auto in zicht
r o o p s n e r r a k ‘Van ’ r e v o tot fly
1
#4
Voor(r)uitzicht
2
Bij slecht weer is het zicht van de bestuurder zeker net zo belangrijk als het aanpassen van de rijstijl aan de omstandigheden. Maar ook wanneer het weer niet zo dramatisch is als op de foto, is het aan te raden om de autoruiten regelmatig te inspecteren en te reinigen. Let hierbij op beschadigingen van de ruit zoals sterretjes, scheuren en krassen. Deze kunnen het zicht beperken en/of verhogen het risico op het breken van de ruit. Krassen in de ruit zijn niet alleen niet fraai, maar ze hinderen de bestuurder behoorlijk bij fel (zon)licht of bij neerslag. Dit komt doordat het licht dat in de kras valt, anders reflecteert dan bij een onbeschadigde ruit. Hierdoor zijn details rondom de kras minder goed zichtbaar. Krassen kunnen ook duiden op versleten ruitenwisserbladen. Vervang deze regelmatig en houdt ook de ruitenwisserarmen goed vrij van vuil en gevallen bladeren. Zo voorkomt u onnodige slijtage aan de ruitenwissermotoren en dat de vuiligheid onverwacht in het gezichtsveld waait.
In deze editie komen bijzondere auto’s aan bod in de rubriek Autouniek en werpen we een blik op de historie van Volkswagen en de link met Porsche. Welke brandstof moet ik waar tanken en welke verschillen zijn er eigenlijk? U leert het in dit nummer. Ook rijden we weer verder bij onze tocht langs de IJssel en verklaar ik de meest gebruikte termen in de autobranche. Dit, en nog veel meer in de vierde reguliere editie van Auto in Zicht. Minko Soomers 3
motor Volkswagen 166 Schwimmwagen 4
Inhoud autotrend
Alles over de brandstof voor uw auto autouniek
Volkswagen in oorlogstijd autosysteem
Branchetaal is wartaal
25
autotrip
De weg waarop u rijdt
33
autoweg
Van Rijn tot delta
38
autotrek
Restaurant ‘t Diekhuus 5
48
16
6
Alles over de brandstof voor uw auto
6
auto trend
De meeste auto’s gebruiken een brandstofmotor voor de aandrijving. In deze motor wordt een mengsel van lucht en brandstof tot ontbranding gebracht, waarbij de vrijgekomen energie wordt gebruikt om de wagen voort te bewegen. Als energiebron wordt er meestal gebruik gemaakt van een fossiele brandstof in de vorm van benzine, gas of diesel. Echter zijn er tegenwoordig, maar ook in het verleden, vele combinaties en mogelijkheden om een voertuig aan te drijven. Hierover leest u alles in deze rubriek.
7
De allereerste aangedreven voertuigen voor op het land, beschikte nog niet over een verbrandingsmotor. Hierbij ging het om zeilwagens die enkel met de kracht van de wind, grote afstanden konden afleggen. Hoewel er nog steeds met zeilwagens wordt gereden als sport of hobby, kennen deze wagens een lange geschiedenis. Zo zouden er al zeilwagens zijn gebruikt in het oude Egypte, zo’n 2.000 jaar voor christus. Ondanks dat er met deze wagens flinke afstanden konden worden afgelegd op ongebruikelijk hoge snelheden voor die tijd, kenden de zeilwagens ook nadelen. Vaak kon er alleen maar voor de wind worden gereden (wind in de rug) en geen of zachte windkracht, betekende geen aandrijving. Men ging dus op zoek naar een alternatieve vorm van aandrijving.
Licht ontvlambaar
Met de uitvinding van buskruit in China rond de 11e eeuw na christus, werd de volgende stap gezet. Aanvankelijk zou dit licht ontvlambare kruit enkel worden gebruikt voor de mijnbouw en voor oorlogsvoering, echter bedacht men al snel dat er ook voertuigen mee konden worden aangedreven. Dit idee werd aan het eind van de 19e eeuw opgepikt door een Amerikaan die een motor ontwikkelde op buskruit. Met één lading kon zo’n 160 kilometer worden afgelegd. Echter is sinds dien buskruit nooit op grote schaal toegepast omdat er praktischere alternatieven beschikbaar waren.
Stomende ontwikkeling
Met de komst van de stoommachine, werd deze al gauw gebruikt voor het aandrijven van voertuigen. Zo ontstond aan het eind van de 18e eeuw de stoomauto. De eerste stoomauto’s reden nog op rails en waren dus eigenlijk een soort kruising tussen een tram en een kar. De boiler werd gestookt met hout, houtskool of gas van bruinkool, turf of petroleum. Maar de alternatieven waren legio. Zowat alles wat maar kon branden werd in de loop der jaren gebruikt om de boiler te verhitten. Toen de Franse officier Nicolas-Joseph Cugnot in het jaar 1771 per abuis en stenen muur ramde, was ook het eerste auto-ongeluk een feit.
Stoommachine VS Cilindermotor
Een belangrijk verschil in de constructie tussen een cilindermotor en een stoommachine is dat er bij een stoommachine geen contact is tussen de brandstof en de cilinder en bij een cilindermotor wel. De zuigers die in een cilinder in beweging worden gezet, worden aangedreven door stoom. Dit ontstaat in de boiler, door het verhitten van water. Hiervoor is dus ook een waterreservoir noodzakelijk. Dit reservoir moet regelmatig worden bijgevuld, in sommige gevallen wel elke 15 minuten. Omdat een stoommachine tevens behoorlijk zwaar is en aardig wat ruimte in neemt, werd er gezocht naar praktischere alternatieven. Zo ontstond er in de 19e
Vorige pagina Simon Stevins zeilwagen voor Prins Maurits 1649 (prent collectie Het Scheepvaartmuseum)
8
eeuw een cilindermotor. Echter werd de stoommachine nog tot ver in de 20e eeuw gebruikt als aandrijving voor auto’s. Dit werd gedaan uit constructie overwegingen, maar ook in tijden van brandstofschaarste. (Kijk eens naar De Lokomobile, op You Tube).
Cilindermotor
De stoomauto en de cilindermotor zijn dus gedurende een behoorlijke periode beide in het straatbeeld te zien geweest. De cilindermotor was compacter, veiliger en efficiënter, maar had ook een nadeel. De brandstof die nodig was voor de aandrijving was nog tot in de eerste helft van de 20e eeuw, maar mondjesmaat verkrijgbaar. Even bijvullen bij een tankstation zat er nog niet in. Brandstof was verkrijgbaar bij een apotheek en niet van constante kwaliteit. Zo werd er uit nood soms ook nog gereden op wasbenzine of spiritus.
Loodvrij
Vanaf de tweede helft van de 20e eeuw hadden de auto’s die reden op fossiele brandstoffen op oliebasis de overhand. Vrijwel iedere auto kon rijden op benzine en enkele (vracht)auto’s maakte gebruik van dieselmotoren. Echter was de kwaliteit nog niet gestandaardiseerd en zaten er nog looddeeltjes in de brandstof. Omwille van het milieu is er in Europa sinds midden jaren 90 enkel nog loodvrije benzine verkrijgbaar. Auto’s die voorzien zijn van een katalysator, kunnen uitsluitend op loodvrije benzine rijden. Oudere voertuigen kunnen worden omgebouwd voor loodvrije brandstof of er kan een loodvervanger worden toegevoegd. 9
Octaan
Om te zorgen dat een benzinemotor soepel loopt wordt er een additief toegevoegd. De samenstelling van de benzine is te herkennen aan een zogenaamde RON-code (Research Octane Number). Dit wordt ook wel Octaangehalte genoemd. Echter is dit eigenlijk een foutieve benaming omdat dit suggereert dat er octaan wordt toegevoegd. Dit is niet het geval. Wat wel waar is, hoe hoger het nummer, hoe soepeler en efficiënter de motor presteert. De RON-code is meestal verwerkt in de naamgeving van de benzine aan de pomp. Bijvoorbeeld: Euro 95 of Euro 98. Er zijn echter nog twee codes waarmee de samenstelling kan worden bepaald. Dit zijn de MON-code (Motor Octane Number) en de PON-code (Pump Octane Number). De MON-code wordt bepaald bij belasting van de motor. Bij belasting daalt de waarde en zal het nummer ongeveer 10 punten lager uitkomen dan de RONcode. Omdat een hogere waarde een kwalitatief betere brandstof suggereert, wordt uit commercieel oogpunt de RONcode in Europa gecommuniceerd naar de gebruiker. In de Verenigde Staten hanteert men de PON-code. Dit getal is een gemiddelde van de MON-code en de RON-code. Hierdoor kan het zo zijn, dat Amerikaanse benzine met een getal van 91, qua samenstelling vergelijkbaar is met Euro 95 (zie ook overzicht pagina 14). >>>
10
Auto met stoomaandrijving, 1898 11
Weetje In de 19e eeuw werd er ook al geÍxperimenteerd met alternatieve brandstoffen. Zo werd er een auto ontwikkeld die reed op waterstofgas en kwamen er elektrische auto’s en hybriden op de markt (zie ook pagina 18). Echter was deze techniek nieuw en daardoor duur. Hierdoor heeft het lange tijd niet kunnen leiden tot productie op grote schaal.
