A LT
A M S PE
WWW.LIFTMAGAZINE.NL
L
A CI
MALTA OUTDOOR-EILAND IN DE MIDDELLANDSE ZEE
WANDELEN
LANGS UNESCO WERELDERFGOED
FIETSEN
IN DE SPOREN VAN DE BRONSTIJD
WATER
VERKOELING IN DE AZUURBLAUWE ZEE
ECO-TOURS
COMBINEER CULTUUR, HISTORIE EN NATUUR
WANDELEN / TREKKING / A CTIEVE VAKANTIES Gratis bijlage van LIFT Magazine #6 2012
malta.indd 1
9/13/12 10:43 AM
INHOUD
INHOUD Coverfoto BIKE & trekking: Joris Lugtigheid Coverfoto LIFT Magazine: Joris Lugtigheid
04 VAKANTIE INFO
10 IN HET WATER
06 WANDELEN
12 FIETSEN
COLOFON
FOTOGRAFIE Joris Lugtigheid
UITGEVERIJ Maruba b.v. Sports & Travel Publishers Winthontlaan 200 3526 KV Utrecht +31 (0)30 289 10 73 www.liftmagazine.nl www.bikeandtrekking.nl
VORMGEVING Studio Pino Deze Malta special verschijnt als gratis bijlage bij LIFT Magazine #6 en BIKE & trekking #4 2012.
2
malta.indd 2
9/13/12 10:35 AM
INTRO
MALTA ACTIE IN EEN
OPENLUCHTMUSEUM Malta, Gozo en Comino zijn één groot openluchtmuseum. Je kunt er geen kant op of je loopt het ene historische bouwwerk of de andere bijzondere vondst of locatie tegen het lijf. Dankzij zijn strategische ligging midden in de Middellandse Zee – krap honderd kilometer ten zuiden van Sicilië – was de archipel namelijk een geliefde prooi van legio heersers en veroveraars, die vrijwel allemaal hun sporen nalieten. De oudste overblijfselen zijn de prehistorische tempels die gebouwd werden tussen 2500 en 3500 voor Christus. Deze zijn dus zelfs ouder dan de piramiden en Stonehenge. Zo’n 1000 jaar voor Christus kwamen de Feniciërs en vervolgens werd Malta door de Romeinen veroverd tijdens een van de Punische oorlogen. Het bleef Romeins tot de val van het Romeinse Rijk. Daarna wisselden de Goten, de Byzantijnen, de Arabieren, de Normandiërs en de Johannieters elkaar
af, tot Malta in 1800 een Britse kolonie werd. Pas in 1974 werd het een compleet onafhankelijke republiek. Je begrijpt dat je een bibliotheek kunt volschrijven over de Maltese cultuur en alle historische gebeurtenissen. Toch laten we dat liever over aan de historici en focussen we ons in deze Malta special op de mogelijkheden voor actieve vakantiegangers. Op de heuvelachtige eilanden van Malta kun je je namelijk niet alleen in zee vermaken, maar ook perfect wandelen en fietsen. Juist die combinatie van cultuur, historie en activiteit maakt het land zo bijzonder; dat zagen we met eigen ogen toen we midden mei ernaartoe afreisden. Irene Bauer Redacteur
3
malta.indd 3
9/13/12 10:35 AM
VAKANTIE INFO
MALTA OP DE KAART
Gozo Victoria
D e
M
i
d
d
e
l l a
Pg. 8
n
d
s
Pg. 10
e Z
ERNAARTOE Malta bereik je het best per vliegtuig. Er zijn meerdere luchtvaartmaatschappijen die direct op Malta vliegen; de vliegtijd is ongeveer drie uur. Daarna reis je verder per bus, taxi of veerboot. Voor vluchten naar Malta kijk je op: www.airmalta.com, www.ryanair.com en www.transavia.com. Informatie over de veerboot naar Gozo vind je op: www.gozochannel.com.
