Paulien van der Valk - Grond voor ontmoeting by Amsterdam Academy of Architecture

Grond voor ontmoeting

Een (her)ontwerp voor stationsgebied Lelylaan

Grond voor Ontmoeting, Een (her) ontwerp voor Station Lelylaan Paulien van der Valk Afstudeercommissie Wouter Kroeze (mentor) / Marieke Timmermans / Paulien Bremmer Master architectuur Academie van Bouwkunst Amsterdam April 2021

bodem voor ontmoeting

INHOUD

Pag. 6

Samenvatting

Pag. 10

Inleiding

Pag. 34

Ontwerpen aan de openbare ruimte

Pag. 52

Huidige situatie Station Lelylaan

Pag. 66

Ontwerp

Station Lelylaan ligt centraal gelegen tussen Nieuw West en het Westelijk Centrumgebied. Twee wijken met behoorlijke verschillen in bijvoorbeeld politieke voorkeuren, culturele achtergronden en financiële middelen. Door deze ligging en de verschillende vervoersmodaliteiten die het station aandoen, wordt het OV- knooppunt door mensen met een grote verscheidenheid aan (sub)culturele achtergronden gebruikt. Station Lelylaan is door deze diverse gebruikersgroep, in tijden van het steeds groter wordend probleem van polarisatie tussen bevolkingsgroepen, een interessante locatie voor een openbare verblijf- en ontmoetingsplek. Een plek waar men eens ongedwongen de ander kan observeren en/of ontmoeten en waardoor er meer wederzijds begrip kan ontstaan tussen de verschillende bezoekers. Daarnaast is het huidige en donkere stationsgebied hard toe aan een positieve verandering. In een recent onderzoek naar sociale veiligheid in het openbaar vervoer uit 2017 bungelt station Lelylaan helemaal onderaan de lijst.

Het ontwerp voor stationsgebied Lelylaan bestaat uit de transformatie van vervoersmachine naar een aantrekkelijke openbare verblijfsen ontmoetingsplek voor deze zeer diverse gebruikersgroep. Het ontwerp omvat zowel de ruimte onder, naast en op het viaduct, en het OV wordt hierin integraal mee ontworpen. Belangrijke uitgangspunten voor het ontwerp zijn: – – – – –

Diversiteit aan programma en openbare ruimtes voor de grote verscheidenheid aan bezoekers. Een herkenbare identiteit die onlosmakelijk verbonden is met de omgeving en geschiedenis van de plek. Een plek die zich in het geheugen van de bezoekers nestelt en als overkoepelende identiteit de verschillende subculturen verbind. Sociale veiligheid, zoals zichtbaarheid en activiteit gedurende de hele dag, als voorwaarde voor een aangenaam en veilig verblijf. Vrijheid in gebruik met ruimte voor verschillende acti viteiten en tijdelijke toe-eigening van plekken. Activatie van bezoekers door objecten in de openbare ruimte die uitnodigen om op een eigen(zinnige) manier te gebruiken.

bodem voor ontmoeting

SAMENVATTING

Door toevoeging van extra recreatief programma zoals een openbaar park, de lokale bibliotheek en een sporten dansstudio, ontstaat er een openbaar domein waar zowel de reizigers als buurtbewoners elkaar ongedwongen gedurende de hele dag kunnen ontmoeten en observeren.

fundering van de bestaande kolommen van het viaduct, die zowel in het openbare exterieur als in het openbare interieur doorlopen en de bezoekers activeert in eigen(zinnig) gebruik. Het bestaande viaduct, met dit nieuwe verdiepte landschap, vormen samen een herkenbare identiteit.

In het originele ontwerp van station Lelylaan uit de jaren ‘80, bestond het viaduct uit enkel het treintracé en waren er op het brede perron verschillende functies, waaronder een winkel en horeca. Met toevoeging van het metrotracé in de jaren ‘90 is de breedte van het viaduct verdubbeld en werd de ruimte onder het viaduct donker en onaantrekkelijk. Daarnaast werd het met de komst van toegangspoortjes onmogelijk om de functies op het perron in stand te houden en werden deze voorzieningen gesloopt.

Het openbare interieur is een transparant paviljoen en bevind zich onder het bestaande viaduct, zonder de herkenbare lengte van het viaduct te onderbreken. Op enkele plaatsen piept het door het perron heen en ontstaat er een relatie tussen de wereld op en onder het perron en keert de activiteit op het viaduct weer terug. Het paviljoen bestaat uit een ruim doorlopend atrium op verschillende niveaus met voor het oog zwevende vloeren. Gesloten programma onderdelen zoals wc’s en bergruimte zijn weggewerkt in de rotsen. Vanuit alle ruimtes met verschillende functies is er zicht op de activiteit in dit openbare atrium en is er de mogelijkheid om elkaar ongedwongen te observeren.

De belangrijkste ruimtelijke ingreep is het gedeeltelijk verlagen van de bodem onder het huidige donkere viaduct. Hierdoor is er meer ruimte voor lichttoetreding en ontstaat er een aantrekkelijke openbare ruimte met lange zichtlijnen en meer ruimte voor alle vervoersmodaliteiten en het extra recreatief programma. Tegelijk met het verlagen van de bodem ontstaat er een heuvel- en rotslandschap rondom de

Introductie

12.

bodem voor ontmoeting

(uit Monitor Sociale veiligheid Openbaar vervoer 2017)

13.