12
Moderne brandstoffen, premium en additieven
Tanken in het buitenland
Naast benzine, zijn er tegenwoordig tal van brandstoffen beschikbaar voor het aandrijven van een voertuig. Hieronder en pagina 14-15 treft u de meest voorkomende soorten.
De taalbarrière kan zorgen voor onduidelijkheid bij het tanken van de juiste brandstof in het buitenland. Om twijfel weg te nemen en mogelijk schade aan de motor van uw auto te voorkomen, hieronder een lijst met de meest voorkomende benamingen voor brandstof. <<<
Weetje Eigenlijk is elke moderne benzine en diesel een beetje een biobrandstof. In Europa mag benzine voor maximaal 5% bestaan uit bio-ethanol, bij diesel 7% biobrandstof. Dit is beter voor het milieu en niet schadelijk voor uw moderne auto.
Nederlandse naam
Buitenlandse naam
Euro 91*
Normalbenzin, Regular, Corriente
Euro 95
Superbenzin, Super 95, Sans Plomb 95, Super, Benzina Senza Piombo / Verde, Gasolina Sin Plomo 95, Premium Unleaded, Natural 95, Blyfri 95, Szuper 95, Super Bleifrei
Euro 98
Superplus 98, Super Sans Plomb 98, Super Plus, Benzina Super Senza Piombo / Verde Plus, Gasolina Sin Plomo 98, Super Unleaded, Natural 98, Blyfri 98, Szuper 98, 98 Oktan.
Diesel
Diesel, Gazole, Gasolio, Carburante Diesel, GasolĂŠo, Aceite Diesel, Nafta, Mazot, Dizel, Euro Diesel
LPG
LPG, Autogas, GPL.
Aardgas
CNG, GNvert, NGV, Natural Gas, Metano, Erdgas
Waterstofgas
H2, Hydrogen
* Let op, niet geschikt voor de meeste benzinevoertuigen! 13
Benzine, Euro 91 Super, Euro 95
95
Vrijwel alle benzinemotoren, tenzij uitdrukkelijk Euro 95 is de best verkrijgbare (loodvrije) benzine. Vrijwel alle benzine auto’s vermelding is gemaakt van Euro 98 in het zijn geschikt om hierop te rijden. instructieboekje.
98
Euro 98 is niet overal verkrijgbaar en ondanks dat het duurder is dan Euro 95, kan het verstandig zijn om Euro 98 te tanken. Het hogere RON getal zorgt (bij de meeste auto’s) voor een soepelere loop, minder slijtage en een lager brandstofverbruik. De meeste benzinemotoren van vòòr 1990, maar ook moderne motoren met hoge prestaties prefereren Euro 98 boven Euro 95.
Vrijwel alle benzinemotoren. Of het gebruik van Euro 98 t.o.v. Euro 95 effect heeft op de prestaties van de benzinemotor is afhankelijk van het motortype. Staat er Euro 98 voorgeschreven in het instructieboekje van uw auto, tank dan geen Euro 95 of Euro 91. Dit kan leiden tot motorschade.
Diesel
Dieselmotoren stoten minder broeikasgassen uit dan benzinemotoren. Ze zijn zuiniger met de brandstof dan benzinemotoren en de brandstofprijs is lager. Echter komt er wel fijnstof vrij dat schadelijk is voor het milieu en de luchtwegen.
Alle dieselvoertuigen.
Rode diesel
Rode diesel is een brandstof die voorzien is van een rode kleurstof. Deze kleurstof blijft voor een deel hangen in de brandstoftank, wanneer er gebruik wordt gemaakt van rode diesel. Dit is bewust gedaan om te kunnen herkennen of er op rode diesel wordt gereden. Zo kan er worden gecontroleerd op misbruik. Rode diesel valt namelijk onder een laag accijnstarief en is daardoor flink goedkoper dan normale diesel.
Alle dieselvoertuigen, echter alleen toegestaan bij schepen, die niet onder de pleziervaart vallen
Shell FuelSave Euro 95
95
De Euro 95 van Shell bevat een wrijvingsverminderaar, hierdoor kan een motor met een hoger rendement presteren en dus wat brandstof besparen t.o.v. Euro 95 zonder deze toevoeging. Daarnaast voorkomt een reinigend bestanddeel de afzetting van vuil in de motor en zal bestaande vuilafzetting grotendeels worden verwijdert.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95.
Esso Synergy
95
Esso Synergy Supreme+ 95 Bevat toegevoegde reinigende bestanddelen waardoor bij regelmatig gebruik, vuilafzetting in de motor kan worden voorkomen en verwijdert.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95.
98
Esso Synergy Supreme+ 98 heeft een hogere RON-code waardoor de motor beter presteert. Daarnaast bevat het toegevoegde reinigende bestanddelen waardoor bij regelmatig gebruik, vuilafzetting in de motor kan worden voorkomen en verwijdert.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95, 98.
99
BP Ultimate zorgt bij veelvuldig gebruik voor een laagje dat motoronderdelen beschermt tegen het aanhechten van vuil. Samen met de hogere RON-code zorgt dit voor een verbeterde prestatie van de motor en een lager brandstofverbruik.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95, 98.
Shell V-Power
97
Shell V-Power heeft een hogere RON-code dan Euro-95 waardoor de motor van uw auto efficienter presteert. Daarnaast bevat het toegevoegde reinigende bestanddelen waardoor bij veelvuldig gebruik, vuilafzetting in de motor kan worden voorkomen en verwijdert.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95.
Total Excellium
95
Total Excellium bevat toegevoegde reinigende bestanddelen waardoor bij veelvuldig gebruik, vuilafzetting in de motor kan worden voorkomen en verwijdert.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95.
100
Gulf Challenger heeft een RON-code van 100 en biedt betere motorprestaties dan Euro 95, 98.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95, 98.
102
Competition 102 is door heel nederland verkrijgbaar bij tankstations van Firezone. De hoge RON-code zorgt voor verbeterde prestaties. Daarnaast is deze brandstof aan te raden voor Oldtimers die gedurende het jaar een tijd stil staan. Competition 102 bevat namelijk geen (bio)ethanol. Deze ethanol zou bij oudere motoren kunnen leiden tot motorstoringen en het aantasten van rubbers, leidingen en pakkingen.
Elke auto die geschikt is voor Euro 95, 98. De te prefereren brandstof voor oudere benzinemotoren.
Shell V-Power Diesel bevat reinigende bestanddelen die bij langdurig gebruik helpen de motoronderdelen vrij van vuilafzetting te krijgen en te houden.
Elke dieselauto.
Total Excellium Diesel bevat toegevoegde reinigende bestanddelen waardoor bij veelvuldig gebruik, vuilafzetting in de motor kan worden voorkomen en verwijdert.
Elke dieselauto.
Competition 102
BP Ultimate
Esso Synergy Supreme+
Super plus, Euro 98
91
In Nederland is Euro 91 niet meer verkrijgbaar maar in bijvoorbeeld Frankrijk Moderne benzinemotoren zijn meestal niet geschikt of Duitsland nog wel. Let hiermee op. Een moderne benzinemotor kan hier voor RON 91. Raadpleeg uw instructieboekje voor de niet mee overweg en dit kan leiden tot schade aan de motor. Raadpleeg zekerheid. voordat u tankt uw instructieboekje om te zien of uw motor geschikt is.
