genoeg ophield op het moment dat het lichaam afkoelde en daarmee ook de mondbacteriën afkoelden en verdelgd werden. Als X in de grond begraven zou zijn, zouden de delen van ‘zijn’ lichaam die het meest intens hadden geleefd, die het meest ‘hij’ waren, zijn weggerot, terwijl ‘zijn’ tanden en kiezen, waarvan hij zich misschien hooguit de verzorger en beheerder had gevoeld, hem nog tot lang in de toekomst zouden hebben overleefd. Maar natuurlijk werd X niet begraven maar gecremeerd; en de mensen die de oven bouwden waarin hij werd verteerd hadden ervoor gezorgd dat die heet genoeg was om alles in as te veranderen, zelfs botten, zelfs tanden en kiezen. Zelfs tanden en kiezen. XLI
Niets kan je deren, er is niets waartoe je niet in staat bent. Dat zijn zijn twee belangrijkste eigenschappen, twee eigenschappen die eigenlijk één zijn, datgene wat goed aan hem is en tegelijkertijd datgene wat slecht aan hem is. Deze eigenschap die twee eigenschappen is, betekent dat hij niet dood zal gaan, wat er ook gebeurt; maar betekent ze niet ook dat hij niet zal leven? XLI I
Als jongeman heb ik mijzelf nooit één ogenblik toegestaan om eraan te twijfelen dat alleen uit een zelf dat los van en kritisch tegenover de massa staat, ware kunst zou kunnen voortkomen. In alles wat mijn hand aan kunst heeft voortgebracht is deze onthechting op een of andere manier tot uiting gekomen en zelfs verheerlijkt. Maar wat voor soort kunst is dat uiteindelijk geweest? Kunst die niet groot van ziel is, zoals de Russen zouden zeggen, die generositeit ontbeert, die verzuimt om het leven te vieren, die liefde ontbeert.
XLI I I
Ik moet zeggen dat ik de eerste keer dat u zichzelf een anarchist noemde mijn oren niet kon geloven. Ik dacht dat anarchisten zwarte kleren droegen en parlementsgebouwen probeerden op te blazen. U lijkt een heel rustig soort anarchist, heel respectabel. Hebt u een overmatige invloed op me gehad? Ik denk van niet. Ik denk helemaal niet dat u veel invloed op me hebt gehad. Dat bedoel ik niet negatief. Ik bof dat ik u destijds heb leren kennen. Zonder u zou ik waarschijnlijk nog steeds met Alan zijn; maar u hebt me niet beïnvloed. Ik was mezelf voordat ik u ontmoette en ik ben nog steeds mezelf, geen verandering. 51