In de tijd dat ik nog in Amsterdam woonde, en heen en weer pendelde naar Groningen, kwam ik vaak via Station Lelylaan. Voor degene die station Lelylaan kennen is het duidelijk dat dit niet een hele prettige plek is om langer dan strikt noodzakelijk te verblijven.

Station Lelylaan is door deze diverse gebruikersgroep een interessante locatie voor een openbare verblijfsen ontmoetingsplek. Een plek waar mensen van verschillende leeftijden en (sub) culturele achtergronden eens ongedwongen kunnen zien hoe de ander het doet.

Het station ligt centraal gelegen tussen Nieuw West en het Westelijk Centrumgebied. Twee wijken met behoorlijke verschillen in bijvoorbeeld politieke voorkeuren, culturele achtergronden, financiële middelen en samenstelling van huishoudens. Door deze ligging en de verschillende vervoersmodaliteiten die het station aandoen, wordt het OVknooppunt door mensen met een grote verscheidenheid aan culturele en subculturele achtergronden gebruikt.

Daarnaast is het huidige stationsgebied hard toe aan een positieve verandering. In een recent onderzoek naar sociale veiligheid in het openbaar vervoer uit 2017 bungelt station Lelylaan helemaal onderaan. Het station wordt als minst veilige station van Amsterdam ervaren en wordt zelfs gemeden door een aantal reizigers. Na enkele geweldsincidenten werden zelfs een aantal van de opgangen naar de bovengelegen perrons gesloten en werden er bij de overige trappen hekken met toegangspoortjes geplaatst.

Ruimtelijke segregatie, zoals te zien is in de wijken Amsterdam Nieuw West en het centrum, en in het verlengde daarvan het gevaar van polarisatie tussen verschillende bevolkingsgroepen is een steeds groter wordend maatschappelijk probleem. Goede publieke ruimte in een stad kan bijdragen aan meer sociale cohesie en daarmee polarisatie tegengaan. Doordat mensen van verschillende leeftijden en met verschillende (sub)culturele achtergronden elkaar op openbare plekken ongedwongen kunnen observeren en ontmoeten ontstaat er meer vertrouwdheid met het gedrag van de ander en dit neemt de angst voor het onbekende weg.

Het station wordt ervaren als het meest onveilige station van Amsterdam.

INLEIDING

14.

bodem voor ontmoeting

DIVERSE GEBRUIKERSGROEP

Trein richting Hoorn

Tramlijn 1&17

Trein richting Den Haag

Metrolijn 50

Verschillende vervoersmodaliteiten

Woningwaarde GSEducationalVersion

Elkaar observeren in de openbare ruimte en daarmee vertrouwde vreemden van elkaar worden.

Niet westerse migratie achtergrond

Verkiezingsuitslagen GSEducationalVersion

15.

16.

bodem voor ontmoeting

Stel je voor dat in 2026 het stationsgebied Lelylaan getransformeerd is van onprettige en onveilige vervoersmachine naar een aantrekkelijke openbare verblijfsen ontmoetingsplek voor de zeer diverse gebruikersgroep waarin het OV integraal is mee ontworpen. Dit nieuwe staionsgebied bestaat uit een openbaar park onder, naast en gedeeltelijk in het verlengde van het viaduct met daarin een openbaar interieur in de vorm van een transparant paviljoen. Dit paviljoen is niet alleen meer een stationshal, maar ook een plek om te recreëren en verblijven en vrijblijvend de ‘ander’ te observeren. Aan de hand van twee personages die gebruik maken van station Lelylaan maken we een korte introductiereis van de huidige situatie naar het in 2026 opgeleverde stationsgebied.

Anno 2021

Anno 2026

STEL JE VOOR..

17.

18.

bodem voor ontmoeting

Leeftijd: Woonplaats: Reden bezoek:

38 jaar Amsterdam centrum Werkt in Leiden en moet op station Lelylaan elke ochtend en avond overstappen.

Datum: Tijdstip:

20 November 2026 07:50 en 15:00 uur

ONTMOET FRANK

19.

20.

bodem voor ontmoeting

F*ck, de tram net gemist! Moet ik op deze tochtige en donkere plek nog 10 minuten wachten..

21.

22.

bodem voor ontmoeting

Lekker op tijd! Kan ik nog even koffie halen voor de training en daarna door naar werk.

23.

24.

bodem voor ontmoeting

Fijn dat we hier konden afspreken, willen jullie koffie?

Let op je standbeen Frank, ik duw je zo omver!

25.

26.

bodem voor ontmoeting

Leeftijd: Woonplaats: Reden bezoek: Datum: Tijdstip:

54 jaar Amsterdam Overtoomse veld Werk in textiellab, zakelijke afspraak en open dag stadswerkplaats 5 September 2026 10:00 uur

ONTMOET MERYEM

27.

28.

bodem voor ontmoeting

Mmmm... Wat een ongezellige plek, dat ze hier niet wat aan doen!

29.

30.

bodem voor ontmoeting

Ah fijn, er is nog plek, kan ik mooi de open dag nog even voorbereiden. Grappig, zijn ze daar nou aan het dansen?

31.

32.

bodem voor ontmoeting

33.

Hé Ester! Zit je daar lekker? Ben je straks ook bij de open dag? Oh gelukkig hebben we hier buiten ook nog plek, het wordt anders toch een beetje krap..

