-' '
>
LIBRARY – JOURNAL ALERT
Tables of contents 2023 Nr. 4– Week 35 t/m 42
A+U Architectural and Urbanism
2
Arch +
4
De Architect [read on-campus]
8
The Architectural Review
11
Blauwe Kamer
17
El Croquis
20
Detail
22
Groen
25
Nul 20
29
Oase
31
Plan Amsterdam
33
Topos
34
De Witte Raaf
36
Article service! Ask for a copy of an article of your choice and we will send a pdf to you: avb-library@ahk.nl Subscribe / unsubscribe avb-library@ahk.nl Journal Alert
Feature: The Seven Principles of R. Buckminster Fuller ARCHITECTURE AND URBANISM
2023:08
No.635
Introduction: Bucky as System Daichi Shigemoto
6
Essay: Experiment in Individual Initiative 12 R. Buckminster Fuller Publisher: Nobuyuki Yoshida 4D Editor in Chief: Ayako Sato Guest Editor: Daichi Shigemoto Editors: Sylvia Chen (Singapore) Amena Rahman Layout: Satoshi Ando (pickles design) Copyeditor: Amy Teschner
Editorial Board: Barry Bergdoll Giovanna Borasi Andres Lepik Consultant: Yasuhiro Teramatsu Design: Massimo Vignelli Distributor: Shinkenchiku-sha Co., Ltd.
Front cover: United States Pavilion, Montreal Expo '67. Photo by Daichi Shigemoto. Back cover: United States Patent for "Building Construction" (no. 2682235). 2023 A+U Publishing Co.. Ltd. Printed in Japan Published by A+U Publishing Co., Ltd. Kasumigaseki Building 17E,3-2-5. Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-60 l 7, Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fax: +81-3-6205-4387 Aoyama I-louse 2-19-14 Minamiaoyama, Minato-ku, Tokyo 107-0062. Japan Tel: +81-3-6455-5597 Fax: +81-3-6455-5583 Email: au@japan-architect.co.jp URL: https://au-magazine.com ISBN ISBN978-4-9002-1294-7 a+u = Architecture and Urbanism is handled exclusively by Shinkenchiku-sha Co., Ltd.: Kasumigaseki Building 17F, 3-2-5, Kasumigaseki, Chiyoda-ku, Tokyo 100-6017. Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fax: +81-3-6205-4386 Email: ja-business@japan-architect.co.jp Subscription rate for 2023 outside Japan Y42.000 (Airmail - Asia), Y45,000 (Airmail Europe, North America, Oceania, & Middle East), Y49,000 (Airmail - South America & Africa) US Dollars, Euro, and Sterling Pounds equivalent to the above Japanese Yen prices are acceptable. When you remit. please convert to the current exchange rate.
18
4D Time Lock 20 4D Lightful Tower / Fuller 4D Tower Garage 22 United States Patent Application: 4D House 26 Dymaxion
28
Dymaxion House 30 United States Patent 2220482: Prefabricated Bathroom 34 Dymaxion Bathroom 37 United States Patent 2343764 / United States Patent 2351419: Building Construction 38 Dymaxion Deployment Unit 42 Wichita House 48 United States Patent 2101057: Motor Vehicle 50 Dymaxion Car 54 Synergetics
60
United States Patent 2986241: Synergetic Building Construction Airplane Hanger 65 Proposal for United States Pavilion, Montréal Expo '67 66 Geodesic
68
United States Pavilion, Montréal Expo '67 70 United States Patent 2682235: Building Construction 84 Ford Rotunda 88 United States Patent 2905113: Self-Strutted Geodesic Plydome United States Patent 3197927: Geodesic Structures 91 Des Moines Plydome / Cornell Pinecone Plydome 92 Fly's Eye Dome 93 United States Patent 2914074: Geodesic Tent 94 Kaiser Dome 95 United States Patent 3203144: Laminar Geodesic Dorne 96 Spaceship Earth, Epcot 97 Geodesic Dome for the US Marine Corp 100 Drop City 104 R. Buckminster Fuller and Anne Hewlett Dome Home 11 o Tensegrity
118
United States Patent 3063521: Tensile-Integrity Structures 120 United States Patent 3866366: Non-Symmetrical Tension-Integri Structures 124 Geodesic Tensegrity Dome I Tensegrity Sphere 126 Three Structures by Buckminster Fuller 128 Design Science
130
Sky rise for Harlem 132/ Dome Over Manhattan 134 / Tetrahedron City 138/ Triton City 14o/Cloud Nine 142 Spaceship Earth
14
United States Patent 2393676: Cartography Dyrnaxion Airocean World 150 World Game 152 Geoscope 154 Dymaxion Chronofile
156
146
ar%f
L,
raktikenderReparatur
A Catalog of Practices
1 Editorial Florian Hertweck, Christian Hiller, Felix Hofmann, Markus Krieger, Marija Marié, Alex Nehmer, Anh-Linh Ngo, Milica Topalovié, Nazl Tümerdem 18 Brenne Architekten: Renovation Akademie der Künste Hanseatenweg Mona Rauch 22
4it dem plta9 beginnen Behn with the rverday
42 Silke Langenberg: Repair Making Things Better Silke Langenberg 44 Michael Wolf: Bastard Chairs Nora Dünser 48
dem pestand arbeiten " ««pork with the pxisi9 » it
50 Winfried Brenne: Materialprobenarchiv Brenne Architekten Jana Hainbach
