Bovatinfo 2014-1 by bovatin

2014 / 1

BOVATINfo Bond van aannemers van tegelwerken in nederland

Mozaïek op de

BOVATIN-Academie

Kopstukken in de bouw:

Ton van der Steen en Jan Boeve

Tuijps bedenkt ‘Droomslijper’

vakblad voor de tegelspecialist

Voor bouwprofessionals

Nieuwe technologie maakt het mogelijk

De beste generatie PCI Flexmörtel ! Al 30 jaar staat PCI Flexmörtel aan de top bij de tegellijmen. Nu heeft PCI de technologie doorontwikkeld met als resultaat twee nieuwe en bijzondere varianten: PCI Flexmörtel S1 en PCI Flexmörtel S2, speciaal om op jonge cementdekvloeren tijdsbesparing op te leveren.

Flexibele tegellijm PCI Flexmörtel S1 • Keramiek verlijmen vanaf 4% restvochtgehalte* ! Zeer flexibele tegellijm PCI Flexmörtel S2 • Keramiek verlijmen na 3 dagen ! (zodra de dekvloer beloopbaar is)* • Supersterk: hechtsterkte meer dan 2x zo hoog dan de norm (1,0 N/mm²) • Zeer geschikt voor grootformaat platen op vloerverwarming en voor toepassing buiten • Variabel: zowel dunbed als vloeibed mogelijk • Kan buttering-ﬂoating methode vervangen

Test de nieuwe tegellijmen en ervaar de goede kwaliteit en uitstekende verwerkingseigenschappen!

* Op cementdekvloeren

www.PCI-Afbouw.nl

Voldoet aan

volgens

Voldoet aan

volgens

dagen

S M A RT M O R TA R SOLUTIONS

N VERLIJME VOOR HET OP JONGE K IE M A R E VAN K EN EKVLOER D T N E M E C

april 2014

VOORWOORD

Kwartaalagenda

Beste collega’s,

In deze rubriek vindt u de belangrijke data voor de tegelbranche. Uw regiovergadering, het jubileumfeest van uw bedrijf, de lancering van uw nieuwe product in deze agenda? Mailt u dan AUB uw contactgegevens, de aard van de bijeenkomst, de datum, tijd en locatie naar redactie@bovatin.nl, dan vermelden wij ze in deze agenda!

Wie mij ook via mijn bedrijf kent, weet dat ik ook zelf nog regelmatig het tegelzettersvak uitoefen. Omdat er soms ineens ‘handjes’ nodig zijn, omdat ik het vak nog steeds met veel plezier uitoefen, en – het helpt me bij mijn bestuurlijke werk en bij mijn werk als ondernemer, als ‘aannemer van tegelwerken’. Het is heel wat anders wanneer je in pak op een bouwplaats komt met zo’n nieuwe helm en een brandschoon oliepak dan wanneer je er gewoon komt om te werken, en je meemaakt wat de tegelzetter meemaakt. Waarom dat me helpt bij mijn werk als voorzitter? Het zorgt ervoor dat ik ideeën opdoe, zodat we u weer beter van dienst kunnen zijn. Ik zal u een voorval vertellen. Onlangs moest ik materialen afleveren op een bouwplaats. En ik moet zeggen: het was echt de meest rommelige bouwplaats die ik ooit gezien had. Een gigantische prutbende, afval, kuilen, er viel gewoonweg niet te bevoorraden. Ik stapte op de hoofduitvoerder af: kon hij ervoor zorgen dat ik op een verantwoorde manier de materialen kon afleveren?

NB Wilt u een evenement bezoeken? Neem dan altijd eerst even contact op met de organisator!

Even een pad maken, een paar platen om over te kunnen kruien… ik begon nog niet eens over de bouwlift, die natuurlijk al weer verwijderd was. “Ja zeg, als we daar aan moeten beginnen… als ik het nu in orde maak, is het morgen weer een zooitje! Je doet het er maar mee.”, vond de verantwoordelijke. En ging verder met zijn ongetwijfeld welverdiende lunch. Ik heb hem uitgelegd dat, als hij het niet in orde maakte, ik het met zijn opdrachtgever op zou nemen, en uit zou leggen waarom ik mijn mensen van deze bouwplaats zou weghalen: het was niet verantwoord er te werken. “Hoe denk jij dat wij ooit nog jonge mensen warm krijgen voor de bouw, als we ze zulke werkomstandigheden bieden?” , vroeg ik

Zaterdag 17 mei BOVATIN Jaardag & Jaarvergadering 2014. Hebt u zich al aangemeld?

hem. “Ja, maar er is geen budget voor zo’n pad!” pruttelde de man nog. En hij moest gelukkig nog maar twee jaar, vertrouwde hij me toe. Uiteindelijk kwam het, met veel vijven en zessen, toch nog in orde. Als dit de moraal op de bouwplaats is – neem er geen genoegen mee! Ik heb het voorval in ons bestuur verteld, en we gaan kijken of er iets over in onze leveringsvoorwaarden is op te nemen. Hebt u er straks ook wat aan.

Dinsdag 20 mei Bestuur EUF

Trouwens – had u het al gevoeld bij het oppakken van deze BOVATINfo? We zijn weer wat dikker geworden… Vanaf nu ook een katern ‘Thema’s en toekomst’. Over de toepassing van tegels en de ontwikkelingen daarin – deze keer vooral

Woensdag 21 mei Algemene Ledenvergadering Aannemersfederatie

over het slim inrichten van een showroom. We zijn benieuwd wat u ervan vindt! Lang gehoopt, toch gebeurd: niet alleen ‘de economie’, maar ook het werk lijkt weer wat aan te trekken. Goede verhalen over gehoord. Maar – ook nog veel nasleep van problemen uit de achterliggende periode, en bedrijven die

Donderdag 20 augustus Hoofdbestuur BOVATIN

alsnog hun werkzaamheden moeten beëindigen. Plus – ik voorzie ernstige problemen als het gaat om het opleiden van onze jongeren. U ontving medio maart een mail van onze secretaris. Denkt u met ons mee over manieren om toch voldoende leerlingen op te leiden? Een mailtje naar secretaris@bovatin.nl , met uw contactgegevens, is voldoende.

Woensdag 10 september Bestuur EUF

‘De economie’. Belangrijk onderwerp tijdens de gemeenteraadsverkiezingen… Maar het gaat niet om Beursplein nr. 1, het gaat om werk. MKB-aannemers spelen een grote rol in het sociale leven in hun gemeente, zie ook het artikel over dit onderwerp. Zou mooi zijn als al die nieuwe colleges van B&W straks ook hun lokale MKB-aannemer eens

De bestuursvergaderingen zijn besloten, maar u kunt als BOVATIN-lid, wanneer u wilt dat het bestuur uw vraag behandelt, die aan één van de bestuursleden stellen. (mail en adressen zie elders in deze BOVATINfo). Of mail uw punt dan tenminste 14 dagen voor de betreffende vergadering aan de secretaris, bovatin@ bovatin.nl, dan komt uw mail op de agenda.

Ik wens u goede zaken, Gerard Reus, voorzitter

BOVATINfo is een periodieke uitgave van BOVATIN: de Bond van Aannemers van Tegelwerken in Nederland. Het blad wordt gedrukt op ongechloreerd papier, verspreid in bio-folie en verschijnt vier maal per jaar: in april, juli, oktober en januari van het aansluitende jaar. Oplage: 3000 exemplaren per jaar. Voor informatie: Abonnementen: Bondsbureau, tel. (0548) 53 85 05 Hoofdredactie, advertenties en verspreid nieuws: Remus F.P.M. Aussen, tel. (010) 43 52 2 70 of 06 24 27 09 53, e-mail redactie@bovatin.nl Art direction en grafisch ontwerp Jiske van Gaalen, www.jiskevangaalen.nl hello@jiskevangaalen.nl, tel. 06 54 74 48 96

Foto omslag: © Remus Aussen showroom Intercodam

Donderdag 27 november Bestuur EUF

eerlijke kansen gaven.

Colofon

Donderdag 20 november Hoofdbestuur BOVATIN

Gegarandeerd waterdicht met de zwembadoplossingen van Omnicol De kwaliteit zit in ons systeem

K캐k op omnicol.eu voor meer informatie over al onze producten

/ omnicol.eu

/ omnicol

april 2014

In deze editie 07 Innovaties en nieuwe producten op VERIS Huisbeurs

12 Tuijps Tegelprojecten maakt een droom van een slijper…

41 Opleidingen uit de schuttersputjes! door Henry Meijdam

14 Heropening nieuw pand Aannemers federatie/NOA …en gelijk aan het werk!

Informatie voor de professional

nieuw! Thema’s & Toekomst

29 Ton van der Steen (Woningstichting Samenwerking): “…Kabinetsbeleid helpt niet bij onze ambities!” 32 Jan Warning (Arbouw): “Met een goed product ben je er nog niet!”

43 Nieuwe bomen in het “Mapei Green Inno vation Bos Boomfeestdag 2014

47 BMW kiest voor… Kiwitz BluePrint

22 De sensationele opstellingen van Intercodam

27 Jan Boeve (Aedes): “…Kansen in keten samenwerking!”

43 Complete vrijheid met Villeroy & Boch geïn tegreerde douchevloeren

45 Dankzij PaletteCAD is het ontwerpen van een badkamer kinderspel!

18 Een lesje ‘Show roomfilosofie’ bij Julius van der Werf

nieuws en website

35 Werken met Mosa Murals: verwachtingen managen! 38 Leerzaam ‘mozaïeken’ bij Kiwitz

Koepelnieuws

17 CAO-partijen bouw & infra kiezen voor voortgang Nieuwbouwtraject

bovatin academie

47 Bedrijfsovername Pelt & Hooykaas natuursteen

49 MKB in de bouw kan maatschappelijk onder nemen toetsen aan nieuwe MVO-regeling 51 BOVATIN-jaardag op zaterdag 17 mei: nieuwe opzet! 52 Techniek: Marco Wouda (Eurocol) over het ideale lijmcontactvlak “Laat de tegelzetter maar schuiven!” 55 Afdeling Zuid: succesvolle thema-avond 57 SGAT-nieuws 59 Ik ben geen tegelzetter, maar… 61 Ook korting op uw privéverzekeringen! 62 Nuttige informatie voor BOVATIN-leden

SAmEN StErkEr BouwCenter en Imabo gaan samen verder onder de naam Bouwcenter. Samen zijn wij nóg sterker en daar wordt u als professioneel tegelzetter ook sterker van!

Nu verkrijgbaar bij jouw bouwceNter vestigiNg!

Airbase, de lichtgewicht dekvloer. • • • •

60% Minder materiaal 100% recyclebaar 2x sneller 50% minder stof

DroogtijD slechts 3 uur!

Weet hoe ‘t werkt!

Wij kennen u en u kent ons. Uw vak is ons vak, wij weten precies wat u nodig heeft en hebben dat allemaal onder één dak. Wij kennen ook de lokale markt, weten wat er speelt en kunnen u daardoor al vroeg in het bouwproces ondersteunen. En wij zijn flexibel. Ons bedrijf gaat niet om vijf uur dicht. Als u ons nodig heeft, zijn wij er. Wij zijn namelijk ook ondernemers. Net als u. Dat Bouwcenter en Imabo samen verdergaan, levert u ook spijkerharde voordelen op: nog scherpere prijzen bijvoorbeeld. Bouwcenter is de grootste bouwtoeleverancier in Nederland en dus een belangrijke partner voor fabrikanten. Grote projecten kunnen wij concurrerend aanbieden en goed begeleiden. Dat wat u als bouwprofessional nog sterker maakt!

Foto’s & tekst: Remus Aussen

Niet alleen de BOVATIN-leden waren nieuwsgierig naar wat het IPC-project nou allemaal opgeleverd had: ook de diverse fabrikanten van tegels, lijmen en gereedschappen waren benieuwd waar de deelnemers aan het BOVATIN-IPC innovatieproject mee aan zouden komen. En de eerste keer dat de innovaties in de openbaarheid kwamen, was op de huisbeurs van één van onze geassocieerde leden: VERIS, de organisatie die de inkoop en logistiek voor de BouwCenterbouwmarkten verzorgt. In 2012 waren we al onder de indruk van de intieme sfeer van deze Bouwbeurs-voor-genodigden, en dus besloot het BOVATIN-bestuur dat dit de plek was om de innovaties voor het eerst te presenteren. En zo ontving ook u eind vorig jaar een uitnodiging voor de beurs, en voor het ‘lopend buffet’. En zorgde Jeroen Börger, één van de deelnemers aan het IPC, ervoor dat de stand er kwam.

Innovaties en nieuwe producten op VERIS Huisbeurs

Voorbereidingen En zo kwam er de nodige druk op de zes innovatiecollectieven te liggen: immers, zonder ‘prefab-badkamer’, ‘hefcontainer’. ‘tegeltiller’, ‘ruimtestofzuiger’ zou de stand niet veel voorstellen… Dus deden de collectioeven hun uiterste best om op tijd het werk af te hebben. ‘Af’ betekende dan in een aantal gevallen: de beurs op met een experimenteermodel, want voor een paar collectieven is het nog echt doorwerken om op 1 mei —de officiële einddatum van het project — het doel te bereiken. Twee collectieven konden op de beurs helaas nog niet veel laten zien: de experimenten in de ‘klimaatkamer’ voor de geveltoepassing van het collectief ‘isolatie en tegels op buitengevels’ was nog in volle gang, en ook het gerobotiseerd tegelzetten heeft nog geen resultaten die ‘klaar zijn voor de beurs’. Maar misschien kunnen we binnenkort een filmpje van de vorderingen in de nieuwsbrief meenemen! De beurs zelf Maar de beurs zelf was ook niet mis. Bestemd allereerst voor de inkopers van de 120 ‘BouwCenters’, leek het de eerste dag nog rustig. De tweede en derde dag kwamen er echter ook ruim 60 BOVATIN-leden langs, plus de grote klanten van de BouwCenter-bouwmarkten, en zo werd het nog knap druk aan de stands. Voor BOVATIN was het meteen een gelegenheid om nog eens wat kennis uit te wisselen met de geassocieerde leden — en ook die bleken behoorlijk enthousiast over de nieuwe producten die onder auspiciën van onze brancheorganisatie tot stand gekomen zijn. En — natuurlijk lopen we even de noviteiten langs die we zo op de beurs tegenkwamen… Haik van Hesteren, productmanager tegels van de VERIS-groep, heette de bezoekers op maandag 20 januari welkom op de ‘Tegels & trends’-huisbeurs, die dit jaar twee maal zo groot was als de vorige editie in 2012. ‘De Fabrique’ fungeerde weer als een prachtige, ongepolijste achtergrond voor de nieuwe producten. “Bijzondere stand dit jaar van de BOVATIN, die u hier graag met hun innovaties wil laten kennismaken!”, gaf Haik in zijn openingswoordje nog mee. En vervolgens kwam iedereen hem feliciteren- natuurlijk vanwege de beurs, maar ook omdat Haik die maandag jarig was. “Is er een leukere manier

om je verjaardag te vieren? Ik heb nog nooit zo’n grote taart gehad!”

En dit is de BOVATIN-stand… Jeroen Börger heeft het nu nog rustig, maar daar zou snel verandering in komen. Van links naar rechts: het ‘Airbase’ lichtgewicht vloermateriaal (nu ook in het assortiment van Bouwcenter!), op de achtergrond de lichtgewicht prefab douchecabine (getegeld en wel, net 300 kilo!), op de voorgrond naast elkaar de Airbo Aircleaner en de tegeltiller, en, prominent in groen en geel, de hefcontainer. Deze gaat de markt op onder de volgens velen zeer aansprekende naam ‘butler’; immers, hij brengt een lading van maximaal 500

BOVATINFO

kilogram naar van de begane grond naar de verdiepingen (“Upstairs-Downstairs”), en hij presenteert zijn inhoud op een ‘dienblad’. Duur marketingbureau? Nee, verzonnen door ontwerper/constructeur Jur van Dijk en zijn mannen… Verscholen achter de uitschuiflade van de ‘Butler’ staat de bronafzuiger, net als de Aircleaner ontwikkeld door Henk Klop (Klop Innovations). Op de tray: een paar zakken ‘Airtbase’. En aan de trussen hangen maatbekers. “Precies de hoeveelheid water die je per zak nodig hebt!”, vertelt Jeroen Börger er bij. Als ervaren aannemer weet hij dat veel tegelzetters anders zelf gaan ‘verzinnen’ hoeveel water er per zak moet worden gebruikt… Maar — het mooiste is het kleinst. RUBI presenteert als eerste een klein eitje van Columbus. Want, wie de snijplank hanteert, weet maar al te goed dat na verloop van tijd het snijwieltje gaat ‘bobberen’, omdat niet alleen het snijvlak slijt, maar ook het gaatje waar het asje over loopt. En dus heeft RUBI nu het eerste snijwieltje met kogellagers: loopt soepeler, en blijft dat ook doen. Alsof de kogellager is uitgevonden… www.rubi.com

Michel Oprey & Beisterveld: niet alleen natuursteen! 3D is er al een paar jaar in tegels en natuursteen - maar ook in hout! Op de VERIS-beurs toont de importeur een waaier aan dunne plaatmaterialen, natuursteen en — ook tegels. Het hout vonden we toch een nieuwtje. “Binnen verwerken, en net zoals je dat met tegels zou doen!”, is de instructie. www.mo-b.nl RUBI, nu ook met kogellagers! Op de RUBI-stand trekt een zaagtafel meteen de aandacht: zaaglengte tot 155 cm, geschikt voor natuursteen en keramiek. “En voor een verrassend lage prijs!”, geeft directeur Benelux Engbert Broekman aan. De per meter koppelbare geleiders van de ‘slim cutter’ zorgen ervoor dat zelfs de grootste formaten dunplaattegels met één beweging gesneden kunnen worden. De set bestaat uit: • • • • •

drie geleidingsstangen van 110 cm. één snijmechanisme met snijwieltje Ø22 mm. twee tangen. twee zuignappen. een versterkte nylon transporttas.

Schlüter®-BEKOTEC vernieuwd! Schlüter heeft zijn inmiddels vertrouwde BEKOTEC zodanig vernieuwd dat er met een nóg geringere opbouwdikte kan worden gewerkt. En, nu er steeds meer glasplaten direct op badkamervloeren geplaatst worden: kende u deze strip al…? http://www.schlueter-systems.nl Schönox: ook een ‘allrounder!’ Schönox is een merk dat zich in de loop der jaren is gaan

april 2014

onderscheiden doordat het voor iedere speciale toepassing een speciale lijm kan leveren. Maar — het één sluit het andere niet uit. Klaus Bartmann: “In feite is dit ook een speciaal toepassingsgebied. Soms wil men namelijk een ‘allrounder’. En daarom laten we vandaag niets anders dan onze Q9 zien!” www.schonox.nl

Sphinx Tegels Sphinx. Maastricht. Er zullen niet veel Nederlanders vergeten zijn hoe dit merk verbonden is met Maastricht… Op de VERIS-beurs laat Sphinx zien dat ze met recht ‘levende’ tegels kunnen maken: de kleur van de tegels lijkt te veranderen naar gelang hoe je er voor staat… CÉRAMIQUE, vernoemd naar de oude – en inmiddels totaal gemoderniseerde Maastrichtse wijk ‘Ceramique’, bestaat uit een compleet programma van basistegels, stroken, en plinten, allen verkrijgbaar in de nuances concrete grey en concrete dark grey. CÉRAMIQUE is universeel toepasbaar in woonkamers, keukens, badkamers én intensief te gebruiken projectmatige ruimtes. Alle uitvoeringen zijn gerectificeerd en onderling modulair (met doorlopende voegen) met elkaar te combineren. www.sphinxtegels.nl

ARDEX: nieuw geassocieerd lid! Lijmfabrikant ARDEX kwamen we al tegen op de natuursteentraining bij Michel Oprey & beisterveld, enkele edities terug. En vandaag deelde ARDEX-directeur Jan Elbert de Jong mee dat ARDEX graag geassiocieerd lid wil worden van BOVATIN! Prima ontwikkeling, en we vinden het een goede zaak dat we zo ook optimaal kennis met ARDEX kunnen uitwisselen; niet voor niets verzorgde ARDEX tijdens de MO-B-training de lijminstructie voor de natuursteenmaterialen. Op de foto, van links naar rechts: Jeroen van Woudenberg, Rob Brandenburg, Eric Pattenier, Jan Elbert de Jong en Ralph Peterson. ARDEX toonde overigens op de VERIS-beurs met name zijn nieuwe voegenassortiment. www.ardex.nl

Moeller Stonecare: nieuwe huisstijl is rond! Zoals u in een vorige BOVATINfo kon lezen, is Moeller Stone Care gespecialiseerd in reinigings- beschermings- en onderhoudsproducten voor keramiek en natuursteen. Plus – druk met het omzetten van de complete catalogus naar de nieuwe indeling…! En dat is inmiddels rond, zodat Edwin Koene de ‘highlights’ van dit jaar kan laten zien: een watergedragen impregneermiddel voor natuursteen, plus een kwartscomposiet-verzorgingsset voor thuis; M 575 bestaat uit een reiniger, een microvezeldoek, een crème en een onderhoudsspray. Handig om mee te leveren met een werkblad of tegelvloer…

BOVATINFO

Ook nieuw: een olie voor hardsteen. Hoe dan ook: neem een kijkje op de site, en blader de reinigings- en onderhoudsadviezen even door. Leerzaam voor nu, en handig voor uw klanten. www.moellerstonecare.nl

Eurocol: stofvrij! Eurocol legt dit jaar de nadruk op zijn stofarme producten. En vertegenwoordiger Hans Meelker laat ook graag even de testflesjes zien. “Vooral tegen een lichte achtergrond zie je het goed!” Al gaat het natuurlijk niet om wat je ziet, maar om je gezondheid. En met deze producten laat Eurocol zien dat ze dat goed begrepen hebben. www.eurocol.com WEDI: douchevloer met volledig geïntegreerde afvoer Guy van Nuijs van WEDI laat een douchevloer met volledig geïntegreerde afvoer zien. “Minimale inbouwdiepte, minimaal gewicht, en meteen af te werken!” www.wedi.be Omnicol: de winst van kennis!