Ontwerpen aan de openbare ruimte

36.

bodem voor ontmoeting

INGREDIËNTEN

Hoe ontwerp je eigenlijk een prettige en veilige openbare ruimte, voor een zo breed mogelijke doelgroep waar men op een ongedwongen manier eens kan zien ‘hoe de ander het doet’?

Een herkenbare identiteit Een herkenbare identiteit van een plek helpt om zich in de geheugens van bezoekers te nestelen. En door een vaste plek in iemands hoofd is men ook eerder geneigd om op een plek weer terug te keren. Daarnaast helpt een overkoepelende identiteit van een plek om een gevoel van gemeenschappelijkheid te creëren onder haar gebruikers en voorkomt het dat een enkele subcultuur het zich bijvoorbeeld toegeëigend, waardoor andere groepen zich er niet meer welkom voelen.

Om hier achter te komen heb ik een aantal referentie projecten geanalyseerd en ben ik er achter gekomen dat er een aantal ontwerp ingrediënten zijn die bijdragen aan het succes van een plek. Diversiteit aan type plekken Om een publieke plek voor een grote diversiteit aan mensen te laten slagen is het nodig om binnen het ontwerp verschillende gebieden te ontwerpen met een divers scala aan ruimtelijke kwaliteiten en programma, waar diverse subculturen en type mensen zich aangetrokken en op hun gemak voelen. Elk mens heeft per slot van rekening zijn eigen voorkeuren afhankelijk van karakter en (sub)culturele achtergrond. Een introvert karakter zal zich misschien minder prettig voelen in het centrum van een grote ruimte met alle ogen op zich gericht en kiest waarschijnlijk eerder een intiemere en beschutte plek. Er zijn mensen die gebaat zijn bij een heldere en overzichtelijke structuur en avontuurlijke mensen die juist graag ronddwalen zonder bij voorbaat het overzicht te hebben. Ditzelfde geldt voor het programma. De een heeft de voorkeur om zijn vrije tijd rustig een boekje in het park of de bibliotheek te lezen, terwijl de ander zich graag het zweet uit de naad werkt in een bootcamp sessie in ditzelfde park of in de sportschool.

37.

Sociale veiligheid Bij de sociale veiligheid gaat het veelal om zichtbaarheid. Gebruikers van een gebied moeten de omgeving kunnen overzien en het gevoel hebben dat andere aanwezigen hen kunnen zien. Het gaat om zien en gezien worden. Vrijheid in gebruik Het is een illusie om voor ieder mens en elke activiteit een specifieke plek te ontwerpen, daarom is het ook van belang plekken en ruimtes te ontwerpen met een bepaalde overmaat voor eigen invulling van de gebruikers. Deze plekken kunnen zich goed aanpassen aan verschillende wensen en divers gebruik en geven daarmee vrijheid aan een zeer diverse doelgroep. Activatie in de openbare ruimte Door bepaalde elementen in de openbare ruimte zoals een talud, trappen, stenen of bijvoorbeeld een geïntegreerd kunstwerk kan een grote diversiteit aan activiteiten aangewakkerd worden bij bezoekers.

38.

Het Westerpark een plek van en voor iedereen, waar je kijkt en bekeken wordt.

bodem voor ontmoeting

39.

40.

bodem voor ontmoeting

Functie: Locatie: Ontwerper: Bouwjaar:

Openbaar park Amsterdam west Leonard Antonij Springer (1855-1940) Kathryn Gustafson (1951) 1891 en 2002/2003

4. 5.

Diversiteit aan type plekken

De oude gasfrabriek als herkenbare identiteit

WESTERPARK

41.

Version

42.

bodem voor ontmoeting

Sociale veiligheid door zichtlijnen

Sociale veiligheid door activiteit gedurende hele dag

Sociale veiligheid door gecombineerde voetgangersstromen op hoofdroutes

Plekken met vrijheid in gebruik

GSEducationalVersion

WESTERPARK

43.

44.

HET FORUM een plek van en voor iedereen, waar je kijkt en bekeken wordt.

bodem voor ontmoeting

45.

46.

bodem voor ontmoeting

Functie: Locatie: Ontwerper: Bouwjaar:

Cultureel warenhuis Groningen centrum NL Architecten 2019

6. 2. 1.

4. Het atrium met de roltrappen als herkenbare identiteit

Diversiteit aan type plekken

FORUM GRONINGEN

47.

48.

bodem voor ontmoeting

Sociale veiligheid door zichtlijnen

Sociale veiligheid door activiteit gedurende hele dag

Sociale veiligheid door gecombineerde voetgangersstromen op hoofdroutes

Plekken met vrijheid in gebruik

GSEducationalVersion

FORUM GRONINGEN

49.

50.

bodem voor ontmoeting

Activatie van bezoekers door objecten in de openbare ruimte die uitnodigen om op een eigen(zinnige) manier te gebruiken.

‘T Karregat, Frank van Klingeren, Eindhoven

Sesc Pompeia, Lina Bo Bardi, Sao Paolo

Het Aardvarken, Florentijn Hofman, Arnhem

Hunnebedden, Drenthe

The weather project, Olafur Eliason, Tate modern Londen

ACTIVATIE IN DE OPENBARE RUIMTE 51.

Huidige situatie Station Lelylaan

54.

