Academie van Bouwkunst
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten
Journal Alert Tables of contents 2022 Nr. 2-Week 9 t/m 15
AD Architectural Design AR - The Architectural Review A+U Architecture and Urbanism Arch+ De Architect De Blauwe Kamer El Croquis Detail Groen Huig Magazine AvBR Nul20 Rijksdienst Cultureel Erfgoed Scape Topos Witte Raaf
2 2 6 12 14 18 22 26 28 34 41 44 46 48 52 54
Article service! Ask for a copy of an article of your choice and we will send a pdf to you: Bouwkunst-bibliotheek@ahk_nl
Subscribe/ unsubscribe Bouwkunst-bibliotheek@ahk.nl Journal Alert
D
02/2022
ALT-FORM: INDETERMINACY AND DISORDER
Moving Pictures About the Guest-Editor
Three Installations for Public Life
5
Viola Ago
Introduction
44
Jennifer Newsom
Heavyweight
6
52
Undermining Power Structures Through Spatial Destabilisation and Force Simulation
Embracing Uncertainty How Policies Shape the World Viola Ago
Jeffrey Halstead
Chaos, Creativity, Change
14
The Cybernetic Logic of Late Capitalism Andrew Culp
Arch itecto n i sati on
22
The Spatio-Temporal Rhythms of Contemporary Sculptural Practices
The alternative in form does not necessarily mean an approach to form devoid of structure, hierarchy or order. Rather, an alternative one prefers not to favour these attributes, and instead invites an external formalism (social, literary, scientific, etc) to collapse onto the architectural and aesthetic one. - Viola Ago
Suzanne Cotter 3
Kombinat
30
The Unseen and Their Architectural Oddkins Dorina Pllumbi
Painterly, Misfit and Redundant Challenging Precision and Optimisation with Scavenging Faysal Tabbarah
2
36
ISSN 0003-8504 ISBN 978 1119 748793
Rude Forms Among Us
Guest-edited by Viola Ago
60
Contemporary Construction of Prehistoric Ruins
Rendering Representational Atmosphere
90
Appropriating Formalisms Around Invisible Objects in Film
Anna Neimark
Carl Lostritto
Signature Urbanism
96
Shaping Subperceptual Forms for the New Multispectral City Ersela Kripa and Stephen Mueller
Rebellious Architecture
104
Bayou Reconstructed V Mitch McEwen and Kristina Kay Robinson
An Aesthetic of Collapse 'Strange Networks'
68
Alternative Form, Disorder and Indeterminacy A Conversation with Jack Halberstam
Inhabiting the Boundary Condition
Viola Ago
A Conversation with Thom Mayne
Viola Ago
Chromophobia in the 'Smart' City
114
ta t a
78
From Another Perspective
Sculpting the Forest of Symbols
Carolyn L Kane
120
Nick Ervinck
Images of Former Futures and Reformations
84
Neil Spiller
Contributors
126
DalenaTran
3
:
Bodies
s
◄ Ji4
rrre
re
e e
g
#%
% $
I •I
$»
46
:c 0
it M
•
Sarah Lamble
3
o
I
3
I #
%
$
«t
z
#
3
3 6
6
98
Are you sitting comfortably? Catharine Rossi
32
Private property Zoé amudzi
Louise Bourgeois Maria Gil Uldemolins
86
Sex workplaces Molly Smith
Fat space Julieanna. Preston
40
The collective body Lola Olufemi
Chronic conditions Anna Ulrikke Andersen
40
OUTRAGE
KEYNOTE
Home bodies Frances Whorrall-Campbell 19
10
18
94
REPUTATIONS
Virtual bodies Katta Spiel and Kathrin Gerling
18
'Trans incarceration Sarah Lamble
~~ ~ ~ 8
t
::, 0
3 &3 z
e., 3
g o E
5 98
12
Maria Hl Ulldemolins
ar The Architectural Review Scouring the globe since 1890 for architecture that challenges and inspires architectural-review.com
archreview @O thearchitecturalr eview €?thearchitecturalreview
Subscription8 architectural-review.com/subscriptions help@subscribe.architectural-review.com +44 (0) 1004 828705 Online shop architectural-review.com/shop Customer services customerservicesteam@emap.com +44 (0) 20 8958 2000
W Awards
f
r
'
-----....,----"....,__...,_4,t _~..•
-
15
1
·._·-
4
120
102
JANE DREW PRIZE
MJ LONG PRIZE 01
BUILDING
84
PROFILE
Farshid Moussavi Catherine Slessor
Sophie Mitchell, Nissen Richards Studio Sutton Hoo Eleanor Beaumont
ADA LOUISE HUXTABLE PRIZE 60
BUILDING
Anne Wynne, DSDH A National Youth Theatre Ellen Peirson 68
88
Mona Hatoum Adrian Lahoud MOIRA GEMMILL PRIZE
BUILDING
Fiona Monkman, Islington Architects Centurion Close Ruth Lang 76
PROFILE
92
PORTFOLIO
Swati Janu Social Design Collaborative Gautam Bhan
BUILDING
Hannah Stringer, AOC National Archives Ee Du[fr
102
PORTFOLIO
Rania Ghosn Design Earth Charlotte Malterre-Barthes
51 2
119
PORTFOLIO
Sumayya Vally Counterspace Tomà Berlanda
84
120
Farshid Moussavi as told by Catherine lessor
PORTFOLIO
Ana Baptista Colectivo Mel André Tavares
Art Director Editor
Tom Carpenter
Manon Mollard
Production Editors
Deputy Editor
Managing Director
Eleanor Beaumont
Jezebel Mansell Julia Dawson
Assistant Editor
Picture Researcher
Production Director
Pal Moran
Nick Stimpson
Lili Zarzycki
Daria Hufnagel
Editorial Assistant
History Editor
Commer cial Director
Ellen Peirson
Tom Wilkinson
Frazer Stokes eat. 992
Digital Editorial Assistant Bushra 'Tellisi
Contributing Editor
Head ofMarketing Gill Chalk et. 2058
Catherine lessor
Pery effort has been made to identify copyright holders and obtain permission to reproduce images in this issue, Please get in touch with the editorial team shmold you have any queries. Ema ils areformatted: frstname.lastname@emap .com +44(0).90 8968 pb eat.
±
a
KM#e & ' r
«
0
Hf'the fossil fuel era hadn't
happened, what would have are of technological
been the
in build
Feature: Colombia
ARCHITECTURE AND URBANISM
2022:03
o.618 Photo Essay: Atlas of the Andes
Camilo Echavarria
Publisher: Nobynki Yoshida
Essay:
Chief Editorial Advisor:
Toward a Critical Tropicalism
Seng Kuan
Camilo Restrepo Ochoa
Guest Editor:
AGENdA
Camilo Restrepo Ochoa
30
Farallones Coffee Wet Mill
Senior Editor:
+UdeB Arquitectos
Ayako Sato
40
NIDO
Editor:
Ctr1G
50
Sylvia Chen Singapore)
Carpinelo Kindergarten
Layout:
Edgar Mazo
5atoshi Ando pickles design Megumi Kakinma
Prado Park
Copyeditor:
Control and Operations Center
56
EI Equipo Mazzanti Am
1
Teschner
LCLA Office
76
Editorial Board:
Ballen House
Barry Bergdoll Giovanna Borasi Andres Lepik
Siete Vueltas School
PLAN:B
6o
81
Pacheco Estudio de Arquitectura
Consultant:
92
TX Arts Building, University of Los Andes
Yasuhiro Teramatsnu
email Arquitectura
Design:
98
Espacio Plural Gallery
Massimo Vignelli
TAB
Distributor: Shinkenehiku-sha Co.. Ltd.
