BNA Jaaroverzicht 2009

bna â&#x20AC;&#x2122;09 jaaroverzicht

Voorwoord Voor de architectenbranche was 2009 een turbulent jaar. De activiteiten van de BNA stonden voor een groot deel in het teken van de economische crisis. Deze heeft veel architectenbureaus hard geraakt. De BNA heeft daarom ingezet op een brede dienstverlening aan leden, zowel op het gebied van informatievoorziening als ondersteuning. Verder is, in veel trajecten samen met andere (branche)organisaties, de lobby gestart voor het vlottrekken van de bouwproductie in Nederland. Een goede basis hiervoor vormden de drie enquêtes die de BNA onder zijn leden organiseerde. Met de cijfers en conclusies wist de BNA veel publiciteit te genereren. Dat had weer een aanjagend effect op onderhandelingen met ministeries en andere invloedrijke organisaties. Los van de crisis waren Europees aanbesteden, onderwijs en ondernemerschap belangrijke onderwerpen. Ook de BNA-organisatie ondervond de gevolgen van de crisis. Dalende inkomsten maakten bezuinigen op de lopende begroting noodzakelijk. Projecten werden wel uitgevoerd, maar veelal in versoberde vorm. Verder bleken helaas personele maatregelen onontkoombaar. Doordat de verschillende maatregelen al in de eerste helft van het jaar zijn getroffen, kon de BNA 2009 met een positief resultaat afsluiten. De BNA zoekt meer en meer samenwerking met andere partijen en gaat daar in 2010 mee verder. Karin Laglas Directeur BNA a.i.

Indeling Ieder jaar stelt de BNA op basis van het beleidsplan een werkplan op met daarin thema’s, projecten en activiteiten voor het betreffende jaar. De indeling van dit jaaroverzicht sluit aan bij het Werkplan 2009. Het geeft de belangrijkste activiteiten en resultaten weer van de BNA in 2009. Foto’s De gebouwen op de foto’s in dit jaaroverzicht zijn alle genomineerde en winnende projecten van de verkiezing BNA Gebouw van het Jaar 2009. De volledige beeldverantwoording staat op pagina 40.

2 BNAJAAROVERZICHT ’09

Leden informeren en ondersteunen Via het online Dossier Economische crisis heeft de BNA leden op de hoogte gehouden over relevante ontwikkelingen en specifieke crisismaatregelen, zoals de deeltijd-WW, en BNA-acties. Er is ook informatie gegeven over arbeidszaken, bedrijfsvoering en verschillende instrumenten voor leden, zoals arbeidsrechtelijke modelcontracten. Sinds begin 2009 kunnen bureaus bij de BNA Helpdesk Economische crisis terecht voor ondersteuning. De meeste vragen in het afgelopen jaar gingen over arbeidszaken. De BNA heeft bij Netlaw advocaten een gratis spreekuur voor leden afgesproken. Met name in de eerste helft van 2009 maakten veel bureaus daar gebruik van. Voor leden zijn gratis informatiebijeenkomsten georganiseerd, onder andere ‘Arbeidsrecht voor architecten’ en ‘Sterker uit de crisis’. De voorzitter en directeur spraken met directeuren-eigenaren in de regio’s over de gevolgen van de crisis. De bijeenkomsten hadden een hoge opkomst, de BNA bereikte hiermee meer dan 300 bureaus. Verder is een cursusprogramma opgezet dat zich richt op strategisch ondernemen in tijden van crisis. Om bureaus extra financieel voordeel te geven van de exclusieve kortingsregelingen, is met Achmea voor 2010 een extra korting van 30% op de herverzekering ziekteverzuim afgesproken, bovenop de standaard korting van 5%. Deze korting is in sommige gevallen hoger dan de bureaubijdrage die bureaus moeten betalen.

Daarnaast zijn nieuwe kortingsregelingen afgesloten met accountants- en administratiekantoren om zodoende extra aandacht te vragen voor de bedrijfsvoering. Lobby nieuwe opdrachten De BNA-lobby richtte zich op het beperken van de drastische gevolgen na het in hoog tempo stilvallen van opdrachten. De BNA heeft daarin onder meer samenwerking gezocht met MKB Nederland. De inzet was de opdrachtenstroom waar mogelijk te stimuleren en belemmeringen voor nieuwe plannen weg te nemen. Om de lobby richting overheid te ondersteunen, heeft de BNA nadrukkelijk de media gezocht. De resultaten van twee ledenenquêtes werden prominent naar buiten gebracht. Vooral voor de eerste bestond veel mediabelangstelling; de BNA haalde er het Achtuurjournaal en alle landelijke dagbladen mee. De gevolgen van de crisis voor de Nederlandse architectenbureaus kwamen hiermee op de kaart. De plannen die het kabinet in maart 2009 presenteerde, waren teleurstellend. De BNA heeft dit kenbaar gemaakt, onder andere in gesprekken met de Ministers van Economische Zaken en WWI. Aangezien het kabinet op niet meer leek te willen inzetten, is de focus in het project daarna verlegd naar de ondersteuning van leden. Naar aanleiding van de in september gehouden derde peiling onder leden heeft de BNA zijn lobby bij diverse partijen weer opgevoerd. Met

Economische crisis In 2009 domineerde de economische crisis het beleid van de BNA. Dat had ook gevolgen voor veel geplande projecten: ze werden naar de tweede helft van het jaar of het volgende jaar verschoven, versoberd of geschrapt. Het crisisbeleid van de BNA was gestoeld op vijf pijlers: leden informeren, leden ondersteunen, lobbymaatregelen (korte termijn), arbeidsmarkt en discussie over de toekomst. Voor dit beleid is driemaal onderzoek gedaan onder de leden naar het effect van de crisis in de branche. De enquêtes hadden een hoge respons.

4 BNAJAAROVERZICHT ’09

onder meer ministeries, de Nederlandse Vereniging van Banken, Aedes, Neprom, de Rijksgebouwendienst, de Rijksbouwmeester en Bouwend Nederland is contact gezocht over oplossingen voor de problemen van architecten in verband met de economische crisis. De lobby van de BNA richtte zich op het herstel van vertrouwen – essentieel voor het bestrijden van de crisis. Ook het stimuleren van de gestagneerde vraag in de woningen utiliteitsbouw was een speerpunt. Daarbij heeft de BNA een dringende oproep gedaan voor financieringsmaatregelen om ervoor te zorgen dat bouwprojecten van de grond kunnen komen. Het Ministerie van Economische Zaken reageerde hierop met maatregelen voor ondernemingsfinanciering. Op initiatief van onder meer de Nederlandse Vereniging van Banken is bovendien het Meldpunt Kredietverlening gestart waar ondernemers terecht kunnen met vragen en klachten over kredietverstrekking door banken.

ARBEIDSMARKT De economische crisis had in 2009 ingrijpende gevolgen voor de arbeidsmarkt in de architectenbranche. De BNA bracht in zijn beleid twee accenten aan: het (intensiever) stimuleren en het ondersteunen van de regionale en lokale netwerken van architectenbureaus. Voor een succesvolle uitwisseling van personeel geldt een netwerk immers als voorwaarde. De BNA Academie heeft een cursus Netwerken opgezet die in 2009 volop werd bezocht. Steeds meer architecten ervaren de meerwaarde van netwerken als instrument. Voor professioneel ondernemerschap is netwerken onontbeerlijk. De medewerkers die nu hun baan verliezen, zijn veelal bouwkundig tekenaar of architect-medewerker. Met hun vertrek gaat kennis en ervaring verloren. Beide groepen zijn essentieel voor de branche en de BNA richt zijn beleid dan ook op het

behoud van mensen uit deze groepen voor de architectuur. Dat kan onder meer via in- en uitlenen van personeel, de deeltijd-WW en arbeidsplaatsen in aanpalende branches waaruit medewerkers makkelijk kunnen terugkeren zodra de markt weer groeit. De BNA bood ondersteuning aan bureaus bij het onderling uitlenen van medewerkers. Echter, door de situatie op de arbeidsmarkt, kwam in- en uitlenen in de praktijk weinig voor. De deeltijd-WW is bedoeld als overbruggingsmaatregel om het verlies van ervaren werknemers te beperken. Door strenge en ondoorzichtige scholingsvoorwaarden en omdat moeilijk valt in te schatten wanneer de markt weer gaat aantrekken, bleek de regeling geen onverdeeld succes. Voor architectmedewerkers is de BNA in overleg met de Rijksbouwmeester, die verschillende partijen bijeen heeft gebracht om oplossingen te bedenken, zoals het programma Nederland

Discussie over de toekomst Vóór de crisis leken de bomen tot in de hemel te groeien. De BNA verwacht dat na het economisch herstel de situatie in de branche blijvend veranderd zal zijn. Dat brengt nieuwe kansen en bedreigingen met zich mee waarop de architectuur zich nu al moet voorbereiden. Om na te denken over de mogelijkheden na de crisis, zijn in 2009 discussies georganiseerd. De resultaten daarvan vonden hun weg naar het nieuwe strategisch beleidsplan van de BNA. Meer hierover is te vinden in hoofdstuk 9.

