WANDELEN IN NEDERLAND
© Freytag & Berndt, Wenen Idyllisch beekje op Landgoed Hondsdonk.
DE LANDGOEDEREN VALKENBERG EN HONDSDONK Tekst & foto's: Ruben Schipper
De Brabantse Landgoederen Valkenberg en Hondsdonk bieden een afwisseling van bos en weilanden, beken en vijvers, moerassen en vennetjes, prachtige lanen en kruip-door-sluip-door-paadjes.
We zijn verbaasd dat we maar een enkele wandelaar tegen komen. Het is de eerste zonnige winterdag sinds weken. Een ideale dag om erop uit te gaan. De route is maar tien kilometer dus we hebben ons ingesteld op druk bezocht bos, toch is het bijna uitgestorven. De ideale ligging, ten zuiden van Breda, lokt vandaag weinig mensen uit de stad. AANGEHARKT BOS Enigszins bevooroordeeld beginnen we aan de wandeling. Een landgoed is ons inziens een 'aangeharkt' bos. Weliswaar lopen we direct al over een breed zandpad, het bos zelf ziet er tamelijk ruig uit. Omgewaaide bomen zijn blijven liggen. In de provincie Noord Brabant zijn circa 150 landgoederen bekend. We discussiëren over wanneer een bos een landgoed genoemd mag worden. Daar blijkt een officiële definitie voor te bestaan: wanneer een gebied minimaal vijf hectare groot is en tenminste uit dertig procent bos bestaat maar
1
LIFT Magazine
ook een landhuis heeft mag het een landgoed heten. Ieder landgoed heeft zijn eigen karakter. Over het ontstaan van het landgoed is weinig bekend. De geschriften leren dat hier omstreeks 1420 Lijsbeth van Valkenberge gewoond heeft. Dat zou de naam van het landgoed verklaren. Al kan de naam ook duiden op de vele valkeniers die in die tijd actief waren rond Breda. Het was midden in de Bourgondische tijd van het Hertogdom Brabant. Uit de historie blijkt dat het landgoed eveneens een buitenverblijf voor de Heren van Breda is geweest. ANTON PIECK ACHTIGE HUISJES Al snel lopen we langs het landhuis, gebouwd in de achttiende eeuw. Verscholen tussen de bomen zien we een glimp van het imposante gebouw dat helaas niet toegankelijk is voor het publiek. De beide landgoederen waar we vandaag wandelen, zijn in particulier bezit bij de familie Prisse. Het
WANDELEN IN NEDERLAND
Landhuis Valkenburg.
“Het is frappant dat we in één kilometer door zoveel verschillende landschappen wandelen.” Haag van rododendrons.
pad leidt ons om het landhuis heen, langs leuke Anton Pieck achtige huisjes en via een lange beukenlaan lopen we langs weilanden met schapen en bevroren vijvers richting de Chaamse Beek. Nadat we de provinciale weg zijn overgestoken, komen we in het naastgelegen landgoed Hondsdonk. Dit historische landgoed is mogelijk iets ouder. In archieven zijn aktes teruggevonden uit de tweede helft van de veertiende eeuw waarover het ontstaan van Hondsdonk wordt geschreven. WITTE RAPUNZEL De naam Honsdonk, zoals de naam oorspronkelijk luide, betekent letterlijk 'Natuurlijk begroeide hoogte in moerassig gebied'. Het gebied ligt circa vijf meter boven NAP. Vanaf 1662 zijn de moerasachtige heidevelden ontgonnen en zijn er bossen ontstaan. Hoewel het in de weken voor onze wandeling langdurig heeft geregend, is het op ons pad nergens echt drassig.