Weet u nog dat we de samenwerking tussen Omnicol en Laticrète aankondigden? Nu zijn we voorzichtig met het woord ‘synergie’, maar inmiddels is er wel een set producten onstaan uit de samenwerking tussen deze twee fabrikanten: de Prof 123, een driecomponenten-epoxy voegmassa, en de ELV 123, eveneens driecomponenten epoxy tegellijm en voegmassa, met een hoge chemicaliënbestendigheid. De kracht van deze producten: ze zijn prettig te verwerken. En dat wil met epoxyproducten nogal eens lastig zijn… Wie gaat er testen? www.omnicol.eu Op Youtube kunt u nog steeds de rondleiding zien van vorig jaar op de CERSAIE, langs de nieuwe voegkleuren van Mapei. En dat is

april 2014

dan ook het excuus voor het feit dat de camera onweerstaanbaar toegetrokken werd naar de bekende badeendjes van Mapei… En dat terwijl de voegenrange al weer uitgebreid is!

tafel of zo’n IPC-project niet een beetje concurrentievervalsing was, als BOVATIN hier bedrijven mee op weg hielp. Geconcludeerd werd dat dat niet het geval was, aangezien binnen BOVATIN ieder bedrijf had kunnen meedraaien in het project. “Het was bij aanvang zelfs lastig om genoeg deelnemers te vinden!” Gijs Hilhorst stelt dat het goed zou zijn om niet na dit project op de lauweren te gaan rusten. “Innovatie, dat moet je BLIJVEN doen. Misschien ook wel in Europees verband. Met deze markt ontkom je er niet aan!” In ieder geval: 1 mei is (met een kort uitstel voor twee collectieven) het BOVATIN IPC-project afgerond. Maar voor de deelnemers begint dan het vervolg - en hopelijk een succes op de markt voor Airbase, de Butlers, tillers, Aircleaners, prefab-badkamers en de andere producten waar twee jaar lang hard aan gewerkt is. ■

Kennisuitwisseling in de IPC-groep De beurs was ook een prima gelegenheid om eens met alle deelnemers aan het IPC-project om de tafel te gaan, en met elkaar de geschiedenis van de projecten uit te wisselen. En iedereen legde het hart op tafel: niet alles liep steeds van een leien dakje, en een IPC-subsidie is bepaald geen ‘cadeautje’. De subsidie van € 25.000,- valt dubbel en dwars weg tegen de eigen investering van 400 uur, plus de € 37.500,- die je tenminste in je uitvinding dient te investeren. “En vergis je niet, nu begint het pas!” Want: marketing, het daadwerkelijk productieklaar maken van de experimenteerversies en het enkele prototype dat op de beurs te vinden was valt BUITEN het IPC… Via–via kwam ook de vraag op

Innovatie is

steeds de juiste oplossing hebben.

Schlüter®-BALKONSYSTEMEN Voor balkons en terrassen bieden we innoverende systeemoplossingen met contactafdichting en ontkoppeling, oppervlaktedrainage en waterafvoergoten die perfect op elkaar afgestemd zijn. Hier vindt u het juiste systeem voor uw project: zowel voor een vrij uitkragend balkon, een dakterras of een terras op volle grond.

Schlüter ®-BALKONSYSTEMEN. Vertrouw alleen op het origineel.

www.schlueter-systems.nl

Tekst & foto’s: Remus Aussen/ Tuijps Tegelwerken

‘De’ tegelzetter of ‘het’ tegelzetbedrijf bestaat niet. En dat heeft niet alleen te maken met marktsegment, crisis, regio of bedrijfsgrootte, maar ook – met de mensen zelf. En dus met ambitie, interesse, hart voor het vak en voor de gezondheid van de medewerkers. En – aangezien de Inspectie SZW (‘Arbeidsinspectie’) inmiddels steeds meer toezicht uitoefent op de arbeidsomstandigheden, en stof in het bijzonder, kan het op de markt brengen van een slimme slijper ook zakelijk interessant zijn. Mark Tielemans en Marc van Driel waren niet tevreden over wat er op de markt is. En voor de medewerkers van Tuijps Tegelprojecten uit Volendam waren gewoon slijpers nodig. “Onze slijper is feitelijk bedacht voor onze eigen tegelzetters. Omdat wij al vroeg tot de conclusie kwamen dat een bouwstofzuiger of ruimteafzuigers niet werken voor de tegelzetters. Veiligheid, gezondheid en milieu staat hoog in het vaandel bij Tuijps. Dus kozen wij er 13 jaren geleden al voor om Tuijps als een van de eerste tegelzetbedrijven VCA* te certificeren. Al ver voordat de ISZW streng ging controleren, werkten onze tegelzetters al met onze speciale slijper. Als gevolg van de strenge controles van de ISZW werden wij wel benaderd door onze onderaannemers ´of wij ook niet zo’n slijper voor hen konden maken´. Die vraag zorgde ervoor dat wij gingen nadenken over het zakelijke aspect van onze uitvinding.” Zo begon het. En het lukte. Zonder IPC-subsidie (al had ondergetekende het bedrijf graag bij het BOVATIN IPC-collectief ‘stofvrij werken’ verwelkomd, trouwens…), en zonder universiteiten. Gewoon met gezond verstand en een dosis handigheid.

Tuijps Tegelprojecten

maakt een droom van een

slijper… Directeur Tuijps tegelprojecten ing. Mark Tielemans en coördinator (en sales manager, natuurlijk…) Marc van Driel, met de ‘Droomslijper’

Het bedrijf Mark Tielemans vormt samen Cees Verweij de directie van Tuijps Groep. Samen hebben zij vier jaar geleden de Tuijps Groep overgenomen. Tielemans was daar al 23 jaar werkzaam. Samen met de naamgever is 23 jaar geleden Tuijps Tegelprojecten opgericht en Mark Tielemans heeft de zaak opgebouwd. De Tuijps Groep omvat alle werkzaamheden die nodig zijn voor de afbouw. Naast een showroom in Amsterdam-Noord en Tegelprojecten in Volendam bevinden zich binnen Tuijps Groep ook de disciplines stuc-, pleister- spuit- en kitwerk. Deze zijn alle gevestigd in Bodegraven. “En sinds oktober 2012 hebben we in Volendam ook een aannemersbedrijf ‘TotaalBouw Volendam’.” “Mensen komen niet voor alleen een tegel naar onze showroom. Meestal gaat het dan toch om een totale verbouwing,” vertelt Tielemans. “Bepaalde delen van Tuijps werken voor de grote aannemers, met andere bedrijfsonderdelen richten we ons vooral op het midden- en hogere segment van de particuliere markt. Daarin is natuurlijk het nodige gaan schuiven, de afgelopen jaren: werkten we bij aanvang van de crisis voor 95% aan nieuwbouw, voor 3% aan utiliteitsbouw en 2% aan renovatie, nu is het nog maar voor 50% nieuwbouw. Maar het begint weer goed aan te trekken. Bij Tuijps werken 50 man in vaste dienst, waarvan 28 tegelzetters. En we hebben er ondanks de crisis voor gekozen om drie tegelzetters op te leiden. Tuijps is een Erkend Leerbedrijf, de opleiding van de tegelzetters loopt via Fundeon.

…en ISO-gecertifieerd…! Tussen neus en lippen door vertelt Marc van Driel dat de Tuijps Groep als bedrijf een gecertificeerd milieuzorgsysteem hanteert volgens de norm ISO 14001, plus een kwaliteitsmanagementsysteem volgens ISO 9001. Daar zijn er in de tegelbranche niet veel van, alleen al omdat iedereen terugschrikt voor de administratieve heisa. Waarom investeert Tuijps daarin? “Dat doe je niet van de ene op de andere dag, en – ja, het is veel werk geweest,” bekent Mark Tielemans. “Maar, Tuijps ziet het belang van duurzaam ondernemen. Tenslotte voelen we ons als eindgebruiker van tegels, lijmen en al die andere materialen ook verantwoordelijk voor een goede en verantwoorde verwerking van de restanten en van het afval. Die 9001-certificering hebben we sinds ’97, maar we waren al jaren met kwaliteit in de organisatie bezig. De werkwijze hadden we al - stapje voor stapje, je weet hoe het gaat - ingevoerd. Kijk, wij hebben 100% klanttevredenheid als norm. En we hebben dat tot in de vezels van het bedrijf verankerd. Ja, dan heb je het over bedrijfsprocessen, en ook over klachtenprocedures. En toen duidelijk werd dat milieuverantwoord werken je als bedrijf ook in commercieel opzicht een voorsprong kan geven, zijn we ook aan de ISO14001-certificering

april 2014

De slijper, nog iets dichterbij. Maar het geheim zit in de details…

gaan werken. Als je er aan begint, houd er dan rekening mee dat het veel tijd kost om het op te zetten. Daarna vergt het minder tijd, maar het blijft aandacht vragen. De totale certificering heeft Marc zelf gedaan. Cursussen en informatiedagen zijn gevolgd. We hebben er overigens voor gekozen om het niet uit te besteden: zo ‘doorleef’ je als bedrijf de norm, de milieuaspecten en –effecten daarvan beter. Ook nu de norm volledig is geïmplementeerd, gaat het werk nog steeds door. Maar nu betreft het vooral continue verbetering, het bewaken van de norm en van onze milieuaspecten en –effecten. Dat hoort ook bij certificering!” “… Het geeft het je een voorsprong bij de grote projecten. Opdrachtgevers vragen er niet formeel om, maar als ze weten dat je volgens die methodes werkt… Ons motto is: tijd heb je toch nooit, dus besteed die tijd er dan ook maar aan! Wij werkten al met een geschreven werkinstructie. En met een manier van werken waarbij de hele cyclus in kaart is gebracht, van calculatie tot controle. Ingewikkeld voor de werkvloer? Juist niet! Voor hen is het alleen maar duidelijker – en ALS ze iets tegenkomen dat ‘raar’ is, dan is het dat meestal ook. En pakken ze meteen de telefoon. Ze kunnen vertrouwen op de werkvoorbereiding. Hiermee ben ik ruim 20 jaar terug al begonnen, samen met onze Klaas Schilder.“ …van milieu naar ARBO Marc van Driel werkt als tegelzetter en KAM coördinator (Kwaliteit Arbo en Milieu). Het behalen en onderhouden van VCA*, ISO9001- en ISO14001-certificeringen is onderdeel van zijn werk, evenals de periodieke gereedschapskeuringen. Hij is, samen met Mark (met een ‘k’) de drijvende kracht achter de werkwijze van het bedrijf: “In oktober kregen wij – en ik denk, heel veel bouwen tegelzetbedrijven – een brief van de Arbeidsinspectie en van diverse bouwbedrijven dat er voortaan strenger gecontroleerd zou worden op fijnstof. Dus gingen we op zoek naar een goede oplossing voor bronafzuiging bij haakse slijpers,” legt Marc uit. “Ik bedoel – het is om twee redenen niet fijn werken met slijpers met een aangekoppelde stofafzuiging: je ziet door de vergrote stofkap het potloodlijntje niet, en dus zie je niet wat je aan het doen bent. Plus, de slangen en snoeren hinderen je in je bewegingen. En je hebt ook nog met een stofzuiger te maken. Dus hebben we, op basis van een gangbare Makitaslijper, iets gefabriceerd met een waterdruppelaar. We hebben dat apparaat uitgetest, en – niet sterk genoeg. Nou ja, om een lang verhaal kort te maken – na een aantal versies maken, verbeteren, nog eens verbeteren en perfectioneren had iedereen hier er één. In de jaren sinds we hem in Amsterdam voor het eerst uitgeprobeerd hebben, zijn we blijven testen en verbeteren. Of hij fijn is om

Vlak voor het ter perse gaan van deze BOVATINfo kregen de beide ontwikkelaars het bericht binnen dat nu ook de officiële CE-keur verleend is.

mee te werken. En waarom is ‘ie nou zo handig: omdat je gewoon een draadloze slijper in je handen hebt. Met een flesje. Alles past in één koffer, en die past weer gewoon in de kruiwagen. Ook het standaard waterflesje waarmee je bijvult. Het blijft gewoon een Makitaslijper met een andere kap en een flesje. Een heel slim, heel eenvoudig systeem. Meer wil je ook niet, toch?” Marc: “Toen iedereen bij ons met dit apparaat was gaan werken, kregen we een keer inspectie van de ISZW. De controleurs waren behoorlijk enthousiast. En wijzelf ook. Je kunt de mensen toch niet met van die slangen opzadelen, daar straf je ze mee… Vervolgens moest ik de apparaten laten certificeren. Bedrijfsadvies Alphen aan den Rijn heeft een paar mensen door het gehele werkproces heen gevolgd. Nee, dat is wat, je krijgt dan een persoonsgebonden meting (stofreceptoren bij je mond met opvangbakje op je rug), en een ruimtegebonden meting (receptoren in de ruimte waar je slijpt. En wat bleek: zowel in de ruimte als bij je ademhalingsorganen bleef het stofniveau ruim onder de blootstellingsnorm. De certificaten voor het apparaat ontvingen we in de laatste week van december.” En nu gereedschap verkopen? “Door de positieve reacties en vragen van onze onderaannemers kwamen we voor de keus te staan: worden we nu een gereedschapsfabrikant…?”, vult Mark zijn collega aan. “Tsja, het komt op je weg… en mooi toch, als ook onze collega’s er qua gezondheid van kunnen profiteren? We hebben besloten ervoor te gaan, en sinds de derde week van januari zijn we op de markt. Een naam? Dat kon er maar één worden. We hebben hier als slogan ‘Tuijps maakt van uw droom werkelijkheid’. Dus dan kon die slijper toch alleen maar de ‘Droomslijper’ gaan heten…? Ook omdat hij de droom van de tegelzetter waarmaakt“ “Ja, en ik heet straks ‘sales manager’…”, lacht Marc van Driel. “Bij het inmiddels opgerichte bedrijf ‘Droomslijper BV’. “Wat de Droomslijper kost? € 595,- ex BTW. Inclusief certificaat. Klaar. Geen extra aanschaf van dure HEPA-filters, geen stofzuiger, geen draden, geen slangen. Een complete set, meteen kunnen starten en toch voldoen aan alle eisen en normen van de ISZW. “ ■ www.tuijps.nl www.droomslijper.nl

Marc van Driel: “Voor ons werk aan de toiletgroepen en keukenruimtes in het AFAS-stadion van AZ ’67 hebben wij gekeken wat wij konden doen met ons afval. In samenwerking met Mosa hebben wij op het project twee containers neergezet. In deze containers werd het schone snijverlies van de wanden vloertegels opgeslagen. Na afloop van het project ging al het snijverlies (3.500 kilo) terug naar Mosa. Dit wordt, vertelde Mosa ons, als secundair materiaal verwerkt bij de grondstoffen voor in totaal 6000 m2 vloertegels en 55000m2 wandtegels.”

Tekst & foto’s: Remus Aussen

Nieuws van de

Op 6 maart ‘her’opende de Veenendaalse burgemeester Wouter Kolff officieel het gezamenlijke pand van NOA en AFNL. En – omdat de verkiezingen er aankomen, hadden de beide aannemersorganisaties de bouwvriendelijkheid van gemeenten, de bijdrage van mkb-aannemers aan maatschappelijke initiatieven en de betrokkenheid van bewoners bij lokale bouwactiviteiten onderzocht. Maar ook werd er gestart met een actie richting de politiek: in een manifest werd de politiek opgeroepen om ruim baan te maken voor bouwactiviteiten. SP-fractievoorzitter Emile Roemer neemt het manifest als eerste in ontvangst, en zijn reactie is opvallend. Net als het welkom van directeur Aannemersfederatie Wim van der Maas: hij had lovende woorden voor SP-kamerlid Paulus Jansen (“het enige kamerlid dat écht verstand van de bouw heeft”), en Roemer noemde hij ‘de enige fractievoorzitter die zich om het MKB en de Bouw bekommert.’ Uit Roemer’s reactie blijkt waarom.

Heropening nieuw pand Aannemersfederatie /NOA …en gelijk aan het werk!

Henk Klein Poelhuis : “MKB-ondernemers lokaal betrokken!” “MKB-ondernemers blijken zeer betrokken bij hun vestigingsgemeente. Een kwart van hun omzet behalen ze ook binnen de gemeentegrens, en ze Directeur AFNL Wim van der Maas: “… besteden gemiddeld 1,5% van hun bedrijfsomzet aan enige kamerlid dat écht verstand heeft van de ondersteuning van lokale goede doelen,” vat de bouw, enige fractievoorzitter die zich Aannemersfederatie-voorzitter Henk Klein Poelhuis om de MKB-Bouw bekommert...! de uitkomsten van een betrokkenheidsquête onder MKB-aannemers samen. In een manifest dat naar wijk- of buurtniveau inzet, creëer je synergie en 4000 lokale lijsttrekkers/fractievoorzitters is verstuurd, dringt de Aannemersfedebrede verantwoordelijkheid. En daar ligt weer de ratie samen met de NOA (Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijrelatie met de MKB-aannemers: deze organiseren ven), er bij de lokale politici op aan om zaken te doen met lokale MKB-bedrijven, zich in horizontale ketens die concurrerende aangezien dit zowel politiek als maatschappelijk rendement oplevert. “Immers, naast offertes kunnen uitbrengen – concurrerend ook op lokale werkgelegenheid levert het MKB deskundigheid, betrokkenheid – de ‘vakhande voordelen die bedrijven ‘om de hoek’ kunnen den in de bouw’ –service, participatie van buurtbewoners, scholing en sponsoring bieden aan service, betrokkenheid en arbeidspartivan plaatselijke instellingen en verenigingen.“ cipatie van wijken buurtbewoners.” En dat, stelt In de petitie dringt Klein Poelhuis, samen met NOA-voorzitter Jan van de Kant aan Klein Poelhuis, is een goed alternatief voor de policy op bouwvriendelijker bouwprocedures en stimulering van onderhoud en nieuwbouw, van de grote aannemingsbedrijven die zich nu zodat het groeiende tekort aan bepaalde woningtypen wordt teruggedrongen. Van ineens ook op de renovatiemarkt storten. In een de Kant: “Tal van wetenschappers tonen aan dat door het achterblijven van grote steden als Rotterdam, Nijmegen en Utrecht nieuwbouw en renovaties van bestaande woningen een enorm tekort aan woninghebben MKB-ondernemers overigens convenanten voorraad zal ontstaan!” Maar vooral dringen NOA en Aannemersfederatie aan op de met de gemeente gesloten om die lokale verantoprichting van een nieuw Stads- en Dorpsvernieuwingsfonds voor onderhoud en woordelijkheid voor leefbaarheid, arbeidsparticipabeheer. “Wanneer je de vele bestaande fondsen samenvoegt op thema’s en op tie en wijkbeheer concreet te maken.

april 2014

Emile Roemer (SP): “Meer kansen voor lokaal MKB!” En Roemer blijkt inderdaad oren te hebben naar de wensen van de beide ondernemersorganisaties. “Nou, ik ben het niet met alles eens. Dat verminderen van toezicht, daar moesten we het nog maar eens over hebben. Maar dat lokale MKB-bedrijven eerlijker kansen moeten krijgen bij aanbestedingen, dat lijkt me duidelijk. Veel gemeenten stellen nu bij aanbestedingen idioot hoge omzetnormen, waaraan geen MKB-aannemer kan voldoen. Die horizontale

SP-fractievoorzitter Emile Roemer (rechts)neemt manifest en onderzoeksrapport aan uit handen van Voorzitter AFNL Henk Klein Poelhuis (eerste van rechts)en NOA-voorzitter Jan van de Kant (tweede van rechts). SP-kamerlid Paulus Jansen (links) kijkt toe.

Verhuurdersheffing de schatkist geld kost, “ vindt Roemer. “Kijk, als je de woningcorporaties verplicht om de Verhuurdersheffing te innen en meteen te investeren in renovatie en onderhoud, dan bereik je wat. Je investeert in betere woningen, betere wijken, en je geeft de werkgelegenheid een boost. Uiteindelijk levert dat de schatkist 1,75 miljard op aan belastinginkomsten, bijna een half miljard meer dan wanneer het Rijk rechtstreeks de huidige Verhuurdersheffing int. Maar zo wil het Centraal Planbureau niet rekenen. Erg kortzichtig.” En dat kwam hem op een behoorlijk applaus van de verzamelde MKB-aannemers te staan. Vice-voorzitter Daan Stuit had tot slot, in zijn rol als voorzitter van de Europese MKB-bouwkoepel, nog een extra advies: “Van Brussel mogen lidstaten sinds kort zelf bepalen of directe betaling van de onderaannemers in een verplichtingsstelsel wordt opgenomen. U begrijpt dat de grote bouwbedrijven en hun organisatie dit bepaald niet zullen steunen...” “Nemen we mee,” vond SP-er Jansen. “De balans moet eerlijk zijn!” Waarna het gehele gezelschap weer aan het werk ging. En – mocht u zich aan de hand van de foto’s afvragen waarom de ontmoeting plaatsvond in een zaal met een grandeur die je meestal aantreft in het Oostblok of in de Arabische landen… de zaal van het verder behoorlijk sobere AFNL/NOA-pand was voorzien van sierstucwerk dat was gemaakt door leerlingen van de NOA-lidbedrijven. Tijd voor ook een zaal met wat bijzonder tegelwerk, dus… ■

Gebakje en overdadig stucwerk, maar verder niet al te veel franje tijdens de openingsbijeenkomst…

ketensamenwerking lijkt me ook een meerwaarde. En de lokale betrokkenheid van MKB-aannemers, die is ook hard nodig voor het vakonderwijs. Ik maak me zorgen over hoe het daarmee gaat. De instroom is zorgwekkend laag. Wil je jongeren interesseren voor het vak, dan moet je ze in een stimulerende omgeving plaatsen. Er moet geïnvesteerd worden in techniekonderwijs! En dat begint eigenlijk al op de basisschool. Maar nu zie je dat er zelfs op de VMBO-opleidingen nog slechts één algemeen praktijklokaal voor de vier vakken is... met algemeenheden maak je ze niet enthousiast”. “We moeten weer terug naar de Ambachtsschool. Haal die leerlingen binnen, laat ze dat mooie vak leren!”, vult kamerlid Paulus Jansen aan. “Verhuurdersheffing inzetten als investeringsplicht!” Wat de overige wensen van de 3400 aannemers vertegenwoordigende koepelorganisaties betreft: Roemer zegt toe de handen ineen te willen slaan om een einde te maken aan de wildgroei aan vage uitzendconstructies. En hij is behoorlijk resoluut over de investeringen in onderhoud en renovatie. “Het Rijk wil niet zien dat de huidige

Roemer: “…eerlijke kansen voor MKB-aannemers bij aanbestedingsprocedures…!”

Twee vlaggen, twee organisaties, kostenbesparend in één gebouw.

