Kilian Lode - Dirigeren van Verandering

Dirigeren van verandering

Integraal toekomstperspectief voor de regio Zwolle.

Kilian Lode

Master Stedenbouw

Academie van Bouwkunst Amsterdam

21-08-2023

Mentor

Jaap Brouwer

Commissieleden

Yttje Feddes

Henk Snel

Toegevoegde commissieleden

Hans van der Made

Herman Zonderland

Inleiding

In de loop van de tijd zijn we de intrinsieke waarde van het landschap uit het oog verloren. Het landschap wordt gebruikt als een bron waaruit we gratis waarde kunnen creëren. Dit is in de loop van de tijd alleen maar toegenomen. Hierdoor verliest het landschap haar intrinsieke waarde. Tevens wordt het landschap ook als bron uitgeput. Met de klimaatverandering, de stikstofcrisis, de woningcrisis en de vastlopende mobiliteit in Nederland moet er een radicale verandering komen in hoe mensen wonen, leven, verblijven, recreëren en verplaatsen.

Samenvatting

In de loop van de tijd zijn we de intrinsieke waarde van de leefomgeving uit het oog verloren. De leefomgeving wordt vaak gezien als een bron waaruit we gratis waarde kunnen creëren. Dit is in de loop van de tijd alleen maar toegenomen. Hierdoor verliest het landschap haar intrinsieke waarde. Tevens wordt de leefomgeving ook als bron uitgeput.

De regio van Zwolle kan worden gezien als Nederland in het klein. Zwolle is gesticht op een opgezwollen plek in de delta van de IJssel en de Vecht. Zwolle is omringd met bijna alle landschapstypen die je in Nederland kunt vinden. 100 jaar geleden lag het zelfs aan de zee. Dit maakte het toen voor Zwolle mogelijk om goede handel te drijven met steden langs de Oostzee. Alle handel vond plaats via het water. Rond 1900 kreeg de regio een nieuwe belangrijke positie in Nederland, vanwege de aanleg van het spoorwegen netwerk. Tegenwoordig is de regio ook sterk in ontwikkeling, maar deze groei wordt voornamelijk gefaciliteerd door automobiliteit.

De introductie van de auto heeft ervoor gezorgd dat veel van onze leefomgeving ontworpen met één doel: het vergemakkelijken van de doorstroming. Of het nu gaat om verkeer, water, landbouwproductie, openbaar vervoer, fietspaden, energievoorzieningen of economische activiteiten; al deze belangen hebben vaak de prioriteit gekregen boven de kwaliteit van onze leefomgeving.

De gemakkelijkheid van de auto zorgt dat er te weinig verschillen zijn tussen het leven in de stad en leven in het landschap. De stad hoort een plek te zijn waar je alles nabij hebt. Je loopt, fietst of pakt de bus naar je werk, naar voorzieningen of naar een park. Hier tegenover staat dat mensen leven in compacte woningen en dat je jezelf verplaatst als fietser of voetganger en niet met een auto. In het landschap woont men in een recreatief landschap met veel natuur, in grotere huizen met grote tuinen en zal de auto altijd een betekenis hebben vanwege afstanden tot voorzieningen en de lage dichtheid. Het gebruik van de auto heeft gezorgd voor een leefomgeving die niet wordt gebruikt om in te verblijven, maar een leefomgeving om te verlaten. Het is een nietszeggende plek geworden.

De recente uitdagingen waarmee Nederland wordt geconfronteerd zoals: de klimaatverandering, de verkeerscongestie, de woningcrisis en de stikstofproblematiek. Deze uitdagingen benadrukken dat niet alle vormen van doorstroming onbeperkt in onze leefomgeving kunnen worden gefaciliteerd. Er moeten keuzes worden gemaakt, waarbij de kwaliteit van onze leefomgeving voorop komt te staan. Om een alomvattend perspectief te bieden aan belanghebbenden heb ik een ruimtelijke partituur gecreëerd. Hierin zijn de ruimtelijke principes georganiseerd op thema en plek geordend.