Programma

bodem voor ontmoeting

55.

Programma Het station is een OV knooppunt met overstapmogelijkheden op tram, bus, metro en trein. De trein en metro bevinden zich boven op het viaduct en de tramlijn gaat haaks onder het viaduct door. Naast deze vervoersmodaliteiten is er weinig programma. De ruimte onder het viaduct wordt voor een deel gebruikt als fietsparkeerplek en als P&R, waarbij het fietsparkeren ruimte te kort komt en de P&R juist vaak leeg is. Er is een kleine rommelige stationshal onder het viaduct met een AH to GO.

3. 2.

Doordat het een middelgroot station is zonder extra functies en niet de bezoekersstromen kent van bijvoorbeeld een Station Amsterdam Zuid, is het er buiten de spitsuren om vrijwel leeg. Met name het gebrek aan mensen op latere uren zorgt mede voor het gevoel van onveiligheid

4. 1.

11 12 1 2 10 9 3 8 4 7 6 5

GSEducationalVersion

B 11 12 1 2 10 9 3 8 4 7 6 5

3. 11 12 1 2 10 9 3 8 4 7 6 5

11 12 1 2 10 9 3 8 4 7 6 5

56.

bodem voor ontmoeting

Het station, naar een ontwerp van Rob Steenhuis, is in 1987 gebouwd en bestond eerst uit enkel het treintrace. In het orginele ontwerp was de verhouding tussen de hoogte en de breedte onder het viaduct nog dusdanig dat er redelijk wat daglicht onder kwam. Dit veranderde echter met de komst van het metrotrace 10 jaar later. Door de verdubbeling in breedte is de ruimte onder het 375 meter lange viaduct nu donker en voor een groot deel onbereikbaar voor zonlicht. Er brandt nu zelfs overdag licht.

Bouw Ringspoordijk vanaf jaren 20

Gedeeltelijke afgraving Ringspoordijk voor aanleg Cornelis Lelylaan jaren 60

GSEducationalVersion

Bouw viaductstation Lelylaan in 1987

TREIN GSEducationalVersion

Lichttoetreding onder viaduct in de orginele situatie

TREIN

METRO

GSEducationalVersion

Lichttoetreding onder viaduct na de bouw van het metrotracé in de jaren ‘90

Lichttoetreding

57.

58.

bodem voor ontmoeting

Het station is ingericht als een efficiënte vervoersmachine, met als hoofddoel reizigers snel van de ene naar de andere vervoersmodaliteit te geleiden. De vele opgangen naar de bovengelegen perrons zorgen voor gescheiden stromen van reizigers. Als je bijvoorbeeld met de tram uit Osdorp aankomt en je moet naar de trein, is deze vanaf de tramhalte met een trap direct bereikbaar en kruis je geen wegen van andere reizigers. Ditzelfde geldt als je met de metro aankomt en je moet verder met de fiets dat de meest zuidelijke trap je vrijwel direct naar de fietsenstalling voert. Deze hoeveelheid trappen is misschien een voordeel als het om efficiëntie gaat, maar zorgt ook voor een onoverzichtelijke situatie. Er is minder zicht op elkaar en daardoor ontstaat er eerder een gevoel van sociale onveiligheid.

Een veelvoud aan opgangen naar de perrons.

TRAPPEN

59.

60.

bodem voor ontmoeting

Verkeersknooppunt

De drukke tweebaans Cornelis Lelylaan aan weerszijde van het tramperron.

Ondanks de forse lengte van het viaduct speelt de meeste activiteit zich rondom het centrale verkeersknooppunt af, waarbij de tramhalte onder het viaduct is ingeklemd tussen de drukke rijstroken van de Cornelis Lelylaan In het huidige ontwerp is er zeer beperkt ruimte voor de tramhalte en moeten reizigers uit de buurt altijd eerst twee drukke rijbanen oversteken eer ze de halte kunnen bereiken. Dit zorgt voor oponthoud bij zowel tramreizigers als bij weggebruikers van de Cornelis Lelylaan.

VERKEERSSITUATIE

61.

62.

375m

bodem voor ontmoeting

HERKENBARE IDENTITEIT

Wie station Lelylaan kent denkt wellicht vrij snel aan de opvallende boogkolommen die het viaduct dragen. Naast deze bogen is ook de lengte van het viaduct een herkenbaar onderdeel, met maar liefst 375 meter en 104 kolommen overspant het drie doorgaande wegen.

In het originele ontwerp was er op de vrij brede perrons programma in de vorm van een stationsrestauratie, boekenwinkel en wachtruimte deze zijn met de komst van de toegangspoortjes verdwenen.

Bouw sta�on lelylaan in 1986

63.

64.

bodem voor ontmoeting

Het viaduct is onderdeel van de westelijke ringspoorbaan. Dit tracé ligt op een dijklichaam aangelegd in de jaren ‘20 van de vorige eeuw. Het dijklichaam is met kalkrijk duinzand opgebouwd en kent mede hierdoor een bijzondere ecologie. Door langsrijdende treinen uit alle windstreken kent de flora en fauna ook een diversiteit aan zowel inheemse als exotische soorten. Het dijklichaam is aangemerkt als ecologische zone en voert van noord naar zuid en is in verbinding met een aantal grote stadsparken aan de west kant van Amsterdam, zoals het Westerpark, het Rembrandtpark en het Amsterdamse Bos.

