekeringen ■ Bedrijfsschade ■ WA verzekeringen BOVATIN Bondsbureau (advies) Tarief € 70,- per uur.

Kort telefonisch advies: kosteloos Adviezen op gebied van onder andere: ■ Opstellen van een ondernemingsplan ■ Kostenbewakingssystemen ■ Financieringsplan ■ Opstellen exploitatieprognoses ■ Opvolgingsproblematiek BOVATIN/Technisch advies Kort telefonisch advies: kosteloos Tarief € 70,- per uur.

Algemene technische adviezen en specifieke projectadviezen ■ Tegels ■ Lijmen ■ Hulpmiddelen-materialen ■ Verwerkingsmethoden tel.: (0495) 634095 mob.: 06 23442186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl BOVATIN/BJD Advies Tarief € 70,- per uur.

Incasso: no cure no pay (zonder geschil) via tel: (00) 32 36 85 31 87 (tussen 20.00 uur en 22.00 uur) fax: (00) 32 36 85 31 86 Mob.: 06-20616770 e-mail: tzanen@hotmail.com Juridische Advisering en Procesvertegenwoordiging (ook bemiddeling advocaat): ■ Arbeidsrecht ■ Contractenrecht ■ Incasso ■ Huurkwesties ■ Soc. Verzekeringen ■ Subsidies ■ Vergunningen ■ Leasing ■ Productaansprakelijkheid ■ Juridische Doorlichting S.G.A.T. Stichting gespecialiseerde Aannemers in het verwerken van keramischeen natuursteen tegels (zie secretariaat BOVATIN) Postbus 85, 7460 AB Rijssen

FORBO EUROCOL

MEESTERS IN TEGELTECHNIEK

HOLLANDS GLORIE Al tientallen jaren vormt Eurocol de basis van succesvolle tegelprojecten. Van moderne badkamer tot luxe wellnessruimte, van strakke showroom tot een compleet winkelcentrum. Kwaliteit, advies & technische ondersteuning, service & garantie vormen voor u een belangrijke meerwaarde, standaard geleverd bij elk Eurocol-product.

Voor Forbo Eurocol gaat geen zee te hoog. Ook niet bij 83.000 tegels voor de bijzondere fiets- en voetgangerstunnel bij Amsterdam Centraal. Prettig als je er dan van op aan kunt dat het project zal slagen. Want Hollands Glorie vergaat niet.

Forbo Eurocol Nederland B.V., Industrieweg 1-2, 1520 AC Wormerveer T +31 (0)75 627 16 00, F +31 (0)75 628 35 64 info.eurocol@forbo.com, www.eurocol.nl Technische adviezen +31 (0)75 627 16 30

VERKORT PROJECT DOORLOOPTIJD TOT

30%

Lange opentijd 45 minuten

Beloopbaar en voegbaar 3 uur

PROJECTEN MET GROOTFORMAAT TEGELS ONDER TIJDSDRUK?

Volledig belastbaar 24 uur

chikt voor: Uitermate ges • Retailvloeren s • Autoshowroom • Winkelcentra Luchthavens

METERS MAKEN MET KIWITZ LMN 570.

•

Merk je ook dat grote projecten steeds meer onder tijdsdruk komen? Dat andere afbouwers en inrichters direct achter jouw tegelwerk aankomen? En tóch eist de opdrachtgever snelheid en kwaliteit. Met Kiwitz LMN 570 kun je achter elkaar doorleggen, duurzaamheid van het tegelwerk garanderen en tijd besparen! Kiwitz LMN 570 heeft een unieke mix van producteigenschappen:

• Lange opentijd (45 min.)

• Na 3 uur beloopbaar en voegbaar • Na 24 uur volledig belastbaar •

• Stofarm • Zelfs voor tegels tot

(vervolgwerkzaamheden, zoals inrichten van de ruimte kunnen vrijwel direct doorgaan) Volledige doorharding bij grootformaat tegels

• PRIMERS • AFDICHTINGSPRODUCTEN

www.kiwitz.nl

• •

1,20 m x 1,20 m Stabiele lijm die ook als vloeibedlijm is in te zetten Verpompbaar

• LIJMEN & KITTEN • MORTELS

✔ Persoonlijk advies ✔ 24/7 bestellen via de webshop ✔ Team van specialisten met vakkennis ✔ Bezorging waar en wanneer jij wilt