6 6

wordt anders, waarbinnen jonge, werkloze architecten in ontwerplabs aan het werk konden. De BNA heeft zich hierbij sterk gemaakt voor het voorkomen van concurrentievervalsing.

8 BNAJAAROVERZICHT ’09

BNAJAAROVERZICHT ’09

Opdrachtgevers Architectenselecties en contracten De BNA heeft aandacht voor (algemene) contractvoorwaarden van opdrachtgevers, waaronder de Rijksgebouwendienst en het Rijk. Na overleg met de Rijksgebouwendienst over de reactie van de BNA op zijn standaardvoorwaarden (ABAA-DNR) zijn aanpassingen doorgevoerd. Verder sprak de BNA met de Ministeries van Algemene Zaken en Binnenlandse Zaken over de algemene inkoopvoorwaarden van het Rijk, de Arvodi. Hierop gaf de premier schriftelijk aan dat de Arvodi niet geschikt zijn om op architectenovereenkomsten van toepassing te verklaren. Via de Helpdesk en voor zover mogelijk in individuele gevallen beoordeelt de BNA voor leden contractvoorwaarden. De behoefte aan individueel advies blijkt echter groter dan waarvoor de BNA-organisatie is toegerust. Om die reden is een plan van aanpak opgesteld dat voorziet in nader onderzoek naar verschillende opties voor ledenondersteuning. Europees aanbesteden Nieuwe Aanbestedingswet: de BNA voerde in 2009 een intensieve lobby in het proces naar nieuwe regelgeving en de bijbehorende documenten (zoals het model eigen verklaring). Hiervoor heeft de BNA regulier overleg gehad met onder andere het Ministerie van Economische Zaken en werkgeversorganisatie VNO-NCW.

Rol van de architect in het bouwproces De BNA profileert de rol van de architect in het bouwproces en maakt de meerwaarde van het inschakelen van een architect duidelijk. Dit gebeurt onder andere door een helder en positief beeld van het vakgebied te geven, het zelfbewustzijn van architecten te versterken en hun maatschappelijke rol te benadrukken. De BNA zit hiervoor bijvoorbeeld om tafel met wetgevers. Verder informeert en faciliteert de BNA opdrachtgevers op het gebied van aanbestedingen, architectenselectie en meervoudige opdrachten.

BNA Meldpunt Architectenselectie: in 2009 is de BNA het Meldpunt Architectenselectie gestart waar BNA-leden goede en slechte voorbeelden van uitgeschreven aanbestedingen kunnen melden. In 2009 ontving het meldpunt in totaal 178 meldingen over 76 aanbestedingen. Twee procent betrof meldingen van goede voorbeelden. In 98 procent van de gevallen ging het om slechte voorbeelden van aanbestedingen. Zes procent van de meldingen bevatte een klacht over de gunning, bij drie procent was sprake van een klacht over stopzetting van de aanbesteding vanwege een wijziging in de ontwerpopdracht. In ongeveer veertig procent van de gevallen heeft de BNA gereageerd met een brief naar de aanbestedende dienst. Dat had bij zeven procent aanpassing van de aanbesteding tot gevolg. Verder vond breed overleg plaats met (koepels van) bouwmanagementbureaus en werd de BNA op verzoek van opdracht-

BNAJAAROVERZICHT ’09

gevers betrokken bij het opstellen van aanbestedingsdocumenten. Hierbij diende steeds de BNA Werkmap Europees Aanbesteden voor opdrachtgevers als uitgangspunt. BNA Werkmap Europees Aanbesteden voor opdrachtgevers: voor de beoogde actualisering is de Klankbordgroep Europees Aanbesteden verschillende malen bijeen geweest. De BNA heeft deze input meegenomen in zijn overleg met Architectuur Lokaal over integratie van de essenties van de BNA Werkmap in een nieuwe aanbestedingshandleiding. Dit heeft geresulteerd in het KOMPAS light, een digitale standaard die voor alle partijen de nodige vereenvoudiging en transparantie biedt. KOMPAS light is op de tweede Europese aanbestedingendag gepresenteerd. De inhoud van KOMPAS light wordt onderschreven door onder meer de Rijksbouwmeester en de Rijksgebouwendienst, de VNG, het Ministerie van Economische Zaken en Neprom. Leidraad Aanbesteden voor de Bouw (LEA) De BNA heeft grote bezwaren geuit tegen de LEA in zijn aanvankelijke vorm: de leidraad was te sturend en de rol van de adviseur werd onvoldoende helder. Na uitgebreid overleg heeft de BNA geconcludeerd dat de inhoud van de leidraad niet zo kan worden aangepast dat deze serieus tegemoetkomt aan zijn bezwaren. Doel van de lobby was daarom de positionering van de LEA zo klein en beperkt mogelijk te houden. De leidraad is dan ook niet van toepassing op de aanbesteding van architectendiensten. BNA-website voor opdrachtgevers De BNA-website bevat een apart gedeelte voor opdrachtgevers. Hier vinden zij informatie over aanbestedingsprocedures en kunnen ze zoeken in het BNA-ledenbestand. Ondanks dat het opdrachtgeversportal dringend een update nodig heeft en de BNA plannen uitwerkt voor een betere presentatie van BNA-ledenportfolio’s, blijkt het één van de best bezochte gedeeltes van de BNA-website. Architecten 2009/2010 In september is het BNA Jaarboek voor opdrachtgevers – Architecten 2009/2010 gepubliceerd en verspreid onder duizenden opdrachtgevers. Inhoudelijk zijn enkele

aanpassingen doorgevoerd: zo stonden in het deel over het BNA Gebouw van het Jaar foto’s van alle inzendingen. Doel was het boek meer een portfoliofunctie te geven door gerealiseerde projecten te laten zien. Geïntegreerde contracten De BNA volgt de voortgangsrapportage PPS van het Ministerie van Financiën en informeert waar nodig de vaste Kamercommissie over zijn standpunten. In dit verband zijn de BNAaanbevelingen voor DBFMO-contracten (Design, Build, Finance, Maintain & Operate) naar de commissie gestuurd. Verder zijn er contacten met het Servicecentrum Scholenbouw. In november heeft de BNA het convenant Partnership Scholenbouw meeondertekend. De partijen in deze samenwerking vertegenwoordigen de overheid, het onderwijs en organisaties uit het bedrijfsleven rond het thema scholenbouw. Doel is met de gezamenlijke expertise een verbeterslag in onderwijshuisvesting te realiseren. Duurzaam inkopen De Rijksoverheid stelt zich ten doel in 2010 volledig duurzaam in te kopen. Gemeenten streven naar 75 procent in 2010 en honderd procent in 2015. Voor provincies en waterschappen ligt het streefcijfer op vijftig procent in 2010. Voor deze doelstellingen zijn voor alle overheden criteria (per productgroep) opgesteld. Vijf productgroepen richten zich specifiek op de bouw. Architecten krijgen daarnaast te maken met criteria voor Externe Adviesdiensten. Als een over-

heid een architect selecteert, moet zij de eisen van de relevante productgroepen en/of externe adviesdiensten voor duurzaam inkopen stellen. De BNA heeft actief gelobbyd in de procedure voor het samenstellen van de criteria voor de productgroepen. Deze lobby was succesvol: de uiteindelijke eisen aan externe adviesdiensten zijn sterk gereduceerd en in verhouding gebracht tot de werkzaamheden van een architectenbureau. Samenwerking in de bouw Bouwend Nederland Op regionaal niveau werkte de BNA geregeld samen met Bouwend Nederland, onder meer voor de organisaie van een bijeenkomst om te komen tot aanbevelingen voor een betere samenwerking tussen architecten en aannemers. In regio Noord organiseerde de BNA met Bouwend Nederland, de noordelijke regieraad, NLingenieurs en Uneto-VNI gezamenlijk het symposium ‘Duurzaam samenwerken aan duurzaam rendement’. Samen Bouwen, Samen Innoveren Dit project richt zich op het stimuleren en verbeteren van samenwerking in de bouw. In 2009 zijn Bouwlokalen over samenwerking georganiseerd onder de naam ‘Bouwen is Teamwork’. Knelpunten in samenwerking De BNA en Topbouw (toeleveranciers) hebben een workshop georganiseerd over de samenwerking tussen architecten en toeleveranciers. De BNA

11 10

toonde zich gematigd enthousiast over de bijeenkomst: de enige concrete uitkomst was dat het Nederlands Verbond Toelevering Bouw (NVTB) wil participeren in de werkgroep IOBB/ ketenintegratie. Constructieve veiligheid De BNA volgt de ontwikkelingen in het Platform constructieve veiligheid van NLingenieurs/ Bouwend Nederland, maar neemt er niet actief in deel. Regieraad Bouw De BNA heeft regelmatig overlegd met de Regieraad Bouw, onder meer over de uitvoering van het vernieuwingsakkoord. Verder was de BNA betrokken bij een werkgroep die een integriteitstop heeft voorbereid en is een bijdrage geleverd aan de zogenoemde transparantieleidraad. Syntens In 2008 is de BNA een samenwerking aangegaan met Syntens, een door de overheid ingestelde organisatie die ondernemers adviseert over innovatie. In september 2009 startte een project over innovatief ondernemen. Uitgangspunt was een cursusaanbod gericht op ondernemen in tijden van crisis en het maken van strategische keuzes. Ook BNA Blad besteedde er aandacht aan. Veel leden hebben gereageerd op het cursusaanbod.

