Zonder water stopt het ook in de Eemshaven

Voor veel mensen is water een vanzelfsprekendheid. We draaien gedachteloos de kraan open. Als de planten in de tuin water nodig hebben, krijgen ze dat in overvloed. Maar die vanzelfsprekende beschikbaarheid van water staat onder druk. Mensen en bedrijven verbruiken gemiddeld steeds meer water terwijl tegelijkertijd de watervoorraden in de provincie onder druk staan – al heeft het natte voorjaar het grondwaterpeil gelukkig weer doen stijgen. “Zeker bij langdurige hitte en droogte moeten wij als waterbedrijf hard werken om aan onze leveringsplicht te kunnen voldoen”, zegt Riksta Zwart, directeur van Waterbedrijf Groningen. Sterker nog: in Groningen zijn – net als in Gelderland, Overijssel en een deel van ZuidHolland – nu al niet genoeg reserves beschikbaar om pieken op te vangen, zo schreef het RIVM in april in een rapport. Als we niets doen, ontstaat er in 2030 zelfs een drinkwatertekort.

Ook de bedrijven in de Eemshaven verbruiken water. Voor alledaags gebruik, maar bijvoorbeeld ook om grondstoffen te wassen, om bij industriële processen te koelen en stoom te produceren of om straks waterstof te maken.

28 kilometer leiding

Juist voor die productieprocessen is lang niet altijd drinkwater nodig.

Industriewaterspecialist North Water, een joint venture van Evides Industriewater en Waterbedrijf Groningen, helpt bedrijven met een alternatief. Ook in de Eemshaven.

Zo bouwde North Water in anderhalf jaar tijd een industriewaterzuivering in Garmerwolde en legde het bedrijf een 28 kilometer lange industriewaterleiding tussen Garmerwolde en de Eemshaven aan. Begin 2021 werd de industriewatervoorziening in gebruik genomen. In de speciaal ontwikkelde zuivering in Garmerwolde wordt oppervlaktewater uit het Eemskanaal gezuiverd en vervolgens getransporteerd naar de Eemshaven.

De industriewaterzuivering kan 10 miljoen kuub industriewater per jaar leveren en is toekomstgericht ontworpen: er is rekening gehouden met een uitbreiding naar 20 miljoen kuub per jaar. Google, die mee-investeerde in de industriewatervoorziening, gebruikt het industriewater voor de koeling voor haar datacenter in de Eemshaven.

“De industriewaterzuivering is een duurzame oplossing, omdat hiermee drinkwatergebruik in industriële processen, waar dat niet voor nodig is, wordt voorkomen”, zegt North Water-directeur Perry van der Marel.“

Het industriewater is ook beschikbaar voor andere bedrijven in de Eemshaven. Voor bestaande bedrijven, die zich hier in de afgelopen 50 jaar hebben gevestigd, maar ook voor bedrijven die zich er de komende jaren gaan vestigen.

North Water wil een tweede industriewaterleiding aanleggen die vanaf Appingedam naar het haven- en industriegebied van Delfzijl loopt. Daarnaast biedt North Water industriële bedrijven mogelijkheden voor het zuiveren van industrieel afvalwater. In Delfzijl ontwikkelde North Water bijvoorbeeld voor meerdere bedrijven een afvalwaterzuivering voor industrieel zout afvalwater. Deze installatie zuivert zout afvalwater op een conventionele, biologische wijze waarna het water kan worden afgevoerd via het Zeehavenkanaal.

Van der Marel: “Doordat collectief te doen, is de gemiddelde investering lager en kunnen de bedrijven zich blijven focussen op hun core business.”

Schaars water

Voor slimmer omgaan met water is anno 2023 dus al veel mooie technologie voorhanden. Een grotere uitdaging is eigenlijk om mensen en organisaties bewust te maken van de dreigende schaarste aan zoetwaterbronnen ten behoeve van drinkwater, zegt Zwart van Waterbedrijf Groningen. “Water is een belangrijke vestigingsvoorwaarde voor bedrijven en bij de ontwikkeling van industriële bedrijventerreinen zoals de Eemshaven. Want als er geen water geleverd wordt, kan een bedrijf zijn deuren niet openen en kunnen dit soort bedrijventerreinen niet doorontwikkelen of verduurzamen. Daarom blijven wij er ook in de Eemshaven hard aan werken om groei mogelijk te maken, net als in de afgelopen 50 jaar. Samen met consumenten, bedrijven en overheden moeten we voldoende water voor later veiligstellen.”