Taller de Arquitectura de Bogotá
104
8lll
Santiago Pradilla. in association with Zuloark
Io
Woven House
AGENdA. in association with JPR architects and PLAN:B
I6
Orquideorama
AGENdA. in association with JPR architects
124
Gabriel Garcia Marquez School
p+UPnullishing o.. Ld 2022 Printed in .Japan
Published by A+ Publishing o.. Ltd. Kasumigaseki Building 17E 3-2-5.
AGENdA. in association with Dellekamp Schleich
132
Senor de Tula Sanctuary
Kasumigaseki, Chiyoda-kn., Tokyo
I00-6017. .Japan Tel: +81-3-6205-4384 Fa: +81-3-6205-4387 Aovama House 2-10-14 Minamiaoyama. Minato-ku. Tokyo 107-40062. Japan Tel: +81-3-6455-5597 Fa: +81-3-6455-558.3 E-mail: an@japan-architect.co.jp (URL: https:
ISBN\ 978-4-9002-1275-6
142
Rahul Mehrotra Medellin Recuperation of Gullies with Consolidated Housing Blocks Linear Park La Herrera 152
au-magazine.eom
a+u= Architecture and {Urbanism is exclusive]
Essay: Learning from Medellin: the Alignment of Politics and Civil Society
150
handled
by hikenchiku-sha o.. Ltd.: Kasumigaseki Building 17F. 3-2-5. Kasunigaseki. Chiyoda-ku. Tokyo
I00-6017. Japan Tel: +81-3-6205-4380 Fn. +8I-3-6205-1386
Essay: Medellin. Architecture for Public Life: Construction of the City as a Collective Agenda
158
Jorge Perez-Jaramillo
E-mail : ja-business@japan-architect.co.jp Subscription rate for 2022 outside Japan
)L5.000 Airmail& Middle East. )49.000 Airmail - onth America d
ML2.000 Airmail - Asia..
Europe. North America. Oceania. Africa
Lu.S.Dollars. Ero, and Sterling Pounds equivalent to the above Japanese Yen pries
should be current exchange rate when
are acceptable. Your remittance converted at the
yo rent us
Front cover: Control and Operations Center by El Equipo Mazzanti. Photo by Alejandro Arango. Back cover. Prado Park by Edgar Mazo Photo by Isaac Ramirez.
ARCH+ Zeitschrift für Architektur und Urbanismus
Zeitgenössische feministische
lnhalt 01
EDITORIAL Melissa Koch und Anh-Linh Ngo
04
EINFÜHRUNG Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos, Gabrielle Schaad
M ~
A
18
ESSAY: Queer-feministische Städte für ein anderes Leben!? Yvonne P. Doderer
26
ESSAY: Site-Reading Writing Quarterly Jane Rendell
34
PRAXIS: Schmutzige Theorie Hélène Frichot
40
POSITION: Der ~Vaterkomplex" der Architektur Eine Ahmed'sche Therapiesitzung Brady Burroughs
42
POSITION: Donna Haraway für Architekt*innen Elli Mosayebi
(+
t \
Seite 52
ARCH+ features KATE MACINTOSH im Gespräch mit Kristina Herresthal und Ariane Wiegner
66
GESPRÄCH: ,,Wir brauchen Formen der Reproduktion, die uns nicht voneinander trennen" Silvia Federici im Gespräch mit Lilian Chee
76
PRAXIS: Kitchenless Cities Anna Puigjaner
82
INTERVENTION: 110 Rooms Anna Puigjaner/MAIO
88
INTERVENTION: San Riemo A RGE Summacumfemmer und Büro Juliane Greb
96
INTERVENTION: La Comunal Lacol
100
INTERVENTION: La Borda Lacol
Seite 42
44
PRAXIS: Über Parität und Diversität im Hochschulkontext Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos, Gabrielle Schaad
48
PRAXIS: Manifest der Architecture Lobby
50
PRAXIS: WikiD
52
ESSAY: Blinde Flecken Mary Pepchinski
07
lnhalt , 'iele 'rauen, lie eine Schlüsselrolle spielten, wurden systematisch mit dem Bade ausgeschüttet. Jedes architektonische Werk ist eine durch und durch gemeinschaftliche Unternehmung, aber wir bemühen uns nach Kräften, das zu leugnen."
- Beatriz Colomina, seite 118 106 PRAXIS: Edit Collective 110
PRAXIS: Mona Mahall, Asll Serbest
116
GESPRÄCH: Die Architekturgeschichte gegen den Strich bürsten Beatriz Colomina im Gespräch mit Katarina Bonnevier
Seite 110
PRAXIS: Xcessive Aesthetics 124 PRAXIS: MYCKET Collaborations PRAXIS: fem_arc Kollektiv 128 INTERVENTION: The Restroom Pavilion 150 PRAXIS: Matri-Archi(tecture) 134 PRAXIS: Office for Political Innovation 154 PRAXIS: Office Hours Esther M. Choi 156 ESSAY: Wenn Denkmäler stürzen Paul B. Preciado 164 POSITION: Fanon über den kolonialen Raum Samia Henni 166 POSITION: Ein Brief an Audre Lorde Afaina de Jong 168 GESPRÄCH: Dekarbonisieren, dekolonisieren, deinstitutionalisieren Lesley Lokko und Tom Emerson im Gespräch mit Tonderai Koschke und Sarah Maafi 174
PRAXIS: Counterspace Studio
176
ESSAY: And We Do Not Inhabit Single-Issue Spaces Niloufar Tajeri
182 PRAXIS: Feminist Architectural Histories of Migration Anooradha Iyer Siddiqi, Rachel Lee 183 PRAXIS: ~Schwarze Märkte" Transnationale Architekturen der Fürsorge HudaTayob Seite 106
08
186 INTERVENTION: Hikma atelier masöm, Studio Chahar
Seite 96
192
INTERVENTION: Haus der Frauen
Building Beyond Borders, BC Architects & Studies
198 200
PRAXIS: Concreto Rosa ESSAY:. Systemerhaltung und Sichtbarkeit
Elke Krasny
204
PRAXIS: Maintenance Art
Mierle Laderman Ukeles
206
KORRESPONDENZ: Über intersektionale Architektur
Menna Agha, Adam Caruso, Tei Carpenter und Carla Juaçaba mit Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos und Gabrielle Schaad
208
GESPRÄCH: Radikale Reparatur
Mabel O. Wilson im Gespräch mit Bryony Roberts, Einführung: Irene Cheng
220
AUTO'INNEN
224
IMPRESSUM
Seite 208 ARCH+ TEAM DIESER AUSGABE: Nora Dünser (CvD), Max Kaldenhoff (Kreativleitung), Melissa Koch (Projektleitung) (MAK), Anh-Linh Ngo (Redaktionsleitung), Mirko Gatti, Franziska Gödicke (FG), Markus Krieger (MUK), Vera Krimmer (VK), Anna-Maria Mayerhofer (AM)
GASTREDAKTION: Torsten Lange, Charlotte Malterre-Barthes, Daniela Ortiz dos Santos (DOS), Gabrielle Schaad (GS)
COVER BILD:© African Futures Institute, Design: Fred Swart, Director of Visual Identity, AFI
09
'
JAARGANG 53 MAART 2022
de Architect
INHOUD
PROJECTEN Rcrcmuu
I
'
M"
£2.9gr Mg
32 SAMEN ONTSNAPPEN AAN DE LOGICA VAN DE MARKT KEILEPAND IN ROTTERDAM DOOR GROUP A In het Rotterdamse Merwe-Vierhavensgebied transformeerde een vooroorlogs pakhuis in een levendige makersplek. Een idealistisch plan te midden van veel marktdruk.