Feel Powerful. Feel Powerbond.

april 2014

Nieuws van de

Op 10 maart 2014 is een onderhandelingsresultaat bereikt over een tussen-cao voor de bouwen infrasector. Dit is de uitkomst van een ultieme poging om een lang en slepend conflict over een tussen-cao te voorkomen. Vanuit het besef dat de gehele sector het meest baat heeft bij voortgang van het nieuwbouwtraject is een tussen-cao afgesproken. “Nu kunnen we versneld aan de slag voor een vernieuwde en moderne bouw-cao” aldus werkgeversvoorzitter George Raessens.

De Bouw-cao wordt ongewijzigd verlengd van 1 januari 2014 tot en met 31 december 2014. Er is geen loonsverhoging afgesproken. Sociale partners willen actief met elkaar oneerlijke concurrentie bestrijden, maar tegelijkertijd ook de vereiste modernisering van de bouw-cao voortvarend aanvangen.

CAO-partijen bouw & infra kiezen voor voortgang nieuwbouwtraject

Impasse Na 18 december 2013 zaten de onderhandelingen over de bouw-cao in een impasse. De onderhandelingen waren gestopt. Vakbonden wilden eerst een loonkosten verhogende tussen-cao om pas daarna verder te gaan met het nieuwbouwtraject. Voor werkgevers was verhoging van loonkosten niet bespreekbaar. De vakbonden wilden sindsdien ook niet meer verder onderhandelen. Op diverse momenten hebben werkgevers de vakbonden opgeroepen weer in gesprek te gaan. Op www.bouwcao.nl is dit met de video

Onderhandelen is de beste vakbondsactie nadrukkelijk onderstreept. Urgentie geboden Duidelijk werd dat de onderhandelingen over een tussen-cao een lang en slepend proces zouden worden. Alle tijd en energie die daarmee gemoeid gaat, kan beter besteed worden aan nieuwbouw van de bouw-cao. In een laatste poging om de impasse te doorbreken hebben cao-partijen op 17 februari jl. onderhandelingen gevoerd. Het constructieve karakter van dit overleg heeft geleid tot de vervolgafspraak op 10 maart 2014. Afspraken De bouw-cao wordt ongewijzigd verlengd tot en met 31 december 2014. Er is geen loonsverhoging afgesproken. Om oneerlijk concurrentie te voorkomen is daarnaast afgesproken dat: • Partijen gemeenschappelijke voorlichting geven om naleving van de cao te bevorderen. • De meldings- en nalevingprocedures van het Bureau Naleving breder bekend worden gemaakt. Daar waar nodig worden ze aangescherpt en verduidelijkt. • Partijen bij de overheid en politiek pleiten voor samenwerking en informatie-uitwisseling. • Partijen aan de politiek voorstellen doen om schijnzelfstandigheid te bestrijden. Voortgang nieuwbouwtraject Cao-partijen zullen nu vervolgstappen zetten in het nieuwbouwtraject. Belangrijke stap hierbij is het ontwikkelen van een gezamenlijk visie document. Op www.bouwcao.nl blijven wij u hierover informeren. ■

& ’s st a em om h T oek T Tekst & foto’s: Remus Aussen

Een lesje ‘Showroomfilosofie’ bij Julius van der Werf De BOVATINfo is en blijft een vakblad, en het wordt zeker en vast geen modemagazine. Toch beginnen we in deze editie een vast en nieuw onderdeel van het blad onder de titel ‘Thema’s & Toekomst’, over ontwikkelingen in de keramiekbranche – en dan vooral in wat er ‘te zien’ is of moet zijn. “Als je ons maar niet gaat lastigvallen met wat het nieuwste kleurtje grijs of terra is!”, kreeg ik van een paar tegelzetters vooraf al te horen. Beloofd is beloofd: dat gaat ook niet gebeuren. Dit blad is er allereerst voor de BOVATIN-leden, en dus voor Aannemers in Tegelwerken in Nederland & hun medewerkers (ook al wordt het blad in Nederland én België gelezen, en beslist niet alleen door tegelzetters). Maar – de tegelbranche kan een groter marktaandeel verwerven door zichzelf en het product (nog) beter te verkopen. Marketing is ook belangrijk voor de aannemer in tegelwerken. Zeker wanneer die er een showroom op na houdt. Groot of klein. En natuurlijk willen we ook graag weten wat u belangrijk vindt, dan besteden we daar aandacht aan (en zulke mails krijgen we ook, dank daarvoor). Dus: we duiken vanaf nu ook de showroom in. Niet voor de kleurtjes, maar voor de kunst. De kunst van het goed laten zien, de kunst van het verkopen, de kunst van het helpen kiezen. Want – u verkoopt met name aan de particulier geen tegels of uren maar een badkamer, of in ieder geval een mooie tegelvloer of -wand. Die enorme voordelen heeft ten opzichte van andere vloeren en wanden, vakkundig gemaakt is, duurzaam, nagenoeg onverslijtbaar, gezond en – ideaal in combinatie met vloerverwarming. En uw bedrijf kan daarvoor zorgen. Fijn als de mensen die net nu op zoek zijn naar een vloer- of wandbedekking dat ook weten… Dus gingen we op een speciaal bezoek bij tegelgroothandel Julius van der Werf, om daar te praten met de drie ‘filosofen’ achter een aantal showroomconcepten: algemeen directeur Anne Harkema, commercieel directeur Johan van der Noord en hoofd merchandising Rene de Jong. Niet te verwarren met Eurocol’s Rene de Jong, maar dat terzijde.

Open dagen Het pand is veranderd: de gevels zijn voorzien van de inmiddels bekende Mosa Facades. Eerlijk is eerlijk, het staat chique, veel meer ‘nu’ dan het oorspronkelijke ‘70ies baksteengeveltje. Op zich was een maandag in maart al een goede periode om de rit over de Afsluitdijk richting Sneek te maken. Want, vier maandagen en dinsdagen lang is het bij Julius van der Werf Open Dag voor de klanten, en staat er koffie, Friese koek en een lunchbuffet klaar. Want — Julius van der Werf is een bedrijf met zijn wortels in Friese en Groningse bodem (zie ook BOVATINfo 2011-2, te vinden op www.issuu.com/bovatin) Plus — maar daar zouden we het niet over hebben — het nieuwste van het nieuwste aan tegels staat in de schappen, bokken en cubes.

Wit, dus. Zowel Johan van der Noord en algemeen directeur Anne Harkema zijn zo’n veertig jaar actief in de tegelbranche waarbij Anne geheel en Johan dertig jaar actief binnen het bedrijf. “Als je een showroom gaat inrichten, moet je weten wat er uiteindelijk verkocht wordt. En wat je ook verkoopt — reken erop dat 75 tot 80 procent van de wandtegels die je verkoopt, uiteindelijk wit zijn — en daarbinnen is natuurlijk ook veel keus in. Strips en sierrandjes worden niet meer verkocht, maar wel tegelstroken. En er zijn ook veel mensen die kiezen voor vloertegels op wanden. 30x60 is populair. Nee, vloeren zijn eigenlijk het meest spannend. Maar goed, de vraag is: hoe presenteer je je materiaal? En wát laat je zien? Je kunt wel de halve wereld aan tegels in je showroom hebben, maar kan je klant dan nog wel kiezen? Plus — de kosten rijzen de pan uit. Want in de traditionele showroom werkte je met panelen. Een voorbeeld: je levert aan 20 dealers, zes panelen van een bepaald exclusief merk. Kosten, inclusief de vervaardiging hier op de werf: 2 100,per paneel. Verkopen ze gemiddeld aan één particuliere klant voor 2 1.000,-. Nou, reken uit je winst… “ Van Noord heeft in de loop der jaren het koop- en kiesgedrag van zijn klanten aandachtig geobserveerd. “Weet jij hoe vaak de onderste vloertegels van een groot ladenblok bekeken worden? Bijna niet. Alleen de bovenste

Een L-board laat zien wat tegels ‘doen’

Het door Rene de Jong ontwikkelde kastsysteem. Van links naar rechts: Anne Harkema, Jan van der Noord, Rene de Jong.

vier worden bekeken. En wat zie je? Een vierkante meter tegels in een la. Daar maak je geen sfeer mee. Als je niet zo veel ruimte hebt, moet je wel sfeer maken. Ja, het is natuurlijk ideaal als je een paar complete badkamers kunt opstellen, maar — die moet je wel regelmatig vervangen… Sfeer maak je met een paar vloervlakken met ‘hardlopers’, en een paar ‘L-kasten’ van 120 x 220. Ja, en zelfs als je geen sanitair verkoopt — maak zo’n kast af met wat accessoires… Op de grond? Een ‘wijkende’ kleur neutrale vloerbedekking, zodat de tegels goed uitkomen. Nee, je kunt echt geen tegels als achtergrond gebruiken…”

staan ze rechtop in deze kast, en kun je ze uitleggen op de moodboards, wanden vloertegels in een hoek combineren, kortom een sfeertje maken. Ja, op heel weinig vierkante meters kun je al een showroom hebben!”

Internet en codering “Internet heeft de markt natuurlijk flink op zijn kop gezet. 70% van de klanten heeft sowieso eerst op internet zich in de tegels ingelezen — dus jouw showroommedewerker moet over meer kennis beschikken dan vroeger. Daarnaast — als klanten voor de tweede keer komen, hebben ze goed uitgezocht waar de prijs van jouw tegels lager is. Ze komen terug, want — ze laten jou als vakman het werk liever helemaal regelen dan dat de tegels op de stoep gezet wordt, en ze tussen de tegels en de vakman inzitten. Maar- ze vragen jou wel om de tegels ook voor die prijs te leveren… En daar sta je dan: jij hebt je inkoop, je voorraad, je showroom met wisselende panelen, je personeel. Hoef je je klant niet uit te gaan leggen, want die houdt het gesprek graag alleen bij dat prijsverschil. Dus — hebben we het niet meer over merken en series. Stel: je hebt een showroom, en je wilt graag van een aantal merken leveren. Dan maken wij met alle plezier een persoonlijke codelijst voor jou aan, en in jouw showroom komt geen merknaam meer voor. Natuurlijk kun je niet alles ondervangen, sommige tegels zijn echt herkenbaar. Een knaloranje tegel vind je op internet wel terug, maar — een grijstint, of een marmer- of houtmotief? 70% kun je echt niet vanaf je beeldscherm bestellen. “

Blokken en kasten Manager merchandising Rene de Jong: “En omdat er zo veel op internet te vinden is, zul je toch ook in je showroom meer ‘live’ moeten kunnen laten zien. En daar kun je echt niet allemaal 3x2 meter vloergedeelten mee leggen… dus heb ik, in dit geval voor de collectie van Villeroy & Boch, een combinatie van kasten en moodboards laten maken. Het doel: je wilt veel tegels — ook grootformaten- kunnen laten zien, zonder dat je de klant meteen overvoert. Dus

Natuurlijk blijven ook bepaalde ladenblokken (zoals de ‘Cubes’ van RAK) altijd nuttig. “Maar de borden met vier tegels, aan de zij- en achterkant volgestouwd met merknamen en voorbeeldfoto’s — die zijn uit de tijd. Die maken je showroom onrustig. Net zoals die bokken waarin je de tegels schuin zet. Grote tegels moeten rechtop staan. Dan komen ze beter tot hun recht, dan zie je wat ze ‘doen’. Dus ik zat wat te schetsen, en — dit is het resultaat. Je kunt er zelfs stroken van 1 meter 80 in zetten, dat staat nog steeds chique!” En inderdaad: de kasten, de moodboards, de blokken — je kunt er veel tegels in kwijt, zonder dat het er gepropt of onrustig uitziet. “Een tip: zorg voor wat gekleurde tegels aan de zijkanten in je kast. Dat zorgt voor sfeer.”De Jong maakt met eenvoudige middelen het verschil. En, met deze showroominrichting: tijdens een verkoopgesprek kun je makkelijk combineren, terugzetten en het overzicht bewaren. Eieren van Columbus! “De kasten, met moodboard, kosten zo’n 2 1.250,-. Met wat sponsoring kom je dan op een 2 750,-. Tsja, en als je het goed wilt doen, dan kies je ook voor een 3D-systeem. We kunnen inmiddels ook de vloer laten zien! En dan kun je —zeker wanneer je voor een nieuwbouwproject de woningmaten al in je computer hebt — goed laten zien hoe de tegels het ‘doen’ in jouw bad- of woonkamer.”

De Outlet: het speeltje van… Rene de Jong laat me nog een enigszins achteraf gelegen loods zien. “Dit moet je toch nog even zien. Ook dit is tenslotte showroomstrategie. Kijk, voor wie naast zijn showroom toch ook wat voor de onderkant van de markt wil betekenen, hebben we ook wat: de outlet. Voor als iemand zijn garage of schuur van een goedkope tegel wil voorzien, of als het gewoon niet te veel mag kosten. Dit is echt het speeltje van Johan van der Noord… hij vindt het een sport om toch ook hiermee onze klanten van dienst te zijn. ” De onderkant van de markt. Inderdaad — bedenkelijke houtmotieven en stippelige marmerprints, maar toch ook zeer acceptabele grijstinten. En een speciale lijm-lijn, met een hypergoedkope pastalijm, een dispersieprimer en een flex poederlijm. En in een kleurtje… Even onopvallend een emmertje uit de auto halen is er niet bij.

Hout en voegen Snel terug naar de ‘top of the bill…’. Natuurlijk staan ook de mooiste houttegels in de ruimten van Julius van der Werf opgesteld. Houtkeramiek is een blijvertje, zoveel is duidelijk. De kwaliteit van de printtechnieken is intussen zo ver gevorderd, dat de tegels bijna als hout gaan aanvoelen… alleen de voeg verraadt het materiaal. Dus waarom ‘geloof’ ik dan ineens het paneel dat in één van de ruimten tegen de wand staat? Ik kijk eens goed: de voeg is niet volvlaks uitgevuld. En de kleur is perfect. Maar… was dit niet tegen de regels van goed

tegelwerk? “Ik heb dit bord zelf gemaakt,” vertelt De Jong met een glimlach. “Ik had dezelfde vraag als jij: hoe zorg je dat je keramische houtvloer geloofwaardig is? En ik ben gaan experimenteren met de voeg. Nu ziet het er uit alsof je een groeve-messing verbinding tussen de ‘houtdelen’ hebt. En de voeg kleurt netjes mee. Eén van de prettige eigenschappen van de kleur Manhattan grijs. Heb je in diverse merken. Ja, je hebt nu wel dat er — net als bij een echte houtvloer — wat vuil in de voegen gaat zitten. Een esthetische keuze, die de klant nu tenminste kan maken: volvlaks of verdiept. Ha ha, ik ga hem eens aan een architect voorleggen!”

De markt, de projecten en de slaapkamer “Onze uitdaging bevindt zich overigens in de slaapkamer…”, vindt algemeen directeur Anne Harkema. “Ik bedoel: mensen kiezen tegels voor de badkamer, de keuken, de woonkamer… maar de slaapkamer is meestal een sluitpost. In andere landen zie je dat men ook daar voor tegels kiest, in Nederland is daar nog een wereld te winnen!” Een mooie uitdaging voor toekomstige artikelen in deze ‘Thema’s & toekomst’-katern… Hoe krijgt de tegelzetter toegang tot de slaapkamer…? Anne blikt vooruit. “De economie trekt aan, dus is er weer ruimte voor durf. Nee, de Mosa Murals kom je nog niet tegen in een particuliere slaap- of badkamer. Maar dat verandert misschien nog wel. Er komt ook weer meer durf in de keuze die mensen maken als het om

“

Alleen de absolute fijnproever kiest voor ‘Spaans wit

tegels gaat. Misschien straks toch weer iets anders op de wand dan wit…” De heren laten een tamelijk onopvallende wand zien, met wit- en aardekleuren in de meest voorkomende formaten. “Als het wit wordt, dan wordt dit het heel vaak.”, legt Harkema uit.

“Alleen de absolute fijnproever kiest voor ‘Spaans wit’ (een duurdere tegel met een perfect glad, spiegelend oppervlak, red.). En deze tegels hebben dan wel een heel klein beetje een ‘sinaasappelhuid’, maar — je kunt je er bijna tóch in spiegelen. En het prijsverschil is zó groot… Sowieso zijn tegels goedkoper geworden. Omdat het kan. De productietechnieken en de kwaliteit zijn zó vooruitgegaan… neem nou deze vloertegel: een populaire Tagina. 2 55.,- per meter. Echt je kwam een paar jaar geleden onder de 85,- zo’n kwaliteit niet tegen… ja, ook de vlakheid van tegels is zo veel beter… Normen? Niet de fabrikant, maar de tegelzetter bepaalt de norm. Als hij het niet vlak kan verwerken, dan WORDT die tegel niet verwerkt. Eind dit jaar, zo verwacht ik, vervangt de KOMO-keur de STABU-normen voor tegels. Daarin is vlakheid, schelheid, maatvastheid, slijt- en slipvastheid meegenomen. Is ook BOVATIN bij betrokken, neem ik aan.” “We hebben 6700 artikelen in het systeem, en 700.000m2 tegels in het magazijn… Zo’n diversiteit wil je niet in je showroom. Maar keuze is er, dat mag duidelijk zijn!” “Ja, en wat daar nog bijkomt… Als je een marmer- of houttegel verwerrkt, dan wil je geen herhaling van je motieven…”, vult De Jong aan. “Dus zijn er binnen één tegeltype zeg maar acht tot dertig variaties… Daar is dan de ‘sample’ oplossing voor: je legt dan 1 tegel neer, en laat daarnaast de ‘sample’ zien. Daar staan dan bijvoorbeeld negen varianten op.” En we sluiten een gezellige en leerzame ochtend ‘Showroomfilosofie bij Julius van der Werf’ af. “Nou, ik hoop dat we de BOVATIN-leden hiermee op wat ideeën hebben kunnen brengen. En als ze nog vragen hebben…! “ ■ www.juliusvanderwerf.nl

& ’s st a em om h T oek T Tekst & foto’s: Remus Aussen

Jose Vilten en Peter Koks: “…keramiek is levend materiaal!”. Op de achtergrond een aantal series van Winckelmans.

Hoe bepaal je een collectie…?

De sensationele opstellingen van Intercodam Eigenlijk ontstond het contact met Intercodam door een tip over een innovatief product: een eenvoudig verwerkbaar systeem voor balkontegels, onder de naam ‘Intelligent Tegel Systeem’ (ITS). En daarover leest u elders in deze BOVATINfo. Maar, Intercodam bleek ook nog een uitzonderlijk fraaie showroom te zijn, gelegen in hartje Amsterdam, aan de Amstel, vlak naast Theater Carré. Uitzonderlijk? Uitzonderlijk. Jose Vilten en Peter Koks zijn al zo’n 31 jaar actief met deze toonzaal, en – dat is te zien. Want, zoals het lastig kan zijn om precies de juiste selectie te maken in het projecten middensegment, zo is dat minstens zo lastig voor het hoogste marktsegment. Want Nederland is geen Rusland of Bahrein. En hoe laat je het middensegment zien zonder dat het in negatieve zin afsteekt bij de topcollecties? Bij Intercodam is het te zien.

Hout met een uitroepteken. De popart-houttegels van 14oraitaliana: de ‘Uonuon’-serie.

Het gesprek met Jose en Peter ging eigenlijk vooral over vakmanschap. “Een bedrijf als het onze kan niet bestaan zonder vaklieden. Ja, we hebben zo onze adressen...”, vertelt Peter. “We hebben een collectie die echt uniek is voor Nederland. Tsja, hoe stellen we die samen… “ Hij kijkt zijn collega Jose eens aan. Ze barsten in lachen uit. “Tsja, dat wéten we gewoon, hoe dat moet… Het is echt een kwestie van ervaring. Hoe weet een tegelzetter precies hoe hij met een bepaalde beweging tegels in de of lijm moet zetten? Je leert het, je hoort het van iemand, je ervaart het…” Jose vult aan: “Je leert ook van je klanten. In de loop der jaren spreek je zó veel architecten, particulieren, vertegenwoordigers van woningcorporaties en tegelzetters… Nee, je wordt er niet mee geboren. Maar je gaat wel, als je echt hart voor dit vak hebt, en je bent bereid om te luisteren, een gevoel ontwikkelen voor ‘dit gaat het bij ons doen’ of ‘dit gaat het niet doen’. Extra uitdaging is dan natuurlijk dat wij voorop lopen. Er staan hier producten die je nog nergens mee kunt vergelijken. Dus ik denk dat we ook gevoel hebben ontwikkeld voor welke echte noviteiten het gaan halen… “

Je zou willen beginnen met dit wandje, en je badkamer of keuken er op uitlijnen… ‘Bonaparte’ van Bisazza.

Op de vloer: de 120x120-formaten van het jonge Gigacer.

Gulden middenweg Dus we lopen eens wat rond in de drie verdiepingen tellende showroom. Hier en daar een ontwerper, die tekeningen uitrolt, en schuift met tegels. Wat karakteriseert deze collectie? Er zijn ook tegels te zien die je ‘middle of the road’ zou kunnen noemen. Maar dan wel een prachtig aangelegde middenberm … Een doorkijkje vanaf de vide op de eerste verdieping toont de 120x120 Gigacer-tegels. “Populair bij particuliere klanten,” legt José uit. We komen aan bij een tableau van 130x290 cm. Een (veel) meer dan levensgrote, in classicistische stijl afgebeelde Napoleon in mozaïek. Het is een tableau van Bisazza, en voor de kostprijs van 2 1.953,- heb je de lijm, de tweecomponentenvoeg (per vlak, op kleur!) en natuurlijk de genummerde matjes zelf. Je kunt het niet laten toch meteen de meterprijs te berekenen, maar… het is echt een kunstwerk. En er is erg veel om naar te kijken, zowel dichtbij als veraf: het mozaïek ‘leeft’ echt. Een paar tegelzetters op de mozaïektraining bij Kiwitz bekeken de foto van het object, en zouden er zó voor gaan… “Die prijs valt me 100% mee!” Dus hadden ze de prijs tweemaal hoger geschat… ?

“

zowel dichtbij als veraf: het mozaïek ‘leeft’ echt Twee minimalistische wasbakken, een planchet op zithoogte. Het blauwe glasmozaïek zorgt voor ruimte.

De ‘dechirer’-serie van Mutina, hier in een achthoekig model. De wasbak is van ‘Not only White’.