24 56 Mierle Laderman Ukeles: Manifesto THEMA (Sarah Nichols, Akshar for Maintenance Art, 1969! Gajjar, Marion Moutal), Syn Liu: Bettina Knaup Concrete - Cosmetic and Care 28 Sarah Nichols Mierle Laderman Ukeles: 60 Touch Sanitation Performance Matthias Brenner, Bettina Knaup Silke Langenberg: CLA 32 Matthias Brenner, Kleine Reinigungs- und Silke Langenberg Dienstleistungsgesellschaft 64 Bildessay/ Photo essay: Zara Pfeifer Fuminori Nousaku & Daniel Kuhnert Mio Tsuneyama: 40 Holes in the House Edit: Gross Domestic Product Markus Krieger Franziska Gödicke
72
wjissenselten dekolonisieren
GT" "oledbe roli
74
Kader Attia: Hypomnemata Kader Attia 78 Bas Princen: Earth Pillar; Djenné Mosque Markus Krieger, Alex Nehmer 84 Limbo Accra: Into the Void Limbo Accra 88 Manuel Chavajay: Tu industria, tu basura Felix Hofmann 90 Sakiya: Sonic Faza3a Sakiya 92 Marjetica Potré: The Rights of a River Nazh Tümerdem ARCH+ features Awaska Alpa_woven territory Ein Prozess der Inga-Gemeinschaft in Kolumbien, in Zusammenarbeit mit Santiago del Hierro A process by the Inga People of Colombia, in collaboration with Santiago del Hierro
lnhalt
#253 The Great Repair
6
Contents
98
werkze9e fr ale Tools to the peoPle 100 Atelier Bow-Wow: Solar Garden Daniel Kuhnert, Anh-Linh Ngo
104 Atelier Bow-Wow, Tsukamoto Laboratory: Small Earth Mirko Gatti 108 Agnes Denes: Wheatfield A Confrontation Daniel Kuhnert 110 Architecture of Territory, ETH Zürich: Power to the People Milica Topalovié, Jan Westerheide
128
114 Hans Hortig mit/with Tang Wei: In the Shadow of the Palms Hans Hartig 116 Paulo Tavares/autonoma: Auto-Demarcation Alex Nehmer 120 Takhayali: A5si Takhayali [imagine, feminine] Ein Qiniya! Mai Al-Battat, Natasha Aruri, Sahar Qawasmi, Andreas Brück 124 Studio Anna Heringer: Dipdii Textiles Alex Nehmer
xrhn
sichtbar lassen
DD$f,' 'k Sas aas Gái K?' /RU> 130 Center for Spatial Technologies: A City Within a Building Daniel Kuhnert
136 Mapping Ukraine: Building amidst Destruction Jonathan Banz, Matthew Gordon, Gyler Mydyti, Nataliia Mysak, Basil Roth 138 Manuel Herz Architects: Babyn Var Synagogue Manuel Herz Architects
142 Bas Princen: Giotto's Fragments Nora Dünser
150
rearieren
P"CG5i ie race 152 Lacaton & Vassal: Place Léon Aucoc, Bordeaux Nora Dünser
156 lnterboro mit/with Center for Justice Innovation, Patterson Houses Neighborhood STAT Team, Richard A. Chance, Coco McPherson: Patterson Houses Interboro
162 ZAS: Triemli Files ZAS
166 Collective Architecture Studio, Ana Miljacki: Balls for All Alex Nehmer
168 UVW-SAW: The Office UVW-SAW 170 Lidia Atanasova, Kathrin Dörfler: Diversifying Construction Lidia Atanasova, Kathrin Dörfler 172 Charlotte Malterre-Barthes: A Global Moratorium on New Construction
173 Never Build, Never Demolish? Florian Hertweck
175 Alexander Stumm: Demolition Moratorium
194
176
pearair Prakdizieren we4,
rfi»
practuce [+-a
178 Material Cultures: Cultivated Landscapes Bildessay / Photo essay: Jess Gough
Material Cultures 184 Assemble: Methods of Assembly
Assemble 188 Florian Hertweck, Caroline Faber, Marija Marié, Céline Zimmer: Repairing a Commercial Zone
Florian Hertweck
192 Christine Jiayi Chen, Kristina Shatokhina, Wilhelm Gardeleone: After Parking
Florian Hertweck
210
Folke Köbberling & Martin Kaltwasser: Cars into Bicycles
Christian Hiller, Alex Nehmer
196
pr4r
Beteiligte/ Contributors 214 Bildnachweise/Image credits
215 Impressum/ Imprint
Collective Works: TAPE IT UP
198
S./p.63
ud
ution rol
"%%5%
Eva von Redecker im Gespräch mit/ in conversation with Alex Nehmer und I and Markus Krieger
208 Sprache als Werkzeug der Reparatur Language as a Tool of Repair
Diese Publikation erscheint anlässlich der Ausstellung The Great Repair (14.10.2023-14.1.2024) in der Akademie der Künste, Berlin/ This publication is released on the occasion of the exhibition The Great Repair (Oct. 14, 2023-Jan. 14, 2024) at Akademie der Künste, Berlin.
Katharina Schultens: Anleitung für eine provisorische Salbe Instructions for a Makeshift Balm
ARCH+ Team dieser Ausgabe ARCH+ team for this issue
Nora Dünser (CvD / Managing editor), Mirko Gatti, Christian Hiller, Felix Hofmann, Markus Krieger, Daniel Kuhnert, Alex Nehmer (Projektleitung / Project lead), Anh-Linh Ngo (Redaktionsleitung/ Editor-in-chief), Mona Rauch, Lea Scherer, Finn Steffens Gastredaktion Guest editorial team
Universität Luxemburg University of Luxembourg: Florian Hertweck, Marija Marié ETH Zürich: Milica Topalovié, Santiago del Hierro, Nazb Tümerdem
Cover:
Bas Princen Aus der Serie/From the series: Giotto's Fragments 2023
«! .-.