Servicecentrum Scholenbouw De BNA neemt deel aan het convenant Partnership Scholenbouw. Meer hierover staat onder het kopje Geïntegreerde contracten in dit hoofdstuk. IOBB/Ketenintegratie De BNA participeert met andere bouwpartners in de werkgroep IOBB. Op voorstel van de CENCObouw-partners is deze werkgroep gefuseerd met de werkgroep Ketenintegratie. De nieuwe combinatie heet Ketenintegratie. Voor de toekomst stelt de werkgroep twee modellen voor: a Een ambitieuze taakstelling De werkgroep stimuleert initiatieven om kennis uit bepaalde domeinen actief onder de aandacht van een breder publiek te brengen. In deze organisatie vervult de werkgroep een rol als stuurgroep. b Een beperkte doelstelling, gericht op uitwisseling tussen brancheorganisaties De werkgroep fungeert als platform waar kennis en suggesties voor (praktijk)projecten worden gedeeld. De organisatie/initiatiefnemer voert het project zelf uit. Op deze manier functioneerde de werkgroep IOBB tot voor kort, bijvoorbeeld bij de BIMcaseweek. De ervaring met dit model leert echter dat zonder capaciteit en geld stappen maken binnen de werkgroep moeizaam gaat.

CENCObouw Werkgroep samenwerken benchmark De BNA werkt mee aan een onderzoek van de CENCObouw-partners naar de mogelijkheden om

13 12

kwartaalcijfers van betrokken branches te koppelen.

14 BNAJAAROVERZICHT ’09

BNAJAAROVERZICHT ’09

3 16

Versterking maatschappelijke en culturele positie architect Een rijk architectuurklimaat is één van de belangrijkste voorwaarden voor architecten om hun werk optimaal te kunnen doen. De BNA heeft daarom in 2009 voortdurend gewerkt aan de versterking van de maatschappelijke en culturele positie van de architect en de architectuur. Dat gebeurde door te lobbyen bij bewindvoerders voor goede regelgeving, borging van kwaliteit en het voeren van een gedegen architectuurbeleid. Ook het uitreiken van prijzen en het organiseren van publieksevenementen, zoals het BNA Gebouw van het Jaar en de Dag van de Architectuur hoorden daarbij.

Architectuurbeleid De BNA heeft gereageerd op de ideeën van minister Plasterk voor een moderne monumentenzorg. De BNA onderschrijft de beoogde omslag van objectgerichte monumentenzorg naar een gebiedsgerichte benadering. De minister ontving ook een aantal aandachtspunten die passen bij een actief beleid. Na lang en consequent aandringen van de BNA, heeft de VROM-raad toegezegd een advies uit te brengen over kwaliteitsborging in ruimtelijke ontwikkelingsprocessen. Dit advies wordt begin 2010 verwacht. Omdat de kwaliteit van de publieke ruimte een belangrijke verantwoordelijkheid is van de gemeentelijke politiek, heeft de BNA in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in het voorjaar van 2010 zeven programmapunten opgesteld om de lokale partijen te helpen bij de invulling van deze verantwoordelijkheid. De punten staan in de uitgave ‘Kwaliteit met beleid’, met daarin aanbevelingen op het gebied van duurzaamheid, bestemmingsplannen, welstand, gebiedsontwikkeling, het ambtelijke apparaat, aanbestedingen en particulier opdrachtgeverschap. Ook BNA- leden en andere geïnteresseerden zijn opgeroepen de programmapunten te gebruiken tijdens de verkiezingsdebatten in het najaar van 2009. Op de website is een dossier BNAJAAROVERZICHT ’09

geplaatst met alle informatie en nieuwsberichten over de gemeenteraadsverkiezingen. Nieuwe bouwopgave Gebiedsontwikkeling De BNA heeft zijn leden op verschillende manieren geïnformeerd over het thema gebiedsontwikkeling. In september is via de BNA Academie de ‘Masterclass Architect en gebiedsontwikkeling’ georganiseerd. Op de BNAwebsite is een dossier Gebiedsontwikkeling geplaatst met artikelen en interessante links. Verstedelijking De BNA heeft in overleg met de klankbordgroep Verstedelijking de belemmeringen voor de verstedelijkingsdoelstellingen geanalyseerd. Het resultaat is bij de Ministers van VROM en WWI neergelegd met de oproep de regie in de problematiek rondom verstedelijking naar zich toe te trekken. In mei vond een gesprek plaats met hooggeplaatste ambtenaren van het Ministerie van VROM over het thema. Daarin sprak VROM de intentie uit pilots ontwerpend onderzoek te starten. Bouwen voor krimp Meer hierover staat onder het kopje Onderzoek in hoofdstuk 6. 13

Maatschappelijke en culturele verantwoordelijkheid De BNA heeft via MKB Nederland commentaar geleverd op het advies van de Taskforce (her) ontwikkeling bedrijventerreinen. Er is ook een reactie gegeven op de Algemene Maatregel van Bestuur Ruimte. In de regio’s vonden verschillende activiteiten plaats in het kader van het maatschappelijke debat, zoals de bijeenkomsten voorafgaand aan de regionale prijsuitreikingen van het BNA Gebouw van het Jaar. Verder heeft de BNA zich aangesloten bij het initiatief Landelijke Alliantie Krachtwijken om in de door de overheid benoemde veertig krachtwijken aandacht te vragen voor de ruimtelijke kwaliteit.

BNA Gebouw van het Jaar 2009 In 2009 is de vierde editie van BNA Gebouw van het Jaar georganiseerd. De BNA heeft deze prijsvraag in het leven geroepen om de kwaliteit van het werk van BNA-architecten onder de aandacht te brengen bij opdrachtgevers en media. Totaal dongen 280 projecten (in 2008 230) via vijf regionale voorrondes mee naar de prijs BNA Gebouw van het Jaar 2009. Rondom de regionale uitreikingen vonden debatten of lezingen plaats over actuele onderwerpen zoals herbestemming, de staat van de Nederlandse woningmarkt, bouwen met water en gebiedsontwikkeling. Deze uitreikingen bleken in verhouding tot de opkomst (gemiddeld 70 bezoekers per uitreiking) kostbaar en tijdrovend. De Oostvaarderskliniek in Almere van Martien Jansen (Studio M10) is uitgeroepen tot BNA Gebouw van het Jaar 2009. De jury onder leiBNAJAAROVERZICHT ’09

ding van Jo Coenen selecteerde de winnaar uit 28 projecten die in regionale voorronden waren genomineerd. De landelijke uitreiking in TrouwAmsterdam werd druk bezocht. Passend bij deze locatie (een voormalige drukkerij tijdelijk herbestemd als restaurant/club) spraken drie deskundigen over verduurzaming van de gebouwde omgeving. Zowel de regionale als landelijke pers besteedde aandacht aan de prijs. Ook in de vakpers en in opdrachtgeversmedia is de prijs aan bod gekomen. Op het project werd een noodzakelijke bezuiniging gerealiseerd door een algemene versobering (zowel op vormgeving als in de opzet van de prijsuitreikingen).

landse gemeenten zijn rondom dit thema allerlei activiteiten georganiseerd. Speciale aandacht was er voor de stations van Nederland. In samenwerking met NS en ProRail zijn lezingen en rondleidingen georganiseerd. Om op het project de gewenste bezuiniging op out-of-pocketkosten te realiseren, is afgezien van een startbijeenkomst. Die keuze vloeide mede voort uit het feit dat de doelgroep van een startbijeenkomst (de branche) niet aansluit bij de doelgroep van de Dag van de Architectuur (het publiek). De programmakrant verscheen als bijlage bij Trouw, met een extra oplage van 16.000. De krant is verspreid onder de lokale organisatoren, bibliotheken en VVV’s.