5 2 En een interview met kunstenaar Joep van Lieshout. INTERIEUR
56 EEN RUIMTELIJK VISITEKAARTJE AAN HET IJ KANTOOR EN SHOWROOM VAN SIERSEMA INTERIEUR DOOR BEYOND SPACE Een bedrijf voor interieurinrichting huist in een magische onderwaterwereld. Dat onderstreept de identiteit van het bedrijf, en is een knipoog naar het omringende water.
64 WONEN AAN EEN HAVEN IN VOL BEDRIJF HAVENKWARTIER IN DEVENTER In Deventer werkt de gemeente al vijftien jaar aan het Havenkwartier: "Bewoners moeten zich realiseren dat ze aan een werkzame binnenhaven komen te wonen.
8 2 Met een interview met rijksadviseur Wouter Veld huis.
Ia
86 FEESTEN, BOUWEN EN WONEN ZONDER DOGMA'S THE HARBOUR CLUB IN AMSTERDAM-OOST DOOR LEVS ARCHITECTEN Het Cruquiuseiland wordt herontwikkeld maar The Harbour Club mocht blijven zitten. Dan moest er wel een hoop gebeuren: erin, eromheen én erbovenop.
104 HAVEN MAAKT PLAATS VOOR HIP EN SLIM SHANGHAI WEST BLIND IN SHANGHAI, CHINA Met de transformatie van zijn havengebied wil Shanghai wereldspeler worden op hel gebied van innovatie. De grote projecten Al Valley en Media Port hebben elk ruim een miljoen vierkante meter commercieel vloeroppervlak.
JAARGANG 53 MAAR1 2022
us
HOE ANTWERPEN VAN HAVEN STAD MAAKT
I,
12
de Architect
INHOUD
ARCHITECTUURTAAL
DUBBELE DEUREN ESSAY
KOESTER DE ROESTIGE HAVENZIEL
Door deuren krijgen zelfs de zwaarste gebouwen beweging. Een dubbele deur is het summum, want dat betekent dubbele vrijheid: je kunt kiezen welke deur je neemt.
Tim Devos over de transformatie van het Droogdokkenterrein.
I
...»
EINDELOOS SCHAVEN AAN DE RAUWE SCHIEZONE
II9.
Recensies, columns, gebouwen, opinies en achtergronden over de architectuur.
158.. "IN EEN HAVENSTAD MOET JE PRODUCTIVITEIT EN WONEN BIJ ELKAAR BRENGEN"
136
START-UP
STUDIO BLAD "Hoe groener en diverser, hoe beter"
Christian Rapp, stadsbouwmeester van Antwerpen
I
PROJECT
LIEFDEVOL VORMGEVEN AAN ROBUUSTE STADSARCHITECTUUR Gootstadsblok door Sergison Bates architects, Bovenbouw en BULK architecten
184
PRODUCT
Meubels van plasticafval uit zee door Mater; Leer van vissenhuid van Studio Nienke; Studio Klarenbeek & Dros kan 3D-printen met zeewier.
76... STEDELIJKE SCHUILPLAATS VOOR DE GEEST Still Room door Studio Corkinho
Ig6
NIEUW ERFGOED
HELIPORT IN ROTTERDAM DOOR JAN VERHOEVEN In 1976 besloot Rotterdam woningen te bouwen op een verlaten helikoptervliegveld. De architect was bekend van zijn 'wonen rond een pleintje' in Hoevelaken.
9
in.. l
I
[ ,,,, INHOUD #l / 2022
DE VERHALEN 14/
16/
76 /
84 /
Nieuwe minister
De digitale stad is onzichtbaar
'Een stad is geen tabula rasa'
Er gaapt een gat tussen technologie en ruimtelijk ontwerp
Interview met architect Franz Ziegler
Over mensen, hun gevoelens en de betekenis van de omgeving
29 /
35 /
55 /
67/
DOSSIER
Leren van Lima
Een maatpak voor iedereen
De zee terug in het dorp
RUIM BAAN VOOR DE BURGER
Op bezoek in zelfbouwwijk Villa El Salvador
In klusflat Kleiburg bouwen bewoners hun eigen paleisje
In Holwerd nemen bewoners het heft in handen
Laten we hopen dat Hugo de Jonge een brede blik heeft
30 I
I Boeren, burgers en buitenlui
'Van wie is de stad eigenlijk?'
In Oosterwold doen bewoners alles zelf
Gasthoofdredacteur Adri Duivesteijn wil dat burgers zelfbepalen hoe hun omgeving eruitziet
Van 'spoorwond' tot voorbeeldige zelfbouwwijk
69 /
38
UITKLAPPER /
Right to the City in zeven smaken Foto en omslagbeeld Marieke Kijk in de Vegte
Het prachtige tekenwerk van Pjotr Gonggrijp
58 /
'Zelfbouw mag niet voor de elite zijn'
'Stadsplanning moet democratisch zijn'
Adri Duivesteijn in gesprek met Darinka Czischke
Maria Cristina Cravino over ongelijkheid in LatijnsAmerikaanse steden
50 /
De Delftse Coendersbuurt is een toonbeeld van particulier opdrachtgeverschap
62 /
72 /
'Het was vanaf het begin hun park'
De burger weer aan het stuur
Het Tilburgse Spoorpark is het grootste burgerinitiatief van Nederland
Peter Kuenzli en de noodzaak van wooncoöperaties
INHOUD
DE RUBRIEKEN
06 / Eerst dit 10/ Beeldcolumn Sander de Knegt Gemeenschapszin
94 / Van de NVTL Weerbare steden 96 / Van de BNSP Academie voor ruimte
98 / De eerste schets Het kader en de onzichtbare weg 100/ Column Arjan Harbers Dark stores
'Juist burgerprojecten hebben een ziel, gewoon omdat het van de mensen zelf is' Gasthoofdredacteur Adri Duivesteijn wil dat burgers hun 'recht op de stad' terugpakken - p.30
mm
EL FINAL DE LAS MANERAS
254
NUEVAS INTOLERANCIAS PARA DESPUÉS DE LA POSVERDAD: POSTHUMANISMO, PRECISIÓN Y CONSERVACIÓN THE END OF MANNERS NEW INTOLERANCES FOR THE AFTER-POST-TRUTH: POSTHUMANISM, PRECISION AND CONSERVATION ALEJANDRO ZAERA-POLO
BIOGRAFIA
4
EL. PROCESO CREATIVO
EDIFICIO DE VIVIENDAS SIERRA MIHBRES
6
UNA CONVERSACIÓN CON HÉCTOR BARROSO
CINCO CASAS ENTRE PINOS
THE CREATIVE PROCESS
EDIFICIO DE VIVIENDAS LóPEZ COTILLA 71O
CASA EN AVÁNDRO 240
84
HOUSE IN AVÁNDARO
LABYRINTHS
AMPLIACIÓN Y REFORMA DE LA CASA DDH
THE ARCHITECTURE OF HÉCTOR BARROSO
DDH HOUSE ENLARGEMENT AND RENOVATION
JESUS VASSALLO
62
LÓPEZ COTILLA 71O APARTMENT BUILDING
HUGO SÁNCHEZ LABERINTOS
36
FIVE HOMES AMONG PINES
A CONVERSATION WITH HÉCTOR BARROSO
L.A ARQUITECTURA DE HÉCTOR BARROSO
20
SIERRA MIMBRES APARTMENT BUILDING
BIOGRAPHY
CASA CARDA
106
120
CANADA HOUSE ESTUDIO Y APARTAMENTO EN CALLE PARRAL
136
STUDIO AND APARTMENT ON CALLE PARRAL EDIFICIO DE VIVIENDAS ANTONIO MACEO 8
152
ANTONIO MACEO B8 APARTMENT BUILDING COMPLEJO DEPORTIVO CAO
174
CABO SPORTS COMPLEX CUATRO CASAS EN LOS HELECHOS
198
FOUR HOUSES IN LOS HELECHS CASA CATARINA
212
CATARINA HOUSE SEIS VIVIENDAS EN TuLUM
2015/2022
EDIFICIO DE VIVIENDAS ANAXÁGORS
TALLER HÉCTOR BARROSO
224
SIX HOUSES IN TULUM
ANAXÁGORAS APARTMENT BUILDING
232
·ae_-4' e
{
j
e.