Nauwelijks marmer, weinig hout Hoofdrollen zijn er voor mozaïek, stroken, grootformaat en veel 3D. Ik zie aanvankelijk weinig hout en marmer. “Klopt, we hebben een paar houtmotieftegels die dan ook écht mooi zijn.”, vindt Jose. “En een collectie, nou ja, kijk zelf maar… Ik vind dat áls je dan keramiek als hout brengt, dan moet je ook méér van het hout laten zien.” Het is een beetje zoals popart-kunstenaar Andy Warhol de beroemde foto’s van de Beatles en Marilyn Monroe in extreme kleuren ‘uit elkaar trok’ eerst verguisd, later te vinden in iedere postershop, en in iedere hippe woonkamer. Dat was de inspiratie voor dit houtkeramiek van 14oraitaliana, in felle contrasten, bijna nog meer hout dan hout kan zijn. “Ja, hiermee mikken we wel op een niche in de markt. Maar we weten gewoon dat bepaalde architecten hiervoor kiezen… ”

3D i n alle dimensies Met de nieuwe productietechnieken is ieder jaar meer mogelijk. En dus gaan bij de ontwerpers van alle fabrikanten, alle remmen los. En waar het nuchtere Holland toch wel met minstens één opgetrokken

En – zouden ze straks ergens verwerkt zijn? Tegels met een vloerplaat-print (linksboven)

wenkbrauw tussen de kakafonie van kleur & vorm van CERSAIE heen wandelt, hebben de inkopers van Intercodam een selectie gemaakt die heel slim aansluit bij Wat Wij Willen: de gedekte kleuren van Winckelmans, de subtiele ‘gescheurde’ patronen van Mutina (‘dechirer’), prachtige (glas)mozaïeken, en opstellingen waarbij sanitair en tegels elkaar de hoofdrol gunnen. Kortom — in deze tijd heeft een slimme toonzaal met 3D-visualisatie op de computer ontegenzeggelijk een aantal voordelen boven de traditionele showroom. Maar een showroom met een aantal sensationele en onderscheidende opstellingen zoals Intercodam die heeft, kan toch net weer op een andere manier zijn verleidende werk doen op de ‘Datwilik’-hormonen van de veeleisende klant. En, aangezien Jose Vilten en Peter Koks ook nog het nodige over veel objecten en series, hun makers en de fabricage ervan weten te vertellen… zo moet een showroom zijn. ■ www.intercodam.com

Slim balkon/ terrassysteem ITS van Intercodam Zon. Regen. Vorst. En weer zon. Een betegeld terras of balkon heeft het zwaar. Er zijn systemen van diverse fabrikanten die de zware belasting van de elementen helpen weerstaan, maar ze vereisen het nodige vakwerk: werk voor de ervaren tegelzetter dus. www.Intercodam.com presenteert een systeem dat aangebracht kan worden op een gewoon balkon op welke andere vlakke ondergrond ook. De naam: Intelligent Tegel Systeem (ITS). Wat is het: een klikbare kunststof draagmat, die los gelegd wordt (al kun je de matten met wat bitumenkit stabiliseren), en die je dus zonder de ondergrond te beschadigen weer kunt verwijderen. In principe wordt er een schimmel- en rotvrij geotextiel onder geplaatst. Je snijdt de matten met een decoupeerzaag. De bijbehorende tegels zijn verkrijgbaar in meer dan 30 kleuren. “Maar,” legt uitvinder Peter Koks uit, al is het eenvoudig te verwerken, voor het beste resultaat raad ik mijn klanten toch aan om het door een ervaren tegelzetter te laten plaatsen. Natuurlijk, je klikt het er zó in. Maar het op maat maken van de tegels blijft vakwerk. En de tegelzetter kan ook beter dan een doe-het-zelver bepalen of er voldoende afschot is om de bijbehorende ‘wondervoeg’ (een polymeerzand, bekend uit de tuinensector) te kunnen gebruiken of dat je het gewoon open moet laten. En, niet oninteressant: de prijs per meter ligt tussen de 2 78,- en en 2 95,- inclusief BTW. Ja, daar heb je ook de tegels voor…!” ■ Voor meer informatie: www.Intercodam.com

Opdrachtgever: So U pure style, Bergschenhoek Tegelzetter: Tegelzetbedrijf Niek Tamerus, Vlaardingen

Tekst en foto’s: Remus Aussen

KOPSTUKKEN IN DE BOUW Met de serie “Kopstukken in de bouw” laat BOVATINfo een aantal smaakmakers in de bouw aan het woord over de tegelbranche. Waar doen we het in hun ogen goed, waar liggen kansen? Hoe kijken zij aan tegen de gespecialiseerde aannemer in tegelwerken, tegen de tegelzetter en het werk in het algemeen, tegen de concurrentiepositie van ‘de’ tegel? In vorige edities spraken we BNA-voorzitter Willem Hein Schenk, directeur BAM Utiliteitsbouw Henk Bol, Dura-Vermeer CEO Job Dura en BNI-voorzitter Peter Dautzenberg. In deze BOVATINfo is het woord aan Jan Boeve, directeur van Aedes, de brancheorganisatie van woningcorporaties. En aan Ton van der Steen, directeur-bestuurder van de Woningstichting Samenwerking.

Jan Boeve (Aedes): “…Kansen in ketensamenwerking!”

“Ruimte scheppen!” “De rol van Aedes? Als brancheorganisatie ruimte creëren voor de woningcorporaties, zodat zij hun doelen kunnen bereiken. En dat in een periode met een behoorlijk gespannen woningmarkt. ‘De’ woningcorporatie bestaat bovendien niet, je hebt grote lokale verschillen. Niet alleen in omvang, maar ook in doelgroepen en doelstellingen. Hoe een specifieke woningcorporatie de toekomst ziet, hangt sterk af van de woningvoorraad die hij beheert, van de gemeente of gemeentes waar hij mee samenwerkt. En wij zijn er voor al onze leden – net als BOVATIN trouwens. Dat betekent dat we momenteel behoorlijk inzetten op de inhoud van de herziening van de Woningwet. Het kabinet wil dat woningcorporaties zich weer gaan beperken tot bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen. Dat zou dan de private investeerders meer ruimte geven. Maar waar de markt ’t niet doet en de gemeente het tóch wil – daar zou dan toch ruimte voor de woningcorporatie moeten zijn? Daar willen wij goede afspraken over maken. Zodat gebouwd wordt waar vraag naar is. Maar nu (februari 2014, red.) heeft de Minister, en dat was tegen de afspraak – extra voorwaarden gesteld aan de niet-DEAB-taken (Diensten van Algemeen Economisch Belang, red.) van woningcorporaties. Gaat nu een nieuwe rijksdienst voortaan bepalen wat nu precies de grens is voor ‘middeldure huur’ en ‘sociale koop’, en of het aan de markt is of aan de woningcorporaties om daar actief te zijn? Geen goed idee. Dat er centraal toezicht komt, prima. De woningcorporaties – die immers ook onderling garant staan – willen ook die grote financiële tegenvallers van het verleden voorkomen. Maar er moet wel de ruimte zijn om als woningcorporatie je rol in jouw specifieke gemeente te spelen: in gemeenten als Amsterdam hangt nu eenmaal aan ‘goedkoop’ een heel ander prijskaartje – of je het nou over

koop hebt of over huur - dan in het oosten van Nederland. Dus zou een corporatie daar ook andere financiële keuzes moeten kunnen maken. Nou, voor zulke kwesties treden wij namens de corporaties op als spreekbuis. Rollen van corporaties “De corporaties vervullen van oudsher een belangrijke sociale rol in een gemeente. Als investeerder, maar ook in het publieke domein: en daarom durf ik ’s avonds overal in Nederland op straat te zijn. Veiligheid, dat is niet alleen een kwestie van blauw op straat, maar ook een kwestie van sociaal beheer. En dat laatste is al sinds jaar en dag een rol die woningcorporaties vervullen. Neem de eerste de beste Nederlandse gemeente, en je zult zien dat welzijn en veiligheid van wijken in grote lijnen worden gefaciliteerd door wijkagenten, wijkbeheerders van woningcorporaties en coördinatoren van gemeenten. Een man of vijf per wijk die het verschil maken. Ja, in de wijken met veel sociale huurwoningen is nu eenmaal het meeste werk te verzetten; en vaak heeft een woningcorporaties daar zowel in financieel als in sociaal opzicht een nog grotere rol te vervullen dan de gemeente… In die zin is een woningcorporatie een soort ‘verzekeringsmaatschappij’, ook voor toekomstige generaties… en waar het op onderhoud, renovatie en nieuwbouw aankomt, is ook de gespecialiseerde aannemer in beeld. Een belangrijk deel van het werk van veel tegelzetbedrijven komt van de woningcorporaties.” Stroomversnelling En daarom maakt onder andere BOVATIN zich toch wat zorgen over een project als Stroomversnelling. Stroomversnelling: een samenwerkingsproject van vier grote aannemingsbedrijven en zes woningcorporaties, met tot doel om gefaseerd meer dan 100.000 woningen op een innovatieve manier tot energiezuinige ‘nul op de meter-woningen’ te renoveren. Natuurlijk, ieder bedrijf kan zich bij de partners aanmelden met een goed idee.

BOVATINFO

Kader: een stukje historie

Maar ook toezichthouder kartelvorming Autoriteit Consument en Markt (ACM) blijkt zich zorgen te maken, getuige een brief van november 2013: ‘(…) andere dan betrokken bouwondernemingen worden uitgesloten van het proces tot fase 2 (…) betrokken aanbieders zullen niet meer worden geprikkeld om een zo gunstig mogelijke prijs en kwaliteit vast te stellen.(…)en derden lopen daardoor een kennisachterstand op, waardoor ze redelijkerwijs niet meer kunnen concurreren in fase 3.’ Hoe ziet Aedes dit? Jan Boeve: “Ik zou me niet zo druk maken om ‘Stroomversnelling’. Ja, doordat woningcorporaties de komende jaren nog nauwelijks nieuwbouw zullen oppakken, wordt renovatie steeds belangrijker. En een aantal woningen zullen inderdaad op die ‘fabrieksmatige’ manier worden aangepakt. Dat zou de kracht moeten worden van ‘Stroomversnelling’. Maar die energielabel-stappen die we moeten maken… dat gaat om nog veel en veel meer woningen, en grotendeels toch in de vorm van kleine projecten. Daar hebben de gespecialiseerde aannemers bij uitstek de kans om in slagvaardige samenwerkingsverbanden te opereren. Wij hebben daar zelfs speciaal de ‘Ketenacademie’ voor opgezet. Hebben jullie slimme ideeën? Neem dan contact op met onze adviseur opdrachtgeverschap, Maarten Gregorius! Juist jullie type bedrijven zijn flexibel, en dan zouden zulke samenwerkingsverbanden beslist een meerwaarde moeten kunnen opleveren – presenteer je innovatieve ideeën, en je zult zien dat woningcorporaties geïnteresseerd zullen zijn. Daar zitten kansen voor de tegelbranche. Overigens, ook de Aannemersfederatie is bij ‘Stroomversnelling’ betrokken, in de persoon van Rene Dekwaadsteniet. En, nee, uitsluiting van partijen moet worden voorkomen, daar ben ik het natuurlijk ook mee eens.”. ■

De sociale woningbouw is sinds een jaar of 20 ‘de markt’ op gegaan. En er waren op die route nogal wat kuilen in de weg. Daardoor associeert de gemiddelde Nederlander woningcorporaties nu snel met onhandige beleggingen (Vestia, PWS), gigantische kostenoverstijgingen (ss Rotterdam) en bestuurders/directeuren met onverantwoord hoge inkomsten (Rochedale). Terecht? Er waren de nodige incidenten. Maar er is de laatste decennia dan ook veel veranderd op het terrein van de sociale woningbouw: 160 jaar lang het terrein van lokale (kerk)verenigingen, stichtingen en gemeentelijke diensten, al of niet met de stedelijke- of dorpsaristocratie en industriëlen als goedbedoelende en bepaald niet zelden succesvolle bestuurders en investeerders. Met de Woningwet (1901) in de arm stuurde de overheid op gezondere leefomstandigheden; zeker toen met de opkomst van industrialisatie en socialisme ook maatschappelijk verzet ontstond tegen de slechte woonomstandigheden van een groot deel van de bevolking. ‘De markt’ leverde immers in de sociale woningbouw zowel kwalitatief als kwantitatief onvoldoende resultaat, en ook na de Tweede Wereldoorlog moest nog steeds, nu aan de hand van de Woonruimtewet(1948) de schaarste verdeeld worden. Zo kregen veel steden een ‘woningbureau’, waar men ingeschreven moest staan om uiteindelijk een woning naar draagkracht te krijgen. Sowieso, toen de woningcorporaties en de geïndustrialiseerde dorpen en steden zelf de huisvesting van de arbeiders nog steeds niet aan konden, financierden ook bedrijven als Shell en Philips (indirect) de sociale woningbouw. Badkamer: ‘noodeloos’! Even terug. De Nationale Woningraad (NWR), opgericht in 1913 en voorloper van Aedes, doet in 1917 een oproep woningbouwverenigingen te stichten. Dat is niet tegen dovemansoren gezegd: het aantal toegelaten instellingen stijgt explosief van 300 in 1913 tot 1.340 in 1922. Bouwden de gemeenten en verenigingen voor de ‘Groote Oorlog’ samen amper 2.500 woningen per jaar, in piekjaar 1921 halen ze samen bijna 25.000 woningen. In veel van die sociale woningprojecten is speciale aandacht voor de woningplattegrond: geen ongezonde bedsteden en alkoven meer, maar afzonderlijke slaapkamers voor ouders, jongens en meisjes. Een eigen kraan en toilet wordt standaard. Woningen hebben een haard in de woonkamer maar nog geen eigen douche of bad. Dat wordt in 1934 nog gezien als een ‘noodelooze opvoering van eischen’ voor arbeiderswoningen. Nog maar 90 jaar geleden werden speciale wijken (onder andere Zomerhof in Den Haag en Zeeburgerdorp in Amsterdam) gebouwd bestaande uit ‘heropvoedingswoningen’ voor ‘onmaatschappelijke’ gezinnen. Inspectrices zagen erop toe dat de woningen netjes bewoond werden; doel was uiteindelijk dat ook deze bewoners in reguliere woonwijken terechtkwamen. Het heropvoedingskarakter van de wijken verdween, maar de woninginspectrices bleven – nog tot ver in de jaren ‘70 werd gecontroleerd of de bewoners hun zorgplicht voor de woningen wel voldoende nakwamen. Lucht, licht en ruimte De woningnood na de Tweede Wereldoorlog werd opgelost door in een hoog tempo met name flatwoningen ‘uit de grond te stampen’. Niet zonder visie, overigens: ‘lucht, licht en ruimte’ werd het adagium. In de nieuwe wijken werd rekening gehouden met scholen, speelruimte en – ook – een gezond binnenklimaat. Bouwbedrijven als Dura (zie het interview met Job Dura in BOVATINfo 2013/3) bedachten systemen om zo snel en zo efficiënt mogelijk te bouwen. De woningcorporaties (stichtingen, verenigingen, bedrijven) werden halve projectontwikkelaars. Verzelfstandiging Het resultaat van de sociale woningbouw was in de jaren ’80 dat er eigenlijk best genoeg woningen waren, maar dat – aangezien bewoners met lage inkomens in de goedkoopste woningen werden geplaatst – er wijken ontstonden die vooral bewoond werden door mensen met lage inkomens. Volkshuisvestingsspecialisten begonnen toen met de strijd tegen het ‘scheefwonen’: mensen met hogere inkomens in (te) goedkope woningen. De politiek-lokaal aangestuurde woningcorporaties bleken niet bij machte om een doorstroming op de huur- en koopwoningmarkt aan te sturen, en – er ontstond een golf van verzelfstandigingen. Zonder een overdaad aan overheidsbemoeienis zouden deze woningcorporaties immers bedrijfsmatiger kunnen opereren, was de gedachte. De verenigingen en stichtingen werden bedrijven, die echter wel met een contractverplichting en hun maatschappelijk kapitaal de sociale woningbouw bleven behartigen. Weldoenersverenigingen met opvoedingstaken die (sociale) projectontwikkelaars werden. In dit speelveld opereert Aedes: de brancheorganisatie van woningcorporaties. Aedes houdt zich voornamelijk bezig met voorlichting over- en onderzoek naar sociale woningbouw en volkshuisvesting. Verder waakt Aedes over de financiële continuïteit van haar leden. Aedes is bovendien werkgeversvereniging voor 28.000 werknemers van de woningcorporaties, en doet het nodige aan lobbywerk ten behoeve van de woningcorporaties, ook op Europees niveau. De woningcorporaties zijn samen goed voor 2,4 miljoen huurwoningen, en bedienen zes miljoen huurders. En een belangrijk deel van die woningen is aan renovatie toe...

april 2014

Ton van der Steen (Woningstichting Samenwerking):

“…Kabinetsbeleid helpt niet bij onze ambities!”

Vertellen SP-voorman Emile Roemer en Aedes-directeur Jan Boeve elders in dit blad hoe onhandig het huidige kabinetsbeleid uitpakt voor de woningcorporaties, directeur-bestuurder Ton van der Steen maakt het concreet aan de hand van het werk van ‘zijn’ Woningstichting Samenwerking. Een middelgrote woningcorporatie die met zijn ca. 40 medewerkers goed is voor bijna 3900 woningen, waarvan 85% onder de huurtoeslaggrens. Zoals bekend: woningcorporaties zijn belangrijke opdrachtgevers voor – ook de tegelbranche. Dus, hoe kan de tegelbranche inspelen op de veranderende vraag van woningcorporaties? Een gesprek met een directeur-bestuurder die nét de nieuwe lange-termijnplannen aan het maken is. Spannend? Beslist. Voor alle onderdelen van een woning blijken nieuwe businessmodellen te ontstaan. En ook binnen de stad ‘beweegt’ het. Sleutelwoord: C02-neutraliteit. Veel keus, veel participatie De hal van de Vlaardingse woningcorporatie ziet er eigenlijk meer uit als een eenvoudige sanitairshowroom dan als één van die strenge woningverhuurinstellingen uit de jaren ’60. Geen hokjes maar een open balie, veel zitjes en een apparaat waar bezoekers koffie kunnen tappen – op het oog zelfs gratis. Wat zegt dit? “Dat we het belangrijk vinden om te weten wat onze belanghouders (huurders, maar ook de gemeente, de politie, de instellingen, red.) van ons, en wat wij van hen verwachten. En (met een blik op de keuken- en badkameropstellingen, samples en tegelkast) dat onze huurders, als er reparatie, groot onderhoud of renovatie aan de orde is, misschien wel te veel keus hebben… Af en toe zie je hier met name wat oudere mensen vertwijfeld langs al die keukenbladen lopen… Nee, wat je hier ziet is dat een woningcorporatie een belangrijke rol in de stedelijke samenleving speelt. Vergis je niet, corporaties komen bij de mensen thuis. Wij helpen mee om sociale problemen op te sporen, burenruzies te beslechten, advies te geven, door te verwijzen naar instanties… Ja, we steken ook geld in zorgen welzijnsprojecten. Zo zijn we ook deelnemer in- en mede-eigenaar van een hospice. En we hebben,

samen met de gemeente en met collegacorporaties, een langetermijn ‘Actieplan Wonen’ opgesteld. Ja, dat wordt nog steeds uitgevoerd. Crisis of niet, het leuke van zulke langetermijnplannen is dat ze niet bij tegenwind omvallen. Zo’n plan kijkt verder dan een crisis.” En Van der Steen kan dat weten: in 1993 was hij, toen nog als D66-wethouder stadsontwikkeling, verantwoordelijk voor de eerste toekomstvisie van de stad. Die, ondanks updates, in grote lijnen nog steeds actueel is. Van der Steen was ook bij deze verkiezingen nog lijstduwer voor zijn partij. “Al heb je – ik zeg het eerlijk – in deze branche misschien wel meer aan partijen als SP en CDA. Want als het aan de VVD ligt, moeten de corporaties zogezegd ‘terug naar hun hok’, huurwoningen beheren en verder niets.” Hoe zit dat? Roemer wil de Verhuurdersheffing omzetten in een investeringsverplichting, maar krijgt dat niet door de politieke weerstand heen (zie elders in dit blad). “Die Verhuurdersheffing kost deze corporatie ongeveer twee miljoen per jaar. Maar als je het omrekent naar een langetermijninvestering, een renovatie bijvoorbeeld, dan betekent het gewoon dat we 35 miljoen minder kunnen investeren! Begrijp me goed, Woningstichting Samenwerking heeft zijn zaken financieel goed op orde, maar het heeft toch consequenties. Het leidt tot bezuinigingen op inkoop, op personeel, en ook op investeringen en onderhoud.” Toch investeringen: milieukwaliteit Maar er wordt nog steeds geïnvesteerd. “Een aantal woningen wordt gerenoveerd. Tussen 2015 en 2017 bouwen we 80 seniorenwoningen, 25 eengezinswoningen en 85 woningen in gestapelde bouw. Daarbij gaan we voor 100% CO2-neutraal! Dat betekent een extra investering van 19 miljoen. Nee, dat is wat anders dan ‘0 op de meter’ van het ‘Stroomversnelling’-project… Het klinkt flauw, maar dat kost nog 3,5 miljoen extra. En die kunnen we via de bank alleen tegen een ‘marktconform’ tarief gefinancierd krijgen, en daarmee wordt het voor ons te duur. We volgen ‘Stroomversnelling’ overigens op de voet, we zitten met een klein platform van woningcorporaties op het vinkentouw om op de een of > andere manier aan te haken! ”

het nieuwe oppervlak voor de architectuur

vernieuw uw woning zonder slopen

KERLITE PLUS 3,5 is de innovatieve, 3,5 mm dikke massieve keramiek van Cotto d'Este. Kerlite Plus, dat ongeĂŤvenaard mooi is en buitengewone technische kenmerken heeft, biedt grote voordelen en oplossingen: het kan op nieuwe dekvloeren, bestaande vloeren en op tegels van marmer, steen, cotto of op hout worden aangebracht. Hierdoor wordt veel tijd en geld bespaard: geen slopen of verhuizen, geen stof en lawaai, geen kosten voor het afvoeren van puin, geen aanpassingen aan de deuren. KERLITE PLUS BIEDT ONBETAALBARE VOORDELEN. STERK, het is bestand tegen een breeksterkte van 1.235 Newton GROOT, er is een assortiment van 9 afmetingen tot wel 3 x 1 meter KLEURIG, er zijn 40 kleuren leverbaar VLAK, het heeft een perfect vlak oppervlak DUN EN LICHT, het weegt slechts 7 kg/m2 EENVOUDIG te snijden, te boren en te plaatsen BETROUWBAAR, het heeft talrijke referenties over de hele wereld GARANTIE, 20 jaar ECOLOGISCH, door recycling 66% minder grondstoffen nodig

dikte 3,5 mm

The beauty in ceramic Cotto d'Este Nuove Superfici - info@cottodeste.it - www.cottodeste.it Vertegenwoordiger voor Nederland: RiverSide Ceramic Agency BV - +31 85 773 76 37 - info@riversideceramicagency.nl