WANNEER? Malta heeft een mediterraan klimaat; warme, zonnige zomers en milde, wat nattere winters. Hartje zomer kun je je vooral goed op en rond het water vermaken, de meesten zullen het dan te heet vinden om te wandelen of te fietsen. Het beste seizoen voor activiteiten op het land is het voorjaar en de maanden september en oktober, al is Malta ook in de winter een prima bestemming. Actuele weersinformatie vind je op: www.maltairport.com/weather.
VERVOER TER PLAATSE Jarenlang stond het openbaar vervoer in Malta bekend om de prachtige oude bussen die er rondreden. Het bussysteem werkte er zo goed dat de treinen werden afgeschaft. Sinds vorig jaar zijn de unieke wagens vervangen door moderne stadsbussen met een nieuwe uitgebreide dienstregeling. Voor â‚Ź 2,60 koop je een dagkaart waarmee je het hele eiland over reist. Kijk voor meer informatie over Malta op: www.visitmalta.com.
e
ALGEMEEN Malta is een eilandengroep die bestaat uit de eilanden Malta, Gozo, Comino en een aantal kleine, onbewoonde eilandjes. Malta is het hoofdeiland, dat de meeste voorzieningen heeft. Gozo is een kleine variant van Malta, waar het rustiger is en waar je de gemoedelijke sfeer van het Malta van vroeger vindt. Comino is klein en op een hotel na onbewoond. Het is een leuke bestemming voor een dagtripje. TIP: Ben je van plan Malta ĂŠn Gozo te bezoeken? Boek dan vooraf alvast een accommodatie op Gozo. Anders ben je gebonden aan een dagtripje naar Gozo en dat is zonde; je zult zien dat je langer wilt blijven!
e
4
malta.indd 4
9/13/12 10:35 AM
MALTA SPECIAL
TIP! THE ADVENTURE GUIDEBOOK Gozo Adventures, een organisatie die veel activiteiten op Malta, Gozo en Comino aanbiedt, heeft een eigen gids samengesteld. Het handzame boekje is een musthave voor iedere actieveling die snel zijn weg wil vinden op de eilanden. Je vindt er uitgebreide informatie over de verschillende klimlocaties en -routes, wandelroutes, duikmogelijkheden en fietsroutes. Het boekje is gemakkelijk te bestellen via Nederlandse webshops als bol.com. Wil je graag met een echte gids op pad? Dan kun je ook goed bij Gozo Adventures terecht, zij begeleiden je graag bij alle activiteiten en nemen je mee naar de meest bijzondere plekken op de eilanden. www.gozoadventures.com
Pg. 14
Comino
Pg. 11
Malta
Valletta
Pg. 6
5
malta.indd 5
9/13/12 10:35 AM
WANDELEN
WANDELEN LANGS UNESCO WERELDERFGOED
Over de kliffen bij de Blue Grotto kun je specatulair wandelen.
6
malta.indd 6
9/13/12 10:35 AM
MALTA SPECIAL
Malta en Gozo liggen beide als het ware gekanteld. De noordoostkust loopt langzaam af naar zee en het zuidwesten van het eiland steekt een paar honderd meter hoog boven zee uit. Daar karakteriseren steile kalkstenen rotswanden, baaien en inhammen het landschap. Het landschap is perfect voor een wandeling over kleine wegen en smalle paden die langs de steile afgronden lopen. Op dit moment zijn er weinig bewegwijzerde wandelroutes, maar met behulp van de bij de VVV verkrijgbare routeboekjes kun je prima de weg vinden. In het grillige, open landschap vind je namelijk meer dan genoeg natuurlijke herkenningspunten die je helpen bij de oriëntatie.