z
$
Genossenschaftsbauten in Zürich und Barcelona? Cooperative Housing in Zurich and Barcelona #
1
Konzept . . Concept
gs ,s
Clichy-Batignolles .. . Oko-Quartier in P clichy- Batigno Green Qy
2
lnhalt Contents
Editorial 26
Impressum Imprint
94
Projektbeteiligte & Hersteller
Project Teams & Suppliers 124 Contributors
3.2022
Das Pariser Quartier Clichy-Batignolles wurde als sozial gemischte Öko-City angekündigt. In der Realität sind Sozial- und Eigentumswohnungen wie bei Aires Mateus/ AAVP in getrennten Gebäuden untergebracht.
DETAIL
mirt fa
Clichy-Batignolles in Paris was heralded as a socially mixed green city. In reality. social and free-market housing are spatially separated, as in the buildings by Aires Mateus/ AAVP
Magazin Reports 6
Barbara Zettel Tulpen über dem Hudson River
Tulips over the Hudson
10
Interview Tarik Oualalou Versuchslabor für die Weltrettung
28
A Testing Ground to Save the World
14
Sandra Hofmeister Ringformation in Brüssel
Ring Formation in Brussels
16
Oliver Tessmann Research Fertigteil 2.0: Kreislaufwirtschaft im Bauwesen
Precast Concrete Component 2.0: The Circular Economy in Construction 22
Product Award 2021Die Gewinner
The Winners
Produkte Products Joachim Berner 100 Heizen mit Wasserstoff
Heating with Hydrogen 104 Bad- und Klimatechnik
Bathroom and Climate Control Technology 110 Gebäudehüllen
Building Envelopes 118 Licht und Gebäudeautomation
Light and Building Automation
6
An einem Pier in Manhattan hat Thomas Heatherwick Little Island geschaften nicht als technische Plattform, sondern als romantische Topografie aus Betontulpen.
Built on a pier, Thomas Heatherwick's Little Island creates a new green oasis for Manhattan with a topography formed by concrete tulips.
lnhalt Contents
4
3.2022
DETAIL
Urbaner Wohnungsbau Urban Housing Aul3en Betonburg, innen Wohnhöhle aus Holz. Das Haus B in Vorarlberg von Marte.Marte scheint die Aussicht zu ignorieren und setzt sie umso mehr in Szene. Concrete bunker on the outside, timber dwelling on the inside. While Haus B in Austria by Marte.Marte seems to ignore the outdoor view, the effect is all the more dramatic. detail.de/ 3-2022-marte
44 Im Wohnbau Caracci bei Barcelona von estudio Herreros liegen Sozial- und Eigentumswohnungen Tür an Tür. Die Laubengänge zum Hof sind gleichzeitig Balkone. At Caracol near Barcelona by estudio Herreras, social and free-market housing are side by side. Courtyard-facing covered walkways double as balconies.
Essay 28
Andrew Ayers Clichy-Batignolles Oko-Quartier aus Beton Clichy-BatignollesGreen Quarter in Concrete
Typologie
44
Wohnbau Caracal bei Barcelona (ES)
Caracal Housing near Barcelona (ES) estudio Herreras 50
Modular Housing in Dijon (FR) sophie delhay architecte 56
Hofbebauung in Paris (FR)
Process 66
Kooperative La Baima in Barcelona (ES) Cooperative Housing La Baima in Barcelona (ES) Lacol+ Laboqueria
Courtyard Building in Paris (FR) Mars Architectes
38
62
rundzwei Architekten
MIM-A
Modularer Wohnungsbau in Dijon (FR)
Typology Wohngebäude Eisberg in Berlin (DE) Residential Building Eisberg in Berlin (DE)
+
Prozess
Geförderter Wohnungsbau in Neu-Ulm (DE)
Subsidized Housing Development in Neu-Ulm (DE) StudioVlayStreeruwitz
80
Genossenschaftsbauten Zollhaus in Zürich (CH) Cooperative Housing Zollhaus in Zurich (CH) Enzmann Fischer Partner
Elementiert und vorgefertigt Bauen mit Lehm
Deutsches Romantik-Museum in Frankfurt am Main
Modular and Prefabricated Building With Earth
German Romanticism Museum in Frankfurt am Main
4.2022
/
--------\
-;--------
/
\
I
\
I
\
I
\
I
\
I
\ I
\ \
I
\
I
I
\
I
\
I
\
I
\
I
\
I
\
I
\
I
\
Massivbau Solid Construction
\
I
2
lnhalt Contents
4.2022
DETAIL
Editorial 20
Impressum Imprint
84
Projektbeteiligte & Hersteller Project Teams & Suppliers
104 Contributors
Magazin Reports 4
8
In the atrium designed by MVRDV, Museum Boijmans Van Beuningen shows off its holdings spanning epochs and genres in large glass display cases.
04
Einen sozialen Wohnungsbau fast ganz aus einheimischem Naturstein hat das Institute Balear de la Vivienda (IBAVI) in Palma de Malllorca errichtet.
The Balearic Social Housing Institute (IBAVI) in Palma, Malllorca, built a social housing complex made almost exclusively of local natural stone.
34
Sandra Hofmeister Depot für die Kunst Rotterdams von MVRDV New Depot for the Art of Rotterdam by MVRDV Interview Sarah Wigglesworth Mit Experimentierfreude gegen den Klimanotstand Creative Solutions to Combat the Climate Crisis
15
DETAIL Award 2022
16
Hanaa Dahy, Patrick Teuffel, Rijk Blok, Martin Prösler Research Brücken aus Naturfasern Natural Fibre Bridges
Produkte Products 88
Im Atrium des van MVRDV gestalteten Schaudepots zeigt das Museum Boijmans Van Beuningen seine Bestände über alle Epochen- und Gattungsgrenzen hinaus in grollen Glasvitrinen.