april 2014

> CO2-neutraliteit gaat verder. “C02-neutraliteit is een ambitie – maar het begint ook langzamerhand een hobby te worden. Mijn dak thuis ligt al vol met zonnepanelen, het levert je ook nog geld op. Er rijden hier vier elektrische bedrijfsauto’s. Ik ben bezig met zogenaamde ESCO’s, ofwel Energy Service Companies ,bedrijven die aanleg, onderhoud en beheer van de (klimaat-) installaties van gebouwen overnemen. Dat geeft ons weer ruimte om het energielabel van de woningen, ook middels gunstige rentes, zo ver mogelijk richting ‘A’ te brengen! Sowieso pakken we ook bij regulier onderhoud meteen de energiewaardes mee: als er ergens een dak na 30 jaar vernieuwd wordt, komt er ook een isolatielaag op. En – einddoel een CO2-neutrale stad!” Daarnaast heeft Van der Steen nog een andere CO2-ambitie. “Ik weet het, het is niet echt een kerntaak van een woningcorporatie– ik wil eigenlijk samen met andere spelers een lokaal duurzaam energiebedrijf opzetten. Een energiebedrijf dat bewoners ondersteunt richting inderdaad die ‘0 op de meter’, en daarbij op allerlei manieren kan zorgen voor opwekking van energie op locatie, aan huis zelfs.” Toekomstmuziek? Misschien. Maar er wordt wel al afgeteld. De lokale toekomst? Onderhoud en renovatie vinden vaak plaats als er een nieuwe huurder een woning betrekt. Bij renovatie is ook de ‘leefstijl’ van belang, legt Van der Steen uit. Want? “Ik vertelde al dat woningcorporaties ook een rol in het sociale leven van de stad spelen. Er wordt eigenlijk behoorlijk naar de woningcorporaties gekeken als het gaat om het oplossen van eh… iets te veel chemie in de wijk. Een voorbeeld: mensen die er vooral een nachtlevensritme op na houden wonen niet graag naast mensen met kinderen, die vroeg op staan, en vooral veel buiten leven. Wijs die een woning naast elkaar toe, en je hebt een garantie op overlastklachten. Hoe het dan wel moet? Daar zijn we met 30 corporaties mee aan het experimenteren. Waar gaat het om: overlast, of het ervaren daarvan, kun je beperken door meer mensen met dezelfde leefstijl

bij elkaar te plaatsen. Maar er zijn misschien ook andere, deels technische oplossingen.” Zoals de prefab-renovatiesystemen op EPS, misschien…? Ook de speciale kwaliteiten van keramiek komen ter tafel. Maar we zijn ook geïnteresseerd in hoe een middelgrote woningcorporatie zijn partners kiest. Lokale MKB-ers of toch, de grote bouwbedrijven? “Het is voor ons nieuwbouwproject gelukkig nog goed gekomen, maar onlangs ging er een belangrijke hoofdaannemer failliet. Met achterlating van een hoop leed voor zijn onderaannemers. Ja, wij werken inderdaad bij de grote projecten met hoofdaannemers, grote bouwbedrijven. Punt is – ik geloof beslist in horizontale ketensamenwerking, maar wij willen wel één aanspreekpunt hebben. En inderdaad – we hadden kortgeleden een renovatie van 120 woningen voor onszelf gecalculeerd op 16 miljoen, en uiteindelijk werd hij voor 13 miljoen aan een groot bouwbedrijf gegund. Ja, dat bedrag verwonderde ons ook. Ergens in dat bedrag zitten dus toch ook de kosten van het bouwbedrijf, van de gespecialiseerde aannemers, én uiteindelijk een uurtarief voor de vaklieden. Dus – een groep gespecialiseerde aannemers zou dat ook moeten kunnen, en dan resulterend in een beter uurtarief voor de vaklieden. Al moet ik zeggen dat we scherp toezien op hoe en door wie er gewerkt wordt; ja, het gaat om geld, maar beslist niet om geld alleen. En ketenverbanden - ja, er zijn in Vlaardingen een paar bedrijven waar we vaak op die manier mee samenwerken, maar nu nog slechts bij kleinere projecten en regulier onderhoud. Een van die bedrijven heeft heel slim een eigen groep gevormd, met meerdere disciplines in één voor ons aanspreekbare organisatievorm. Want natuurlijk werken we graag met lokale mensen, die kennen de stad en de woningen. Maar, begrijp me goed: je hebt wel eens van die ondernemersavonden, waar een bestuurslid van één van de serviceclubs naar je toe stapt en jou vertelt dat je voortaan uitsluitend lokale aannemers moet inhuren. Ja, daar heb ik dan weer niks mee. Zorg eerst dat je het verschil maakt. ” En verder? “Herzieningswet, landelijk beleid, de rol van een corporatie, de regels voor woonruimteverdeling… alles kan morgen weer veranderen. Onze uitdaging is om daar, ook met ons nieuwe meerjarenplan, op in te kunnen spelen. Samen met onze huurders, medewerkers, wijkagenten, instellingen, onze gemeente, onze collega-corporaties én onze gespecialiseerde aannemers!” ■ www.samenwerking.nl

Tekst & foto’s: Remus Aussen

In 2011 spraken we in dit blad Margo Caspers van Arbouw, over hoe de fysieke belasting van de tegelzetter in feite alleen maar aan het toenemen is – doordat er wel sprake is van fijnstof, hogere werkdruk, meer tillen en sjouwen, steeds grotere tegels, maar er feitelijk nauwelijks gereedschappen of materialen ontwikkeld werden die het werk gezond houden. Iets wat BOVATIN niet op zich liet zitten –en zo werd het IPC-innovatieproject gestart. We zijn nu ruim twee jaar verder, en praten met directeur Arbouw Jan Warning –socioloog, 25 jaar actief in de vakbeweging als onder andere directeur Bureau Beroepsziekten, en nu sinds 2009 directeur Arbouw - bij over gezondheid in de bouw. En natuurlijk lopen we ook met hem de ontwikkelingen in ‘ons’ IPCproject even door.

Jan Warning (Arbouw): “Met een goed product ben je er nog niet!”

Signaalfunctie “Natuurlijk is het belangrijk dat een organisatie als BOVATIN een signaal afgeeft door aandacht te besteden aan veiligheid. Op dit moment is de bouwbranche trouwens erg actief op het gebied van veiligheid – maar dan vooral in het beperken van ongevallen. Goed nieuws, want de situatie is ernstig genoeg. Maar veiligheid op de bouwplaats is meer dan dat.” En Jan Warning is natuurlijk als directeur Arbouw niet geheel toevallig gevraagd om op te treden als voorzitter van een ‘Kerngroep Governance Code’, die tot doel heeft dat opdrachtgevers en opdrachtnemers zich in zetten voor een drastische vermindering van het aantal ongevallen in de bouw; Arbouw is immers een organisatie die bestuurd wordt door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouwnijverheid. De organisatie heeft tot doel om de gezondheid, veiligheid en duurzame inzetbaarheid te bevorderen van degenen die in de bouw werkzaam zijn. Mag BOVATIN hem derhalve de missie meegeven om deze Governance Code te verbreden tot veilig werken algemeen – dus ook veilig sjouwen, stofvrij werken, verantwoord tillen? Warning kijkt even ‘politiek’. “Als je in mijn hart kijkt, dan weet je dat ik er voor wil gaan… Maar ik treed daar op als technisch voorzitter, en ik heb dus de missie om partijen bij elkaar te brengen. Dat lukt niet als ik in die rol mijn eigen standpunten ga ventileren, dat gaat gewoon niet werken. Maar ik denk zo dat jullie het signaal wel op de juiste plek laten horen! En – vergeet niet hoe belangrijk toch ook deze Governance Code is. In het verleden was veiligheid het probleem van de opdrachtnemer. Nu neemt ook de opdrachtgever de verantwoordelijkheid hiervoor. Geloof me, dat is een belangrijke stap!” Collectief besef “…Het belangrijkste daarbij is dat partijen die meestal tegenover elkaar aan tafel zitten als het gaat om salarissen en arbeidsvoorwaarden, tot een collectief besef komen dat verandering nodig is. Wat jij net vertelde, over de shock die het geeft

wanneer mensen een oud-collega voor het eerst tegenkomen terwijl deze in een rolstoel met zuurstofvoorziening zit… zo erg als dat is, het draagt wel bij aan ieders inzicht over het gevaar van fijnstof. “ “Het gaat om besef, maar ook om kennis, om opleiden. Daarom is het ook erg jammer dat de gelden in het Opleidings- en ontwikkelingsfonds (O&O) beginnen op te drogen. Plus, zoals de recessie zijn tol eiste in de bedrijfstak, zo had dit ook – logisch! - de nodige gevolgen voor de financiering van Arbouw. En daardoor kunnen wij ook minder dan voorheen onze bijdrage leveren; enkele jaren terug is onze onderwijsexpert wegbezuinigd. Wat die deed? Inhoud leveren voor onderwijsprogramma’s op het gebied van gezondheid en veiligheid.“ IPC Maar Arbouw, in de persoon van Margo Caspers, stond wel de BOVATIN-ploeg terzijde bij het formuleren van het programma van eisen voor de ‘tegeltilmachine’. “Natuurlijk, daar werken we graag aan mee. En ook bij het vervolgtraject brengen we graag onze kennis in. Want wij weten maar al te goed dat je met alleen de ontwikkeling van materialen niet

april 2014

Governance Code ‘Veiligheid in de bouw’ ondertekend

klaar bent.” Warning, niet voor niets socioloog: “ ‘Vermarkten’ is meer dan iets op de markt brengen. De markt omarmt zo’n tegeltiller echt niet vanzelf, hoe goed het product in aanleg ook is. Bij de ontwikkeling en introductie van zo’n tegeltiller is het belangrijk dat – en dat doen jullie prima - de ontwikkeling start vanuit de gebruikers zelf. Vervolgens check je ook bij andere gebruikers of die dezelfde eisen stellen aan het apparaat - dat immers volgens jouw idee ontwikkeld is, en niet noodzakelijkerwijs op hun beleving aansluit – en dat doe je in de verschillende fases van het ontwikkelingsproces. En als het product klaar is, dan zul je niet alleen reclame moeten maken, maar ook ISZW (de vroegere Arbeidsinspectie) erover informeren, ze introduceren bij de opleidingen, enzovoorts. En de personen achter je verkoopkanalen – ook als dat de bouwhandelsbedrijven zijn – zul je eveneens moeten instrueren. Zoals je al zei: anders blijft dit apparaat straks, naast andere, op de plank staan!” “Al zal de gebruiker het apparaat ook een eerlijke kans moeten geven. Het is té makkelijk om na vijf minuten te roepen dat het een rotding is. Als ontwikkelaar moet je ook beseffen dat men aanvankelijk onwennig staat tegenover een nieuw stuk gereedschap dat ze ‘moeten’ gebruiken. Kortom: neem elkaar serieus, en probeer met elkaar te bepalen hoe het apparaat geoptimaliseerd kan worden. Want – en daar gaat het uiteindelijk om – het gaat uiteindelijk om gezond werken!” Tot je 67e? “…en het gaat erom dat je niet alleen tot je 67e kunt blijven doorwerken, maar dat je je daarna ook nog fit en vitaal voelt… Ja, ik zou er niet voor terugschrikken om de gevolgen te laten zien van onverantwoord werken. De slijtage, de mobliteitsproblemen die mensen er aan over kunnen houden, de luchtwegproblemen… Met alleen opleiding, het leiderschap van de aannemer, het verantwoordelijkheidsgevoel van de medewerker en de boetes van de Arbeidsinspectie ben je er niet. Het moet echt tussen de oren zitten, je moet gezien hebben wat de gevolgen zijn als je onverantwoord werkt. Ja, dat klinkt erg schoolfrikkerig, maar – je gezondheid waardeer je pas als het mis is. En wat daarvan

Kort na dit interview hebben, op 16 januari 2014, onder leiding van Jan Warning, 15 grote partijen uit de bouw, infra en installatietechniek - in het bijzijn van Minister Blok (Wonen en Rijksdienst) en Tjibbe Joustra (Voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid) - de Governance Code ‘Veiligheid in de bouw’ getekend. Deze opdrachtgevers en -nemers werken dus in het vervolg samen om de veiligheidscultuur van hun eigen organisatie te verbeteren en een voorbeeld te zijn voor de gehele sector. Het gaat om Acta Safety Professionals, AKD advocaten & notarissen, Ballast Nedam, Ministerie van Defensie, Dura Vermeer, Heijmans, KIVI NIRIA, BAM, ProRail, Rijksgebouwendienst, Rijkswaterstaat, Strukton, TBI, Unica en VolkerWessels. De motivatie voor dit gezamenlijke initiatief ligt in de ongevallencijfers in de sector, zowel bij werknemers als bij gebruikers van gebouwen en bouwwerken. Ongevallen gebeuren niet alleen tijdens het werk, maar ook na oplevering als gevolg van bijvoorbeeld constructiefouten. Volgens de Inspectie SZW van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hebben in de bouw in de periode van 2008 tot en met 2011, 1.464 ongevallen onder werknemers plaatsgevonden, waarbij 49 met dodelijke afloop. En wij? Wij blijven benieuwd of het initiatief verbreed wordt van uitsluitend het voorkomen van ongevallen naar veilig werken in de breedste zin van het woord.

de gevolgen zijn, dat kun je zien in de verzuim rapportages van het Economisch Instituut voor de Bouw… Wat ongezond werken per jaar kost? Kun je bijna niet in geld uitdrukken. Wil je levensgeluk meekapitaliseren…? We zijn momenteel druk met een onderzoek naar waarom men soms de bedrijfstak verlaat. Gaat het om de slechte fysieke arbeidsomstandigheden? De gezondheidsaspecten? Feit is dat jongeren vaak niet voor de bouw kiezen vanwege het slechte imago van de bedrijfstak. En er zijn veel afvallers in de eerste jaren.” En dat terwijl de toekomst van de bouw er voor de komende jaren eigenlijk best goed uitziet… En de Arbouw-directeur heeft ook voor de andere innovaties veel waardering. “Zulke innovaties dragen bij aan duurzame inzetbaarheid van medewerkers, een belangrijke speerpunt van de branche. Vraag het aan de mensen zelf, ze willen hun werk gewoon kunnen blijven doen… voer dan als bedrijf een slim beleid, innoveer, en het MOET mogelijk zijn dat jouw mensen zonder arbeidsgerelateerde gezondsklachten hun pensioen halen! En blijkt er toch sprake van slijtage, constateer dat dan met elkaar, benut het PAGO (Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek), en bekijk: wat is mijn perspectief?” ■

Terra Tones SILVER

Bezoek onze website www.mosa.nl/terratones

Tekst: Remus Aussen Foto’s: MOSA

Nieuws van de

De BOVATIN-academie is geen schoolgebouw, en ook geen online-universiteit. De BOVATIN-academie is het kenniscentrum van BOVATIN, en dat is in feite – de BOVATIN zelf, met al zijn verwante organisaties, leden en geassocieerde leden eromheen. Deze organisaties en vakspecialisten zorgen samen voor (vervolg)opleiding van de leerlingen en (bij) scholing van de tegelbranche. Zo blijft het vakwerk – vakwerk! De BOVATIN academie staat onder toezicht van de commissie onderwijs van BOVATIN.

Werken met Mosa Murals: verwachtingen managen!

In 2012 kwam de tegelfabrikant Mosa met een behoorlijk opzienbarende nieuwe lijn: ‘Murals’. De essentie: het creëren van een keramische wand met authenticiteit, een ‘mural’. Elke mural heeft een individueel karakter en signatuur en de tegelzetter kan er een afgewogen combinatie van formaten, kleurtonen, kleuren en oppervlakken mee maken in een gekozen of zelf ontworpen grid. Dit patroon toont dan een keramische wand met gelaagdheid in meervoudige dimensies: ‘3D’, maar ook een gelaagdheid in oppervlaktestructuur. Meer zien? U kunt zelf de ontwerpmogelijkheden verkennen met de online Murals Generator (op www.mosa.nl/ generator). Wat is het effect voor de tegelzetter – de architect bedenkt een patroon, de klant wordt enthousiast. En gaat u het ‘even’ maken? Daarom is – vanzelfsprekend binnen de BOVATIN Academie – de ‘Murals’ training opgezet. En veel leden waren er bij! Blend, Lines en Change De Mosa Murals collectie is opgebouwd uit drie series: Blend, Lines en Change. Elk met een eigen karakter op basis van hetzelfde kleurenpalet. In de collecties wordt op verschil-

lende manieren gespeeld met textuur en structuur, voor subtiele nuances of uitgesproken effecten in de wand. Bijvoorbeeld door combinatie van steenmatte en glanzende tegels of door reliëf. Speciaal voor Blend, Lines en Change is een nieuwe steenmatte glazuur met hoge tactiliteit (‘aanraakbaarheid’) ontwikkeld. Bij Lines is het tactiele glazuur gecombineerd met een verdiept vlak. Dit zorgt voor een spel van licht en schaduw. Bij Change is deze mat-glans- en mat-mat-combinatie geïntegreerd in de glazuurlaag. Hoe de tegels gecombineerd moeten worden, is vaak al bepaald door de architect. Maar – iedere tegelzetter weet dat tussen tekening en eindresultaat zogezegd hun werk zit – en niet alleen het feitelijke tegelzetwerk. Het realiseren van een tekening is meer dan dat. Michel van Erkelens geeft samen met (BOVATIN-lid) Ton Terol de Murals-training. “Wat jij als tegelzetbedrijf doet, is in feite het managen van klantverwachtingen,” vindt Van Erkelens. “Ik bedoel: een architect zorgt voor een tekening, de klant gaat uit van die tekening bij het beoordelen van het resultaat.

BOVATINFO

En jij wilt het waarmaken. Wat belangrijk is is dat je bij je medewerkers helder moet hebben dat Murals niet op dezelfde manier en met dezelfde snelheid kan verwerkt worden. Je werkt toch vanaf tekening. En met deze tegels zul je niet ’s ochtends in het halfduister, gewapend met één bouwlamp, op vol tempo vanaf 0 aan het werk kunnen gaan zoals je dat met zeg een 15x15 wit zou doen.” Heel anders… “Nee, je overlegt vooraf: wie doet wat? Daar moet je ook in je offertetraject rekening mee houden! En zo hebben we de training ook opgebouwd: in feite maak je tijdens de training het hele proces door. We starten ’s ochtends met een presentatie van de Mosa designer hier wordt de inspiratie van de Murals serie toegelicht. Hierna kruipt men achter de computer, spelen met de Murals Generator, aandachtspunten bepalen. ’s Middags neemt Ton het stokje over, en gaat iedereen er ‘echt’ mee aan het werk. Daarna gaan we nog even bij elkaar zitten, en zetten we de punten op de ‘i’; wat is er anders met Murals, hoe offreer je, hoe verwerk je, waar let je op. Kijk, je wilt gewoon geen gekke dingen in je wand als je eenmaal afgevoegd hebt… Vergissen is menselijk, maar - een vergissing in een Murals-wand blijft tien jaar of langer zichtbaar… dat accepteert de klant niet, en jij wilt dit ook niet. Laten we er helder over zijn: Murals verwerken vergt net dat beetje meer van je. Ga maar na: je werkt in sommige opstellingen met soms wel 8 verschillende producten. Opletten geblazen.“ Grote ogen en oren De cursisten zaten – met name ’s ochtends – soms met grote ogen en oren te luisteren: Murals vraagt meer van je. En je moet op veel zaken letten. Maar ’s middags vielen de puzzelstukken op hun plek. Ton Terol verzorgt het praktijkgedeelte van de cursus. “Ja, communicatie is essentieel bij het verwerken van dit mooie materiaal. Michel en ik zijn bij een paar projecten uit de startfase langs geweest, en we hoorden van degenen die het gemaakt hebben dat het hebben van een goede tekening, kennis van het materiaal en – een goede rolverdeling

onmisbaar zijn. Kijk, als jij onder de bouwlamp voor het eerst kennis maakt met het materiaal, en je staat daar in je eentje, of je moet met z’n tweeën gaan bepalen hoe je het werk verdeelt – dat is echt geen doen. Dan moet je het wiel ter plekke uitvinden. Ervaring leert dat je het werk met z’n tweeën moet doen. Eén de tekening lezen en aangeven, de ander zetten. Dan kun je lekker doorwerken.” Niet onbelangrijk: hoe vonden de cursisten het? Peter van Brussel, directeur/eigenaar van Resisto Tegelprojecten BV vond de cursusdag goed bestede tijd. “Ons bedrijf richt zich vooral op projecten en professionele klanten: projectontwikkelaars, bouwbedrijven, voor wie we de advisering, begeleiding en uitvoering van het complete tegelwerk verzorgen. En zo kwamen we voor het eerst in aanraking met Murals: we merkten op deze training dat we toch zo’n 30 á 40% minder meters konden maken. Tsja, dat weet je dan, en dan offreer je de volgende keer hoger – en verlies je een werk aan iemand die lager offreert, en zich er vervolgens in gaat verslikken, omdat hij nog geen idee heeft… Maar wat we geleerd hebben tijdens de cursus is niet dat percentage alleen. Kijk, ik ben natuurlijk geen ‘echte’ full-time tegelzetter, maar – ik heb na die cursusdag toch gevoel bij die nieuwe materialen. Ik weet nu waar we rekening mee moeten houden bij de calculatie, ik weet waar we onze tegelzetters precies op moeten coachen. Je moet het in je handen gehad hebben, iemand moet je uitgelegd hebben waar je precies op moet letten, en wat je er allemaal mee kunt, hoe je je ploeg samenstelt. En wat de organisatie betreft: Mosa heeft op zulke dagen als gastheer zijn zaken sowieso goed voor elkaar. Dat weten we uit ervaring. En goed ook dat BOVATIN zulke zaken oppakt. We zijn nu 7 jaar lid, en we hebben er veel aan. Goed om lid te zijn van de brancheorganisatie, je hoort en leest wat er speelt. En dat is nodig als je in mijn deel van de markt opereert.” Toekomst Van Erkelens: “Op dit moment is Murals vooral een tegel die het bij architecten goed doet. We willen graag dat de architecten die tegel ook als visuele meerwaarde inzetten in ándere ruimten dan alléén in de

april 2014

sanitairruimte. En er zijn ook diverse projecten gerealiseerd waar Murals is toegepast in representatieve ruimtes hier zijn zelfs één of meer Murals-wanden toegepast….. Sommige architecten pikken de uitdaging op. Murals doet het ook goed buiten Nederland: zo’n 50% van de productie wordt buiten Nederland verwerkt. In Duitsland heeft een groep Duitse architecten een eigen concept bedacht op basis van het verhaal. “Kortom,” besluit hij, “die training werkt. Positieve reacties in de evaluatie! Nee, je kunt het niet leren van papier, of door middel van een filmpje op Youtube. Belangrijk onderdeel van de training is – zelf ervaren. Wat gaat er mis? Hoe maak je je werkvoorbereiding en je offerte? Hoe los je het op als je toch niet uitkomt? Hoe verdeel je de rollen als je het met iemand samen doet, en wat betekent dat voor je offerte? We hadden vooraf al een checklist, maar die hebben we in de loop van inmiddels acht trainingen behoorlijk aangevuld. Want de tegelzetters hebben hun eigen opmerkingen erbij, je leert van elkaar.“ En daar zit een belangrijk aandachtspunt, legt Van Erkelens uit. “We hebben nu in de trainingen diverse vertegenwoordigers van bedrijven mogen ontvangen. Maar, ik kan het niet vaak genoeg zeggen: het hele proces is belangrijk. Stuur ook je tegelzetters op cursus, en je werkvoorbereiders!” Voor alle leden hebben we een checklist toegevoegd om direct voordeel te kunnen behalen in het verwerken van Murals. ■ www.resisto.nl www.skillsprofessional.eu http://www.terol-tegelwerken.nl