Het creëren van een kwalitatieve leefomgeving vereist een vergelijkbare benadering als het componeren van een prachtig muziekstuk, waarbij elk instrument zijn eigen melodie speelt en het soms ook stil is. In de regio Zwolle wordt momenteel de auto als dominante kracht beschouwd, die alle andere aspecten van de leefomgeving overstemt. Alleen wanneer alle elementen harmonieus op elkaar zijn afgestemd, kan er een leefomgeving ontstaan die zowel duurzaam als aantrekkelijk is voor de toekomst.

De grootste opgave zal in de stad komen te liggen. Hier is de problematiek momenteel ook het grootst. Zwolle is de economische motor van de regio met een sterk vestigingsklimaat. De verdichting met stedelijk programma gaat zich oriënteren op de voormalige ringweg. De nu nog autogerichte ringweg wordt vervangen door een OVring met stedelijk programma. Aan de Oostzijde van de stad ligt de ringweg tegen het landschap aan en vormt het momenteel een versnipperde en anonieme stadsrand.

De onaantrekkelijke en anonieme stadsrand van Zwolle illustreert duidelijk waar de auto de grootste impact heeft gehad. De stadsrand de plek waar de meeste thema’s bij elkaar komen en waar het in de huidige situatie vaak mis gaat. De gemakkelijkheid van de auto heeft ervoor gezorgd dat het een nietszeggende plek is geworden. In de toekomst zal deze plek juist de meeste kwaliteiten krijgen door: de nabijheid van het recreatieve, natuurlijke en diverse landschap, de goede bereikbaarheid door de OV-ring, een stedelijk wijkcentrum en de landschappelijke scheg. De stadsrand Zalné wordt een nieuw stuk stad met een treinstation, vele voorzieningen, MBO school en ongeveer 8000 extra woningen. Dit plan is alleen mogelijk als de intrinsieke waarde en kwaliteit van de leefomgeving centraal staat in de integrale opgave van de regio.

1 Zwolle

De regio van Zwolle kan worden gezien als Nederland in het klein. Zwolle is gesticht op een opgezwollen plek in de delta van de IJssel en de Vecht. Zwolle is omringd met bijna alle landschapstypen die je in Nederland kunt vinden; rivierklei landschap, veenlandschap, stuwwallen, droogmakerijen en zandgronden.

Hanzestad Zwolle

100 jaar geleden lag Zwolle aan de zee ( de Zuiderzee). Dit maakte het destijds voor Zwolle mogelijk om goede handel te drijven met steden langs de Oostzee. Als Hanzestad groeide Zwolle in die periode sterk. Alle handel vond plaats via het water omdat de stad in de delta van de IJssel ligt.

Suol Zwolle

Spoorwegen knooppunt. Toen het spoorwegennet werd aangelegd, kreeg de regio een nieuwe belangrijke positie in Nederland. Het verbond het noorden met de rest van het land. Als gevolg hiervan onderging de stad een groeispurt en vestigden vele bedrijven zich in de stad. Ook de regio profiteerde hiervan, met de aanleg van vele lokale spoor- en tramlijnen naar de omliggende kernen.

Autoregio

Tegenwoordig is de regio ook sterk in ontwikkeling, maar deze groei wordt voornamelijk gefaciliteerd door automobiliteit. Bijna iedereen bezit een auto en verplaatst zich voornamelijk met de auto. De auto is echter zeer inefficiënt in vergelijking met andere vormen van mobiliteit en zorgt voor veel ruimte verspilling. Vandaar de aanleiding voor mijn afstudeerproject: waarom heerst er in de regio Zwolle zo’n sterke autocultuur terwijl het een goed spoorwegennetwerk uit het verleden heeft geërfd?

Regio Atlas Zwolle, Must stedenbouw

2 De snelste weg is de omweg

De regio maakt het door de aangelegde snelwegen mogelijk voor mensen om steeds sneller op hun bestemming kunnen zijn. Hierdoor kan men in dezelfde tijd een grotere afstand afleggen. Als gevolg gaan winkels en andere voorzieningen zich samen op een grotere schaal op centrale locaties vestigen om meer omzet te kunnen draaien. Veel kleinere voorzieningen kunnen niet concurreren met de grotere en moeten daarom noodgedwongen sluiten. Het totale aantal voorzieningen neemt vervolgens af en dit zorgt ervoor dat men afhankelijk is van de verder weg gelegen grootschalige centrale voorzieningen. Deze zijn als voetganger of fietser lastiger te bereiken waardoor er meer mensen afhankelijk zijn geworden van de auto.