Tanja Pabelick Die Stadt als kollektives Wohnzimmer The City as a Collective Living Room
92
Au~enanlagen Exteriors and Landscaping
98
Mauerwerk, Stein, Beton Brickwork, Stone, Concrete
4.2022
3
Massivbau Solid Construction
Essay 22
Achim Pilz Massiver Lehm Solid Earth
Dokumentation
Documentation Sozialer Wohnungsbau in Palma de Mallorca (ES) Social Housing in Palma de Mallorca (ES) lnstituto Balear de la Vivienda (IBAVI)
34
42
Musikschule in Brixen (IT) Music School in Bressanone (IT) Carlana Mezzalira Pentimalli
Das Büro- und Schulungsgebäude in Mexiko, das 3 ME Arquitectura konzipiert hat, ist komplett in Ziegel gehüllt.
In central Mexico. the Office and Training Centre designed by 3 ME Arquitectura is encased entirely in brick.
68
50
Haus S im bayerischen Voralpenland (DE) House S near the Bavarian Alps (DE) Architekturbüro Huber Deutsches Romantik-Museum in Frankfurt (DE) German Romanticism Museum in Frankfurt (DE) Mäckler Architekten
58
68
Büro- und Schulungsgebäude in Mexiko (MX) Office and Training Centre in Mexico (MX)
3 ME Arquitectura 76 Redhill Barn in Devonshire (GB) TYPE
Rund 1000 silikonverklebte Glassteine bilden diesen Pavilion ven Konstantin lkonomidis an der Westküste Grönlands. Around 1,000 siliconebonded glass blocks form this pavilion by Konstantin lkonomidis on the west coast of Greenland. detail.de/ 4-2022-ikonomidis
FEBRUARI • 2022
Natuurstad: lokaal antwoord op klimaatverandering
Van puinstortplaats tot fraai stadspark
JAARGANG 78
Inhoudsopgave Vakblad Groen is een uitgave van ELBA\REC, de grootste Nederlandse uitgeverij van vakbladen, congressen, seminars en studiereizen op het gebied van ruimtelijke ordening en geVakblad Groen biedsontwikkeling. Dit vakblad biedt #02 2022 professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.
Uitgever ELBAIREC, Edgar van Eekelen
Contactgegevens ELBAIR EC Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700 100
www.vakbladgroen.nl Linkedln: bit.ly/VakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl
Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam), Albert Jan Kerssen (idverde Advies) en Rosa van Werven (NL Greenlabel)
Redactie Roel van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)
Opgave en vragen over abonnementen Abonnementenland Postbus 20 1910 AA4 Uitgeest Tel. +31 (0)251-25 79 24 €0,10 per minuut Fax +31(0)251-31 0405 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.
Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.
Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.
'We moeten gevarieerd planten in de stad. Dus ook kastanjes' In Nederland zijn al veel kastanjebomen gesneuveld door de kastanjebloedingsziekte. Geen reden echter om deze boom niet meer te planten, zegt dendroloog Jaap Smit. Er moet echter wel een omdenken plaatsvinden.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Partner
%4 Uitgever
ELBE?EC media en communicatie
Foto cover Beeld: ANP/Caspar Huurdeman
Vormgeving Kilian ldsinga
Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld
@
VAKBLAD GROEN
Waardengerichte groenplanning in de stad Een dialoog over waarden van groen en blauw bevordert de betrokkenheid van bewoners bij de leefomgeving en draagt bij aan een goede afweging tussen rode of groene functies. Het laatste artikel in onze serie over de waarden van groen en blauw inde stad.
Natuurstad: lokaal antwoord op klimaatverandering
Eerst de stikstofkraan dicht, dan zonering en natuurherstel
De gemeente Roosendaal neemt het voortouw om de klimaatinvloeden op de woon- en leefomgeving van haar inwoners te beperken. Niet alleen voor morgen en overmorgen, ook voor de generaties die na ons komen.
Met een duurzame en innovatieve kringlooplandbouw kunnen Natura 2000-gebieden zich herstellen. Zaak is de agrariërs niet in de beklaagdenbank te zetten, maar ze mee te nemen. Robuuste natuurgebieden liggen dan in het vooruitzicht.
Gemeenten moeten het belang van groen meer inzien De gemeente Nijmegen gaat nieuwe subsidies in het leven roepen om projectontwikkelaars te prikkelen, zodat ze een betere basis leggen voor groene tuinen bij nieuwbouwwoningen. Er zijn namelijk nog te veel versteende tuinen in de gemeente.
Van puinstortplaats en hertenkamp tot stadspark In de buurt van de Rodahal ligt het stadspark van Kerkrade, in de volksmond "het hertenkamp", een van de bekendste bezienswaardigheden in de stad. Dit artikel gaat over de historische ontwikkeling van het park, het ontwerp en de cultuurhistorische waardering.
P. 03 Woord vooraf P. 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel P. 09 Kunst in de openbare ruimte P. 24 Spread: Jaar van de Merel P.34 Op zoek naar het verhaal achter de boom P. 40 Vinders in heide en duinen krijgen de hardste klappen P. 42 Opinie: Henry Kuppen P. 46 Opinie: Patrick Ruijzenaars
.JAARGANG 78 • FEBRUARI 2022 • NUMMER
-@
APRIL• 2022
Burgerinitiatieven spelen Nederlandse natuur te sleutelrol bij voedseltransiti.:,,:é· ~;,,~a~'. voor weersextremen {
JAARGANG 78
'
Vakblad Groen Eg2. is een uitgave van ELBA\REC, de ._ grootste NederM! landse uitgeverij van vakbladen, ,ti a. congressen, semià ka ·•· '.A',r~~":-1}:,;,t:1; nars en studiereitof ~ .ren ·.,.~. zen op het gebied '!,,--,.-•·: ~~ van ruimtelijke ordening en geVakblad Groen biedsontwikkeling. Dit vakblad biedt #03 2022 professionele en actuele artikelen over het groen voor mensen in de stad en in het landschap. De publicaties in Groen met hun vakmatige toelichtingen in combinatie met verklarend beeldmateriaal houden u alert.
,_jp\ is
t
Uitgever ELBAIREC, Edgar van Ee kelen
Contactgegevens ELBAIR EC Paulus Borstraat 41 3812 TA Amersfoort 033-8700 100
I
www.vakbladgroen.nl Linkedln: bit.ly/VakbladGroen Twitter: @VakbladGroen Redactie: r.vandijk@elba-rec.nl Advertenties: w.louwen@elba-rec.nl
Redactieraad Patrick Ruijzenaars (Ruijzenaar Landscapes), Dinand Ekkel (Aeres Hogeschool), Martin Looije (gemeente Rotterdam), Albert Jan Kerssen (idverde Advies) en Rosa van Werven (NL Greenlabel)
Redactie Roel van Dijk (hoofdredacteur) en Hans Bouwman (eindredacteur)
Opgave en vragen over abonnementen
Inhoudsopgave I
Abonnementenland Postbus 20 1910 AA4 Uitgeest Tel. +31(0)251-25 79 24 €0,10 per minuut Fax +31(0)251-31 04 05 Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementen land is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten.
Opgave en vragen over abonnementen BE Abonnementen land Ambachtenlaan 21 Unit 2A 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Site: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen.
Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.