86
EGE
EEREE EE MS¥, Ana Mara Durin Calisto 70
92
EBAY
Rob Gallagher 74
PO
OU'TRAGE
#EEFFE
Mimi Zeiger 100
BUILDING
At±ET:.ITT}
BUILDING
Social housing Eivissa, pain 08014 Arquitectura Eleanor Beaumont
Pasodoble housing Geneva, Switzerland Nomos
Sufi Boise and Nina Guyot 86
74
ESSAY
Cost of care
The problem with proptech Martha Dillon 76
ESSAY
Returu and resettlement erea Amor6s Elorduy
'This gameworld is yours
110
CITY PORTRAIT
ESSAY
Imaginary property Florian Schneider
The public housing paradox in Singapore Calin Chua
20
TE# EE
Architects Against Housing Alienation
100
Editor
Art Director 'Tom Carpenter
Manon Mollard
Production Editor
Deputy Editor
Eleanor Beaumont
Jezebel Mansell Julia Dawson
Assistant Editor
Picture hesearcher
Kristina Rapacki
Daria Hufnagel
Digital Editorial Assistant Drawings Editor Florence Wright
Max 'Zarzycki
Every effort has been made to identify copyright holders and
Managing Director
Nick +Stimpson Production Director Paul Moran Commercial Director Frazer Stokes et. 202} Head ofMarketing Gill Chalk eat. 20ö8
In AR July August, the
hose by Minnette de
Silva was wrongly referred to as CF Fernando House. It the CH Fernando House is
obtain permission to reproduce images in this issue. Pease get in toeh with the editorial team should you have any queries.
E'mails areformatted: frstname.lostame@emap.com 44(0)909958 po cat.
Property
6
Erf7.7riff7
riFEE-EEE R [2JEE5CCELI.SEES' Simon Barber
6
36
KEYNOTE
Property values Simon Barber 16
40
ESSAY
Cottage colonialism Abhisheck Wagle 20
28
EKSAY
Collective ownership against deforestation Ana Maria Durin Calisto REPUTATION
Herman Jessor
Owen Hatherley
IN PRACTICE
44
BUILDING
Architects Against Hosing Alienation Adrian Blackwell, David Fortin, Matthew Soules,
A Honse for Artists Barking, UK
Sara Stevens, Simoogit Saa Baa Patrick Stewart and Tijana ujosevie
Vicky Spratt
\pparata
55
TYPOLOGY
Co-housing Tom Wilkinson
FICTION
Deeds Wil Wiles
CASE STUDIES
0
B HDING
Open Havelock community centre Southall, UK Alison Crawshaw George Kafka
Co-housing Denver Denver, US
Productora Wohhaus Abakus Basel, Switzerland Stereo Architektur De Warren Amsterdam Amsterdam, the Netherlands Natrufied Architecture
96
ar The Architectural Review Scouring the globe since 18@6 for architecture that challenges and inspires
architectural-reie,com archreview @ thearchitectralreview
€?th0architecturalreview
Subscriptions architectural-review.com/subscriptions
help@subscribe.architectural-review.com +44 (0) 1604 828705 online shop architectural-review.com/shop Customer service8 customerservicesteam@emap.com +44 (0) 20 8058 2000
The Architectural Review
IJ0 102
Eh Harriet 'Thorp
EEC#if7fl
REEEGEEF»
90
IN PRACTICE
Addis Ababa, Ethiopia Studio Other Spaces, Fasil Giorghis and Vogt Landscape Architects Aziza Abdulfetah and Yusuf' Nazerali
Biju Bhaskar and 8indhu Bhaskar 64
BUILDING
Rohingya Cultural Memory Centre
Ukhiya, Bangladesh Rizvi Hassan Manon Mollard 74
102
BUILDING
Brockwell Park Community Greenhouses London, UK Feilden Fowles
OU'TH AGE
Fire regulations are no excuse Michael Burchert 76
BUILDING
Meles Zenawi Memorial Park
'Thanal
Harriet 'T'horpe Queer nature
EEFREN IAE.RIMI]
Celine Baumann
('line Baumann
BUILDING t1o
Hage Lud, Sweden Brendeland & Kristoflersen Philip Christou
110
ülTEIC:ILIAi.FEE
ESSAY
ES8AI
Chicory roots
Anjutie Rao
Il±1si44Mi4il [Tü
[El
[TTIES7TT
[EET7Iet.uTTgga] Biju Bhaskar and Sindha Bhaskar
Editor
Manon Mollard Deputy Editor Eleanor Bearuont Assistant Editor Kristina Rapacki Digital Editorial Assistant Florence Wrigiut
Art Director 'Tom Carpenter Drawing Editor Graham Baldwin Production Editors Jezebel Mansell
Julia Dawson Picture Researcher Daria Hutnagel
Managing Director Nick Stimpson
Production Director Paul Moran
Commercial Director F'razer tokes eat. 3el Head of Marketing Gill Chalk eat, 9058
Eceru @fort has been mad to identify copyright holders and obtain permission to reproduce images in this issue. Please get in touch with the editorial team should you have anu queries.