Samen met landgoed Valkenburg en ook Luchtenburg, waar deze route overigens niet komt, beslaat het gebied ruim zeshonderd hectare. Tegenwoordig vallen de landgoederen onder de Ecologische Hoofdstructuur. Zo kan de natuur, met onder meer de witte rapunzel, beter beschermd worden. HAAG VAN RODODENDRONS Voorbij het landhuis komen we via een vrijwel onzichtbaar hekje op een smal pad dat langs een weiland loopt. De route word ongerepter als we het bos weer in wandelen, al lopen we even later onder een haag van rododendrons om even verderop plotseling aan de rand van een ven te staan. Het pad buigt hier scherp naar rechts en voordat we het realiseren verlaten we het bosperceel en staan we op een breed zandpad, de Heistraat. Het is frappant dat we in deze kilometer zoveel verschillende landschappen zijn gepasseerd. En natuurlijk hebben we spijt dat we deze dag niet
vroeger van huis zijn gegaan; dan hadden we hier de route kunnen uitbreiden door over de Strijbeekse Heide te zwerven. Het landschap is dermate verrassend dat het zeker aan te bevelen is. VERLIEFDE STELLETJES Wij kiezen voor de oorspronkelijke route en verlaten snel weer het brede zandpad. Zo komen we in een bos waar tal van geulen zijn gegraven voor de afwatering van het overvloedige water uit de vennen. De route gaat over dijkjes en langs houtwallen. Een ree schrikt van ons en vlucht dieper het bos in. Uiteindelijk komen we bij een sfeervolle bosvijver. Vanaf een heuvel turen we over het water. Dit is een ontmoetingsplaats voor verliefde stelletjes. In de bomen kerven zij hartjes met hun initialen. Hoewel we een koppel witte zwanen in dit tafereel missen, probeert de laagstaande zon dit te compenseren. Voor de tweede keer steken we de Chaamse
LIFT Magazine
2
WANDELEN IN NEDERLAND
Landgoed Valkenberg is ooit een buitenverblijf voor de Heren van Breda geweest.
Ontmoetingsplaats voor verliefde stelletjes.
Beek over en wandelen rustig verder over de brede bospaden langs de weilanden. In dit jaargetijde is de natuur in rust. Hier en daar staan struiken in het ijs waar het bos is ondergelopen. Hoewel de bosuil, de boomklever en tal van andere vogels hier voorkomen, horen wij ze niet. De zon, die steeds verder daalt, maakt inmiddels lange schaduwen van de bomen. Zo naderen we weer de oversteek van de weg. Rechts zien we de vlaggen wapperen van Huis ten Bosch, een pannenkoekenhuis. Met het passeren van de toegangspoort lopen we weer op het Landgoed Valkenburg. We wandelen over statige lanen en bospaden terwijl de bomen verkleuren door de ondergaande zon. Als we niet veel later bij ons vertrekpunt aankomen moeten we onze visie over landgoederen toch bijstellen.
Wandelinge Wandelinge
Landgoed Hondsdonk is van oorsprong een moerassig gebied.
Download gratis de routebeschrijving en gps-file via liftmagazine.nl en win een van de 5 Rother wandelgidsen. Deze wandeling is slechts één van de 52 wandelingen uit de Rother wandelgids Nederland. Rother wandelgidsen staan bekend om hun gedetailleerde wandelkaarten, informatieve hoogteprofielen en mooie foto’s. Er zijn inmiddels 9 titels van de beroemde Rother reeks in het Nederlands verschenen. De Rother wandelgidsen zijn zonder verzendkosten te bestellen via uitgeverijelmar.nl Statige lanen op Landgoed Valkenberg. 3
LIFT Magazine
Wandelinge
2.30 2.30 uur uur
87
Hondsdonk Hondsdonk en en Valkenberg Valkenberg 45 45
Prachtige Prachtige lanen lanen en en kruip-door-sluip-door-paadjes kruip-door-sluip-door-paadjes Een heerlijke heerlijke wandeling Een wandeling over over twee twee bosrijke bosrijke landgoederen, landgoederen, die die een een voortdurende voortdurende afwisafwisseling seling van van bos bos en en weilanden, weilanden, beken beken en en vijvers, vijvers, moerassen moerassen en en vennetjes vennetjes biedt. biedt. Beginpunt: Beginpunt: kleine kleine parkeerplaats parkeerplaats bij bij landlandgoed goed Valkenberg Valkenberg (Valkenburgseweg (Valkenburgseweg 20, 20, Alphen-Chaam, Alphen-Chaam, 100 100 m m verder). verder). A58 A58 afslag afslag 14 richting richting Chaam. Chaam. Na Na 1,5 1,5 km km links links 14 richting richting Koetshuis Koetshuis Anneville Anneville (Geers(Geersbroekseweg). broekseweg). Op Op de de kruising kruising rechts: rechts: Valkenburgseweg. Op Op het het eind eind van van de de Valkenburgseweg. verharde verharde weg weg aan aan de de kant kant van van de de weg weg