Gulf Challenger
Geschikt voor
Shell V-Power Diesel
Eigenschappen
Total Excellium diesel
RONcode
14
Geschikt voor
Esso Synergydiesel
Esso Synergy-diesel Deze diesel bevat een additief om motoronderdelen te reinigen voor een schonere en effectievere verbranding.
Elke dieselauto.
BP Ultimate Diesel
BP Ultimate Diesel Deze diesel bevat een additief om motoronderdelen te reinigen voor een schonere en effectievere verbranding.
Elke dieselauto.
BioEthanol, E10
E10 bestaat uit 10% bio-ethanol en 90% fossiele brandstof (Euro 95). Dit is een millieuvriendelijker alternatief dan volledige fossiele brandstof. Echter zorgt de ethanol voor een iets minder effectieve verbranding en is het niet geschikt voor Oldtimers, Youngtimers en motoren met een carburateur.
Vrijwel iedere benzinemotor van bouwjaar na 2005. Raadpleeg uw instructieboekje of kijk op www.e10check.nl.
Blue One Idem als E10
Vrijwel iedere benzinemotor van bouwjaar na 2005. Raadpleeg uw instructieboekje of kijk op www.e10check.nl.
E85 bestaat voor 85% uit bio-ethanol. Deze brandstof is een duurzaam alternatief voor Euro 95. Echter moet uw voertuig hier wel geschikt voor zijn. Een normale benzinemotor kan niet rijden op E85.
Enkel voor geschikte voertuigen. Deze hebben vaak de toevoeging E85, Flexi(ble)fuel of biopower in hun typeaanduiding.
LPG ofwel Liquified Petrolium Gas is een vloeibaar gas dat getankt kan worden met een hiervoor geschikt voertuig. Deze voertuigen zijn af-fabriek of gedurende het gebruik voorzien van een gasinstallatie. Hierdoor kan er geschakeld worden tussen benzine of LPG. LPG wordt gewonnen uit de productie van aardolie en aardgas en is milieuvriendelijker dan Benzine. Echter is het brandstofverbruikt zoâ&#x20AC;&#x2122;n 10% hoger.
Voertuigen met een LPG-installatie. LPG heeft een hogere verbrandingstemperatuur dan benzine wat kan leiden tot een hogere slijtage van de motor. Informeer bij de fabrikant of uw benzinevoertuig geschikt is voor ombouw.
Aardgas, CNG
CNG staat voor Compressed Natural Gas en wordt ook wel Aardgas of Groengas genoemt. Dit is de meest milieuvriendelijke fossiele brandstof.
Voertuigen met een CNG installatie.
Waterstofgas
Waterstofgas is geen fossiele brandstof en dus milieuvriendelijk. Dit gas wordt in de brandstofcel (motor), omgezet in waterdamp en energie. De energie wordt gebruikt om elektromotoren aan te drijven.
Voertuigen die speciaal zijn gebouwd voor het rijden op waterstofgas.
AdBlue is een hulpstof ter vermindering van de meest schadelijke stof stikstofoxide (NOx) in de uitlaatgassen van voertuigen met dieselmotoren.
Dieselvoertuigen met een Adblue tankreservoir.
Autogas, LPG
BioEthanol, E85
Blue One
Eigenschappen
Addblue
RONcode
Een octaan verhoger doet het RON-getal toenemen. Resp. tot +/- 3 punten. Hierdoor krijgt het voertuig fractioneel meer vermogen en door de bijgevoegde bestanddelen beschermt het motoronderdelen.
Alle benzinevoertuigen.
Reiniger
Een brandstofadditief met een reinigende werking herstelt voor zover mogelijk de originele prestaties van de auto. Het wordt voor het tanken in de (bijna lege) brandstoftank gegoten, voor een optimale vermenging met de brandstof. De bestanddelen verwijderen aanslag en reinigen motoronderdelen en leidingen.
Verkrijgbaar voor benzine en dieselvoertuigen.
Water verwijderaar
Vocht of condens in de brandstoftank heeft vervelende gevolgen. De motor start slecht, de brandstof verbrand niet goed en de tank kan roestvorming gaan vertonen. Dit vocht kan worden onttrokken met een water verwijderaar.
Benzine en dieselmotoren.
Brandstof stabilisator
Octaan verhoger
Loodvervanger
Loodvervanging is bedoeld voor oldtimers die gebouwd zijn om te rijden op loodhoudende benzine. Dit lood zorgde ervoor dat de motor soepel liep. Aangezien lood schadelijk is voor het milieu en de gezondheid is dit in de EU Voertuigen die gebouwd zijn voor het rijden op sinds 2004 definitief verboden. Om te zorgen dat een oldtimer soepel rijdt loodhoudende benzine. op ongelode benzine, is de loodvervanger ontwikkeld. Deze neemt de functie van het lood over, zonder de nadelen ervan. Een andere mogelijkheid is het geschiktmaken van de auto, voor het rijden op ongelode benzine.
Wanneer benzine voor langere tijd in de brandstoftank zit, terwijl het voertuig niet wordt gebruikt, verdampen vluchtige stoffen. Door het toevoegen van een brandstof stabilisator blijft de kwaliteit van de brandstof tot 2 jaar gewaarborgt.
15
Benzinemotoren.
Volkswagen in oorlogstijd
Aan het begin van de 20e Eeuw kwam de productie van automobielen tot bloei. Vrijwel elk (westers)land kende diverse autofabrikanten die elk hun modellen wilde verkopen. Echter was een auto voor de meeste burgers nog niet weggelegd. Zo kwam de Oostenrijkse professor en auto-ingenieur Ferdinand Porsche in 1922 op het idee om een auto te ontwikkelen voor het volk. Ferdinand Porsche was destijds werkzaam als hoofdconstructeur bij Austro-Daimler. Maar die zagen geen brood in zijn idee. Toen Ferdinand Porsche aanklopte bij concurrent Mercedes-Benz, betekende dit het einde van zijn carrière bij Austro-Daimler. Mercedes-Benz bedankte en ook NSU en Zßndapp zijn uiteindelijk niet tot productie overgegaan. Wel werden hier enkele prototypen gerealiseerd. Prototype NSU door Ferdinand Porsche 16
auto uniek
Inmiddels was de politieke en economische sfeer in het buurland Duitsland veranderd. De economische crisis nam in hevigheid af en er ontstond behoefte aan mobiliteit. In 1934 ontving Ferdinand Porsche van Adolf Hitler de opdracht voor het ontwikkelen van een â&#x20AC;&#x2DC;volkswagenâ&#x20AC;&#x2122;. Deze KdF-Wagen (Kraft durch Freude) zou in staat moeten zijn tot het vervoeren van twee volwassenen en een kind en mocht niet meer kosten dan 900 Reichsmark (omgerekend naar hedendaags geld +/- 6.000 Euro). Daarnaast zou de auto aangedreven moeten worden door een luchtgekoelde motor, zodat deze ook tijdens winterse temperaturen buiten zou kunnen staan en rijden. Ook mocht de auto niet meer dan 6 - 7 liter benzine verbruiken op 100 kilometer.
Vooroorlogse realisatie
In het najaar van 1936 onthulde Ferdinand Porsche een drietal rijdende prototypen. Deze legde bij wijze van proef ieder 50.000 km af in zeventig dagen. Dit deden ze zonder dat er grote reparaties nodig waren. Hitler was content en ging op zoek naar een geschikte locatie voor de productie. Duitsland kende destijds twee autofabrieken die in staat werden geacht tot de productie van de KdF-Wagen. Dit waren de fabrieken van Opel en van Ford. Echter werd met het oog op een naderende oorlog besloten om een geheel nieuwe fabriek te bouwen in het midden van het Duitse rijk. De fabriek werd gebouwd nabij Fallersleben in de deelstaat Nedersaksen. Om de arbeiders >>>
17
Links bijna klaar
Schwimmwagen (klik op de foto voor een filmpje op You Tube
Weetje Ferdinand Porsche staat niet alleen aan de wieg van de Kdf-Wagen, de latere Volkswagen Kever, maar heeft ook de allereerste hybrideauto ontwikkeld. Al in 1899 kwam de Lohner-Porsche op de markt. Dit model maakte gebruik van twee elektromotoren op de voorwielen en een generator die werd aangedreven door benzine. Officieel heette de Volkswagen Kever tot 1967 ‘Typ 1’, 1200 of 1300 (naar de de plasmasnijder eenwerd slecht uit de auto snijden cilinderinhoud van de motorMet in cc). In de volksmond ditstuk model meestal Kever/ Käfer of Beetle genoemd, refererend aan de bolle vorm van de carrosserie. Volkswagen heeft deze benaming van het volk overgenomen. 18
van de fabriek en hun gezinnen te kunnen huisvesten werd er zelfs een hele stad om de fabriek heen gebouwd. Deze stad werd genoemd naar de auto en heette voluit: Stadt des KdF-Wagens bei Fallersleben. Meestal werd dit afgekort tot KdF-stadt.