De Dag van de Architectuur 2009 De Dag van de Architectuur stond deze editie in het teken van mobiliteit. In veertig NederBNAJAAROVERZICHT ’09

Bouwregelgeving Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) De BNA heeft in 2009 voorlichting gegeven over de gevolgen van de Wabo voor architecten. Met het bedrijfsleven is een ééndaagse cursus ontwikkeld. De BNA heeft gelobbyd om de voorlichting vanuit de overheid voor aanvragers en adviseurs van opdrachtgevers te verbeteren. Met als resultaat een regionaal en gratis voorlichtingstraject. De eerste bijeenkomst was in september. Door uitstel van de invoeringsdatum van de Wabo volgen de overige bijeenkomsten later. Besluit Omgevingsrecht (BOR) De BNA heeft gelobbyd om verruiming van de mogelijkheden voor vergunningvrij bouwen, zoals geregeld in de BOR, in te perken. Het resultaat tot nu toe is dat het voorstel veel minder ver gaat dan het Ministerie van VROM aanvankelijk wenste. De door de ministerraad goedgekeurde versie is echter nog niet optimaal. De BNA heeft daarom woordvoerders van de belangrijkste fracties in de Tweede Kamer benaderd, met gedeeltelijk succes: dankzij een motie van de PvdA en de ChristenUnie is de verruiming van vergunningvrij bouwen wanneer deze strijdig is met het bestemmingsplan sterk beperkt. Bouwbesluit/Gebruiksbesluit Het Ministerie van VROM bereidt momenteel de definitieve ambtelijke tekst voor van de nieuwe integrale AMvB: het Bouwbesluit en Gebruiksbesluit ineen. Op een eerdere versie had de BNA veel kritiek, die is in een uitgebreide brief aan de minister geuit. Het nieuwe Bouwbesluit wordt naar verwachting in januari 2011 van kracht.

Verbetering van de voorwaarden voor vakbeoefening De BNA komt op voor goede bouwregelgeving en standaardvoorwaarden, en informeert architecten over voor hen belangrijke wetten en regels. Op die manier werkt de beroepsorganisatie aan verbetering van de voorwaarden voor vakbeoefening. In 2009 zette de BNA zich extra in voor de aanbestedingsregelgeving, de Wabo, de voorbereidingen voor de nieuwe CAO en BIM. Het jaarlijkse Bedrijfsvergelijkend Onderzoek is uitgevoerd om architectenbureaus te ondersteunen in de ontwikkeling en professionalisering van hun ondernemerschap.

Welstand Het kabinetsvoornemen de verplichte onafhankelijke welstandadvisering te schrappen, bracht veel reacties teweeg. De BNA vindt de keuze ondoordacht en pleit voor herziening. Dit standpunt is zowel aan de Tweede Kamer als aan minister Van der Laan van WWI kenbaar gemaakt. In een hoorzitting met de commissie WWI van de Tweede Kamer heeft BNA-voorzitter Jeroen van Schooten nut en noodzaak belicht van de verplichte welstandsadvisering door een onafhankelijke commissie. De minister heeft in het daaropvolgende debat met de Tweede Kamer aangegeven dat hij naar andere mogelijkheden zoekt om gemeenten meer ruimte te geven.

BNAJAAROVERZICHT ’09

Standaardvoorwaarden Het onderzoek naar de verruiming van aansprakelijkheidsbepalingen in DNR 2005 is nagenoeg afgerond. De BNA heeft een enquête onder zijn leden gehouden en daarna de gevolgen voor de verzekeringspremies – in overleg met verzekeraars – uitgebreid onderzocht. Er rest nog een consultatie van verzekeraars waarna definitief besloten wordt of de aansprakelijkheid – in zeer beperkte mate – verruimd kan worden. De nieuwe DNR verschijnt in 2010. Duurzaam ontwerpen Het BNA-beleid richt zich op dit moment vooral op het vergroten van kennis bij leden over duurzaam ontwerpen. Dat gebeurt via de BNA Academie. Om een volledig, evenwichtig en actueel scholingspakket te kunnen bieden, zijn de belangrijkste aandachtsvelden rondom duurzaamheid in kaart gebracht. Op basis van deze input wordt gericht gezocht naar passende aanbieders. Dutch Green Building Council (DGBC) De BNA-bestuursvoorzitter heeft plaatsgenomen in het comité van aanbeveling van de Dutch Green Building Council (DGBC). Verder zijn gesprekken gevoerd met de DGBC over mogelijke samenwerking op het gebied van cursussen over BREEAM voor leden via de BNA Academie. Gecertificeerde Bouwbesluittoets VROM bestudeert twee modellen voor de wettelijke inbedding van de Gecertificeerde Bouwbesluittoets. Minister Van der Laan heeft de wettelijke regeling opgenomen in het Actieplan op de aanbevelingen van de commissie Dekker. Struikelblok is de Raad van Accreditatie die geen goedkeuring wil geven aan de beoordelingsrichtlijn die aan de toets ten grondslag ligt (BRL 5019). De raad meent dat Bouwplantoetsing direct onder haar verantwoordelijkheid hoort te vallen en dat een BRL hiervoor niet het geschikte instrument is. Zolang dit conflict en de onzekerheid voortduren, licht de BNA niet actief architecten in. Ook een lobby voor wettelijke verankering blijft vooralsnog uit. Standaardisaties: BIM De BNA heeft succesvolle voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd over de implementatie van BIM op het bureau. In juni en oktober zijn BIMinfomarkten gehouden. De perceptie bij de overige bouwpartners is dat architecten de nieuwe ont-

wikkeling voortvarend oppakken. Gerichte publiciteit van de BNA heeft bijgedragen aan deze beeldvorming. De BNA maakte deel uit van de stuurgroep voor de BIMCaseweek 2009. De evaluatie van de editie 2008 was positief. Mede dankzij het actieve wervingsbeleid van de BNA deden deze keer – vergeleken met 2007 – vijf keer meer architecten mee. De BNA heeft samen met NLingenieurs opdracht gegeven te onderzoeken of en hoe de STB moet worden aangepast om werken met BIM mogelijk te maken. Ook worden de werkzaamheden en kosten geïnventariseerd van het opstellen van een addendum bij de DNR die de juridische kanten van het werken met BIM regelt. Vertegenwoordigingen De BNA heeft deelnemers geleverd voor een digitaal panel om de landelijke voorziening omgevingsloket te testen en op die manier te waarborgen dat het Omgevingsloket online (Olo) nauw aansluit bij de dagelijkse praktijk. Versterken van het ondernemerschap Bedrijfsvergelijkend onderzoek (BVO) In 2009 stond het BVO over 2008 op de agenda. In de communicatie lag de nadruk op de waarde van het BVO voor een individueel bureau. Het onderzoek is half juni gestart en eind augustus afgerond. Dit keer deden 173 bureaus mee. Over de belangrijkste uitkomsten heeft de BNA in september zijn leden geïnformeerd. Deelnemers aan het BVO ontvingen het rapport kosteloos, BNA-leden die niet deelnamen konden het tegen betaling bestellen. Het rapport is voor niet-leden niet beschikbaar. In december is het verdiepingsonderzoek gestart. Dit zal voor een groot deel in het teken staan van de verwachtingen over de crisis. Kleine bureaus Vanwege bezuinigingen in het activiteitenprogramma heeft het bestuur besloten de ontwikkeling van een kwaliteitszorg-label voor kleine bureaus in 2009 niet uit te voeren. De betrokken leden zijn hierover geïnformeerd. In de loop van 2010 volgt een heroverweging. Strategische positionering bureaus De workshop strategische positionering ‘Profileren en doelgroepmarketing’ door de BNA Academie stond gepland voor april, maar is wegens gebrek aan aanmeldingen afgelast. De cursus ‘Ontwerp

de toekomst van uw bureau’ in samenwerking met Syntens, trok wel veel inschrijvingen. In BNA Blad is in het najaar een serie van vier artikelen gewijd aan positionering van bureaus.

analyse voort. De resultaten van hiervan vormen mede de basis voor actualisering van de functieen salarisstructuur, en voor de afstemming van onderwijs op de beroepspraktijk. Dit onderzoek is in mei gestart, de uitkomsten zijn in november besproken. In 2010 wordt gewerkt aan afstemming tussen onderwijs en praktijk. Hierin spelen stages een belangrijke rol.

Ondernemerschap op het programma van de BNA Academie Het bestaande programma op het gebied van ondernemerschap van de BNA Academie is voortgezet en uitgebreid. Er zijn cursussen over ondernemen voor startende architecten, over bedrijfsopvolging en -overname, partnerschap, acquisitie, netwerken, onderhandelen en contracten, honorarium berekenen, risicomanagement en over bureau- en personeelsmanagement.

Brancheloket De SFA, waarin de BNA participeert, introduceerde in 2007 het Brancheloket Arbo Service Architecten. Het brancheloket fungeert als portaal voor ziek- en herstelmeldingen op architectenbureaus. Tevens wordt er begeleiding geboden bij het verzuim- en reïntegratietraject van zieke werknemers. De dienstverlening is zorgvuldig afgestemd op de arbeidsomstandigheden en -verhoudingen in de architectenbranche. In 2009 is besloten het Brancheloket voort te zetten.