Cultuurplanten voor biodiversiteit in de stad De vuistregel is: inheemse planten zijn goed voor de biodiversiteit. Maar zijn exoten dan automatisch slecht? Onderzoek schetst hierover een genuanceerder beeld. Steden kunnen een positieve bijdrage leveren aan het behoud van biodiversiteit.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Partner
% Uitgever
ELB/?EC media en communicatie
Foto cover Beeld: Margareth Hop
Vormgeving Robert Ellents
Productie Vellendrukkerij BDU Barneveld, Barneveld
®
VAK RI.AD GROEN
Burgerinitiatieven spelen een sleutelrol bij voedseltransitie Er is een transitie nodig in het landelijk gebied. Boeren lopen tegen grenzen aan. Veel boeren verleggen daarom hun koers en schakelen over op andere vormen van landbouw. Tegelijkertijd komen er burgerinitiatieven rond lokale voedselvoorziening.
" as''
Er zijn stappen gezet, maar geen reden tot feest
Groene Doos stimuleert het vergroenen van tuinen door bewoners Kennis van gedragsverandering krijgt bij het thema "klimaatadaptatie" een steeds meer prominente rol. Waterschap De Dommel heeft samen met creatief gedragsbureau ANDC een concept voor groene gedragsverandering ontwikkeld: de Groene Doos.
Als het aan drie deskundigen ligt, is er 50 jaar na publicatie van het rapport Grenzen aan de groei van De Club van Rome nog altijd reden tot optimisme over de klimaatopgave. Maar op de vraag "waarom zijn we er nu nog niet?" blijft een bevredigend antwoord uit.
Studenten ontwerpen natuurkunstwerken als blikvanger Welke student wil niet een project bedenken dat echt wordt uitgevoerd op Floriade Expo 2022, met twee miljoen verwachte bezoekers? Hogeschool Van Hall Larenstein schreef een ontwerpwedstrijd uit voor studenten Tuin- en Landschapsinrichting.
Enschede beter voorbereid op hittestress of wateroverlast In het Water- en Klimaatadaptatieplan 2022-2026 laat de gemeente Enschede zien hoe zij zich voorbereidt op de gevolgen van klimaatverandering. In samenwerking met inwoners worden de grootste risicogebieden bij de bron aangepakt.
P. 03 Woord vooraf P. 04 Colofon & Inhoudsopgave P. 06 Actueel P. 09 Kunst in de openbare ruimte P. 24 Spread: Aanplant van geboortebos Waalbos P. 26 Nederlandse natuur te kwetsbaar voor weersextremen P.31 Opinie: Jannie Vos P.36 Op zoek naar het verhaal achter de boom P. 42 Opinie: Henry Kuppen P. 46 Opinie: Caspar Verwer
JAARGANG 78 • APRIL 2022 • NUMMER 03
@
HUIG MAGAZINE #21 RO ERDAMSE ACADEMIE VAN BOUWKUNST DECEMBER 2021
r
~ AFSTUDEERWERK 2020-2021 006
o (S)
OVERZICHT ➔ NOMINATIES ARCHIPRIX 2022 EN DE MEESTER 2021
MARINDA VERSCHOOR 012 AFSTUDEERWERK ➔ NOCTURNAL ANIMALS
1 mr
2g
do
="z 1 p y
.o5 o 1>
0 I
o D O
D
3 rr D
KAREL VAN ZANTEN 018 AFSTUDEERWERK ➔ IDEAL CITY
l
HIDDE VAN DER GRIND 024 AFSTUDEERWERK ➔ EENS EEN EILAND
I>
o
E>
I
SASKIA LAMBERS 030 AFSTUDEERWERK ➔ NOCTURNAL ANIMALS
NIELS GROENEVELD 034 INTERVIEW ➔ KOPPEL ACTIVISME AAN EEN SUPERREALISTISCHE UITWERKING
ROTTERDAMSE PRAKTIJKEN 038 INTERVIEW > ZES GESPREKKEN I/ PAGINA'S: 042/044/046/048/050/052
WILLEMIJN LOFVERS 054 ONDERZOEK ➔ LEREN VAN DRAMATURGIE
z
< m
,
f (S)
e
D
?2>
LOES VAN DUIJVENDIJK 064 BEELDESSAY > DE ROTTERDAMSE KLIMAATOPGAVE
< m
STUDIOWERK 2020-2021 074 OVERZICHT ➔ IKTINOSNOMINATIES
DAAN DE JONG 082 STUDIOWERK ➔ HET VOORUITKIJKENDE MONUMENT
MICHELLE RITZEN 088 STUDIOWERK ➔ VLAANDEREN AAN DE LEIDING
THIJS DE BOER 094 STUDIOWERK ➔ DE STAAT VAN UITZONDERING
MICHELLE TANIS 098 STUDIOWERK ➔ HET TOEKOMSTBESTENDIGE TEXELSE WATER- EN ECOSYSTEEM
WESSEL GEYSELS 102 STUDIOWERK ➔ MIGRANT, REIZEND MUSEUM
EILEEN NEUMANN 108 ~
INTERVIEW➔ JE KUNT ALS ARCHITECT ZOVEEL MEER ZIJN DAN ALLEEN EEN BOUWER
gig,
IA.Ala. •
Lg
s
a
E
a i gs.
e "
·~·',I ~
tr
tl;;::~·
WONEN IN CIJFERS WIA: TIENDUIZEND KOOPWONINGEN VERDWENEN WIMIRA: GROEIENDE ONGELIJKHEID WIA: WAT GAAT ER MIS IN OSDORP? 55.000 WONINGEN ERBIJ, TOCH GEEN LUCHT .,ge%eg39,9,g2£22 92p 5.-
·
Woningcrisis leidt tot spaghettivan voorrangsregels [ Plan Hamerkwartier ontvouwd] Locaties voor sociale huur gevraagd ;°n
yr#2]""·;52,45999
sh
l
MIILP]
NR 110 MAART 2022
NUL20 is een platform voor informatie en opinievorming over woonbeleid en stedelijke ontwikkeling in de regio Amsterdam. Het platform bestaat uit het tijdschrift (4x per jaar), een digitale nieuwsbrief, een website met actuele nieuwsverslaggeving en (medewerking aan) debatprogamma's in Pakhuis de Zwijger. NUL20 wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties (AFWC), de gemeente Amsterdam (Wonen, Grond & Ontwikkeling), de Metropoolregio Amsterdam en 1WOON. Het tijdschrift wordt kosteloos toegezonden aan beleidsmakers, projectleiders, bewonersvertegenwoordigers, politici en andere betrokkenen bij het woonbeleid in de regio Amsterdam.