Checklist Murals (Blend serie) Inleiding Deze checklist is tot stand gekomen tijdens de trainingsdagen Mosa Murals in samenwerking met de architect, aannemer, tegelzetter, Bovatin, Merk en Mosa. De checklist is bedoeld als ondersteuning voor Murals projecten waar de Blend serie in is opgenomen. Offerte stadium Wat heeft u minimaal nodig om een juiste offerte te kunnen maken?  Soort project? bv woningbouw, utiliteitswerk, particulier etc.  Wat staat er beschreven in het bestek?  In welke ruimte(s) worden de tegels toegepast?  Voor welke hoekoplossing wordt gekozen?  Standaard PM nummer of eigen ontwerp?  Moeten de tegels ritmisch of willekeurig worden verwerkt? (gebruik de Murals Generator of Murals Inspiration Book als naslagwerk).  Is er een Grid (verband) en/of werktekening aanwezig?  Is het PM nummer een eigen ontwerp? Vraag dan de gegevens op via ontwerper/architect. Voorbereiding  Check voordat u begint het PM nummer bij de ontwerper zijn er eventueel wijzigingen?  Stem nogmaals af of de tegels ritmisch of willekeurig moeten worden verwerkt.  Controleer de materiaalstaat en voorraad van de tegels, denk aan het snijverlies.  Controleer het artikelnummer (Murals Generator en/of Inspiration Book).  Let op met het in verband werken met diverse soorten tegels (mat/glans) afmetingen, dikte, kleur etc.  Welke hoekoplossing heeft men gekozen: koud glazuur (verkrijgbaar bij Mosa), tegelprofiel, verstek of anders.  Doorzetten van het grid (verband) bij hoeken, kozijnen, toilet etc. (inwendig/uitwendig).  Voegkleur, maak eventueel een moodboard voor de opdrachtgever. Uitvoering tegelzetter  Partijen zoals opdrachtgever en ontwerper betrekken bij de start van het project.  Planning en systematiek van werken voor de tegelzetter(s).  Werktekening en goede kennis van het patroon bij wanden en hoeken.  Impressie van het patroon in kleur uitprinten.  Eventueel accentueren van het patronen in de werktekening (ritmisch of willekeurig verwerken).  Werktekening voor aanvang bespreken met voorlieden en/ of tegelzetter(s).  Tegellat maken en een peil uitzetten.  Dozen coderen met het nummer wat correspondeert met de werktekening (bv. A,B,C etc.)  Ervaring leert dat je het werk met z’n tweeën moet doen. Eén de tekening lezen en aangeven, de ander zetten.

Foto’s & tekst: Remus Aussen

Nieuws van de

Leerzaam ‘mozaïeken’ bij Kiwitz

Hoe zorgen we dat we het vak bijhouden? Hoe kan een (particuliere) klant checken of hij de juiste tegelzetter, met voldoende kennis van zaken, in huis haalt? Er is de certificeringsregeling van de SGAT (zie altijd achterin dit blad), maar hoe weet je dan dat je een tegelzetbedrijf in huis haalt dat ervaring heeft met mozaïek, met XXL-formaten, dunplaatmaterialen, met…? Het antwoord: dat check je op de BOVATIN-site. Want, binnenkort staat daar vermeld welke bedrijven welke trainingen aan de BOVATIN-academie gevolgd hebben. Zoals de mozaïektraining. Deze training, samengesteld onder toezicht van de BOVATIN-commissie onderwijs en de diverse fabrikanten, behandelt de beginselen van het werken met mozaïek. Een training voor de ervaren tegelzetter – want de basis van het vak wordt bekend verondersteld. Altijd weer dat vakmanschap… Het blijft mooi dat steeds meer partijen geassocieerd lid worden van BOVATIN. Immers – zo kan de tegelbranche zich als geheel in de wanden vloerbedekkingmarkt profileren. En daar worden alle partijen (en allereerst de tegelzetbedrijven) beter van. Zo worden dit soort trainingen gezamenlijk aangepakt, met gezamenlijke kennis, en uiteindelijk kan ook de tegelhandel erop vertrouwen dat al die nieuwe (of zeer traditionele) materialen vakkundig worden verwerkt. Als tenminste de vakman wordt ingeschakeld, en niet de

‘laagste prijs-man’! En, zoals gebruikelijk – in de winterperiode is de BOVATIN-academie het meest actief. Al was er dit jaar even geen winter – veel tegelzetbedrijven zijn toch zo verstandig geweest om de verplichte CAO-opleidingsdagen van hun medewerkers in te zetten voor bijscholing. En ook enkele ZZP-ers die hun vak serieus nemen, volgden de training. Altijd welkom bij Kiwitz Ook voor bouwstoffen- en lijmsysteemleverancier Kiwitz is opleiding een belangrijk onderdeel van het bedrijf. Het leslokaal is altijd in bedrijf – en de lunches waren goed verzorgd. Deze keer verzorgde Marino Tomaello namens BOVATIN een training Mozaïek. Opleidingsinstituut BGA had de organisatie voor zijn rekening genomen. En Kiwitz zorgde zelf ook voor een paar cursusonderdelen; gereedschapsfabrikant RUBI verzorgt meestal het onderdeel ‘gereedschap’, maar dat nam Marino deze keer over. Eigenlijk is de mozaïektraining een slim overzicht van tips & tricks, do’s & don’ts. De deelnemers zijn stuk voor stuk aannemers, medewerkers en ZZP-ers

april 2014

“Ik hoor toch ook wel eens dat mozaïek met een pastalijm verwerkt kan worden…” “Ja, maar dan loop je - afhankelijk van ondergrond en andere factoren – de kans dat de lijm niet droogt omdat het zijn vocht niet kwijt kan. En dat wil je niet. “ Of: “Ik verwerkte mozaïek gewoon met zand en cement. In badkamers, en ook thuis. Nooit problemen gehad.” “Ja, maar jij douchte natuurlijk vroeger maar één keer per week…!” Ook een training? En, voorzien van veel nieuwe kennis en kunde ging het gezelschap die middag weer naar huis. Wilt u ook een training voor uw medewerkers? Of wilt u een keer deelnemen? De trainingen worden gepland bij voldoende belangstelling. Stuur een mailtje naar: D.hansen@bga-nederland.nl en er wordt contact met u opgenomen.

met behoorlijk wat ervaring. Maar, zoals dat in onderwijstermen heet, ‘de leercurve is hoog’. Ofwel, iedere paar minuten een weetje dat je ooit in je loopbaan een fatale schadezaak kan schelen. “Het gebeurt écht,”, vertelt Tomaello - “Mozaïek dat met de papier-kant op de wand geplakt is.” Een paar weetjes… Het voert te ver om hier alle vaardigheden en weetjes te laten zien die onderdeel uitmaakten van de cursus. Maar het waren er veel. Een paar waren al te vinden in BOVATINfo nummer 2013-3. Even een paar opvallende: 1. Misschien minstens even belangrijk voor de showroom-medewerker: laat geen losse matjes zien, maar laat zien wat glasmozaïek ‘doet’ met een bepaalde kleur voeg of lijm(!). De kleur van het mozaïekwerk kan er totaal door veranderen. 2. Mozaïek kun je gewoon snijden op een snijplank. “Glasmozaïek? Prima te snijden met een TR-snijplank! Je neemt een 22 millimeterwieltje en je legt de matjes, voor de stabiliteit, op een rubbermat. Daarna leg je er een plastic strip op, en kun je de steentjes één voor één afbreken!” Gebruik er een plaatje plastic voor, te vinden in iedere supermarkt… 3. Speciale ‘garde’ voor het mengen van de lijm. Op maat gelast… Een training is ook dé plaats om eigen ervaring en inzichten te checken met die van anderen.

■

RUBI BENELUX BV. Weidehek, 70 4824 AS BREDA- NEDERLAND Tel. 31 (0) 76 57 29 200 Fax. 31 (0) 76 57 20 190 E-mail: rubibenelux@rubi.com

www.rubi.com

Door Henry Meijdam

Opleidingen uit de schuttersputjes! Vier keer deelt Henry Meijdam (directeur ESPEQ Opleidingsbedrijven in Heerhugowaard) zijn opvattingen met de enkele duizenden (we rekenen de lezers op www.issuu.com/bovatin inmiddels ook mee...)lezers van de BOVATINfo. Zijn eerste column ‘Vaktrots’ beschreef de eigenaardige status van het beroep van vakman, en de gevolgen daarvan voor het dreigende tekort aan vakmanschap in de bouw. In de ‘kristallen bol’ bepleit hij planmatig werken. Dit is zijn derde column.

Zelden ben ik zo blij geweest met een zachte winter als dit jaar. Normaal kan ik mij verkneukelen in het vooruitzicht van knisperende sneeuw onder mijn voeten, maar ik ben blij dat het me bespaard is gebleven. Na de vijf zware jaren die we achter ons hebben liggen in de bouwkolom, zit ik niet echt te wachten op een winter met veel vorstverlet en navenant productieverlies. Zeker niet als bedrijfsopleiding. Want niettegenstaande het streepje licht dat er schijnt te zijn, wordt het nog een buitengewoon zwaar jaar dat we voor ons hebben liggen. Immers, daar waar de economie weer een heel klein beetje opveert weten we allemaal dat de bouwnijverheid daar een jaar tot twee jaar achteraan loopt. Kortom we moeten nog even afzien. Nu is dat op zichzelf niet erg. Vanuit het wielrennen weten we dat de beste prestaties geboren worden uit afzien. Dan ga je tot het uiterste en haalt het onderste uit de kan. Dat zal ook moeten. De bedrijfsopleidingen zijn vrijwel door hun reserves heen. Plaatsen van leerlingen blijft onverminderd moeilijk en de belangstelling van jongeren voor een technisch beroep houdt ook nog niet over. We zullen ook na de crisis ons totale opleidingssysteem kritisch tegen het licht moeten houden op houdbaarheid. Een aantal maatregelen is naar mijn mening noodzakelijk om de toekomstige uitdagingen aan te kunnen. Om te beginnen moeten ROC’s en bedrijfsopleidingen uit de schuttersputjes. We moeten als partners door het leven. De oude stammenstrijd moet worden ingeruild door een afgewogen samenwerking. ROC’s verzorgen theorie en lesmethodes, bedrijfsopleidingen verzorgen praktijktraining, contacten met- en plaatsing bij het bedrijfsleven. En dat bij voorkeur op gedeelde locaties waar beide instellingen aanwezig zijn. In de tweede plaats moeten bedrijfsopleidingen intensiever gaan samenwerken en waar dat geografisch (uit

oogpunt van bereikbaarheid voor leerlingen) haalbaar is, opschalen tot grotere entiteiten. Er is geen enkele noodzaak tot gescheiden back-office systemen, administraties of automatiseringsafdelingen. Efficiënt en doelmatig, zodat kosten beheersbaar blijven In de derde plaats pleit ik voor een identieke leerlingenparagraaf in alle CAO’s of voor een aparte leerlingenCAO. De verschillen moeten er uit omdat we daarmee de markt voor technische leerlingen bij elkaar leeg eten. Salarissen moeten gelijke tred houden met de productiviteit en de contracten moeten, in het geval van langdurig ontbrekende mogelijkheden tot plaatsing bij een bedrijf, op andere voorwaarden voortgezet kunnen worden. Betaalbaar en flexibel is het uitgangspunt. Tenslotte, moeten we inzetten op een grootscheepse vakmanschapscampagne in de media. De tekorten aan technisch personeel zullen na de crisis volgen. Alleen wanneer we de aantrekkelijkheid van het vak, breed genoeg weten te verspreiden hebben we een kans op voldoende personeel. Een kans, niet eens een zekerheid. Kortom er is veel werk aan de winkel, het jaar door, de toekomst in. De tegelbranche zal, in een wereld waar renovatie geregeld de plaats van nieuwbouw inneemt in belang groeien. Een goede, fraaie afwerking is immers het visitekaartje van elk gebouw. Nieuwe technieken maken het vak sterker en de inzetbaarheid van tegelzetters gelijktijdig groter. Dat vergt intensieve communicatie tussen bedrijfsopleiding en de branche. U weet waar U behoefte aan heeft. Ik hoop dan ook dat we actief met elkaar blijven werken aan ons doel: Just in time delivery van vakbekwaam enthousiast personeel, met vaktrots in hoofdletters geschreven. Ik ga weer snel aan de slag… ■

april 2014

Complete vrijheid met Villeroy & Boch geïntegreerde douchevloeren Met de vlakke Squaro Super Flat en Futurion Flat douchevloeren brengt Villeroy & Boch een serene, open en royale optie waarbij de douchevloeren gelijk liggen met de vloertegels. Op deze manier is het mogelijk een samenhangend geheel te creëren waarin de douche volledig is geïntegreerd in de badkamer vloer. Kiest u ervoor deze douchevloer op hetzelfde niveau als uw badkamer vloer te plaatsen, dan kunt u gebruik maken van de speciale afdichtband die wordt bijgesloten in het installatiepakket. Zo bent u verzekerd van een stevige aanleg van uw douchebak. Futurion Flat Met een diepte van slechts 2,5 cm is de Futurion Flat de perfecte instapdouche. Deze luxueuze doucheback kan in verschillende maten worden besteld (90 x 80 cm tot 180 x 90 cm) en biedt hierdoor de mogelijkheid uw badkamer compleet naar eigen wens in te richten. Daarnaast is het mogelijk om de Futurion Flat bij installatie terug te brengen tot 10,5 cm met gebruik van afvoergarnituur Viega. De installatieset voor de dit model wordt geleverd met een verstelbare ondersteuning van polystyreen. Squaro Super Flat Villeroy & Boch biedt ook een ruime variatie Squaro Super Flat modellen, met keuze uit een vierkant, rechthoekig en kwartrond model. Daarnaast is het mogelijk om verschillende maten douchevloeren te selecteren (90 x 90 cm tot 180 x 90 cm) in diverse kleuren zoals matte Colorline tinten in de kleuren: antraciet, grijs, bruin en crème. De afvoer is volledig geïntegreerd in de douchevloer, woordoor een inbouwhoogte van slechts van slechts 10 cm ontstaat. Deze douchevloer, één

van de vlakste die momenteel verkrijgbaar is, wordt geleverd met alle benodigde installatie accessoires.

Nieuwe bomen in het “Mapei Green Innovation Bos Boomfeestdag 2014

(zeer emissie-arm) gecertificeerde producten. Hiermee wordt meteen de link gelegd naar de grote selectie aan EC1 producten het assortiment, die niet alleen beter zijn voor het milieu maar ook voor de gezondheid van de gebruiker en eindgebruiker. Bovendien kunnen de ruimtes waarin is gewerkt met EC1 producten sneller in gebruik worden genomen in verband met het lage gehalte aan vluchtige organische stoffen (VOS). Om de groene gedachte ook uit te dragen naar de verdelers van Mapei Nederland zijn er, enkele weken voor aanvang van de boomfeestdag, ruim 350 boompjes verstuurd. Deze zijn vervolgens door de verdelers zelf geplant op een locatie naar keuze. Immers steunen de gebruikers en inkopers van de EC1 producten van Mapei indirect de Stichting Nationale Boomfeestdag. Mapei blijft in ieder geval nog tot in 2016 hoofdsponsor en blijft verder bouwen en investeren in groene innovatieve producten voor de bouwindustrie.

Tekst & foto’s: Marco Bosma, Mapei Nederland

Als leverancier en fabrikant van de grootste selectie eco-vriendelijke producten in de bouwindustrie is Mapei Nederland hoofdsponsor van de Stichting Nationale Boomfeestdag. 12 maart was het weer boomfeestdag. Nederland is daarmee weer een groot aantal bomen rijker. Zo’n 115.000 kinderen zorgden ervoor dat 200.000 bomen, in 240 gemeenten, de grond in gingen. “Dat is tachtig procent van alle gemeenten. Een record”, aldus Peter Derksen, directeur van de Stichting Nationale Boomfeestdag. Mapei Green innovation Bos Bij de Overijsselse viering is wederom een stuk van het ‘Mapei Green Innovation Bos’ aangeplant. Dit jaar plantte kinderen van groep 7 en 8 van de Onze Lieve Vrouweschool uit Bentelo en de Heeckerenschool uit Goor bomen en struiken op natuurgebied de Borkeld. Samen met de Commissaris der Koning Ank Bijleveld en burgemeester Ellen Nauta zetten de kinderen de aanleg voort van de groene verbindingszone aan de Hochtweg in Markelo. Mapei Nederland sponsort de Stichting Nationale Boomfeestdag met een percentage van de verkoop van EC1

De Quaryl innovatie De Futurion Flat en Squaro Super Flat hebben hun functionele elegantie te danken aan het innovatieve materiaal Quaryl. Deze blinkt uit door voelbare kwaliteit, precisie en een optimaal onderhoudscomfort. Verder biedt Quaryl een ondergrond die een goede antislipwerking heeft, maar toch prettig zacht aanvoelt. ■ www.villeroy-boch.com

Kiezen voor Bomen Het thema was dit jaar ‘Kiezen voor Bomen!’, een knipoog naar de gemeenteraadsverkiezingen een week later. Ook deed in bijna iedere provincie een Gedeputeerde of een Commissaris van de Koning mee aan de Boomfeestdag. Samen met kinderen uit de Accentgemeente van de Provincie plantten zij bomen. Het is voor de eerste keer dat het Boomfeest-evenement zo massaal is ondersteund met de aanwezigheid van Gedeputeerde Staten. ■

de 3d ontwerpsoftware, die eenvoudig alles bevat.

De 3D plannings足 software. PALET TE CAD 8

Eenvoudig sneller. Eenvoudig intu誰tief. Eenvoudig prestatiegericht. Revolutionair oppervlaktedesign, innovatief gebruiksvriendelijk, een hele reeks verbeterde en vernieuwde features en de garantie op enthousiasme tijdens een klantenpresentatie en een verkoopgesprek. Ervaar meer over Palette CAD 8 op www.palettecad.nl of bel meteen +31 45 565 0720

perfect rooms

april 2014

Dankzij PaletteCAD is het ontwerpen van een badkamer kinderspel! Visualisatie van een nieuwe badkamer is een van de moeilijkste zaken. Vooral wanneer je vanaf nul begint. Waar komt het badmeubel? Welke vorm moet het hebben? Welke tegel is het mooist? Hoe komt hij het best tot zijn recht? Moeilijk zo te visualiseren. Een schets van een ontwerper of stylist geeft een indicatie, maar hoe het echt wordt, zie je pas na de oplevering. PaletteCAD heeft daar de perfecte oplossing voor. Met deze ontwerpsoftware krijg je als klant/opdrachtgever een verbluffend realistisch beeld van het eindresultaat. In dit geval is er zeker sprake van ‘wat je ziet is wat je krijgt’. PaletteCAD zit niet stil. In de zomer van 2013 is PaletteCAD 8.0 aan de Nederlandse & Belgische markt gepresenteerd, maar vorige maand zijn opnieuw een aantal slimme aanpassingen doorgevoerd. Deze maand is er weer een uitgebreide update naar de klanten verzonden. Wie al werkt met PaletteCAD zal al snel de voordelen van het vernieuwde pakket zien. Gebruikers hebben veel meer mogelijkheden en kunnen daardoor vooral sneller en effectiever werken. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om, met behulp van een aantal snel aan te leren functies, objecten, producten, gereedschap en materialen in een ruimte te plaatsen. Het gaat hier om een werkwijze die speciaal op de planningsvoorbereiding in de sanitair- en tegelbranche is toegesneden. Kortom: de markt trekt aan, en dit is het moment om je te onderscheiden van de concurrenten. Zo zijn er intelligente en aanpasbare objecten, zoals een automatisch legplan en variabele sokkels. Met meer dan een kwart miljoen tegels van gerenommeerde internationale tegelmakers en van creatieve merken ziet uw planning er precies uit als later de echte badkamer van uw klant. Sanitair Als partner van ARGE nieuwe media van de Duitse SHK-industrie (sanitair, verwarming, airconditioning) beschikt u over bovendien over de meest recente artikelen van gerenommeerde merken in deze branche. Creëer de ruimte en plaats naar wens heel eenvoudig tussenwanden. Gebruik sanitair artikelen en accessoires uit onze objectcatalogus. Zo

krijgt uw ontwerp een persoonlijke touch. In onze bibliotheek vindt u een groot assortiment aan sanitairartikelen terug, maar ook decoratievoorwerpen zoals planten en accessoires. Realistischer is nauwelijks mogelijk, want lichtpunten, het soort verlichting en het tijdstip van de dag (daglicht, avondzon, kunstlicht) kunnen worden aangepast. Een stoomdouche, of een vrijstaand bad? In een paar muisklikken ontvouwt zich een nieuw plaatje. Zo kun je exact laten zien wat het eindresultaat wordt en een weloverwogen keuze helpen maken. Enorm belangrijk, want een verbouwing is geen sinecure. Tegels U kunt uw legplan in elke fase van uw ontwerp wijzigen. Zo blijft u altijd flexibel ten opzichte van de wensen van de klant. U kunt tegels in één muisklik verwisselen, de voegdikte aanpassen, boorden, lijsten en patronen toevoegen. En mocht de tegel (nog) niet in de catalogus voorkomen, dan downloadt u de gewenste tegels gewoon van het internet, uit uw fotoarchief of van een cd van een producent. Er wordt automatisch een stuklijst gegenereerd met zeer gedetailleerde informatie van ieder detail in het ontwerp. De stuklijst vormt een basis voor de calculatie van de materiaalkosten en de materiaalbestelling. Indien gewenst kunt u een nauwkeurig legplan creëren, sjablonen printen of uw plan naar een waterstraalmachine sturen. “Misverstanden zijn uitgesloten, deze presentaties zeggen meer dan duizend woorden.” ■ Uw contactpersoon bij PaletteCAD Meer informatie? PaletteCAD 8.1 proberen? Neem contact op met uw nieuwe contactpersoon bij PaletteCAD: Liliana Colen Tel. 045 - 565 07 20 E-mail liliana@palettecad.info Web: www.palettecad.com/nl

april 2014

BMW kiest voor… Kiwitz BluePrint Een autodealer die voor een bepaalde tegellijm kiest. Niet echt een vanzelfsprekend concept… Totdat je erover nadenkt. In de tweede helft van 2013 onderging de vestiging van Dusseldorp BMW in Zwolle een metamorfose. Naast upgrading volgens de wereldwijde corporate identity van BMW was er ook aandacht voor duurzaamheid; BMW wil haar sportieve merkimago combineren met een milieubewuste fabricage, en scoort in de praktijk al 7 jaar de eerste plaats op de Dow Jones Duurzaamheids Index. En zo was Kiwitz in Zwolle ook van de partij met haar Blueprint tegellijm. De Zwolse vestiging was 11 jaar geleden gebouwd. In de loop der jaren hadden de standaards van BMW de nodige veranderingen ondergaan: “ Ons nieuwe contract met BMW is per 2013 ingegaan en loopt tot 2018. We hebben ervoor gezorgd dat het pand helemaal klaar is voor deze periode en we voldoen weer volledig aan de corporate identity van BMW”, vertelt vestigingsdirecteur Arie Ruitenbeek. Gewenste adviezen Bij de verbouwing was duurzaamheid geen harde eis van BMW: “Ik noem het meer gewenste adviezen, want de wensen zijn er wel degelijk.” Daarom maakt Dusseldorp BMW Zwolle nu onder meer gebruik van energiezuinige LED-verlichting. De isolatie van het pand werd verbeterd door extra gevelisolatie op de nieuwe constructie aan te brengen. Tegelzetbedrijf Dannenberg gebruikte de duurzame BluePrint tegellijm van Kiwitz. Arie Ruitenbeek: “Ik was me er niet van bewust dat er ook een duurzame tegellijm bestaat, tot ik kennismaakte met Kiwitz. Tegellijm is niet zichtbaar, daar denk je dan ook niet zo gauw over na. Toen ik het verhaal over BluePrint hoorde, vond ik het eigenlijk heel logisch. Alle bouwproducten worden duurzamer, dus waarom tegellijm niet?”