IL-MAJJISTRAL NATUURPARK Een bijzondere plek om te wandelen is het Il-Majjistral natuurpark, dat aan de minder dichtbevolkte noordwestkant van Malta ligt. Een speciale gids neemt ons mee door het park, dat voor een groot deel op een plateau ligt dat over zee uitkijkt. ’s Winters en in het voorjaar is het er groen en staat de begroeiing in volle bloei, maar vanaf juni wordt het droog en dor op het plateau. Het ruikt er naar de wilde tijm die er overal groeit. De kustlijn naast het plateau is ook in de zomer een dikke wildernis. Op veel plaatsen is het zandstenen plateau naar beneden gebrokkeld, waardoor het langs het water bezaaid ligt met grote rotsen en oude paadjes onbegaanbaar zijn. Hier heeft de natuur pas echt vrij spel. We nemen een van de
WEINIG BESCHUTTING De beste wandeltijd is van de herfst tot en met het voorjaar. Dan staan de eilanden in bloei en ruikt het er naar de kruiden die er volop groeien. In de zomer is het aan te raden om het midden van de dag te mijden. De temperatuur loopt dan namelijk regelmatig op tot boven de 35 ºC en het is dan moeilijk uit te houden in het landschap dat weinig tot geen beschutting voor de zon biedt. Het enige beboste gebied op de archipel is namelijk het bos van de Buskett tuinen, een gebied ter grootte van het Vondelpark, dat door de Johannieters werd aangelegd als jaaggrond. De tuinen zijn een mooi startpunt voor wandelingen in de omgeving. Een paar kilometer ten zuiden van Buskett vind je bijvoorbeeld de prehistorische tempels van Haqar Qim en Mnajdra, je kunt ze goed inpassen op een wandeling langs de zuidkust. STADSWANDELINGEN Malta is een dichtbevolkt landje. Hoewel het totale aantal inwoners zo’n 400.000 bedraagt, zijn dat er aardig wat als je bedenkt dat het land in totaal maar 316 m² groot is. Tel daarbij de toeristen op die Malta in het hoogseizoen bezoeken en je begrijpt dat het land voor een belangrijk deel verstedelijkt is. De oude steden in het noordoosten vormen een mooi decor voor een stadswandeling. Bijvoorbeeld rond de vestingen van de hoofdstad Valletta; daar vind je vele historische bouwwerken en verschillende havens. Het is een mooie en gezellige stad, waar je goed kunt eten en winkelen. Dankzij het ‘schaakbordpatroon’ waarin de stad gebouwd werd, is er een permanente toevoer van frisse zeelucht. Voor snel vervoer van de ene naar de andere kant van de haven zijn er watertaxi’s die je voor een prikkie aan de overkant afzetten.
In de hoofdstad Valletta kun je mooie stadswandelingen maken.
7
malta.indd 7
9/13/12 10:35 AM
WANDELEN
Het grillige kalksteen biedt meer dan genoeg houvast om te klimmen en te abseilen.
KLIMMEN De bekende zandstenen rotswanden die je overal op de eilanden terugziet maken van Malta een ideale klimbestemming. Hoewel er geen bergen zijn, lopen de eilanden over van de mogelijkheden. Het gesteente zit namelijk vol met gaatjes, grepen en grotten. Desondanks is het een relatief onbekend klimparadijsje. Je kunt in Malta het hele jaar door klimmen, maar de winter – waarin veel klimmers noodgedwongen de indoor klimmuur opzoeken – is het populairst. Klimmers komen voor de diepe valleien, die over de lengte van beide eilanden lopen, of klimmen langs de vele rotswanden aan de kust. In de zomer zijn vooral de klifrotsen boven het water populair. Je kunt zelfs de wanden langs de bijzondere ‘Azure Windows’ bedwingen. Er zijn zo’n 1300 klimroutes op Malta, Gozo en Comino, dus je hebt volop keuze. Zorg voor een goede voorbereiding en ga met een gids op pad. Klimmen in Malta is nog niet zo populair als bijvoorbeeld in Zuid-Frankrijk en met een gids weet je zeker dat je op de mooiste plekken komt en dat je veiligheid gewaarborgd is. Kijk voor actuele lokale informatie op: www.maltaclimbingclub.com, www.climbmalta.com en www.climbgozo.com.
Vanuit Il-Majjistral natuurpark zie je Gozo liggen.
“DE WOESTE KUSTLIJN HEEFT TALLOZE BAAIEN, INHAMMEN EN GROTTEN.”