Tweede Wereldoorlog
In 1940 kwam de fabriek volledig gereed en rolden de eerste KdF-Wagens van de lopende band, hetzij voor een bedrag van zo’n 1.400 Reichsmark (Omstreeks 10.000 Euro heden ten dage). Er werden enkele honderden KdF-Wagens geproduceerd, maar het beoogde productieaantal van 800.000 voertuigen werd bij lange na niet gehaald. Dit kwam door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In de oorlog werden vele fabrieken omgebouwd voor het produceren van militair materieel. Zo werden er ook in de kersverse fabriek van KdFStadt onderdelen voor rakketten geproduceerd en vliegtuigen gerepareerd. De voertuigenproductie werd echter ook op gang gehouden omdat er een grote behoefte was aan militaire vervoermiddelen. Wederom gaf Adolf Hitler de opdracht aan Ferdinand Porsche om de geschikte voertuigen te ontwerpen. Op basis van het chassis van de KdF-Wagen werden de Kübelwagen en de Schwimmwagen ontwikkeld. Doordat deze militaire voertuigen een groot aantal onderdelen deelde met de KdF-Wagen, konden deze relatief gemakkelijk worden geproduceerd in de fabriek in KdF-Stadt.
Kübelwagen
De Kübelwagen is in functie enigszins te vergelijken met de Amerikaanse Jeep: Een robuust voertuig voor het vervoeren van militairen, wapens en munitie. De naam is afgeleid van ‘Kübelsitzwagen’ (kuipstoelauto) en was destijds een gebruikelijke naam voor militaire voertuigen met kuipstoelen en een cabrioletkap. Later zou hier iedere terreinwagen mee aangeduid worden, ongeacht of er kuipstoelen waren gemonteerd. Voor het verkrijgen van de terreincapaciteiten en het uit kunnen voeren van de militaire functie, werd het uiterlijk en de techniek van de KdF-Wagen aangepast voor de Kübelwagen. Zo werd de bodemspeling vergroot en werd er een speciale carrosserie gebouwd. De door Porsche ontworpen carrosserie werd in een fabriek nabij Berlijn gefabriceerd en ging per treintransport naar KdF-Stadt voor assemblage. De aandrijving werd verzorgd door de luchtgekoelde 4-cilinder boxermotor met een cilinderinhoud van 985 cc uit de KdF-Wagen. Bij latere modellen zou de inhoud worden vergroot tot 1.131 cc. De motor dreef enkel de achterwielen aan, wat ten opzichte van vierwielaandrijving zijn beperkingen kende in ruig terrein. Door zijn compacte afmetingen, relatief lage gewicht en topsnelheid van 80 km/u, was de Kübelwagen echter een bruikbaar en wendbaar militair voertuig. Er werden van de Kübelwagen nog enkele >>>
19
bijzondere versies gemaakt, zoals een versie met rupsbanden (enkel achter) en een versie met vierwielaandrijving. Bij die laatste is het nooit tot grootschalige productie gekomen omdat inmiddels de Schwimmwagen, die van vierwielaandrijving was voorzien, werd gefabriceerd.
Schwimmwagen
De Schwimmwagen is zoals de naam reeds doet vermoeden een amfibievoertuig. De eerste Schwimmwagens verlieten in 1941 de fabriek en werden met name gebruikt door de Duitse Wehrmacht en de WaffenSS. Het eerste model kende echter problemen met de stabiliteit in het water en had de nijging tot kantelen. Dit werd verholpen door de wielbasis met 40 cm in te korten en de breedte met 10 cm te verminderen. Vanaf toen werd de Schwimmwagen aangeduid met de typecode ‘Typ 166’.
Dit bijzondere voertuig deelt veel techniek met de Kübelwagen en indirect met de KdF-Wagen. Zo zorgt dezelfde luchtgekoelde boxermotor voor de aandrijving. Deze motor met een cilinderinhoud van 1.131 cc is goed voor 25 pk / 18kW en bezorgt de Schwimmwagen een topsnelheid van 80 km/u op het land en 10 km/u in het water. Op het land drijft de motor alle vier de wielen aan, wanneer de versnellingsbak in het 1e verzet staat. Vanaf de tweede versnelling, enkel de achterwielen. Samen met de ruime bodemspeling en de zelf sperrende differentiëlen vóór en achter (zie ook pagina 29), zorgt dit voor uitstekende terreincapaciteiten. Rijdt men met de Schwimmwagen het water in, dan kan handmatig de wegklapbare schroef worden neergeklapt. Deze wordt door middel van een ketting aangedreven door de motor. De voorwielen doen dienst als roer, waardoor het stuurwiel kan worden gebruikt om
Kübelwagen buitgemaakt door de Amerikanen
20
van richting te veranderen. Om te zorgen dat de motor tijdens het varen kan blijven draaien, is de uitlaat hoog op het voertuig geplaatst zodat er geen water in kan lopen. Tussen 1941 en 1944 zijn ongeveer 15.000 exemplaren gebouwd. Hiermee is de Schwimmwagen het meest geproduceerde amfibievoertuig ooit. Aangezien de Schwimmwagen aan het front een gemiddelde levensduur had van zo’n zes weken, is het dan ook niet verwonderlijk dat dit voertuig tegenwoordig een unieke verschijning is. Na 1944 kon de productie geen doorgang meer vinden doordat diverse onderdelen, die geproduceerd werden in Berlijn, niet meer aangeleverd konden worden in KdFStadt door de oorlog.
maar ook in Groot-Brittannië was men op zoek naar een betaalbare en praktische auto. Hier zou de KdF-Wagen uitkomst kunnen bieden.
Volkswagen Kever
Omdat de afkorting van Kraft Durch Freude teveel deed denken aan de oorlogstijd en vooroorlogse periode, besloten de Britten tot een naamsverandering. KdF-Stadt zou sinds dien worden aangeduid als Wolfsburg en de autofabriek zou omgedoopt worden tot Wolfsburg Motor Works, later bekend als Volkswagen. Ondanks dat de staat van de fabriek nog lang niet geschikt was om voertuigen te produceren, werd al in 1945 de productie mondjesmaat hervat. Omdat de fabriek zo goed als failliet was en het staal schaars, werden in eerste instantie de Volkswagens Toen de Tweede Wereldoorlog in Europa gebouwd ‘in ruil’ voor het staal dat nodig was geëindigd, was er van de fabriek was voor de productie. De KdF-Wagen in KdF-Stadt nog maar weinig over. De heet sinds dien Volkswagen Kever en werd fabriek had zwaar te lijden gehad van met open armen ontvangen. In het najaar bombardementen en het dak was volledig van 1945 plaatsten de Britten een order vernietigd. De fabriek kwam onder Brits van maar liefst 20.000 Kevers. Aan deze gezag en die ontmantelde de inrichting. vraag zouden ze natuurlijk nooit op kort Machines en veel van de overgebleven termijn kunnen voldoen, maar in 1946 Kübelwagens en Schwimmwagens werden verlieten al enkele duizenden Kevers de gedemonteerd om zo het tekort aan staal gehavende fabriek. Volkswagen was gered te kunnen opvangen. van faillissement.
