noden, soms aan vervanging of renovatie toe. De gemeentebesturen grijpen steeds vaker deze kans aan om als bouwheer het goede voorbeeld te geven. Een sprekend voorbeeld is de aanbouw van CC Zwaneberg in Heist-op-denBerg14. Het globale isolatieniveau van het gebouw zit ver boven het gemiddelde. Bij de uitvoering van de bouwwerken werd ook maximaal gebruik gemaakt van duurzaam geëxploiteerd (FSC-gelabeld) hout. Om de akoestiek van het gebouw te verbeteren koos het architectenbureau voor een betonbouw. Niet de meest ecologische keuze, maar de 30 cm dikke muren zorgen samen met de isolatie wel voor een aangenaam en stabiel binnenklimaat. De ruimtes hoeven enkel ’s nachts opgewarmd te worden en tijdens de zomermaanden blijft de warmte buiten. Er is daardoor geen airco in de nieuwe podiumzaal nodig. Daarnaast wordt het regenwater opgevangen en gebruikt voor de toiletten. Vlak naast het CC komt er in de loop van 2012 zelfs een eerste oplaadpunt voor elektrische voertuigen in de gemeente. Voor de selectie van een architect of ontwerp zijn lokale overheden gebonden aan de wetgeving op de overheidsopdrachten. Bij het begin van de procedure moet een programma van eisen worden opgesteld waarin de verwachtingen en ambities met betrekking tot duurzaamheid kunnen worden opgenomen, naast andere elementen als veiligheid, akoestiek en toegankelijkheid. Duurzaamheid kan ook een gunningscriterium vormen bij de beoordeling van een ontwerp. Voor advies en begeleiding kunnen lokale overheden, 14
bedrijven en particulieren met (ver)bouwplannen een beroep doen op het Vlaams Netwerk Duurzaam Bouwadvies, dat bestaat uit vijf provinciale, één stedelijke en twee thematische organisaties15. Het Netwerk formuleerde een advieslijst die als duurzaamheidstoets voor het programma van eisen en de ontwerpen kan worden gebruikt16. Een selectie van enkele opvallende tips uit deze lijst. > Een energiezuinig gebouw begint bij een goed ontwerp: benut passieve zonne-energie door de publieksruimtes aan de zuidkant van het gebouw te plaatsen en zorg voor voldoende daglicht. > Versterk door het ontwerp en de inplanting de rijkdom aan planten en dieren in en rond het gebouw. De bibliotheek van Moorslede heeft bijvoorbeeld haar ‘Leestuin’ natuurvriendelijk ingericht met ondermeer nestkastjes en nectarplanten. De bib werkt hiervoor samen met de milieudienst en Natuurpunt17. > Zorg voor milieuverantwoorde materialen uit onuitputtelijke grondstoffen die beantwoorden aan het principe ‘cradle to cradle’ of gebruik materialen uit eindige grondstoffen met een minimale milieu-impact18. > Maak maximaal gebruik van hemelwater voor toiletten, (vaat)wasmachine, douches,… > Geef de voorkeur aan het verbouwen van een bestaand gebouw boven een nieuwbouwproject. Uit de bovenstaande adviezen blijkt dat duurzaam (ver)bouwen niet alleen gaat om het
Andere voorbeelden: bij de (ver)bouwing van CC Muze en de bibs van Sint-Pieters-Woluwe en Sint-Niklaas worden er inspanningen ingeleverd om het energieverbruik zoveel mogelijk te beperken. Een overzicht van de organisaties die binnen het Netwerk actief zijn kan u terugvinden op: www.bondbeterleefmilieu.be/ campaign.php/43. 16 Advieslijst duurzaam bouwen: www.bondbeterleefmilieu.be/downloads_ftp/campagnes/advieslijst_duboadvies.pdf 17 Het uitgeschreven praktijkvoorbeeld kan u vinden op www.locusnet.be/portaal/Locus/LokaalCultuurmanagement/Duurzaamheid 18 Cradle to cradle (C2C) is een nieuwe kijk op duurzaam ontwerpen. Een C2C-ontwerp kent geen afval. Alles kan opnieuw worden gebruikt. 15
82 L O C U S