Emails areformatted: frstname.last name@emap.oom 44(020 8063 plus eat I
Plants
0
EESE
ITIII
ITT7 Summer Islam
8
KEYNOTE
Planting a sod Summer Islam 16
30
London, UK Sarah Wigglesworth Architects Martha Dillon 50
BUILDING
Colegio Reggio Madrid, Spain A ndrés Jaque Office for Political Innovation Miquel Ferndndez-Galiano
i
ESSAY
Thatch is back 0lier Lowenstein
REPUTATION
Dicken Castro Catalina Mejia Moreno
£r
REVISIT
Straw Bale Honse
BUILDING
Lari Oeta Greon emergency shelters Sindh province, Pakistan Yasmeen Lari oman Ahmed 26
40 40
ASE STUDIES
Woonhuis Lichtenberg Amersfoort, the Netherlands 9graden Architectuur Sundby School Nykobing Falster, Denmark Henning Larsen Centre Beautor extension
La Roche- sur-Yon, France Guin6ePotin Architectes
74
9III
[TTm)
EI#EM#Ail Michael Burchert
ar The Architectural Rerieuw coring the globe since 1896 for architecture that challenges and inspires architectural-retie.com archreview (@ thearchitecturalreview €?+hearchitecturalreview
Subscriptions architectural-review.com/'subscriptions help@subscribe.architectural-review.com 44 (0) 1004 828705
0nline shop architectural-review,com/shop Customer weris customerservieesteam@emap,com 44 (0) 20 3958 2000
NO
y
0
t
y M
De werkende stad
23 BEELDESSAY
Het tuinkantoor: allerindividueelste tegenhanger van de kantoortuin
Opmars van de kantoorschuur
38 PROJECT
Tripolis Park, Amsterdam-Zuidas
MVRDV's strakke reus overschaduwt Van Eyks gedachtegoed
53 ESSAY
De altijd ongewisse toekomst van onze kantoren
Haat-liefderelatie met de bureaustoel
60 PROJECT
Interieur hoofdkantoor Booking.com
Amerikaans thuisgevoel in hartje Amsterdam
r! 78
INTERVIEW
Ben van Berkel, architect hoofdkantoor Booking.com, Amsterdam:
'De kritiek begrijp ik niet. Wat is die kritiek, denk ik dan'
82 PROJECT
Vier architectenbureaus bouwen eigen kantoor in onzekere tijd
Tegen de stroom in
110 INTERVIEW
Architectuurcriticus Nina Rappapart wil wonen en industrie mengen
'De Kop van Zuid was ooit een cool industriegebied'
114 PROJECT
Herontwikkeling Kanaalzone Brussel
Verstandshuwelijk tussen wonen en maakindustrie
129 REPORTAGE
Hoe Londen betaalbare werkruimte voor de creatieve sector creëert
Bouwen voor de yup en de architect
136 PROJECT
,#3!%4 VROUWEN 'Het gaat mij om de liefde, de goesting voor het vak'
De tekening Tekenfilm tegen de spreadsheetarchitectuur
Nooit gebouwd Structuralistisch plan voor Zaandijk, door Gert Boon
Te doen Boeken, theater en podcasts
95
99
102
104
Start-up MOR Studio
Meubel Modulaire plantenkast 'Green Cabinet'
Opinie In Den Haag wint de markt het van 'stadsvernieuwing als kulturele aktiviteit'
Het eerste huis Annemiek Bleumink en Hans Goverde
154
158
160
Mevr. De Architect Sarah Poot
'We willen slechte panden omtoveren tot nettopositieve gebouwen'
151
Jarenvijftigwoning bij de tijd gebracht
!II
I Ii
ii'
ii es gs, i a.ii7 «
'
I
" Materiaal Cool Bricks Bouwsteen met koeienmest
Nieuw erfgoed Brutalistisch Woonhuis Parpart, Geleen
Architectuurtaal De Haarlemse muziekkoepel
De achterdeur Woongebouw Jonas, Amsterdam
Columns
% ±
¥
%
157
Vincent Kompier
Briefwisseling van Ariadne Onclin en Michelle Gulickx
Een kantoortuin die wél werkt? Schaal op!
Historisch clownspak Joost Roefs en Vincent Huijbers
Zeg nooit 'mooi'
IHOUD
E RUBRIEKEN
06 / Eerst dit 10 / Beeldcolumn Sander de Knegt Ov-haltes als poort naar het landschap 47 / Column Pieter Hoexum Verbazing en berusting
49 / De projecten Het nieuwe voorterrein van Paleis Het Loo en met de metro naar het strand van Hoek van Holland 114/ Eerste schets Een dromerige krijtschets voor Almere
116 / Van de BNSP 'Contact tussen onderwijs en beroepspraktijk moet inniger' 118 / Van de NVTL Voorzitter Joeri de Bekker geeft jongeren de ruimte 120 / Column Arjan Harbers Roltrappen
Foto Rita van Biesbergen
INHOUD #3 / 2023
AFSTUDEERSPECIAL
DE VERHALEN
63 /
64 /
De kracht van het beeld De beste master- en bachelorprojecten van 2023
De nieuwe generatie is vastbesloten om tegenstellingen weg te nemen Ivar Branderhorst bekeek de 34 afstudeerwerken
12 /
26 /
'Dat we geen signalen krijgen, betekent niet dat het niet gebeurt' Hoe is het gesteld met de sociale veiligheid op de werkvloer?