Loop westerlijke Ringspoordijk

sion

Ringspoordijk als Ecologische zone en verbinder van Stadsparken

RINGSPOORDIJK

65.

Ontwerp

68.

bodem voor ontmoeting

OPGAVE

De opgave bestaat uit de transformatie van stationsgebied Lelylaan van vervoersmachine naar een aantrekkelijke openbare verblijfsen ontmoetingsplek voor de zeer diverse gebruikersgroep waarin het OV integraal is meeontworpen. Belangrijke uitgangspunten voor het ontwerp zijn:

Diversiteit aan programma en openbare ruimtes voor de grote verscheidenheid aan bezoekers.

Een herkenbare identiteit die onlosmakelijk verbonden is met de omgeving en geschiedenis van de plek. Een plek die zich in het geheugen van de bezoekers nestelt en als overkoepelende identiteit de verschillende subculturen verbindt.

Sociale veiligheid, zoals zichtbaarheid en activiteit gedurende de hele dag, als voorwaarde voor een aangenaam en veilig verblijf.

Vrijheid in gebruik met ruimte voor verschillende activiteiten en tijdelijke toe-eigening van plekken.

Activatie van bezoekers door objecten in de openbare ruimte die uitnodigen om op een eigen(zinnige) manier te gebruiken.

SPELEN 12

1 2

ETEN & DRINKEN

TUINIEREN

MAKEN

4 7

5 6

SPORTEN

CHILLEN

DANSEN

LEZEN

WINKELEN

4. GSEducationalVersion

GSEducationalVersion

69.

70.

Programma

bodem voor ontmoeting

School- en volkstuintjes De buurt kent veel scholen waaronder praktijkonderwijs. Voor deze scholen is een volkstuin interessant om kennis op te doen over planten en eten. De schooltuin is onderdeel van het eetbare landschap en biedt kennis en plezier voor schoolkinderen uit de buurt.

Biodiversiteit Naast diversiteit aan mensen is er ook plek voor een grote diversiteit aan planten en dieren. Door de combinatie van water, ruige natuur, de bloemenweide en boomgaard is er plek voor veel vogels, insecten en kleine zoogdieren.

Fruitboomgaard De Fruitboomgaard als onderdeel van een eetbaar landschap met een strak grid patroon. De boomgaard heeft door de seizoenen heen een verschillend karakter. In het voorjaar met de bloesems is het een mooi plek voor een picknick en in het najaar kunnen buurtbewoners gezamelijk de vruchten oogsten.

Outdoorsporten Als onderdeel van het recreatieve netwerk langs de Ringspoordijk bied stationsgebied Lelylaan mogelijkheden voor outdoorsporters zoals trailrunners en mountainbikers.

Sport- en dansstudio De sporten dansstudio zorgt voor levendigheid in het plan gedurende de hele dag en met name in de avonduren wanneer de drukte van de spits voorbij is. Daarnaast trekt het ook een divers publiek met liefhebbers van kickboxen tot jazzbaletdansers.

Openbare Bibliotheek De huidige Openbare bibliotheek van Slotervaart, gevestigd om de hoek van het Sierplein, moet verhuizen. De Bibliotheek is een interessante programmatische toevoeging voor stationsgebied, door het openbare karakter en de diversiteit aan mensen die gebruik maken van de bibliotheek.

71.

Café Toegankelijk Café voor activiteit gedurende de hele dag en avond en ontmoetingsplaats voor de diverse gebruikersgroep.

Kleinschalige retail Kleine winkeltjes die bij een levendig stationsgebied horen en een gat vullen tussen de twee winkelgebieden aan het Sierplein en het August Allebéplein.

Evenementen terrein Flexibele plek met ruimte voor verschillende evenementen zoals een festival, demonstratie of sportdag. Vrijheid in gebruik en identiteit tijdelijk toe te eigenen.

Stadswerkplaats In Amsterdam Nieuw West ontbreekt het aan een fatsoenlijke openbare werkplaats. Een plek waar mensen die klein behuisd zijn of niet zelf al het gereedschap hebben kunnen houtbewerken, staalbewerken, met professionele naaimachines aan de slag gaan of in een grootkeuken koken. De Werkplaats is een ideale functie voor de nieuwe openbare verblijf- en ontmoetingsplek.

72.

bodem voor ontmoeting

LOCATIE

Verbinding recreatieve gebieden met langeafstandspad

Het plan bestaat uit een openbaar park en interieur onder, naast en op het viaduct welke onderdeel wordt van een nieuw recreatief netwerk van openbare parken, met o.a. het Westerpark, Rembrandtpark en het Amsterdamse Bos. Dit stimuleert het recreatief gebruik van stationsgebied Lelylaan, naast het functie als OV knooppunt en trekt ook recreanten uit anderen delen van de stad. Het plan wordt op een natuurlijke manier begrensd door de omliggende bebouwing van de woonwijken, Jacob Geelbuurt, Johan Jongkindbuurt, de Jacques Veldmanbuurt en de Schipluidenbuurt en sluit waar mogelijk aan op de bestaande structuur.