De vicieuze cirkel van auto-afhankelijkheid, Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid.

Het verschil van verplaatsen tussen wanneer mensen in de stad of in het landschap wonen wordt bepaald door het middel, niet door de reistijd. In de stad reizen mensen met het openbaar vervoer of kunnen ze lopen en fietsen naar hun bestemming. In het landschap zijn de mensen afhankelijk van de auto, maar is de reistijd tot dezelfde bestemmingen niet veel langer. De gemakkelijkheid van de auto zorgt dat er te weinig verschillen zijn tussen het leven in de stad en leven in het landschap. Als gevolg hiervan wordt de stad geforceerd om het autogebruik van mensen in het landschap te faciliteren en wordt het landschap gebruikt als een luxe villa wijk.

Reistijd met de fiets van bioscoop naar mijn huis versus dezelfde reistijd met de auto.

Stad

De stad is een plek waar je alles nabij hebt. Je loopt, fietst of neemt de bus naar je werk, voorzieningen of naar een park. Je gaat met het openbaar vervoer naar een andere stad. Hier tegen over staat dat mensen leven in compacte woningen en dat je jezelf verplaatst als fietser of als voetganger en niet met een auto.

Landschap

In het landschap woont men in een recreatief landschap met veel natuur, in grotere huizen met grote tuinen en zal de auto altijd een betekenis hebben vanwege de afstanden tot voorzieningen en de lage dichtheid. Maar het kan niet zo zijn dat dit afbreuk doet aan de natuur en de recreatieve functie van het landschap.

De onderstaande illustraties geven een beeld weer van het vroegere landschap en de huidige stadsrand. Het gebruik van de auto heeft ervoor gezorgd dat het landschap niet meer wordt gebruikt om in te verblijven, maar dat het wordt gebruikt om te verlaten. Het is een onaantrekkelijke, nietszeggende plek geworden.

Oorsponkelijk Landschap

Niet alleen een autoprobleem

Al snel kwam ik tot de ontdekking dat de auto niet de enige oorzaak is voor het verlies van de intrinsieke waarde. Het aanleggen van auto infrastructuur heeft veel gebieden onaantrekkelijk gemaakt. Dit zorgt voor een denkwijze die puur gericht is op het oplossen van problemen in plaats van het zoeken naar de toegevoegde waarde. In deze foto’s zie je hoe een wandelroute is gerealiseerd in een project waar het verdubbelen van het spoor de opgave was. Het is technisch mogelijk om hier te lopen echter is dit voor de wandelaar totaal niet duidelijk en aantrekkelijk.

Een ander voorbeeld is het watersysteem. De kanalen en rivieren zijn ingericht dat ze zo snel mogelijk water kunnen verplaatsen. Bij hoog water in de Vecht, de kanalen en de IJssel wordt het water zo snel mogelijk naar het IJsselmeer geleidt. Als er daarentegen te weinig water door de IJssel, de Vecht en de kanalen stroomt, wordt het water in het IJsselmeer gebruikt om de droogte in de regio te bestrijden. Het water wordt telkens zo snel mogelijk afgevoerd of aangevoerd. Terwijl het eigenlijk nodig is om het water te vertragen. Dit zijn allemaal symptomen die ontstaan wanneer de intrinsieke waarde van het landschap uit het oog is verloren.

3 Ruimtelijke partituur

We moeten afstappen van het idee dat we alle problemen voor iedereen kunnen oplossen. We moeten ons realiseren dat er een verschil is tussen het leven in de stad en het leven in het landschap. Er moeten keuzes worden gemaakt. Om perspectief te bieden aan stakeholders heb ik een ruimtelijke partituur gemaakt.