In Royal Seaport rijden geen vuilniswagens Hoe Stockholm een circulaire stadswijk bouwt 38 /
18/
Coverbeeld: Kasper Neeleman (Academie van Bouwkunst, Amsterdam)
'In ons vak gaat het te vaak over vorm' Interview met stedenbouwkundige Tom van Tuijn
Het grillige landschap was zijn startpunt De schilderscarrière van Hubert de Boer
___Jtquartier von David Chipperfield in Paris
Interview mit Reinier de Graaf von OMA
Urban Complex by David Chipperfield in Paris
9.2023
r de Graaf
'
:
'' '' '' '' ''
'
1
Mischnutzung Mixed Use i
-' '
>
9.2023
lnhalt Contents
2
DETAIL
Editorial 20
Impressum Imprint
84
Projektbeteiligte & Hersteller Project Teams & Suppliers
116 Contributors
Magazin Reports 04
08
14
18
Barbara Zettel Kornversuchsspeicher in Berlin Experimental Granary in Berlin Interview Dominik Campanella Form Follows Availability Roland Krippner Research Der Kühleffekt begrünter Fassaden The Cooling Effect of Green Facades Neuerscheinung New Publication
Produkte & Referenzen Products & References 87
94
98
Das Quartierszentrum in Brüssel isl nach der Jiu-Jitsu-Weltmeisterin Amal Amjahid benannt. Es beherbergt unter anderem einen Boxclub und eine Kindertagesstätte.
Product Award Die Nominierten The Nominees Joachim Berner Neue Wärmepumpen für alte Gebäude New Heat Pumps for Old Buildings
Das John A. Paulson Center in New York ist als vertikaler Campus konzipiert. Zwei Wohntürme für Studenten und Fakultätsmitglieder ergänzen das universitäre Programm. The John A. Paulson Center in New York was conceived as a vertical campus. Two residential towers for students and faculty members complement the university program.
Bad und Klimatechnik Bathroom and Climate Control Technology
104 Digitale Prozesse Digital Processes 110 Systembau, Modulbau Construction Systems, Modular Construction
42
The district centre in Brussels is named after the Jiu-Jitsu world champion Amal Amjahid. Among others, it houses a boxing club and a daycare centre.
36
f 3
9.2023
Mischnutzung Mixed Use
Ergänzende Fotos, Pläne, Podcasts und Projekte zu dieser Ausgabe haben wir auf unserer Website für Sie zusammengestellt. For your convenience, our website features additional photos, plans, podcasts and projects that complement this issue.
IIJ
detail.de/9-2023
54
Arkaden führen vorbei an Restaurants und Läden durch den ehemaligen Büroblock an der Seine. Die Hauptattraktion der Morland Mixité Capitale ist das Rooftop-Restaurant. Arcades lead visitors through the former office block along the Seine, past restaurants and shops. The main attraction of Morland Mixité Capitale is its rooftop restaurant.
Interview 22
Reinier de Graaf Flexibilität ist die Steigerung von Mixed Use Radical Flexibility is the Next Level of Mixed Use
Typologie
Typology Sanierung eines Stadthauses in Paris (FR) Townhouse Renovation in Paris (FR) Moussafir Architectes
50
Forum am Seebogen in Wien (AT) Forum at Seebogen in Vienna (AT) Heri&Salli
30
36
Quartierszentrum in Brüssel (BE) District Centre in Brussels (BE) &bogdan
42
John A. Paulson Center in New York (US) Davis Brody Bond, KieranTimberlake
Prozess
Process 54 Morland Mixité Capitale in Paris (FR) David Chipperfield Architects Berlin 70 Veemgebouw in Eindhoven (NL) Caruso St John Architects
-
4
BioGRAFiA BIOGRAPHY
GALER[A JAMES-SIMON
18
JAMES-SIMON-GALERIE
VA CONVERSACIÓN CON MARINA TABASSUM
6
A CONVERSATION WITH MARINA TABASSUM
FóRUM CARMEN W üRTH CARMEN
48
WURTH FORUM
DAVID CHIPPERFIELD PLAN RECTOR DE LA ROYAL ACADEMY OF ARTS
CASA RIA
290
68
ROYAL ACADEMY OF ARTS MASTERPLAN
CASA RIA JOsEP BOH1GAS
KUSNTHAUS ZÜRICH
82
KUNSTHAUS ZÜRICH SEDE CENTRAL DE AMOREPACIFIC
11G
AMORE PACIFIC HEADQUARTERS
CAVEA ARCARI
134
CAVEA ARCARI
REHABILITACIÓN NEUE NATIONALGALERIE
144
NEUE NATIONALGALERIE REFURBISHMENT CAPILLA Y CENTRO DE VISITANTES
154
DEL CEMENTERIO DE INAGAWA INAGAWA CEMETERY CHAPEL AND VISITOR CENTRE
HOxTON PREss HOXTON
164
PRESS
THE BRYANT
174
THE BRYANT
CERVEcERIA BöTzow
182
BöTZOw BREWERY
SSENSE
200
SENSE JAcopY Srupros
210
JACOBY STUDIOS LYON-CONFLUENCE
236
LYON-CONFLUENCE MORLAND MIXITÉ CAPITALE
248
MORLAND MIXITÉ CAPITALE PROCURATIE VECCHIE
2015 2023
DAVID CHIPPERFIELD
266
PROCURATIE VECCHIE THE NED THE NED
280
u«a
Werken aan de groene stad kan het tij keren
Willen we individuele ruimte inleveren voor collectief groen? M,
»
gf »
.
m.
»
A.
t .