Het openbare interieur, waarin ook de stationshal integraal is mee ontworpen, bevindt zich in het zuidelijke gedeelte van het stationsgebied, waar al de meeste activiteit is. Het volume steekt een gedeelte voor de rooilijn van de bebouwing langs de Cornelis Lelylaan uit, en is daarmee al van verre zichtbaar op de Cornelis Lelylaan. Het volume van het openbare interieur bevind zich onder en gedeeltelijk op het viaduct, maar steekt niet aan de zijkanten uit. Hierdoor wordt de bestaande en herkenbare identiteit van het 375 meter lange viaduct met de boogkolommen niet onderbroken.

Activiteit op zuid

Zichtas Lelylaan

Grenzen plangebied

Voorrang viaduct

GSEducationalVersion

73.

74.

bodem voor ontmoeting

Met de transformatie van het kale en harde stationsgebied onder, naast en op het viaduct, naar openbaar park wordt ook de ecologische hoofdstructuur aangeheeld die op en langs het dijklichaam van de ringspoordijk loopt. Deze doorlopende groenstructuur wordt tevens een recreatieve verbinding voor Amsterdammers tussen de grote stadsparken zoals het noordelijk gelegen Westerpark, het westelijk gesitueerde Sloterpark, de ten Oosten gelegen Rembrandpark en Vondelpark en het zuidelijke Amsterdamse Bos. Doordat het dijklichaam vrijwel ononderbroken als groene ader zich een weg baant door de stad kun je al fietsend of wandelend van park naar park hoppen zonder het groen te hoeven verlaten en vormt deze eco corridor tevens een wandel- en fietsroute voor Amsterdammers uit andere wijken naar het park Lelylaan.

Bestaande doorsnede ringspoordijk

Nieuwe doorsnede ringspoordijk

AANSLUITING RECREATIEF NETWERK

75.

76.

bodem voor ontmoeting

LANGEAFSTANDSROUTE

77.

78.

bodem voor ontmoeting

Oude donkere en krappe situatie onder viaduct

TREIN

Nieuwe lichte en ruimtelijke situatie onder viaduct GSEducationalVersion

GSEducationalVersion

METRO

In de bestaande situatie is de ruimte onder het viaduct donker en onaantrekkelijk door de geringe hoogte van 5 meter en de breedte van maar liefst 45 meter. Viaducten zoals bijvoorbeeld Sloterdijk hebben veel meer hoogte en daarmee veel meer lichttoetreding, waardoor er geen donkere blinde vlek ontstaat voor de directe omgeving. Dus door hoogte onder het viaduct te creëren kan er meer natuurlijk daglicht doordringen en ontstaat er een veel prettigere en veiligere plek. Het spoor optillen is een complexe zo niet onmogelijke oplossing. Het verlagen van de grond onder het viaduct is echter wel degelijk een haalbare oplossing.

LICHT EN RUIMTE

79.

80.

bodem voor ontmoeting

GROND

Behouden bestaande construc

Behoud bestaande structuur viaduct

Verlagen grond onder viaduct

Grond verlagen onder viaduct

Publiek exterieur

Publiek interieur

Openbaar exterieur en openbaar interieur

Heuvels tpv fundering

Verlengen kolommen

Heuvels en rotsen t.p.v. Bestaande fundering

Ruimte rondom en zicht op tramhalte Meer ruimte door verdiepen trambaan

Rotsen tpv fundering

81.

82.

bodem voor ontmoeting

GRONDBALANS

83.

De eerste 4 meter onder het viaduct bestaat uit zandgrond en daarna komt overwegend kleigrond. Deze kleigrond houdt opwellend water tegen uit diepere lagen. Hierdoor is het mogelijk om op deze specifieke plek 4 meter af te graven. Met het afgraven van een groot deel van de grond onder het viaduct komt een enorme hoeveelheid aarde vrij. Zou je dit allemaal moeten wegvoeren, dan heb je maar liefst 2400 vrachtwagens nodig. Door de grond in het project te verwerken als recreatief heuvelllandschap ontstaat er een grondbalans en is er geen afvoer van grond nodig.

X 2400

GSEducationalVersion

= GSEducationalVersion

84.

bodem voor ontmoeting

Het ontwerp voor het park kent verschillende gradaties zodat er verschillende plekken ontstaat voor een diversiteit aan subculturen. Orde VS Romantiek Er bestaan verschillende ideaalbeelden van de natuur. Uit een onderzoek van de universiteit van Wageningen. Kleurrijke natuur, de natuurbeleving van nieuwe Nederlanders blijkt deze verscheidenheid. Zo ziet de gemiddelde Europeaan de natuur vanuit een romantisch perspectief, ontstaan tijdens de verlichting. Ruige ontoegankelijke landschappen zijn in dit natuurbeeld echte natuur en niet de gecontroleerde en beheersbare natuur die wij bijvoorbeeld in Nederland kennen. Vanuit bijvoorbeeld het islamitisch perspectief is de natuur veel meer verbonden met eten en ontmoeten en in afbeeldingen van de ideale natuur worden paradijstuinen afgebeeld die volgens strikte grafische patronen ontworpen zijn. In het ontwerp voor het cultuurpark Lelylaan zijn beide type landschap opgenomen. Onder het viaduct is de ‘ruige’ natuur die gerelateerd is aan het romantisch natuurbeeld en naast het viaduct, als overgang naar de pragmatisch opgezette buurten van Nieuw west, het strak grafisch vormgegeven en eetbare landschap. Zo onstaat er een divers landschap met een groet verscheidenheid aan plekken, voor ieder wat wils.