Personeelsbeleid CAO In de eerste helft van 2009 zijn de CAOonderhandelingen afgerond. Bestuur en leden zijn in juni over het resultaat geïnformeerd. Dit behelst op hoofdlijnen één procent loonsverhoging en een looptijd van één jaar, van 1 april 2009 tot en met 31 maart 2010. In september is een traject gestart om de CAO te moderniseren. Op de bijbehorende website www.architectenplatform.nl kunnen werkgevers en werknemers discussiëren over inhoudelijke thema’s als beloningssystematiek, arbeidsduur en werktijden, vakantie en verlof, employability (vakmanschap en inzetbaarheid), en vergoedingen en voorzieningen.

Arbocatalogus Op 24 september is de nieuwe Arbocatalogus formeel goedgekeurd door de Arbeidsinspectie. Marktontwikkelingen De BNA informeert leden over marktontwikkelingen in het buitenland. In BNA Blad verscheen een artikel met als titel ‘Grenzen verleggen’. Daarin kwamen internationalisering, de deelname van de BNA aan het programma Dutch Design, Fashion & Architecture (DutchDFA) en de mogelijke inbreng van de EVD bij het verkennen van internationale markt(ontwikkeling)en aan de orde. De EVD is het agentschap van het Ministerie van Economische Zaken dat zich richt op internationaal ondernemen en samenwerken. Zie ook DutchDFA in hoofdstuk 8.

Nieuw Handboek Functie-indeling Architectenbureaus Het vernieuwen van het Handboek Functieindeling Architectenbureaus loopt parallel met het moderniseringstraject van de CAO. Het resultaat van de beroepenanalyse die door de Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) wordt uitgevoerd, komt hierin terug. Bevorderen instroom/werken aan imago branche De Stichting Fonds Architectenbureaus heeft protocolonderzoeken uitgevoerd naar het imago van en instroom in de branche. Naar aanleiding van het arbeidsmarktonderzoek is een plan van aanpak opgesteld voor arbeidsmarktcommunicatie. De BNA levert een inhoudelijke bijdrage. De verkennende fase is inmiddels afgerond. Aan de hand van de conclusies volgt een communicatiestrategie en in 2010 de uitvoering. Uit de protocolonderzoeken vloeit ook een beroepen-

22 18

BNAJAAROVERZICHT ’09

5 24

Scholing en ontwikkeling van architecten hun medewerkers Met een breed scholingsaanbod van de BNA Academie bevordert de BNA de deskundigheid van architecten en hun medewerkers. De beroepsorganisatie zet zich ook in voor een betere aansluiting tussen onderwijs en praktijk. Dat gebeurt onder meer via overleg met onderwijsinstellingen en het ondersteunen van de voorgestelde tweejarige beroepspraktijkeraringseis in de Wet op de Architectentitel.

BNA Academie Aan de activiteiten van de BNA Academie hebben in het eerste jaar van haar bestaan zo’n 2.000 cursisten meegedaan. Veel belangstelling trokken bijvoorbeeld de bijeenkomsten over de Wabo, BIM, arbeidsrecht en duurzaam bouwen. Er zijn ook speciale cursussen aangeboden in het kader van de economische crisis, zoals ‘Arbeidsrecht voor architecten’. In juni werd een crisis-informatiemeeting gehouden in samenwerking met het MKB. Alle in het register ingeschreven architecten die geen BNA-lid zijn, ontvingen eenmalig de brochure van de BNA Academie. Zij kunnen zich ook aanmelden voor de nieuwsbrief. Met het oog op de economische situatie ligt bij het aanbod van nieuwe cursussen het accent op sobere vormen van kennisoverdracht die tegen een lage prijs worden aangeboden. Beroepspraktijkervaring In het najaar van 2009 heeft de ministerraad het voorstel tot wijziging van de Wet op de Architectentitel naar de Tweede Kamer gestuurd. Om de titel van architect te mogen voeren wordt voorgesteld om, naast het vereiste diploma, een tweejarige beroepservaringperiode als voorwaarde te stellen. Het voorstel komt in essentie overeen met de wensen van de BNA. De Tweede Kamer bespreekt het voorstel begin 2010. Dialoog met de onderwijsinstellingen Uit een inventarisatie van ‘ambassadeurs’ van de beroepsgroep in het onderwijs blijkt dat meer BNAJAAROVERZICHT ’09

dan 200 BNA-leden op een of andere manier actief zijn in het onderwijs. Zij zijn uitgenodigd voor het eerste BNA Onderwijsdebat. Met ongeveer vijftig aanwezigen, waaronder ook onderwijsvertegenwoordigers, is gesproken over afstemming van onderwijs en beroepspraktijk. In het algemeen is het debat positief gewaardeerd. Uitgangspunt voor de discussie was de Visie Onderwijs die de BNA beleidsadviescommissie Onderwijs & PBO heeft opgesteld. De visie wordt in 2010 verder ontwikkeld, mede op basis van de resultaten uit het debat, tot het nieuwe Standpunt Onderwijs van de BNA. Op regionaal niveau zijn in 2009 gesprekken gevoerd met zes onderwijsinstellingen. De bedoeling is elke voor de branche relevante opleiding eens in de twee jaar te bezoeken. Op landelijk niveau is overleg geweest met Bouwtalent. Lobby Wet op de Architectentitel (WAT) In verband met de voorbereiding van de herziening van de WAT is overlegd met de Rijksbouwmeester, het bureau Rijksbouwmeester, de voorzitters van de beroepsorganisaties, het bestuur van het Architectenregister (SBA) en de ‘kwartiermaker’ van de WAT, Kees Rijnboutt. Doel is dat de verschillende belanghebbenden gecoördineerd en zo veel mogelijk gezamenlijk optrekken bij het lobbywerk.

Bouwen voor krimp In mei 2009 vond de slotconferentie plaats van het succesvolle project ‘Bouwen voor krimp’. Op initiatief van de BNA presenteerden ontwerpers een aantal strategieën om krimp op te vangen. Door te kijken naar de sociale, ruimtelijke en cultuurhistorische context van een krimpgebied kunnen ontwerpers een belangrijke rol spelen in het bedenken en verbeelden van scenario’s die helpen bij het vinden van oplossingen. Die meerwaarde van ontwerpers werd door de aanwezigen erkend. Wethouders, vertegenwoordigers van verschillende ministeries, woningcorporaties, projectontwikkelaars en gezondheids- en onderwijsinstellingen debatteerden met hen over de vraag hoe de gepresenteerde ideeën kunnen worden gerealiseerd. De aanwezigen waren het erover eens dat krimp kansen biedt, maar ook kosten met zich meebrengt voor gemeenten, corporaties en particuliere woningbezitters. De betrokken gemeenten lopen tegen te veel obstakels op, zowel financieel als in regelgeving. De besproken scenario’s komen voort uit het Ontwerplab Krimp dat de BNA en zijn studiestichtingen Stagg, Staro en Stawon organiseerden samen met Aedes en KEI in Limburg, Friesland en Zeeland. De gebruikte methodiek, algemene uitkomsten en concrete voorbeelden

uit de bestudeerde regio’s staan in de publicatie ‘Ruimte maken voor krimp’. Het eerste exemplaar werd tijdens de conferentie overhandigd aan de directeur Nationale Ruimtelijke Ordening bij het Ministerie van VROM. Hij prees het initiatief van de BNA en roemde de rol van de ontwerpers. Door het verbeelden van confronterende maatschappelijke ontwikkelingen hebben zij een discussie op gang gebracht. Het thema bevolkingskrimp staat hoog op de agenda van de ministers Van der Laan en Cramer. Zij gebruikten de aanbevelingen van de BNA en de resultaten van Ontwerplab Krimp in hun actieplan voor krimpgebieden. BNA Onderzoek In 2009 zijn voorbereidingen getroffen voor de start van BNA Onderzoek. Dit is met ingang van 1 januari 2010 de centrale plek binnen de BNA voor alle leden waarin de studie- en onderzoeksactiviteiten zijn gebundeld. Op deze manier kan de BNA als één partij naar buiten treden en allianties met anderen aangaan op het gebied van studie en ontwerpend onderzoek. De studiestichtingen Stawon en Staro hebben in 2009 besloten te participeren in BNA Onderzoek, de Stagg heeft deelname nog in overweging.

Stimulering van de ontwikkeling van het vak Onderzoek naar nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied levert kennis op en draagt bij aan de ontwikkeling van instrumenten voor de beroepsuitoefening. De BNA stimuleert deskundigheidsbevordering, vakontwikkeling en onderzoek via projecten, door participatie in de studiestichtingen Stagg, Staro en Stawon en via voorbereidingen voor BNA Onderzoek.