, ·t.A-
4±..
I M .
VaK ,· «
lad voor ruimte in stad en landschap
~;:•,r.,.,
.. •
4. - r if:48.,
g
....
'«g /fwe
' à
,.
.;•~
à
te.
E
lg.
3 ,
y
or«G:
•
r +
«yr
t-
• • ·,
" 7 "
.a
a
,4
"..
EI /
is
j
±i! '"!v
o'
2+2
tr
-11
Al Ma
,.
-
•
#Es - ~--. ··--· ... ~
...
groen
Inhoudsopgave
Vakblad Groen is een uitgave van ELBA\REC, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, :,,(,,; Gnwm• ,J,,.,,. • congressen, seminars werd ecoloqischei en studiereizen op het reuzenstapyezetl gebied van ruimtelijke - ii. ordening en gebiedsontwikkeling. Dit vakblad biedt professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.
t
3
»
h
Opgave en vragen over abonnementen Abonnementen land Postbus 20 1910AA Uitgeest Tel. +31(0)251-25 79 24 € 0,10 per minuut Fax +31(0)251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementen land is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.
Uitgever
Opgave en vragen over abonnementen BE
ELBAIREC, Edgar van Eekelen
Abonnementen land
Contactgegevens
Ambachten laan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.
ELBAIREC Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700100
www.vakbladgroen.nl Linkedln: bit.lyNakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl
Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.
Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam}, Albert Jan Kerssen (idverde Advies) en Prisca van der Wal (NL Greenlabel)
Redactie Roel van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)
Foto cover Groene Loper Maastricht Bron: De Groene Stad
Robert Ellents
Begin deze eeuw kwamen de gemeenten Maastricht en Meerssen, de provincie Limburg en Rijkswaterstaat met een eerste aanzet om de A2 in Maastricht te ondertunnelen en het gebied te herontwikkelen. Wat is er gebeurd sinds de start van het masterplan in 2009?
Prijswijzigingen voorbehouden.
.á TS""MM7/7," "i.i e s !"#!" "{ ê;3Fl"
Partner
< she
£
Uitgever
-.
ELB/?EC media en communicatie
Vormgeving
Met de Groene Loper Maastricht werd ecologische reuzenstap gezet
#.ea
%; ... ~-;;?' .
if.
Productie
•
.%
{ ••,
• .. • •• ~ ' :° "' ·.'gg' ..9h.2) ,:
i
-'f
j@ifqf""" s t El»
&
.
l
"
'''
i ·r "sil le., {< " »r asoE,' ? As. • ":;.. i.•,· "' • <o:,
è1
E
... '
-. ' .. . • # ·»2 < 'l id' :,kl , •• , ('1 '
à. k. ~
+
}
-~ &, ~e - -·.- ~- \ ;•; .... - " ••• 'I',
"e z.±±! ·-· •
Y
"
%-e T
•~
·-f,
1 -~' ..
F}"ie
ii '
.,. '-~-
gr
a .n
;:.,,.- \·
...::- -
'
•
3'
7se
±"has,ê. f%"
6
ft@@t
}
de
Sr 8 fr8
g,
,
see
" 2
.e
ego
ê ! , sag '&gNy#rs
••
ts
±5 $$ s
" e
"e.
ee
Parametrisch ontwerpen van stadsnatuur
VAK BLAD GROEN
, ,.
i-st»
Voor velen is dit het moment om actie te ondernemen voor meer biodiverse (stads)natuur. Waar beginnen we en hoe komen we samen tot de juiste actie? Parametrisch ontwerpen helpt ons op weg. Maar wat is het?
®
,
su"sit.t_3£-n «
..-;ggf
@#es
Veldhuis Media B.V. in Meppel
% ss
'
l',jg,
%"7TT7
" .#9$< 2g$% 17; "77
±
e
I'
Drijvende natuureilanden als ecologische steppingstones Op het water ten zuiden van het Zeeburgereiland in Amsterdam liggen sinds juni vijf drijvende natuureilanden. Zij versterken de ecologische verbinding tussen Het Gooi en Waterlanden als zogeheten steppingstones. Een voor Nederland uniek ecologische concept.
Bordjes bij bomen moeten Utrechters bewustmaken van groene baten Utrecht is een pilot gestart met informatiebordjes bij vier volwassen bomen. Op de borden staat onder andere hoeveel lucht de bomen zuiveren, hoeveel verkoeling zij geven en hoeveel regenwater en CO, wordt afgevangen.
Willen we individuele ruimte inleveren voor collectief groen? Ruimte voor collectief groen en regels om het stedelijke leven in goede banen te leiden, komen in Singapore in plaats van ruimte voor het individu en individuele expressie. De vraag is of Nederland daar klaar voor is.
Iedereen kan een bol in de grond of in een bloempot stoppen In het eerste weekend van oktober 2023 wordt voor het eerst het Nationale Bloembollenweekend gehouden. De campagne is opgezet in samenwerking met Stichting Steenbreek. Initiatiefneemster Ada Wille over haar beweegredenen.
En verder: 03 04 06 09 24
Werken aan de groene stad kan het tij keren
30
Wat is biodiversiteit nu precies? Waarom moeten we erin investeren, en hoe? 'Nederland is zó keurig', verzucht Louise Vet, voorzitter van het landelijk Deltaplan Biodiversiteit. 'Deze obsessie met netheid is funest voor de biodiversiteit.'
