Amsterdammertjes

Amsterdammertjes

Honderdvijftig drieregel gedichtjes - Amsteryu voor liefhebbers van mijn Amstelstad

Laurens Windig

Een bundel samenstellen qua tekst, ontwerp, coverillustratie en handgebonden, is één van die prachtige dingen die een mens kan overkomen.

Afbeelding tekening op paint Laurens Windig ©® Amsterdam, 1 januari 2001 PDF bestand: Enrico Lommerte 2012

Na het lezen van mijn boekje, De Magnolia bloeit, met een vijftigtal Haiku/Senryu gedichtjes, opperde de historicus Paul Visser de idee dergelijke drieregel gedichtjes te schrijven met Amsterdam als thema. In eerste instantie liep ik niet direct warm, maar zijn inzicht liet mij niet los en ben ik een aantal dagen later toch in de pen geklommen. Het fascineerde mij vooral omdat het wapen van Amsterdam 3 Andrieskruisen draagt. Wat is er op tegen als ik de drie kruizen tegenover de 3 regels Haiku zet. Daar komt dan ook nog het wapen bij, waarin de 3 kruisen staan, die bestaat uit 3 verticale banen met de kleuren rood-zwart-rood. De kruisen staan in de zwarte baan. De kleuren zou ik kunnen

vertalen in het aantal lettergrepen waarin de Haiku is opgebouwd 5–7–5 lettergrepen.

Het 3 delig devies, Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig staat geheel op zichzelf en zegt alles over de houding van de Amsterdammers tijdens de Duitse bezettingstijd, ook daarvan vinden wij in de gedichtjes nog iets terug.

Amsterdammertjes Verder intrigeerde mij het Amsterdammertje, juist vanwege de 3 Andrieskruisen die in het oog springen. Het uniek typische afzettingspilaartje is wereldwijd bekend als ons stadssymbool, niet alleen in Amsterdam, maar in heel Nederland doet het dienst en heeft zijn identiteit behouden: Amsterdammertje! En zie, er ontstaat een geheel eigen gedichtje die een impressie geeft van een Amsterdams tafereel, dat veel Amsterdammers zullen herkennen en aanspreken. In dit boekje heb ik drie gedichtjes op één pagina geplaatst, zodat zij

kunnen samensmelten met het wapen van Amsterdam, het Amsterdammertje en Senryu. Het vogelvluchtig drieregel gedichtje Amsterdammertje is geboren en wens ik u veel herkenningsplezier bij het lezen.

Uiteenzetting van de gemeente Amsterdam over het stadswapen De drie kruisen vormen de kern van het Amsterdamse stadswapen. Het zijn Andrieskruisen, genoemd naar de apostel Andreas, die aan een kruis de marteldood zou zijn gestorven. Het wapen waarin de kruisen staan bestaat uit drie verticale banen met de kleuren rood - zwart - rood. De kruisen staan in de zwarte baan.

De oorsprong van het stadswapen is niet bekend. De zwarte baan zou het water kunnen verbeelden waaraan de stad is gelegen. In andere Hollandse steden als Dordrecht en Delft is dat ook het geval. Twee andere plaatsen in de omgeving van Amsterdam,

Ouder-Amstel en Nieuwer-Amstel hebben ook Andrieskruisen in hun wapen. Misschien zijn ze ontleend aan het wapen van het geslacht Persijn, een familie uit Waterland, die ooit veel land bezat in Amsterdam en omgeving.

In 1489 kreeg de toen kleine koopmansstad het recht boven haar simpele wapen de keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk te voeren. De landsheer, Maximiliaan van Oostenrijk, verleende Amsterdam dat recht als dank voor de ruime steun die de stad hem had verleend.In Holland woedde in de vijftiende eeuw een strijd tussen de landadel, die haar macht zag afnemen en de opkomende steden, de Hoekse en Kabeljauwse twisten. Landsheer Maximiliaan, die aan de kant stond van de steden, trachtte zijn gezag te vestigen in Rotterdam en Woerden, die in handen waren van de Hoekse adel. Amsterdam steunde Maximiliaan met enkele grote geldleningen. Drie jaar later ontving de stad als dank de keizerskroon. In

die tijd was dit meer dan een symbolisch gebaar. Het bewijs van keizerlijke bescherming was voor de Amsterdamse kooplieden in het buitenland een gewichtige aanbeveling.