Het creëren van een kwalitatieve leefomgeving vereist een vergelijkbare benadering als het componeren van een prachtig muziekstuk, waarbij elk instrument zijn eigen melodie speelt en het soms ook stil is. In de regio Zwolle wordt momenteel de auto als dominante kracht beschouwd, die alle andere aspecten van de leefomgeving overstemt. Alleen wanneer alle elementen harmonieus op elkaar zijn afgestemd, kan er een leefomgeving ontstaan die zowel duurzaam als aantrekkelijk is voor de toekomst.

De ruimtelijke partituur is een manier om de verschillende thema’s en plekken in de regio te ordenen. Door deze partituur te gebruiken, kunnen stakeholders beter begrijpen wat er nodig is om de regio te verbeteren en hoe ze hieraan kunnen bijdragen.

Eerste bladzijde in de partituur van de ouverture van de opera Prins Igor

Voetganger en Fietser

In steden moet de openbare ruimte worden ontworpen waarbij de fietser en de voetganger het uitgangspunt zijn. In dorpen moet het fietsen worden bevorderd door bijvoorbeeld fietspaden aan te leggen en door fietsenstallingen aan te bieden. Rondom voorzieningen zoals winkels en openbare gebouwen moet de voetganger centraal staan, door bijvoorbeeld het toewijzen van voetgangersgebieden. In het landschap ligt de uitdaging in het fijnmaziger en recreatiever maken van het netwerk voor voetgangers en fietsers. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door het aanleggen van wandel- en fietspaden die aansluiten op bestaande routes en het creëren van rustpunten met picknicktafels of bankjes. Op deze manier kunnen voetgangers en fietsers optimaal

Uitgangspunt Snelle en gemakkelijke routes Fijnmaziger recreatief

Stedelijk milieu Dorps milieu Landelijk milieu

Openbaar vervoer

De uitdaging voor het openbaar vervoer in de stad is om het fijnmaziger, veiliger en leefbaarder te maken. Om dit te bereiken, is het belangrijk om alle snelle streekbussen te concentreren op de ringweg van Zwolle. Hierdoor komen de bussen niet meer in conflict met voetgangers en fietsers in de gehele stad, maar slechts op enkele punten die gemakkelijker te verhelpen zijn. De streekbussen zijn hierdoor ook sneller op hun bestemming. De stadsbussen rijden dan nog steeds door de stad, maar in een ondergeschikte vorm. Daarnaast kunnen de bussen flexibeler zijn met hun dienstregeling omdat de afstanden kleiner zijn. Een andere belangrijke interventie die nodig is in het openbaar vervoer is het realiseren van meerdere stations in de stad. Hierdoor krijgt het treinnetwerk meer betekenis voor het openbaar vervoer van de stad en voor de regio. De sprintertrein moet frequenter en vaker stoppen zodat meer mensen er gebruik van gaan maken.

Autoverkeer

De regio investeert in een efficiënte auto-infrastructuur. Dit betekent dat de stad wordt omringd door een ringweg om een soepele verkeersstroom te garanderen. De ringweg fungeert ook als een barrière voor fietsers en voetgangers rond het stadscentrum. De interventie houdt in dat de barrière wordt geconcentreerd op de IJsselallee, wat betekent dat er aan de noord- en oostzijde van de stad minder barrières zijn, terwijl er aan de west- en zuidkant wordt geprobeerd deze barrière zoveel mogelijk te minimaliseren. In het landschap moet het autoverkeer vertragen om de recreatieve en natuurlijke functie van het landschap te verbeteren.

Verstedelijking

De aanpak van de mobiliteit in de regio maakt het mogelijk om de gebieden die nu volledig georiënteerd zijn op de auto te verstedelijken. Er is veel ruimte mogelijk voor werkgelegenheid en woningen vanwege de verbeterde OV bereikbaarheid. De bestaande kwaliteiten van deze gebieden worden versterkt en er ontstaan nieuwe kwaliteiten in het gebied.

Nationaal verbonden stad Hoogstedelijk polycentrisch en multifunctioneel verdichten.

Regionaal verbonden dorp Kleinschalige verdichting rondom voorzieningen t.b.v. doorstroming van ouderen.