Islamtische tuin

Engels landschapspark Blenheim

ORDE VS ROMANTIEK

85.

86.

bodem voor ontmoeting

OPENBAAR/SEMI OPENBAAR

Het publieke interieur bestaat uit een groot doorlopend openbaar plein/route met daaraan verbonden de verschillende programma ondedelen. Het is belangrijk dat deze verschillende onderdelen in het openbare interieur transparant zijn en mogelijk kunnen uitbreiden buiten de eigen grenzen, waadoor de verschillende gebruikers elkaar zien en ontmoeten en er een mate van flexibiltiet en kruisbestuiving ontstaat. Dit geld zowel in het interieur maar ook naar buiten, naar het exterieur toe.

Openbare en semi-openbare ruimte

Flexibiliteit om programma ook buiten eigen domein te laten plaatsvinden

87.

88.

SITUATIE

bodem voor ontmoeting

89.

JOHAN JONGKINDSTRAAT

SCHIPLUIDENLAAN

Evenementen terrein Bus terminal

Lift

Keuken niveau -1200 124,20 m2

-2130 -2780

Werkplaats niveau -1200

Tramhalte

Kiss & Ride -3230

Lift

-3780

IES VIERLINGHSTRAAT

COMENIUSSTRAAT

PIETER CALANDLAAN

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT COMENIUSSTRAAT CORNELIS LELYLAAN

COMENIUSSTRAAT

-4330

90.

bodem voor ontmoeting

Roman heuvellandschap Roman heuvellandschap

Fruitboomgaard Water

Fruitboomgaard

Tribunetrap

Evenementen terrein Openbaar Plein

Evenementen terrein Schooltuintjes

Water

Bushalte

Tribunetrap

Tramhalte

Bushalte Tramhalte

Openbaar Plein

Rotsen

Schooltuintjes

Rotsen

GSEducationalVersion

Restaurant/ Café Dans- en sportstudio's Bibliotheek Werkplaats Retail Fietsenstalling Openbaar interieur

PROGRAMMA OPENBARE RUIMTE

91.

92.

bodem voor ontmoeting

Belangrijke onderdelen van het plan zijn het vrijblijvend kunnen observeren van de ander (en daarmee vertrouwd met elkaar raken) en daarnaast de sociale veiligheid. In het plan is er daarom extra aandacht voor zichtlijnen, zowel horizontaal als verticaal.

Zichtlijnen exterieur

GSEducationalVersion

Zichtlijnen interieur

ZICHTASSEN

93.

94.

bodem voor ontmoeting

GSEducationalVersion

VERTICALE ZICHTASSEN

95.

96.

bodem voor ontmoeting

GECOMBINEERDE VOETGANGERSSTROMEN

In de oude situatie zorgden de vele opgangen voor een onveilige en onoverzichtelijke situatie. In het nieuwe ontwerp voor stationsgebied Leylaan zijn er per perron nog maar twee trappen, één buiten en een gemeenschappelijke route binnen. Door het terugbrengen van de hoeveelheid trappen worden voetgangersstromen gecombineerd wat bijdraagt aan de sociale veiligheid en zorgt dat mensen elkaar tegenkomen.

97.

98.

PLATTEGROND NIVEAU -1

bodem voor ontmoeting

99.

7. 16 st.

10.

32 st.

32 st. 16 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

7. 16 st.

16 st.

8. 6.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

16 st.

32 st.

wc 16 st.

16 st.

Fietsenstalling 2111st

9. 32 st.

32 st.

Lift

16 st.

32 st.

1. Openbaar plein 2. Bibliotheek 3. Dans- en sportstudio 4. Stadswerkplaats 5. Café en Restaurant 6. WC’s 7. Retail 8. Opslag 9. Fietsenstalling 10. Tramhalte 11. Treinperron 12. Metroperron

100.

PLATTEGROND NIVEAU +0

bodem voor ontmoeting

101.

Evenementen terrein

NIVEAU +0 1. Openbaar plein 2. Bibliotheek 3. Dans- en sportstudio 4. Stadswerkplaats 5. Café en Restaurant 6. WC’s 7. Retail 8. Opslag 9. Fietsenstalling 10. Tramhalte 11. Treinperron 12. Metroperron

Lift

3. 1.

Keuken niveau -1200 124,20 m2

6. 4. 1. Tramhalte

1. Werkplaats niveau -1200

Lift

-4330

102.

bodem voor ontmoeting

NIVEAU +1

NIVEAU Perron

PLATTEGROND NIVEAU +1 EN PERRON 103.

12. 5.

4. 2.

1. 1.

11.

1. Openbaar plein 2. Bibliotheek 3. Dans- en sportstudio 4. Stadswerkplaats 5. Café en Restaurant 6. WC’s 7. Retail 8. Opslag 9. Fietsenstalling 10. Tramhalte 11. Treinperron 12. Metroperron

GSEducationalVersion

DOORSNEDE 1

105.

JOHAN JONGKINDSTRAAT

SCHIPLUIDENLAAN

KONINGIN WILHELMINAPLEIN

Evenementen terrein Bus terminal

Lift

Keuken niveau -1200 124,20 m2

-2130 -2780

Werkplaats niveau -1200

Tramhalte

Kiss & Ride -3230

Lift

-3780

-4330

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT

COMENIUSSTRAAT GSEducationalVersion

PIETER CALANDLAAN

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT COMENIUSSTRAAT CORNELIS LELYLAAN

bodem voor ontmoeting

COMENIUSSTRAAT

104.