25 26 BNAJAAROVERZICHT ’09

7 27

Helpdesk InÂ 2009 zijn 1.185 vragen aan de Helpdesk gesteld (75% per telefoon, 25% via mail). Vergeleken met 2008 steeg het aantal arbeidsrechtelijke vragen opvallend, met name op het gebied van ontslagrecht en arbeidsovereenkomsten. Ook zijn in 2009 meer vragen over Europees aanbesteden gesteld.

Directe dienstverlening aan leden De BNA biedt leden professionele ondersteuning bij de uitoefening van hun beroep. Hieronder vallen de Helpdesk, de Helpdesk online op de BNAwebsite en de producten en instrumenten die de BNA voor leden toegankelijk maakt.

De vragenstellers waren: middelgrote bureaus (5 - 20 medewerkers) kleine bureaus bureaus met 20+ medewerkers opdrachtgevers en adviseurs derden

35% 25% 20% 15% 5%

De vragen gingen over: arbeidsrecht/CAO contracten/DNR aanbesteden auteursrecht overige vragen

45% 20% 20% 10% 5%

BNA Meldpunt Architectenselectie In 2009 ontving het meldpunt in totaal 178 meldingen over 76 aanbestedingen. Meer over de inhoud van de klachten en de reactie van de BNA staat in hoofdstuk 2 onder het kopje Europees aanbesteden. Actualisering Helpdesk online Een deel van de informatie op Helpdesk online was niet meer actueel. Daarom is in BNAJAAROVERZICHT â&#x20AC;&#x2122;09

2009 een flinke inhaalslag gemaakt waarbij nieuwe informatie is toegevoegd en oude informatie is gewijzigd of geschrapt. Kortingsregelingen Uit het ledentevredenheidsonderzoek dat in 2009 is gehouden, bleek dat er bij de leden onder andere behoefte was aan kortingsregelingen op het gebied van boeken en tijdschriften. Daarom zijn er met SDU en Reed Business nieuwe kortingsregelingen afgesloten. In tijden van crisis is het extra belangrijk om aandacht te hebben voor de bedrijfsvoering. Het kan daarbij zinvol zijn om er een externe deskundige naar te laten kijken. In dat kader zijn afspraken gemaakt met drie accountants- en administratiekantoren en met incassodiensten. De regelingen met de incassodiensten worden begin 2010 gelanceerd. Tevens zijn de bestaande kortingsregelingen geactualiseerd en periodiek onder de aandacht gebracht bij de leden. Voor de kortingsregeling met Achmea op het gebied van herverzekering ziekteverzuim is een winstdelingsregeling afgesproken in het verleden. Vanwege de crisis is vanuit die pot een extra korting van 30% bovenop de standaard korting van 5% afgesproken. Het bedrag van die korting is in sommige gevallen hoger dan het bedrag dat bureaus aan bureaubijdrage moeten betalen.

Ledenwerving en ledenbinding Ondanks de ingrijpende gevolgen van de economische crisis voor de branche kon de BNA in 2009 172 nieuwe leden verwelkomen. De doelstelling om in de periode 2008-2010 een ledengroei van tien procent te realiseren, moet echter vanwege de huidige omstandigheden worden bijgesteld. De gewenste verjonging van de vereniging (eind 2010 30% jonger dan 40 jaar) zet door. Het aandeel jonge architecten bedroeg in 2008 18 procent en is inmiddels opgelopen naar 25,1. Bestuursleden, directeur en regiocoĂśrdinatoren hebben veel bureaus bezocht om te horen wat er speelt en wat bureaus van de BNA verwachten. Verder zijn veel bureaus bezocht die nog geen lid zijn van de BNA. Om de behoeften van BNA-leden helder in beeld te krijgen en aan de hand daarvan de dienstverlening te verbeteren, heeft de BNA een ledentevredenheidsonderzoek laten uitvoeren in mei en juni. Hieraan deden 772 leden mee (respons 28%). Belangrijkste uitkomst was dat de BNA betrouwbaar en deskundig is, maar kan verbeteren op het gebied van openheid en innovatie. Verder vinden de leden collectieve belangenbehartiging de belangrijkste taak van de BNA en tonen ze zich tevreden over het contact met de medewerkers van de BNA. De resultaten zijn vertaald in vijf actiepunten die in 2010 worden opgepakt.

Integraal Werkende Architecten (IWA) Het samenwerkingsverband van integraal werkende architecten IWA heeft zich in het eerste halfjaar van 2009 toegelegd op het bevorderen van de certificatie van integraal werkende architectenbureaus. Twaalf bureaus toonden belangstelling, al eerder werden vijf bureaus gecertificeerd. In 2009 zijn drie keer IWA-games gehouden. Daarin is de klantgerichtheid van architecten getraind. Voor een gezamenlijk project rondom de introductie van BIM op de bureaus bestond te weinig belangstelling. Internationaal netwerk DutchDFA De BNA maakt deel uit van de regiegroep van het programma Dutch Design, Fashion & Architecture (DutchDFA). Dit vierjarenprogramma loopt van 2009 tot en met 2012. DutchDFA wil door bundeling van krachten de internationale positie van Nederlandse mode, design en architectuur duurzaam versterken. Gekozen is voor drie focuslanden: China, India en Duitsland. BNA vervulde als partner binnen DutchDFA een faciliterende rol bij de voorbereidingen voor deelname van architecten aan de Shanghai International Creative Industry Week in oktober 2009. Verder heeft de BNA op verzoek en op kosten van DutchDFA de delegatieleider geleverd voor de deelnemende architecten(bureaus).

Platformactiviteiten De BNA is een platform voor collegiaal overleg en debat over de beroepsuitoefening. In alle regioâ&#x20AC;&#x2122;s zijn diverse netwerken actief voor specifieke groepen leden, zoals jonge architecten en bureaumanagers. De deelnemers bespreken voor hen relevante onderwerpen en wisselen kennis uit. In 2009 startte DutchDFA, een meerjarenprogramma dat Nederlands ontwerp in het buitenland voor het voetlicht brengt. Ook de BNA neemt hier aan deel. Verder ondersteunt de beroepsorganisatie integraal werkende architectenbureaus en worden contacten onderhouden met internationale netwerken van collega-instellingen.

30 BNAJAAROVERZICHT â&#x20AC;&#x2122;09

ACE/UIA De BNA heeft begin 2009 actuele Nederlandse onderwerpen geagendeerd binnen ACE. Dat waren de Nederlandse situatie rond Europees aanbesteden en de problemen van Nederlandse architecten als gevolg van de economische crisis. ACE heeft in vervolg hierop voor de Europese lobby een inventarisatie laten maken van vergelijkbare problemen in alle aangesloten landen. De BNA volgt kritisch of en hoe de lobby wordt ingezet. Jonge Architecten Begin november organiseerde de BNA in samenwerking met het NAi de Jonge Architectendag 2009. Het thema luidde ‘Het Virtuele’. Daarmee vormden nieuwe media een rode draad tijdens de plenaire openings- en slotsessie en in vijf interactieve workshops. De dag was uitverkocht: 150 architecten namen er aan deel. De BNA heeft veel energie gestoken in het zoeken naar een opdracht voor de Jonge Architectenprijsvraag 2009. Door de economische crisis lukte dat echter niet. Daarom is eind 2009 besloten de prijsvraag in te zetten in het kader van ‘Nederland wordt anders’. De BNA is samen met Ymere en Proper-Stok overeengekomen in februari 2010 een ideeënprijsvraag

te organiseren voor jonge architecten rond het thema ‘De verticale stad voor gezinnen’. Regionale netwerken In alle regio’s faciliteert de BNA netwerken waarin groepen leden bij elkaar komen, eventueel met gastsprekers, om ervaringen en kennis uit te wisselen. In 2009 hebben de regionale netwerken van bureaumanagers onder andere gesproken over de gevolgen van de economische crisis, contractvorming, marketing en strategie, bouwkostenramingen en budgetbewaking, Europese aanbestedingen, CAO, auteursrecht, in- en uitlenen van personeel, software en kwaliteitszorg. Het onderwerp BIM is in diverse netwerken aan de orde geweest: zowel bij bureaumanagers als kleine bureaus en kostendeskundigen. De netwerken van kleine bureaus bespraken onder meer marketing voor kleine bedrijven, auteursrecht, honorarium en bouwen met staal. Jonge directeuren-eigenaren in regio Noord lieten opdrachtgevers kritisch naar hun websites kijken. De bijeenkomsten gingen onder andere over professioneel netwerken en bedrijfsstrategie. Bestekschrijvers in Delta hebben STABU, het werken in bouwteams, pseudo-regelgeving en beoordelingsrichtlijnen aan de orde gesteld.