Locale waardes versterken

Water

De klimaatverandering zorgt voor een toename in extreme droogte en extreme wateroverlast. Het bergen en vertragen van het water wordt daarmee steeds belangrijker. Een belangrijke interventie die voor de regio nodig is, is het realiseren van extra waterberging gebieden ten zuiden en oosten van Zwolle. Dit vanwege de kwetsbaarheid van overstromingen in de stad door de kanalen uit de regio en de kwetsbaarheid van droogte in het landschap.

Overijssel voor elkaar!, Profincie Overijssel

Vergroening en robuust water netwerk

Wateropslag als wetlands voor drinkwater.

Vergroening en robuust water netwerk

Stedelijk milieu Dorps milieu Landelijk milieu

Landschap en recreatie

De landschappen rondom Zwolle zijn op veel plaatsen in de regio niet herkenbaar door het verlies van hun intrinsieke waarde. De recreatieve waarde van het landschap is versnipperd in afzonderlijke gebieden die met de auto goed bereikbaar zijn. De vele stations in de regio kunnen echter helpen om het landschap bereikbaar te houden in een regio die minder afhankelijk wordt van auto’s. Het station gaat fungeren als een poort naar het landschap. Water is in alle landschapstypen in de delta een belangrijk element en moet daarom de verbindende recreatieve drager van de regio zijn. Dit helpt om het landschap te herstellen, te verbinden, en om de recreatieve waarde van het gebied te vergroten. Water heeft op recreatief gebied een belangrijke betekenis als vaarwater,

Stedelijk recreatief natuur verbonden met omliggend landschap

Verbonden natuurlijk netwerk

Verbonden natuurlijk netwerk met grote gebieden

Agrarisch

De agrarische sector staat voor een enorme uitdaging vanwege de stikstofproblematiek. Het economische systeem van meer en goedkopere productie heeft ertoe geleid dat agrarische bedrijven steeds grootschaliger zijn geworden. De stikstofproxlematiek toont aan dat grootschalige agrarische bedrijven niet samengaan met de natuur. Boeren moeten gaan produceren op basis van wat de bodem (natuur) kan bieden. De boer kan extra inkomstenbronnen genereren door middel van toerisme, zorg, natuurbeheer of rechtstreekse verkoop van producten. Hierdoor draagt de boer bij aan het versterken van de biodiversiteit, de recreatieve functie van het landschap, voedsel voor de regio en de zorg voor kwetsbaren.

Om het stikstofprobleem op te lossen zijn juist meer boeren nodig, MVO Nederland

Energie

Het energienet raakt overbelast. Zonnepanelen produceren veel energie wanneer de huishoudens juist minder gebruiken. Dit vraagt om een slim en flexibel systeem om het vraag en aanbod lokaal en regionaal met elkaar te koppelen. Er ontstaat een decentraal energiesysteem Netverzwaring en extra netaansluitingen zijn dan niet meer nodig.

Smart Energy Hubs als basis voor het energiesysteem van de toekomst, RTV Oost

Collectief en slim gebruiken Energie Hub

lokaal netwerk en energie neutraal Zelfvoorzienend en opwekken van grootschalige energie.

4 Integraal perspectief voor de regio

Alle thema’s in de ruimtelijke partituur vormen de opgave voor de regio Zwolle. In de integrale visiekaart zijn deze vertaald naar een ruimtelijk perspectief voor de stad Zwolle en het dorp Dalfsen, dat als voorbeeld dient voor andere dorpen in de regio.

Dorp

Dalfsen heeft een geheel eigen kwaliteit die zich voornamelijk leent aan de kwaliteiten van het omliggende landschap, maar ook aan de nabijheid van het openbaar vervoer naar de voorzieningen van de stad. Wonen in een dorp is een prettig alternatief voor de stad als men toch dichtbij voorzieningen wil wonen in een omgeving die ruimer is opgezet. Dorpen bestaan veelal uit ruime gezinswoningen met grotere tuinen. Echter zullen de dorpen ook moeten gaan verdichten. Met de vergrijzing komt er steeds meer vraag naar ruime appartementen voor ouderen die momenteel in een te groot huis wonen. Deze kleinschalige verdichting kan prima binnen de bestaande contouren van een dorp worden opgelost middels splitsingen naar boven/benedenwoningen zonder aantasting van het huidige dorpskarakteristiek.