Gelukkig merken Van der Marel en Zwart dat bedrijven zich steeds bewuster worden van water als schaars product. Van der Marel: “Bedrijven zien dat water van essentieel belang is voor hun bedrijfsvoering en business. En ook steeds meer dat de beschikbaarheid niet langer vanzelfsprekend is.” Berichtgeving in de media zoals die over het RIVM-rapport helpt daarbij, maar Waterbedrijf Groningen en North Water werken ook zelf hard om de boodschap van het kostbare water te verkondigen.

Waterbedrijf Groningen werkt aan een watertransitie via vijf routes. North Water werkt actief mee aan de routes drie en vier, die zich richten op waterbesparing bij en alternatieve bronnen voor bedrijven. Zwart: “We bieden bijvoorbeeld waterscans aan om het inzicht in watergebruik bij de industrie te vergroten. De toenemende interesse is exemplarisch voor het groeiende bewustzijn.” En door een slimme meter te installeren kunnen bedrijven heel gericht inzicht krijgen in hun eigen verbruik. “Op basis daarvan kunnen ze besparingsmaatregelen nemen. En wij kunnen ze daar natuurlijk ook over adviseren.”

Van der Marel: “Bedrijven kunnen vanuit deze inzichten bepalen welk deel van het industrieel gebruikte drinkwater ze kunnen vervangen door industriewater. Bij een productieproces met meerdere stappen, is het technisch heel goed mogelijk om in een deel van het proces drinkwater te vervangen door industriewater. Ook dit soort stappen dragen bij aan de watertransitie. En we zien dat bedrijven hier steeds meer open voor staan, dus dat is een mooie ontwikkeling.”

Tekstschrijver: Mirjam Streekkerk

Fotografie: Duncan Wijting

4, 5, 6, 7

Het huidige succesverhaal van de Eemshaven kende een lange aanloop. Arie van der Hek blikt terug, Cas König kijkt vooruit.

C Olofon

Samenstelling & eindredactie Marja Boonstra, Gerda Douma, Jan Rozendaal, Roel Snijder Vormgeving Simon Winter E-mail bijlagen@dvhn.nl

Advertenties/branded content Multiplus Media, Drachten

8, 9

Een door mensen voor mensen gemaakt landschap, waar je geen mens ziet. Behalve op één plek. Restaurant Diekgat.

10, 11, 12, 13

Onder Harm Post veranderde veel in de Eemshaven. Maar Post balanceerde ook op randjes om die successen binnen te halen.

14, 15, 16, 17

Al 15 jaar vliegt fotograaf Koos Boertjens over de Eemshaven. Het levert een onmetelijke verzameling luchtfoto’s op.

Een Groene Koers Voorwoord

In drie jaar tijd van ‘een zandbak met een laag slib’ naar de derde zeehaven van Nederland. 50 jaar geleden opende koningin Juliana met een scheepshoorn de Eemshaven. Na al die noeste arbeid, zou er van alles maar gebeurde er eigenlijk niets. Totdat er een oud-buschauffeur aan het roer kwam. Niet een man van de keurige manieren, maar wel ‘iemand die vis uit het water lult’.

Op de 50ste verjaardag kan de huidige directie met de borst vooruit de visite ontvangen. Met een groene koers lonkt een toekomst als bolwerk van de duurzame economie. Het stopcontact met groene energie van Nederland.

Natuurlijk, de aanleg van nieuwe industrieterreinen gaat ten koste van de natuur. Ook daarvoor is oog in deze bijlage. En uiteraard voor de mensen die er werken.

Een halve eeuw Eemshaven. Het is nog maar het begin.

Veel leesplezier!

18, 19

Van het gebied dat ooit een vogeleldorado was, is in de inmiddels volgebouwde haven weinig meer over.

22, 23, 24, 25

Holland Malt streek in 2003 als één van de eersten neer in de toen nog bijna verlaten Eemshaven.