Na de oorlog
De Kübelwagens en Schwimmwagens waren na de oorlog niet meer noodzakelijk. Enkele voertuigen werden nog opgekocht om dienst te gaan doen bij bijvoorbeeld de brandweer of politiekorpsen, maar er was wel behoefte aan vervoer. Niet alleen in Duitsland,
21
De Volkswagen Kever bleef nog tot 2003 in productie en wereldwijd zijn er ruim 21,5 miljoen exemplaren gebouwd. Hiermee is dit het langstlopende en meest geproduceerde model op hetzelfde platform. <<<
Saab met tweetakt motor en half automaat 22
23
xenonverlichting 24
In de autobranche wordt rijkelijk gestrooid met afkortingen en productnamen. Deze komt u vooral tegen in brochures en andere reclameuitingen. Maar door al deze benamingen die vaak nog per merk en taal verschillen, wordt het er niet duidelijker op. Branchetaal is wartaal. In dit derde deel van deze rubriek gaan we verder met het verklaren van de meest voorkomende systemen, afkortingen, productnamen en kreten uit de autobranche. Het eerste deel van de rubriek kunt u teruglezen in Auto in Zicht #2 en het tweede deel in Auto in Zicht #3. Deze edities zijn te lezen en te downloaden op www.autoinzicht.nl.
Tweetaktmotor
Een tweetaktmotor is net als een meer gebruikelijke viertaktmotor een motor met zuigers in een cilinder. De zuigers worden door verbranding van het lucht/brandstofmengsel naar beneden gedrukt (de arbeidsslag) en zetten de krukas in beweging. Zoals de benaming al doet vermoeden, werkt een tweetaktmotor met twee slagen en een viertaktmotor met vier slagen per cyclus. In tegenstelling tot bij de viertaktmotor, vindt bij de tweetaktmotor iedere neergaande beweging van de zuiger een verbranding plaats. Bij deze arbeidsslag wordt er een lucht/ brandstofmengsel tot ontbranding gebracht, verlaten de uitlaatgassen de motor via de uitlaatpoort en wordt er verse lucht en brandstof aangezogen. Wanneer de zuiger naar boven beweegt, wordt dit mengsel samengedrukt (compressieslag) en begint de arbeidsslag opnieuw. Zie ook Viertaktmotor en Viertakt VS Tweetakt
Twin scroll
De term Twin scroll wordt gebruikt voor een techniek die kan worden toegepast op een turbo. Deze turbo heeft een klein- en een groot schoepenwiel. Wanneer men de turbo aanspreekt door middel van het gaspedaal, zal in het begin het kleine schoepenwiel in werking treden. Hierdoor komt de turbo sneller op toeren en reageert hij sneller dan een turbo met een enkel schoepenrad voor de uitgaande luchtdruk. Wanneer er meer motorvermogen wordt aangesproken zal het grote schoepenrad de functie overnemen om zo een hogere turbodruk te realiseren.
Twin turbo/ Bi turbo
In tegenstelling tot een Twin scroll turbo, zijn er bij een Twin turbo of Bi turbo 2 fysieke turbo units gemonteerd. Van deze techniek wordt veelvuldig gebruik gemaakt door fabrikanten van een turbomotor met meerdere cilinderbanken. (bijv. V-motor) Door de >>>
25
auto systeem
Branchetaal is wartaal
Lancia Fulvia coupĂŠ 3 met een 1298 cc V4 motor 26
27
vorm van het uitlaatspruitstuk is het efficiënter om meerdere turbo units te plaatsen dan alle uitlaatgassen door één enkele turbo te geleiden.
motorruimte dan een lijnmotor doordat de cilinders niet achter elkaar, maar in 2 rijen naast elkaar worden gemonteerd. V-motoren die zijn geproduceerd zijn bijvoorbeeld de: Het uitlaatspruitstuk is onderdeel • V2 o.a. Morgan van het uitlaatsysteem van de auto. • V3 o.a. Honda motorfietsen Het zorgt ervoor dat de gassen die • V4 o.a. Lancia (zie vorige pagina) vrijkomen bij de verbranding van de • V5 o.a. Volkswagen brandstof op een veilige manier worden • V6 Gebruikelijke configuratie afgevoerd. Het uitlaatspruitstuk is het • V8 Gebruikelijke configuratie eerste deel van het uitlaatsysteem en • V10 o.a. Audi, BMW, Dodge, staat in verbinding met de cilinders. Lamborghini en Porsche Als de uitlaatklep is geopend, verlaten • V12 Gebruikelijke configuratie voor de gassen de verbrandingskamer en sportauto’s komen terecht in het uitlaatspruitstuk. • V14 Zeer ongebruikelijk, Deze heeft aan de motorzijde één voornamelijk geproduceerd door uitlaatpijp per cilinder, maar dit wordt o.a. MAN voor militair gebruik. door het spruitstuk teruggebracht tot • V16 o.a. Cadillac 1 of enkele uitlaatpijpen richting de Hierbij staat het getal voor het aantal demper, katalysator of roetfilter. Een cilinders. De meest gebruikelijke zijn de voorbeeld van een uitlaatspruitstuk is V2 voor motorfietsen en de V6, V8 en het ‘spaghetti’ spruitstuk, genoemd V12 voor auto’s. naar de wirwar aan buizen.
Uitlaatspruitstuk
Uitlaatsysteem
Het uitlaatsysteem zorgt ervoor dat de uitlaatgassen op een veilige, stille en relatief schone manier worden afgevoerd. Het systeem bestaat in de meeste gevallen uit een spruitstuk, een voorpijp, een middendemper, een eindpijp en een roetfilter/katalysator.
V-motor
Een V-motor kent net als een boxermotor 2 cilinderbanken. Bij een V-motor staan ze echter niet 180 graden tegenover elkaar, maar maken ze een kleinere hoek waardoor er een V-vorm ontstaat. V-motoren kunnen meer cilinders kwijt in de beschikbare
Variabele kleptiming
Bij een motor die is uitgerust met een variabele kleptiming wordt het lucht/ brandstof mengsel niet op een vast moment ingespoten of na verbranding afgevoerd. Dit wordt geoptimaliseerd naar de verlangde prestaties en/of het toerental. Hierdoor kan een motor meer vermogen leveren of zuiniger omgaan met brandstof.
Viertaktmotor
Bij een viertaktmotor wordt 1 cyclus voltooid in vier slagen van de cilinder. Bij de 1e neergaande slag wordt het lucht/brandstof mengsel ingespoten
28
of aangezogen. Bij de 2e slag comprimeert de zuiger het mengsel. Door het ontbranden van dit mengsel ontstaat de 2e neergaande slag waarbij de krukas met kracht in beweging wordt gezet. (arbeidsslag) Bij de 4e slag worden de uitlaatgassen afgevoerd.
Viertakt VS Tweetakt
Een tweetakt motor is qua bouw lichter en compacter en levert over het algemeen meer motorvermogen dan een viertaktmotor van dezelfde cilinderinhoud en aantal cilinders. Dit komt doordat de viertakt motor maar 1 arbeidsslag levert in 4 slagen van de zuiger. ( de tweetakt levert er 2 in 4 slagen) Daar staat tegenover dat een tweetaktmotor meer brandstof en olie verbruikt. Hierdoor wordt de tweetaktmotor zelden toegepast op autoâ&#x20AC;&#x2122;s.
W-motor
De benaming W-motor komt van de oorspronkelijke motor-configuratie waarbij 3 of 4 cilinderbanken aangesloten zijn op 1 krukas. In een doorsnede vormen deze samen een W-vorm (zie volgende pagina).
Wielbasis
Een wielbasis wordt gemeten tussen het midden van het voorwiel en het midden van het achterwiel. Hoe groter de wielbasis, hoe meer ruimte voor de inzittenden. Maar ook hoe groter de draaicirkel.
29
Xenonverlichting / HID
Xenonverlichting of HID ( High Intensity Discharge) is een vorm van verlichting waarbij xenongas tot 3x meer lichtopbrengst biedt dan hallogeenlampen. Hierdoor is autorijden in het donker een stuk veiliger. De lichtstraal is niet alleen helderder, maar ook beter te richten. Zo heeft u met xenonverlichting beter zicht wanneer het buiten donker is, zonder andere weggebruikers te hinderen.