Duurzaamheidsambities Michel Richter van Mies Architectuur was ook op de opening: “Er zijn 55 BMW-dealers en 27 MINI-dealerbedrijven in Nederland. Die moeten voor april 2015 omgeturnd zijn tot nieuwe dealerbedrijven, aansluitend bij de wereldwijde wensen van BMW Duitsland AG. Ook op het gebied van duurzaamheid.En een product als de BluePrint tegellijm helpt BMW om haar duurzaamheidsambities waar te maken. ” ■

Bedrijfsovername Pelt & Hooykaas natuursteen Natuursteen Holland en Pelt & Hooykaas natuursteen gaan verder als één bedrijf onder de naam Pelt & Holland. Twee bedrijven bundelen hun krachten om zo een nog betere service en een nog beter product aan te kunnen bieden. Moederbedrijf Michel Oprey & Beisterveld natuursteen is met recht zeer blij de activiteiten van Pelt & Hooykaas natuursteen te hebben overgenomen. Pelt & Holland zal een sterke positie in de markt innemen en zal haar uiterste best doen een goed product voor een betaalbare prijs te

leveren. Michel Oprey & Beisterveld is er zeker van concurrerend te kunnen zijn met reeds bestaande leveranciers uit het buitenland. Kijkend naar de wensen van de markt zal er gebouwd worden aan een voorraad platen in natuursteen, keramiek, kwartscomposiet en marmercomposiet. ■ Het assortiment, de telefoonnummers en meer info op www.peltenholland.nl.

G N I HUW

C S R A WA

OT T N E D LEI UCTIE! N A K IK CEP-RED U R B E I G B E Z U E SERI

Extreem geschikt voor het verlijmen van grootformaten Extreem witte kleur

| Let´s stick together | www.schoenox.nl |

Extreem comfortabele, standvaste dispersielijm met lange open tijd

DIN

de extreme SCHÖNOX TLX |

ens lg

test vo ge

| Zó gemakkelijk verwerkt

12004

I I I

Tekst & foto: SKG-IKOB

In de volgende editie onder andere:

Luut Voerman: “Je kunt ambities hebben, maar soms moet je je schikken naar de omstandigheden. En dan toch nog steeds gewoon je beste werk afleveren.” Over BOVATIN: “Ik wilde m’n lidmaatschap opzeggen. Ik werkte de laatste tijd toch vooral voor een paar vaste aannemers, en van hen hoefde ik geen lid te zijn. Maar de markt trekt weer aan, en particulieren vinden dat BOVATIN-lidmaatschap, plus mijn SGAT-erkenning, toch een stuk zekerheid! Dat lidmaatschap levert werk op. En daarnaast, de opleidingen… ”

Meer in BOVATINfo 2014-2 (verschijnt in juli 2014)

MKB in de bouw kan maatschappelijk ondernemen toetsen aan nieuwe MVO-regeling De bouwsector en de toeleverende industrie hebben een eigen erkenningsregeling op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen: Bouwen aan MVO. De regeling is ontwikkeld door SKG-IKOB. Aan de hand van vijf thema’s kunnen bedrijven hun eigen duurzame doelstellingen creëren. Brancheverenigingen hebben meegewerkt aan de totstandkoming van de erkenningsregeling. ’Bouwen aan MVO’ moet vooral het MKB in de bouwsector en de toeleverende industrie aanspreken. ‘Veel bedrijven zoeken naar methoden om hun bedrijfsvoering langs de maatlat van maatschappelijk verantwoord ondernemen te leggen’, zegt Remco Kruit, manager systeemcertificatie bij SKG-IKOB. ‘Er was echter geen goed instrument om daar invulling aan te geven. Het doel een werkbare regeling voor het MKB waarin alle aspecten van maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn belicht en waarbij de ondernemer zelf speerpunten kan kiezen. We hebben daarbij aangesloten bij bestaande regelingen zoals ISO 14001, OHSAS 18001 en de CO2 Prestatieladder.’ Groeimodel SKG-IKOB presenteert de erkenningsregeling als een groeimodel. Bedrijven kunnen hun eigen maatschappelijke ambities bepalen. ‘Bouwen aan MVO’ kent vijf thema’s. Dit zijn Bestuur en Management, Mens en Werk, Klant, Milieu en Maatschappij. Voor elk van deze onderwerpen zijn er vijf ontwikkelingsfasen. Een bedrijf kiest zelf welke fase het wil bereiken voor elk van de thema’s en welke groeidoelstellingen het wil bereiken. De vijf fasen zijn Bewust worden, Toepassen, Beheersen, Verbreden en Uitblinken. Remco Kruit: ‘Zo moet een bedrijf voor het thema Milieu in de bewustwordingsfase aan de wetgeving en branchevoorschriften voldoen. In de fase Uitblinken moet er sprake zijn van een aantoonbare nul-emissie of een positieve bijdrage aan het milieu.’ Hierbij worden

Manager systeemcertificatie Remco Kruit: “Veel bedrijven zoeken naar methoden om hun bedrijfsvoering langs de maatlat van maatschappelijk verantwoord ondernemen te leggen”

objectieve criteria beoordeeld op de onderwerpen vervuiling, de uitputting van (natuurlijke) hulpbronnen, klimaatverandering en de aantasting van de biodiversiteit van de omgeving. Het certificaat van SKG-IKOB laat voor elk thema zien in welke fase het bedrijf zich bevindt. Ontwikkeld met brancheverenigingen De regeling is ontwikkeld in nauwe samenwerking met de brancheverenigingen AFNL (Aannemersfederatie Nederland), VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche), KNB (Vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek), VHS (Vereniging fabrieken van Hang- en Sluitwerk) en VKG (Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie). Over SKG-IKOB IKOB-BKB, SKG en SKW Certificatie maken deel uit van SKG-IKOB. SKG-IKOB maakt kwaliteit in de bouw herkenbaar. ■ Voor meer informatie Remco Kruit, kruit@ikobbkb.nl of r.kruit@skg.nl tel. 06 – 1304 1957

Ons idee over tegellijmen wordt nu ook door de concurrentie omarmd.

Zie de juiste tegellijm voor je klus nog maar eens te vinden. De varianten in lijmen stapelen zich op. Kijk, dat doet Coba anders. Wij zijn gestart met een duidelijk en vooral overzichtelijk assortiment. En dat houden we zo. Dus makkelijk kiezen voor elke soort klus. Egaline, tegellijm, voegmiddel en toebehoren voor een eerlijke prijs. Niets meer en niets minder. Blijkbaar een goed idee, want inmiddels omarmt ook de concurrentie onze manier van denken. Meer weten? Kijk op coba.nl/aap

Coba b . Makke ba k lijijik zat ke

april 2014

BOVATIN-jaardag op zaterdag 17 mei: nieuwe opzet! Hebt u zich al aangemeld voor de BOVATIN-jaardag? Dit jaar vindt de jaardag plaats op zaterdag 17 mei, in Restaurant ‘De Vier Balken’ in het schilderachtige Haarzuilens (Utrecht) http://www.devierbalken.nl De agenda van de jaarvergadering wordt nog bekendgemaakt. Een aantal onderdelen kunnen we u alvast melden: Het programma: 9.00 uur:

10.30 – 13.00 uur:

U bent welkom, koffie en gebak staan voor u klaar. Jaarvergadering, met als gastspreker Graziano Sezzi (Confindustria Ceramica) die zowel de staat van de tegelbranche als het belang van promotie met u zal doornemen.

Voor wie niet deelneemt aan de vergadering: In één van de zalen kunt u deelnemen aan een inleiding/workshop ‘social media voor ondernemers’, bij supertrainer Ria Kaashoek (www.riakaashoek.nl). U gaat de deur niet uit zonder een social media-strategie voor uzelf, voor uw eigen bedrijf of voor uw gezamenlijke onderneming! Op de wandelgangen zullen, tussen de programmaonderdelen door, de laatste stand van zaken rond de innovaties van BOVATIN getoond worden: de uitvindingen van uw collega-leden! Na de lunch vertrekt u naar Kasteel de Haar, waar u in de prachtige kasteeltuinen allereerst een bijzondere ‘valkenshow’ meemaakt. Daarna maakt u een tour door het onlangs in oude luister gerestaureerde ‘Kasteel de Haar’ (www.kasteeldehaar.nl), alwaar een deskundige gids een boeiende rondleiding voor u verzorgt. Na afloop van de rondleiding staat er vanzelfsprekend een drankje en een hapje voor u klaar.

…en om 19.00 uur begint het buffet en de feestavond, en is er de gelegenheid om te dansen op de muziek van zanger Marco van www.zing-entertainment.nl U kunt zich alvast aanmelden per mail: bondsburo@bovatin.nl. Geef dan AUB even aan: • met hoeveel personen u komt; • of iemand aan het partnerprogramma deelneemt; • of u dieetwensen hebt; • of u een kamer wilt boeken (hotel: ‘het Wapen van Harmelen, http://www.hotelharmelen.nl), en zo ja voor de vrijdag- of de zaterdagnacht. Voor transport tussen Haarzuilens en Harmelen wordt gezorgd. U kunt dus zowel in Haarzuilens als – bijvoorbeeld als u al vrijdagavond incheckt – in Harmelen parkeren. Kortom: graag tot ziens op zaterdag 17 mei in Haarzuilens!

De feestcommissie plus het BOVATIN-bestuur

■

BOVATINFO

Marco Wouda (Eurocol) over het ideale lijmcontactvlak

Laat de tegelzetter maar schuiven! Tegels die loskomen door uitzetting of krimp. Het komt in de praktijk helaas nog weleens voor. Het opvangen van spanning in de ondergrond is een van de belangrijkste eigenschappen van lijmen. Hoe kan het dan toch nog fout gaan? Meestal betreft het een combinatie van factoren. Verwerkingstechnicus Marco Wouda legt uit waar je als verwerker op moet letten. ‘Een tegellijm moet afschuifkrachten en de hieruit voortvloeiende spanning opvangen’, zegt hij. ‘Een poedertegellijm moet het hebben van zijn kracht, een pastategellijm van zijn flexibiliteit. De poedertegellijm fixeert de tegel op zijn plek, terwijl de pastategellijm enige beweging toestaat. Belangrijk: voor beide eigenschappen is een bepaalde hoeveelheid lijm nodig! Het percentage lijm achter op de tegel bepaalt namelijk het lijmcontactvlak.’ Mechanische belasting Omdat vloeren een hogere mechanische belasting ondervinden dan wanden, is daarop een groter lijmcontactvlak nodig. Door grootformaattegels is het afvloeien van spanning via de voegen ook minder geworden. Om afschuifkrachten op te vangen, is daarom meer lijm nodig. En buiten zijn de omstandigheden nog extremer. Daarom willen we hier een 100 procent verlijming van de tegels. De benodigde percentages lijmcontactvlak vindt u in de tabel.

achterzijde van de tegel. Bijvoorbeeld: voor een 15x15-tegel van Mosa op een ondergrond van plaatmateriaal bereikt u de vereiste 60 procent met een lijmspaan met V-vertanding. Op kalkzandsteen of bij een grotere tegel met wafelstructuur heeft u al gauw een 4x4-vertanding nodig en in combinatie misschien wel een 6x6-lijmkam. Ook de wijze waarop de tegelzetter zijn lijmspaan of -kam hanteert, rechtop of vlakker, bepaalt het lijmcontactvlak. Controleer dit dus bij het begin van de tegelklus.’ Drukken of schuiven? Veel tegelzetters ‘drukken’ de tegel in de lijm om sneller te werken en meer meters op een dag te kunnen maken. ‘Riskant’, vindt Wouda. ‘Vaak ontstaat dan niet het gewenste lijmcontactvlak. Beter is het om de tegels met een schuivende beweging op hun plaats te brengen. Sommige tegelzetters denken misschien: ‘Dan neem ik toch een grotere vertanding?’ Prima, maar dan neemt het lijmverbruik wel zomaar met 25 procent toe. Op een standaardbadkamer betekent dit al gauw een extra emmer. Op de foto’s ziet u de verschillen tussen een ‘gedrukte’ en ‘geschoven’ tegel.

Benodigd lijmcontactvlak Omstandigheid

Wand

Vloer

Pastategellijm

Poedertegellijm

Binnen

60%

80%

Buiten

80%

100%

Grootformaattegels

80%

100%

Ondergrond: plaatmateriaal, tegel: 15x15 Mosa, lijmkam: V-vertanding. Links: licht schuivende beweging Lijmcontactvlak circa 80 procent

Hoe bereik je het juiste lijmcontactvlak? Wouda: ‘Stel, u wilt een binnenwand betegelen. Na het opzetten van de lijmrillen plaatst u hier tegels in. Haal er vervolgens een uit om te controleren of het contactvlak 60 procent van de tegel beslaat. Voor een tegelvloer is de werkwijze hetzelfde, met de voorgeschreven percentages uit de tabel. De keuze van de juiste lijmkam hangt af van de vlakheid van de ondergrond en de

Rechts:

geen schuivende beweging Lijmcontactvlak circa 50 procent

Open tijd Open tijd is de tijd die de tegelzetter krijgt om de tegel te verlijmen, voordat zich door droging een huidje op de lijmrillen vormt. Zo’n huidje voorkomt een goede hechting met de tegel. Alle betere lijmen halen de genormeerde waarden na een open tijd van 30 minuten. Bij de zogenoemde D2TE-lijmen staat de ‘E’

april 2014

voor Extended (verlengde) open tijd. Dit zijn echter laboratoriummetingen onder ideale omstandigheden. Volgens Wouda is de praktijk in de bouw vaak anders. ‘De grootste boosdoener is tocht, waardoor zich soms al binnen 10 minuten een huidje vormt’, legt hij uit. ‘Als tocht niet te vermijden is, smeer dan kleine oppervlakken in met lijm. Hetzelfde geldt bij veel snij- en zaag werk. Naast tocht spelen ook de luchtvochtigheid, temperatuur en de zuiging van de ondergrond een rol. Een hoge luchtvochtigheid verlengt de open tijd, een hoge temperatuur en zuigende ondergronden verkorten deze juist. Een gestucte wand is iets anders dan beton. Primen van de ondergrond bindt het stof, verlengt de open tijd en geeft een betere hechting. Strijk vochtabsorberende ondergronden daarom altijd voor met 099 Dispersieprimer. Vormt zich toch een huidje op de lijm, doorbreek deze dan met een schuivende beweging van de tegel voor een goed lijmcontactvlak.

Dezelfde omstandigheden, maar nu mét schuivende beweging. De tegel komt niet gemakkelijk los!

Let op bij engobe! Engobe is een kleihoudend poeder dat sommige tegelfabrikanten gebruiken om te voorkomen dat de tegel na het bakproces aan de lopende band blijft kleven. Ook dit staat een goede hechting in de weg, dus wees hierbij alert. Wouda: ‘Alle tegels met engobe primen is geen optie, dus moet extra aandacht worden besteed aan het lijmcontactvlak. Als de tegel bijvoorbeeld voor 30 procent is bedekt met engobe en je plaatst deze voor 90 procent in de lijm, ontstaat er een effectief lijmcontactvlak van slechts 60 procent. Een grotere vertanding en een goede schuivende beweging zijn meestal afdoende. Grootformaattegels dienen met lijm te worden ingesmeerd om het poeder ermee te vermengen.’

Ondergrond: multiplex, 4x4-vertanding. Tegel na 50 minuten ingelegd zonder schuivende beweging, nadat zich een huidje had gevormd. Contactvlak lijkt goed, toch komt de tegel gemakkelijk los.

Resultaat na 1 week: beide tegels na 15 minuten met schuivende beweging in de lijm geplaatst, voordat zich een huidje had gevormd. Bovenste tegel zonder engobe, de onderste met.

Veiligheidsmarge De gemiddelde lijmfabrikant hanteert bij het testen van al zijn lijmen een hogere normering dan de standaard. Dit biedt u een extra veiligheidsmarge bij nadelige verwerkingsomstandigheden. Volgens Wouda blijft de belangrijkste factor echter een goede opvolging van de verwerkingsvoorschriften. Met andere woorden: laat de tegelzetter maar schuiven! ■

Maak kennis met dé groothandel in tegels! Ruim 18.500 m 2 eigen opslagcapaciteit Direct uit voorraad leverbaar Nieuwste trends uit o.a. Spanje en Italië Ruim 2000 m 2 showroom met wanden vloertegels in Sneek en Groningen

Lorentzstraat 19 Sneek • Diamantlaan 2 Groningen

www.juliusvdwerf.nl

Tekst & foto’s: Chris van Herpen

Afdeling Zuid: succesvolle thema-avond Afdeling Zuid hield op 21 maart een thema-avond voor leden en aspirant-leden. Vertegenwoordigers van 20 bedrijven woonden de avond bij, en het thema ‘vloeren schoonmaken, beschermen en onderhouden’ kon rekenen op een grote belangstelling van de aanwezige tegelbedrijven. Ook werd deze avond afscheid genomen van (regio)penningmeester Joop van Haaren. Regiovoorzitter Gijs Hilhorst overhandigde hem een cadeaubon en een bos bloemen, als dank voor zijn jarenlange inzet voor de afdeling. Ook speldde Gijs bij de heer Slegers sr. van Slegers Voer- en Tegelwerken uit Budel de gouden troffel op; dit in verband met zijn 25-jarig lidmaatschap van BOVATIN. En ook de heer Slegers jr., eveneens in ‘het vak’ & in het bedrijf, was daar natuurlijk bij aanwezig. En dat gaf deze huldiging toch weer dat beetje ‘extra’.■

Intelligent Tegel Systeem

verander een balkon in een handomdraai

- keramische tegels (R10) met kliksysteem,

voor meer informatie:

- eenvoudig zelf te leggen, - geheel los verlegd systeem, - leverbaar in diverse kleuren, - schimmel-, water en vorstbestendig, - totale dikte slechts 27 mm, - totaal gewicht 27 kg per m2, - vanaf € 65,00 per m2, excl. BTW.

Amstel 135, 1018 EN Amsterdam telefoon: 020-6225115 info@intercodam.com www.intercodam.com

Erkenningsregeling Vrije vestiging Tegelzettersbedrijf Als gevolg van de wijzigingen in de Vestigingswetgeving worden er door de overheid geen specifieke eisen meer gesteld aan het vakmanschap van tegelzettersbedrijven. Dus iedereen, ook wanneer men niet beschikt over de benodigde ondernemers- en technische vaardigheden, kan een tegelzettersbedrijf beginnen!

Grote onduidelijkheid omtrent kwaliteit Het gevolg van de vrije vestiging is grote onduidelijkheid voor de opdrachtgever omtrent de kwaliteit die een tegelzettersbedrijf te bieden heeft. Onduidelijk voorwaarden en kwaliteitscriteria zijn derhalve troef. De kans op teleurstellingen en onoplosbare geschillen is groot.

Erkenningsregeling als oplossing Het is dus in het belang een “keurmerk” voor de kwaliteit van tegelzettersbedrijven te hebben. Teneinde het vakmanschap in de branche te behouden en nog verder te bevorderen heeft de Bond Van Aannemers van tegelwerken In Nederland (BOVATIN) daarom een Erkenningsregeling in het leven geroepen. De uitvoering van deze regeling ligt in handen van een aparte stichting: de Stichting Gespecialiseerde Aannemers Tegel- en natuursteenverwerking (SGAT).

Algemene ondernemersvaardigheden en bedrijfstechniek Om in aanmerking te komen voor erkenning dient de leiding van het bedrijf niet alleen te beschikken over algemene ondernemersvaardigheden, maar dient er ook te worden voldaan aan specifieke eisen van bedrijfstechniek en kennis van materialen en aanbrengtechnieken.

Opleiding en arbeidsomstandigheden Voorts wordt jaarlijks gecontroleerd of erkende bedrijven hebben voldaan aan de opleidingsverplichtingen voor het personeel op grond van artikel 35B van de Bouw-CAO en de eisen voortvloeiend uit de ARBO- en milieuwetgeving. Ook van de bedrijfsleiding wordt verwacht dat zij regelmatig de speciaal voor hen door SGAT opgezette cursussen en trainingen volgen.