Landschap

Het landschap krijgt juist meer recreatieve, maatschappelijke en natuurlijke betekenis voor de regio. Ook hier is het realiseren van extra programma niet uitgesloten, zolang het maar bijdraagt aan het versterken van de huidige kwaliteiten van het landschap of dat het nieuwe kwaliteiten toevoegt.

Stad

Veruit de grootste opgave zal in de stad komen te liggen. Hier is de problematiek momenteel ook het grootst. Zwolle is de economische motor van de regio met een sterk vestigingsklimaat. De verdichting met stedelijk programma gaat zich oriënteren op de voormalige ringweg.

Zwolle krijgt drie landschappelijke scheggen die de binnenstad verbinden Zwartewaterscheg in het noorden, het Engelsewerkscheg in het westen en de Wezenlandenscheg in het zuidoosten. Momenteel zijn deze nog niet herkenbaar, echter zullen deze de kwaliteitsdragers van de stad zijn.

De spoorzone van Zwolle is momenteel sterk in ontwikkeling en wordt een creatieve en innovatieve wijk die nationaal goed is verbonden. De spoorzone zal worden gekoppeld aan het Engelsewerkscheg. Voor de andere gebieden aan ringweg zijn nog geen grootschalige plannen, echter toont het ruimtelijke partituur aan dat deze wel nodig zijn. De Noordring wordt een stadswijk die de verbinding aangaat met de wijken Stadshagen, AA-landen, Holtenbroek en met de binnenstad. De Zwartewaterscheg zal de kwaliteitsdrager zijn van dit gebied. De oostring wordt de nieuwe stedelijke stadsrand van Zwolle met de Wezenlandenscheg als kwaliteitsdrager van het gebied.

5 De nieuwe stadsrand

De stadsrand is de plek waar de stad het landschap raakt. De oostzijde van de stad wordt de nieuwe stadsrand van Zwolle. Vanuit de ruimtelijke partituur is dit de plek waar de meeste thema’s bij elkaar komen en waar het in de huidige situatie vaak misgaat. De gemakkelijkheid van de auto heeft ervoor gezorgd dat het een nietszeggende plek is geworden. In de toekomst zal deze plek juist de meeste kwaliteiten krijgen door: de nabijheid van het recreatieve en natuurlijke landschap, de bereikbaarheid van de OVring en de landschappelijke scheg als kwaliteitsdrager van de stad.

De onderstaande illustraties geven een beeld van de transitie van de huidige situatie naar een nieuwe stedelijke stadsrand. De ruimtelijke partituur dirigeert de opgaven die in dit gebied gaan landen.

Oorspronkelijke stadsrand

Huidige stadsrand

Toekomstig stadsrand

Stedelijk

Recreatief landschap

Robuust watersysteem

6 Stedelijk knooppunt Zalné

Huidige situatie Zalné

Zalné kan worden beschreven als een versnipperende verzameling van restruimte, lege bouwvelden, parkeerplaatsen, bedrijventerreinen, infra barrières, voetbalvelden en een hoogspanningsstation maar ook pareltjes zoals de buitenplaatsen “Boschwijk” en “Landwijk”, oude lanen naar de stad, weteringen, Park de Wezenlanden, natuurgebieden en wetlands. In de nieuwe stadsrand moeten deze parels worden versterkt en opgenomen in de gebiedsontwikkeling om de identiteit en de kwaliteiten van het gebied te behouden.

Recreatieve as De Wipstrikkerallee en de Kuyerhuislaan worden aan elkaar gesmeden. De Heinoseweg sluit hier haaks op aan in lijn met de inrit laan van buitenhuis Landwijk. Deze lanen zullen de recreatieve drager voor de voetganger en fietser zijn van het gebied.

OV Ring

De OV Ring gaat als een As dwars door De OV-ring gaat als een as dwars door het gebied heen. Op de kruising van het spoor en de OV-ring wordt er een direct overstapstation tussen de trein en de bus gerealiseerd. Het station heeft twee kanten: een snelle kant waar men direct van het perron naar bushalte kan gaan en een langzame kant waar men kan overstappen naar de fiets of te voet verder kan gaan over de recreatieve drager.