Zelfsperrend differentieel
Een differentieel is een groep tandwielen dat de aandrijving verdeeld over de wielen. Het zorgt ervoor dat de aangedreven wielen op verschillende snelheden kunnen draaien. Dit is bijvoorbeeld nodig om met de auto een bocht te kunnen nemen. Niet altijd is de functie van het differentieel gewenst. In ruw terrein of bij weinig grip, is het beter om de wielen op gelijke snelheid te laten draaien. Hiervoor is het zelf sperrend differentieel ontwikkeld. Dit differentieel blokkeert (indien noodzakelijk) enkele tandwielen en de wielen worden met gelijke kracht aangedreven zodat de aandrijving effectiever op de ondergrond kan worden overgebracht. <<<
W-motor met spaghetti-spruitstuk 30 30
31 31
De Nederlandse weggebruikers hebben een flink verwachtingspatroon van de openbare weg. Zo gaat men ervan uit dat het wegdek verhard is, schoon, egaal en voorzien van goed functionerende afwatering. Dit is belangrijk voor de grip van de wielen op het wegdek en dus de veiligheid. In de meeste gevallen wordt hier ook aan voldaan, maar dat is niet overal zo en zeker niet altijd zo geweest! In deze rubriek kijken we naar de verschillende soorten wegdek en werpen we een blik op de historie van de openbare weg. De openbare weg is ontstaan uit paden die een verbinding vormde tussen verschillende nederzettingen of strategische punten. Toen mensen zich gingen vestigen in (semi-)permanente woningen, was er ook behoefte om sommige plekken in de omgeving gemakkelijk te kunnen bereiken. Zo werd bijvoorbeeld een looppad vrijgemaakt van begroeiing om een waterplaats te kunnen bereiken of naar een plek waar eten te vinden was. Doordat telkens dezelfde route werd gelopen, werd de platgetrapte ondergrond ook herkenbaar als een weg.
De eerste verharde wegen
Deze natuurlijke wegen waren overwegend geschikt voor de korte afstand. Verplaatsen ging traag en de route was moeilijk begaanbaar. Voor het voeren van handel met andere dorpen, waarbij ook vaak gebruik werd gemaakt van lastdieren, waren deze routes minder bruikbaar. Ook was het in het geval van een oorlog niet altijd handig om grotere groepen mensen en dieren te verplaatsen over de smalle en oneffen paden. 32
auto trip
e weg waarop u rijdt
Zodoende ontstonden er nieuwe wegen en werden bestaande paden aangepast. Deze wegen waren breder en obstakels werden voor zover mogelijk verwijdert. Toen mensen ook gebruik gingen maken van karren, getrokken door mensen of dieren, waren nieuwe aanpassingen noodzakelijk. De wegen werden verbreedt zodat tegemoet komende karren konden passeren. Ook werd op enkele plaatsen de eerste verharding aangelegd. Deze verharding bestond uit stenen, schelpen,
Steiger 33 uit 1920 met custom gemaakte carrosserie
kiezels of keien. Dit werd gedaan om te voorkomen dat zwaar beladen karren zouden wegzakken in de ondergrond.
Grootschalige wegenbouw
In de Romeinse tijd werd de volgende stap gezet. In grote delen van Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika werden door de Romeinen wegen aangelegd. Dit wegennet bestond uit grote stenen die op maat werden gemaakt en ingegraven. >>>
Zo konden de Romeinen grote afstanden afleggen met manschappen, karren en ander oorlogsmateriaal en hadden ze door de kwaliteit van het wegdek een relatief korte reistijd. De wegen werden met name gebruikt voor het verplaatsen van troepen ter expansie en verdediging van het rijk en voor het voeren van handel. Maar de wegen waren openbaar bezit, dus ook de burgers mochten zich over de wegen verplaatsen. Hiermee hadden de Romeinen de primeur, van het eerste grootschalige wegenbouwproject.
Verdeeldheid
Toen het West-Romeinse rijk in de 5e eeuw na christus in ten val werd gebracht, brak er in Europa een tijd aan waarin nog maar weinig initiatieven werden genomen tot de grootschalige aanleg van wegen. In deze Middeleeuwen werd er wel nog gebruik gemaakt van het wegennet uit de romeinse tijd, echter werd deze nauwelijks onderhouden of uitgebreid. Lokale heersers gaven wel de opdracht voor het aanleggen van wegen voor het verbinden van dorpen, strategische punten en verstedelijkte gebieden. Door de grote politieke verdeeldheid in deze periode, werden er maar weinig wegen aangelegd met een langeafstandsvisie. Zo waren er vaak geen directe verbindingen tussen belangrijke punten, maar moest men reizen over de wegen die in de loop van de tijd waren ontstaan.
Onlogisch
Hierdoor werden wegen met elkaar verbonden en niet direct de dorpen. Dit resulteerde in knooppunten op plekken die op dat moment van minder
strategisch belang waren. Een mooi voorbeeld hiervan is de handelsroute tussen Nijmegen en Zutphen. Nijmegen lag aan de voormalige limes (de grens tussen het Romeinse rijk en GermaniĂŤ) en kon richting het zuiden, vertrouwen op een goed aangelegde Romeinse weg. Het strategisch steeds belangrijker wordende Zutphen werd met een handelsroute verbonden met Nijmegen en later ook met Utrecht. De plek waar deze wegen werden verbonden, net ten zuiden van de Veluwe, zou van een knooppunt uitgroeien tot de huidige stad Arnhem.
Hernieuwde innovatie
Lange tijd veranderde er weinig aan de manier waarop wegen werden geconstrueerd. Veel wegen waren nog onverhard en wanneer er wel verharding was aangelegd, bestond deze uit stenen of keien. De moeite om deze op maat te maken, werd meestal niet genomen. Toen in de 12e eeuw, de in onbruik geraakte techniek van het bakken van stenen, opnieuw werd ontwikkeld, werden bakstenen ook toegepast bij de aanleg van straten en wegen. De bakstenen werden handmatig vervaardigd uit klei en waren daardoor duur. De toepassing hiervan bleef hierdoor beperkt tot de verstedelijkte gebieden.
Napoleonsweg
Aan het eind van de 18e Eeuw, begon Napoleon Bonaparte aan een oorlog om grote delen van Europa onder Frans gezag te kunnen plaatsen. Om zijn enorme aantal manschappen en oorlogsmateriaal
34
te kunnen vervoeren, achtte hij het verouderde wegennet niet voldoende. Hij gaf de opdracht om nieuwe wegen aan te leggen, die een rechtstreekse verbinding vormde tussen steden. Deze brede en verharde wegen zouden bekend komen te staan als een Napoleonsweg. Veel van deze wegen zijn later omgevormd tot rijksweg en zijn te herkennen aan hun kaarsrechte rijbanen, met aan weerszijde een bomenrij en een sloot voor afwatering.
Moderne wegen
Met de komst van de auto ontstond er behoefte aan een gemoderniseerd wegennet. Niet alleen verbindingen tussen steden werden herzien, ook werd wegverharding op grotere schaal toegepast en verbeterd. Echter waren enkel de hoofdwegen voorzien van bestrating, tot ver in de 20e Eeuw moest het buitengebied het vaak nog stellen met een zandweg. Toen het autoverkeer in intensiteit toenam, ontstonden er knelpunten en gevaarlijke situaties. De wegen moesten hierdoor verbouwd worden om tegemoet te komen aan het veranderde straatbeeld.
Metamorfose
Het wegennet werd in de loop van de 20e- en 21e- Eeuw steeds verder
35
uitgebreid en verbeterd. Het wegdek werd voorzien van asfalt of beton en rijbanen van hoofdwegen werden gescheiden. Hierdoor ontstonden de eerste auto(snel)wegen (zie ook Auto in Zicht #2). Ook deze wegen werden steeds ruimer en veiliger gemaakt door het verbreden van rijstroken en rijbanen, het aanleggen van vluchtstroken en het verbeteren van de afvoer van neerslag. Ook het wegdek onderging een ware metamorfose. Door de gemoderniseerde technieken was het mogelijk geworden om de wegen te voorzien van een zeer uiteenlopende soorten, kleuren en samenstellingen van verharding.