Dat werd nog zo gevoeld in de zeventiende eeuw. Amsterdam was al lang een machtige handelsstad in een inmiddels protestant land, dat in 1648 bij de vrede van M端nster ook formeel het Heilige Roomse Rijk zou verlaten. Maar toen keizer Rudolf II zijn kroon een nieuwe vorm liet geven, haastte Amsterdam zich ook die nieuwe versie te gaan voeren. Het is die keizerskroon die thans op de Westertoren staat.

In de zestiende eeuw zijn nog de twee leeuwen als schilddragers aan het wapen toegevoegd.

Voor de houding van de Amsterdamse bevolking tijdens de Duitse bezetting van 1940-1945 heeft koningin Wilhelmina Amsterdam op 29 maart 1947 het recht verleend aan het wapen het volgende devies toe te voegen:

Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig ©gemeente Amsterdam - 31/08/1999 Een beetje Haiku historie De Haiku is een eeuwen oude Japanse dichtvorm die nog steeds springlevend is. Veel westerse dichters beoefenen deze kunstvorm of zijn er sterk door beïnvloed. Bovendien is de Haiku een uitdaging voor veel zondags poëten.

De Haiku is een drieregelig gedicht en omvat 17 lettergrepen. De eerste regel heeft er 5 de tweede 7 en de laatste regel weer 5 lettergrepen. In zijn oorspronkelijke vorm geeft de Haiku een korte objectieve natuur impressie weer.

In de 12e eeuw ontstond aan het Japanse hof een gezelschapspel waarbij lange ketting verzen, Renga, werden gemaakt. Verschillende dichters schreven hierbij delen van het kettingvers. De lange kettingen werden geopend met 3 regels van 5-7-5 lettergrepen.

Door een overmaat aan spelregels werden deze gedichten te gekunsteld. En ging men zich bezighouden met de vrijere humoristische Renga. De haikai no Renga. De openingsstrofe hiervan werd HOKKU genoemd. Hieruit ontstond De HAIKU, die aanvankelijk haikai no HOKKU (humoristische beginstrofe) heette, later afgekort tot haikai of HAIKU. De grootmeester BASHO ontwikkelde in de 17de eeuw de HAIKU tot wat ze nu is: een zelfstandig vers.

In de 18e eeuw ontstond naast de zuiver literaire Haiku de Senryu. Dit vers heeft dezelfde vorm 5-7-5 maar een geheel ander karakter. De Haiku is mild ironisch de Senryu echter spottend en satirisch. De Senryu is dan ook populair in theehuizen en kroegen. de Senryu is genoemd naar de grootste specialist op dit gebied Karai Senryu (1717-1790) Beide vormen zijn in onze westerse traditie ook niet zo strikt gescheiden.

Mijn Amsterdammertjes noem ik ‘Amsteryu’

Naar de Senryu: satirisch cq hekeldicht.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de schrijver.

No part of this poetry may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the writer: ©® Laurens Windig 2012 ©® Enrico Lommerte 2012

Internetsite: http://lommerte.wordpress.com http://www.fly.to/laurens.nl met mijn videokanaal op YouTube: http://www.youtube.com/profile?user=windigful#p/u