Robuust watersysteem

Het huidige watersysteem pompt water vanuit de Zalnesche wetering naar het Almelose kanaal, dat vervolgens door de stad stroomt. In de toekomst moet het water echter in de tegenovergestelde richting stromen. Het moet vanuit het Almelose kanaal via de Zalnesche wetering in het landschap stromen als bufferzone. Overtollig water kan vervolgens via Vecht weg stromen. Om dit te bereiken wordt er een extra waterloop aan de zuidzijde toegevoegd die met het kanaal wordt verbonden middels een spuisluis. Aan de noordzijde wordt er een schutsluis gerealiseerd om een recreatieve vaarroute mogelijk te maken. De vaarroute gaat een rondje om Zwolle heen, vanuit de binnenstad over de kanalen en weteringen naar de Vecht en via het Zwarte water weer terug naar de binnenstad.

Landschapsscheg

Het park de Wezenlanden wordt flink uitgebreid richting het zuiden en wordt verbonden met het landschap. Dit geeft enorm veel verblijfskwaliteit aan het gebied. In de scheg kan men helemaal tot rust komen. Er zijn hier veel wandelen fietspaden, een passanten haven, een strandje met zwemplas, en diverse sportvelden. Rondom de scheg worden de randen verdicht met een stedelijk programma. Dit zorgt voor intensiever gebruik van de scheg en sociale veiligheid in de scheg.

Verscheidenheid van woonmilieus

De gebiedsontwikkeling bestaat uit verschillende woonmilieus, elk met een eigen unieke identiteit.

Oosterenk is een voormalige kantoorlocatie waar wonen en werken worden gemengd om een divers en levendig gebied te creëren gericht op starters, studenten en mensen uit de gezondheidszorgsector vanwege de nabijheid van het ziekenhuis.

Pierik is een buurt die wordt uitgebreid met een stedelijke woonwijk. Deze huizen bevinden zich direct aan de nieuwe landschapsscheg: de Wezenlanden.

Marslanden is momenteel een monofunctioneel bedrijventerrein. Het noordelijke deel van het bedrijventerrein leent zich dankzij de nabijheid van het nieuwe station en het recreatieve landschap voor een gemengde samenstelling van wonen en werkplaatsen.

Zalné centrum wordt het nieuwe wijkcentrum voor de hele stadsrand, waar wijkvoorzieningen zoals supermarkten, winkels en restaurants zullen zijn gevestigd. Er zal ook een MBO-school worden gevestigd vanwege de nabijheid van het station.

In totaal zullen er in dit gebied zo’n 8000 woningen worden gerealiseerd.

Pierik

Marslanden

7 Zalné Centrum

Het stedenbouwkundig plan is voor Zalné centrum verder uitgewerkt om te onderzoeken hoe hier een aantrekkelijk stedelijk omgeving kan komen.

Speelse rand met een stedelijke kern

Het gebied is ongeveer 450 bij 300 meter groot. De beperkte grootte van de locatie vraagt om een heldere stedenbouwkundige structuur die efficiënt gebruikmaakt ruimte. De stedenbouwkundige structuur is gebaseerd op een grid van bouwblokken. Ter hoogte van de recreatieve drager (Heinoseweg) heeft het grid van bouwblokken een draaiing, waardoor de recreatieve drager een onderscheidend karakter krijgt. De bouwblokken die grenzen aan het landschap zijn deels geopend en de binnentuin is verbonden met het omliggende landschap. Deze binnentuinen zijn semi-openbaar toegankelijk. De binnenste bouwblokken zijn volledig gesloten, waardoor er dichtbebouwde stedelijke ruimtes ontstaan in de kern van het gebied.

Stationsplein

Bebouwingshoogte

De bebouwing heeft een oplopende basishoogte van vier bouwlagen aan de rand naar zes bouwlagen nabij het station. In elk bouwblok is er een hoogte accent aanwezig. Net als bij de basishoogte zijn deze nabij het station maximaal 70 meter hoog en lopen deze af naar een hoogte van minimaal 30 meter. Dit draagt bij om het kerngebied een hoog stedelijk karakter te geven waar juist de randen aansluiten op de maat en schaal van de bebouwing in Zwolle.