het landhuis af en toe door het gebladerte heen schijnen. Bij de bocht naar rechts naar een boerderij slaan we schuin linksaf door een opening in het hek in het bos. Dergelijke openingen in hekken zullen we nog vaker tegenkomen. Spoedig steken we een zandweg over, daarna volgen we een pad, dat tussen open plekken door slingert. Een korte, brede laan brengt ons naar een splitsing, waar we rechtsaf slaan. Vlak daarna slaan we op het eind van rododendronstruiken het tweeKleine beek op het landgoed Hondsdonk. de pad links in (slagboom). Dit smalle pad door licht dennenbos eindigt op een vergelijkbaar pad, dat we naar links volgen. Bij een bocht naar rechts komen we langs een in het pijpenstrootjesgras verborgen vennetje. Ons pad eindigt op een brede zandweg met fietspad. Hier gaan we naar links, maar let op: 50 m voordat aan de rechterhand een bos begint, gaan we links door een opening in het hek het bos in, dat we zojuist verlieten. Dit pad volgen we enige tijd. Na een volgend hek gaan we rechtsaf en passeren via een brug een lieflijke, kleine beek. We passeren een romantische bosvijver aan de linkerhand en op de kruising slaan we rechtsaf. Het eerste pad links (achter een slagboom) voert ons door een houtwal tussen twee weilanden. We volgen dit pad met een bocht naar rechts en slaan na een slagboom linksaf. Als we nu aan het begin van een bocht naar rechts linksaf slaan, vinden we een opening in het hek, en lopen we langs de linkerkant
parkeren. parkeren. Buslijn Buslijn 132 132 Breda Breda –– Tilburg, Tilburg, halte halte Chaam Chaam Bredaseweg. Bredaseweg. Van Van de de bushalte bushalte 200 200 m m richting richting Breda, Breda, rechts rechts de de hoofdroute in in naar naar landgoed landgoed Valkenberg. Valkenberg. hoofdroute Zwaarte: Zwaarte: gemakkelijke gemakkelijke wandeling. wandeling. Bij Bij nat nat weer weer deels deels modderig. modderig. Eten en en drinken: drinken: geen. geen. Eten Kaart: Kaart: 50 50 W. W.
Een Een wit wit hek hek wijst wijst ons ons het het pad pad over over het het landgoed landgoed Valkenberg. Valkenberg. We We krijgen krijgen een een blik blik op op het het landhuis landhuis en en kiezen kiezen daarna daarna het het eerste eerste toegankelijke toegankelijke pad pad rechts. rechts. Dit Dit voert voert naar naar een een klinkerweg, klinkerweg, die die we we naar naar links, links, eerst eerst door door een een rechte rechte laan, laan, tot tot het het einde einde volgen. volgen. We We steken steken de de weg weg over over en en betreden betreden het het landgoed landgoed Hondsdonk Hondsdonk over over een een net net zo zo indrukwekkende indrukwekkende eikenlaan. eikenlaan. Voor Voor de de poort, poort, die die de de toegang toegang naar naar het het landhuis landhuis afsluit, afsluit, slaan slaan we we links-, links-, dan dan rechtsaf. rechtsaf. Hier Hier zien zien we we 2.30 uur De achterkant van landhuis Hondsdonk. De achterkant van landhuis Hondsdonk.
87
Hondsdonk en Valkenberg 45
Prachtige lanen en kruip-door-sluip-door-paadjes Een heerlijke wandeling over twee bosrijke landgoederen, die een voortdurende afwisseling van bos en weilanden, beken en vijvers, moerassen en vennetjes biedt. Beginpunt: kleine parkeerplaats bij landgoed Valkenberg (Valkenburgseweg 20, Alphen-Chaam, 100 m verder). A58 afslag 14 richting Chaam. Na 1,5 km links richting Koetshuis Anneville (Geersbroekseweg). Op de kruising rechts: Valkenburgseweg. Op het eind van de verharde weg aan de kant van de weg
parkeren. Buslijn 132 Breda – Tilburg, halte Chaam Bredaseweg. Van de bushalte 200 m richting Breda, rechts de hoofdroute in naar landgoed Valkenberg. Zwaarte: gemakkelijke wandeling. Bij nat weer deels modderig. Eten en drinken: geen. Kaart: 50 W.