Technische eisen, algemene voorwaarden en geschillenregeling De door S.G.A.T. erkende bedrijven dienen te werken op basis van het European Technical Report N300, hanteren de algemene voorwaarden van de BOVATIN, lossen klachten op conform de voorgeschreven Code Klachtenbehandeling en laten eventuele geschillen beslechten door de Stichting Geschillenoplossing Tegelwerken (SGOT).

Controle op werken in uitvoering Periodiek worden ook werken in uitvoering van de erkende bedrijven door inspecteurs bezocht. Naar aanleiding van deze bezoeken worden er gerichte aanwijzingen en verwerkings- en opleidingsadviezen gegeven om de kwaliteit van het uitgevoerde tegelwerk op een nog hoger niveau te brengen.

Waaraan is een Erkend bedrijf te herkennen? Nadat is gebleken dat men nog steeds aan alle eisen voldoet wordt aan een Erkend bedrijf jaarlijks een Erkenningscertificaat voor het betreffende jaar verstrekt. Daarnaast ontvangt men ook jaarlijks een schildje waarop is vermeld dat men voor het betreffende jaar is erkend. Bij het secretariaat is bovendien een lijst verkrijgbaar van de erkende bedrijven.

Erkenning staat voor kwaliteit en zekerheid Voor de opdrachtgever biedt Erkenning de zekerheid dat het betreffende tegelzettersbedrijf serieus bezig is met kwaliteit, nieuwe ontwikkelingen op de voet volgt en uiteraard werkt met goed opgeleid en gemotiveerd personeel. De werkzaamheden worden uitgevoerd op basis van de meest recente technische inzichten zoals neergelegd in de Nederlandstalige versie van het European Technical Report N300. Mochten er in de uitvoering desondanks toch problemen ontstaan, dan worden deze op professionele wijze, zonodig via SGOT, opgelost. Voor meer informatie:

S.G.A.T. Postbus 85, 7460 AB Rijssen Tel. (0548) 53 85 05 • Fax (0548) 53 85 01 E-mail: sgat@sgat.nl • Website: www.sgat.nl

SGAT-NIEUWS

Met IKOB-BKB er achter, staat zeKerheID VOOrOp KOMO-procescertificatie Gespecialiseerde aannemers: Dakdekken Leidekken Zink- en Koperwerk Tegelwerk Na-isolatie Metselen Lijmen Voegen Overig: Buitengevelisolatie Afbouw Betonreparatie Energielabels + maatwerkadvies Systeemcertificatie: ISO 9001 en 14001 VCA*/** Erkenningen: Bouwgarant SGAT Projectinrichting

IKOB-BKB: De certificeerder van het huis.

IKOBKB

Certificering biedt uw bedrijf veel mogelijkheden. Zeker in deze tijd. Het is voor uw opdrachtgevers het signaal dat u aan de aanbestedingseisen (STABU) kunt voldoen. En een bedrijf dat keurmerken kan overleggen, onderscheidt zich in de markt. Bovendien staat u juridisch sterker en zijn uw medewerkers beter gemotiveerd om hun werk kwalitatief goed uit te voeren. Meer weten over certificering? Of over de aantrekkelijke combinaties van KOMO- en ISO/VCA-certificering? Informeer dan vrijblijvend bij IKOB-BKB.

IKOB-BKB BV Postbus 298 3990 GB Houten Tel. 030 - 635 80 60 info@ikobbkb.nl www.ikobbkb.nl

Gecertificeerde erkende bedrijven van de SGAT Noord holland

zuid holland

Utrecht

noord brabant

Tegelzetbedrijf Zwarthoed(Kirry) BV Boeijer 23 1132 GN Volendam www.kirry.nl

Ceramics BV Tegelzetbedrijf 1e Pijnackerstraat 75 3035 GN Rotterdam www.ceramicsbv.nl

C.G. van den Bogaard Tegelzettersbedrijf Bredeweg 11 3945 PB Cothen www.tegelhuisbogaard.nl

Mutsaars BV Tegelzetbedrijf Kempenlandstraat 17a 5262 GK Vught www.mutsaars.bv

Van der Sluis Tegelwerken Ambachtstraat 10 3284 XW Zuid-Beijerland www.vandersluistegelwerken.nl

Oostbörg BV Tegelzetbedrijf Stationsstraat 34 3451 BZ Vleuten www.oostborg.nl

Tegelhandel Loomans Floreffestraat 100 5711 AE Someren www.tegelhandelloomans.nl

Rijvo Tegelhandel Volume 6 1446 WJ Purmerend www.rijvo.nl

Tegelzetbedrijf R. van Putten BV Vleugelboot 26B 3991 CL Houten www.tegelzetbedrijfvanputten.nl

SVK Tegelwerken BV Postbus 33 1800 AA Alkmaar www.svktegelwerken.nl Groot Afbouwbedrijf BV Postbus 104 1130 AC Volendam www.grootafbouw.nl Tegeltino BV Eendrachtstraat 6 1531 DV Wormer www.tegeltino.nl

zeeland

Limburg

Tegelzetbedrijf K & J Dieleman Industrieweg 7 4538 AG Terneuzen www.tegelzetbedrijfdieleman.nl

Joma Tegel-Installatiebedrijf Sanderboutlaan 2b 6181 DN Elsloo www.jomategelhandel-sanitair.nl

Rongen Tegelzettersbedrijf V.o.F. Keizersveld 22 5803 AN Venray www.rongenvof.nl

Hilhorst-Surtec Tegels & Sanitair Wiebachstraat 28 6466 NG Kerkrade www.hilhorst.nl

Wijen Tegelhandel & Tegelzetbedrijf BV Pannenweg 100 6031 RK Nederweert www.wijentegels.nl

NATUREâ&#x20AC;&#x2122;S FINEST

SELECTED BY MICHEL OPREY & BEISTERVELD

Showroom Vianen

De showrooms en showtuinen van Michel Oprey & Beisterveld Middels 2 prachtige showrooms en showtuinen in Echt en Vianen biedt Michel Oprey & Beisterveld een totaalconcept van een compleet assortiment waarbij de keuzemogelijk-heden nagenoeg onbeperkt zijn. Michel Oprey & Beisterveld kent drie specialistische afdelingen: Indoor, Outdoor en Slabs. De bijzondere collectie vloeren wandtegels is verzameld binnen de afdeling Indoor. De afdeling Outdoor omvat een ongekende sortering constructieve en decoratieve natuursteenproducten voor gebruik in alle mogelijke soorten tuinen en parken. Afdeling Slabs omvat een uitgebreide selectie plaatmaterialen.

De Limiet 21A 4131 NR Vianen Tel: 030 2417000

Havenweg 18 6101 AB Echt Tel: 0475 417000

Achter de Brinken 6 9462 RH Gasselte Tel: 0599 564655

www.mo-b.nl

april 2014

Ik ben dan wel geen tegelzetter, maar... In deze kwartaalcolumn graaft Remus Aussen (53), de hoofdredacteur van BOVATINfo, wat in het vak van de tegelzetter. Hebt u een onderwerp waar hij eens in mag graven? Mail het naar redactie@bovatin.nl ! Ook als u op deze column wilt reageren, natuurlijk.

Nee, ik ben nog steeds geen tegelzetter. Maar, zo langzamerhand zit het fenomeen tegels wel diep in mijn systeem… Ik kan nergens meer komen of ik check het voegwerk. Hoe zit het met de vlakheid? Zou er een waterdichtsysteem zijn toegepast? Is het wel butteringfloating verlijmd? Toch even kloppen… Het is al zo erg dat ik kortgeleden gevallen ben voor een basgitaar met mozaïekwerk. Dus daar speel ik nu op. Waar ik alleen nog niet achter ben: wat is er voor lijmsysteem gebruikt? Ik vroeg het aan de Nederlandse vertegenwoordiger van het merk. Die kon het me niet vertellen. Wat hij wel wist, was dat het niet zo maar een lijmsysteem was, maar dat het mozaïek eerst verlijmd werd, en daarna pas op de basgitaar werd bevestigd. “O, prefab.”, bedacht ik meteen.

Als ik nu alvast terugkijk op het Innovatieproject, vallen er een aantal zaken op.

Want ‘prefab-tegelwerk’ is één van de collectieven van het BOVATIN IPC-innovatieproject dat ik mag begeleiden. ‘Mocht’, al weer bijna, want — 1 mei ronden de eerste vier groepen af; ‘Tillen’ en ‘Gevels’ werken nog drie maanden door. Daarna is het aan ‘de markt’. Al wordt er gelukkig ook nu al wat aan de innovatieve producten verdiend, want de bedrijven hebben er — naast de subsidie - veel tijd en geld in gestoken.

Wat dat laatste betreft: pet af voor ieder bedrijf dat risico neemt door de innovatiekar te trekken. En ik ben blij dat er meer kennis gedeeld wordt, zoals ook de branche veel minder conservatief is dan (als ik de verhalen mag geloven) toen de eerste pastalijmen gelanceerd werden.

Een ding zou jammer zijn. En dat is als het hierbij zou blijven. Want, ik heb kennis gemaakt met een aantal zeer innovatieve bedrijven, binnen én buiten de tegelbranche. De producten zijn zo ongeveer af, maar — er kan niet op de lauweren gerust worden: er moet energie in de vermarkting gestoken worden, en, aangezien een innovatievoorsprong maar tijdelijk is, er moet dóórontwikkeld worden. En, binnen een jaar of een paar jaar doet de concurrentie het je na of- beter. En vaklieden of uitvinders zijn niet altijd de beste marketeers. Misschien wel de meest briljante producten staan wereldwijd in garages en bedrijfspanden, met de uitvinder ernaast. Die zich daar in het holst van de nacht, met links zijn uitvinding en rechts zijn onbetaalde rekeningen, afvraagt waarom er nou niemand belt. Of, vrij vertaald: Microsoft heeft Windows niet uitgevonden, en Edison evenmin de gloeilamp.

• Ten eerste: er bevinden zich in de tegelbranche — en daar reken ik de lijmfabrikanten en de handel ook onder — gelukkig veel personen met lef, innovatiedrang en ondernemerschap. En de spanning met het traditionele karakter van het tegelzettersvak levert JUIST mooi werk op. • Ten tweede: ook zonder subsidie gebeurde er al het nodige. En — zo komt het althans op mij over - ineens laten steeds meer bedrijven hun ontdekkingen zien. Omdat innoveren nu in de mode is? Of omdat het lijkt alsof er alleen waardering is voor de bedrijven die binnen het IPC innoveren?

Maar — de tegelbranche zal zichzelf, zijn producten en zijn uitvindingen wel moeten ‘verkopen’. BOVATIN werkt, samen met de geassocieerde leden, aan een campagne. Dat worden om te beginnen geen dure TV-spotjes, geen advertenties in landelijke dagbladen, maar een website, slimme internet-toepassingen en ondersteunend materiaal voor in de winkel en bij de architect. Maar het is straks ook aan u om die materialen te gebruiken; alleen samen hebben we heel Nederland als netwerk. En laten we één ding niet vergeten. Ook de concurrentie innoveert. Al weten we natuurlijk dat geen enkel materiaal het van keramiek ‘wint’. Alleen — ‘de markt’ weet dat nog niet. En zolang ze dat niet weten, worden er nog steeds houten vloeren in ontvangsthallen van kantoorgebouwen, en gietvloeren in ziekenhuizen gelegd. ■

Sopro DF 10® DesignVoeg Flex

Duurzaam mooi en hygiënisch.

en rvrij uie ns l s lk ka urgla kle

ing tegen herm escg rs* b e i a r in extre re zu

immelvorming t sch der n i h ver

erend uilw en v r te wa

Kalksluiervrij en gelijkmatige kleurglans door OPZ®-Technologie Makkelijk in onderhoud, water- en vuilwerend Verhoogde bescherming tegen schimmel en micro-organismen Verhoogde weerstand ook tegen zure reinigingsmiddelen* Veredelbaar met Sopro Glitter in goud en zilver Binnen- en buitenshuis Nu verkrijgbaar in 21 aantrekkelijke kleuren *in vergelijking met conventionele cementgebonden Sopro voegmortels bij huishoudelijke toepassing

Sopro Nederland BV · Kruyderlaan 21a · NL-3431 BM Nieuwegein Telefoon +31 (0)30 60 50 214 · Telefax +31 (0)30 60 50 896 · www.soprobv.nl

Download-scan voor technische productinformatie

april 2014

Ook korting op uw privéverzekeringen! U weet dat u bij BOVATIN Verzekeringsdienst terecht kunt voor al uw zakelijke verzekeringen, zoals uw CAR- en aansprakelijkheidsverzekering. Maar wist u dat uw privéverzekeringen ook bij BOVATIN Verzekeringsdienst afgesloten kunnen worden? Handig: zo heeft u al uw verzekeringen bij elkaar en dat tegen een zeer scherpe premie. Als ondernemer wilt u dat uw verzekeringen thuis ook goed geregeld zijn. Want ook als particulier kunt u ergens voor aansprakelijk gesteld worden of schade krijgen waarbij u zelf de kosten niet kunt betalen. Al uw verzekeringen onder één dak, met korting oplopend tot 12% BOVATIN Verzekeringsdienst biedt u een zeer scherpe premie op uw privéverzekeringen, met uitstekende voorwaarden. En daarnaast krijgt u korting als u meerdere privéverzekeringen bij ons afsluit. Deze pakketkorting kan oplopen tot 12%! Gemak Naast deze voordelen is het natuurlijk vooral erg gemakkelijk om al uw verzekeringen bij elkaar te hebben. Eén tussenpersoon die uw

situatie kent en die u ieder moment kunt bereiken met vragen over uw zakelijke of privéverzekeringen. Ook kunt u via onze website inloggen in ‘Mijn Polismap’. Hier ziet u in één oogopslag al uw lopende verzekeringen. Aanbod privéverzekeringen Wij bieden u o.a. de volgende verzekeringen: ✔ Aansprakelijkheidsverzekering ✔ Doorlopende reis- en annuleringsverzekering ✔ Inboedelverzekering ✔ Woonhuisverzekering ✔ Autoverzekering ✔ Rechtsbijstandverzekering U kunt deze verzekeringen uiteraard gezamenlijk afsluiten, waarbij u een flinke pakketkorting krijgt. Maar u kunt er natuurlijk ook voor kiezen om één of enkele verzekeringen af te sluiten. Online premie berekenen en afsluiten Wilt u bekijken of het voor u voordeliger is om uw privéverzekeringen over te sluiten naar BOVATIN Verzekeringsdienst? Dat kan heel gemakkelijk. Op www.bovatinverzekeringsdienst.nl kunt u precies aangeven welke verzekering u wilt afsluiten en tegen welk verzekerd bedrag. Zo ziet u exact welke premie u hiervoor zou betalen én kunt u de verzekeringen direct online afsluiten. Voor vragen kunt u natuurlijk contact met ons opnemen via 010 – 288 44 44 of info@ bovatinverzekeringsdienst.nl. ■

BOVATINFO

Secretariaat

Afdelingssecretariaten

Bondsburo BOVATIN Postbus 85, 7460 AB Rijssen Bezoekadres: Karel Doormanstraat 2, 7461 ER Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01 e-mail: bondsburo@bovatin.nl website: www.bovatin.nl

Noord-Holland K. Scholten Westerwerf 2 1911 JA Uitgeest telefoon 0251-319101 e-mail noordholland@bovatin.nl

Hoofdbestuur Voorzitter: G.A. (Gerard) Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon (072) 511 08 99 mob. 06-22916752 fax (072) 564 70 52 e-mail: voorzitter@bovatin.nl Secretaris: C.H. (Chris) van Herpen Het Erp 9, 5388 CN Nistelrode telefoon (0412) 61 16 29 mob. 06-52654912 e-mail secretaris@bovatin.nl Penningmeester: Y. (Yvonne) van der Doelen Kameren 1A, 5473 VC Heeswijk-Dinther telefoon 06-1401 4402 e-mail: penningmeester@bovatin.nl Bestuursleden: V. (Viktor) van de Bilt Mauritslaan 37, 3454 XR De Meern telefoon (030) 241 69 35 e-mail info@viktorvandebilt.nl G.C. (Iete) Cremer Europaweg 28, 7742 PH Coevorden telefoon (0524) 22 15 96 e-mail gccremer@hotmail.com G. (Gijs) Hilhorst Wiebachstraat 28, 6466 NG Kerkrade telefoon (045) 544 45 42 fax (045) 544 09 73 email g.p.w.hilhorst@hilhorst.nl T. (Tom) Sterkman Ivoorstraat 5 1812RE ALKMAAR telefoon 072-5183222 e-mail t.sterkman@svktegelwerken.nl Juridisch adviseur: Mr. T. Zanen Beukendreef 11, B-2920 Kalmhout België telefoon (0032) 36853187 fax (0032) 36853186 e-mail juridischadvies@bovatin.nl mob. 06-20616770 Ambtelijk secretaris: G. ten Bolscher Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01 Informatie betreffende keuringscommissie: BOVATIN Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 fax (0548) 53 85 01

Midden- en West-Nederland P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop telefoon (0172) 21 60 84 fax (0172) 21 04 61 mob. 06-53281208 e-mail middenenwestnederland@bovatin.nl Oost- en Noord-Nederland G.C. Cremer Europaweg 28, 7742 PH Coevorden telefoon (0524) 22 15 96 e-mail oostennoorddnederland@bovatin.nl Zuid-Nederland P. de Jong Cambreur 8, 5171 SJ Kaatsheuvel telefoon (0416) 27 33 29 fax (0416) 27 33 29 email bovatin.afd.zuid@online.n Redactiecommissie Hoofdredactie en nieuws diversen Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, telefoon (010) 435 22 70 mob. 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail redactie@bovatin.nl Mededelingen Hoofdbestuur G.A. Reus Raadhuisstraat 18, 1829 BV Oudorp telefoon (072) 511 08 99 Mededelingen landelijk secretariaat B. Bekhuis Postbus 85, 7460 AB Rijssen telefoon (0548) 53 85 05 Techniek-Materialen-Gereedschappen P. Verlaan Valkenburgerlaan 14, 2771 DA Boskoop Tel. (0172) 21 60 84 A.M.F.J. Borrenbergs Sjeng Vaasstraat 7 6031HE Nederweert tel. (0495) 634095 mob. 06 23442186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl Redactieadres BOVATINfo Postbus 85, 7460 AB Rijssen Telefoon (0548) 538 505 Fax (0548) 538 501 e-mail redactie@bovatin.nl Advertenties Remus F.P.M. Aussen, Aussen communicatie & management Dwarsbleekstraat 4, 3134 EC Vlaardingen, telefoon (010) 435 22 70 mob. 06 – 242 70 953 www.aussen.nl e-mail advertenties@bovatin.nl

Nuttige info voor BOVATINleden Ledenadvies BOVATIN Bondsbureau (voorlichting) Kosteloos via telefoon: (0548) 53 85 05 fax: (0548) 53 85 01 e-mail bondsburo@bovatin.nl Voorlichting op gebied van onder andere: ■ Cordares (SFB) ■ Sociale Verzekeringen ■ CAO-bepalingen ■ Loonkosten ■ Overige verzekeringen ■ Bedrijfsschade ■ WA verzekeringen BOVATIN Bondsbureau (advies) Tarief € 70,- per uur. Kort telefonisch advies: kosteloos Adviezen op gebied van onder andere: ■ Opstellen van een ondernemingsplan ■ Kostenbewakingssystemen ■ Financieringsplan ■ Opstellen exploitatieprognoses ■ Opvolgingsproblematiek BOVATIN/Technisch advies Kort telefonisch advies: kosteloos Tarief € 70,- per uur. Algemene technische adviezen en specifieke projectadviezen ■ Tegels ■ Lijmen ■ Hulpmiddelen-materialen ■ Verwerkingsmethoden tel. (0495) 634095 mob. 06 23442186 e-mail: technischadvies@bovatin.nl BOVATIN/BJD Advies Tarief € 70,- per uur. Incasso: no cure no pay (zonder geschil) via tel: (00) 32 36 85 31 87 (tussen 20.00 uur en 22.00 uur) fax: (00) 32 36 85 31 86 Mob. 06-20616770 e-mail: tzanen@hotmail.com Juridische Advisering en Procesvertegenwoordiging (ook bemiddeling advocaat): ■ Arbeidsrecht ■ Contractenrecht ■ Incasso ■ Huurkwesties ■ Soc. Verzekeringen ■ Subsidies ■ Vergunningen ■ Leasing ■ Productaansprakelijkheid ■ Juridische Doorlichting S.G.A.T. Stichting gespecialiseerde Aannemers in het verwerken van keramischeen natuursteen tegels (zie secretariaat BOVATIN) Postbus 85, 7460 AB Rijssen

stApp voor stApp naar het beste eindresultaat

Zelfs de beste tegelzetter of vloerenlegger kan wel eens een goed advies gebruiken. Forbo Eurocol biedt u daarom nu de Tegelklus App, zodat u onze vertrouwde adviezen voortaan ook online beschikbaar heeft.

De Tegelklus App Het juiste advies en de juiste producten bij elke klus • meer dan 800 stap-voor-stap adviezen • overzicht van de benodigde producten • het adres van het dichtstbijzijnde verkooppunt • foto’s uploaden voor direct persoonlijk advies

Bekijk de demo op Yo uTube of download nu de Tegelklu s App vanaf Google play of de App Store

eurocol - the strong connection

www.eurocol.com

BETER EN MAKKELIJKER LIJMEN zonder een vuiltje aan de lucht

Andere tijden. Andere lijmen. Nieuwe KM Flex BluePrint maakt gebruik van een innovatieve morteltechnologie. Dat maakt de lijm bijzonder duurzaam en goed voor het milieu. Nog mooier is, dat je er als tegelzetter makkelijker, sneller, beter en gezonder mee werkt dan met traditionele lijmen. Glashelder dus: het is tijd voor KM Flex BluePrint.

brekend!

BluePrint = baan ✓

Postadres

Postbus 120 NL - 7070 AC Ulft Bezoekadres De Hogenkamp 22 NL - 7071 EC Ulft Telefoon +31 (0)315 270 620 E-mail info@kiwitz.nl Internet www.kiwitz.nl

-uitstoot Tot 78% minder CO2

racht ✓ Hogere kleefk gen ✓ Lichter te men

verwerken ✓ Makkelijker te tie ✓ Geen huidirrita

M A A K H E T WA A R . M E T K I W I T Z

ONDERDEEL VAN DE