WiA 2021 Woningmarkt: Tienduizend koopwoningen omgekat naar dure huur
~I II
M/ las«to.o
WiA 2021 Leefbaarheid: Centrumbewoners tevredener dankzij pandemie, leefbaarheid in Osdorp onder druk
lota.s rs6ta.o 7,0tot 7,5
«sa.o
l«o6.s
WiMRA2021: Woningmarkt in hele Metropoolregio onder hoogspanning AIie artikelen uit alle jaargangen van NUL20 zijn online beschikbaar via onze site nul20.nl. De nummers zijn bovendien in pdf-formaat te downloaden. ABONNEE ADMINISTRATIE Bij voorkeur via onze website www.nul20.nl of via mail abo@nul20.nl {OOY )RED J Fred van der Molen (fred@nul20.nl)
,0000-,... ~---------------- -----------------
I +lLHIl
020-693.7004 «I redactie@nul20.nl
iii ii jjijj i i i el l i ii I lipt±fijn 1f4441
I I K
8
K
I I I II I
K
K
K
I
Vier jaar links bestuur: Betaalbaar bouwen blijft een worsteling
I I I I
o
Mr. Arntzeniusweg 20 1098 GP Amsterdam RE ACTE Bert Pots Jaco Boer Janna van Veen Lisette Vos Quito Hendrison (eindredactie) Wendy Kaaps MET BIJDRAGE NV VIA. Christine van Eerd Joop de Haan Lisette Vos DTE .D André Buys (Rigo) Berthilde Lommertink (AFWC) Ingrid Houtepen (WOON) Jeannette Kuipers (RVE Wonen, Amsterdam) Louro Uittenbogoord (Grond en Ontwikkeling) Lison Wilkens (MRA) Marion Prins (Amstelland-Meerlonden) F)IR AFE
Nico Boink /0RMGE VIMG
Pieter Lesage ADVERTENTIE<
zie info op www.nul20.nl DOR.JR
Vellendrukkerij BOU Barneveld
NIUI MAART 2022
tl
8 11 12 15 19
22 25
28 30 32
34 38 41
Gebrek aan locaties belemmert groei sociale woningbouw Vier jaar loter: Betoolboor bouwen blijft een worsteling Circulair renoveren Tienduizend koopwoningen omgekat naar dure huur Wordt Hamerkwartier betaalbaar en bereikbaar? Voorrangsregelingen: eigen inwoners eerst AFSCHEIDSINTERVIEW Lex Scholten WiMRA: Woningmarkt in hele regio onder hoogspanning FOTO Mookgemeenschop De Hoop
BOUW - KORT BOUWNIEUWS Opgewekt Wonen: alleen verduurzamen bij wie wil Wonen op de Zuidas. Werkt dat? Centrumbewoners stuk tevredener tijdens pandemie Joep Bostioons deed onderzoek naar nieuwe woonvormen voor senioren
42 LOPENDE ZAKEN - WOONBELEID IN HET KORT 44 OP STAP MET. Spreekuur-medewerkers WoningNet in Zuidoost 46 DE LEESKAMER 48 WOONBAROMETER 55.000 woningen erbij, moor kropte blijft
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
INHOUD TED0SHRIFT VAN DE
RI#DIEM,T y)
HET
Burt)ft
ppr,Off 1 2022
2
4 I Ons blauwe hart In en rond het IJsselmeer staat er van alles te gebeuren. Tegelijkertijd barst
Vooruitkijken met het verleden
dit blauwe hart van ons land van de cultuurhistorische schatten.
Met veel elan en ambitie gaat ons land de grote opgaven van wonen, klimaat en energie te lijf. Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst' is het motto van het nieuwe kabinet. Privé zijn wij net verhuisd. Ik ben boekendozen aan het uitpakken en ik zet allerlei auteurs die iets aan dat motto toevoegen op de planken, Astrofysicus Carl Sagan, die zei: 'Je moet het verleden kennen om het heden te begrijpen.'
8 I Kunst blijft slapen
Bondskanselier Helmut Kohl, die in zijn inzet voor de
Onder de noemer 'Kunst blijft slapen'
Duitse eenwording bleef herhalen dat wie het verleden
logeerden vier schilderijen en een
niet kent zowel het heden niet kan begrijpen als de
beeldje op twintig gastadressen in
toekomst niet kan vormgeven En als ik de als student
Rotterdam. Gewoon bij de mensen
Nederlands aangeschafte beduimelde Bilderdijk in
thuis.
de kast zet, lees ik: 'Wat verschijne, / wat verdwijne,
't hangt niet aan een los geval. /In
't
voorleden / ligt het
heden; / in het nu, wat worden zal.'
Met een bodem die daalt en een zeespiegel die stijgt, als je dijken wil versterken, huizen wil bouwen, natuur aanleggen, windturbines en zonnepanelen wil plaatsen,
12]0Wodan!
begint dat met het begrijpen van de plek. In het cul
Aan het begin van de middeleeuwen
tuurhistorisch waardevolle blauwe hart van Nederland,
offerden de Saksen kostbaarheden
het IJsselmeergebied, komen tal van ontwikkelingen
aan Wodan. Resten van zo'n
samen. In dit Tijdschrift is dat een mooi voorbeeld
offerplaats zijn nu teruggevonden.
van de manier waarop cultuurhistorie uitgangspunt is geworden voor die ontwikkelingen. Zo hebben we voor het IJsselmeergebied een gebied«biografie en een archeologische kaart gemaakt en samen met tal van partners een handreiking omgevingskwaliteit
Daarnaast hebben we van de y8 regio's in Nederland de 'structuurdragers' als loten en dijken beschreven. Ook
22
I Een wit waas
een vorm om vooruit te kijken met kennis van het ver
De orgel luiken in de Westerkerk in
leden. Bovendien gaan grote opgaven vaak over water.
Amsterdam zijn een feest voor het
We beschrijven welke oplossingen uit het verleden
oog. Alleen is er nu een wit waas
kunnen bijdragen aan een veilige delta in de toekomst
overheen getrokken. Waar komt dat
Of zoals Bilderdijk al dichtte: 'Doch de dampen / dezer
vandaan?
rampen, / doch de nevels dezer nacht,
zullen breken /
bij 't ontsteken / van den dag waarop zij wacht.' Susan Lammers, alqemeen directeur
VERDER IN DIT NUMMER In Kort Bestek 3 I 10 I Kunst Zoekt Plek 11 I Marmerimitatie Maastricht 15 I Aangenaam Kennis Te Maken 16 I Joodse begraafplaatsen 18 I Kijk! Structuurdragers van regio's 20 I
Foto voorzijde Het IJsselmeer vanaf Urk. Zie pagina 4
25
I
26 [ 28 [ 31 32 34 36
I I l I
Drie Dingen Beschoeiing biedt bescherming Kunst met oorlogsverleden Het Monster Erfgoed en waterbeheer Publicaties Voor r Na
the international magazine for
landscape architecture urbanism
#17 2021
Contents
4/Posts by Ed Wall, Lucila Silva-Santisteban, Gert-Jan Wisse
Loyalty - where interventions are needed most 62/ Introduction Niki Kampen, Daphne de Bruijn, Harry Harsema
10 /Cherish Cervar-Porat, pearl of the seventies - A unique holiday resort on the Adriatic Sea Jeroen Bosch, Ivana Zarnbeli
64 I Project Design for Chernobyl Niki Kampen 76 /Project Re-establishing a coffee bean greenbelt in Peru Niki Kampen 90 /Project The hydric City of Mexico Niki Kampen
38 /H+N+S Landscape Architects thirty years at the leading edge We are deeply immersed in the profession and society at large' Martine Bakker
-
105 / Interview Adriana Chávez The only way forward is to create collaborative processes 106 / Roundtable discussion 'You do need to have drive to improve things. But isn't that fundamental to what we do anyway?' Adriaan de Jonge 114 / Project Shady trees for refugees Niki Kampen 128 /Interview Julie Weltzien A thankful neighbourhood 130 / Interview Ronald van Warmerdam We enter unexplored terrain
Tuchkov Buyan Park Design Competition 132 / Project
174 / Article
Good hope for Cape Town
In search of a world-class park for Saint Petersburg
Niki Kampen
Gerrie Andela 144 /Interview Jeremy Jones
Home is where it starts
186 / Project
Daphne de Bruijn
Park of full Sail Romance Studio 44 and West 8
146 / Reflection
'We have enough pilots, we need planes' Frits van der Wal
192 / Project
Buyan on Neva VOGT and Herzog & de Meuron
148 / Project
Trees are the trigger
196/ Project
Niki Kampen
More Than Meets the Eye CHVOYA and KARAVAN landskapsarkitekter
160 / Interview Stella Kavindu
'Be patient, don't disappear' Daphne de Bruijn
200 I Project Tuchkov Buyan, Park Island, Bioclimatic adventure
162 / Interview Morris Manzolo
Agence Ter and Philippe Rahm Architects
Passion for Melia trees Daphne de Bruijn
204 /Project
Nature/ Culture 163/ Interview Jeconiah Kibagendi
Bjarke Ingels Group
'It's always the funding' Daphne de Bruijn
208/ Project
164/ Essay
Forest / Tuchkov Buyan Kengo Kuma & Associates and Vladimir
Make yourself dispensable
Djurovic Landscape architecture
Ingrid Duchhart 212 / Project
The Great Green Michel Desvigne Paysagiste and Meganom 216 / Project
The Sense of a River Praxys Paysage 6 Territoire and Katarsis Architects
Contents
•
THE BIG PICTURE Page 8
CURATED PRODUCTS Page 100
OPINION Page I0
REFERENCE Page 106
METROPOLIS EXPLAINED Page 12
-
A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES Page 16
o
o A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES
Picture series and text by Filip Wolak- Part l Page 16 THE END OF TOURISM?
