I N ART I LEGI
I
n veel - misschien wel de meeste - schilderijen van Lataster staat een voorwerp afgebeeld: ze heten schop, schoen, brood, hamer, sikkel, spijker, schaar of stok. Deze simpele dingen duiden op handeling: er wordt iets gemaakt of gedaan. Lataster werd in 1920 geboren in Schaesberg. Als zoon van een mijnwerker lag een ondergrondse loopbaan voor de hand. Hij werd echter geen mijnwerker maar de belangrijkste abstract-expressionistische schilder van Nederland. In de omgeving waarin hij opgroeide leerde hij deugden als durf, werklust, respect voor arbeid en arbeiders. Ook zijn voorkeur voor het gebruik van korte, krachtige woorden komt daar vandaan. Als jonge twintiger ontmoette hij fotografe Hermine van Hall, dochter van beeldhouwer Frits van Hall, die vanwege zijn actieve rol in het Amsterdamse kunstenaarsverzet door de nazi’s werd gedeporteerd en uiteindelijk in Polen gefusilleerd. Het werd een verbinding voor het leven. Haar inzichten en ervaringen maakten ook hem tot een overtuigd communist, een strijder tegen oorlog en onrecht. Tot op zeer hoge leeftijd vertaalde hij zijn afschuw hiervan met verf en penseel in beelden waar je niet omheen kunt. Maar daarnaast bleef hij kijken naar het kleine, het alledaagse doen en laten van gewone, goede mensen. Een bakkersvrouw ergens in Frankrijk met een rond brood in haar handen, zijn vrouw bij het voeren van de vogels, een oude man peren plukkend op een ladder. Want het zijn deze zaken die ons leven de moeite waard maken zoals het schilderen dat deed voor Lataster.
In de schilderijen uit de afgelopen jaren plaatst hij zichzelf vaak als toeschouwer in de bovenhoek van het doek. Opvallend is dat in de laatste maanden van zijn leven een aantal werken ontstaat waarin hij aan de rechterzijde van het doek de duisternis inloopt, zich daarbij afwendend van het voorbije leven, kleurrijk en dynamisch voor ons geschilderd. Op het doek verschijnen kleuren die herinneren aan het palet van de grote kunstenaars die hem aan het begin van zijn loopbaan zo inspireerden. Met verwijzingen naar Matisse, Cézanne en soms Chagall heeft hij de cirkel rond gemaakt. Het atelier is leeg en stil geworden. Het laatste doek dat de kunstenaar op zijn ezel zette zal onberoerd blijven. De penselen en verf getuigen nog van de activiteit die hier dagelijks plaatsvond: hier werkte tot enkele dagen voor zijn dood in maart van dit jaar Ger Lataster, warmbloedige Limburgse mijnwerkerszoon, strijdbare Amsterdammer en icoon van de Nederlandse schilderkunst. Het wordt de eerste grote tentoonstelling van Ger Lataster na zijn overlijden. Een groot deel van de schilderijen wordt nu voor het eerst aan het publiek getoond en in deze publicatie afgebeeld. Het is een mooi symbool voor de onsterfelijkheid van kunst dat juist met deze tentoonstelling Arti Legi te Gouda, het bijzondere initiatief van Gerda en Louwrens Dijkstra, een nieuw leven krijgt. Paloma García en Peter Post