8
malta.indd 8
9/13/12 10:35 AM
MALTA SPECIAL
trappen naar beneden en gaan op avontuur. Ook al kun je hier niet echt een lange wandeling maken, het is toch interessant om de plantjes in de wildernis van dichtbij te bekijken, zoals het struikje waaraan de bekende kappertjes groeien. Verder zijn er in Malta’s enige natuurpark ook oude grotten, uitkijktorens en oeroude karrensporen te zien. GOZO Ook op Gozo kun je mooi wandelen. Op het kleine overzichtelijke eiland kun je prima uit de voeten met een kaart. Er zijn talloze kleine boerenweggetjes en paden waar je zelf op pad kunt gaan. Het eiland lijkt qua landschap veel op Malta. In de loop der jaren heeft het water het kalksteen ronde, gepolijste vormen gegeven. Toch is ook hier veel historie bewaard gebleven. Bijvoorbeeld de Romeinse zoutpannen, die door een ingenieuze constructie van zeewater werden voorzien – aan de hoeveelheden zout erin te zien, werken ze nog steeds
perfect. Een andere iconische locatie op Gozo is het Azure Window, een rotsformatie waarin in de loop der jaren een groot gat is ontstaan. De zonsondergang is er spectaculair. Ook zijn er talloze grotten en overblijfselen van oude beschavingen; allemaal prima te combineren met een mooie wandeling. NIEUW PROJECT: MALTA GOES RURAL Voor wandelingen die de natuur, cultuur en het platteland van Malta combineren wordt er een nieuw initiatief ontwikkeld: ‘Malta goes rural’, dat bestaat uit een serie nieuwe wandelingen door het rustige landelijke deel van Malta, Gozo en Comino. De wandelingen zijn goed op eigen houtje te doen. Op dit moment wordt er nog hard gewerkt aan de uitvoering ervan, maar aan het eind van het jaar moet het merendeel van de routes bewegwijzerd zijn. Actuele informatie over wandelen op Malta vind je op: www.ramblersmalta.org. 9
malta.indd 9
9/13/12 10:35 AM
WATER
WATER ACTIE IN HET HART VAN DE MEDITERRANEE
De Blue Lagoon bij Comino is dé snorkel-hotspot.
10
malta.indd 10
9/13/12 10:35 AM
MALTA SPECIAL
In een land dat aan alle kanten omgeven wordt door water kan het niet anders dan dat de zee er een grote rol speelt. Op Malta is het een van de grootste attracties. Met name in de zomermaanden, als het kwik tot grote hoogte stijgt, kun je de verkoeling van het azuurblauwe water goed gebruiken. En dat niet alleen, want de eilanden hebben een prachtige, grillige kustlijn met steile kliffen die voor een groot deel doorlopen onder water. Geen wonder dus dat veel toeristen de eilanden opzoeken om te duiken en te snorkelen.
DUIKEN EN SNORKELEN Malta, Gozo en Comino herbergen een aantal van de mooiste duikspots in het Middellandse Zeegebied. Er zijn veel mooie riffen en grotten, zowel diep in de zee als dichter onder de waterspiegel. In het rif vind je allerlei plantjes en dieren, tunnels en verborgen rotsstandbeelden. Ook ligt er een aantal interessante wrakken waar je naartoe kunt duiken. Grotendeels zijn deze schepen gezonken door bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar andere zijn moedwillig afgezonken om de zeebodem voor duikers wat spannender te maken. Gelukkig is de zeewatertemperatuur aangenaam; zelfs in de winter is het water zo’n 15ºC, dus je kunt het er even uithouden. En hoewel de Middellandse Zee een van de meest overbeviste zeeën is, vind je toch nog heel wat leven onder water, zoals barracuda’s, zeepaardjes en octopussen. Als je geluk hebt kom je maanvissen, adelaarsroggen of haaien tegen. Wil je zeker zijn van een ontmoeting met grote vissen? Dan ga je snorkelen met tonijnen. In de wateren rond Malta kun je namelijk sinds kort snorkelen of duiken in een tonijnboerderij. In gigantische netten zwemmen honderden grote tonijnen én jijzelf; een onvergetelijke ervaring. Meer informatie over duiken rond Malta vind je op: www.new.visitmalta.com/en/diving. COMINO Ook Comino, het kleinste eiland van de drie, heeft een aantal mooie duikspots. In tegenstelling tot de meeste spots op Malta en Gozo, is Comino alleen per boot te bereiken. Ook hier vind je veel onderwatertunnels, grotten, riffen en mooi onderwaterleven. Daarnaast zijn de spots hier met name bekend om de goede zichtbaarheid onder water, en dat terwijl je op de andere spots in Malta al zo’n twintig tot dertig meter onder water kunt zien. Ook prima om te snorkelen dus. Vooral het bekende Blue Lagoon baaitje, met zijn diep turquoise wateren, is een drukbezochte place-to-be. Je kunt er lekker zonnen en van het water genieten.