Hoogte opbouw Tussenstraat

Staat profielen

Bijna alle straten hebben een profielbreedte van 15 meter. Dit zorgt voor een intieme stedelijke openbare ruimte die primair is ingericht voor voetgangers en fietsers. Het profiel van de OV-ring heeft een breedte van 30 meter om een busstation met midden platform mogelijk te maken. De recreatieve drager (Heinoseweg) heeft aan beide zijden van de straat bomen en is vormgegeven als een laan. De OV-ring heeft een formele uitstraling als boulevard met drie rijen bomen aan beide zijden van de straat en in het midden van het profiel. De andere straten zijn primair als verblijfsgebied vormgegeven met een ruimtere-

OV Ring

Recreatieve as

8

Waardevol landschap als basis voor een nieuw stedelijk gebruik.

Stedenbouw is voor mij niet alleen een mooi ontwerp maken. Het belangrijkste is om de juiste condities scheppen om een fantastische wijk te kunnen ontwerpen. Dit kunnen stedenbouwkundigen niet alleen. Hiervoor hebben we specialisten nodig om de opgaves van de verschillende thema’s helder te krijgen. Vervolgens moeten alle opgaves worden gedirigeerd naar een helder doel. Radicale keuzes moeten worden gemaakt, want niet alle opgaves gaan samen en kunnen worden opgelost.

Het toepassen van oplossingen vanuit solitaire thema’s in de leefomgeving moet stoppen. De intrinsieke waarde en de kwaliteit van het landschap moet centraal staan en vormt het kader waarin de opgaven van de thema’s moeten bevinden. Voor de stadsrand in Zwolle betekent dit dat er afscheid wordt genomen van de autoinfrastructuur, alleen dan kan er een mooie wijk en leefomgeving ontstaan.

Dankwoord

Mijn afstuderen is een hele mooie en bijzondere reis voor mij geweest met een geweldig resultaat. Ik wil de volgende mensen heel erg bedanken voor jullie input, inzet, enthousiasme, betrokkenheid en deskundigheid!

Commissie

Jaap brouwer (Mentor)

Henk Snel (Commissielid)

Yttje Feddes (Commissielid)

Gemeente Utrecht Stedenbouw

Met name:

Casper van Calsteren

Han Schraders

Team NOOZUSP

Vrienden en Famillie

In het bijzonder:

Lisa Heetkamp

Arthur van der Laaken

Ellis Soepenberg

Ashwin Karis

Bronnen

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid. (2022, februari). Het wijdverbreide autobezit in Nederland (Nr. 978–90-8902-263–9). https://www.kimnet.nl/publicaties/publicaties/2022/02/22/het-wijdverbreide-autobezit-in-nederland

MUST. (2019, juli). Regio Atlas Zwolle. https://regiozwolle.info/wp-content/uploads/2019/07/Atlas-Regio-Zwolle-definitief-compressed.pdf

Van Rooijen, A., Jansen, G., Postma, R., Camerik, E., & Wijnja, L. (2018, november). Welkom in de Demo Delta van regio Zwolle. https://regiozwolle.info/wp-content/uploads/2020/09/Welkom-in-de-Demo-Delta-van-regio-Zwollewebpdf.pdf

MVO Nederland. (2022, 28 juni). Om het stikstofprobleem op te lossen zijn juist meer boeren nodig | MVO Nederland. https://www.mvonederland.nl/news/om-het-stikstofprobleem-op-te-lossen-zijn-juist-meer-boeren-nodig/

Profincie Overijssel. (2022). Overijssel voor elkaar!: Fundament voor de nieuwe omgevingsvisie. www.overijssel.nl, 29.

Smart Energy Hubs als basis voor het energiesysteem van de toekomst. (z.d.). Oost NL. https://oostnl.nl/nl/nieuws/smart-energy-hubs-als-basis-voor-het-energiesysteem-van-detoekomst