44
34
Woord vooraf Colofon & Inhoudsopgave Actueel Kunst in de openbare ruimte: Wachter Spread: Meer groen zorgt voor een levendig straatbeeld Ouders vergroenen plein basisschool De Laarhorst Op zoek naar het verhaal achter de boom Bouwen in de uiterwaarden mag en kan in Arnhem
JAARGANG 79 • SEPTEMBER 2023
@
NIILP]
NR 115 SEPTEMBER 2023
NUL20 is een platform voor informatie en opinievorming over woonbeleid en stedelijke ontwikkeling in de regio Amsterdam. Het platform bestaat uit het tijdschrift (4x per jaar), een digitale nieuwsbrief, een website met actuele nieuwsverslaggeving en (medewerking aan) debatprogamma's in Pakhuis de Zwijger. NUL20 wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC), de gemeente Amsterdam (Wonen, Grond & Ontwikkeling), de Metropoolregio Amsterdam en 1WOON. Het tijdschrift wordt kosteloos toegezonden aan beleidsmakers, projectleiders, bewonersvertegenwoordigers, politici en andere betrokkenen bij het woonbeleid in de regio Amsterdam.
Almere: New Town met groeiprobleem
Oosterwold krijgt riolering, sociale huur en meer woningen
AIie artikelen uit alle jaargangen van NUL20 zijn online beschikbaar via onze site nul20.nl. De nummers zijn bovendien in pdf-formaat te downloaden. ABONNEE ADMINISTRATIE Bij voorkeur via onze website www.nul20.nl of via mail abo@nul20.nl HOOFDREDACTEUR Fred van der Molen (fred@nul20.nl) TEI 020-693.7004
Almere Haven raakt op leeftijd
De onzekere toekomst van Almere Pampus
MAll redactie@nul20.nl DRE Mr. Arntzeniusweg 20 1 1098 GP Amsterdam
4
EDA(r Bert Pots 1 Christine van Eerd Jaco Boer Quito Hendrison (eindredactie) Wendy Koops MF RMIDRAGEN VAN
Joop de Hoon REDACTIERAAD André Buys (Riga) Joni Heijen (AFWC) Ingrid Houtepen (1WOON) Jeannette Kuipers (RVE Wonen, Amsterdam) , Louro Uittenbogoord (Grond en Ontwikkeling) Uson Wilkens (MRA) FOTOGRAFIE Nico Boink VORMGEVING Pieter Lesage
4
New Town met groeiprobleem
6
Oosterwold krijgt riolering, sociale huur en meer woningen
9
Almere Hoven rookt op leeftijd
12
De onzekere toekomst van Almere Pampus
15
BEELD Noordplein: nieuw plein bij stadsdeelkantoor Amsterdam-Noord
16
Vernieuwing Middengebied Kolenkitbuurt no twintig jaar afgerond
20
REKENKAMER De woningproductie in de MRA
22
LOPENDE ZAKEN - WOONBELEID IN HET KORT
2
NOM-verduurzaming bij oude portiekflats blijkt niet realistisch
27
Huisvesten statushouders loopt steeds verder vost
30
BOUW-KORT BOUWNIEUWS
ADVERTENTIES zie info op www.nul20.nl
32
OP STAP Onder de Ponnen
34
DE LEESKAMER
DRUK Vellendrukkerij BOU Barneveld '
36
WOONBAROMETER Steeds meer internationale studenten
NIVI SEPTEMBER 2023
t
Dossier Almere
OASE #115
Inter-
lnter-
ferences: Moving across European Architecture Cul-tures
feren-
st
ties: Europese archi-
tectuurculturen in beweging
Jor nal for Arch tecture Tijdschrift voor architectuur
Justin Agyin, Kornelia Dimitrova, Christoph Grafe 3 Interferences 2 Interferenties Moving across European Architecture Europese architectuurculturen in Cultures beweging Bernard Colenbrander 19 The Constitution of European Architecture
18 De constitutie van Europese architectuur
Lorenzo Ciccarelli 41 Building a European Architecture Culture: Vittorio Gregotti's Critical Internationalism
42 Bouwen aan een Europese architectuurcultuur Het kritische nternationalisme van Vittorio Gregotti
Giorgio Azzariti 65 Inherited Legacies: Peter Märkli's Education, Praxis and Teaching
65 Nalatenschappen. Opleiding, praktijk en onderwijs van Peter Märkli
Oana Simionescu 80
Being Part of Something Bigger
86
Adria Daraban, Andre Rethmeier, Christoph Schlaich Detours to a House in Cluj 8 oowget nuaar een huis in Cluj
80
Deel uitmaken van iets groters
Stefan Gzyl, Ricardo Avella 100 Translating Practices: Cultural interferences between Europe and Venezuela
100 Vertaalde praktijken Culturele interferenties tussen Europa en Venezuela
Marson Korbi 108 The Return of the Piazza: Tirana, and the Politics of Urban Renaissance
108 De terugkeer van de piazza Tirana, en de politiek van de Stedelijke Renaissance
Justin Agyin, Bernard Colenbrander 125 Productive Encounters between Sites and Times: A Conversation with Julian Harrap
125 Productieve ontmoetingen tussen plaatsen en tijden. Een gesprek met Julian Harrap
Enikó Charlotte Zöller, Hanna Lindenberg 140
Migrating Positions: Benches
148 151
Abstracts/ Samenvattingen Authors/ Auteurs
140
Migrerende posities: Zitbanken
< 5£820299682 6 ■
IJ 11 11111111111111■ Il 11111 II
l
Plan Amsterdam oktober 2023