106.

bodem voor ontmoeting

107.

108.

bodem voor ontmoeting

Riet en overige waterminnende beplanting op flauw oplopend talud

Roze betonpad met randdetail van roze kinderkopjes Houten pad

Pad van roze klinkers

Kalkminnend wildgrasland met lage bosjes Natuurlijk beheerd Zowel inheemse als uitheemse planten

DETAIL HEUVELLANDSCHAP

109.

DOORSNEDE 2

111.

JOHAN JONGKINDSTRAAT

SCHIPLUIDENLAAN

KONINGIN WILHELMINAPLEIN

Evenementen terrein Bus terminal

Lift

Keuken niveau -1200 124,20 m2

-2130 -2780

Werkplaats niveau -1200

Tramhalte

Kiss & Ride -3230

Lift

-3780

-4330

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT

COMENIUSSTRAAT GSEducationalVersion

PIETER CALANDLAAN

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT COMENIUSSTRAAT CORNELIS LELYLAAN

bodem voor ontmoeting

COMENIUSSTRAAT

110.

112.

bodem voor ontmoeting

113.

114.

bodem voor ontmoeting

In het centrum van het plan is er een uitzondering in het heuvel en rotslandschap. Ter plaatse van de tramhalte worden de kolommen eenmalig verlengd en onstaat er een ruimtelijkheid en extra accent op de nieuwe dubbele hoogte onder het viaduct.

GSEducationalVersion

1. Bestaande situatie

GSEducationalVersion

2. Inbrengen damwanden

GSEducationalVersion

4. Aanbrengen tijdelijke hulpconstructie

3. Verlagen omliggende grond

GSEducationalVersion

5. verwijderen grond rondom kolom

6. verwijderen hulpconstructie

VERLENGEN KOLOM

115.

DOORSNEDE 3

117.

JOHAN JONGKINDSTRAAT

SCHIPLUIDENLAAN

KONINGIN WILHELMINAPLEIN

Evenementen terrein Bus terminal

Lift

Keuken niveau -1200 124,20 m2

-2130 -2780

Werkplaats niveau -1200

Tramhalte

Kiss & Ride -3230

Lift

-3780

-4330

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT

COMENIUSSTRAAT GSEducationalVersion

PIETER CALANDLAAN

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT COMENIUSSTRAAT CORNELIS LELYLAAN

bodem voor ontmoeting

COMENIUSSTRAAT

116.

118.

bodem voor ontmoeting

119.

120.

bodem voor ontmoeting

De rots heeft veel verschillende functies en mogelijkheden en geeft het plan een herkenbare identiteit. Hij dient o.a. als plantenbak, boekenkast, klimwand en bar en geeft de gebruiker veel vrijheid om het naar eigen inzicht te gebruiken. Daarnaast is het een gesloten element in de verder open plattegrond, die zich uitstekend leent om dingen uit het oog te ontrekken, zoals wc’s, leidingen, berguimte en de constructie.

GSEducationalVersion

FUNCTIES ROTS

121.

122.

bodem voor ontmoeting

- roze betonvloer - bestaande betonconstruc - Isola - Ruimte voor leidingen en ven a - Wit stucwerk

- HSB draagconstruc - zwarte kitvoeg tussen glas en rots - Aluminium kozijn - Bestaande betoncostruc

- Roze spuitbeton - Staalnet met jute bekleed - Betonnen draagconstruc

- Bestaande construc - Damwand - Isola - Houten inbouwkast

DETAIL ROTS

123.

124.

bodem voor ontmoeting

De architectuur van het plan is vrij sober, maar in het materiaal gebruik wordt subtiel onderscheid gemaakt in de diverse plekken. De warme zachtroze kleur is overkoepelend, het verschil in vooral de textuur van de diverse materialen.

DETAIL MATERIAAL

125.

DOORSNEDE 4

127.

JOHAN JONGKINDSTRAAT

SCHIPLUIDENLAAN

KONINGIN WILHELMINAPLEIN

Evenementen terrein Bus terminal

Lift

Keuken niveau -1200 124,20 m2

-2130 -2780

Werkplaats niveau -1200

Tramhalte

Kiss & Ride -3230

Lift

-3780

-4330

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT

COMENIUSSTRAAT GSEducationalVersion

PIETER CALANDLAAN

ANDRIES VIERLINGHSTRAAT COMENIUSSTRAAT CORNELIS LELYLAAN

bodem voor ontmoeting

COMENIUSSTRAAT

126.

128.

bodem voor ontmoeting

De gevel bestaat uit aluminium niet dragende kozijnen, waardoor deze zo slank mogelijk gedetailleerd kunnen worden. De groene kleur versterkt de relatie tussen het openbare interieur en het omliggende groene parklandschap.

GEVEL EN HEKWERK

129.

130.

bodem voor ontmoeting

Het verschil in ritme van de gevel laat op een subtiele manier het diverse programma naar buiten doorschemeren. De dansen sportstudio heeft bijvoorbeeld de kleinste tussenmaat in de stijlen, waardoor er iets meer privacy onstaat in de verder compleet transparante gevel.

GEVEL

131.

132.

bodem voor ontmoeting

133.

Stationsgebied Lelylaan anno 2026 een Utopie?