trapsgewijs omhoog afgetekend tegen licht de Spaanse gevels

de ene zijn dood betekent ander zijn brood bloemenstalletjes

veilig door de stad beschermende wandeling Amsterdammertjes

fel flitsende stad smeltkroes in hart en nieren multicultureel

glooiende bruggen trekkende grachtengordels riemen het centrum

glijdende ogen langs huizen aan de grachten historie herleeft

Etalagepop boerenkinkels willen wel Amsterdamse wip

vol Leidseplein lokt uitgelaten bezoekers bevolken terrassen

bomen dromen sfeer verlichting uit de huizen nacht maakt zich meester

Magerebrug draagt vette Amerikanen zwaarlijvig geheel

striemende regen koude brievenbusklauwen stadsblad huis aan huis

oorlogsmonument een vredelievend pilaar door leeuwen bewaakt

koninginnedag vrijmarkten verkopen grif curiositeit

toiletjuffrouwen tellen de â‚Źuro plassers onberekenbaar

trams glijden burgers buigzaam soepel gesneden piepende railsen

krijsende meeuwen wijdliggende Sloterplas opgespoten land

licht in duisternis onze wakende helden de stadspolitie

minderbedeelden omarmen Leger des Heils niet alleen met Kerst

toeristen kopen klompen en houten tulpen Singelsouvenirs

zonaanbidders rustende wandelaars in het Vondelpark

eigen toko bruist goedboerende Chinezen lachen ogen dicht

veel Marokkanen bevolken oude wijken hoofddoeken cultuur

door de eeuwen heen cultuurbezittende pracht Het Rijksmuseum

schreeuwende kooplui bemarkten de Albert Cuyp de ganse dag door

Zwarte Riek bezingt haar wieg als stijfselkissie en Amsterdam huilt

de parfum geurt goed voor winkelende dames in de Bijenkorf

Gijsbrecht van Aemstel Vondels grootste troetelkind loopt in de schouwburg

Jacob Olieboek Jodenbuurt herinnering vergane glorie

de Berlagebrug onthaalt juichend bevrijders vijf mei herdenking

nieuwsgierige lui verorberen leeslustig De Slegte boeken

duivenstront besmeurt rondom het Centraal Station jagende massa

bankstellen lokken schoorvoetende huisvrouwen naar de huishoudbeurs

Kalverstraatgemier knorrende mannen volgen vrouwenbezigheid

altijd in de maat overeenkomstig orkest het Concertgebouw

vrouwen onderdak de wallen verdedigen zinderende lust

twee minuten stil de Westertorenklok slaat naast het achterhuis

de Joodse schouwburg opgevoerd en uitgevoerd de spelers rusten

het Anne Frank huis rijen wachtende mensen dagboekgevoelens

gele sterren stof herinneringen slopen oorlogssyndroom

mesjoche jongens vinden de sabbat nebbisj mokkende rabbi

gebrandmerkt leven hermetisch afgesloten Jodenbuurtverdriet

Amsterdammertjes de Joodse burgemeesters doen het uitstekend

asielzoekersplek Mozes en Aaron kerk huisvestingsprobleem

een mazzelsjlemiel koopt op het Waterlooplein veel sores en gein

vrouwen bewonen oase in het centrum Begijnhofjespraat

grote verzoendag zes miljoen Joden vermoord herdenkingsgebed

straatmuzikanten fiedelend op hun viool raken de snaren

mazzel en broche gezegend huwelijkspaar synagoge vol

misjpochebezoek oom oogt smoezelig tante nast teveel

matses met suiker de kinderen smoezen vaak onder de maaltijd

schooien om voedsel koosjer voor hen klaargezet lijfgabbers eten

hij kleed zich sjofel kleermakers hebben geen tijd mesjoche kostuum

hij geeft geen sjoege gesjoemel met wisselgeld zijn ponem vertrekt

graaiend in textiel op de markt sjofel gekleed vrouwen dingen af

vol tot in de nok worstelen rondom CarrĂŠ Snip & Snap revue

Stopera abonnement Stadhuis ineengesmolten Operagebouw

poen in en uit Albert Heyn op elke hoek burende banken

veel fietsendieven rollende Damrak zakken opgepikt schorum

de hele week nieuws doorlopend in Cineac filmvoorstellingen

Hollands wereldstad Amsterdam in vogelvlucht Amstelstad Mokum

hangend aan lussen van achteren naar voren een tram in de bocht

lullende nichten bekken zich af tegen It Amstelstraattaktiek

flitsend op de Dam Japanse tortelduiven Fotograferen

kinderlokkers versierde etalages gapende ogen

eenrichtingsverkeer integratieproblemen geen overbrugging

fanatiekeling grootheidswaanzinnig sporthart Ajaxsupporters

woonbotenbestaan gezichtsbepalende rand Amstelversmalling

vandalen object Gemeentevervoersbedrijf zwartrijderpraktijk

een treinvertraging abonnement op wachttijd geldklopperijen

Naadje en het hek ontevreden gevoelens beiden van de Dam

discobezoekers taxi’s rijden af en aan op het Leidseplein

de schotels vliegen om oren en aan gevels misplaatst stadskledij

gezichtsstoornissen doet de stad verpauperen woningbouwbeleid

bewoners onraad autovrije binnenstad klemzettend probleem

snijdende essen ABN tegenhanger Mokums platte taal