In een traditionele boot door de haven varen? Dan roei je staand!
In de kustlijn liggen ontelbare grotten verscholen.
KAJAKS EN TRADITIONELE BOTEN Vanaf het water bekijk je de eilanden weer van een hele andere kant. Per zeekajak bijvoorbeeld, want daarmee kun je goed de interessante kustlijn van de eilanden bestuderen. Het is het perfecte vervoermiddel om de mooiste grotten en verlaten strandjes te ontdekken. Doe je het liever op de traditionele Maltezer manier? Dan ga je roeien door de haven van Valletta in een traditionele boot. Een beetje geduld heb je wel nodig, want de staande slag heb je niet zo 1-2-3 te pakken. Je zult zien: oefening baart kunst, en dan vaar je door havens zoals men eeuwen geleden al deed. 11
malta.indd 11
9/13/12 10:35 AM
FIETSEN
FIETSEN IN DE SPOREN VAN DE BRONSTIJD
12
malta.indd 12
9/13/12 10:35 AM
MALTA SPECIAL
Het mountainbiken over de verlaten kliffen is een unieke belevenis.
13
malta.indd 13
9/13/12 10:35 AM
FIETSEN
In het zandsteen hebben zich natuurlijke bruggen gevormd.
Op Gozo en Malta wordt fietsen steeds populairder. Er is veel variatie, van rustige landwegen tot smalle ommuurde paadjes en bochtige singletracks. De grotere wegen zijn vrij druk, maar de landwegen bieden het ideale terrein voor een verkenningstochtje op de fiets. Ook mountainbiken kun je er perfect. Langs de kust van Gozo en Malta liggen namelijk talloze onverharde paden te wachten. Verwacht geen hoogteverschillen zoals in de Alpen; het hoogste punt op Malta is 253 meter, op Gozo is dat 190 meter. De uitdaging zit ’m hier in de vele singletracks die direct naast de kliffen langs de kustlijn kronkelen. Technisch terrein dus, dat afgewisseld wordt door een gemoedelijke landweg op zijn tijd. MOUNTAINBIKEN LANGS DE KLIFFEN VAN DINGLI Onze gids belooft ons de beste geheimen van de zuidkust te laten zien. We volgen een mooie route die vanuit Rabat, een voorstad van Valletta, langs de zuidkant van het eiland loopt. Op weg naar de kust komen we door
ECO-TOURS Wil je meer weten over de cultuur van Malta en Gozo? Ga dan mee op een van de eco-tours die op Gozo georganiseerd worden. Gozo is als het Malta van vervlogen tijden, met kleinschalig toerisme en een gemoedelijke sfeer. De perfecte locatie dus om iets meer van de cultuur te leren. Tijdens de ecotours bezoek je verschillende locaties die van historisch en cultureel belang zijn. Zo zie je in één dag de oude citadel van Victoria, bezoek je een landgoed waar je ziet hoe olijfolie en andere lokale specialiteiten geproduceerd worden, leer je hoe je een schaap melkt en sluit je af met een potje ‘bocci’. Het spel, de Gozotaanse variant van het Franse Pétanque, is mateloos populair bij de oudere mannen van het eiland en je kunt je alleen al een middag vermaken met het bestuderen van de gezichtsuitdrukkingen van de bloedfanatieke oudjes.