31 28

BNAJAAROVERZICHT ’09

Structuur vereniging Het bestuur sprak in het voorjaar van 2009 de wens uit de structuur van de vereniging per 1 januari 2010 te vernieuwen. Doel van deze verandering is de eenheid in het beleid te versterken, de vereniging beter op basis van door leden aangegeven prioriteiten te kunnen besturen en het toezicht te verbeteren. Vanaf juni 2009 is tijdens kringen regiobijeenkomsten een vernieuwingsplan aan de leden gepresenteerd. Daarin werd voorgesteld de Algemene Vergadering (AV) en de Ledenadviesraad te vervangen door een Ledenraad en vijf regiobesturen te benoemen in plaats van twintig kringbesturen. Volgens het plan zouden de kringen blijven bestaan, maar niet in bestuurlijke vorm. Voor de Ledenraad bestond groot draagvlak, het wegvallen van kringbesturen zorgde voor veel debat. Op basis van de reacties heeft het bestuur besloten het voorstel voor de decentrale structuur in te trekken. In december is tijdens de Algemene Vergadering het voorstel voor de Ledenraad met grote meerderheid aangenomen, waarmee dit tegelijkertijd de laatste AV van de BNA was.

Strategisch Beleidsplan 2010-2012 Het strategisch beleidsplan voor de periode 2005-2009 is afgerond. De BNA heeft een nieuw strategisch beleidsplan voor de periode 2010-2012 opgesteld. Er is gekozen voor een driejarig plan dat ruimte biedt voor tussentijdse bijstelling. In februari 2009 vond een eerste discussie binnen het bestuur plaats, waarna in april met de Ledenadviesraad van gedachten is gewisseld. In mei zijn rondetafelbijeenkomsten gehouden: één met vooral bouwpartners, de tweede met architecten en twee opdrachtgevers. Deze discussies leverden veel input op voor het strategisch beleidsplan. De leden werden expliciet uitgenodigd mee te denken, hiervoor is een aparte plek op de website ingericht. Met de input uit de rondetafelgesprekken en die van leden heeft de BNA in september een conceptbeleidsplan opgesteld. Dit is besproken in het bestuur en de Ledenadviesraad. In december is het definitieve plan, met de titel Focus 2010-2012, vastgesteld door de Algemene Vergadering.

Organisatie en Communicatie In 2009 stelde het bestuur een verandering voor in de structuur van de vereniging. Resultaat hiervan is de instelling van een Ledenraad. De BNA haalde diverse keren prominent de media met berichtgeving over de gevolgen van de crisis voor architecten. Dat lukte onder meer doordat lobbyen mediaplannen nauw op elkaar waren afgestemd. Verder is een nieuw strategisch beleidsplan ontwikkeld voor de komende drie jaar. 30

BNAJAAROVERZICHT ’09

34 BNAJAAROVERZICHT ’09

37 39 40

Persbeleid De belangrijkste onderwerpen waarvoor de BNA de media benaderde, waren crisisgerelateerde uitingen en alle persacties rond het BNA Gebouw van het Jaar 2009. Verder leverde het project ‘Bouwen voor krimp’ (eindelijk) veel respons in de pers op. De BNA genereerde verder via de media aandacht voor het Meldpunt Architectenselectie en daarmee voor Europees aanbesteden. Een kort overzicht van de media-aandacht in 2009: – de BNA bracht 34 persberichten uit die een brede respons genereerden: – 92 artikelen/uitzendingen in het eerste kwartaal – 101 artikelen/uitzendingen in het tweede kwartaal – 55 artikelen/uitzendingen in het derde kwartaal – 55 artikelen/uitzendingen in het vierde kwartaal

Integraal communiceren De BNA stemde lobbyen media-activiteiten in 2009 nauwkeurig op elkaar af. Bij het opzetten van lobbyplannen is ook de publiciteitsplanning betrokken om boodschappen en timing zo veel mogelijk te stroomlijnen. De BNA heeft afgelopen jaar op deze manier gewerkt bij de projecten ‘Economische crisis’ en ‘Europees aanbesteden’. Dankzij de grote mediabelangstelling die beide onderwerpen trokken, kwamen ze op de politieke agenda. BNA Blad In 2009 is BNA Blad 10 keer uitgegeven volgens het in 2008 ontwikkelde stramien. Er is bezuinigd op de kosten, waarbij het streven was deze besparingen met zo min mogelijk kwaliteitsverlies door te voeren. In overleg met de redactiecommissie (bestaande uit BNA-leden) en de redactie is een plan ontwikkeld voor het uitgeven van het BNA Blad vanaf 2010.

BNAJAAROVERZICHT ’09

De BNA-website Bezoekcijfers – In 2009 telde de BNA-website gemiddeld 22.931 unieke bezoekers per maand – Hiervan was ruim 62% nog niet eerder op de site geweest – Bezoekers bleven gemiddeld ruim 6,5 minuut op de site, voor internetbezoek is dat uitzonderlijk lang – Verreweg de meeste bezoekers gingen naar het gedeelte ‘Zoek een architect’ – Ruim 60% van de bezoekers bereikte de site via zoekmachines; ze zochten op termen als ‘bna’, ‘dnr 2005’ en ‘architecten’

Daarom is de BNA in 2009 een traject voor nieuwe website gestart. In 2010 wordt deze opgeleverd met functionaliteiten als een forum, netwerkfaciliteiten, een interactieve helpdesk en portfoliofuncties voor BNA-leden. De webredactie heeft gewerkt aan de verdere redactionele ontwikkeling van de huidige website. In 2009 zijn onder meer dossiers over actuele onderwerpen geplaatst, deze trokken veel bezoek.

Nieuwe website De huidige BNA-site is onvoldoende flexibel om te kunnen aanpassen aan het snel veranderende internetgebruik en de mogelijkheden in digitale communicatie. Met name op het gebied van interactiviteit schiet hij te kort. BNAJAAROVERZICHT ’09

Ledenaantallen Eind 2009 telde de BNA 3.068 leden. Dit is een kleine afname ten opzichte van 2008. Er kwamen in totaal 172 nieuwe leden bij en daarmee ook 73 nieuwe bureaus.

3.015 2.886

2005

3.072

3.068

2008

2009

2.919

2006

2007

Leeftijdsopbouw BNA-leden De gemiddelde leeftijd van nieuwe BNA-leden bedraagt 37,6 jaar. De gemiddelde leeftijd van alle BNA-leden ligt op 49,7 jaar. Het aantal leden onder de 50 jaar (52%) is licht gegroeid ten opzichte van 2008 (51,1%).

52%

24%

Leeftijdsopbouw nieuwe BNA-leden

16%

tot en met 30 jaar 31–40 jaar 41–50 jaar 51 jaar en ouder

DE BNA in Cijfers Het ledenaantal is in 2009 licht gedaald. Desondanks bedraagt het nog steeds meer dan 3.000. De gemiddelde leeftijd van de leden ligt onder de 50 jaar. BNAJAAROVERZICHT ’09

4,3%

10,7%

Aantal werkzame personen op BNA-bureaus naar bureaugrootte In totaal werkten in 2009 8.726 medewerkers bij bureaus die lid zijn van de BNA. Dat betekent een afname van bijna 5% ten opzichte van 2008. De peildatum voor deze gegevens lag in het voorjaar van 2009. Volgens de peiling die de BNA in september deed, verwachten BNA-bureaus in 2010 verdere krimp.

1.809

Leeftijdsopbouw BNA-leden

32 ,7%

25,1%

40 en jonger 41–50 jaar 51–60 jaar 61–65 jaar 66 jaar en ouder

1.228

1.243

1–2 personen 3–6 personen 7–15 personen 16–24 personen 24–40 personen 41 personen en groter

27,1%

2.411

41 1.1

Het gemiddelde architectenbureau Een gewogen gemiddelde van de branche (Bron: BVO boekjaar 2008)

Beroepsuitoefening werkzame BNA-leden Het merendeel van de architecten die lid zijn van de BNA werkt als zelfstandig architect.

1% % 19 70%

Werkzaam als zelfstandig architect (directielid en/of eigenaar) In dienstverband van architectenbureau BNA Onderwijsinstelling of overheid/gemeente Bedrijfsleven e.a. Student-leden

BNAJAAROVERZICHT ’09

Omzet, kosten en operationeel resultaat Totale netto-omzet

€ 610.000

Enkele grote kostenposten (in % van de netto-omzet) Personeel Directiebeloning Huisvesting

€ 292.192 (47,9%) € 89.900 (14,7%) € 35.973 (5,9%)

Operationeel resultaat/netto-winst

€ 89.460 (14,7% van de netto-omzet)

Personeel Totaal aantal mensen Totaal aantal fte Totaal directeuren-eigenaren

8,2 7,1 1,4

Grootste functiegroepen Architecten Tekenaars Projectleiders/coördinatoren

2,6 2,4 0,8

Uurtarieven 2007 Intern/extern uurtarief ontwerp en architectuur All-in tarief intern/extern

€ 75 / € 101 € 60 / € 77

BNAJAAROVERZICHT ’09

De belangrijkste speerpunten voor 2010 aan de hand van de vier thema’s zijn:

De BNA werkt ook mee aan een tekenstandaard voor 3D-modellen.