UWE SARRAZIN, SERVICE OPERATIONS MANAGER ’S

iemens Gamesa heeft in de Eemshaven een eigen gebouw met kantoren en een magazijn. Daar komt elke twee weken op woensdag een schip, onze ‘service operations vessel’, voor de wisseling van de ploegen. De technici verblijven steeds twee weken bij Gemini op zee, de twee andere weken zijn ze thuis.

26, 27

Een van de mensen die ervoor zorgde dat het water een Eemshaven werd is Pieter Bouma (100), destijds hoofdingenieur bij Rijkswaterstaat. Een gesprek over toen.

We vinden comfort en privacy voor hen belangrijk. Ze hebben op het schip allemaal een eigen hut. Er is een mooie ontmoetingsruimte waar ze met elkaar kunnen praten en tv-kijken. Ze kunnen er ook gebruik maken van een sportzaal en een bioscoop. Voor het management en de planners zijn er kantoren.

Inclusief de bemanning van het schip zijn zestig mensen bezig met het onderhoud van het windpark. Net als een auto moeten de turbines elk jaar worden gekeurd. Tussentijds kunnen zich ook technische problemen voordoen die opgelost moeten worden en is er allerlei onderhoud te verrichten. We hebben duidelijke veiligheidsinstructies en -protocollen die we moeten volgen om veilig te werken. We zijn er trots op dat we binnenkort duizend dagen zonder incidenten hebben gewerkt.

Het is moeilijk om personeel uit de omgeving van de Eemshaven te vinden. We werken daardoor met een mix van mensen uit Nederland, Duitsland, Polen, het Verenigd Koninkrijk en nog wat landen. Hun opleiding verschilt. De een is basistechnicus, de ander ingenieur. Het hangt af van hun rol in het team.

Voor het tussentijds vervoer van personen of reserve-onderdelen hebben we ook een kleine boot, de ‘crew transfer vessel’. Ik ben elke week twee dagen in de Eemshaven, maar soms ga ik met die kleine boot een paar dagen naar het windpark. Het is belangrijk precies te weten waar de mensen daar mee te maken hebben.”

Zeven mensen met een nautisch beroep vertellen in deze bijlage wat hun bijzondere band met de Eemshaven is. Uit alle verhalen blijkt de liefde voor het gebied.

Het huidige succesverhaal van de Eemshaven kende een lange aanloop. Arie van der Hek, in die tijd onder meer directeur van de NOM, blikt terug. ,,En toen lag die haven daar… en er gebeurde niets.” Hoe anders is dat nu. De huidige directeur van Groningen Seaports Cas König vertelt er op pagina 6 over en kijkt vooruit: ,,Voor groene stroom moet je in de Eemshaven zijn.’’

Als koningin Juliana in 1973 de Eemshaven opent, voorziet iedereen nog een florissante toekomst voor de nieuwe haven. De ingebruikname is de beloning voor een jarenlange noordelijke lobby. De Eemshaven zal, zo is de stellige verwachting, vooral raffinaderijen, bedrijven in de basischemie en daarmee veel banen naar het Noorden lokken.

Het zal niet lang duren, of het toekomstperspectief kantelt. De oliecrisis breekt uit en Nederland wacht economisch moeilijke jaren. ,,Zo bezien keert de wereld van voor de oliecrisis niet terug”, zo spreekt premier Joop den Uyl (PvdA) in december tot het Nederlandse volk. Het zal zijn weerslag hebben op de Eemshaven. Decennialang is er geen onderneming van enig belang die ook maar een gulden investeert in de noordelijke haven.

,,Het was puur pech hebben”, zegt Arie van der Hek (84) uit Eelde. In het jaar dat de haven in gebruik werd genomen trad hij namens de PvdA aan als lid van de Tweede Kamer (1973-1987). Om vervolgens directeur van de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland (NOM 19871994) te worden. Later zou hij nog voorzitter zijn van de samenwerkende Bedrijven Eemsmond. Hij zag hoe het echec zich voltrok.

GROEISPURT

,,Het was helemaal niet zo gek bedacht”, blikt Van der Hek terug. Voor de Eemshaven was onder meer een rol voorzien in de uitbreidingsplannen van staatsbedrijf DSM, de voortzetting van de Nederlandse Staatsmijnen. In het jaar dat de haven werd geopend, sloot in Limburg de laatste kolenmijn. Het concern was zich in de loop der jaren gaan