levendige buurt vertrokken Jordanezen uit elkaar gegroeid

zwembaden sluiten het verkwikkende water losgeslagen jeugd

in het Vondelpark geboren en ook verkracht onvergetelijk

jongens lachen onderling converseren in bargoensejas

stampende muziek boetieks in de binnenstad lokken de tieners

gokautomaten verslaven gelukzoekers onophoudelijk

oude volksbuurten afgekeurde woningen Johnny Jordaan

Kruislaan bewoners Oosterbegraafplaats rustende zielen

Schilders triootje Rembrandt Breitner Mondriaan torenhoog geplaatst

een avondje uit Rembrandtsplein gezelligheid orkesten bij Heck

grachten verbazing sneeuwvlokken dwarrelen neer Anton Pieck herleeft

hoepelende jeugd schillenboer en kolenman verdwenen straatbeeld

hun kramen stinken kakende haringmannen oudjaarsavondmaal

nieuwjaarsdagontbijt indrukwekkende geuren appelflappendag

Sinterklaasintocht gelovige kinderen traditiegetrouw

heilige hostie wegen zwevend tussen de vlammen de stille omgang

lieverdje standbeeld symbool van het Spuikwartier brutaal middelpunt

jeugdherinnering kinderspel op dodengrond Jodenmanussie

Remisegebouw veel stoomtramongelukken Gooische moordenaar

stadsverbintenis met de pont over het IJ krijg het heen en weer

Kwakoefestival Surinaams cultuur gedruis open zielenfeest

hartjesdag Zeedijk man vrouw verkleedpartijen middeleeuws stadsfeest

Jan Mens de schrijver Teertuinen romanticus De Gouden Reaal

Prinseneilanders pakhuizenappartementen stille oude buurt

theatervoedsel augustus evenement uit op de Uitmarkt

olieverf op hout stadsgezicht in Amsterdam Vincent van Gogh streelt

hoerenloper Oudezijds achterburgwal geile gladiool

Luthersekerk blik vanaf het Singel gezien van Gogh impressie

Cantonees eten tante Mia Yang hondenvleesgerecht

kinderen gieren om Jan Klaassen en Katrijn poppenkast Damfeest

wachtende banken vrijen in het vondelpark als de avond valt

de tweelingzusters met de rondvaartboot voorbij dezelfde panden

Wallen bekeken En ook onder zijn ogen Amsterdam gezien

bokkingen hangen te drogen aan de Zandhoek oranjeboom bloeit

wachtende snoepers Nieuwendijk delicates IJs van de Linde

gevallen vrouwen gladde steentjes van de Dam gebroken hakken

sloten vernielers fietsendieven overal parkeerplaats gezocht

Linneausstraat film verdwenen bioscopen vaak denk ik terug

Nationaal en Bio fan Roy Rogers en Dale Evans een kwartje voor de film

vrome gezichten Funenkerk ouderlingen molen de Gooyer

gesloopt verleden ons stadsbeeld verarmt verdwenen kerken

afgelopen munt heitje voor een karweitje het kwartje is weg

laat het maar rollen uw piek is geen daalder waard een gat uit de markt

een riks is nu niks alleen verzamelobject koninklijk plakkaat

vroeger Galgenoord de overkant van het IJ Volenwijckersplaats

Art Deco juweel droominterieur Tuschinski paleis

in een snelle flits linkeroor aan rechterkant studio Heno

de langste tafel grote en kleine eters Zeedijkontbijtje

krullende pisbak geurende roze grachten wachtende meisjes

uiterst vriendelijk dakloos buiten de winkels krantenverkopers

gesprek onder zeil met mobiele telefoon daklozen bestaan

internet cafĂŠ breedband in de binnenstad regulier chatten

twee druppels water Amsterdam Madam Tussaud wassenbeeldenstorm

Jordaan festival gezellig buiten de kroeg zangers van de straat

koffiehuizenlol paddestoelverzamelaars zwammen door elkaar

Hadjememaar pret krijgertje leeft nog dronkenschap dito

koningin komt langs zeg eens dag met je handje vier mei herdenking

koninklijk gezind minima is goed gestemd Maxima is tof

tastbare vriendschap blindegeleidehonden viervoetige gids

de wijkbus verlost hulpeloze bejaarden uit in de avond

Artis vertedert oog in oog met de apen familiebezoek

kermis op de Dam foutief locatiebeleid onzichtbaar paleis

de papegaai roept tussen het winkelen door een kwartier voor God

happende schoenen honden de gebeten hond smerige baasjes

koffie bij Ruteck’s voltooid verledentijd Mac Donald neemt plaats

Beurs van Berlage fietsen stelen op Damrak botsende mensen

tussen de middag Korte Nieuwendijk bezoek genot in de bocht

achterelkaar aan verfrissende grachtenloop overbruggen pret

spetterende dag oud en nieuw festiviteit oliebollenfeest

Febo croquetten vetburgervreethuis product knapkorstpasteitje

edel grasgebouw kamerbreed in groen gelegd voetbaltheater

huilende schrayhouck wenend afscheid steeds nabij de Schreierstoren

1602 400 jaar VOC in 2002

levendige stad Amsterdam mijn Mokum lief van Hebreeuws Makom

als Amsterdammer schold hij eeuwig op zijn stad kus wie men lief heeft