Het architectenbureau Professioneel ondernemerschap De BNA bevordert professioneel ondernemerschap toegespitst op bureaus van verschillende omvang.

Verdergaande privatisering (gemeentelijk) bouwtoezicht De BNA ontwikkelt een standpunt over privatisering van het (gemeentelijk) bouwtoezicht en draagt dit uit.

Modernisering CAO De BNA begeleidt de modernisering van de CAO voor personeel in dienst van architectenbureaus.

Bouwregelgeving en welstand verbeteren De leden krijgen informatie over de actuele wijzigingen in de nieuwe Integrale AMvB die het Bouwbesluit 2003 vervangt en de Wabo. Hierover komen artikelen in het BNA Blad en opfriscursussen.

Professioneel personeelsbeleid De BNA ontwikkelt modern personeelsbeleid en stimuleert de integratie hiervan in de bedrijfsvoering. De opdrachtgever Proportionele architectenselecties De BNA neemt actief deel aan het debat over Europese aanbestedingen, informeert opdrachtgevers en lobbyt bij de overheid voor een goede Aanbestedingswet. Minder eenzijdige contracten door opdrachtgevers De BNA ondersteunt en informeert leden via een checklist en cursussen over hun juridische mogelijkheden. Verder onderhandelt de BNA met opdrachtgevers over de toepassing van DNR 2005. Het ontwerpen bouwproces Integraal werken verbeteren De BNA informeert leden over het belang van BIM via cursussen, lezingen en een seminar.

Kwaliteit dienstverlening gemeenten Op het gebied van welstand blijft de BNA de stappen van de minister van WWI volgen. De BNA zet zich in voor een betere kwaliteit van dienstverlening van gemeenten. De bouwopgave De bouwopgave van de toekomst De BNA organiseert met BNA Onderzoek minimaal vijf projecten en activiteiten op het terrein van actuele ruimtelijke vraagstukken. Architectuurbeleid Rond de gemeenteraadsverkiezingen draagt de BNA zijn programmapunten over ruimtelijk beleid actief uit aan lokale politieke partijen. Het beleidsplan Focus en overzicht van de belangrijkste projecten en doelen uit het werkplan zijn te vinden op www.bna.nl > Over BNA > Beleid.

De BNA in 2010 De BNA heeft een nieuw strategisch beleidsplan: Focus. Hiermee zet de BNA zijn koers uit voor de komende drie jaar aan de hand van vier hoofdthema’s. Op basis van het beleidsplan en de hoofdthema’s is het werkplan voor 2010 opgesteld. BNAJAAROVERZICHT ’09

COLOFON © 2010 Dit is een uitgave van de BNA Vormgeving: Formalism De uitgave wordt alleen digitaal verspreid Beeldverantwoording Jaaroverzicht 2009 Foto omslag Workshop ‘Presentatie / Marketing / Communicatie & nieuwe media’ door Marcel Kampman, tijdens de BNA Jonge Architectendag@NAi. Foto: Ewoud Koster

14 Sterk bedrijf, Gorredijk. Ontwerp en foto: Architectuurbureau Sluijmer & Van Leeuwen 15 Woon- en werkfabrieken Dobbelmanterrein, Nijmegen.Ontwerp en foto: Architectenbureau Marlies Rohmer Pagina 13 16 Bezoekers van de Dag van de Architectuur 2009 in Tilburg. Foto: CAST

Pagina 27 30 Workshop ‘Presentatie / Marketing / Communicatie & nieuwe media’ door Marcel Kampman, tijdens de BNA Jonge Architectendag@NAi. Foto: Ewoud Koster Pagina 28 en 29 31 Slotdebat van de BNA Jonge Architectendag@NAi, onder leiding van JaapJan Berg. Foto: Ewoud Koster

Pagina 14 en 15 17 De Dag van de Architectuur in Delft. Foto: TOP Delft

32 Workshop ‘Presentatie / Marketing / Communicatie & nieuwe media’ door Marcel Kampman, tijdens de BNA Jonge Architectendag@NAi. Foto: Ewoud Koster

Pagina 3 1 FPC de Oostvaarderskliniek, Almere. Ontwerp: Studio M10. Foto: René de Wit

18 Bezoekers van de Dag van de Architectuur 2009 in Tilburg. Foto: CAST

33 Slotdebat van de BNA Jonge Architectendag@NAi, onder leiding van JaapJan Berg. Foto: Ewoud Koster

2 Schiecentrale 4B, Rotterdam. Ontwerp: Mei architecten en stedenbouwers. Foto: Jeroen Musch

19 Martien Jansen van Studio M10 ontvangt uit handen van jurylid Fred Schoorl de Gebouw van het Jaar-trofee voor FPC de Oostvaarderskliniek in Almere. Foto: Maarten van Haaff

Pagina 31 34 Het BNA Blad

Pagina 5 3 Raad van State (fase 1), Den Haag. Ontwerp: Merkx+Girod architecten. Foto: Roos Aldershoff 4 Paviljoen met zwembad, Rijsbergen. Ontwerp: Architectenbureau Van den Heuvel. Foto: Michel Kievits fotografie Pagina 6 en 7 5 Woongebouw Hobbemastraat, Zwolle. Ontwerp: De Nijl Architecten. Foto: Jannes Linders

20 Martien Jansen van Studio M10 ontvangt uit handen van staatsecretaris Nebahat Albayrak de Gebouw van het Jaar-plaquette voor FPC de Oostvaarderskliniek in Almere. Foto: Maarten van Haaff Pagina 19 21 Ronald Mc Donald Huis, Groningen. Ontwerp en foto: De Zwarte Hond

35 Deelnemers aan de cursus ‘Functioneringsgesprekken voeren’ van de BNA Academie Pagina 32 en 33 36 66 Woningen en winkels, Geleen. Ontwerp: Hendriks Schulten architecten. Foto: Kees Hummel 37 Waterschapshuis Hollandse Delta, Ridderkerk. Ontwerp: EGM architecten. Foto: Evert van Reijswoud

22 Place Vendôme, Zwolle. Ontwerp en foto: de Architekten Cie.

38 Seniorenwoningen, Middelburg. Ontwerp: Joke Vos architecten. Foto: Grace Tan

7 Graphic Design Museum, Breda. Ontwerp en foto: Hans van Heeswijk architecten

23 Gymnasium Bernrode, HeeswijkDinther. Ontwerp: Teeuwisse & Willems architecten en adviseurs. Foto: Thea van den Heuvel Fotografie

39 Verkeersbrug / stadsmarkering A7, Sneek. Ontwerp: OAK (Onix Achterbosch Kunstwerken). Foto: Peter de Kan

8 Appartementencomplex DOK64, Breda. Ontwerp en foto: Grosfeld van der Velde Architecten

Pagina 21 24 Deelnemers aan de cursus ‘Functioneringsgesprekken voeren’ van de BNA Academie

40 Lorentzschool, Leiden. Ontwerp: Atelier PRO Architekten. Foto: Peter de Ruig

6 Conservatorium van Amsterdam. Ontwerp en foto: de Architekten Cie.

9 Hof van Hersbeek, Breda. Ontwerp: Compositie 5 Architectuur. Foto: Riesjard Schropp Pagina 10 en 11 10 150 sociale huurwoningen ‘Tussen de parken’, Utrecht. Ontwerp: Bedaux de Brouwer Architecten. Foto: Luuk Kramer 11 OBS De Vlinder, Ter Apel. Ontwerp: De Zwarte Hond. Foto: Harry Cock 12 Woonhuis annex kantoor, Paterswolde. Ontwerp en foto: Cor Kalfsbeek architectuur 13 ROC van Twente, Hengelo. Ontwerp: IAA Architecten, restauratiearchitect: Architectenbureau Fritz. Foto: Christian Richters

Pagina 23 25 Drie woontorens, Leiden. Ontwerp: architectuurcentrale Thijs Asselbergs. Foto: Luuk Kramer 26 Renovatie Ministerie van Financiën, Den Haag. Ontwerp: Meyer en Van Schooten Architecten. Foto: Imre Csany Pagina 25 27 Havenpost, Utrecht. Ontwerp en foto: Architectuurbureau Sluijmer en van Leeuwen i.s.m Metname 28 New Amsterdam, Amsterdam. Ontwerp en foto: de Architekten Cie. 29 Audax Textielmuseum, Tilburg. Ontwerp en foto: architectenbureau cepezed

BNAJAAROVERZICHT ’09

Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36 99 www.bna.nl bna@bna.nl