Een wit hek wijst ons het pad over het landgoed Valkenberg. We krijgen een blik op het landhuis en kiezen daarna het eerste toegankelijke pad rechts. Dit voert naar een klinkerweg, die we naar links, eerst door een rechte laan, 161 tot het einde volgen. We steken de weg over en betreden het landgoed 161 Hondsdonk over een net zo indrukwekkende eikenlaan. Voor de poort, die de toegang naar het landhuis afsluit, slaan we links-, dan rechtsaf. Hier zien we
162
De achterkant van landhuis Hondsdonk.
en en Rother Rother Nederland.indd Nederland.indd 161 161
3-4-12 3-4-12 11:21 11:21
Verdroogd heideven op landgoed Hondsdonk.
van een weiland en in het bos lange tijd rechtdoor. Na twee weiden aan de we op het eind van het rechte stuk rechtsaf. Op het eind van een weiland aan de linkerhand slaan we scherp rechts een beukenlaan in, die later ophoudt. We steken een beek over en bereiken een weg (langs deze weg is rechts de bushalte). Aan de overkant lopen we op het fietspad naar links en slaan direct na een woonhuis rechtsaf, en komen weer op het landgoed Valkenberg. Voorbij het bos loopt het pad langs een boerderij een laan in. Op het eind ervan gaan we linksaf. Deze zandweg volgen we enige tijd, negeren een afslag naar rechts (Kloosterstraat), passeren een weide aan de rechterhand en maken bij de volgende weide een bocht naar links. Daarna verlaten we dit pad, door naar rechts in een beukenlaan af te slaan. Op de splitsing gaan we linksaf en volgen de hoofdweg met een bocht naar links. Op het eind rechtsafslaand bereiken we weer ons beginpunt.
Wandelingen Rother rechterhand Nederland.indd gaan 162
3-4-12
161 Landgoed Valkenberg
0
Verdroogd heideven op landgoed Hondsdonk.
en Rother Nederland.indd 161
van een weiland en in het bos lange tijd rechtdoor. Na twee weiden aan de rechterhand gaan we op het eind van het rechte stuk rechtsaf. Op het eind van een weiland aan de linkerhand slaan we scherp rechts een beukenlaan in, die later ophoudt. We steken een beek over en bereiken een weg (langs deze weg is rechts de bushalte). Aan de overkant lopen we op het fietspad naar links en slaan direct na een woonhuis rechtsaf, en komen weer op het landgoed Valkenberg. Voorbij het bos loopt het pad langs een boerderij een laan in. Op het eind ervan gaan we linksaf. Deze zandweg volgen we enige tijd, negeren een afslag naar
Landgoed Valkenberg
200 m
7m
0.25
100 m
1.10
7m
1.45
10.1 km 2.30 uur
3-4-12 11:21
163
Wandelingen Rother Nederland.indd 163
LIFT Magazine
4
3-4-12
NEEM NU EEN ABONNEMENT OP LIFT EN ONTVANG ÉÉN VAN DE ROTHER WANDELGIDSEN*
Hierbij machtig ik Abonnementenland om het verschuldigde abonnementsgeld tot wederopzegging van mijn rekening af te schrijven. Het cadeau wordt binnen vier weken na betaling van het abonnementsgeld verzonden.
Naam:
ELMAR
M/V
Leeftijd: Ja, ik neem een abonnement op LIFT Magazine en betaal € 37,50. Ik ontvang 8 nummers (1 jaar) en gratis één van de Rother Wandelgidsen: Corsica Dolomieten 1 Mallorca Nederland Spaanse St. Jacobsroute
Stuur de bon of een kopie naar: Maruba Sports & Travel Publishers, antwoordnummer 9215, 3500 ZB Utrecht. Een postzegel is niet nodig. Mailen kan ook naar lift@maruba.com
Adres: Postcode en plaats: Land: Bank- of gironummer:
(Belgische abonnees ontvangen een acceptgiro)
E-mail: Datum:
Telefoonnummer:
Handtekening:
KIJK VOOR MEER CADEAUS OP WWW.LIFTMAGAZINE.NL *Zolang de voorraad strekt. broncode: 321-0113
LIFT Magazine
5