A look into the past, the present and
PILGRIMS AND FOLLOWERS
Venice between the needs of residents and the demands of tourists Page 62 "USING DATA ALLOWS US TO I .. ) MAKE THE CITY MORE LIVEABLE FOR ITS RESIDENTS."
the future of tourism Page 24
Interview with Luigi Brugnaro, Mayor of Venice
BOOSTING ALOHA IN TOURISM The pandemic brought Hawaii's tourism industry to its knees, begging international visitors to delay their visit Page 34
CHANGING COURSE Few tourism industries seem as controversial as the cruise ship industry, A reflection. Page 72
BARCELONA - WHEN A CITY IS A BRAND The city of Gaudi between the tourist gaze and its search for a sustainable future Page 40 "BARCELONA IS NO HOLIDAY DESTINATION, IT'S AN URBAN EXPERIENCE." Interview with Xavier Marcé, the Councilor for Tourism and Creative Industries at Barcelona City Council Page 48 ACCESSING VOLCANIC LANDSCAPES
lceland's tourism best practice - the Saxhöll stairway in Snaefellsjökull national park
ESCAPE PLAN Page 12 EDGE CITY Page 114 IMPRINT Page 13
Page 68
RECOVERY IN PARADISE
Thailand's way to sustainable tourism Page 74 "MASS TOURISM IS NO LONGER THE ANSWER FOR OUR SUSTAINABLE FUTURE" Interview with Yuthasak Supasorn, the Governor of the
Tourism Authority of Thailand Page 82 "WE DON'T STAY AWAY FROM DESTINATIONS THAT HAVE HAD LARGE NUMBERS OF VISITORS" Interview with Tom Hall from Lonely Planet Page 86
Page 52
-
A STILL LIFE PANDEMIC LANDSCAPES
THE NONCONFORMISTS A portrait of FairBnB Page 58
Picture series and text by Filip Wolak- Part 2
THE CHALLENGES OF TOURISM - IN A NUTSHELL Page 60/6l
CONTRIBUTORS Page 98
006
topos ISSUE II8
Page 90 ACCESSING VOLCANIC LANDSCAPES Page 52
216
DE WITTE 2-17 Carel Blotkamp. Hong Wan Chan, Laurie Chuitmans. Yael Davids, Hans Demeulenaere, Stijn Van Dorpe, Caroline Dumalin, Rutger EmmelkampMiek Zwamhorn., Hendrik Folkerts., Zachary Formwalt, Johan Grimonprez. Johan Hartle. Raquel van Haver, Séhastien Hendrickx. Kelly Hendriks, Bas van den HurkJochem van Laarhoven. Natasja Kensmil, Anne-Mie Van Kerckhoven, Emke Idema, Saskia Noor van Imhoff, Vlad Ionescu., Rudi Laermans, Sven Lütticken,
Melissa Mabesoone, Valérie Mannaerts, wendelien van oldenborgh, Ellen Schroven, Koen Sels, Dirk Somers, Berend Strik. Nele Tas., Dennis Tufus, Cecilia VallejosMatthijs de Bruijne. Jozef Wouters 21-23 Christophe Van Gerrewey. Noortje de Leij, Daniel Rovers
&
Alleingang (3 ): Questionnaire 1. Individueel auteurschap is een fictie: niemand kan echt alleen werken, en wie beweert dat wel te doen, verbergt andermans inbreng. Toch blijft er werk bestaan waar je alleen voor moet zijn, en is groepswerk misschien net zo goed een fictie, aangezien er altijd iemand de overhand zal nemen. Bovendien kunnen collectieven een merknaam worden, met inwisselbare leden. Is het mogelijk om te werken met z'n tweeën. of met meer? Of is het juist onmogelijk om in je eentje te werken? Waar ligt de grens? Wanneer kan je spreken van individueel auteurschap? En wanneer wordt werk collectief? Worden ideeën en posities scherper en radicaler tijdens een samenwerking, of eerder afgezwakt? Kortom: is, voor 'makers' in de breedste zin van het woord. Alleingang een voorwaarde, een gevaar, of een wensdroom?
maart-april 2022 jaargang 36
P70623
www.dewitteraaf.be
15-48
'0U WER}
Belgiè - Belgique PB. BRISSFI. X 3/2964
te administratie pr r redarc Postbus 42- 1000 hruwoel l t: M2(02 22314.50-mall info@dewitrerat.he riste jaargang- 16N0774.42 nes«ende verschijnt tweemaandelijks- 14.poe. ahgihel antoor ruel t toegelaten gesloten verpak k ing Breet 3/17
KIND WOUo To Y /Ov
[RF FPL)AR WITH MN) PW AWING, I THOU6nr ) W0UD
OFFER YU P)) FF EUN6J IN LRUTEN
f0RN
2. Anno 2022 lijkt het haast onbegonnen werk om een vorm van individualiteit te bewaren in een verstrooiende massacultuur. waarin er altijd minstens één impuls van een ander te ontwaren valt. En tegelijkertijd is het net in een wereld die aan fragmentatie en eenzaamheid ten onder gaat, dat we collectiviteit en samenhorigheid moeten opbouwen. Is het vandaaa moeiliiker of makkelijker dan voorheen om alleen te werken? Is er een maatschappelijke en institutionele druk die - bijvoorbeeld wat financiering betreft - voorrang geeft aan samenwerking? Ts het zinvol en progressief om aan het werk van collectieven voorrang te geven? Of is het juist een vorm van opgelegde, artificiële of zelfs verstikkende collectiviteit? Christophe Van Gerrewey. Noortje de Leij & Daniél Rovers Raymond Pettibon., Zonder titel (As You Were...N, 2020, Sadie Coles HO en David Zwirner
-------------------- ---