Modern wegdek
Zo kan er een keuze worden gemaakt voor een eigenschap die geschikt is voor de wegomstandigheid. Hiermee worden naast de basisfunctie ook andere doelen getracht te bereiken, zoals het maken van onderscheid tussen wegsoort Hieronder treft u een overzicht van de verschillende typen wegdek die op de wegen te vinden zijn.
Beton
Beton of betonplaten worden gebruikt voor de verharding van wegen die onderhevig zijn aan grote slijtage. Denk hierbij aan vliegvelden of >>>
Wat de toekomst ook brengt, wegen zullen er altijd zijn busbanen. Beton heeft als eigenschap dat het een langere levensduur heeft dan asfalt en zware voertuigen comfortabel kan vervoeren. Op openbare wegen in Nederland wordt er nog maar weinig gebruik gemaakt van Beton als wegdek. Dit komt doordat de techniek bij de aanleg van asfaltwegen is verbeterd, waardoor dit goedkoop en snel kan worden aangelegd.
Asfalt
Asfalt bestaat uit (puin)steen dat door een bindmiddel bij elkaar wordt gehouden. Door een (natuurlijke)kleurstof hieraan toe te voegen kan de kleur van asfalt sterk verschillen. Zo wordt er bijvoorbeeld rood gekleurd asfalt gebruikt om een fietspad aan te duiden. Een weg bedoelt voor auto’s kan in kleur uiteenlopen van licht tot donkergrijs tot groen, wit of geel. Door te variëren in de samenstelling kunnen bepaalde kenmerken worden uitvergroot
36
zoals het verhogen van de veiligheid, reduceren van afrolgeluid van de banden of het verlengen van de levensduur. Een voorbeeld hiervan is het Zeer Open Asfalt Beton (ZOAB). Door de open structuur verhoogt dit type wegdek de grip van de banden op de ondergrond en wordt neerslag beter opgenomen en afgevoerd. Maar, de mogelijkheden zijn legio. Zo worden er tegenwoordig bijvoorbeeld testen uitgevoerd met een type dat kunstlicht reflecteert, wanneer het buiten donker is, om de zichtbaarheid en veiligheid te vergroten.
Stenen
Wegen met een verharding van (bak) stenen, klinkers of natuursteen zijn meestal oudere wegen, waarbij er geen noodzaak was om het wegdek te vervangen. Ook worden ze vaak in woonwijken en stadscentrums gebruikt om ervoor te zorgen dat automobilisten niet te hard rijden. 37
Half verharde wegen
Van half verharde wegen wordt gesproken wanneer het wegdek is voorzien van schelpen of grind. Dit weg type wordt aangelegd wanneer een verharde constructie niet noodzakelijk wordt geacht. Tegenwoordig dient dit type meestal recreatieve doeleinden zoals een fietspad, oprijlaan of privĂŠweg.
Onverharde wegen
Bij onverharde wegen is de ondergrond natuurlijk. Dit type is in Nederland nog maar nauwelijks te vinden. Enkel op afgelegen plaatsen treft men nog een zandweg. In andere delen van de wereld wordt dit type nog veelvuldig toegepast. Denk hierbij bijvoorbeeld aan delen van Afrika of AustraliĂŤ. <<<
Van Rijn tot delta
Marstunnel in Zutphen
38
auto weg De rivier de IJssel is een aftakking van de Rijn en stroomt vanaf Westervoort naar de rivierdelta nabij Kampen, het IJsselmeer in. Dankzij de gunstige ligging en goede bevaarbaarheid, is de IJssel al eeuwen lang een drukbezochte handelsroute en zorgde de IJssel voor grote bloei en welvaart in de Nederlandse Hanzesteden. Door het historisch belang van de rivier en het aantrekkelijke landschap, des te meer reden om deze regio te bezoeken. Auto in Zicht neemt u mee op een autoroute langs de IJssel, van Rijn tot Delta. In deze editie rijden we van Zutphen naar Zwolle.
De Mars
Zoals al te lezen viel in Auto in Zicht #3, wordt er op ‘de Mars’ in Zutphen hard gewerkt aan de nieuwe woonwijk Noorderhaven. Hierdoor zal de route iets wijzigen wanneer u vanaf 2016 de route rijdt. De Havenstraat is inmiddels omgedoopt tot ‘Lijmerij’ en is geen doorgaande weg meer. Ook is de ‘Overweg’ inmiddels gesloten en is er een nieuwe tunnel gebouwd onder het spoor door. Via de IJsselkade rijden we richting ‘de Mars. Het kruispunt volgen we rechtdoor, zodat we door de nieuwe tunnel het industrieterrein bereiken. De nieuwe tunnel, ‘Marstunnel’ genaamd, is voorzien van unieke LED
39
verlichting. Deze lampen zorgen ervoor dat de tunnel in verschillende kleuren kan worden verlicht. Dit zorgt voor een prachtig effect.
De Marstunnel
Een leuk weetje over deze tunnel is dat de Marstunnel toneel was in de internationale campagne van Apple. De foto die is gebruikt voor de reclame, is bij toeval in handen gekomen van Apple. Toen een bezoeker met zijn iPhone 6s een foto maakte van het lichtschouwspel, deelde hij deze via social media. De gelukkige fotograaf, werd benaderd door een reclamebureau en nu prijkt de Zutphense Marstunnel op enorme billboards in de VS en landen als Frankrijk, Groot-Brittannië en Japan.
Vervolg van de route
Eenmaal uit de tunnel gereden, rijden we rechtdoor langs het Koelhuis en de haven. Na omstreeks 300 meter, slaan we rechtsaf de ‘Dreef’ (straatnaam) op, die na een kleine 500 meter overgaat in de Pollaan. Bij de rotonde, nemen we de eerste afslag en rijden via de Industrieweg en de Deventerstraat richting het treinstation. Passeren we het station, dan gaan we bij de verkeerslichten, rechtdoor richting ‘de Hoven’.
‘De Hoven aan de IJssel’
Het stadsdeel ‘de Hoven’ ligt aan de westelijke oever van de IJssel en is te bereiken via de Oude IJsselbrug. Aan de westkant, maakt de weg een scherpe bocht naar links en we gaan bij de verkeerslichten rechtsaf de N345 op richting Apeldoorn. De weg gaat
Oude IJsselbrug bij Zutphen 40
onder het spoor door en bij de eerste mogelijkheid slaan we rechtsaf, de Vliegendijk op. Deze volgen we door de woonwijk, tot we aan de rechterzijde de uiterwaarden van de IJssel kunnen zien liggen. Aan de rechterkant staat ook het prachtige gebouw ‘de IJsselstroom’. Deze stoomwasserij is gebouwd in 1911 en is onlangs compleet gerenoveerd. In de IJsselstroom kunt u nu onder meer lunchen, vergaderen of overnachten. Vanaf de Vliegendijk heeft u een geweldig uitzicht over de uiterwaarden en de skyline van Zutphen. We laten de Hoven achter ons en verlaten Zutphen via de doorgaande weg. U rijdt nu door een heerlijk groen landschap, met veel water, boerderijen en akkers. Na een kleine 3 kilometer passeren we het treinstation van Voorst-Empe en slaan we rechtsaf de N345 weer op.
41
Door naar Deventer
Nadat we Voorst zijn gepasseerd, nemen we bij de rotonde de eerste afslag richting Wilp, de N790 op. We volgen deze doorgaande weg door het uitgestrekte landschap en rijden via de Wilpsedijk richting Deventer. Na enkele kilometers slaan we bij de verkeerslichten rechtsaf de N344 op en komen via de Wilhelminabrug aan in het centrum van Deventer. We parkeren de auto op de parkeerplaats bij de Lebuïnuskerk en te voet gaan we verder, om het oude centrum nader te bekijken. >>>
De Proosdij, het oudste nog bestaande stenen woonhuis van Nederland 42
Een Hanzestad met aanzien
De Grote- of LebuĂŻnuskerk is een gotisch bouwwerk uit de 15e Eeuw. De huidige kerk staat op de plek van eerder gebouwde kerken die in de middeleeuwen belangrijk waren voor Deventer en de omgeving. Deventer is namelijk voor een lange periode een residentie geweest van de bisschop van Utrecht. Ook daarna behield Deventer een belangrijke status binnen het bisdom en daarbij hoort natuurlijk een kerk die dit aanzien accentueert. Deventer is gebouwd op het grondgebied van een Germaanse nederzetting uit de Romeinse tijd, maar is vanaf de 8e Eeuw ook continu bewoond. In de middeleeuwen groeide het kleine dorpje op het duingebied van de IJssel uit, tot een levendige handelsstad. Het werd lid van het Hanzeverbond en zeelieden konden hun grote schepen aanleggen in de haven om hun handelswaar te verkopen. In het centrum zijn nog vele middeleeuwse gebouwen te bewonderen.