Lijst Plan Amsterdam is het e-magazine over ruimtelijke en duurzame thema’s, projecten en ontwikkelingen in de stad en Metropoolregio Amsterdam. Lijst Plan Amsterdam is the e-zine about urban planning, projects and developments in the city and metropolitan region of Amsterdam. E-magazine oktober 2023 Transformatie In deze editie delen Amsterdamse stedenbouwers en planologen hun gedachtes over transformatiegebieden. Want hoewel diverse gebieden onder de noemer transformatie vallen, kunnen deze erg van elkaar verschillen. Dit heeft als gevolg dat er geen blauwdruk voor transformatie op tafel ligt die kan worden overgenomen. Voor elk gebied wordt zorgvuldig gekeken waar de krachten kunnen worden ontsloten en de samenwerkingen met de buurt en markt kunnen worden versterkt. Lees het online magazine Transformation In this edition, Amsterdam urban designers and town planners share their thoughts on transformation areas. Although a variety of areas come under the transformation heading, they can differ significantly from each other. As a result, there is no blueprint or method for transformation that can be universally applied. For each area, we carefully consider where strengths can be harnessed and collaborations with the neighbourhood and market can be strengthened. This issue has a summary in English. Read the online magazine
0 124
2023
i
CONTENTS
•
o
OPINION
CURATED PRODUCTS
Page 9
Page 102
THE BIG PICTURE
REFERENCE
Page 10
Page 106
METROPOLIS EXPLAINED
Page 12 URBAN PIONEERS
Page 14 YOUNG PEOPLE IN NEW YORK
Page 44
o WHAT I WISH FOR PRAGUE Zdenka's thoughts on her city
SINGAPORE AND ITS YOUTH Awareness, challenges, projects
Page 22
Page 64
STOCKHOLM Involving youth in planning
WHAT I WISH FOR MUNICH What Patricia misses in her city Page 70
CITY GAME CHANGERS
Page 113 EDGE CITY
Page 24
Page 114 IMPRINT
Page 113 "YOU HAVE TO ASK THEM" Interview with Victoria Nordholm
Page 30 LESSONS FROM CANADA Toronto and its youth
Page 34 "OFTEN IGNORED" Interview with Gregg Lintern
Page 40 "YOU HAVE TO CARE ENOUGH" Interview with Connie Chan
Page 50 "WE HAVE TO BUILD BRIDGES" Interview with Keith Howard
Page 54 THE MIDDLE PAGE Age distributions compared
Page 58
NETFLIX ... and what? Page 72 WHAT I WISH FOR MÉDINA YORO FOULAH Souleymane's take on his city Page 76 TIKTOK A complex role Page 78 WHAT I WISH FOR BUDAPEST Fanni sums up her city Page 88 YOUTUBE New, fused reality Page 90 POETIC FRISCO Poems by the city's youth
Page 94 INSTAGRAM A filter frenzy
CONTRIBUTORS
Page 60
Page 10o
HER CITY
Page 82
o
& 35-56
DE WITTE RAAF Jaleh Mansoor, Ernst van Alphen, Beatriz Van Routte Alonso, Frank Vande Veire, Basje Boer, Vlad Ionescu, Marc Kregting. Carel Blotkamp, Anton Jäger, Peter de Ruiter, Ron Manheim, Kasper Andreasen en Christophe Van Gerrewey over boeken van Sven Lütticken, Bart Verschaffel, Hilde Heynen, Marc De Kesel, Dana Lixenberg, Georges Didi-Huberman, Sjoerd van Faassen en Hans Renders, Alain Meynen, Roosmarijn Hompe, Joseph Sassoon Semah en Moritz Küng
Boeken (I)
: dividu is mee
Het boek is niet verdwenen - integendeel. Wie is er niet bezig met een boek te maken, van kok tot kunstenaar, van voetballer tot volksvertegenwoordiger? Publiceren is no big deal, en het gebeurt onafgebroken. Het 'hagelmodel' dat grote uitgeverijen aan het begin van deze eeuw hanteerden-zoveel mogelijk uitgeven, in de hoop dat je met een paar boeken 'raak' schiet- is verlaten. Nu is het aantal geweerlopen vermenigvuldigd, en bestaan er steeds meer kleine uitgeverijen, die een beperkter gebied bestrijken, zowel wat betreft lezers, auteurs als onderwerpen. Paradoxaal genoeg zijn het auteurs zonder eigenschappen die voor een algemeen publiek willen schrijven wier werk met moeite uitgegeven raakt. Zijn er enkel nog niches? Twintig jaar geleden werd, binnen het 'segment' van het 'kunstboek' in Nederland, uitgeverij Valiz opgericht door Astrid Vorstermans. Samen met Pia Pol stelde zij een jubileumpublicatie samen, Toekomstboeken). In meer dan honderd bijdragen van onder anderen kunstenaars, auteurs en docenten wordt een antwoord geformuleerd op de vraag 'Wat is de toekomst van het boek?' Over bijna alle teksten hangt, begrijpelijkerwijze, de schaduw van internet en het scherm. Niet alleen het publieke domein is versplinterd, ook de priva-
225
september-oktober 2023 jaargang 38
. P706236
www.dewitteraaf.be
redactie & administratie: DWR/TWR vzw Postbus 1428- 1000 Brussel I t.: 32(0)2 223.14.50- email info@dewitteraaf.be achtendertigste jaargang - ISSN 0774.8523 verschijnt tweemaandelijks -- 14.000 ex. afgiftekantoor Antwerpen X