de Buskett tuinen, waar onze gids ons over een leuke singletrack tussen de bossen leidt. Hier vind je een bos zoals nergens anders op Malta. Daarna rijden we over heuvelachtige landweggetjes met muurtjes van opgestapelde stenen erlangs. Dat het al jaren een populaire route is, blijkt wel uit de prehistorische karrensporen die ter hoogte van de ‘Clapham kruising’ ons pad kruisen. Tientallen meters lang bevinden we ons letterlijk in de sporen van de bronstijd. Hier en daar liggen de sporen zo’n dertig centimeter diep in het gesteente en is het hard werken om de wielen in het gareel te houden. Dichter bij de kust worden de paden smaller, bochtiger en rotsachtiger. Steile klimmetjes en technische afdalingen wisselen elkaar af. In de buurt van Dingli loopt het pad steil naar beneden langs de kliffen. Het panorama is er indrukwekkend, toch is het raadzaam om je ogen op het smalle paadje langs de afgrond te houden. Wat een paradijsje is het hier, lekker rustig ook; we komen geen andere mountainbikers tegen. Een paar kliffen verder draaien we weer landinwaarts voor het laatste deel van de mooie route. Er wacht ons nog een stevige klim naar het hoogste punt van het eiland.
14
malta.indd 14
9/13/12 10:36 AM
MALTA SPECIAL
Op de eilanden vind je singletracks in overvloed.
De Romeinse zoutpannen liggen erbij alsof ze gisteren nog gebruikt werden.
SCHEUREN LANGS DE ZOUTPANNEN Ook op Gozo heb je prachtige fietsroutes. Hoewel ook daar vrijwel geen enkele route bewegwijzerd is, en je dus iets beter moet opletten om de weg te vinden, is dat eigenlijk geen probleem. Het betekent namelijk ook dat je je niet aan één bepaalde route hoeft te houden en vrij bent om naar hartelust zelf op avontuur te gaan. Ga je liever voor gemak? Dan huur je een moutainbikegids die je meteen de mooiste paden laat zien. Gids Cornil van Gozo Adventures wacht ons op in Victoria, de hoofdstad van Gozo die – verwarrend genoeg – ook bekend staat onder zijn ‘oude’ naam Rabat. Over rustige landweggetjes rijden we naar de noordkust van het eiland. Eerst rijden we over hoge kliffen, die loodrecht naar het water duiken. Hier en daar maakt het pad plaats voor een technisch, hobbelig stenenveld. Cornil, die zich voordeed als de kantoorslaaf van het bedrijf, navigeert er verdacht makkelijk overheen. Na een prachtige inham met azuurblauw water verandert de ondergrond in een zachter soort kalksteen. Hier werden door de Romeinen zoutpannen aangelegd, een patroon van vierkante uitsparingen dat langzaam afloopt naar zee. Over het gladde kalksteen gaat de mooie route
verder. Het is bijna een soort crossparcours, met kuipbochten, klimmetjes en steile afdalingen over de stevige ondergrond waarover je eindeloos doorrolt. Mountainbiken langs duizenden jaren oude zoutpannen, dit is buitensporten op Malta ten voeten uit. FIETSROUTES IN SAMENWERKING MET SICILIË Dat je op Malta en Gozo erg goed kunt fietsen, daar zijn ze op de eilanden inmiddels zelf ook achter. Vandaar dat er een door de EU gefinancierd project op poten is gezet om het fietstoerisme te bevorderen. In samenwerking met het nabijgelegen Sicilië wordt er een aantal fietsroutes uitgezet door Malta, Gozo en Sicilië. Aan het eind van het jaar zouden deze ook grotendeels bewegwijzerd moeten zijn. Daarnaast worden er ‘bikehotels’ geselecteerd, die op fietsers zijn ingericht en speciale voorzieningen bieden. Kijk voor lokale informatie over fietsen op Malta op: www.maltacyclingfederation.eu.
15
malta.indd 15
9/13/12 10:36 AM
MALTA HET BEST BEWAARDE GEHEIM VAN DE MIDDELLANDSE ZEE
Nieuwsgierig geworden? Kijk voor meer informatie over Malta op: www.visitmalta.com www.malta.nl www.viewingmalta.com Of e-mail naar: info@visitmalta.com info@malta.nl
malta.indd 16
9/13/12 10:36 AM