De Proost
43
Wanneer u door het centrum van Deventer loopt, ga dan zeker even kijken bij de Proosdij. Dit gebouwtje aan de Sandrasteeg is het oudste nog bestaande stenen woonhuis van Nederland. De kern van dit gebouw stamt uit omstreeks 1130 en de gevel is opgetrokken uit tufsteen, wat is aangevoerd vanuit de Eifel. Tot in de 16e Eeuw was in dit huis de zetel van de Proost gevestigd en werd de bovenverdieping gebruikt als ontvangstruimte en voor woonvertrekken. Een Proost is een >>>
geestelijke titel voor de leider van het Kapittel van een kerk. In dit geval was dit college (Kapittel) verbonden aan de Lebuïnuskerk.
Tocht naar Zwolle
Na een wandeling door het oude stadshart van Deventer, stappen we weer in de auto en vertrekken met de auto richting Zwolle. We steken de IJssel weer over en rijden via de ‘Worp’ en de ‘Bandijk’, naar Terwolde. Deze wegen volgen de buitendijk van de IJssel, zodat u bij hoog water een prachtig uitzicht heeft over de brede rivier. Heeft u honger gekregen van de tocht? Ga dan eens lunchen of dineren bij ’t Diekhuus. Dit bijzondere restaurant heeft geen
menukaart, maar stelt dagelijks gerechten samen van verse vis, vlees en groente en kruiden uit eigen tuin! Let op: Van september t/m april, enkel lunchen op reservering. Meer over ’t Diekhuus leest u in de rubriek ‘AutoTrek’ van dit nummer.
Onder water
Ongeveer een kilometer na het verlaten van de bebouwde kom van Terwolde, gaat de Bandijk over in de IJsseldijk, welke we volgen tot aan Veessen. Veessen is een klein dorpje aan de IJssel in een groene en waterrijke omgeving. Vanaf Veessen is er ook een bootverbinding naar het buurtschap Fortmond (voor voetgangers en fietsen). Bij een hoge waterstand loopt aan de westkant van de IJssel, de
Voormalig klooster en brouwerij Windesheim 44
toegangsweg onder water en is de boot de enige manier om Fortmond te kunnen bezoeken. Dit buurtschap ligt in een zeer drassig gebied en is vooral bekend door de aanwezigheid van een steenfabriek. Tussen 1889 en 1976 werd hier klei verwerkt tot bakstenen om te gebruiken bij de bouw van huizen en de aanleg van wegen.
Typefout?
We rijden door over de IJsseldijk richting Marle en steken bij Vrochten de IJssel over naar Wijhe via het veer. Aan de overkant gekomen, volgen we de Veerweg en rijden via de N337 in de richting van Zwolle. Ten noorden van Wijhe maken we nog een korte stop bij de Buitenwaarden. Nee, dit is geen typefout, maar dit is de naam van
het natuurgebied in de uiterwaarden van de IJssel. In dit waterrijke gebied is volop ruimte om heerlijk te fietsen of te wandelen, te vissen of voor watersport. Na even van de frisse lucht genoten te hebben, stappen we weer in de auto en rijden verder richting Zwolle.
Brouwerij
Via de Rijksstraatweg (N337) passeren we na ongeveer 5 kilometer het dorpje Windesheim. Vanaf de N-weg zien we aan de linker zijde een enorm historisch gebouw dat in het oog springt. Reden genoeg om even te gaan kijken. Dit gebouw uit de 16e eeuw was onderdeel van een klooster en deed dienst als brouwerij. Het klooster was gebouwd in de 14e eeuw, maar werd vanaf 1596 weer afgebroken. De brouwerij is behouden en in deze functie in gebruik geweest tot 1634. Daarna deed het gebouw dienst als kerkzaal. Tegenwoordig is hier de Nederlands Hervormde kerk in gevestigd.
Zwolle
Over de N337 rijden we weer verder in noordelijke richting en komen aan in Zwolle. We blijven deze weg volgen tot het centrum en parkeren de auto in de parkeergarage op het stationsplein. We gaan te voet verder over de stationsweg en lopen via de Nieuwe Havenbrug, over de stadsgracht, naar de oude binnenstad. Hierover kunt u lezen in de volgende editie van Auto in Zicht. In de volgende editie van Auto in Zicht rijden we verder langs de IJssel en doen we aan in onder meer Zwolle en Kampen. Tip Aan het einde van deze rubriek wordt de link van de route gepubliceerd. U kunt dan met behulp van Google Maps zelf van deze prachtige route genieten. <<< â&#x20AC;&#x192; 45
46
IJsseldijk tussen Deventer en Twello 47
t n a r u a t s Re s u u h k e i â&#x20AC;&#x2DC;t D
48
auto trek Langs de slingerende dijk tussen Deventer en het dorpje Terwolde, treft u aan de westoever van de IJssel een bijzonder restaurant. Deze plek is de uitgelezen locatie om even op krachten te komen tijdens uw rit ‘Van Rijn tot delta’, of wanneer u een avond wilt uit eten. Naast de prachtige plek aan de Gelderse IJssel, biedt dit restaurant ook nog eens een unieke en heerlijke culinaire ervaring. Restaurant ’t Diekhuus heeft namelijk geen menukaart. Dagelijks worden er gerechten samengesteld uit dagverse producten uit eigen tuin. (H)eerlijker kan niet! Iedere ochtend maakt chef-kok en eigenaar Jan Klercq een ronde door zijn moestuin voor het verzamelen van de ingrediënten voor die dag. Hij laat zich inspireren door het seizoen en plukt hier de verse groenten, kruiden en bloemen die hij verwerkt in de gerechten van het restaurant. De tuin bepaalt de gerechten. Vis en vlees koopt hij in bij lokale producenten en alleen de hoogste kwaliteit voldoet. Een prachtige benadering.
Geen menukaart? Wat krijgen we dan te eten? Wat krijgt u dan te eten in een restaurant zonder menukaart? Dat is aan u! Wanneer u plaats heeft genomen in het restaurant of op het zonnige terras met uitzicht over de IJssel, dan komt Jan Klercq persoonlijk naar uw tafel om de wensen te bespreken. U maakt een keuze voor
49
de hoeveelheid aan gangen en geeft aan wat u niet wilt eten of waar u allergisch voor bent. U spreekt uit of u een voorkeur heeft voor een vis- of vleesgerecht, of liever vegetarisch eet. Aan de hand van uw wensen worden de gangen samengesteld. Een puur verrassingsmenu, met de zekerheid van heerlijke gerechten. Restaurant ‘t Diekhuus Bandijk 2 7396 NB Terwolde tel 0571 273 968 info@diekhuus.nl www.diekhuus.nl Geopend in september t/m april, van dinsdag t/m zaterdag vanaf 18.00 uur. Lunchen op reservering. Van mei t/m augustus geopend voor lunch en diner van woensdag t/m zondag. Dinsdag diner. <<<
De IJssel bij Zutphen ter hoogte van het Twentekanaal 50
Colofon Titel Auto in Zicht Auteur Minko Soomers Uitgever KMuitgevers | KMpublishers, www.kmuitgevers.nl Fotografie Nitin Vyas, Rowan Atkinson, Minko Soomers, e.a. Ontwerp en productie Com Op!, Prent www.hetscheepvaartmuseum.nl Gepubliceerd via issuu.com/autoinzicht hardcopy op bestelling via magazine@autoinzicht.nl Youtube: https://www.youtube.com/c/AutoinzichtNl Š 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieÍn, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
51
otu n thci
In het volgende nummer van Auto in zicht kunt u o.a. lezen: ∞∞
Toekomstig autobezit
∞∞
Wie ontwerpt de auto
∞∞
Van Rijn tot delta deel 4
∞∞
Auto in de kreukels
5#
52